BĄDŹ

GOTOWY!
PORADNIK NA CZAS
KRYZYSU I WOJNY

Warszawa, 2022 r.
 Skład i realizacja
RZĄDOWE CENTRUM BEZPIECZE

Wydanie I
Warszawa, 2022 r.
 SPIS TREŚCI JAK
SIĘ
ZACH
OWAĆ

1. Kryzys i wojna - str.2

Korzy
Jak budowaDezinformacja - jak nie daBąd
Ogłaszanie i odwoływanie alarmu - str.8
Zadbaj o innych! - str.10
Z czego składa się zestaw ewakuacyjny? - str.11
Schronienie i ewakuacja - str.14

2. Działania w czasie zagrożenia - str. 18

Uważaj z kim rozmawiasz! - str. 18
Co zrobi
Co zrobi
Jak zachowabiologiczną lub jądrową? - str. 22
Substancje chemiczne - str. 23
Substancje biologiczne - str. 24
Substancje radiologiczne i jądrowe - str. 25
Przygotuj się na brak prądu - str. 27
Obcy żołnierze i czasowe zajęcie terenu - jak się
zachowywaSytuacja zakładnicza - bez paniki! - str.30
Pierwsza pomoc - najważniejsze informacje - str. 31
Lista kontrolna
Plecak ewakuacyjny - str. 33
Najważniejsze numery - str. 34

str.1
 1 . KRYZYS I WOJNA
Czym jest kryzys?

Kryzys to zdarzenie nagłe,

ktmieniu lub człowieka. Przeciwstawienie
się mu wymaga sił i przekraczających
standardowe możliwosię, walkę, w ktjest
działanie pod presją czasu.
To punkt zwrotny do zmiany
na lepsze lub gorsze.

Czym jest wojna?

Wojna to zorganizowany konflikt

zbrojny między palub grupami etnicznymi,
religijnymi
i społecznymi. Brak jest jednak
jednoznacznej, powszechnie uznanej
definicji wojny. Wspnie uznają jej za zjawisko
czysto
militarne, lecz łączące obszary
polityki wewnętrznej i zagranicznej,
gospodarki, działainformacyjnych.

str.2
 JAK SIĘ
Korzy
ZACHOWAĆ

Dzięki przygotowaniu do wyjątkowych sytuacji

oraz planowaniu zachowawystąpienia zagroże

Zwiększasz szansę na
zapewnienie sobie Ograniczysz szkody
i swoim bliskim materialne
bezpiecze

str.3 str.3
 JAK SIĘ ZACHOWAĆ
Odporno

Budowanie odpornozaczą

Aby zwiększyi swoich bliskich:

na podstawie tego poradnik
porozmawiaj z osobami, z ktmieszkasz (w
tym z dzie
o potencjalnych zagrożeniach
i o tym, jak radzi
w przypadku ich wystąpienia;

wyznacz najbezpieczniejsze
miejsca w domu (najczę
piwnica, daleko od okien)
i innych często odwiedzanych
miejscach;

ustalcie miejsce kontaktowe,

w ktprzypadkowym rozdzieleniu
(miejsce, do kt
będzie m
dotrze

przygotuj
plecak
ewakuacyjny
(więcej na stronie 12) oraz
domowe zapasy do przetrwania min. 7 str.4

dni bez dostępu do wody, prądu i jedzenia.

 JAK SIĘ
ZACHOWAĆ
Dezinformacja

W mediach, mediach społecznoczęwprowadziwydarze

Pamiętaj, że informacja może by

Najlepszą ochroną przed fałszywymi informacjami i propagandą jest

nieuleganie emocjom i weryfikowanie wiadomo

Zanim uznasz informację za wiarygodną, zadaj sobie kilka pyta

Czy autor wypowiedzi (

Czy informacja może mie
Czy
w dwCzy informacja jest dostępna w ogCzy informacja występuje w
oficjalnych kanałach
komunikacji administracji pabezpiecze

Nie rozpowszechniaj plotek i niesprawdzonych

informacji - użyj więcej niż jednego
wiarygodnego źródła aby sprawdzić czy
informacja może być prawdziwa.

Korzystaj z wiarygodnych źródeł informacji.

Obserwuj kanały komunikacji administracji
państwowej, służb porządkowych i organów
bezpieczeństwa państwa.

str.5
 JAK SIĘ
Bąd
ZACHOWAĆ

W sytuacji kryzysowej powinienespodziewa

z zaleceniami dotyczącymi
bezpiecznych zachowa
o zagrożeniu znajdziesz także na stronie
www.gov.pl/rcb oraz na profilach
RCB w mediach społeczno

Należy założytelefoniczna w czasie kryzysu

i wojny może byradia i oczekuj
komunikatmedispokwskazCi życie!

Aby wezwa
112 Ogranicz telefony do znajomych,
przyjacimogą bypolicji, straży i pogotowia oraz może
zadecydowa
ludzi. Jeżeli chcesz ich poinformowa
o tym, że jeste

str.6
 JAK SIĘ
ZACHOWAĆ
Bąd

Sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze

przekazywane są z wykorzystaniem alarmowych – m.in.
syreny, dzwonki, megafony oraz dzwony ko

ALERT

str.7
 JA K S I ZA C H O W A Ć
O g ł a s
Ę

z a n i e
armu
a l

Syreny
D
trwający 3 minuty

Rozgło3x zapowied
"Uwaga! Uwaga! Ogłaszam
alarm........ dla......."

Sygnał wizualny
ż

Jak się zachowa

Przerwij pracę, wyłącz urządzenia oraz dopływ gazu
1.
i prądu;
Włącz radio i ustaw na pasmo lokalne;
2. Jeżeli to możliwe,
3. rządowych (np. Rządowego Centrum Bezpieczewww.gov.pl/rcb);
4. Wykonuj polecenia kierownictwa i służb. str.8
JAK SIĘ
ZACH OW AĆ
ołanie alarmu
O d w

Syreny
D

Rozgło3x zapowied
"Uwaga! Uwaga!
Odwołuję alarm....... dla ......."

Jak się zachowa

1.
Wrprzerwane czynno

Przewietrz pomieszczenie i uzupełnij zapasy Stosuj się

2.
do polece

3.

str.9 str.9
 JAK SIĘ
Zadbaj o innych!
ZACHOWAĆ

Mimo r
z komunikatem alarmowym lub ostrzegawczym,
może zdarzy

Twoi bliscy, ale także mieszkające w pobliżu osoby

starsze lub schorowane mogą znajdowa
w niebezpiecze

Co zrobi

Skontaktuj się z bliskimi, kt

mogą przebywa
zagrożonym terenie. Sprawd
czy otrzymali informację
i przekaż instrukcje działania;

Poinformuj sąsiadosoby, kt
w szczegchorych i niesamodzielnych;

Zaproponuj transport
potrzebującym podczas
ewakuacji;

Zorganizuj schronienie dla os

kt
z zagrożonego terenu. str.10
 JAK SIĘ
ZACHOWAĆ
Zestaw ewakuacyjny

Musisz uciekabezpiecze
Aby oszczędziwszystko co potrzebne, warto odpowiednio
wczezadba
kt

Ważne! Każdy z domownikoddzielny, gotowy do

zarzucenia na ramię plecak.

Podczas kryzysu ryzyko problemprądu, wody i pożywienia jest

bardzo duże. Upewnij
się odpowiednio wczeCi potrzebne. Twoim celem jest
przetrwanie tygodnia.

Film dot. przygotowania plecaka ewakuacyjnego

realizowany w ramach Akademii Bezpieczeznajdziesz pod
adresem:
https://www.youtube.com/watch?v=cc0zF6CiSjI&t=425s

str.11

str.11
JAK SIĘ
Co powinno znale
ZACHOWAĆ

w plecaku ewakuacyjnym?
Radio na baterie Komplet
Komplet
sztusztu
+ baterie

Latarka + baterie Kurtka

przeciwdeszczowa

Najpotrzebniejsze Apteczka (leki (leki indywidualne,

Apteczka
dokumenty indywidualne,
paracetamol, ibuprofen,
(dowtożsamomieszkania, wypisy paracetamol,
nudnoelektrolity, termometr,
księgi wieczystej, podstawowe ibuprofen, przeciw
pęseta, opatrunki, gazy, folia
informacje medyczne, biegunce,
termiczna, plastry, bandaże, plastry
dowurodzenia, zaemeryturach i nudnowymiotom,
chemiczne)
dochodach elektrolity, termometr,
+ pendrive ze skanami
pęseta,
opatrunki, gazy,
Worki na
plastry)
Gwizdek Worki na

Ubranie na zmianę
Zapalniczka/zapałki Ubranie na zmianę

Mydło, żel do dezynfekcji

Maski Kombinerki
oddechowe/ochronne
Kombinerki, łom,
narzędzie wielofunkcyjne
Mapa z lokalnymi drogami, Mydło, żel do
kompas, busola, GPS
Gotnominałach – możliwe, że
dezynfekcji
będziesz musiał kupijedzenie i
Otwieracz do puszek Posiłki na 2 dni
paliwo

Posiłki na 2 dni
Butelkę filtrującą z nowym filtrem
N Odpowiednia ilogotbędziesz
Gumy, kupijedzenie
musiał sznurki, i paliwo.
opaska zaciskowa

str.12
JAK SIĘ ZACHOWAĆ

Dołącz do plecaka kartę z nazwiskiem i adresem.

W związku z tym, że nie wiesz, kiedy będziesz

potrzebował dostępu do zestawu ewakuacyjnego,
powinienedomu, pracy i do samochodu.

Upewnij się, że twoi bliscy wiedzą, gdzie znajdują się zestawy

ewakuacyjne.

str.13
 JAK SIĘ
Schronienie i ewakuacja
ZACHOWAĆ

Schronienie
i zabezpieczenie logistyczne
Musisz przygotowakryzysu i wojny może bywody na każdego
mieszkaprzetrwanie tygodnia bez bieżącego

Awaryjne zapasy żywno

w chłodnym, suchym i ciemnym miejscu. Unikaj gromadzenia
produkt
i obr
z długą datą ważnokonserwy, dania gotowe (bigos, klopsy, fasolka), suche
pieczywo.

W przypadku nagłego
zagrożenia udaj się
w najbezpieczniejsze
miejsce w budynku -
najlepiej schroni
w pomieszczeniu
z dala od okien i drzwi.

str.14
 Ewakuacja
JAK SIĘ
ZACHOWAĆ

Ewakuacja może mie

dobrowolny lub przymusowy.
Jak się do niej przygotowa

Działania prewencyjne:

str.11
utrzymuj rezerwy paliwa - jeżeli to
możliwe trzymaj w garażu kanister
wypełniony paliwem. Może przyda
w sytuacji koniecznowyjazdu. Jezgromadzenia zapasże
niebawem będziesz musiał się
ewakuowapełna na najbliższej stacji;

upewnij się, że masz koło zapasowe

i wiesz, jak je wymieni

przygotuj się, że system GPS może nie

działapodstawowe i zapasowe drogi podr

ustal z bliskimi miejsce kontaktowe,

do ktprzypadkowego rozdzielenia (miejsce,
do ktprzeszk

s
str.15
 Ewakuacja
JAK SIĘ
ZACHOWAĆ

Przed ewakuacją:

przebierz się w ubranie zapewniające ochronę

– pamiętaj o kurtce, butach z grubą podeszwą,
i czapce. Zał
spodnie bojcebulkę". Unikaj kolorzielonych
oraz plecakmożesz zosta

zabierz przygotowany wczeplecak ratunkowy, a

jeżeli go nie masz, zbierz w jedno miejsce
wszystkie
najpotrzebniejsze rzeczy;

przed wyjzakręwszystkie urządzenia

elektryczne,
usuzamknij drzwi na klucz;

jeprzez służby/administrację transport z

miejsca ewakuacji – id

jeewakuację, podrjednym samochodem.

Ograniczysz
ryzyko rozdzielenia.

str.16
 Ewakuacja
JAK SIĘ
ZACHOWAĆ

Droga ewakuacji:
str.11
wykonuj polecenia służb
kierujących ewakuacją;

korzystaj z zalecanych
przez służby tras – inne
drogi mogą
byzablokowane;

zachowaj
ostrożnopodczas jazdy
po
mostach i wiaduktach,
nie zatrzymuj się pod
przewodami wysokiego
napięcia;

unikaj droraz tych ze

szczegważnymi obiektami
(to nie tylko o biekty
wojskowe, ale także
elektrownie, s ieci
przesyłu gazu , wieże
telefoniczne).

str.17 str.17
 JAK SIĘ

2. DZIALANIA W CZASIE
ZACHOWAĆ
I.
ZAGROZENIA JAK SIĘ ZACHOWAĆ

W czasie kryzysu i wojny musimy bystawienia czoła szczeg

Jak powinnibezpiecze

Uważaj z kim rozmawiasz!

W sytuacji kryzysu i wojny ważne jest otaczalud

Uważaj na osoby, ktprinformacje:

gdzie pracujesz?
czy znasz kogow regionie?

Informuj służby i wojsko o podejrzanych osobach, sytuacjach i

zachowaniach.

Nie obawiaj się munduru -

Wojsko Polskie oraz
siły sojusznicze mogą prowadzidziałania także w
Twojej miejscowo

str.18
 JAK SIĘ
Strzały z broni palnej
ZACHOWAĆ

Działania prewencyjne:

Aby zwiększykontaktu z napastnikiem korzystającym z broni

palnej, istotne jest dobre przygotowanie i działanie
prewencyjne:

Przypomnij sobie zasady udzielania pierwszej

pomocy (czy pamiętasz jak zatrzyma
i wykona

Wchodząc do budynku zapamiętuj układ

pomieszcze
w sobie ten nawyk. W przypadku wystrzał
będziesz znał najlepszą drogę ucieczki.

str.19 str.19
 JAK SIĘ
Strzały z broni palnej
ZACHOWAĆ

W czasie strzelaniny

Najważniejsze jest usunięcie się

z linii strzału napastnika. Uciekaj jak
najdalej, a jeinnych o lokalizacji osoby, kt
strzela/ może oddakontaktu z uzbrojonymi lud

Jeżeli nie możesz uciec - ukryj się.

Wykorzystaj ukształtowanie terenu
i dostępne przeszkody
(mury, metalowe konstrukcje). Wycisz
telefon, zamknij i zabarykaduj drzwi,
opuspokzamkniętych w szafie zwiększa
prawdopodobiedodatkowego hałasu! Jeżeli strzały
ucichną, możesz poszukabezpieczniejszego
schronienia;

Jeżeli ucieczka i kryjegzaminu – walcz.

Wykorzystaj
wszystkie swoje atuty. Nie bnapastnika – to on
jest „tym złym”.
Twoja biernożyciu wielu innych os

str.20
 JAK SIĘ ZACHOWAĆ
Wybuch

Działania prewencyjne

Aby zwiększyistotne jest dobre przygotowanie i działanie

prewencyjne:

Zastan
w miejscach, w ktszkoła, dom). Potrzebujesz miejsca z
grubymi bez okien, ale z dostępem powietrza.
Najczęnajbezpieczniejszym miejscem jest piwnica;

Przygotuj zestaw awaryjny i bądewakuacji.

Gdy będziesz

Padnij na ziemie i zakryj głowę rękami;

Znajdschronu. Pom
w bezpieczne miejsce. Nie korzystaj z wind i kieruj się do wyj
str.21 str.21
 JAK SIĘ ZACHOWAĆ
CBRN

CBRN – to skrsubstancje chemiczne (C), biologiczne (B)

radiologiczne (R) i jądrowe (N). Najpoważniejszym
i najczęstszym skutkiem związanym z kontaktem
z kt
choroba i nagła

C B

R N
str.22
 JAK SIĘ
Substancje chemiczne
ZACHOWAĆ

Mogą miebardzo szerokie spektrum efektprzypadkwybuchowych

i może mieSzczegkontaktu z substancjami gazowymi – w
zależnocharakteru mogą płoży

Co zrobichemiczną?

Jak najszybciej opu

Poruszaj się w odwrotnym kierunku niż wiatr;
Chro
Po powrocie ze skażonego terenu we
czyste ubrania. Brudne ubrania zapakuj do plastikowego
worka i wynie
Jeżeli jeste
i wywietrzniki;
Nie wychod
Zosta
wentylatory i klimatyzatory.

str.23 str.23
 JAK SIĘ
Substancje biologiczne
ZACHOWAĆ

Skażenie wiąże się z kontaktem z bakteriami, wirusami,

grzybami, pasożytami i toksynami. Do infekcji dochodzi
gł
oczy oraz kontakt z podrażnioną sk się

Je
że doszło do skażenia biologicznego:

Jak najszybciej opu

Chrokontaktu z niebezpiecznymi substancjami biologicznymi, maska

ochronna może ograniczy

Dezynfekuj ręce i dbaj o higienę;

Wezapakuj do plastikowego worka i wynieswojego przebywania;

Zostawentylatory i klimatyzatory.

str.24
 JAK SIĘ
Substancje radiologiczne i jądrowe
ZACHOWAĆ

Promieniowanie jądrowe może uszkadzagenSzczegpowietrza

lub połknięcie napromieniowanej żywno

Aby ochroniukrygrubymi ochrony powoduje, że

promieniowanie słabnie.

str.25 str.25
 JAK SIĘ
Substancje radiologiczne i jądrowe
ZACHOWAĆ

Co robiniebezpiecznych?

Wejdnapromieniowania. Jeżeli to możliwe, schroschronie, parkingu

podziemnym lub metrze. Odsu
od

Jeżeli wracasz ze skażonego terenu weczyste ubrania. Brudne

ubrania zapakuj do plastikowego worka i wynie

Nie jedz i nie pij niczego, co mogło by

na działanie promieniowania;

Zostawentylatory i klimatyzatory;

Korzystaj z telefonu tylko w szczegprzypadkach;

Opanuj emocje i nie panikuj - ograniczysz niepotrzebne zużycie

powietrza zamkniętym pomieszczeniu;

Słuchaj komunikat
do zalece

Pozosta
chyba że służby udzielą innych instrukcji.

str.26
JAK SIĘ
ZACHOWAĆ Brak prądu

Awarie prądu są zwykle usuwane w ciągu kilku

godzin. W sytuacji kryzysowej, dostęp do
elektrycznowiele dni.

Jak przygotowaenergii elektrycznej?

Przygotuj się na koniecznoalternatywnego zasilania -

agregat prądotworaz rezerwa paliwa zapewnią
długotrwały
dostęp do prądu. W przypadku ewakuacji
niezwykle przydatnym będzie naładowany
powerbank oraz ładowarka samochodowa;

Ogranicz korzystanie z telefonu komwyłącz WI-FI,

pakiet danych, uruchom tryb
energooszczędny;

Stw
zasilanych energią elektryczną i przygotuj zestaw
pasujących do nich baterii. Pamiętaj
o przygotowaniu radia zasilanego bateriami;

Przygotuj latarkę, apteczkę oraz zapasy jedzenia,

ktwymagają prądu do przygotowania;

Zabezpiecz odpowiednią ilopomoże ci przetrwamogą

nie działa

Grill ogrodowy może pompotraw i służy

str.27
JAK SIĘ
ZACHOWAĆ Obcy żołnierze i czasowe zajęcie terenu

Co zrobigrupę ludzi, kt
Wojska Polskiego lub wojsk sojuszniczych?

Zachowaj spok

Jeżeli widzisz na swojej drodze

żołnierzy – zmiealternatywną drogę i nie
narażaj się na niepotrzebny kontakt;

Nie zbliżaj się do obcych samochodnie

przyglądaj się sprzętowi
wojskowemu – możesz zostaza szpiega;

Nie rto może sprowokowawobec Ciebie;

Podczas rozmowy nie trzymaj rąk

w kieszeni ani nie wykonuj
gwałtownych ruch

Nie kł

JeskontrolowaNie odwracaj wzroku. StPostępuj

zgodnie z jego poleceniami.
Nie rozglądaj, nie rozmawiaj z innymi.

str.28
 JAK SIĘ
Obcy żołnierze i czasowe zajęcie terenu
ZACHOWAĆ

W przypadku czasowego zajęcia terenu przez obce wojska oraz

wprowadzenia tam nowych zasad:

Zaopatrz się w wodę – napełnij

butelki, garnki, a nawet
wannę. Jezabezpiecz wodę ze
studni;

Korzystaj ze zgromadzonej
wczerozdawanej w ramach pomocy
humanitarnej;
SKLEP

Nawet jezostał zniszczony,

możesz
znale

Nie wychodzmierzchu – każdy

może
uznazwiadowcę;

Zakładaj ubrania
w neutralnych kolorach – bez
symboli i emblemat

Znajdbędzie Wam
razapewnicie sobie większą
szansę na obronę.

str.29 str.29
 JAK SIĘ
Sytuacja zakładnicza
ZACHOWAĆ

Masz jeden cel – przeżyznalazłewpadaj w panikę. Najgorsze jest

pierwsze 45 minut.

Wzorowy zakładnik:

Postępuj zgodnie z instrukcjami

porywaczy. Im dłużej przebywacie
razem, tym mniejsza szansa, że zrobi Ci
krzywdę;

Nie prOdpowiadaj uprzejmie. Nie kłnie błagaj,

nie tłumacz, nie
usprawiedliwiaj;

Nie odwracaj się od niego plecami

i utrzymuj kontakt wzrokowy;

Jedz to, co ci dadzą nawet jemasz ochoty;

Odpoczywaj i dużo

Uciekaj dopiero wtedy, gdy jestepewien, że

ci się uda.

str.30
 JAK SIĘ
Pierwsza pomoc
ZACHOWAĆ

Pierwsza pomoc to natychmiastowa opieka nad poszkodowanym. Pomoc

udzielona przed przyjazdem karetki może uratowaalbo pom

Przystępując do udzielania pierwszej pomocy zastosuj się do

poniższych krok

1. Zachowaj spok
2.
SprawdZorientuj się ilu jest poszkodowanych i jakie odnieWezwij pomoc –
3.
4. jeżeli na miejscu zdarzenia są
popro
aby mogła Ci pom

Ocestało. Ocepomocy medycznej. Jeoczynieprzytomny, koniecznie

5.
zadzwo

Po uzyskaniu połączenia, podaj: miejsce zdarzenia, liczbę

poszkodowanych, rodzaj obraże

Nie rozłączaj się do momentu, kiedy dyspozytor nie wyda takiego

polecenia;
6.
Przystąp do czynno

7.

8.
str.31 str.31
 JAK SIĘ
Pierwsza pomoc
ZACHOWAĆ
a. uł
b. udrożnij drogi oddechowe: jedną rękę połposzkodowanego, a drugą na żuchwie i delikatnie odchyl

głowę do tyłu;
Czynno
jeżeli poszkodowany oddycha ułustalonej:
c.
jedną rękę poszkodowanego
Sprawd
(bliższą Twojej strony) uł
i delikatnie potrzą„Słyszysz mnie?”.
przeciwległą rękę poszkodowanego sple
swoją ręką przykładając ją do policzka
poszkodowanego (bliższego Twojej strony);
swoją drugą ręką chwy
Jeżeli
1. poszkodowany
kolanem, reaguje i jest nie odrywając stopy
zegnij nogę,
przytomnyposzkodowanego
zostaw go w zastanej pozycji
od podłoża;
przytrzymując cały czas
(jeżeli nic mu nie zagraża!) i monitorujdło jego stan;
poszkodowanego, pociągnij za kolano
w swoim kierunku, tak, aby ułoży
2. Jeżeli poszkodowany nie reaguje,
poszkodowanego na boku; jest nieprzytomny:
odchyl głowę poszkodowanego ku tyłowi,
aby zapewni
i ułatwi
uł

3. Jeżeli poszkodowany nie oddycha przystąp do resuscytacji

krążeniowo-oddechowej - Pamiętaj!

30
.

uci
JAK SIĘ Plecak ewakuacyjny/ ratunkowy - lista
ZACHOWAĆ
kontrolna

Spakuj: Dokumenty + pendrive z

dokumentami
Radio na baterie +
baterie Śpiwór
Latarka + baterie
Ubranie na zmianę
Gotówka
Butelka filtrująca wodę
Apteczka
Mydło
Gwizdek
Żel do dezynfekcji
Zapalniczka/
zapałki Worki na śmieci

Maski oddechowe Kompas/busola/GPS

Kombinerki, Telefon
narzędzie
wielofunkcyjne Gumy, sznurki, taśma
opaska zaciskowa,
Otwieracz do puszek
Łom
Lokalna mapa
Nóż, ołówek, notes
Posiłki na 2 dni

Komplet sztućców

Kurtka
przeciwdeszczowa

str.33 str.33
Najważniejsze
JAK SIĘ numery i dane - lista
ZACHOWAĆ
do uzupełnienia

Kto? Numer

Numer alarmowy 112

Najbliższa
Komenda Policji
str.34