Professional Documents
Culture Documents
Κριτήριο Αξιολόγησης-τρομοκρατία
Κριτήριο Αξιολόγησης-τρομοκρατία
H αναζήτηση των αιτίων της τρομοκρατίας δεν έχει μόνο το νόημα της μελέτης ενός
κοινωνικού φαινομένου πρωτόφαντου στη σημερινή έκτασή του. Πέρα από το θεωρητικό
ενδιαφέρον, η αναζήτηση αυτή έχει και ένα νόημα πολύ πρακτικό: ο εντοπισμός των
αιτίων δείχνει και κάποιους τρόπους πιθανής αντιμετώπισης του φαινομένου, έστω στο
μέτρο που τα αίτια αυτά θα επιτρέπουν κάποια μέτρα για την εξάλειψή του ή για
τον περιορισμό του. Αλλιώτικα δεν θα μας έμενε παρά να μάθουμε να ζούμε με το
φαινόμενο, πράγμα όχι και τόσο εύκολο αφού θα σήμαινε να μάθουμε και να πεθαίνουμε
εξ αιτίας του.
Οι κοινωνικοί μελετητές και οι πολιτικοί αναλυτές (κυρίως όσοι θέλουν να δείξουν και
κάποιες δικαιολογίες των τρομοκρατών ή κάποιες ευθύνες των θυμάτων) επισημαίνουν
τις διάφορες καταστάσεις ή τις διάφορες ενέργειες άλλων που μπορεί να προκαλέσουν
την τρομοκρατία: το χαμηλό οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο ζωής μουσουλμανικών
λαών, η εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών τους πηγών και ιδίως του πετρελαίου
τους, η περιφρονητική στάση απέναντί τους, η κατοχή του εδάφους τους από
θεωρούμενους απίστους, η υποτιθέμενη πολιτική υποστήριξη του Ισραήλ και η
υποτιθέμενη μη πολιτική υποστήριξη των Παλαιστινίων, ακόμα και η ανάμνηση των
σταυροφοριών - όλα αυτά, χωρίς πολλές θεμελιώσεις και χωρίς πολύ σεβασμό της
χρονικής σειράς των γεγονότων. O ψυχολογικός αντίκτυπος από αυτά δημιουργεί μια
αίσθηση αδιεξόδου, όπου η τρομοκρατία είναι τουλάχιστον τρόπος εκδίκησης.
Ας γίνει δεκτό ότι όλα αυτά μπορεί να περιέχουν κάποια δόση αλήθειας. Αυτά θα
μπορούσαν να θεωρηθούν ευνοϊκοί όροι, έστω και αίτια για την ανάπτυξη μιας
τρομοκρατίας που θα την ονόμαζα «εγκόσμια», αυτής που συνοδεύεται από την ελπίδα
να δει ο δράστης τα αποτελέσματα της πράξης του, έστω τα άμεσα, δηλαδή την
καταστροφή που θα προκαλέσει, αν όχι και τα κάπως απώτερα, δηλαδή την επιτυχία
κάποιων από τους σκοπούς της δράσης του. Έστω και αν αποδέχεται τον κίνδυνο της
σύλληψης και της τιμωρίας του - με κάποια ελπίδα να τα αποφύγει. Διαφορετικό όμως
φαίνεται το ψυχόγραμμα του δράστη στις περιπτώσεις της τρομοκρατίας με αυτοκτονία.
Εδώ αποκλείεται η ελπίδα της εγκόσμιας ικανοποίησης· μένει η προσδοκία της
ικανοποίησης σε κάποιαν «άλλη» ζωή, μετά τον θάνατο.
Εδώ φαίνεται ο πρωταρχικός ρόλος που παίζει η θρησκευτική πίστη στην τρομοκρατία
με αυτοκτονία. Πρέπει να υπάρχει ένα κίνητρο ικανό να κατανικήσει το ένστικτο της
αυτοσυντήρησης, ένα ένστικτο που βάζει τη σφραγίδα του στις πράξεις και τις
παραλείψεις του κάθε ζωντανού οργανισμού στη φύση. Για να κατανικηθεί αυτό το
ένστικτο, χρειάζεται η πίστη ότι ο θάνατος δεν είναι παρά ένα επεισόδιο μιας ζωής
προορισμένης να συνεχιστεί και ύστερα από αυτόν. Και μάλιστα σε μια συνέχεια που
μπορεί, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, να μου προσφέρει όσα ονειρεύτηκα στην
παρούσα ζωή και θεληματικά εγκαταλείπω - παράδεισος. Και αν πιστέψω ότι αυτή η
1
θυσία με την τρομοκρατική πράξη είναι η προϋπόθεση κάποιας αιώνιας ευτυχίας, κάθε
δισταγμός πρέπει λογικά να εκλείψει.
Είναι δύσκολο να αμφισβητηθεί ο ρόλος της θρησκευτικής πίστης στην αυτοκτονούσα
τρομοκρατία. Επιβεβαιώνεται εμπειρικά από την εξέταση της ζωής των τεσσάρων
τρομοκρατών της πρόσφατης φονικής επιχείρησης στο Λονδίνο. Για κανέναν δεν μπορεί
να λεχθεί ότι ενήργησε από κοινωνική απόγνωση ή περιθωριοποίηση: όλοι λίγο-πολύ
ενταγμένοι στη βρετανική κοινωνία, με κολεγιακές σπουδές, ο ένας κοινωνικός
λειτουργός, ο άλλος πρωταθλητής του κρίκετ και φοιτητής σωματικής αγωγής. Το κοινό
στοιχείο: η θρησκευτική μουσουλμανική πίστη. O ένας είχε ασπασθεί τον
μουσουλμανισμό, οι άλλοι τρεις, γεννημένοι μουσουλμάνοι, είχαν φοιτήσει σε
μουσουλμανικό θρησκευτικό σεμινάριο στο Πακιστάν, όπου οι γονείς τους τους είχαν
στείλει για να ξαναβρούν τις εθνικές τους ρίζες και για να μάθουν το Κοράνι. Το έμαθαν
τόσο καλά ώστε σκότωσαν κάπου εκατό ανθρώπους για να πάνε, σίγουρα και γρήγορα,
στον παράδεισο.
Μερικοί ίσως θα πουν ότι η θρησκευτική πίστη φθάνει στα όρια της παράνοιας.
Παράνοιας; Όταν, με βάση τις καλές μου πράξεις -ή ύστερα από μια εξομολόγηση όπου
μου αφέθηκαν οι αμαρτίες- μπορεί να είμαι σίγουρος ότι θα περάσω στην αιώνια ευτυχία
του παραδείσου, τι νόημα έχει να μη θέλω να πεθάνω;
Για να γυρίσουμε στο θέμα της ισλαμικής τρομοκρατίας, που ολοένα και συχνότερα
παίρνει τη μορφή των επιθέσεων αυτοκτονίας: η καταπολέμηση του φαινομένου
αναγκαστικά περνάει από τη διάδοση και την επικράτηση κάποιων
αρχών ορθολογισμού που θα διέλυαν τους πειρασμούς για μιαν άλλη ζωή
εξασφαλισμένη από τις τρομοκρατικές πράξεις. Μακρόπνοο σχέδιο; Μήπως είναι
ταχύτερης απόδοσης η μέθοδος της εξάλειψης των κοινωνικών αδικιών ή της
εγκαθίδρυσης της δημοκρατίας στις μουσουλμανικές χώρες;
Ανάλυση Έννοιας:
Τρομοκρατία: η συστηματική χρήση του εκφοβισμού ή της απρόβλεπτης βίας κατά
κυβερνήσεων, ομάδων ή ατόμων με σκοπό την επίτευξη κάποιου πολιτικού σκοπού. Η
τρομοκρατία έχει χρησιμοποιηθεί από πολιτικές οργανώσεις και της δεξιάς και της
αριστεράς, από εθνικιστικές ομάδες και εθνικές μειονότητες, από επαναστάτες και από
τους στρατούς και τις μυστικές υπηρεσίες των ίδιων των κυβερνήσεων.
Ιστορική ανασκόπηση
Η τρομοκρατία έχει εφαρμοστεί σε παγκόσμια κλίμακα διαχρονικά στην ανθρώπινη
ιστορία. Ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός Ξενοφώντας (περίπου 430-349 π.Χ.) έγραψε για
την αποτελεσματικότητα του ψυχολογικού πολέμου εναντίον εχθρικών πληθυσμών.
3
Ρωμαίοι αυτοκράτορες όπως ο Τιβέριος (κυβέρνησε μεταξύ 14-37 μ.Χ.) και ο
Καλιγούλας (μεταξύ 31-41 μ.Χ.) χρησιμοποιούσαν την εξορία, τη δήμευση της
περιουσίας και την εκτέλεση των πολιτικών τους αντιπάλων ως μέσα για να τους
αποθαρρύνουν. Η Ισπανική Ιερά Εξέταση χρησιμοποιούσε αυθαίρετες συλλήψεις,
βασανιστήρια και εκτελέσεις για να τιμωρήσει αυτούς που θεωρούσε αιρετικούς. Η
χρήση του εκφοβισμού υποστηρίχτηκε ανοιχτά από τον Ροβεσπιέρο ως μέσο για να
ενθαρρύνει την ανάπτυξη της επαναστατικής αρετής κατά την Γαλλική Επανάσταση,
κάτι που οδήγησε στο να αποκληθεί η περίοδος της πολιτικής του κυριαρχίας
Τρομοκρατία (1793-1794).
Μετά από τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο (1861-1865) ορισμένοι Νότιοι αψήφησαν
την κυβέρνηση και σχημάτισαν μια τρομοκρατική οργάνωση που ονομάστηκε Κου
Κλουξ Κλαν, με σκοπό να εκφοβίσει τους υποστηρικτές της Ανοικοδόμησης. Κατά το
ύστερο ήμισυ του 19ου αιώνα, οι αναρχικοί στη Δυτική Ευρώπη, στη Ρωσία και στις
Ηνωμένες Πολιτείες υιοθέτησαν την τρομοκρατία. Πίστευαν ότι ο καλύτερος τρόπος για
να επιφέρουν επαναστατικές πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές ήταν η δολοφονία
ανθρώπων που κατείχαν αξιώματα με επιρροή. Μεταξύ του 1865 και του 1905 βασιλείς,
πρόεδροι, πρωθυπουργοί και αρκετοί άλλοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι έπεσαν θύματα
των όπλων ή των βομβών των αναρχικών.
Κατά τον 20ο αιώνα διαδραματίστηκαν μεγάλες αλλαγές στη χρήση και τις μεθόδους της
τρομοκρατίας, που έγινε το «σήμα κατατεθέν» αρκετών πολιτικών κινημάτων που
βρίσκονταν στα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος. Τεχνολογικά επιτεύγματα όπως τα
αυτόματα όπλα και τα συμπαγή εκρηκτικά που πυροδοτούνται εξ αποστάσεως χάρισαν
μια νέα ευκινησία και αποτελεσματικότητα στους τρομοκράτες. Ολοκληρωτικά
καθεστώτα, όπως αυτό της Ναζιστικής Γερμανίας υπό τον Αδόλφο Χίτλερ και της
Σοβιετικής Ένωσης υπό τον Ιωσήφ Στάλιν, υιοθέτησαν την τρομοκρατία ως σχεδόν
επίσημη κρατική πολιτική. Αυτά τα κράτη προέβαιναν σε συλλήψεις, φυλακίσεις,
βασανιστήρια και εκτελέσεις χωρίς νομικούς περιορισμούς, ώστε να δημιουργήσουν ένα
κλίμα φόβου και να ενθαρρύνουν την προσκόλληση στην εθνική ιδεολογία και στους
δεδηλωμένους οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς στόχους του κράτους.
Η τρομοκρατία ταυτίζεται όμως πιο συχνά με άτομα ή ομάδες που αποπειρώνται να
αποσταθεροποιήσουν ή να ανατρέψουν κατεστημένους πολιτικούς θεσμούς. Η
τρομοκρατία χρησιμοποιήθηκε από τη μία ή και από τις δύο πλευρές σε αντιαποικιακούς
αγώνες (Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο, Αλγερία και Γαλλία, Βιετνάμ και Γαλλία-
ΗΠΑ), σε συγκρούσεις μεταξύ διαφόρων εθνικών ομάδων για την κατοχή μιας
αμφισβητούμενης πατρίδας (Παλαιστίνιοι και Ισραήλ), σε διαμάχες μεταξύ διαφόρων
θρησκευτικών δογμάτων (Ρωμαιοκαθολικοί και Προτεστάντες στη Βόρειο Ιρλανδία),
καθώς και σε εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ επαναστατικών δυνάμεων και των
αναγνωρισμένων κυβερνήσεων (Μαλαισία, Ινδονησία, Φιλιππίνες, Ιράν, Νικαράγουα, Ελ
Σαλβαδόρ, Αργεντινή).
Ο αντίκτυπος της τρομοκρατίας στην κοινή γνώμη έχει μεγεθυνθεί κατά πολύ από τα
σύγχρονα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Είναι βέβαιο ότι κάθε βίαιη πράξη θα καλυφθεί
τηλεοπτικά, κάτι που φέρνει το συμβάν απευθείας σε εκατομμύρια σπίτια και
πληροφορεί τους τηλεθεατές για τα αιτήματα, τις διαμαρτυρίες ή τους πολιτικούς
στόχους των τρομοκρατών. Η σύγχρονη τρομοκρατία διαφέρει από εκείνη του
4
παρελθόντος, καθώς τα θύματά της συχνά είναι αθώοι πολίτες που επιλέγονται στην τύχη
ή που απλώς τυχαίνει να βρίσκονται στο χώρο όπου διαδραματίζονται οι τρομοκρατικές
ενέργειες.
Πολλές τρομοκρατικές ομάδες της Ευρώπης θυμίζουν τους αναρχικούς του 19ου αιώνα
ως προς την πολιτική τους απομόνωση και τους μη εφικτούς στόχους που θέτουν. Καθώς
δεν υποστηρίζονται από μια λαϊκή βάση, οι εξτρεμιστές υποκαθιστούν τη νόμιμη
πολιτική δραστηριότητα με βίαιες ενέργειες.
5
Άλλες οργανώσεις, που δεν έχουν τέτοιας έκτασης διάδοση ούτε καταφεύγουν σε
ανάλογες βιαιότητες, έχουν ως στόχο τους να αναδείξουν την αντιλαϊκή φύση του
καπιταλιστικού συστήματος που καταδικάζει μεγάλο μέρος του πληθυσμού στην
οικονομική εξαθλίωση. Το δικό τους κίνητρο, επομένως, δεν είναι η αφοσίωση σε
κάποια θρησκεία, αλλά η βαθιά αίσθηση της αδικίας που συντελείται στον κόσμο
μέσα από τον κυρίαρχο τρόπο οικονομικής οργάνωσης.
ΑΙΤΙΑ (ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ) :
Η επιβολή δια της βίας πολιτικών θέσεων .
Ο επηρεασμός πολιτικών εξελίξεων
Η φτώχεια και η ανέχεια που πλήττει όλο τον τρίτο κόσμο.
Ο θρησκευτικός φανατισμός που ωθεί στην τιμωρία των «απίστων».
Τα οικονομικά συμφέροντα .
6
Ο έλεγχος και η εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών των χωρών του
τρίτου κόσμου ,από τις μεγάλες δυνάμεις του κόσμου (Η.Π.Α, Χώρες της Ε.Ε.
κ.ά)
Η αδικία σε βάρος των μουσουλμανικών λαών.
Η υπεροπτική στάση των μεγάλων δυνάμεων απέναντι στους φτωχούς λαούς.
Οι τεράστιες κοινωνικές ανισότητες ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες της ίδιας
χώρας.
Η μακροχρόνια καταπίεση των πολλών από τους λίγους.
Η «επιδρομή» πολυεθνικών εταιρειών στις χώρες του τρίτου κόσμου που
απομυζούν το εργατικό δυναμικό τους.
Η χρηματοδότηση τρομοκρατικών ομάδων και οργανώσεων για την επίτευξη
πολιτικών και οικονομικών στόχων από διεθνείς παράγοντες.
Η επικράτηση φονταμενταλιστικών και φανατικών απόψεων και ιδεών σε χώρες
μουσουλμανικές κυρίως.
Η ελλιπής κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων και του πολιτισμού των αραβικών και
ασιατικών χωρών από μέρους των χωρών του Δυτικού Πολιτισμού.
Το έλλειμμα της Δημοκρατίας που ακόμη διακρίνει πολλές χώρες του πλανήτη.
Οι συνωμοσίες Μυστικών Υπηρεσιών και κρατών μεγάλων δυνάμεων για τη
δημιουργία κλίματος τρομοκρατίας με σκοπό τη χειραγώγηση των πολιτών
(προβοκάτσια) και την επιβολή μέτρων προστασίας και ασφάλειας.
7
Τα αυστηρά μέτρα αστυνόμευσης και ελέγχου, ωστόσο, είναι η μία πτυχή του
ζητήματος, καθώς άμεσο αποτέλεσμα ενός τρομοκρατικού χτυπήματος, όταν αυτό
προέρχεται από μια αλλοεθνή τρομοκρατική οργάνωση, όπως είναι για παράδειγμα το
Ισλαμικό Κράτος, είναι η ένταση στις διακρατικές σχέσεις, αφού το κράτος που έχει
δεχτεί το τρομοκρατικό χτύπημα κι έχει θρηνήσει των απώλεια πολλών πολιτών του,
επιλέγει συνήθως να καταφύγει σε στρατιωτική δράση προκειμένου να καταστήσει
σαφές πως καμία τέτοια τρομοκρατική ενέργεια δεν μπορεί να μείνει ατιμώρητη. Τίθεται,
έτσι, αφενός σε κίνδυνο η ειρήνη και αφετέρου ενισχύεται ακόμη περισσότερο ο
φανατισμός των τρομοκρατών που κατόπιν σχεδιάζουν να κλιμακώσουν και τη δική τους
δράση. Ένας φαύλος κύκλος βιαιότητας με τελικά θύματα ακόμη περισσότερους πολίτες.
8
Η ενδυνάμωση της Δημοκρατίας σε όλες τις χώρες – κράτη του πλανήτη.
Η άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Η καταπολέμηση της φτώχειας και της ανέχειας στα φτωχά κράτη του πλανήτη.
Η ανακατανομή του παγκόσμιου πλούτου, για τον περιορισμό του αισθήματος
της αδικίας .
Η εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών από τις χώρες που τις
διαθέτουν.
Η κατανόηση και ο σεβασμός των ιδιαιτεροτήτων και των πολιτισμικών
διαφορών.
Η διάδοση της παιδείας και των ανθρωπιστικών αξιών.
Ο έλεγχος της διάθεσης όπλων και εκρηκτικών.
Η επικράτηση της παγκόσμιας ειρήνης