ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΙΔΑΝΙΚΑ

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΜΕΝΟΙ»

Δεν θα πω για τους άλλους. Λίγο με ενδιαφέρει η ποιότητα και η στάση τους σε τέτοιες
στιγμές. Ούτε και περίμενα καλύτερη αντιμετώπιση. Όσο και να τους βρίσω, χαϊδεύω τα
αυτιά μας και τίποτα δεν αλλάζει. Θα πω για εμάς, και συγχωρήστε με:

Έρχεται η μέρα που η μάσκα τραβιέται βίαια. Η μέρα που το αληθινό μας πρόσωπο
φανερώνεται, θέλουμε-δεν θέλουμε, αφτιασίδωτο και τρομακτικά αληθινό. Πρέπει να
το κοιτάξουμε, είναι θέμα ζωής και θανάτου. Πρέπει να το ρωτήσουμε, να μας πει ποιοι
είμαστε. Γιατί μόνο αυτό γνωρίζει.

Γυρνάμε απότομα, για να αντικρίσουμε μια τρύπα στον καθρέφτη. Πού απουσιάζει το
πρόσωπό μας; Το ξεχάσαμε σε μικρά, ταπεινά, εγκαταλελειμμένα σπίτια, στη σκόνη
χαμηλών, πλίνθινων ερειπίων, στους τάφους αγράμματων, ακατέργαστα σοφών
παππούδων. Εκεί αφήσαμε θαμμένες τις αληθινές καλημέρες, τη συγκίνηση των στίχων,
την αλληλεγγύη των ανθρώπων και ότι πολύτιμο δεν μετριέται σε χρήμα. Έκτοτε,
προχωρήσαμε στον «σύγχρονο κόσμο» απρόσωποι , γυμνοί, παλεύοντας να κρατήσουμε
το νήμα της ύπαρξής μας άκοπο, μέσα σε εποχές δύσκολες, μέσα σε ένα τοπίο που δεν
μας μοιάζει.

Γίναμε αρχοντοχωριάτες, επενδύοντας στα χειρότερα χαρακτηριστικά των δύο

συνθετικών της λέξης. «Έχω γάμο», λέγαμε και στεκόμασταν καλοντυμένοι σε γκαζόν
ξενοδοχείων, με φακελάκια στα χέρια, χωρίς αληθινή, από καρδιάς ευχή. «Και οι γάμοι
μας, τα δροσερά στεφάνια και τα δάχτυλα, γίνουνται αινίγματα ανεξήγητα για την
ψυχή μας». Ούτε αινίγματα, ούτε τίποτε. Όλα απαντημένα, όλα πεζά. Μεγάλα και άδεια.
Απομείναμε αναίσθητοι μπροστά στο ιερό, ζώντας ένα γυαλιστερό, αντιαισθητικό,
άχαρο, ανέραστο, ανίερο, ξοδεμένο παρόν. Χωρίς μνήμη, χωρίς όνειρο, διαζευγμένοι
από το είναι μας.

Τα καλύτερα παιδιά μας τα πουλήσαμε. Τα αφήσαμε να σπαταλούν τη ζωή τους σε

λογιστικά βιβλία, σε γραφεία εταιρειών, σε άψυχους λογαριασμούς. Τα κάναμε
σκλάβους με τίτλους διευθυντικού στελέχους. Τα ταΐσαμε χρήματα, τα σπουδάσαμε
χρήματα, τα μάθαμε να σκέφτονται χρήματα, να υπηρετούν χρήματα, να ονειρεύονται
χρήματα, να παντρεύονται χρήματα, να γεννάνε χρήματα, να είναι χρήματα. Μιλούν
άπταιστα τα χειρότερα Αγγλικά (αυτά της δουλειάς) και άθλια τα καλύτερα Ελληνικά
(τα Κυπριακά). Όταν τα χρήματα λείψουν, από πού θα κρατηθούν;

1
Αντικαταστήσαμε το γλέντι στην πλατεία του χωριού με το σκυλάδικο. Τον έρωτα με το
στριπτιζάδικο. Τα αναγκαία για την επιβίωση, με ένα τζιπ γεμάτο άχρηστα ψώνια. Τον
ελεύθερο χρόνο με την υπερωρία. Κάναμε το παιγνίδι των παιδιών υπερπαραγωγή, σε
πάρτι γενεθλίων κατά παραγγελία. Ξεχάσαμε ποια είναι τα βασικά συστατικά της ύπαρξής
μας, ως ατόμων και ως κοινωνίας, αντικαθιστώντας τα με ότι μάς γυάλισε στη βιτρίνα.
Γίναμε ότι μας έπεισε ο διαφημιστής, η τηλεόραση ή το περιοδικό να γίνουμε.
Καταντήσαμε οπαδοί ομάδων, φανατικοί, με μαχαίρια και μίσος.

Πέρασε ο καιρός, αλλάξαμε. Ξεχάσαμε. Χωριστήκαμε σε κόμματα και τα ψηφίσαμε

τυφλά, διχαστήκαμε με τρόπο αταίριαστο στην ιστορία και την παράδοσή μας. Σε μια
σταλιά τόπο, λέγαμε «οι άλλοι». Πήραμε τα χειρότερα χαρακτηριστικά της Ελλάδας και
τα κάναμε αξιώματα. Να πάει στο καλό τέτοιος εαυτός, να μην ξανάρθει. Καθόλου μην
τον κλάψουμε, καθόλου μη μας λείψει. Στον αγύριστο!

Πέρασαν χρόνια. Το κορίτσι από τις Φιλιππίνες έκλαιγε κρυφά στο κρεβάτι του για το
παιδί και τη μάνα που άφησε για να σερβίρει καφέ τον κύριο Πάμπο, που έγινε σερ, για
να σιδερώνει τα ακριβά βρακιά της κυρίας Αντρούλλας, που έγινε μάνταμ. Η κοπέλα θα
γυρίσει φτωχή στο Μπάγκιο Σίτι ή στη Μανίλα. Θα αγκαλιάσει τη μάνα της, θα φιλήσει
το παιδί της. Εμείς, πού επιστρέφουμε; Τι μένει όταν ο σερ και η μάνταμ, έκπληκτοι,
χάνουν το αυτοκίνητο, την υπηρέτρια, το λούσο και το σπίτι τους; Τι κρατιέται
αναλλοίωτο μέσα στον χρόνο, κάτω από την επιφάνεια που βουλιάζει; Πού ακριβώς
βρίσκεται ανεξίτηλα χαραγμένος ο βαθύς χαρακτήρας που μας επιτρέπει, όταν όλα
αλλάζουν, να λέμε ακόμη «Εμείς»;

Μπορούμε σήμερα να αποφασίσουμε ξανά, ο καθένας για τον εαυτό του και όλοι μαζί,
ποιοι είμαστε. Τι είναι σημαντικό και τι όχι. Τι αξίζει να προσπαθήσουμε μέχρι τέλους.
Ποια λόγια αξίζει να πούμε προτού φύγουμε, πώς αξίζει να σταθούμε και απέναντι σε τι,
προτού πεθάνουμε. Κι αυτό, μπορούμε να το κάνουμε, ακόμη και νηστικοί, άνεργοι και
άστεγοι. Ήταν όμως αδύνατον να το κάνουμε χορτάτοι και υποταγμένοι, με έναν εαυτό-
καταναλωτή, εξαρτημένο και ευχαριστημένο.

Μείναμε σε σκηνές, στο ύπαιθρο, για χρόνια. Χάσαμε για πάντα τα σπίτια, τα χωριά
και τις ζωές μας. Περιμέναμε κάθε μέρα, για χρόνια, αγνοούμενους που δεν γύρισαν.
Για δεκαετίες, ακούγαμε αεροπλάνο και στρέφαμε έντρομοι τα μάτια στον ουρανό.
Χιαστί ταινίες στα παράθυρα, μη σπάσουν από τον βομβαρδισμό που μπορούσε ανά
πάσα στιγμή να ξαναρχίσει. Τα παιδιά που έβγαλαν το σχολείο διαβάζοντας με το κερί
στα αντίσκηνα, χειμώνες στη σειρά, βρίζονταν στην Ελλάδα από τους Ελλαδίτες, γιατί
τους έτρωγαν τις θέσεις στα πανεπιστήμια. Η Μεγάλη Μαμά τίποτα δεν κατάλαβε. Κι
ακόμη δεν καταλαβαίνει. Γιατί, μπορεί η Κύπρος να είναι ελληνική, όμως, πόσο λίγο
κυπριακή είναι η Ελλάδα! Πόσο λίγο ελληνική είναι η Ελλάδα!

2
Επιτρέψαμε στους μικρούς πολιτικούς ενός αδύναμου και απροστάτευτου τόπου, να
συμπεριφέρονται σαν άρχοντες αυτοκρατορίας. Να υπηρετούν κόμματα και τσέπες, σαν
να μην υπάρχει απειλή, κίνδυνος και γκρεμός, σαν να είναι αδύνατον από τη μια μέρα
στην άλλη να γίνουμε μπουκιά στο στόμα κροκοδείλων. Είδαμε τα τρυφερά, αγνά
χαμόγελα των παιδιών του Απελευθερωτικού Αγώνα να χρησιμοποιούνται από
βάρβαρους, απαίδευτους «πατριώτες» με ξυρισμένα κεφάλια, φαλακρούς «απ’ έξω κι
από μέσα». Ζήσαμε την αδικία, την απώλεια, την εγκατάλειψη. Τα ξέρουμε όλα, τα
είδαμε όλα, τα ζήσαμε όλα. Τώρα θα φοβηθούμε;

Όταν κλαίγαμε το ’74, κλαίγαμε για τα σπίτια μας. Σήμερα θα κλάψουμε για τις επαύλεις
μας; Τότε, κλαίγαμε για το χωριό μας. Θα κλάψουμε σήμερα για την τράπεζα; Τότε, για
τους τάφους των γονιών μας. Σήμερα για τα χρέη μας; Τότε, για τις ζωές μας. Σήμερα για
τις δουλειές μας; Δεν νομίζω...

Η κοινωνία μας, αυτή η διαλυμένη, πιέζοντας ασταμάτητα την όποια επίσημη πολιτική
ηγεσία, αλλά και πέρα απ’ αυτήν, θα αναπτύξει μηχανισμούς στήριξης των ανέργων, θα
φροντίσει τα παιδιά της. Όχι από ελεημοσύνη. Από αλληλεγγύη. Και με τη γνώση πως,
αν ο διπλανός δεν ζει καλά, κανείς δεν ζει καλά. Γιατί, ό,τι ποτέ μας κράτησε σ’ αυτόν
τον τόπο, ήταν ένας ιδιόμορφος, ποιητικός, παράλογα ωραίος κοινωνικός ιστός, που
αυτοπροστατεύεται και που μας προστατεύει. Αυτός είναι που ανάγκασε τους βουλευτές
να πουν, για μια έστω στιγμή, «Όχι».

Θα τα καταφέρουμε, το ξέρουμε καλά! Γιατί, τελικά, δεν φοβόμαστε τίποτε. Γιατί,

τελικά, το μόνο που φοβόμαστε, είναι το υποχρεωτικό κοίταγμα στον καθρέφτη. Το μόνο
που μας φοβίζει, είναι το μόνο που πραγματικά έχουμε: το αληθινό μας πρόσωπο. Ας το
ξεθάψουμε, ας το θυμηθούμε, ας το κοιτάξουμε. Ενώ όλοι, φίλοι και εχθροί, μας
αγριοκοιτάζουν, ενώ η μάσκα μας πέφτει νεκρή, αυτό θα μας χαμογελάσει.

του Αλκίνοου Ιωαννίδη

http://www.alkinoos.gr

24.03.2013

3
 B. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

1. Να γραφεί η περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις:

(Μονάδες 25)

2. Nα αναλυθεί το περιεχόμενο της πρότασης σε 70-80 λέξεις:

Ξεχάσαμε ποια είναι τα βασικά συστατικά της ύπαρξής μας, ως ατόμων και ως
κοινωνίας, αντικαθιστώντας τα με ότι μάς γυάλισε στη βιτρίνα. Γίναμε ότι μας έπεισε
ο διαφημιστής, η τηλεόραση ή το περιοδικό να γίνουμε.

(Μονάδες 8)

3.α. Να βρείτε 5 χωρία του κειμένου όπου χρησιμοποιείται συνυποδηλωτική χρήση της
γλώσσας:

(Μονάδες 5)

β. Τι δηλώνει η χρήση των σημείων στίξης στα ακόλουθα αποσπάσματα του κειμένου;

Γιατί, μπορεί η Κύπρος να είναι ελληνική, όμως, πόσο λίγο κυπριακή είναι η
Ελλάδα! Πόσο λίγο ελληνική είναι η Ελλάδα!

«Και οι γάμοι μας, τα δροσερά στεφάνια και τα δάχτυλα, γίνουνται αινίγματα

ανεξήγητα για την ψυχή μας».

(τα Κυπριακά)

«πατριώτες» με ξυρισμένα κεφάλια, φαλακρούς «απ’ έξω κι από μέσα».

(Μονάδες 4)

3γ. Ποιοι τρόποι πειθούς συναντώνται στο παραπάνω κείμενο; Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας παραθέτοντας δύο μέσα πειθούς που επιβεβαιώνουν κάθε μία από τις
απαντήσεις σας.

(Μονάδες 4)

4α. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις:

αφτιασίδωτο, αρχοντοχωριάτες , αναίσθητοι, άπταιστα, αναλλοίωτο, άστεγοι

(Μονάδες 3)

4
4β. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις:

αγράμματων , γυμνοί, ανεξίτηλα, επιφάνεια, παράλογα, ελεημοσύνη

(Μονάδες 3)

5. Να σημειωθούν τα εκφραστικά μέσα που συναντώνται στα εξής χωρία:

Πού απουσιάζει το πρόσωπό μας;

ένας ιδιόμορφος, ποιητικός, παράλογα ωραίος κοινωνικός ιστός

Τα ταΐσαμε χρήματα, τα σπουδάσαμε χρήματα, τα μάθαμε να σκέφτονται χρήματα

Χάσαμε για πάντα τα σπίτια, τα χωριά και τις ζωές μας.

Όχι από ελεημοσύνη. Από αλληλεγγύη

(Μονάδες 5)

6α. Πως θα χαρακτηρίζατε το ύφος του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας;

(Μονάδες 2)

6β. Ποια ρηματικά πρόσωπα χρησιμοποιούνται; Τι επιθυμεί να πετύχει ο συντάκτης με

τη χρήση τους;

(Μονάδες 1 )

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Σε ένα άρθρο 500-600 λέξεων που θα δημοσιευτεί στην σχολική εφημερίδα του σχολείου
σας, να αναφερθείτε στις συνθήκες της σύγχρονης πραγματικότητας που συντελούν
στην αμφισβήτηση των άλλοτε παγιωμένων αξιών και τις συνέπειες που δύναται να
προξενήσει η απουσία υψηλών στόχων από τη ζωή του σύγχρονου άνθρωπου . Ποιες
κατευθύνσεις τέλος πρέπει να ακολουθηθούν για να ανατραπεί η δυσχερής αυτή
πραγματικότητα;

5
ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ:

Ορισμός:

- Αξίες (συχνά πληθ. Ετυμολογία: (αρχ. ἄξιος < ἄγω )= το ιδανικό, η ιδέα που
καθορίζει τον τρόπο ζωής και σκέψης. Καθετί που αναγνωρίζεται από ένα σύνολο
ατόμων ως σημαντικών για τους ίδιους και αποτελεί μέτρο αξιολόγησης προσώπων,
συμπεριφοράς, πραγμάτων κλπ το σύστημα αξιών/ κλίμακα

Ιδανικά (μτγν. ἰδανικός < ἰδανός < ἰδεῖν)  = ιδεώδη= ο υψηλός πνευματικός ή ηθικός
σκοπός, για τον οποίο αγωνίζεται κανείς

Ο διαχωρισμός των αξιών/ αρετών:

Ηθικές εντιμότητα, ανθρωπιστική διάθεση, ηρωική διάθεση, σεβασμός, αξιοπρέπεια,

αγάπη

Ψυχικές: Θάρρος, τόλμη, αυτογνωσία, υπομονή, αισιοδοξία, εσωτερική γαλήνη,

αυτοπεποίθηση, εγκράτεια, φιλαλήθεια

Πνευματικές: μελέτη, κριτική, αξιολόγηση, περίσκεψη, διαύγεια, γόνιμη περιέργεια

Κοινωνικές: συνεργασία, αλληλεγγύη, αλτρουισμός, εργατικότητα, συναίνεση,

κοινωνική συνείδηση, πειθαρχία, ευνομία, δικαιοσύνη

Πολιτικές αρετές: υπεράσπιση των πολιτικών δικαιωμάτων, δημοκρατικό ήθος,

εκπλήρωση πολιτικών υποχρεώσεων

Εθνικές: φιλοπατρία, υπεράσπιση της εθνικής ταυτότητας, εθνικό φρόνημα, εθνική

αυτογνωσία

Αισθητικές: φιλοκαλία/ καλαισθησία αισθητική αντίληψη

Πολιτιστικές: ολυμπιακό πνεύμα, υπεράσπιση λαϊκού πολιτισμού, τήρηση εθίμων,

γνώση της γλώσσας

6
Αιτίες αμφισβήτησης των αξιών:

- Στο νέο κλίμα που προκάλεσε η τεχνολογική πρόοδος η υποβάθμιση των

παραδοσιακών αξιών έναντι των μοντέρνων είναι κυρίαρχο χαρακτηριστικό. Πλέον
έχουν αναδυθεί νέοι επιστημονικοί κλάδοι όπως, οι τηλεπικοινωνίες, η τεχνητή
νοημοσύνη, η ρομποτική, η βιοτεχνολογία κλπ. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σαφές ότι
κάποιες παραδοσιακές πνευματικές αρετές (πχ: η σφαιρική αντίληψη, η γόνιμη
αμφιβολία, η ευρυμάθεια κλπ) δεν είναι εύκολο να καλλιεργηθούν ενώ αντίθετα θεωρία
της τεχνοκρατίας είναι αυτή που τελικά αναπτύσσεται.

- Το καταναλωτικό πρότυπο ζωής επιβάλλει την έκπτωση των ηθικών αξιών, όπως
ηειλικρίνεια, η δικαιοσύνη, η εντιμότητα, η αλληλεγγύη, ο αλτρουισμός, η αξιοπρέπεια
κλπ. Η υπεραξία, χρήμα, καθορίζει τις φιλικές, τις οικογενειακές, τις εργασιακές σχέσεις
και τη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον. Επιπλέον, το άτομο έχει πλέον απολέσει
την αίσθηση του μέτρου αναφορικά με την αγορά υλικών αγαθών γι αυτό και αδυνατεί
να συνειδητοποιήσει το βαθύτερο νόημα των ιδανικών. Δείγματα όπως η εξαντλητική
εργασία για υψηλότερους μισθούς, ο ευτελισμός του ανθρώπου σε τηλεοπτικές εκπομπές
μόνο και μόνο για τις υλικές απολαβές, οι χρεώσεις πλήθους χρηστών πιστωτικών
καρτών εξαιτίας των αγορών τους, η διάπραξη εγκλημάτων από κάποιους με αντάλλαγμα
τη προσφορά αρκετών χρημάτων πιστοποιούν την ηθική εξαχρείωση της ανθρωπότητας.

- Θα ήταν παράλειψη η υποτίμηση της σημασίας που προξενούν οι εισερχόμενες αξίες

από το εξωτερικό. Ο πιθηκισμός προκαλεί διάβρωση στα ήθη/ στις αξίες κάθε χώρας και
αναμφίβολα δεν είναι εύκολο να αποφευχθεί λόγω της παγκοσμιοποίησης. Ο
νεοεισερχόμενος τρόπος ζωής και διασκέδασης μεταφέρει καινούργιες αρχές οι οποίες δε
συνάδουν προς τα ιδιαίτερα πρότυπα κάθε χώρας. Αποτελούν, θα λέγαμε, ξένο σώμα στη
δομή της κοινωνίας προκαλώντας ιδεολογική σύγχυση πρωτίστως στη νεολαία.

- Σοβαρή ευθύνη στην παραβίαση των ηθικών κανόνων έχουν και οι φορείς
κοινωνικοποίησης. Από τη μια η σύγχρονη οικογένεια με τη χαλαρή της δομή δεν
μεταδίδει πλέον τις ανθρωπιστικές αξίες αλλά επιτείνει το πρόβλημα της κρίσης αυτών
μέσω της αδιαφορίας για την ορθή διαπαιδαγώγηση των ανήλικων παιδιών. Το ρόλο,
λοιπόν, των γονέων αναλαμβάνουν τα ΜΜΕ, που καθημερινά βομβαρδίζουν τους νέους
με εφήμερες αξίες οι οποίες εξαχρειώνουν τους τελευταίους. Εκτός από αυτό, εκπομπές
στις οποίες «νέα είδωλα», όπως τραγουδιστές, ηθοποιοί, δημοσιογράφοι κλπ χωρίς
πνευματικότητα και ηθικότητα προβάλλονται συνεχώς ενώ θα έπρεπε άτομα από το
χώρο του πνεύματος να είναι οι προσκεκλημένοι. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η
ανεπάρκεια του εκπαιδευτικού συστήματος. Είναι αλήθεια ότι το σχολείο δεν παράγει
νέους εφοδιασμένους με ιδανικά. Ο ανταγωνισμός όσο αφορά τις επιδόσεις των παιδιών
στα μαθήματα και στους εσωσχολικούς αθλητισμούς αγώνες, η μη καλλιέργεια
πνευματικών αρετών όπως η ερευνητικότητα, ο γόνιμος διάλογος αλλά αντιθέτως η
ανάπτυξη της στείρας αποστήθισης/ του άγονου εγκυκλοπαιδισμού συνεχίζουν να

7
αποτελούν την πραγματικότητα του ελληνικού σχολείου. Ακόμα και η έλλειψη
ενδιαφέροντος εκ μέρους των δασκάλων για την καλλιέργεια αισθητικών αξιών με
διάφορους τρόπους όπως οι επισκέψεις σε εκθέσεις ζωγραφικής, σε μουσειακούς
χώρους, σε θέατρα κλπ συμπληρώνει την ελλιπή λειτουργία της εκπαίδευσης.

- Στο σύνολο των παραγόντων που δημιουργούν την κρίση των αξιών εντάσσεται και το
«εύθραυστο», μέχρι ενός βαθμού, σύστημα των νόμων που ισχύει. Τα γνωστά παράθυρα
των νόμων, η λεγόμενη φωτογραφική διάταξη των τελευταίων επιτρέπουν τη διάπραξη
τεχνασμάτων εις βάρος του κράτους, όπως η φοροκλοπή. Έτσι, η τήρηση των
δημοκρατικών ρυθμίσεων εκ μέρους των πολιτών εγκαταλείπεται γεγονός που
συμβάλλει στη διατήρηση της «κοινωνίας της ατασθαλίας» .

Οι συνέπειες που προκύπτουν από τη νόθευση- διάβρωση αξιών των αξιών:

Ψυχολογικός τομέας- Ηθικός:

Ο άνθρωπος υποδουλώνεται στα πάθη/ τις αδυναμίες του και χάνει την αυτοκυριαρχία
του. Δεν ελπίζει σε ένα καλύτερο αύριο για αυτό και παύει να παλεύει με επιμονή και
υπομονή. Η ανασφάλεια και η αγωνία τον ωθούν σε αντικοινωνικές πράξεις, όπως η
διάπραξη εγκλημάτων, και σε άλλου είδους ανέντιμες δραστηριότητες, όπως ο
χρηματισμός.

Πολιτικός:

Το μη υγιές πολιτικό κλίμα που διαμορφώνεται από τις πράξεις των πολιτικών και των
πολιτών απειλεί τη δημοκρατία. Η υποκρισία και η αλαζονεία των εξουσιαστών γεννά
την αδιαφορία του σώματος των απλών πολιτών για τα κοινά. Όμως, η απολιτικοποίηση
τονώνεται και από κατάλυση του δικαίου εκ μέρους των επίσημα ασκούντων πολιτική
δράση. Ειδικότερα, το ρουσφέτι, η ψηφοθηρία, η υφαρπαγή του δημοσίου χρήματος
αποτελούν δυστυχώς συνήθη φαινόμενα του πολιτικού μας συστήματος. Από την πλευρά
των πολιτών, η μη αφοσίωση στους νόμους αλλά αντιθέτως η επαναλαμβανόμενη
παραβίαση αυτών, η ρουσφετοληψία, η ένταξη κάποιων νέων σε αναρχικές οργανώσεις,
κλπ κάνουν εμφανές τον τραυματισμό του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Οικολογικός:

- Οι εμπρηστές αποτελούν ομάδες ατόμων που ανενδοίαστα καταπονούν το περιβάλλον

για την αποκόμιση προσωπικών κερδών εξυπηρετώντας παράλληλα τους
οικοπεδοφάγους. Επομένως, η επικράτηση της ωφελιμοκρατίας/ του ατομισμού αποτελεί
τραγική συνέπεια των κρίσης των διαχρονικών αξιών.

8
- Το δέλεαρ της απόκτησης αμύθητων ποσών μέσω της οικοδόμησης τουριστικών
πολυτελών θέρετρων σε καμένη γη είναι σίγουρα μεγάλο για πολλούς επιχειρηματίες.
Έτσι, είναι εμφανές ότι ο υλικός ευδαιμονισμός ως κοινωνική τάση και πρακτική
συμβάλλει στην ηθική σήψη των ατόμων.

Τρόποι αντιμετώπισης της κρίσης των αξιών:

Τόσο το κάθε άτομο ξεχωριστά όσο και στο σύνολό τους οι αρμόδιοι για την αγωγή μιας
κοινωνίας οφείλουν να προβούν στη σωστή ιεράρχηση των αξιών:

Ατομική δράση :

- αυτογνωσία μέσω της συνεχούς αυτοκριτικής. Αναθεώρηση των βασικών πεποιθήσεών

του καθώς και αναζήτηση νέων ειδώλων και μάλιστα όχι τηλεοπτικών

- αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου μέσω διαφόρων δραστηριοτήτων, όπως: η

συμμετοχή στα κοινά, η παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων υψηλού
αισθητικού γούστου, η μελέτη λογοτεχνικών βιβλίων, το σερφάρισμα στο διαδίκτυο για
λόγους έρευνας/ άντλησης πληροφοριών σε διάφορα ζητήματα κλπ

Οικογένεια:

Μετάγγιση αξιών και όχι των απαξιών της σύγχρονης εποχής που δεν ολοκληρώνουν το
νέο ως προσωπικότητα. Στο βωμό των υλικών απολαύσεων, οι γονείς λησμονούν το
ρόλο τους ως βασικούς παιδαγωγούς

ΜΜΕ:

- Να τεθεί μέτρο στην φθηνή διασκέδαση που προσφέρει η τηλεόραση με τις οποίες
εμποδίζεται η ανάπτυξη των αισθητικών αξιών. Η προβολή υποκατάστατων τέχνης μόνο
σύγχυση δημιουργεί στους τηλεθεατές

- Να ελαττωθεί η προβολή ειδήσεων που υπερτονίζουν φαινόμενα όπως η αναξιοκρατία,

η παραβίαση των νόμων, η εγκληματικότητα, η διαφθορά του πολιτικού σώματος, η
άμετρη μανία του ανθρώπου για το κέρδος,

Σχολείο:

- Το σύνολο των καθηγητών έχει χρέος να αφυπνίζει την κοινωνική, πολιτική και εθνική
συνείδηση του νέου μέσα από τη καλοσχεδιασμένη διδασκαλία μαθημάτων αλλά και από
άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες.

9
Κράτος:

(δίπλα σε ορισμένες προτάσεις δηλώνεται η αξία που χρήζει να υιοθετηθεί)

- Ολοκληρωτικό τέλος στην ανέξοδη υποσχεσιολογία των πολιτικών οι οποίοι

παραπείθουν το λαό. (φιλαλήθεια)

- Τέρμα στο λαϊκισμό μέσω του οποίου οι πολίτες υποτιμούνται ( πολιτικό ήθος)

- Πρωτοβουλία για τη διάσωση του φυσικού περιβάλλοντος ( σεβασμός

προς το φυσικό πλούτο)

- Εξωτερική πολιτική που εξυπηρετεί την υπεράσπιση της διεθνούς ειρήνης

(ειρήνη)

- Προώθηση του πολιτισμού της κάθε χώρας που τονώνει- μέχρι συγκεκριμένων

ορίων- την εθνική υπερηφάνεια ενός λαού στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης

(φιλοπατρία, κοσμοπολιτισμός)

ΖΩΗ – ΑΞΙΕΣ – ΙΔΑΝΙΚΑ

ΟΡΙΣΜΟΙ:

Η ΖΩΗ για τον άνθρωπο υπερβαίνει τη σημασία της απλής βιολογικής ύπαρξης και
αποκτά και ηθικό, πνευματικό, ψυχικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Η ζωή μας γεμίζει
από όνειρα, στόχους, ιδανικά που προσπαθούμε σταθερά να πραγματοποιούμε μέσα από
συνεχή προσπάθεια και αγώνα. Επιθυμούμε με την πάροδο της ηλικίας να έχουμε
συνειδητοποιήσει όσο το δυνατό περισσότερο τον εσωτερικό μας κόσμο και να έχουμε
καλλιεργήσει πολύπλευρα την προσωπικότητά μας, πνευματικά και ηθικά.
Αγωνιζόμαστε για να ανταποκρινόμαστε σε όλες τις ανάγκες μας, σωματικές,
πνευματικές, ψυχικές, ηθικές, κοινωνικές. Επιδιώκουμε την ευτυχία σε ατομικό αλλά και
κοινωνικό επίπεδο, καταθέτωντας αφειδώς τον κόπο μας, εκδηλώνοντας την αλληλεγγύη
μας στον συνάνθρωπο. Προσπαθούμε να επιλύσουμε οποιοδήποτε πρόβλημα και να
υπερκεράσουμε κάθε εμπόδιο με συνέπεια, συναίσθηση ευθύνης και ορθολογιστικό
πνεύμα. Ως έλλογα όντα θέτουμε ως ανώτατη αξία τον άνθρωπο και το σεβασμό της
ζωής του ισχυροποιώντας έτσι τη θέλησή μας για να ζήσουμε ουσιαστικά, βιώνοντας σε
βάθος τις πνευματικές και ψυχικές μας εμπειρίες. Επιδιώκουμε εσωτερικότητα και
πνευματικότητα. Προσπαθούμε να προσδώσουμε ποιότητα στη ζωή μας και να
αναβαθμίσουμε το βιοτικό μας επίπεδο.

10
ΑΞΙΕΣ είναι οι εκτιμητικοί κανόνες βάσει των οποίων κρίνουμε την ανθρώπινη
συμπεριφορά (ανθρώπους, ιδέες, πράγματα, καταστάσεις) ως προς τη χρησιμότητα, τη
σπουδαιότητα και τη σημασία με στόχο να δημιουργήσουμε πολιτισμικά προϊόντα και
ιδέες μεγάλης σπουδαιότητας.

ΟΙ ΑΞΙΕΣ ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΙ ΣΕ :

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ Ή ΥΛΙΚΕΣ ( τροφή, ένδυση, στέγη, όλα τα υλικά αγαθά που

αποσκοπούν στην κάλυψη των υλικών αναγκών – θεωρούνται κατώτερες, αλλά είναι η
προϋπόθεση ανάπτυξης όλων των άλλων).

ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΕΣ Ή ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ (ό,τι απαντά στην υπαρξιακή αγωνία του

ανθρώπου, θρησκείες, θεός).

ΗΘΙΚΕΣ Ή ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ( αγάπη, αλληλεγγύη, ανθρωπισμός, ελευθερία,

δικαιοσύνη, δημοκρατία, ισότητα, τιμιότητα, συνέπεια, υπευθυνότητα, αξιοπρέπεια….).

ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ Ή ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣ (ό,τι διαμορφώνεται ως αισθητικό κριτήριο για

το τι είναι ωραίο και τι έχει καλλιτεχνική σημασία σε οποιαδήποτε τέχνη).

ΛΟΓΙΚΕΣ Ή ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ( όλα τα αγαθά που έχουν δημιουργηθεί χάρη στην

πνευματική ικανότητα του ανθρώπου, γνώση, λογική, παιδεία – καλλιέργεια, επιστήμη,
γλώσσα).

ΙΔΑΝΙΚΑ είναι ηθικά πρότυπα, αξίες που θέτει κάποιος στον εαυτό του, στη συνείδησή
του με στόχο να τα κατακτήσει. Προβάλλονται ως σκοπός ζωής, σηματοδοτώντας μια
τέλεια κατάσταση προς την οποία τείνει ο άνθρωπος.

ΤΑ ΙΔΑΝΙΚΑ ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΙ ΣΕ :

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ, ΗΘΙΚΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ, ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ, ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ,

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ, ανάλογα με το περιεχόμενό τους και το χώρο
στον οποίο διαμορφώνονται.

ΑΤΟΜΙΚΑ – εφόσον αφορούν τη ζωή του ατόμου, την ανεξαρτησία του, την
οικογενειακή ευτυχία, την επαγγελματική δημιουργία, …….

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ – εφόσον αφορούν το σύνολο μιας κοινωνίας, δηλαδή η δημοκρατία, η

δικαιοσύνη, η πολιτιστική δημιουργία, η ισότητα, η παράδοση …..

ΕΘΝΙΚΑ – εφόσον αφορούν την επιβίωση ενός έθνους, δηλαδή η εθνική ανεξαρτησία,
η ελευθερία, η αυτάρκεια, η γλώσσα …..

11
 ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΑ – εφόσον αφορούν όλο τον κόσμο, δηλαδή η ειρήνη, τα ανθρώπινα
δικαιώματα, το περιβάλλον……

ΙΣΤΟΡΙΚΑ, όταν θεωρούνται ιδανικά μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου (π.χ.

γενναίος πολεμιστής),

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ, όταν επιβιώνουν σε βάθος χρόνου (π.χ. ελευθερία).

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΣΔΙΔΟΥΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΖΩΗ

 Αρμονική σχέση με το φυσικό περιβάλλον

 Ομαλές, ειλικρινείς και ουσιαστικές κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις.

 Υψηλό βιοτικό επίπεδο (πληθώρα υλικών αγαθών, κατάλληλες εργασιακές

συνθήκες, ασφάλεια, περίθαλψη, παιδεία)

 Πολιτική νομιμότητα, σεβασμός και διαφύλαξη των πολιτικών δικαιωμάτων,

δημοκρατικό πολίτευμα, ισότητα, ισονομία.

 Κράτος πρόνοιας, σεβασμός των ατομικών δικαιωμάτων, έμπρακτη προώθηση

της κοινωνικής δικαιοσύνης και της κοινωνικής αλληλεγγύης.

 Πρόοδος επιστημών και διεύρυνση των πνευματικών ενδιαφερόντων και

δραστηριοτήτων.

 Καλλιέργεια των τεχνών και πολύμορφη πολιτιστική δημιουργία.

 Ελεύθερος χρόνος, δημιουργική αξιοποίησή του και γνήσια ψυχαγωγία.

ΧΩΡΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΞΙΩΝ ΚΑΙ ΙΔΑΝΙΚΩΝ

ΠΑΙΔΕΙΑ [από τους φορείς αλλά και από τα διανοήματα και το περιεχόμενό της
εμπνέεται ο σεβασμός των ιδανικών στους περισσότερους ανθρώπους]

ΝΕΟΙ [ιδεολόγοι, ιδεαλιστές, άδολοι, ανιδιοτελείς, δυναμικοί, πρωτοπόροι, ευαίσθητοι,

προοδευτικοί από τη φύση τους]

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ [η πνευματική τους ενασχόληση, η ηθική τους

αρτιότητα και η κοινωνική τους ευαισθησία προσανατολίζει τα ιδανικά των απλών
ανθρώπων].

12
ΠΟΛΙΤΙΚΗ [οι εκπρόσωποί της αγωνίζονται για την εδραίωση των σημαντικότερων
κοινωνικών ιδανικών]

ΕΠΙΣΤΗΜΗ [οι θεράποντές της αποσκοπούν στη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου και
καλλιεργούν όλα τα ανθρωπιστικά ιδεώδη]

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ [οι συναισθηματικοί δεσμοί που αναπτύσσονται είναι το καλύτερο

υπόβαθρο για τη στήριξη ηθικών αξιών].

ΠΑΡΑΔΟΣΗ [όσοι ζουν απλά, γνήσια και αυθεντικά υπηρετώντας τις διαχρονικές αξίες
που έχουν παραλάβει από την παράδοσή τους]

ΚΑΤΑΠΙΕΣΜΕΝΟΙ [η στέρηση και οι κακουχίες κάνουν τους ανθρώπους να

συνειδητοποιούν πιο εύκολα και πιο έντονα τη σημασία των πανανθρώπινων ιδανικών].

ΠΡΟΒΑΛΛΟΜΕΝΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Τα πρότυπα που προβάλλονται περισσότερο στη σύγχρονη εποχή εξυπηρετούν

οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, με αποτέλεσμα να έχουν χάσει την αυθεντικότητα
της προέλευσής τους και την αγνότητα των κινήτρων τους, υποβιβάζοντας το ρόλο τους.
Τέτοια πρότυπα – είδωλα είναι :

 Ο εύπορος, ο οικονομικά φτασμένος, που ουσιαστικά είναι το θύμα του

καταναλωτικού ευδαιμονισμού.

 Ο επαγγελματικά επιτυχημένος, αυτός που έχει ανέλθει στην κορυφή της

εργασιακής πυραμίδας, ανεξαρτήτως τμήματος ή μέσων για την επίτευξη των
σκοπών του, ο αριβίστας, ο τυπικός επαγγελματίας, ο καιροσκόπος.

 Ο διάσημος από την προβολή του στα ΜΜΕ, οποιαδήποτε και αν είναι η
επαγγελματική του ιδιότητα (έως και καμία) ή το ήθος του.

 Ο τεχνοκράτης, χωρίς ανθρωπιστική παιδεία και αγωγή.

 Ο αδίστακτος, ο θρασύς και ο κυνικός, που εκφράζει τον αμοραλισμό και την
έκπτωση των ηθικών αξιών.

13
ΜΕ ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΑΡΕΧΕΙ ΠΡΟΤΥΠΑ

 Φορείς κοινωνικοποίησης : οικογένεια, σχολείο, εκκλησία, αθλητισμός, ΜΜΕ

κ.α.

 Διαφήμιση

 Πρόσωπα ευρείας αποδοχής (πολιτικοί, επιστήμονες, καλλιτέχνες, πνευματικοί

άνθρωποι)

 Καλλιτεχνικά και πολιτιστικά προϊόντα (θέατρο, κινηματογράφος, βιβλίο,

μουσική, […] τέχνες).

ΠΡΟΤΥΠΑ ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η σύγχρονη κοινωνία έχει ανάγκη από πρότυπα με γνήσια ηθικό και κοινωνικό
χαρακτήρα. Τα πρότυπα χρειάζεται να είναι προσαρμοσμένα στα σύγχρονα τεχνολογικά,
επιστημονικά και κοινωνικά δεδομένα και ταυτόχρονα να υπηρετούν τις διαχρονικές
αξίες και τα υψηλά ιδανικά.

Η ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΥΨΗΛΩΝ ΙΔΑΝΙΚΩΝ

 Συνειδητοποίηση και νοηματοδότηση της ζωής

 Ισχυροποίηση της βούλησης, ενεργοποίηση και αγωνιστικότητα των ατόμων και

προσπάθεια για βελτίωση της προσωπικότητάς τους αλλά και του κόσμου τους.

 Αυτογνωσία, αυτοκριτική, αυτοέλεγχος, αυτοσυγκράτηση

 Συναγωνισμός και άμιλλα ως προϋπόθεση κοινωνικής προόδου και πολιτιστικής

εξέλιξης.

 Ηθική και πνευματική ανάταση – Εσωτερική ζωή

 Άνοδος του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας της ζωής

 Κοινωνική συνοχή και ομόνοια, κοινωνική αλληλεγγύη.

14