เสภาเรื่องขุนช้างขุนแผน

ตอน ขุนช้างถวายฎีกา
 น
นแผน + ทอง

จะกล่าวถึงโฉมเจ้าพลายงาม เมื่อเป็นความชนะขุ น ช้ า งนั น

่ ก c
ต .
ก/
ส อย า ศ
+ มา ลง
เบ
กลับมาอยู่บ้านสาราญครัน เกษมสันต์สองสมภิรมย์ยวน-

พร้อมญาติขาดอยู่แต่มารดา นึกนึกตรึกตราละห้อยหวน
โอ้ว่าแม่วันทองช่างหมองนวล ไม่สมควรเคียงคู่กับขุนช้าง
เออนี่เนื้อเคราะห์กรรมนามาผิด น่าอายมิตรหมองใจไม่หายหมาง
ฝ่ายพ่อมีบุญเป็นขุนนาง แต่แม่ไปแนบข้างคนจังไร
กำ
วั
ขุ
รั
รั
ฟ้
ร้
รี
ริ
 รูปร่างวิปริตผิดกว่าคน ทรพลอัปรีย์ไม่ดีได้
ทั้งใจคอชั่วโฉดโหดไร้ ช่างไปหลงรักใคร่ได้เป็นดี
จ
↑ nr

วันนั้นแพ้กูเมื่อด้าน้้า
nn
→
ก็กริ้วซ้าจะฆ่าให้เป็นผี
แสนแค้นด้วยมารดายังปรานี ให้ไปขอชีวีขุนช้างไว้
แค้นแม่จาจะแก้ให้หายแค้น ไม่ทดแทนอ้ายขุนช้างบ้างไม่ได้
หมายจิตคิดจะให้มันบรรลัย ไม่สมใจจาเพาะเคราะห์มันดี
คำนำพั
สู
ย์
 อย่าเลยจะรับแม่กลับมา ให้อยู่ด้วยบิดาเกษมศรี
พรากให้พ้นคนอุบาทว์ชาติอัปรีย์ ยิ่งคิดก็ยิ่งมีความโกรธา
โกรธ
อัดอึดฮึดฮัดด้วยขัดใจ เมื่อไรตะวันจะลับหล้า
เขา ให
nr

เข้าห้องหวนละห้อยคอยเวลา จวนสุริยาเลี้ยวลับเมรุไกร
4 / 2 ไ นก า ควาย
/
เงียบสัตว์จัตุบททวิบาท
- -
มา
, , ,
ดาวดาษเดือนสว่างกระจ่างไข
น้าค้างตกกระเซ็นเย็นเยือกใจ สงัดเสียงคนใครไม่พูดจา
ภู
ร้
ก่
ญ่
ได้ยินเสียงฆ้องย่าประจาวัง
คะเนนับย่กรรมฐาน
้ายามได้สามครา
ฟ้าขาวดาวเด่นดวงสว่าง
จึงเซ่นเหล้าข้าวปลาให้พรายกิน
ลงยันต์ราชะเอาปะอก
เป่ามนตร์เบื้องบนชอุ่มมัว
จับดาบเคยปราบณรงค์รบ
ลงจากเรือนไปมิได้ช้า
ลอยลมล่องดังถึงเคหา
เวลา / การ
ดูเวลาปลอดห่วงทักทิน ฤ
ne
จันทร์กระจ่างทรงกลดหมดเมฆสิ้น
เสกขมิ้นว่านยาเข้าทาตัว
หยิบยกมงคลขึ้นใส่หัว
พรายยั่วยวนใจให้ไคลคลา
เสร็จครบบริกรรมพระคาถา
รีบมาถึงบ้านขุนช้างพลัน
 เห็นคนนอนล้อมอ้อมเป็นวง
กองไฟสว่างดังกลางวัน
จึงร่ายมนตรามหาสะกด
ภูตพรายนายขุนช้างวางวิ่งพรู
ทั้งชายหญิงง่วงงมล้มหลับ
ง ปลา
จี่ปลาคาไฟมันไหลเลอะ
-
ปิ้
ด้
ประตูลั่นมั่นคงขอบรั้วกั้น
หมายสาคัญตรงมาหน้าประตู
เสื่อมหมดอาถรรพณ์ที่ฝังอยู่
คนผู้ในบ้านก็ซานเซอะ
นอนทับคว่าหงายก่ายกันเปรอะ
ร
โงกเงอะงุยงมไม่สมประดี
 สะเดาะ กลอน
ใช้พรายถอดกลอนถอนลิ่ม
ย่างเท้าก้าวไปในทันที
มีแต่หลับเพ้อมะเมอฝัน
ผู้คนเงียบสาเนียงเสียงแต่กรน
จุดเทียนสะกดข้าวสารปราย
สะเดาะ กลอน
สะเดาะดาลบานเปิดหน้าต่างกาง
รอยทิ่มถอดหลุดไปจากที่
มิได้มีใครทักแต่สักคน
ทั้งไฟกองป้องกันทุกแห่งหน
มาจนถึงเรือนเจ้าขุนช้าง
ภูตพรายโดดเรือนสะเทือนผาง
ย่างเท้าก้าวขึ้นร้านดอกไม้ เ อน ชาน เคย ไป
.me

กไ ดอก
ที่
รื
ม้
อ­
หอมหวนอวลอบบุปผชาติ เบิกบานก้านกลาดกิ่งไสว
เรณูฟูร่อนขจรใจ ย่างเท้าก้าวไปไม่โครมคราม
ข้าไทนอนหลับลงทับกัน สะเดาะกลอนถอนลั่นถึงชั้นสาม
กระจกฉากหลากสลับวับแวมวาม อร่ามแสงโคมแก้วแววจับตา
ม่านมู่ลี่มีฉากประจากั้น
ชมพลางย่างเยื้องชาเลืองมา
นิ่งนอนอยู่บนเตียงเคียงขุนช้าง
เจ็บใจดังหัวใจจะพังพอง
จะใครถีบขุนช้างที่กลางตัว
พลางนั่งลงนอบนบอภิวันทน์
อัฒจันทร์เครื่องแก้วก็หนักหนา
เปิดมุ้งเห็นหน้าแม่วันทอง
มันแนบข้างกอดกลมประสมสอง
ขยับจ้องดาบง่าอยากฆ่าฟัน
นึกกลัวจะถูกแม่วันทองนั่น
สะอื้นอั้นอกแค้นน้าตาคลอ
โอ้แม่เจ้าประคุณของลูกเอ๋ย ไม่ควรเลยจะพรากจากคุณพ่อ
เวรกรรมนาไปไม่รั้งรอ มิพอที่จะต้องพรากก็จากมา
มันไปฉุดมารดาเอามาไว้ อ้ายหัวใสข่มเหงไม่เกรงหน้า
ที่ทาแค้นกูจะแทนให้ทันตา ขอษมาแม่แล้วก็ขับพราย
เป่าลงด้วยพระเวทวิทยา มารดาก็ฟื้นตื่นโดยง่าย
ดาบใส่ฝักไว้ไม่เคลื่อนคลาย วันทองรู้สึกกายก็ลืมตา
 ครานั้นจึงโฉมเจ้าวันทอง
ตื่นพลางทางชาเลืองนัยน์ตามา
สาคัญคิดว่าผู้ร้ายให้นึกกลัว
ซวนซบหลบลงมาหมอบเมียง
อะไรแม่แซ่ร้องทั้งห้องนอน
จะร้องไยใช่โจรผู้ร้ายมา
ต้องมนตร์มัวหมองเป็นหนักหนา
เห็นลูกยานั้นยืนอยู่ริมเตียง
กอดผัวร้องดันจนสิ้นเสียง
พระหมื่นไวยเข้าเคียงห้ามมารดา
ลูกร้อนราคาญใจจึงมาหา
สนทนาด้วยลูกอย่าตกใจ
 ครานั้นวันทองผ่องโสภา
ลุกออกมาพลันด้วยทันใด
วันทองประคองสอดกอดลูกรัก
เจ้ามาไยป่านนี้นี่ลูกอา
ใส่ดาลบ้านช่องกองไฟรอบ
อาจองทะนงตัวไม่กลัวภัย
ครั้นรู้ว่าลูกยาหากลัวไม่
พระหมื่นไวยเข้ากอดเอาบาทา
ซบพักตร์ร้องไห้ไม่เงยหน้า
เขารักษาอยู่ทุกแห่งตาแหน่งใน
พ่อช่างลอบเข้ามากระไรได้
นี่พอ่ ใช้ฤาว่าเจ้ามาเอง
ขุนช้างตืน่ ขึน้ มิเป็นการ เขาจะรุกรานพาลข่มเหง
จะเกิดผิดแม่คิดคะนึงเกรง ฉวยสบเพลงพลาดพล้ามิเป็นการ
มีธุระสิ่งไรในใจเจ้า พ่อจงเล่าแก่แม่แล้วกลับบ้าน
มิควรทาเจ้าอย่าทาให้ราคาญ อย่าหาญเหมือนพ่อนักคะนองใจ
จมื่นไวยสารภาพกราบบาทา
รักตัวกลัวผิดแต่คิดไป
ทุกวันนี้ลูกชายสบายยศ
มีบ่าวไพร่ใช้สอยทั้งเงินทอง
ยังขาดแต่แม่คุณไม่แลเห็น
ข้อนี้ที่ทุกข์ยังเพิ่มพูน
ลูกมาหมายว่าจะมารับ
แม้จะบังเกิดเหตุเภทพาล
ลูกมาผิดจริงหาเถียงไม่
ก็หักใจเพราะรักแม่วันทอง
พร้อมหมดเมียมิง่ ก็มสี อง
พี่น้องข้างพ่อก็บริบูรณ์
เป็นอยู่ก็เหมือนตายไปหายสูญ
ถ้าพร้อมมูลแม่ด้วยจะสาราญ
เชิญแม่วันทองกลับคืนไปบ้าน
ประการใดก็ตามแต่เวรา
มาอยู่ไยกับอ้ายหินชาติ
ดังทองคาทาเลี่ยมปากกะลา
เหมือนแมลงวันว่อนเคล้าที่เน่าชั่ว
ดอกมะเดื่อฤๅจะเจือดอกพะยอม
แม่เลี้ยงลูกมาถึงเจ็ดขวบ
จะคิดถึงลูกบ้างฤาอย่างไร
ถ้าคิดเห็นเอ็นดูว่าลูกเต้า
ให้ลูกคลายอารมณ์ได้ชมเชย
แสนอุบาทว์ใจจิตริษยา
หน้าตาดาเหมือนมินหม้อมอม
มาเกลือกกลั้วปทุมมาลย์ที่หวานหอม
ว่านักแม่จะตรอมระกาใจ
เคราะห์ประจวบจากแม่หาเห็นไม่
ฤาหาไม่ใจแม่ไม่คิดเลย
แม่ทูนเกล้าไปเรือนอย่าเชือนเฉย
เหมือนเมื่อครั้งแม่เคยเลี้ยงลูกมา
 ครานั้นจึงโฉมเจ้าวันทอง
พ่อพลายงามทรามสวาดิของแม่อา
ใช่จะอิ่มเอิบอาบด้วยเงินทอง
ทั้งผู้คนช้างม้าแลข้าไท
ทุกวันนี้ใช่แม่จะผาสุก
ต้องจาจนทนกรรมที่ติดตาม
เศร้าหมองด้วยลูกเป็นหนักหนา
แม่โศกาเกือบเจียนจะบรรลัย
มิใช่ของตัวทามาแต่ไหน
ไม่รักใคร่เหมือนกับพ่อพลายงาม
มีแต่ทุกข์เจ็บดังเหน็บหนาม
จะขืนความคิดไปก็ใช่ที
เมื่อพ่อเจ้าเข้าคุกแม่ท้องแก่
ถึงพ่อเจ้าเล่าไม่รู้ว่าร้าย
เมื่อพ่อเจ้ากลับมาแต่เชียงใหม่
เมื่อคราวตัวแม่เป็นคนกลาง
เจ้าเป็นถึงหัวหมื่นมหาดเล็ก
จงเร่งกลับไปคิดกับบิดา
พระองค์คงจะโปรดประทานให้
อันจะมาลักพาไม่ว่ากัน
เขาฉุดแม่ใช่จะแกล้งแหนงหนี
เป็นหลายปีแม่มาอยู่กับขุนช้าง
ไม่เพ็ดทูลสิ่งไรแต่สักอย่าง
ท่านก็วางบทคืนให้บิดา
มิใช่เด็กดอกจงฟังคาแม่ว่า
ฟ้องหากราบทูลพระทรงธรรม์
จะปรากฏยศไกรเฉิดฉัน
เช่นนั้นใจแม่มิเต็มใจ
 ครานั้นจึงโฉมเจ้าพลายงาม ฟังความเห็นว่าแม่หาไปไม่
คิดบ่ายเบี่ยงเลี่ยงเลี้ยวเบี้ยวบิดไป เพราะรักอ้ายขุนช้างกว่าบิดา
จึงว่าอนิจจาลูกมารับ แม่ยังกลับทัดทานเป็นหนักหนา
เหมือนไม่มีรักใคร่ในลูกยา อุตส่าห์มารับแล้วยังมิไป
เสียแรงเป็นลูกผู้ชายไม่อายเพื่อน จะพาแม่ไปเรือนให้จงได้
แม้นมิไปให้งามก็ตามใจ จะบาปกรรมอย่างไรก็ตามที
จะตัดเอาศีรษะของแม่ไป ทิ้งแต่ตัวไว้ให้อยู่นี่
แม่อย่าเจรจาให้ช้าที จวนแจ้งแสงศรีจะรีบไป
 ครานั้นวันทองผ่องโสภา
ถือดาบฟ้าฟื้นยืนแกว่งไกว
จึงปลอบว่าพลายงามพ่อทรามรัก
จงครวญใคร่ให้เห็นข้อสาคัญ
ด้วยเป็นข้าลักไปไทลักมา
ถ้าเจ้าเห็นเป็นสุขไม่ลุกลาม
ว่าพลางนางลุกออกจากห้อง
พระหมื่นไวยก็พามารดาไป
เห็นลูกยากัดฟันมันไส้
ตกใจกลัวว่าจะฆ่าฟัน
อย่าฮึกฮักว่าวุ่นทาหุนหัน
แม่นี้พรั่นกลัวแต่จะเกิดความ
เห็นเบื้องหน้าจะอึงแม่จึงห้าม
ก็ตามเถิดมารดาจะคลาไคล
เศร้าหมองโศกาน้าตาไหล
พอรุ่งแจ้งแสงใสก็ถึงเรือน
 จะกล่าวถึงเจ้าจอมหม่อมขุนช้าง
อัศจรรย์ฝันแปรแชเชือน
หาหมอมารักษายาเข้าปรอท
ทั้งไส้น้อยไส้ใหญ่แลไส้ตัน
ตกใจตื่นผวาคว้าวันทอง
ลุกขึ้นงกงันตัวสั่นรัว
นอนครางหลับกรนอยู่ป่นเปื้อน
ว่าขี้เรื้อนขึ้นตัวทั่วทั้งนั้น
มันกินปอดตับไตออกไหลลั่น
ฟันฟางก็หักจากปากตัว
ร้องว่าแม่คุณแม่ช่วยผัว
ให้นึกกลัวปรอทจะตอดตาย
 ลืมตาเหลียวหาเจ้าวันทอง
ผ้าผ่อนล่อนแก่นไม่ติดกาย
ตะโกนเรียกในห้องวันทองเอ๋ย
ทั้งข้าวของมากมายก็หายไป
พลางเรียกหาข้าไทอยู่ว้าวุ่น
อีมีอีมาอีสาคร
ไม่เห็นน้องห้องสว่างตะวันสาย
เห็นม่านขาดเรี่ยรายประหลาดใจ
หาขานรับเช่นเคยซักคาไม่
ปากประตูเปิดไว้ไม่ใส่กลอน
อีอนุ่ อีอมิ่ อีฉมิ อีสอน
นิ่งนอนไยหวามาหากู
บ่าวผู้หญิงวิ่งไปอยู่งกงัน
ต่างคนทรุดนั่งบังประตู
ขุนช้างเห็นข้าไม่มาใกล้
แหงนเถ่อเป้อปังยืนจังกา
ยายจันงันงกยกมือไหว้
ไม่นุ่งผ่อนนุ่งผ้าดูน่ากลัว
เห็นนายนั้นแก้ผ้ากางขาอยู่
ตกตะลึงแลดูไม่เข้ามา
ขัดใจลุกขึ้นทั้งแก้ผ้า
ย่างเท้าก้าวมาไม่รู้ตัว
นั่นพ่อจะไปไหนพ่อทูนหัว
ขุนช้างมองดูตัวก็ตกใจ
สองมือปิดขาเหมือนท่าเปรต
ให้นึกอดสูหมู่ข้าไท
ยายจันตกใจเต็มประดา
หยิบยื่นส่งไปให้ทันที
ขุนช้างตัวสั่นเทาบอกบ่าวไพร่
เอ็งไปดูให้รู้ซึ่งแยบคาย
ใครมาเทศน์เอาผ้ากูไปไหน
ยายจันไปเอาผ้าให้ข้าที
เข้าไปฉวยผ้าเอามาคลี่
เมินหนีอดสูไม่ดูนาย
เจ้าวันทองไปไหนอย่างไรหาย
พบแล้วอย่าวุ่นวายให้เชิญมา
 ข้าไทได้ฟังขุนช้างใช้
ทั้งห้องนอกห้องในไม่พบพา
เห็นประตูรั้วบ้านบานเปิดกว้าง
เสาแรกแตกต้นเป็นมลทิน
บอกว่าได้ค้นคว้าหาพบไม่
ข้าเห็นวิปริตผิดท่าทาง
ต่างเที่ยวค้นด้นไปจะเอาหน้า
ทั่วเคหาแล้วไปค้นจนแผ่นดิน
ผู้คนนอนสล้างไม่ตื่นสิ้น
กินใจกลับมาหาขุนช้าง
แล้วเล่าแจ้งเหตุไปสิ้นทุกอย่าง
ที่นวลนางวันทองนั้นหายไป
 ครานั้นขุนช้างฟังบ่าวบอก
คิดคิดให้แค้นแสนเจ็บใจ
สองหนสามหนก่นแต่หนี
คราวนั้นอ้ายขุนแผนมันแง้นชิง
ไม่คิดว่าจะเป็นเห็นว่าแก่
เอาเถิดเป็นไรก็เป็นไป
เหงื่อออกโซมล้านกระบาลใส
ช่างทาได้ต่างต่างทุกอย่างจริง
พลั้งทีลงไม่รอดนางยอดหญิง
นี่คราวนี้หนีวิ่งไปตามใคร
ยังสาระแนหลบลี้หนีไปไหน
ไม่เอากลับมาได้ไม่ใช่กู
 จะกล่าวถึงโฉมเจ้าพลายงาม
อ้ายขุนช้างสารพัดเป็นศัตรู
มันก็จะสอดแนมแกมเท็จ
ดูจะระแวงผิดในกิจจา
คิดแล้วเรียกหมื่นวิเศษผล
จงไปบ้านขุนช้างด้วยทันใด
เกรงเนื้อความนั่งนึกตรึกตรองอยู่
ถ้ามันรู้ว่าลักเอาแม่มา
ไปกราบทูลสมเด็จพระพันวษา
มารดาก็จะต้องซึ่งโทษภัย
เอ็งเป็นคนเคยชอบอัชฌาสัย
ไกล่เกลี่ยเสียอย่าให้มันโกรธา
บอกว่าเราจับไข้มาหลายวัน
เมื่อคืนนี้ซ้ามีอันเป็นมา
พอขณะมารดามาส่งทุกข์
จึงรีบมาเร็วไวดังใจปอง
ไม่ตายคลายคืนฟื้นขึ้นได้
แต่พอให้เคลื่อนคลายหลายเวลา
เกรงแม่จะไม่ทันมาเห็นหน้า
เราใช้คนไปหาแม่วันทอง
ร้องปลุกเข้าไปถึงในห้อง
รักษาจนแสงทองสว่างฟ้า
กูขอแม่ไว้พอเห็นหน้า
จึงจะส่งมารดานั้นคืนไป
 หมื่นวิเศษรับคาแล้วอาลา รีบมาบ้านขุนช้างหาช้าไม่
ครั้นแอบดูอยู่แต่ไกล เห็นผู้คนขวักไขว่ทั้งเรือนชาน
ขุนช้างนั่งเยี่ยมหน้าต่างเรือน ดูหน้าเฝื่อนทีโกรธอยู่งุ่นง่าน
จะดื้อเดินเข้าไปไม่เป็นการ คิดแล้วลงคลานเข้าประตู

ครานั้นเจ้าหม่อมขุนช้าง นั่งคาหน้าต่างเยี่ยมหน้าอยู่
เห็นคนคลานเข้ามาเหลือบตาดู นี่มาหลอกกูหรืออย่างไร
อะไรพอสว่างวางเข้ามา เด็กหวาจับถองให้จงได้
ลุกขั้นถกเขมรร้องเกนไป ทุดอ้ายไพร่ขี้ครอกหลอกผู้ดี
 ครานั้นวิเศษผลคนว่องไว
ร้องตอบไปพลันในทันที
ข้าพเจ้าเป็นบ่าวพระหมื่นไวย
ท่านใช้ให้กระผมมากราบกราน
เจ็บจุกประจุบันมีอันเป็น
ร้องโอดโดดดิ้นเพียงสิ้นใจ
พอพบท่านมารดามาส่งทุกข์
จะกลับขึ้นเคหาเห็นช้านาน
พยาบาลคุณพระนายพอคลายไข้
ให้คามั่นสั่งมาว่ายั่งยืน
ยกมือไหว้ไม่วิ่งหนี
คนดีดอกข้าไหว้ใช่คนพาล
เป็นขุนหมื่นรับใช้อยู่ในบ้าน
ขอประทานคืนนี้พระหมื่นไวย
ก็ไขก็เห็นหาหายไม่
จึงใช้ให้ตัวข้ามาแจ้งการ
ข้าพเจ้าร้องปลุกไปในบ้าน
ท่านจึงรีบไปในกลางคืน
คุณอย่าสงสัยว่าไปอื่น
พอหายเจ็บแล้วจะคืนไม่นอนใจ
 ครานั้นขุนช้างได้ฟังว่า
ดับโมโหโกรธาทาว่าไป
การเจ็บไข้ล้มตายไม่วายเว้น
ถ้าขัดสนสิ่งไรที่ไม่มี
ว่าแล้วปิดบานหน้าต่างผาง
ทอดตัวลงกับหมอนถอนฤทัย
แค้นดังเลือดตาจะหลั่งไหล
เราก็ไม่ว่าไรสุดแต่ดี
ประจุบันเป็นทั้งกรุงศรี
ก็มาเอาที่นี่อย่าเกรงใจ
ขุนช้างเดือดดาลทะยานไส้
ดูดู๋เป็นได้เจียววันทอง
เพราะกูแพ้ความจมืน่ ไวย มันจึงเหิมใจทาจองหอง
พ่อลูกแม่ลูกถูกทานอง ถึงสองครั้งแล้วเป็นแต่เช่นนี้
อ้ายพ่อไปเชียงใหม่มีชัยมา ตั้งตัวดังพญาราชสีห์
อ้ายลูกเป็นหมื่นไวยทาไมมี เห็นกูนี้คนผิดติดโทษทัณฑ์
มันจึงข่มเหงไม่เกรงใจ จะพึ่งพาใครได้ที่ไหนนั่น
ขุนนางน้อยใหญ่เกรงใจกัน ถึงฟ้องมันก็จะปิดให้มิดไป
ตามบุญตามกรรมได้ทามา จะเฆี่ยนฆ่าหาคิดชีวิตไม่
ยิ่งคิดเดือดดาลทะยานใจ ฉวยได้กระดานชนวนมา
ร่างฟ้องท่องเทียบให้เรียบร้อย ถ้อยคาถี่ถ้วนเป็นหนักหนา
ลงกระดาษพับไว้มิได้ช้า อาบน้าผลัดผ้าแล้วคลาไคล
วันนั้นพอพระปิ่นนรินทร์ราช เสด็จประพาสบัวยังหากลับไม่
ขุนข้างมาถึงซึ่งวังใน ก็คอยจ้องที่ใต้ตาหนักน้า
 จะกล่าวถึงพระองค์ผู้ทรงเดช
ฝีพายรายเล่มมาเต็มลา
พอเรือพระที่นั่งประทับที่
ลอยคอชูหนังสือดื้อเข้ามา
เข้าตรงบโทนอ้นต้นกัญญา
มหาดเล็กอยู่งานพัดพลัดตกเรือ
ขุนช้างดึงดื้อมือยึดเรือ
สู้ตายขอถวายซึ่งฎีกา
เสด็จคืนนิเวศน์พอจวนค่า
เรือประจาแหนแห่เซ็งแช่มา
ขุนช้างก็รี่ลงตีนท่า
ผุดโผล่โงหน้ายึดแคมเรือ
เพื่อนโขกลงด้วยกะลาว่าผีเสื้อ
ร้องว่าเสือตัวใหญ่ว่ายน้ามา
มิใช่เสือกระหม่อมฉานล้านเกศา
แค้นเหลือปัญญาจะทนทาน
 ครานั้นสมเด็จพระพันวษา
ทุดอ้ายจัญไรมิใช่คน
ใช่ที่ใช่ทางวางเข้ามา
เฮ้ยใครรับฟ้องของมันที
มหาดเล็กก็รับเอาฟ้องมา
ลงพระราชอาญาตามว่าไว้
ว่าตั้งแต่วันนี้สืบไป
ระวางโทษเบ็ดเสร็จเจ็ดสถาน
ตามกฤษฎีการักษาพระองค์
ทรงพระโกรธาโกลาหล
บนบกบนฝั่งดังไม่มี
ฤๅอ้ายช้างเป็นบ้ากระมังนี่
ตีเสียสามสิบจึงปล่อยไป
ตารวจคว้าขุนช้างหาวางไม่
พระจึงให้ตั้งกฤษฎีกา
หน้าที่ของผู้ใดให้รักษา
ถึงประหารชีวิตเป็นผุยผง
แล้วลงจากพระที่นั่งเข้าวังใน
 จะกล่าวถึงขุนแผนแสนสนิท
อยู่บ้านสุขเกษมเปรมใจ
ลาวทองกับแก้วกิริยา
เพลิดเพลินจาเริญใจไม่เว้นวาง
นางแก้วลาวทองทั้งสองหลับ
พระจันทรจรแจ่มกระจ่างดี
เรืองฤทธิ์ลือจบพิภพไหว
สมสนิทพิสมัยด้วยสองนาง
ปรนนิบัติวัตถาไม่ห่างข้าง
คืนนั้นในกลางซึ่งราตรี
ขุนแผนกลับผวาตื่นฟื้นจากที่
พระพายพัดมาลีตรลบไป
คิดคะนึงมิตรแต่ก่อนเก่า
ถึงสองครั้งตั้งแต่พรากจากพี่ไป
กูก็ชั่วมัวรักแต่สองนาง
เมื่อตีได้เชียงใหม่ก็โปรดครัน
สารพัดที่จะว่าได้ทุกอย่าง
ไม่ควรเลยเฉยมาไม่อาลัย
นิจจาเจ้าเหินห่างร้างพิสมัย
ดังเด็ดใจจากร่างก็ราวกัน
ละวางให้วันทองน้องโศกศัลย์
จะเพ็ดทูลคราวนั้นก็คล่องใจ
อ้ายขุนช้างไหนจะโต้จะตอบได้
บัดนี้เล่าเจ้าไวยไปรับมา
จากูจะไปสู่สวาทน้อง เจ้าวันทองจะคอยละห้อยหา
คิดพลางจัดแจงแต่งกายา น้าอบทาหอมฟุ้งจรุงใจ
ออกจากห้องย่องเดินดาเนินมา ถึงเรือนลูกยาหาช้าไม่
เข้าห้องวันทองในทันใด เห็นนางหลับใหลนิ่งนิทรา
ลดตัวลงนั่งข้างวันทอง เตือนต้องด้วยความเสน่หา
สั่นปลุกลุกขึ้นเถิดน้องอา พี่มาหาแล้วอย่านอนเลย
 นางวันทองตื่นอยู่รู้สึกตัว
นิ่งดูอารมณ์ที่ชมเชย
แต่นิ่งดูกิริยาเป็นช้านาน
ทั้งรักทั้งแค้นแน่นฤทัย
โอ้เจ้าแก้วแววตาของพี่เอ๋ย
ดังนิ่มน้องหมองใจไม่นาพา
ความรักหนักหน่วงทรวงสวาท
เผอิญเป็นวิปริตที่ผิดจริง
ว่าพลางเอนแอบลงแนบข้าง
ลูบไล้พิไรปลอบให้ชอบใจ
หมายใจว่าผัวก็ทาเฉย
จะรักจริงฤๅจะเปรยเป็นจาใจ
หาว่าขานตอบโต้อย่างไรไม่
ความอาลัยปั่นป่วนยวนวิญญา
เจ้าหลับใหลกระไรเลยเป็นหนักหนา
ฤๅขัดเคืองคิดว่าพี่ทอดทิ้ง
พี่ไม่คลาดคลายรักแต่สักสิ่ง
จะนอนนิ่งถือโทษโกรธอยู่ไย
จูบพลางชวนชิดพิสมัย
เป็นไรจึงไม่ฟื้นตื่นนิทรา
 เจ้าวันทองน้องตื่นจากที่นอน
หม่อมน้อยใจฤๅที่ไม่เจรจา
ชอบผิดพ่อจงคิดคะนึงตรอง
ประหนึ่งว่าวันทองนี้สองใจ
ที่จริงใจถึงไปอยู่เรือนอื่น
ด้วยรักลูกรักผัวยังพัวพัน
แค้นคิดด้วยมิตรไม่รักเลย
เสียแรงร่วมทุกข์ยากกันกลางไพร
พอได้ดีมีสุขลืมทุกข์ยาก
ว่านักก็เครื่องเคืองระคาย
โอนอ่อนวอนไหว้พิไรว่า
ใช่ตัวข้านี้จะงอนค่อนพิไร
อันตัวน้องมลทินหาสิ้นไม่
พบไหนก็เป็นแต่เช่นนั้น
คงคิดคืนทีห่ ม่อมเป็นแม่นมั่น
คราวนั้นก็ไปอยู่เพราะจาใจ
ยามมีที่เชยเฉยเสียได้
กินผลไม้ต่างข้าวทุกเพรางาย
ก็เพราะหากหม่อมมีซึ่งที่หมาย
เอ็นดูน้องอย่าให้อายเขาอีกเลย
 พี่ผิดจริงแล้วเจ้าวันทอง
ใช่จะเพลิดเพลินชื่นเพราะอื่นเชย
เมื่อติดคุกทุกข์ถึงเจ้าทุกเช้าค่า
ซ้าขุนช้างคิดคดทาทดแทน
อาลัยเจ้าเท่ากับดวงชีวิตพี่
เกรงจะพากันผิดเข้าติดทับ
กลับมาหมายว่าจะไปตาม
หัวอกใครได้แค้นในแผ่นดิน
คิดอยู่ว่าจะทูลพระพันวษา
จะเป็นความอีกก็ตามแต่ทานอง
เหมือนลืมน้องหลงเลือนทาเชือนเฉย
เงยหน้าเถิดจะเล่าอย่าเฝ้าแค้น
ต้องกลืนกกล้าโศกเศร้านั้นเหลือแสน
มันดูแคลนว่าพี่นี้ยากยับ
คิดจะหนีไปตามเอาเจ้ากลับ
แต่ขยับอยู่จนได้ไปเชียงอินทร์
พอเจ้าไวยเป็นความก็ค้างสิ้น
ไม่เดือดดิ้นเท่าพี่กับวันทอง
เห็นช้ากว่าจะได้มาร่วมห้อง
จึงให้ลูกรับน้องมาร่วมเรือน
จะเป็นตายง่ายยากไม่ยากรัก
ขอโทษที่พี่ผิดอย่าบิดเบือน
พี่ผิดพี่ก็มาลุแก่โทษ
ความรักพี่ยังรักระงมใจ
ว่าพลางทางแอบเข้าแนบอก
เจ้าเนื้อทิพย์หยิบชื่นอารมณ์ชาย
จะฟูมฟักเหมือนเมื่ออยู่ในกลางเถื่อน
เจ้าเพื่อนเสนหาจงอาลัย
จะคุมโกรธคุมแค้นไปถึงไหน
อย่าตัดไมตรีตรึงให้ตรอมตาย
ประคองยกของส้าคัญมั่นหมาย
ขอสบายสักหน่อยอย่าโกรธา