Κριτήριο Αξιολόγησης: Νόμοι

«Τενέδιος πέλεκυς»
Ἀρέσκονται οἱ φιλάρχαιοι, ἰδίως τώρα ξένοι, νά ὁμιλοῦν γιά ἑλληνικό θαῦμα
καί νά ἐγκωμιάζουν τίς ἀρετές τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων. Δέν θά τίς
ἀμφισβητήσω. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες μπορεῖ νά εἶχαν πολλές ἀρετές, εἶχαν καί
μεγάλα ἐλαττώματα. Οὐδέποτε, ἄλλωστε, τά δικαστήριά τους ὑπέφεραν ἀπό
ἀεργία! Στήν Ἀθήνα οἱ 5.000 ἡλιαστές (σύν 1.000 ἀναπληρωματικοί) ἦσαν σέ
συνεχῆ λειτουργία. Ἐκδικάζονταν ὑποθέσεις καί «περί ὄνου σκιᾶς». Τοῦτο τί
σημαίνει; Ὅτι λόγω τῆς πληθώρας τῶν παραπτωμάτων, ἔπρεπε νά
λειτουργοῦν τά δικαστήρια συνεχῶς, κατά τρόπο μάλιστα ὑποδειγματικό,
ὥστε νά ἐπιτυγχάνεται ὁ πρέπων κολασμός καί νά διαχέεται ὡς μάθημα
στούς λοιπούς πολίτες ὁ σωφρονισμός.

Γιά τό τελευταῖο αὐτό ἦταν ἀναγκαία ἡ ἠθική ἀναγωγή τοῦ δικαστῆ, διότι οἱ
ἀρχαῖοι πίστευαν ὅτι ἡ ἀποστολή του εἶναι παιδαγωγική. Ἀκόμη καί ὅταν
ἦταν ὑποχρεωμένος νά τιμωρεῖ. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι στά ἀρχαῖα ἑλληνικά τό
ρῆμα τιμωρῶ, συντασσόμενο μέ δοτική, σήμαινε βοηθῶ. Βοηθῶ κάποιον ν᾽
ἀνορθωθεῖ καί νά διορθωθεῖ.

Οἱ ἀρχαῖοι γιά τό σωφρονισμό τῶν πολιτῶν δέν χρησιμοποιοῦσαν μόνο τό

νόμο ἀλλά καί τόν μύθο, πού αὐτός κυρίως διαμόρφωνε τό πολιτικό ἦθος.
Καί τοῦτο διότι εἶχε τεράστια παιδαγωγική σημασία. Ὑπάρχουν ἀναρίθμητοι
μύθοι πού ἀφοροῦν στήν καλή ἤ κακή ἀπονομή τῆς δικαιοσύνης. Οἱ μύθοι
αὐτοί δέν ἀφοροῦν μόνον στούς προσαγόμενους σέ δίκη ἀλλά καί στούς
δικάζοντες. Χωρίς ἀκέραιους δικαστές, οἱ νόμοι ὅσο κι ἄν εἶναι καλοί, δέν
εἶναι ἐπαρκεῖς γιά τήν ἀπονομή δικαιοσύνης. Γι᾽ αὐτό μᾶς ἔχουν
παραδοθεῖ πολλοί μύθοι πού μέ τρόπο διδακτικό δείχνουν τήν ἀναγκαιότητα
τῆς ἠθικῆς ἐπάρκειας, τῆς ἀντικειμενικότητας καί τῆς ἀμεροληψίας τῶν
δικαστῶν.

Στίς παραδόσεις αὐτές ἀναφέρεται καί ὁ λεγόμενος «Τενέδιος πέλεκυς». Μέ

τόν μύθο αὐτό ἡ παράδοση θέλει νά μᾶς διδάξει ὅτι ὁ δικαστής δέν ἀρκεῖ νά
δικάσει καί νά καταδικάσει ἀλλ᾽ ὀφείλει πάραυτα νά ἐφαρμόσει τήν
ἐπιδικασθεῖσα ἀπό τόν ἴδιο ποινή. Ἀλλά ἡ Τένεδος πῶς ἐμπλέκεται σέ ὅλα
αὐτά τά «διαδικαστικά»; Εἶναι ἁπλό, ὅπως ἁπλά εἶναι ὅλα στίς παραδόσεις.
Στήν πόλη τῶν Κολωνῶν (στήν ἀκτή τῆς Τρωάδος) βασίλευε κάποτε κάποιος
πού ἔφερε τό ὄνομα Κύκνος. Αὐτός εἶχε ἕνα γυιό ὀνομαστό γιά τή δικαιοσύνη
του, πού λεγόταν Τένης. Ὁ ἐν λόγω Τένης ἀπέρριψε τίς ἔνοχες ἐρωτικές

1
προτάσεις τῆς μητριᾶς του Φιλονόμης (πού μόνον φιλόνομη δέν ἦταν) καί
τότε αὐτή ἄρχισε νά συκοφαντεῖ τόν Τένη στόν πατέρα του, ὅτι τάχα αὐτός
εἶχε κάνει τίς ἀσελγεῖς προτάσεις πρός αὐτήν.

Ἔμπλεως ὀργῆς ὁ Κύκνος ἔρριξε τόν Τένη στή θάλασσα γιά νά πνιγή, ἀλλά
τά κύματα, πιό δίκαια ἀπό τόν ὀργισμένο πατέρα, πῆραν στή ράχη τους τόν
ἀδικημένο νέο καί τόν ἄφησαν ἁπαλά στήν ἀμμουδιά τοῦ ἀπέναντι νησιοῦ
πού λεγόταν Λεύκοφρυς. Ὁ Τένης ἔγινε βασιλιάς στό νησί καί ἔδωσε σέ αὐτό
τό ὄνομά του: Τένεδος. Φρόντισε ἰδιαίτερα γιά τήν ταχεία ἀπονομή τῆς
δικαιοσύνης. Γι᾽ αὐτό θέσπισε νόμο, βάσει τοῦ ὁποίου πίσω ἀπό τό κάθισμα
τοῦ δικαστῆ νά στέκεται ἕνας δήμιος πού κρατοῦσε κοφτερό –ὑποθέτω–
πέλεκυν. Σέ περίπτωση πού κάποιος ἐκ τῶν διαδίκων θά κατέθετε ψεύδη,
πάραυτα ὁ δήμιος μ᾽ ἕνα νεῦμα τοῦ δικαστῆ κατέφερε τόν πέλεκυν ἐπί τῆς
κεφαλῆς τοῦ ψευδομένου. Φυσικά καί κατά τῆς κεφαλῆς παντός ἄλλου, ὁ
ὁποῖος κατά τήν ἐκτίμηση τοῦ δικαστῆ θά ἐκρίνετο θανάτου ἄξιος.

Ἀλλά ὅταν οἱ νόμοι δέν εἶναι καλοί, τί νά σοῦ κάνει ὁ καλός δικαστής; Ὁ
μύθος ἔχει προβλέψει καί γι᾽ αὐτό. Ὁ Δημοσθένης στόν «Κατά Τιμάρχου»
λόγο του ἀναφέρει ὅτι ὁ νομοθέτης τῶν Ἐπιζεφυρίων Λοκρῶν, ὁ περίφημος
Ζάλευκος εἶχε ἐπιβάλει ὡς θεμελιώδη ἀρχή τοῦ νομοθετεῖν τήν ἀκόλουθη
ρήτρα: Ἐάν κάποιος θέλει νά θεσπίσει νέο νόμο, κάνει τήν εἰσήγησή του μέ
μιά θηλιά στό λαιμό. Καί ἄν ὁ προτεινόμενος νόμος φανεῖ καλός, τότε αὐτός
πού τόν πρότεινε ζῆ καί πάει στό καλό, ἀλλιῶς πεθαίνει μέ τράβηγμα τῆς
θηλιᾶς.

Βέβαια, ἄν ὅλα αὐτά ἐφαρμόζονταν «ἐν σμικρῶ» –ἔστω– στή σύγχρονη

Ἑλλάδα, θά διατρέχαμε τόν κίνδυνο τῆς ὀλιγανθρωπίας σέ βαθμό ἀκόμη
πιό ὑψηλό ἀπ᾽ ὅ,τι τόν δημιουργεῖ ἡ ἀγαμία καί ἡ ἀπαιδία. Ἀλλά μήπως καί
οἱ ἄνθρωποι πού παραβιάζουν συνειδητά τό νόμο δέν εἶναι «ὀλίγον
ἄνθρωποι», δηλαδή κλάσματα ἀνθρώπου; Εὐτυχῶς, χάρη στό «προοδευτικό»
φρόνημα, πού εἶναι διάχυτο σέ ὅλες τίς παρατάξεις, κίνδυνος θεσπίσεως
αὐστηρῶν νόμων δέν ὑπάρχει. Ἐξ ἄλλου, ὅπως θά «ἀποδειχθεῖ», κανείς
πολιτικός, κανείς ὑψηλοθεσίτης λειτουργός δέν «ἐφωράθη κλέπτων
ὀπώρας». Ἄδικα, λοιπόν, κατηγοροῦσε κάποιους «συντρόφους» του ὁ «Θεῖος
Χό», ὁ ἡγέτης τῶν Βιετναμέζων κομμουνιστῶν, ὁ περίφημος Χό Τσί Μίνχ:

2
«Ἄλλος θέλει νά καλοτρώει, νά εἶναι κομψός, τοῦ ἀρέσει ὅλο καί πιότερο ἡ
πολυτέλεια, κάθε μέρα σπαταλᾶ περισσότερα. Ἀπό ποῦ προέρχονται τά
χρήματα; Καί τό χειρότερο ἀκόμα, κλέβει τή δημόσια περιουσία, περιφρονεῖ
τήν ἀκεραιότητα (τοῦ χαρακτήρα του), τήν ἀρετήν. Τό τάδε μέλος τῆς
Ἐπιτροπῆς μετακινεῖται μέ τό αὐτοκίνητο τῆς ὑπηρεσίας, μετά ἡ γυναίκα
του, σέ συνέχεια οἱ κόρες του καί τά ἀγόρια του! Ποιός πληρώνει;». Σᾶς
θυμίζουν, μήπως, τίποτε αὐτά; Μήπως εἰκονογραφοῦν ὄχι τό βιετναμέζικο
παρελθόν ἀλλά τό ἑλληνικό παρόν;

του Σαράντου Καργάκου (Ιστορικού- Φιλόλογου)

Πηγή: Εστία

Ημερομηνία: 24/02/2012

Παρατηρήσεις

Α) Να γραφεί η περίληψη του κειμένου σε μια παράγραφο 100-120 λέξεων:

Μονάδες 25

Β1) Χωρίς ἀκέραιους δικαστές, οἱ νόμοι ὅσο κι ἄν εἶναι καλοί, δέν εἶναι
ἐπαρκεῖς γιά τήν ἀπονομή δικαιοσύνης. Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της
φράσης σε μια παράγραφο 90-110 λέξεων.

Μονάδες 8

Β2) α. Να αναφέρετε δύο τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας. Να

δικαιολογήσετε την απάντησή σας παραθέτοντας ένα απόσπασμα του κειμένου που
δικαιολογεί κάθε απάντησή σας .

Μονάδες 6

β. Να βρεθούν τα δομικά στοιχεία και ο τρόπος ανάπτυξης της 3ης παραγράφου.

Οἱ ἀρχαῖοι γιά τό σωφρονισμό… τῶν δικαστῶν.

Μονάδες 5

3
Β3)α. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις:

σωφρονισμός , διαμόρφωνε , συκοφαντεῖ ,θεσπίσει , ὀλιγανθρωπίας

Μονάδες 5

Β4) Τι δηλώνουν τα σημεία στίξης στα παρακάτω χωρία του κειμένου;

«περί ὄνου σκιᾶς»

(σύν 1.000 ἀναπληρωματικοί)

«Κατά Τιμάρχου»

(στήν ἀκτή τῆς Τρωάδος

δέν εἶναι «ὀλίγον ἄνθρωποι», δηλαδή κλάσματα ἀνθρώπου;

Μονάδες 5

Β5)Σε ποιο γραμματειακό είδος εντάσσεται το προς εξέταση κείμενο. Να δικαιολογήσετε

την απάντησή σας αναφερόμενοι στη θεματολογία και τη γλώσσα. Να σχολιάσετε το
ύφος και τον σκοπό του συγγραφέα.

Μονάδες 6

Γ) Παραγωγή Λόγου:

Σε μια εποχή όπου η ισχύς των νόμων πλήττεται και αντικαθίσταται από υπόγειους
μηχανισμούς κρίνεται αναγκαίο να επαναπροσδιορίσουμε το ρόλο τους. Ως αρθρογράφοι
σε μια καθημερινή εφημερίδα, καλείστε να συντάξετε ένα κείμενο όπου θα αναλύσετε τις
αιτίες που οδηγούν στη γενικευμένη παραβίαση των νόμων από τους αρμόδιους φορείς
και τις προτάσεις σας για την περιστολή του φαινομένου. (500 – 600 λέξεις)

Μονάδες 40

4
 Τι είναι το δίκαιο
Δίκαιο είναι το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν την κοινωνική συμβίωση.
Το άγραφο δίκαιο συνοδεύεται από ηθικές στάσεις και ηθικές αντιλήψεις και εκεί
αντικατοπτρίζονται οι απόψεις μιας κοινωνίας, οι ηθικοί νόμοι που διαπερνούν το
νομοθετικό πλέγμα. Συνήθως υπάρχει μια συνάφεια μεταξύ γραπτού και άγραφου νόμου,
χωρίς όμως αυτό να αποτελεί κανόνα, ιδιαίτερα σε ολοκληρωτικά καθεστώτα (π.χ. οι
ρατσιστικοί νόμοι του νοτιοαφρικανικού απαρτχάιντ).

Τι είναι οι νόμοι
Αποτελούν ένα σύνολο γραπτών κανόνων που ρυθμίζουν την κοινωνική συμ-βίωση και,
κατά την άποψη αυτή, συνιστούν κατάκτηση του ανθρώπου, γιατί καθιστούν τον
κοινωνικό έλεγχο σταθερό και προβλέψιμο.
Προέλευση του νόμου
Η ετυμολογία της λέξης (από το ρ. νέμω) παραπέμπει στη διανομή ρόλων και
καθηκόντων. Στις αρχαίες κοινωνίες, όπου ήταν κυρίαρχη η θρησκευτική συνείδηση,
επειδή ο άνθρωπος ήταν πλήρως εξαρτημένος από τους θεούς, οι πρώτοι νομοθέτες
παρουσίασαν τους νόμους ως θελήσεις των θεών. Χαρακτηριστικά, ο Ξενοφώντας
πληροφορεί ότι ο Λυκούργος πήρε έγκριση για τους νόμους από το μαντείο των Δελφών,
αλλά και ο Μωυσής παρουσιάζει τους νόμους του Ισραήλ ως Δέκα Εντολές. Άλλη
άποψη αντιμετωπίζει το νόμο ως σύμβαση ανάμεσα στα μέλη μιας κοινωνίας (κοινωνικό
συμβόλαιο), ενώ τέλος η μαρξιστική θεωρία αντιλαμβάνεται το νόμο με ταξικό
χαρακτήρα, αφού αντανακλά και στηρίζει πάντα την κυρίαρχη κοινωνικά ομάδα-τάξη.
Τα βασικά χαρακτηριστικά των νόμων
> Αποτελούν ιστορικό φαινόμενο, διαφοροποιούνται στο χώρο και στο χρόνο, γι'
αυτό έχουν σχετική αξία.
> Συμβάλλουν στη διαμόρφωση προτύπων ατομικής και συλλογικής συμπεριφο-
ράς, Δρώντας διαπαιδαγωγητικά, εσωτερικεύονται και αφομοιώνονται από το άτομο και
δημιουργούν προσωπικές αρχές με βάση τις οποίες σκέπτεται και ενεργεί το άτομο.
> Τυποποιούν τις κοινωνικές σχέσεις, ακόμα και τις ανταγωνιστικές, τις ρυθμίζουν
και τις καθιστούν έννομες.
> Έχουν χαρακτήρα εξουσιαστικό-επιτακτικό, που εκφράζεται θετικά με προ-
σταγές, αρνητικά με απαγορεύσεις και εξουσιοδοτικά-επιτρεπτικά.
> Χαρακτηρίζονται από το στοιχείο του καταναγκασμού, γιατί η εφαρμογή τους
συνεπάγεται άσκηση κρατικής εξουσίας. Αποτελούν έσχατο μέσο επιβολής της
συμμόρφωσης προς τη νομιμότητα, ακόμα και με τη χρήση της βίας σε βάρος του
παρεκκλίνοντος ατόμου.
> Είναι αμφιμερώς δεσμευτικοί, αφορούν όλους τους πολίτες, τους νομοθέτες και
τους κοινωνικούς λειτουργούς.

Παράγοντες που διαμορφώνουν τους νόμους

> Το σύνολο των πολιτιστικών συνθηκών που συνθέτουν και προσδιορίζουν μια
κοινωνία.
> Οι εθιμικοί κανόνες που κωδικοποιούνται σε γραπτούς νόμους.
> Η κοινή γνώμη, οι κοινωνικοί θεσμοί και η ηθική μιας κοινωνίας.
> Οι σχέσεις μιας κοινωνίας με άλλους πολιτισμούς.

5
> Τέλος, στις σύγχρονες κοινωνίες οι νόμοι διαπλάθουν νέα δεδομένα, παρεμ-
βαίνουν στο κοινωνικό κατεστημένο και συμβάλλουν στη δυναμική εξέλιξη της
κοινωνίας.
Οι ωφέλειες της θέσπισης δίκαιων νόμων στα πλαίσια μιας δημοκρατικής κοινωνίας
> Το άτομο θέτει στόχους κοινωνικά αποδεκτούς και διαπαιδαγωγείται να σέβεται
την ομάδα.
> Αισθάνεται ασφάλεια γεγονός που συντελεί στην ψυχική υγεία, αφού η
εξασφάλιση των ατομικών ελευθεριών τού δίνει τη δυνατότητα να δημιουργεί
απρόσκοπτα.
> Οι νόμοι επιφέρουν κοινωνική ομαλότητα, οριοθετώντας την ατομική δράση, με
γνώμονα τη σωστή αξιοποίηση των δικαιωμάτων και τη συνεπή εκτέλεση των
καθηκόντων.
> Εξασφαλίζουν πρόοδο στις οικονομικές δραστηριότητες και ρυθμίζουν τις
οικονομικές σχέσεις, το εργασιακό δίκαιο, εξασφαλίζοντας δικαιώματα και ευνοϊκούς
όρους εργασίας για τον εργαζόμενο, τονώνουν την ανθρώπινη δημιουργικότητα.
> Κολάζουν την παρανομία και καταπολεμούν την αδικία, προστατεύοντας τα
αδύναμα κοινωνικά μέλη από την αυθαιρεσία των ισχυρών.
> Εδραιώνουν τις δημοκρατικές αρχές της αξιοκρατίας, της ισότητας και της
ισονομίας.
> Αποκαθιστούν κλίμα εμπιστοσύνη στις σχέσεις πολιτείας και κοινωνίας και
συμβάλλουν στην εύρυθμη λειτουργία και την πρόοδο του κοινωνικού συνόλου.
> Η συνεργασία μεταξύ ευρύτερων διακρατικών σχηματισμών προϋποθέτει ως
σταθερό πλαίσιο αναφοράς τη νομοθεσία των κρατών.
Η αποτελεσματικότητα των νόμων
Η γνώση και η επιστημονική κατάρτιση αυτών που συνθέτουν και ερμηνεύουν τους
νόμους, η αδέσμευτη λειτουργία των φορέων της δικαιοσύνης, η εύρυθμη λειτουργία
του δημοκρατικού πολιτεύματος, η αδέκαστη δικαστική εξουσία, η παιδεία και το ήθος
των λει¬τουργών της σταθμίζουν την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής των νόμων.
Ποια είναι η σχέση γραπτών και άγραφων νόμων;
Οι άγραφοι νόμοι, οι ηθικές αξίες, αποτελούν τους θεμελιακούς άξονες πάνω στους
οποίους θεμελιώνεται-οργανώνεται η κοινωνική ζωή. Για παράδειγμα, ο σεβασμός, η
ειλικρίνεια, η υπευθυνότητα είναι μερικές από τις αξίες αυτές. Όσο σημαντικός και αν
είναι ο ρόλος τους, δεν παύουν να έχουν γενικό χαρακτήρα, να καλύπτουν δηλαδή ένα
ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων της κοινωνικής συμβίωσης. Είναι φυσικό λοιπόν να μην
μπορούν να ρυθμίσουν με ακρίβεια και να προβλέψουν την όποια κοινωνική
συμπεριφορά των μελών μιας κοινωνίας. Επιπλέον, είναι τόσο πολύπλοκες οι κοινωνικές
σχέσεις τους και τόσο πολλές οι πιθανότητες για αυθαίρετη συμπεριφορά, ώστε είναι
αδύνατον η επίκληση και μόνο μίας ηθικής αρχής, να αποκαταστήσει την κοινωνική
ισορροπία που διαταράσσεται εξαιτίας αυτής της αυθαιρεσίας.
Για να καλυφθεί λοιπόν το κενό μεταξύ μιας γενικής ηθικής αρχής και μιας
συγκεκριμένης πράξης, έρχεται ο γραπτός νόμος, ο οποίος αποτελεί ταυτόχρονα την
ορατή-συγκεκριμένη έκφραση μιας ηθικής αρχής και την εκδήλωση της θέλησης μιας
κοινωνίας να ρυθμίσει την κοινωνική συμπεριφορά των μελών της.

6
 Ποιος είναι ο ρόλος των γραπτών νόμων;
> Κατά βάση, είναι ή πρέπει να είναι παιδαγωγικός. Αυτό σημαίνει ότι σκοπό έχει
να διαπαιδαγωγήσει τους πολίτες και να τους στρέψει σε πρότυπα συμπεριφοράς τα
οποία θεωρούνται αναγκαία για την εξασφάλιση της ομαλής κοινωνικής επιβίωσης.
Αυτός είναι ο στόχος κάθε δίκαιου νόμου, κάθε νόμου που αποσκοπεί όχι στην τιμωρία ή
την ταπείνωση των πολιτών, αλλά στη συνειδητοποίηση ότι η τήρηση του θα βελτιώσει
την ποιότητα της ζωής τους.
> Εκτός από τον παιδαγωγικό ρόλο, όμως, υπάρχει και ο εκφοβιστικός ρόλος. Κάθε
νόμος που θεσπίζεται, αποβλέπει στη διαμόρφωση μιας συμπεριφοράς. Αν οι πολίτες ή
μια ομάδα πολιτών αδιαφορήσουν γι' αυτόν και τον παραβιάσουν, τότε ενεργοποιείται το
ποινικό μέρος του νόμου. Πρόκειται για την πλευρά του νόμου που προβλέπει την ποινή
που επιβάλλεται.
> Κατά τον Αριστοτέλη η τήρηση των νόμων δεν εξαρτάται τόσο από την ποινική
τους διάσταση όσο από την ηθική ωριμότητα των πολιτών. Ο φιλόσοφος διακηρύσσει ότι
οι νομοθέτες πρέπει να ενδιαφέρονται πρώτα για την ηθική ωριμότητα των πολιτών και
ύστερα για τη θέσπιση νόμων και την τήρηση τους. Με άλλα λόγια, ένας γραπτός νόμος
πρέπει να πείσει τους πολίτες για την αναγκαιότητά του, ή ακόμη «να προβλέψει» τις
πιθανές κοινωνικές εξελίξεις.

Αιτίες παραβίασης των νόμων

1. Έλλειψη κουλτούρας σεβασμού στους νόμους που οφείλεται: Στην κακή λει-
τουργία των φορέων κοινωνικοποίησης (Κρίση του οικογενειακού θεσμού: έλ-λειψη
επικοινωνίας, ανεπαρκής ηθική μέριμνα, διαταραγμένες ή συγκρουσιακές σχέσεις,
ενδοοικογενειακή βία.-Επικέντρωση του σχολείου στη γνωσιοκεντρική του λειτουργία
και παραμέληση της ευρύτερης πνευματικής και ηθικής του αποστολής.)
2. Η κοινωνική και οικονομική ανισότητα αλλά και ο υλικός ευδαιμονισμός και η
τάση για επιδεικτική κατανάλωση περιορίζουν τις ηθικές αντιστάσεις. Ιδιαίτερα στην
εποχή μας η οικονομική κρίση που βιώνουμε ως χώρα επιτείνει τα φαινόμενα φτώχειας,
αυξάνει την ανεργία και διαιωνίζει τις κοινωνικές ανισοτήτες και αδικίες, οδηγώντας
σε βίαιες και εγκληματικές ενέργειες είτε ως έκφραση κοινωνικής αντίδρασης είτε για
λόγους εξασφάλισης των αναγκαίων για τη ζωή.
3. Ανάπτυξη του ιδεολογικού ρατσισμού, εθνικισμού και θρησκευτικού φονταμε-
νταλισμού, φανατισμού, που καλλιεργεί το μίσος απέναντι στην ετερότητα και δικαιώνει
την άσκηση βίας σε βάρος της.
4. Συνεχής προβολή προτύπων βίας από τα μέσα ενημέρωσης και τη μαζική κο-
υλ¬τούρα, που εξοικειώνουν τον άνθρωπο με τις εκδηλώσεις της και αναδεικνύουν την
άσκησή της σε φυσική, ακόμα και ενδεδειγμένη στάση.
5. Άδικοι νόμοι που μεροληπτούν υπέρ των ισχυρών κοινωνικών στρωμάτων
προκαλώντας τη δυσφορία ή και την αντίδραση των υπόλοιπων

7
 Αιτίες της καταπάτησης των άγραφων νόμων
1. Ο αναχρονιστικός χαρακτήρας ορισμένων εθιμικών αξιών (π.χ. η απαγόρευση
των προγαμιαίων ερωτικών σχέσεων) και η αδυναμία τους να προσαρμοστούν στο
πνεύμα της σύγχρονης εποχής.
2. Το κλίμα μαζοποίησης, αποπροσωποποίησης και ανταγωνισμού που κυριαρχεί
στα αστικά κέντρα και καταργεί το κοινοτικό πνεύμα, πάνω στο οποίο στηρίζεται η
τήρηση του εθιμικού δικαίου.
3. Το τεχνοκρατικό και καταναλωτικό πνεύμα της εποχής που υπονομεύει τις
ανθρωπιστικές αξίες, προτάσσει το εγώ έναντι του εμείς και δικαιώνει τη με κάθε μέσο
επιδίωξη της ατομικής ευμάρειας.
4. Η προσπάθεια των νέων να ορίσουν την εμφάνιση, τη σκέψη και τη συμπεριφορά
τους έξω από τους περιορισμούς που τους επιβάλλουν οι μεγάλοι.
5. Η απομάκρυνση από την παράδοση και η τάση άκριτης υιοθέτησης των
προτύπων και αξιών που τα μέσα ενημέρωσης, η μόδα και η μαζική κουλτούρα
προωθούν.

Συνέπειες από την παραβίαση των νόμων

> Διαμορφώνεται κλίμα αναρχίας και κυριαρχεί το δίκαιο του ισχυρότερου.
> Διεγείρονται τα κατώτερα ένστικτα του ανθρώπου και αυξάνονται τα κρούσματα
βίας και εγκληματικότητας. Οι εντάσεις και οι συγκρούσεις μέσα στην κοινωνία
δημιουργούν ατμόσφαιρα ανασφάλειας και φθείρουν τις διαπροσωπικές σχέσεις.
> Εκφυλίζονται οι αρχές της ισότητας και της δικαιοσύνης και υπονομεύεται η
λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Υποταγή και αντίσταση στους νόμους
Αν ένας νόμος είναι αναχρονιστικός και αποτελεί τροχοπέδη στη διαμόρφωση ε-
λεύθερων προσωπικοτήτων, ποια θα πρέπει να είναι η στάση του πολίτη; Να παραβιάσει
συνειδητά ένα νόμο άδικο, με την πεποίθηση ότι έτσι συμβάλλει στην εξέλιξη, στην
πρόοδο και τον ανθρωπισμό ή να ακολουθήσει τη στάση του Σωκράτη και να υποταχθεί
στις επιταγές του; Σαφώς η ιστορία αποδεικνύ¬ει ότι μια στάση σαν αυτή του Σωκράτη,
όσο κι αν συγκινεί, δε δύναται να οδη¬γήσει μια κοινωνία σε εξέλιξη. Σήμερα η
διαφορετική δόμηση των κοινωνιών επιβάλλει μια συλλογική κοινωνική δράση ενάντια
σε κάθε νόμο αναχρονιστικό ή αναντίστοιχο με τις δεδομένες κοινωνικές ανάγκες.

Προϋποθέσεις για την τήρηση των νόμων

1. Προώθηση μέτρων για την αποτελεσματικότερη προστασία της κοινωνίας, με
απαράβατο γνώμονα τον σεβασμό προς τον πολίτη και τα δικαιώματά του.
2. Ηθικός εξοπλισμός της νέας γενιάς από την οικογένεια και το σχολείο με
ανώτερα ιδανικά και αξίες και εξασφάλιση από την πολιτεία μέσων και δυνατοτήτων
δημιουργικής έκφρασης και δραστηριότητας (χώροι άθλησης, καλλιτεχνικής δημιουργίας
κτλ.).
3. Ανάπτυξη των μηχανισμών κοινωνικής πρόνοιας για την υποστήριξη, την προ-
στασία και την κοινωνική επανένταξη στιγματισμένων, εξαθλιωμένων και
περιθωριοποιημένων κοινωνικών ομάδων (άστεγοι, ναρκομανείς, αποφυλακισμένοι
κτλ.).
4. Εμπέδωση από τη δημοκρατική πολιτεία κλίματος κοινωνικής δικαιοσύνης και
προώθηση μέτρων για την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και αδικιών, την

8
εξάλειψη της αναξιοκρατίας και της διαφθοράς και τη διάνοιξη ευρύτερων
επαγγελματικών δυνατοτήτων για τη νέα γενιά.
5. Αντικειμενική και αμερόληπτη λειτουργία της δικαστικής εξουσίας με αποκλει-
στικό γνώμονα την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων και την αδέκαστη απονομή
του δικαίου.
6. Βελτίωση του σωφρονιστικού συστήματος (ευκαιρίες σπουδών, δυνατότητες
δημιουργία δραστηριότητας, διαχωρισμός των φυλακισμένων, αποσυμφόρηση των
φυλακών, καθιέρωση εναλλακτικών μορφών έκτισα της ποινής κτλ.), ώστε να πάψουν να
αποτελούν χώρο εναπόθεσή του κοινωνικού «φυράματος» και σχολεία της
εγκληματικότητας.

Δικαιοσύνη
Δικαιοσύνη είναι η τήρηση του δικαίου, η εφαρμογή των νόμων με αντικειμε-νικότητα.
Ως δικαιοσύνη ορίζεται το σύστημα διά του οποίου τηρούνται και εφαρμόζονται οι
νόμοι, οι θεσμοί, οι λειτουργοί τους, καθώς και η αίσθηση δι-καίου που υπάρχει σε όλους
τους πολίτες.

Προϋποθέσεις σωστής λειτουργίας της δικαιοσύνης

Το Σύνταγμα με τη θέσπιση περιορισμών στη νομοθετική εξουσία συμβάλλει στην
ψήφιση φιλολαϊκών νόμων. Η θέσπιση τους πρέπει να γίνεται με διαφάνεια και
δημοκρατικές διαδικασίες προκειμένου να εξυπηρετούνται τα συμφέροντα του λαού.
Συχνά όμως οι κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις καθιστούν κάποιους νόμους
ανεπαρκείς ή αναποτελεσματικούς. Τότε απαιτείται εγρήγορση των θεσμικών οργάνων
προκειμένου οι νομοθετικές ρυθμίσεις να εκσυγχρονίζονται.
Ακόμη είναι ανάγκη να περιορίζεται η πολυνομία που αντιστρατεύεται τη δημοκρατία.
Οι πολλοί νόμοι συχνά αληλοαναιρούνται και παρέχουν στους επιτηδείους τη
δυνατότητα να εξυπηρετούν τα συμφέροντα τους ή να αποφεύγουν τις κυρώσεις. Έτσι το
θεσμικό πλαίσιο αποκαλύπτεται ως ανεπαρκές και ανεδαφικό, εντείνοντας την
ανασφάλεια του πολίτη.
Επιπλέον, η ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας συνυφαίνεται με τη σωστη λει-
τουργία της δικαιοσύνης. Οι δικαστές πρέπει να στοχεύουν μόνο στην προαγωγή του
συλλογικού συμφέροντος χωρίς πιέσεις και εξαναγκασμούς. Βέβαια και ο δικαστής
πρέπει να είναι ενάρετος, αντικειμενικός και ανθρωπιστής, ώστε η σωστή κρίση και η
ευελιξία να διακρίνουν τις αποφάνσεις του.
Τέλος και οι ποινές πρέπει να στοχεύουν στο σωφρονισμό και στην κοινωνική
επανένταξη του δράστη και όχι στην εξόντωση του ή στην εκδίκηση. Έτσι οι υπέρμετρα
αυστηρές ποινές θα πρέπει να μην επιβάλλονται, αφού δεν επιφέρουν τα αναμενόμενα
αποτελέσματα.

Ανομία
Ο όρος παραπέμπει σε μια κατάσταση κοινωνικής αποδιοργάνωσης κατά την οποία τα
άτομα θεωρούν ότι οι κανόνες είναι ανύπαρκτοι. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μια
κοινωνία μπορεί να οδηγηθεί σε μια τέτοια κατάσταση.
Κάτι τέτοιο πραγματοποιείται όταν οι κανόνες, οι αξίες, τα πρότυπα που μια ομάδα
ανθρώπων έχει αποδεχτεί έρχονται σε σύγκρουση με την πραγματικότητα που

9
επιβάλλουν κοινωνικοπολιτικές αλλαγές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι
μετανάστες κατά την πρώτη περίοδο της εγκατάστασης τους σε μια κοινωνία που όλα
φαντάζουν διαφορετικά. Έτσι όταν οι συνήθειες, η νοοτροπία, η κουλτούρα
διαφοροποιούνται και μια ομάδα ανθρώπων αδυνατεί να εσωτερικεύσει τους κανόνες
που διέπουν την κοινωνία, τότε η τελευταία μπορεί να οδηγηθεί σε μια κατάσταση
ανομίας.

Ακόμα η τεχνολογική και η οικονομική εξέλιξη καθιστούν πιο σύνθετη μια κοινωνία,
θεσμοί και αξίες αμφισβητούνται ως παρωχημένες. Αυτή η αμφισβήτηση λαμβάνει χώρα
σε εποχές μεταβατικές-μεταιχμιακές. Έτσι η ιδεολογική σύγχυση και η ανάγκη
αναθεώρησης των αξιακών δεδομένων οδηγεί σε αμοραλισμό και η κοινωνία ρέπει προς
την ανομία.
Συχνά η ανομία προκύπτει από τη λαθεμένη διοίκηση. Έτσι συχνά νομοθετούνται ποινές
και ρυθμίσεις που δεν εφαρμόζονται και τότε απαξιώνονται στη συνείδηση των πολιτών.
Από την άλλη η παιδεία και η πληροφόρηση καθιστούν τους πολίτες σκεπτόμενους,
καθώς κρίνουν, αντιλαμβάνονται και ενίοτε αμφισβητούν νόμους και αξίες.

Τέλος, στην ανομία εξωθείται σήμερα ο πολίτης προκειμένου να αποκτήσει το μέγιστο

αγαθό, την οικονομική ευμάρεια, μπροστά στο οποίο κάθε αξία μοιάζει να ωχριά. Η ίδια
η κοινωνία θέτει ως προτεραιότητα κάθε νέου την ανάδειξη και την οικονομική
ευρωστία. Όταν ο νέος αντιλαμβάνεται τη δυσκολία προσέγγισης των στόχων αυτών στα
πλαίσια των σύγχρονων κοινωνιών, τότε είτε αναζητά την υλοποίηση τους με τρόπους
παράνομους είτε αρνείται να συμφιλιωθεί με τις πιέσεις της κοινωνικής
πραγματικότητας. Η κοινωνία και στις δύο περιπτώσεις οδηγείται σε κατάσταση
ανομίας.

Η σκοπιμότητα των ποινών

Ποινή είναι η κύρωση που υφίστανται οι παραβάτες των γραπτών νόμων, με στόχο την
αποκατάσταση της κοινωνικής ευρυθμίας.
Σκοπός της ποινής
> Η επιβολή της αποβλέπει στην αναμόρφωση του χαρακτήρα του δράστη και
στην ομαλή επανένταξη του στην κοινωνία. Ταυτόχρονα, ως μέσο παραδειγματισμού, η
ποινή συμβάλλει στην αυτοκυριαρχία κάθε επίδοξου δράστη.
> Καταπολεμούνται τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, με αποτέλεσμα την
εξυγίανση της κοινωνίας. Καλλιεργούνται ο αλληλοσεβασμός και η πειθαρχία, που
συμβάλλουν στη σύσφιγξη των κοινωνικών σχέσεων.
> Καλλιεργείται η δημοκρατία, αφού η ύπαρξη των ποινών και η αμερόληπτη
εφαρμογή τους οδηγούν τον πολίτη σε νομιμοφροσύνη. Με την ποινή ελέγχεται και η
εκάστοτε εξουσία και περιορίζονται οι ατασθαλίες.
> Ο πολίτης δε διακατέχεται από άγχος, αντίθετα νιώθει ασφαλής, αφού τα
δικαιώματα του διασφαλίζονται και ο φόβος της επικείμενης ποινής περιορίζει την
πιθανότητα παραβίασης τους.
> Ακόμη και στον επαγγελματικό τομέα, οι ποινικές κυρώσεις δημιουργούν κα-
λύτερες επαγγελματικές συνθήκες και προστατεύουν τον εργαζόμενο από την
εκμετάλλευση.

10
Προϋποθέσεις για την αποτελεσματικότητα των ποινών
Η αποτελεσματικότητα της ποινής είναι περιορισμένη και εξαρτάται από πολλούς
παράγοντες: από την προσωπικότητα του καταδικασμένου, τις συνθήκες διαβίωσης στις
φυλακές, τη στάση του κοινωνικού συνόλου απέναντι στα άτομα που εκτίουν την ποινή
τους και επιχειρούν να επανενταχτούν
> Δημοκρατία, που σημαίνει αμεροληψία και ίση μεταχείριση των πολιτών.
> Ποινές με χαρακτήρα σωφρονιστικό και όχι εκδικητικό.
> Αδέκαστο δικαστικό σύστημα.

Τρόποι - προϋποθέσεις για τη σωστή απόδοση των ποινών\

 Αδέκαστη δικαστική εξουσία.

 Ύπαρξη μέτρου.
 Ποινές ανάλογες των αδικημάτων (όχι υπερβολικά αυστηρές ούτε υπερβολικά
ελαστικές). Αμεροληψία, έλλειψη εμπάθειας και προκατάληψης.
 Στόχος ο σωφρονισμός και όχι η εκδίκηση.
 Έγκαιρη απόδοση των ποινών, γιατί όταν μεσολαβεί μεγάλο χρονικό διάστημα
από τη στιγμή της διάπραξης του αδικήματος μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης, η
αλήθεια μπορεί να διαστρεβλωθεί αλλά και ο κόσμος να λησμονήσει το συμβάν, οπότε
δεν μπορεί να λειτουργήσει ο παραδειγματισμός των υπολοίπων. Άλλωστε, ο υπόδικος
μπορεί να μην είναι ένοχος και να στιγματίζεται άδικα για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Τρόποι - προϋποθέσεις για τη σωστή έκτιση των ποινών στα σωφρονιστικά

ιδρύματα
 Κατάλληλα επιλεγμένοι σωφρονιστικοί υπάλληλοι.
 Σεβασμός στην προσωπικότητα του κρατουμένου και όχι κτηνώδης αντιμε-
τώπιση του.
 Διάκριση βαρυποινιτών από ελαφροποινίτες.
 Επάνδρωση φυλακών με εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό (γιατροί,
ψυχίατροι, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι κ.λπ.) που θα βρίσκεται σε συνεχή επαφή
με τους κρατουμένους και θα γνωρίζει και την παραμικρή πτυχή της προσωπικότητας
τους, ώστε να μπορεί να παρεμβαίνει συνδυαστικά με στόχο τη θετική ανασυγκρότηση
της αντίληψης τους για τη ζωή και της προσωπικότητας τους γενικά. Σεμινάρια,
πολιτιστικές εκδηλώσεις, ώστε να αποκτήσουν παιδεία οι κρατούμενοι και να επιτευχθεί
η ανακοινωνικοποίησή τους.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
1. Δίκαιο (γραπτοί νόμοι): Το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν τις σχέσεις
των μελών μιας κοινωνίας, ορίζοντας τις υποχρεώσεις τους, καθώς και τις κυρώσεις που
προβλέπει η παράβαση τους.
2. Εθιμικό δίκαιο (άγραφοι νόμοι): Το σύνολο των κανόνων και των εθίμων, με
βάση τα οποία οργανώνεται η κοινωνική ζωή μιας ομάδας ανθρώπων ή ενός λαού.

11
3. Ποινικός σωφρονισμός: Η τιμωρία και οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί η πολιτεία
για την κοινωνική επανένταξη όσων καταδικάστηκαν για εγκληματικές πράξεις.
4. Δικαστική πλάνη: Η καταδίκη και τιμωρία ενός ανθρώπου από ένα (ποινικό)
δικαστήριο για έγκλημα που δεν έχει διαπράξει.

Ανάλυση έννοιας: ΝΟΜΟΙ

ΟΡΙΣΜΟΣ:
Νόμοι είναι κανόνες δικαίου, που αποβλέπουν στην αρμονική συμβίωση των κοινωνικών
μελών, στην ομαλή διευθέτηση των σχέσεων πολίτη – κράτους και κοινωνιών μεταξύ
τους.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Κάθε κοινωνία αποτελείται από μωσαϊκό ατόμων, ετερόκλιτα στοιχεία που συνιστούν
την ποιοτική της ομοιογένεια. Για να μπορέσει όμως αυτή η κοινωνία των διαφορετικών
ατόμων να διατηρηθεί στο ιστορικό «γίγνεσθαι», απαραίτητη προϋπόθεση είναι η
τήρηση των νόμων.
ΜΕΤΑΒΑΣΗ:

Οι σύγχρονες κοινωνικοπολιτικές καταστάσεις και η ένδεια εξωθούν τους πολίτες σε

ακραίες συμπεριφορές. Η παραβίαση των νόμων είναι μόνο μια από αυτές και ίσως η
σημαντικότερη, καθώς η οργάνωση και η σωστή λειτουργία μιας πολιτείας έχει ως βάση
τη νομοθεσία της. Φόβος και άγχος για το αύριο κυριεύει τους πολίτες, τους φορείς της
εξουσίας και έτσι επόμενο είναι η υπακοή τους στους νόμους να είναι προβληματική , αν
όχι ανύπαρκτη.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Η απαρέγκλιτη τήρηση των νόμων μέσα σε μια κοινωνία κρίνεται απαραίτητη, γιατί
αποτελούν τους κύριους ρυθμιστικούς παράγοντες, που καθορίζουν την ομαλή εξέλιξη
της κοινωνίας. Γι’ αυτό κρίνεται επιβεβλημένη η πιστή εφαρμογή τους από όλους τους
πολίτες όχι μόνο από διαδικασίες εξαναγκασμού, αλλά με τη συνειδητή αυτόβουλη
αποδοχή τους.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ:

Γραπτοί: Σύνταγμα, αστικός, ποινικός κώδικας. Διατηρούν το χαρακτήρα της επιβολής
και της δέσμευσης και η παραβίασή τους συνεπάγεται ποινικές κυρώσεις.

Άγραφοι: Εθιμικό δίκαιο, ήθη, έθιμα, παραδόσεις. Απευθύνονται περισσότερο στη

συνείδηση και αποσκοπούν στην ηθικοποίηση των ατόμων. Η ισχύς τους είναι
μεγαλύτερη στις κλειστές κοινωνίες και η παραβίασή τους συνεπιφέρει κοινωνική
κατακραυγή.

12
 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ:
Το εθιμικό δίκαιο οδήγησε στο γραπτό δίκαιο. Αναφορά στους αρχαίους Έλληνες, στο
Ρωμαϊκό δίκαιο, στη συμβολή του Βυζαντίου και αναγωγή στη σύγχρονη εποχή.

Η σημασία των νόμων σε όλες τις κοινωνίες:

 Ρυθμίζουν τις αντιθέσεις της κοινωνικής ζωής με τον καθορισμό των

υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων κάθε πολίτη. Έτσι οι νόμοι καθορίζουν τα
όρια δράσης κάθε ατόμου, ώστε να μη θίγει τους συμπολίτες του.
 Επιβάλλουν το σεβασμό της ζωής, της ελευθερίας, της αξιοπρέπειας, της τιμής
και περιουσίας κάθε πολίτη.
 Οριοθετούν τις σχέσεις μεταξύ πολιτών και κράτους.
 Αποτρέπουν τις αυθαιρεσίες της πολιτικής ηγεσίας, ασκώντας έλεγχο στις
πράξεις της (Σύνταγμα).
 Αντιμάχονται την αδικία, την εκμετάλλευση, τη χρήση βίας και τιμωρούν το
έγκλημα.
 Οδηγούν στην κοινωνική ευημερία και στην πνευματική και ηθική εξύψωση των
πολιτών.

Συνέπειες από την ανυπακοή προς τους νόμους που μπορούν να οδηγήσουν
στην κατάλυσή τους:

Επειδή κάθε κοινωνία αποτελείται από ετερόκλητα στοιχεία δεν είναι δυνατόν οι
νόμοι να ανταποκρίνονται καθολικά στις απαιτήσεις όλων των πολιτών. Όμως
αυτό δε δικαιολογεί την απόρριψή τους ή την ανυπακοή προς αυτούς από τους
διαφωνούντες, γιατί τότε δυναμιτίζονται τα θεμέλια του κοινωνικού
οικοδομήματος.

 Όταν δεν υπάρχουν νόμοι ή υπάρχουν αλλά δεν είναι σεβαστοί από τους πολίτες,
επικρατεί αναρχία. Αποχαλινώνονται τα πάθη και ο κάθε πολίτης πράττει ό,τι
επιθυμεί.
 Αυτή η χωρίς περιορισμούς αυτόβουλη δράση υπονομεύει την οργάνωση, πράγμα
που σημαίνει παρέκκλιση από την εξέλιξη και την πρόοδο και εξανδραποδισμό
της ανθρώπινης οντότητας, επιστροφή σε πρωτόγονα πρότυπα κοινωνικής
συμβίωσης.
 Όταν δεν ασκείται έλεγχος για τις πράξεις συγχέονται δικαιώματα και
υποχρεώσεις, παγιώνεται ο ανταγωνισμός, το ατομικό συμφέρον διαχωρίζεται
από το κοινωνικό.
 Πολλές φορές ο ανταγωνισμός αναδεικνύει οικονομικά ισχυρούς που
καπηλεύονται τα ευρύτερα κοινωνικά συμφέροντα και εκμεταλλεύονται
κατάλληλα τις καταστάσεις για την εξυπηρέτηση των δικών τους προσδοκιών.
 Η αταξία δεν προσφέρει πρότυπα πειθαρχίας που ηθικοποιούν. Η συνείδηση
νοσεί, οι πολίτες δε σέβονται τα δικαιώματα των άλλων, με συνέπειες εσωτερικές
συγκρούσεις και ταραχές.
 Επικρατεί μίσος και διχόνοια και χάνεται η ελευθερία των πολιτών.

13
 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
Η διαφωνία προς τους νόμους πρέπει να παίρνει τη μορφή της κριτικής
διαφοροποίησης μέσα από ασφαλείς μεθόδους. Η ήπια και επίμονη διαμαρτυρία,
η προσπάθεια συμμετοχής στους φορείς εξουσίας είναι οι πιο υγιείς μορφές της
αντίθεσης. Η αρνητική αντιπαράθεση είναι δικαιολογημένη, μόνο όταν οι νόμοι
επιβάλλονται καταπιεστικά και ανελεύθερα.

ΑΥΣΤΗΡΟΙ ΝΟΜΟΙ:
 Η αυστηρότητα αποτρέπει τον υποψήφιο παραβάτη.
 Οδηγούν στην αναγνώριση της σκοπιμότητας που έχει η εφαρμογή τους και
υψώνουν ψυχικά τους τιμωρημένους σε μια βαθύτερη κατανόηση και παραδοχή
της κοινωνικής νομοτέλειας.
 Έτσι με την έκτιση της ποινής ο παραβάτης του νόμου συμφιλιώνεται με την
έννομη τάξη που παραβίασε (σωφρονισμός).
 Προστατεύουν τους νομοταγείς πολίτες, τιμωρώντας παραδειγματικά τους
παραβάτες.
 Διατηρούν την κοινωνική οργάνωση και εξυψώνουν το κύρος της πολιτείας.

ΕΠΙΕΙΚΕΙΣ ΝΟΜΟΙ:
 Η επιείκεια μετριάζει και προλαμβάνει τα αναπόφευκτα λάθη του τυπικού
Δικαίου, φέρνοντας τους κανόνες του πιο κοντά στο ηθικό νόημα της
δικαιοσύνης.
 Οι νόμοι δε θα πρέπει να εκδικούνται, αλλά να σωφρονίζουν και να
παραδειγματίζουν.
 Οδηγούν στη συνειδητοποίηση του κοινωνικού καθήκοντος που πρέπει να έχει
κάθε πολίτης απέναντι στους άλλους.
 Η αυστηρότητα πολλές φορές φέρνει αντίθετα αποτελέσματα, επιβάλλοντας
εξοντωτικές ποινές στο όνομα συχνά μιας τυπικής και χωρίς ουσιαστικό ηθικό
περιεχόμενο δικαιοσύνης.

Η (μη) Τήρηση των νόμων

Ι. Αίτια
 Η διαφθορά της πολιτικής και δικαστικής εξουσίας υποσκάπτει την αξιοπιστία
των νόμων
 Το υλιστικό πνεύμα της εποχής επιτάσσει την κάλυψη των υλικών αναγκών με
κάθε μέσο.
 Η κυριαρχία του ατομικισμού σε βάρος της συλλογικότητας. Η ανάπτυξη του
εγωκεντρισμού.
 Η έλλειψη οργανωμένης δράσης από την πλευρά του κράτους για την
περιφρούρηση των νόμων.
 Οι οικονομικές συναλλαγές πολιτικών και δικαστικών αποδυναμώνουν την
απονομή της δικαιοσύνης.

14
 Η οικονομική εξάρτηση των ΜΜΕ από κρατικούς – πολιτικούς παράγοντες
«φιμώνει» τον καταγγελτικό λόγο τους.
ΙΙ.        Προτάσεις

Η πολιτεία πρέπει να περιφρουρίσει τα δικαιώματα των πολιτών. Πώς;

 Αυστηρή νομοθεσία για περιπτώσεις διαφθοράς δικαστικών. 
 Δραστηριοποίηση ελεκτών κρατικών υπαλλήλων.
  Τα ΜΜΕ να διασφαλίσουν οικονομική ανεξαρτησία επομένως ανεξάρτητο λόγο.
 Η δράση των ίδιων των πολιτών. Όχι παθητική αποδοχή της κατάστασης, μα
επαγρύπνηση και καταγγελίες. 
 Ο ρόλος της παρεχόμενης παιδείας. Τα χαρακτηριστικά της: 

Ανθρωπιστική παιδεία.
 Προσπάθεια για «δημιουργία» ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. 
 Προώθηση της συλλογικότητας, καταπολέμηση του ατομικισμού. 
 Καλλιέργεια κοινωνικής συνείδησης.
 Ο ρόλος της πνευματικής ηγεσίας του τόπου


ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ:

ΟΙ ΝΟΜΟΙ:

 Να επιτρέπουν την αντιπαράθεση και την κριτική διαφοροποίηση των πολιτών

προς αυτούς, μέσω της προσφυγής στα ανώτατα όργανα του κράτους.

 Να ανταποκρίνονται στις κοινωνικές απαιτήσεις και στις εκάστοτε συνθήκες.

 Να διακρίνονται από αμεροληψία και να προσαρμόζονται στην κοινή βούληση

και όχι να εξυπηρετούν μεμονωμένα συμφέροντα.

 Να είναι φορείς αξιών που ενεργοποιούν και ερεθίζουν τη συνείδηση και την
πείθουν να ακολουθεί βασικές ανθρωπιστικές αρχές, χωρίς την ανάγκη επιβολής.

ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ:

 Να αποκτήσουν αγωγή και αυτό θα επιτευχθεί με τη βοήθεια των

θεσμών της παιδείας και της οικογένειας. Η μόρφωση λοιπόν των
πολιτών (πνευματική, ηθική, πολιτιστική) είναι δυνατό να συμβάλλει
στην ομαλή κοινωνικοποίησή τους.

 Ακόμα, η ανάπτυξη πολιτικής συνείδησης θα οδηγήσει στη

συνειδητοποίηση από το μέρος των πολιτών της αναγκαιότητας των
νόμων.

15