ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ

14Α) ΠΑΟ Ποιες είναι οι βασικές αιτίες ρύπανσης του

περιβάλλοντος.

Οι βασικές αιτίες ρύπανσης του περιβάλλοντος είναι:

Α) Ανθρωπογενείς αιτίες :
Η μεγάλη κατανάλωση πρώτων υλών,
η κακή διαχείριση στερεών και υγρών απορριμμάτων,
η ανεξέλεγκτη καύση στερεών και υγρών καυσίμων για την παραγωγή
ενέργειας,
τα μέσα μεταφοράς, οι κεντρικές θερμάνσεις, η ραδιενέργεια,
η καταστροφή των δασών από εμπρησμούς,
η υπερεκμετάλευση φυσικών πόρων,
τα ατυχήματα πχ σε πλοία (πετρελαιοκηλίδες) ή σε πυρηνικά εργοστάσια,
βιολογικές πόλεμος,
χημικά όπλα.

Β) Φυσικές αιτίες:
Οι εκρήξεις των ηφαιστείων, δασικές πυρκαγιές, η καύση βιομάζας,
έρημοι (μεταφορά σκόνης με τον άνεμο), οι ωκεανοί (απελευθέρωση
σωματιδιακών ρύπων με αλάτι),
βιολογικές δραστηριότητες οργανισμών, (ανθρώπων, φυτών, ζώων),
αποσύνθεση της οργανικής ύλης,
αποσάθρωση του εδάφους,
υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία.
Το πρόβλημα της ρύπανσης του περιβάλλοντος εντείνεται από
την παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού και την αστικοποίηση.
 19.(Α) Με ποιους τρόπους μπορεί ένα μουσείο να μειώσει το
οικολογικό του αποτύπωμα?

20.(Α) ΠΑ Ποια είναι η διαφορά της ρύπανσης από τη μόλυνση.

Δώστε ένα παράδειγμα

Ρύπανση είναι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος με κάθε παράγοντα (ρύπο) που

έχει βλαπτικές επιδράσεις στους ζωντανούς οργανισμούς και στα
οικοσυστήματα όπως συγκεκριμένες χημικές ουσίες και διάφορες μορφές
ενέργειας όπως η θερμότητα, ο ήχος και οι ακτινοβολίες πχ θαλάσσια ρύπανση,
ατμοσφαιρική ρύπανση, ηχητική ρύπανση.

Ως μόλυνση χαρακτηρίζεται η οποιαδήποτε παρουσία παθογόνων

μικροργανισμών (βακτήρια, ιοί, πρωτόζωα κλπ) είτε σε αντικείμενα κοινής
χρήσης είτε ειδικότερα στην επιφάνεια ενός ζωντανού οργανισμού ή και την
είσδυσή τους εντός αυτού.

Η μόλυνση είναι μορφή της ρύπανσης η οποία μεταφέρεται από φορείς

οπουδήποτε ενώ ή ρύπανση επηρεάζει αρνητικά μόνο το άμεσο περιβάλλονν
στο οποίο εκδηλώνεται.

΄Ένα παράδειγμα είναι η φράση "μόλυνση της ατμόσφαιρας από διοξείδιο του
άνθρακα" που συχνά ακούμε σε διάφορα τηλεοπτικά κανάλια.

Είναι εσφαλμένη καθώς το CO2 είναι ανόργανη ένωση (ανόργανος ρύπος) και όχι
μικρόβιο ή βακτήριο άρα η σωστή αναφορά είναι "ρύπανση της ατμόσφαιρας από
το διοξείδιο του άνθρακα".
55.(Α) ΠΑΟ Ποια είναι η έννοια του όρου Φυσικό περιβάλλον και
ποια η διαφορά του από το Δομημένο.

Το φυσικό περιβάλλον είναι ο οργανικός και ανόργανος κόσμος που

περιβάλλει τον άνθρωπο, δηλ. η βιόσφαιρα που έχει ανάγκη ο
άνθρωπος για να ζήσει.

Στην έννοια του φυσικού περιβάλλοντος εντάσσουμε το χώρο με την

εδαφική του μορφολογία, τη γεωγραφική θέση που κατέχει ο χώρος, το
κλίμα, την υδατογραφία, την πανίδα και τη χλωρίδα.

Το δομημένο περιβάλλον είναι ο δομημένος χώρος που οικείται από τον

άνθρωπο και είναι η χαρακτηριστικότερη μορφή του ανθρωπογενούς
και γενικά του πολιτισμικού περιβάλλοντος.
Ανθρωπογενές ονομάζεται το τεχνητό περιβάλλον που δημιουργεί ο
άνθρωπος αξιοποιώντας τους φυσικούς πόρους.
Πολιτισμικό ονομάζονται οι ιδέες του, τα υλικά δημιουργήματα και οι
κοινωνικοί θεσμοί που κληροδοτούνται και μεταβάλλονται από γενιά σε
γενιά.

Υπό αυτή την άποψη, το φυσικό περιβάλλον βρίσκετε με φυσικό τρόπο

στη γη και η δημιουργία και η ύπαρξή του δεν είναι αποτέλεσμα
ανθρώπινων παρεμβάσεων και δραστηριοτήτων σε αντίθεση με το
δομημένο περιβάλλον, το οποίο είναι ένα τεχνητό περιβάλλον που
δημιουργεί ο άνθρωπος αξιοποιώντας τους φυσικούς πόρους.
56 Α) ΠΑΟ Ποια είναι η έννοια της οικολογίας.

Ο όρος οικολογία χρησιμοποιήθηκε τον 19ο αι. για να εξηγήσει

επιστημονικά το σύνολο των σχέσεων ανάμεσα στα ζωικά είδη και στο
ανόργανο και οργανικό περιβάλλον.

Προέρχεται από τις λέξεις «οίκος» και «λόγος» που σημαίνει ότι η
οικολογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τις σχέσεις των
έμβιων όντων που ζουν και αναπτύσονται σε ένα συγκεκριμένο
βιότοπο (οίκος) .
Είναι η επιστήμη που μελετά τις συνθήκες που είναι απαραίτητες για την
επιβίωση των οργανισμών και τις κάθε είδους, αλληλεπιδράσεις ανάμεσα
σε αυτούς και το περιβάλλον τους.

Σήμερα η οικολογία ενδιαφέρεται και για την οικονομική και

κοινωνική διάσταση της φύσης, και συνεργάζεται με κλάδους όπως
ψυχολογία, υγιεινή κλπ. για να εξηγήσει τη συμπεριφορά ενός
οργανισμού ή μιας βιοκοινωνίας στο φυσικό χώρο.
Είναι ένας πολυσύνθετος και πολυδιάστατος κλάδος που θεμελιώνει τη
στάση του ανθρώπου και ολόκληρης της κοινωνίας απέναντι στο φυσικό
και τεχνητό περιβάλλον.
57 Α) ΠΑΟ Ποιες είναι οι αιτίες καταστροφής των δασών και ποιες
οι συνέπειες από αυτήν την καταστροφή.

Οι αιτίες καταστροφής των δασών είναι :

Α) Ανθρωπογενείς όπως:
1. Εκχερσώσεις και αποψιλώσεις για επέκταση γεωργικής γης,
βόσκηση, οικοδόμηση κα.
2. Υλοτομίες για παραγωγή ξύλου και καύσιμης ύλης
3. Υπερβόσκηση και βόσκηση καμένων δασών
4. Εμπρησμός, πόλεμος, πυρκαγιά από αμέλεια, ρύπανση,
όξινη βροχή.

Β) Από φυσικά αίτια όπως :

1. Η κλιματική αλλαγή
2. πυρκαγιές από κεραυνό ή ξηρασία
3. η πλημμύρα
4. η θύελλα, ο ανεμοστρόβιλος, ο τυφώνας
5. η αποσάθρωση εδάφους
6. η έκρηξη ηφαιστείου
7. διάφορα παράσιτα και ασθένειες

Οι Συνέπειες είναι
1. Απότομη αλλαγή των περιβαλλοντικών συνθηκών
2. Αύξηση του φαινόμενου του θερμοκηπίου
3. Μείωση των επιπέδων του οξυγόνου
4. Αύξηση των ατμοσφαιρικών ρύπων
5. Καταστροφή του οικοσυστήματος
6. Πλημμύρες εξαιτίας της διάβρωσης του εδάφους και της
μειωμένης ικανότητας του ριζικού συστήματος να απορροφούν τα
νερά της βροχής.
7. Αλλοίωση της αισθητικής του τοπίου
8. Μείωση του διαθέσιμου νερού
9. Απώλεια γόνιμων εδαφών
10. Νοσήματα του αναπνευστικού και άλλων συστημάτων.
58.(Α) ΠΑΟ Ποια είναι τα αίτια της κλιματικής αλλαγής και ποιες οι
επιπτώσεις της.

Τα αίτια της κλιματικής αλλαγής είναι η υπέρμετρη συγκέντρωση

αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα η οποία προκαλεί αύξηση
του φαινομένου του θερμοκηπίου και υπερθέρμανση του πλανήτη
εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων (χρήση ορυκτών
καυσίμων, αποψίλωση των ομβρόφιλων δασών, κτηνοτροφία).

Τα αέρια του θερμοκηπίου είναι: διοξείδιο του άνθρακα, υποξείδιο

του αζώτου, μεθάνιο, υδρατμοί, όζον, χλωροφθοράνθρακες ή CFC.

Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες η μέση θερμοκρασία του αέρα

στην επιφάνεια του πλανήτη αυξήθηκε κατά 0,18οC τον 20ο αι. και για
τον 21ο αι. προβλέπεται να αυξηθεί ακόμα κατά 1,1 έως 6,4οC.

Οι επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη είναι:

Υποχώρηση-λιώσιμο των πάγων σε ξηρά και θάλασσα (κυρίως στην
Αρκτική) με παράλληλη άνοδο στη στάθμη της θάλασσας και
βύθισμα παράκτιων περιοχών.
Αλλαγή στη συχνότητα και εποχικότητα των βροχοπτώσεων και στη
συχνότητα και την ένταση ακραίων καιρικών φαινομένων.
Πιθανή εξάπλωση υποτροπικών ερήμων, εξαφάνιση ειδών ζώων
και φυτών και αλλαγές στις αποδόσεις των καλλιεργειών.
Επίσης η μείωση του πόσιμου νερού, η δημιουργία οικοπροσφύγων
και η αύξηση του πλυθυσμού των εντόμων.
59.(Α) ΠΑΟ Ποια είναι η επιδραση της ατμοσφαιρικης ρυπανσης στα
μνημεια?

Η ατμοσφαιρική ρύπανση συντελεί στην καταστροφή των υλικών των

μνημείων μειώνοντας το αισθητικό κάλλος μνημείων και κτιρίων όπως
για παράδειγμα στην Αθήνα και τη Ρώμη όπου η οξύτητα των
βροχοπτώσεων έχει αρχίσει να παραμορφώνει ανεκτίμητα εξωτερικά
μνημεία.

Πιο συγκεκριμένα:
1. Το νερό της βροχής μετατρέπει το διοξείδιο του άνθρακα σε οξύ,
επιδρά στο μάρμαρο και διαλύει τον ασβεστίτη των μνημείων.
2. Τα οξείδια του αζώτου αντιδρούν με το ασβεστολιθικό υλικό των
πετρωμάτων με αποτέλεσμα την διάλυση του υλικού.
3. Οι αέριοι ρύποι διαβρώνουν τα μεταλλικά αντικείμενα,
προκαλούν σπάσιμο ύφανσης, απώλεια ελαστικότητας και
αποχρωμάτιση στις εικόνες.
4. Το διοξείδιο του θείου προκαλεί σημαντικές φθορές στο δέρμα, στο
χαρτί και στα χρώματα καταστρέφοντας τα δερμάτινα καλύμματα και
την κυτταρίνη του χαρτιού των βιβλίων καθώς και στις λευκές και
ανοιχτόχρωμες χρωστικές που περιέχουν μόλυβδο σε βιβλία,
υφάσματα, εικόνες, τοιχογραφίες οι οποίες μαυρίζουν και
ξεθωριάζουν.
5. Τέλος το όζον της ατμόσφαιρας προκαλεί ρωγμές και σταδιακή
αποσύνθεση σε προϊόντα φτιαγμένα από καουτσούκ ή λάστιχο.
60Α) ΠΑΟ Ποια είναι ή έννοια της ανακύκλωσης και ποια η
σημασία της.

Ανακύκλωση είναι η ανάκτηση και επαναφορά σε χρήση υλικών που

προέρχονται από μεταχειρισμένα προϊόντα όπως: Υπολείμματα τροφών
(κομποστοποίηση, λιπασματοποίηση), χαρτί, μέταλλο, γυαλί, πλαστικό,
αλουμίνιο, ελαστικά, ορυκτέλαια/λιπαντικά, ηλεκτρικά και
ηλεκτρονικά απόβλητα και παλιά οχήματα.
Επιτυγχάνεται με το διαχωρισμό σε επιμέρους υλικά ή ομοιογενείς
ομάδες υλικών.

Η ανακύκλωση εξοικονομεί ενέργεια κι έτσι μειώνεται η όξινη βροχή,

το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η ατμοσφαιρική μόλυνση/
ρύπανση.

Επίσης μειώνει την ανάγκη για εξεύρεση πρώτων υλών και εξοικονομεί
ενέργεια αφού τα ανακυκλωμένα προϊόντα χρειάζονται λιγότερη
ενέργεια για να αναπαραχθούν εκ νέου σε σχέση με τα προϊόντα που
παράγονται από πρώτες ύλες κι έτσι μειώνεται η ρύπανση του
περιβάλλοντος, εξοικονομούνται χρήματα και δημιουργούνται θέσεις
εργασίας με τη δημιουργία Κέντρον Διαλογής &Ανάκτησης Υλικών
(ΚΔΑΥ).

Τέλος τα προγράμματα ανακύκλωσης είναι περιβαλλοντικά ανώτερα

από τη μέθοδο της υγειονομικής ταφής ή της καύσης των απορριμμάτων,
γιατί δεν ρυπαίνουν το περιβάλλον και μειώνουν την επιβάρυνσή του.
 84Α) ΠΟΑ Ποια είναι η έννοια του όρου «οικοσύστημα»

Οικοσύστημα είναι κάθε σύνολο βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων και

στοιχείων του περιβάλλοντος που δρουν σε ορισμένο χώρο και βρίσκονται σε
αλληλεπίδραση μεταξύ τους.
Το οικοσύστημα είναι ένα δυναμικό σύστημα που συνεχώς μεταβάλλεται και
εξελίσσεται, είναι ένα πολύπλοκο σύστημα φυσικοχημικών, βιολογικών και
οίκοκοινωνικών λειτουργιών που εξασφαλίζουν την παρουσία ενός συνόλου
οργανισμών σε έναν τόπο.

Το οικοσύστημα χαρακτηρίζεται από τη ροή ενέργειας που οδηγεί σε

συγκεκριμένες τροφικές σχέσεις και ανταλλαγές ύλης ανάμεσα στα βιοτικά (φυτά
και ζώα) και στα αβιοτικά (κλιματικοί παράγοντες πχ. θερμοκρασία, εδαφικοί
παράγοντες πχ. χαρακτηριστικά εδάφους, και τοπογραφικοί παράγοντες πχ.
υψόμετρο) μέρη του.

Για παράδειγμα το δάσος και η λίμνη είναι οικοσυστήματα με ειδικές σχέσεις

αλληλεπιδράσεων και αλληλεξαρτήσεων, ακόμη κι ένα δέντρο μπορεί να
θεωρηθεί οικοσύστημα.
85Α) ΠΟΑ Ποιο είναι το νομικό πλαίσιο προστασίας του
φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα.

Α Με το Άρθ.24 Σ 1975/1986/2000 κατοχυρώνεται νομικά η υποχρέωση

του κράτους έναντι του περιβάλλοντος – φυσικού και πολιτιστικού.

Β Κυρίως με τον Νόμο 1650/86 «Για την προστασία του

περιβάλλοντος», η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού
περιβάλλοντος είναι υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα του καθενός
ενώ το κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει προληπτικά και
κατασταλτικά μέτρα για την προστασία του.

Η Ελλάδα έχει υποχρέωση να ενσωματώνει στο εθνικό της δίκαιο και

να εφαρμόζει τις Ευρωπαϊκές/ Κοινοτικές Οδηγίες, αλλά και να
συμμετέχει ενεργά σε όλες τις διαδικασίες για την περαιτέρω νομική και
θεσμική ενίσχυση της προστασίας του περιβάλλοντος, καθώς και να
συμμορφώνεται με τις διεθνείς απαιτήσεις οι οποίες προκύπτουν από
Διεθνείς Συμβάσεις – Συνθήκες – Διασκέψεις – Πρωτόκολλα
(Σύμβαση πλαίσιο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή,
Η Διάσκεψη Κορυφής της Γης των Η.Ε. στο Ρίο ντε Τζανέιρο Ρίο,
Πρωτόκολλο Κιότο για τη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του
άνθρακα στις αναπτυγμένες χώρες,
Η Σύμβαση Ραμσάρ για την προστασία των Υγροβιοτόπων Διεθνούς
Σημασίας κ.ά)
86Α) ΠΟΑ Πόσο αποτελεσματική είναι η προστασία του
περιβάλλοντος στην Ελλάδα. Αιτιολογήστε την απάντησή σας.

Η προστασία του Περιβάλλοντος στην Ελλάδα δεν είναι ιδιαίτερα

αποτελεσματική, διότι σχεδόν κάθε καλοκαίρι μεγάλες δασικές
εκτάσεις καταστρέφονται από πυρκαγιές οι οποίες, πολλές φορές,
παραμένουν ανεξέλεγκτες για πολλές ημέρες.

Γι’ αυτό ευθύνεται κυρίως η δυσλειτουργία του μηχανισμού

αντιμετώπισης των πυρκαγιών, η έλλειψη επαρκών μέτρων και
προσωπικού σε τοπικό αλλά και σε εθνικό επίπεδο.

Ακόμα ο ελλιπής καθαρισμός των φρεατίων και ο ακατάλληλος

σχεδιασμός των δρόμων οδηγεί στο να πλημμυρίζουν δρόμοι, σπίτια σε
πόλεις και χωριά με τις πρώτες βροχές του χειμώνα.

Όσον αφορά τη ρύπανση του περιβάλλοντος από τις βιομηχανίες ενώ

υπάρχει νομοθεσία που προβλέπει την πρόληψη της ρύπανσης με
συγκεκριμένα μέσα αντιρύπανσης και την επιβολή κυρώσεων στους
παραβάτες, ωστόσο το σώμα ελεγκτών / επιθεωρητών στην Ελλάδα είναι
πολύ μικρό και οι επιτόπιοι έλεγχοι που διενεργούνται είναι
περιορισμένοι με αποτέλεσμα πολλές βιομηχανίες να παρατυπούν και η
προστασία του περιβάλλοντος να μην είναι αποτελεσματική.

Επίσης οι περισσότεροι Έλληνες δεν έχουν Περιβαλλοντική συνείδηση

επειδή μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε η περιβαλλοντική αγωγή στην
εκπαίδευση. Έτσι οι πολίτες συχνά θυσιάζουν την προστασία του
περιβάλλοντος στο βωμό του κέρδους, γι’ αυτό στην Ελλάδα η
προστασία του περιβάλλοντος είναι λιγότερο αποτελεσματική απ’ ότι στις
άλλες χώρες που έχουν ανεπτυγμένη περιβαλλοντική συνείδηση.

Ωστόσο η προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι πάντα μη

αποτελεσματική, διότι από νομικής και τεχνολογικής άποψης υπάρχει
το υπόβαθρο για περιβαλλοντική προστασία.
Υπάρχουν εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων και υγρών αποβλήτων
αλλά και Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), ενώ έστω
και σε μικρό βαθμό γίνεται ανακύκλωση.
Επίσης η αγορά διαθέτει βιομηχανικά φίλτρα που κατακρατούν μεγάλο
μέρος των ρύπων στην ατμόσφαιρα.

Γενικά η προστασία του περιβάλλοντος στην Ελλάδα δεν είναι αρκετά

αποτελεσματική και χρειάζεται συντονισμένη προσπάθεια από όλους
για τη βελτίωσή της.
87Α) ΠΟΑ Ποια μέτρα πρόληψης πρέπει να ληφθούν για
την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών.
Μια φυσική καταστροφή είναι ένα φυσικό γεγονός ασυνήθιστου
μεγέθους που οι άνθρωποι δεν το αναμένουν και δεν μπορούν να
το ελέγξουν.

Μέτρα Πρόληψης:
 Αντισεισμικά σπίτια σε σεισμογενείς περιοχές.
 Κατά το σχεδιασμό και την κατασκευή των φραγμάτων να
εφαρμόζεται υψηλός συντελεστής ασφαλείας, λαμβάνοντας
υπόψη τη χειρότερη περίπτωση.
 Αντιπλημμυρικά έργα.
 Ζώνες Πυροπροστασίας.
 Σωστή εκπαίδευση τόσο του προσωπικού όσο και των πολιτών
για το ποιες ακριβώς ενέργειες πρέπει να ακολουθήσουν σε κάθε
περίπτωση φυσικής καταστροφής (π.χ. σεισμός, πλημμύρες,
πυρκαγιά) καθώς και συντονισμός των αρχών αλλά και των ομάδων
για την άμεση παροχή βοήθειας.
 Στρατηγικές μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την
πρόληψη φυσικών καταστροφών.
 Οργανωτικά σχέδια ανακατασκευής και ανάκτησης, έτσι ώστε
μετά την καταστροφή να γίνεται γρήγορα η επανακατοίκηση και
επαναλειτουργία της κοινότητας ή της περιοχής.
 Σχεδιασμός και προετοιμασία των αρμόδιων φορέων για την
αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων: σύνταξη σχεδίων
διαχείρισης κρίσεων – σχέδιο πολιτικής προστασίας
(ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ), ενίσχυση νομοθεσίας, εφαρμογή συστημάτων
προειδοποίησης εκδήλωσης ακραίων φυσικών φαινομένων κ.λ.π.