BETON

Bolomey formülünün gelişmiş

şekli; hava boşluğunun
dayanıma etkisini vurgulamak
açısından ilginçtir.
Bu formülde dayanımı etkileyen
en önemli faktör çimento hamuru
içindeki çimento miktarıdır.
Bağıntı ikinci derecedir. Çimento
hamuru hacmi c+s+h, çimento
miktarı ise c dir.
Graf formülü çimento cinsinin
etkisini formülde açık bir
şekilde göz önüne alan bir
bağıntıdır.
BETON BİLEŞİMİNİN SAPTANMASI İLKELERİ

Herhangi bir şantiyede beton üretimi bakımından şöyle bir

durumla karşılaşılır:

a. Yapılan statik, betonarme hesapları sonucu yapı elemanlarının

boyutları, donatıları ve istenilen beton kalitesi bellidir.
b. Beton üretiminde kullanılması istenilen agreganın özellikleri
deneylerle saptanmıştır.
c. Zemin iklim koşulları belirlidir.
d. Beton üretim araçları, beton üretiminde çalışacak personelin
eğitim, deneyim düzeyi bellidir.

Bütün bu verileri gerçekçi olarak değerlendirerek istenilen

nitelikte, 1m3 betonu oluşturacak çimento, agrega ve su
miktarlarının doğru olarak saptanması gerekir.
Beton karışım hesaplarınca verileri değerlendirirken üç
nokta göz önüne alınır.

1.) Betonun proje dayanımı. Bu veri yapının betonarme

hesaplarındaki beton sınıfıdır. Örneğin C20

Ancak ilk hesaplarda betonun bir miktar Δ daha yüksek

dayanımlı olmasına çalışılır. Örneğin 20+5=25 N/mm2
alınır. Bu değere amaç dayanım adı verilir ve proje
dayanımından Δ kadar fazla olur.
2. Beton üretiminde kullanılacak araçlar ise,
betonun kıvamı hakkında bir seçim yapılmasına
imkan verir. Örneğin beton şişlenerek,
tokmaklanarak yerleştirilecekse akıcı, vibratörle
sıkıştırılacaksa plastik kıvamda olmalıdır.
3. Betonun kullanım yeri, dayanıklılığı (durabilite)
yönünden önemlidir. Bu veri çimento miktarının
en az değerini bulmaya yarar. Örneğin bir
betonarme yapıda çimento dozajının Cmin=300
kg/m3 den, deniz yapılarında, endüstri
bölgelerinde 350 kg/m3 den az alınmaması
önerilir.
Beton Karışımı saptamasında iki aşama vardır;

Birinci aşamada beton bileşenlerinin miktarları,

teorik yollardan veya tablolardan yararlanarak
hesaplanır. İkinci aşamada saptanan değerlerle
örnek betonlar üretilir. Taze betonun
işlenebilirliği, sertleşmiş betonun istenilen
dayanımı sağlayıp, sağlamadığı kontrol edilir.
İstenilen sonuç elde edilmemişse gerekli
düzeltmeler yapılır ve üretim için kesin değerler
bulunur.
 BETON KARIŞIM HESAPLARI

Yukarıda açıklanan tüm faktörler göz önüne alınarak

teorik yollardan, beton karışım hesapları aşağıdaki
şekilde yapılabilir. Örnek üzerinde işlemleri adım adım
yapalım.

ÖRNEK: Ilıman bir bölgede yapılacak bir betonarme

yapıda betonyer ve vibratör kullanılarak C25 sınıf
beton üretilecektir. Betonda aşağıda özellikleri yazılı iki
cins mıcır ve kum kullanılacaktır. Malzemelerin
aşağıda verilmeyen diğer tüm özellikleri(organik
madde içeriği gibi) beton için uygundur. Agrega en
büyük çapı 32 mm alınacaktır.
Elek No ELEKTEN GEÇEN MALZEME (%) İSTENİLEN
(mm) SINIR
I. MICIR II. MICIR KUM DEĞERLER
32 100 100 100 100

16 10 85 100 89-62

8 4 20 92 77-38

4 0 5 81 66-23

2 0 0 56 53-14

1 0 0 32 42-8

0,5 0 0 24 28-6

0,25 0 0 12 15-2
ÖZELLİK I. MICIR II. MICIR KUM
Yoğunluk(gr/cm3) (Kuru) 2620 2620 2710
Yoğunluk(gr/cm3) (K.Y.D.) 2641 2641 2743
Su emme (%) 0,8 0,8 1,2
Birim Hacim Ağırlık (kg/m3) 1350 1400 1630
Çimento Yoğunluğu 3,15 kg/dm3
K.Y.D.:Kuru Yüzey Doygun Hal
ÇÖZÜM:

1. İlk aşamada agregaların karışım oranları

saptanır. Agrega bölümünde verilen bilgilerle
yapılan değerlendirmeler sonucu I. Mıcırdan
%35, II. Mıcırdan %25, Kumdan %40 alınarak
aşağıda verilen granülometri de bir karışım
sağlanmaktadır.
ELEK NO 0,35 (I. MICIR )+0,25(II. MICIR)+0,40(KUM)
(mm) Elekten Geçen (%) Elekte Kalan (%)
32 100(0,35)+100(0,25)+100(0,40)=100 0

16 0(0,35)+85(0,25)+100(0,40)=64,75 35,25

8 4(0,35)+20(0,25)+92(0,40)=43,20 56,80

4 0+5(0,25)+81(0,40)=33,65 66,35

2 0+0+56(0,40)=22,40 77,60

1 0+0+32(0,40)=12,80 87,20

0,5 0+0+24(0,40)=9,6 90,40

0,25 0+0+12(0,40)=4,8 95,20

İncelik Modülü, k=508,8/100=5,09 Toplam 508,8

2. İkinci aşamada su ve çimento miktarlarının saptanması gerekir.
Normal betonarme yapılarda minimum çimento dozajı 300 kg/m3
alınır. Su miktarının saptanması karışımın incelik modülüne bağlı
olarak yapılsın:

S=α(10-k)

Tablodan α=37 alınır

S=α(10-k)=37(10-5,09)=181,67 lt 182 lt alınır.

Akışkanlaştırıcı veya diğer kimyasal maddeler kullanılması

durumunda su miktarı azaltılabilir.
Çimento miktarının saptanması herhangi bir basınç
dayanımı bağlantısından bulunabilir. Bu örnekte Graf
formülünden yararlanalım.

Formülde:

fc amaç dayanımı yerine 25+Δ alınması gerekir. Δ

istatistiksel bir büyüklüktür.
Ancak henüz deneysel çalışma yapılmadığından ilgili
standartlardan(TS 802) Δ=6, fc=31 N/mm2 olarak
alınmıştır. fcc çimentonun standart dayanımı olup
32,5 N/mm2 olarak alınmalıdır. Bu değerler formülde
yerine konursa:

Bu formülde KG katsayısının gerçek değeri henüz

bilinmemektedir. Bunun gerçek değeri ancak örnek
betonlar üretilip, kırıldıktan sonra bulunabilir.
Ancak yaklaşık bir değer, Örneğin KG=4 olarak
çimento miktarını hesaplayalım.
 C=355,5 kg 356 kg bulunur

C=356 kg > 300 kg olduğundan minimum dozaj koşulu

sağlanmaktadır. Çimento torba halinde kullanılmakta
ise, 356 kg değeri sorun yaratır. Bu durumunda çimento
miktarı 7 torba(350 kg) alıp su/çimento oranı
değişmeyecek şekilde malzeme miktarlarında ayarlama
yapılmalıdır.
3. Üçüncü aşamada agrega miktarları hesaplanır. Bu hesaplamada
birim hacim denklemi adı verilen eşitlikten yararlanılır. Diğer bir
deyişle 1 m3 sıkışmış taze beton içine giren malzemelerin ayrı ayrı
hacimlerinin toplamı yine 1 m3 e eşittir.

1 m3=1000 dm3=Çimento hacmi+su hacmi+hava hacmi+agrega

hacmidir

Çimento Hacmi =356/3,15=113,02 dm3

Su Hacmi=182/1=182 dm3

Hava Hacmi betonlarda 0-30 dm3 arasında değişen değerler alır.

Bu örnekte Hava Hacmi 15 dm3 olsun.
Agrega Dışı Hacimler Toplamı=113,02+182+15=310,02 dm3

Agrega Hacmi=1000-310,02=689,98 dm3 bulunur.

I. MICIR 689,98*0,35=241,49 dm3

II. MICIR 689,98*0,25=172,50 dm3
KUM 689,98*0,40=275,99 dm3

Toplam=689,98 dm3

Agrega Ağırlıkları

I. MICIR 241,49*2620=633 kg
II. MICIR 172,50*2620=452 kg
KUM 275,99*2710=748 kg
Böylece 1 m3 betonun teorik bileşimi bulunmuş olur.

Çimento 356 kg
Su 182 kg
I. MICIR 633 kg
II. MICIR 452 kg
KUM 748 kg

TOPLAM 2371 kg/m3(Islak birim hacim ağırlık)

Agregalar kuru olarak hesaplanmıştır. Bu nedenle bu
miktarların kuru yüzey-doygun konuma getirilmeleri
gerekir.

I ve II Nolu Mıcırların kuru konumdan, kuru yüzey-

doygun hale getirmek için ağırlıkların %0,8 i kadar
(633+452)*0,008=8,68 lt, kumu ise kuru yüzey doygun
konuma getirmek için 748*0,012=8,98 ly su eklemek
gerekir. Betona 8,68+8,98=17,66=18 lt su eklenince S/C
oranının bozulmaması için aynı miktar suyu karıştırma
suyundan çıkarmak gerekir.

Su=182-18=164 lt
Böylece Yeni karışım şu şekli alır:

ÇİMENTO 356 kg
SU 164 kg
I. MICIR 638 kg(K.Y.D.)
II. MICIR 456 kg(K.Y.D.)
KUM 757 kg(K.Y.D.)

TOPLAM 2371 kg/m3

4. Dördüncü aşamada bulunan teorik değerlerle örnek
betonlar dökülüp aşağıdaki kontroller yapılır.

a. Taze betonun işlenebilme özelliği araştırılır. Taze

betonda birim ağırlığı tayini ve slump testleri yapılıp,
gerekli su miktarı ve hava boşluğu yüzdesi kontrol
edilir. Gerekli düzeltmeler bu aşamada yapılır.

b. Sertleşmiş betonun 7 ve 28. günlerdeki dayanımları

araştırılır. Bulunan sonuçlara göre gereğinde karışım
yeniden ayarlanır.