<<Քվանտ>> վարժարան

Հետազոտական աշխատանք

Թեմա՝ Պյութագորասի թեորեմը

Դասարան՝ 6-5
Առարկա՝ Մաթեմատիկա
Աշակերտներ՝ Բելլա Գրիգորյան, Աստղիկ Բադալյան
Ղեկավար՝ Ս․ Աբրահամյան

Երևան 2021
Բովանդակություն

Ներածություն.......................................................................................................................................2
Կենսագրություն..................................................................................................................................3
Կրթություն.............................................................................................................................................3
Պյութագորասի դպրոցը....................................................................................................................4
Պյութագորասի թեորեմը..................................................................................................................5
Պյութագորասի թեորեմի կիրառությունը..................................................................................7
Եզրակացություն.................................................................................................................................8
Օգտագործված գրականություն...................................................................................................9

1
 Ներածություն

Մենք ուսումնասիրում ենք Պյութագորասի թեորեմը։ Պյութագորասը հույն

փիլիսոփա մաթեմատիկոս է։ Նա հորինել է երկրաչափության
ամենահայտնի թեորեմներից մեկը։ Եվ այստեղ մենք կքննարկենք
Պյութագորասին և իր հայտնի Թեորեմը։

2
 Կենսագրություն

Պյութագորաս (մոտ 569 – 475 մ․թ․ա․), անտիկ մաթեմատիկոս և փիլիսոփա,

առավելապես հայտնի է իր անունով կոչված Պյութագորասի թեորեմով։
Հայտնի լինելով որպես «Թվերի հայր»՝ Պյութագորասը ազդեցիկ հետք է
թողել մ.թ.ա. 6-րդ դարի փիլիսոփայական և կրոնական ուսմունքներում։
Քանի որ լեգենդներն ու այլ նմանատիպ պատմությունները մշուշում են
նրա կատարած աշխատանքը նույնիսկ ավելի շատ, քան այլ մինչ
սոկրատեսյան փիլիսոփաներինը՝ անհնար է հավաստիորեն խոսել
Պյութագորասի կյանքի և ուսման մասին։ Պյութագորասը և նրա
աշակերտները հավատում էին, որ ամեն ինչ կապված է մաթեմատիկայի
հետ, և կարծում էին որ ամեն ինչ կարող է կանխագուշակվել և չափվել
ցիկլերի օգնությամբ։
Պյութագորասը ծնվել է Սամոս կղզում, Փոքր Ասիայի ափի մոտ, Պիթայիսի և
Մնեսարքոսի որդին էր։ Երիտասարդ տարիքում, Պոլիկրատեսի դաժան
կառավարությունից փախչելու նպատակով լքել է հարազատ քաղաքը,
մեկնելով Հարավային Իտալիայում գտնվող Կրոտոն քաղաք։ Շատ
հեղինակներ նաև ճանաչում են նրա հանդիպումները Հին Եգիպտոսի և
Բաբելոնի փիլիսոփաների հետ մինչև արևմուտք շարժվելը՝ այս
ճանապարհորդությունները նշված են հույն փիլիսոփաների կողմից գրված
Պյութագորասի շատ կենսագրականներում։

Կրթություն

Տարբեր աղբյուրներ ենթադրում են, որ Պյութագորասը հրահանգվել է դեռ

վաղ տարիքից: Իմացության մեջ, որը նա գնահատել է, որ նա ստացել է դեռ
երիտասարդ տարիքից, առանձնանում են հույն գրող Հոմերոսի տեքստերը
արտասանելու կարողությունը, քնար նվագելու ունակությունն ու
բանաստեղծություններ գրելու հմտությունը: Հաշվարկվել է նաև, որ
Պյութագորասի հայրը նրան ինչ-որ պահի տարել է Տյուրոս, որտեղ նա
կրթություն ստանալու հնարավորություն է ունեցել Սիրիայից ժամանած
իմաստունների, ինչպես նաև Քաղդեացի տղամարդկանց կողմից, անուն,
որն այդ ժամանակ ստացել է Միջին Միջագետքում գտնվող շրջանը: Կան
այլ տեղեկություններ, որոնք ցույց են տալիս, որ Մնեսարկոն իր որդուն
կարող էր տեղափոխել Իտալիա՝ նույն նպատակն ունենալով՝ նրան լավ
կրթություն ստանալու հնարավորություն ընձեռել: Համաձայն
հայտնաբերված գրառումների ՝ Պյութագորասը ուներ երեք ուսուցիչ ՝

3
Թալես Միլետացին, Անաքսիմանդր և Ֆերեսիդես դե Սիրոսը: Այս երեքի մեջ
Ֆերեկիդեսը այն անձնավորությունն է, որը ամենաուղղակի և սովորական
ձևով կապված է Պյութագորասի հետ, քանի որ նույնիսկ պատմական
տեքստերը սովորաբար նրան անվանում են Պյութագորասի ուսուցիչ:

Պյութագորասի դպրոցը

Սամոսից դեպի Կրոտոն տեղաշարժի ընթացքում Պյութագորասը

ստեղծում է գաղտնի կրոնական ընկերություն։ Պյութագորասը ձեռնամուխ
է լինում Կրոտոնի մշակութային կյանքի բարեփոխմանը` հորդորելով
քաղաքացիներին կրթվել և իր շուրջը ստեղծում է հետևորդների
բարձրակարգ օղակ։ Այս մշակութային կենտրոնը առաջնորդվում է շատ
խիստ օրենքներով։ Նրա դպրոցը բաց է լինում հավասարապես
տղամարդկանց և կանանց համար։ Նրանք, ովքեր միանում են
Պյութագորասի ներքին շրջանին, կոչում են իրենց մաթեմատիկոսներ։
Նրանք ապրում են դպրոցում, հրաժարվում են իրենց սեփականությունից
և սնվում են միայն բանջարեղենային կերակրով։ Հարևան տարածքներում
բնակվող ուսանողներին նույնպես թույլատրվում էր այցելել Պյութագորասի
դպրոց։ Կոչվելով ակուսմատիկոսներ, այս աշակերտներին թույլատրվում
էր օգտագործել միս և ունենալ սեփականություն։ Ըստ Յամբլիխոսի,
պյութագորացիները վարում էին կրոնական դասերից, սովորական
կերակրից, վարժություններից, ընթերցանությունից և փիլիսոփայական
հետազոտություններից կազմված կազմակերպված կյանք։
Երաժշտությունը համարվում էր այս կյանքի տարրական
կազմակերպչական գործոնը՝ աշակերտները կանոնավոր կերպով միասին
երգում էին Ապոլլոնին նվիրված օրհներգեր, հոգու և մարմնի
հիվանդությունները բուժելու նպատակով օգտագործում էին քնարը և քնից
առաջ ու հետո հիշողությունը վարժեցնելու նպատակով
բանաստեղծություններ էին ասում։

4
 Պյութագորասի թեորեմը

Թեորեմ։ Ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգի քառակուսին հավասար է

եռանկյան էջերի քառակուսիների գումարին՝ c 2=a2+ b2:

Հայտնի են այս թեորեմի բազմաթիվ ապացույցներ, սակայն

ամենաակնառու ապացույցներից մեկը հիմնված է մակերեսների վրա:
Ապացույց։
1. Կառուցենք եռանկյան էջերի a+b գումարին հավասար կողմով
քառակուսի: Քառակուսու մակերեսը (a+b)2 է:

2. Եթե տանենք c ներքնաձիգները, ապա կառուցված քառակուսու

ներսում կառաջանա ևս քառանկյուն: Քառանկյան բոլոր կողմերը
հավասար են c-ի, իսկ անկյունները՝ ուղիղ են: Իրոք, ուղղանկյուն
եռանկյան սուր անկյունների գումարը 90° է, հետևաբար քառանկյան

5
 անկյունը ևս պիտի լինի 90°, որպեսզի նրանց գումարը հավասար լինի
180° -ի: Այսպիսով, առաջացած քառանկյունը ևս քառակուսի է:
Հետևաբար, մեծ քառակուսու մակերեսը բաղկացած է ներսի
քառակուսու մակերեսից և չորս հավասար ուղղանկյուն
եռանկյունների մակերեսներից:

3. Մեծ քառակուսու երկու կողմերի վրա տեղերով

փոխենք a և b հատվածները, դրանից քառակուսու կողմը չի
փոխվի: Հիմա քառակուսու մակերեսը բաղկացած է a և b կողմերով

երկու քառակուսիներից և երկու ուղղանկյուններից՝

4. Համեմատելով մեծ քառակուսու մակերեսը երկու նկարներում,

ab 2 2 2
եզրակացնում ենք, որ՝ 4 ∙ +c =a + 2 ab+b , որտեղից գալիս ենք
2
պահանջվող հավասարությանը` c 2=a2+ b2:
□
Այս թեորեմի հիմնական կարևորությունն այն է, որ այն թույլ է տալիս մեզ
գտնել ուղղանկյուն եռանկյան անհայտ կողմը, եթե մենք գիտենք մյուս
երկուսը: Մասնավորապես, եթե ուղղանկյուն եռանկյան էջերը a և b են, իսկ
ներքնաձիգը՝ c, ապա կունենանք.

c= √ a + b
2 2

a=√ c −b
2 2

b=√ c −a
2 2

6
7
 Պյութագորասի թեորեմի կիրառությունը

Խնդիր։ Ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգը մեծ էջից երկար է 1 սմ-ով,

իսկ փոքր էջի երկարությունը 5 սմ է։ Գտնել անհայտ կողերի
երկարությունները։
Լուծում։
x+1
5

Օգտվելով Պյութագորասի թեորեմից կունենանք.

(x + 1)2 = 52 + x2
Պարզեցնենք հավասարման ձախ կողմը.
(x + 1)2 = (x + 1) ∙ (x + 1) = x2 + x ∙ 1 + 1 ∙ x + 12 = x2 + 2x + 1
X2 + 2x + 1 = 25 + x2

Հավասարման երկու կողմերից հանենք x2

x2 + 2x + 1 – x2 = 25 + x2 – x2
2x+1=25
Անհայտ գումարելին թողնենք հավասարման մի կողմում, իսկ հայտնիները
հավաքենք մյուս կողմում,
2x = 25 – 1
2x = 24
X = 24/2 = 12

Պատ.՝ անհայտ էջ - 12, ներքնաձիգ - 13

8
 Եզրակացություն
Պյութագորասը զբաղվում էր երկրաչափական խնդիրներով,
այնուամենայնիվ, նա մեծ ուշադրություն է դարձրել թվերի
փոխհարաբերություններին, թվերի միջև կապի ուսումնասիրությանը, որը
կապված է վերացական մտածողության բարձր մակարդակի հետ:
Ուսումնասիրելով թվերի բնույթը, թվերի փոխհարաբերությունը ՝
Պյութագորասը հասկացել է իրերի որոշակի իրական էությունը:
Պյութագորասի թեորեմը ուսումնասիրելուց հետո մենք հասկացանք որ
թեորեմի հիմնական կարևորությունն է, որ այն թույլ է տալիս մեզ գտնել
ուղղանկյուն եռանկյան անհայտ կողմը, եթե մենք գիտենք մյուս
երկուսը:Այս հատկությունը թույլ է տալիս այն օգտագործել տարբեր
առարկաներից և ունենալ տարբեր կիրառություններ:

9
 Օգտագործված գրականություն

1. http://chekhov.am
2. https://www.imdproc.am
3. https://gayanekarapetyanweb.wordpress.com
4. https://hy.wikipedia.org/wiki
5. https://hy.warbletoncouncil.org

10