Platon – państwo idealne

Wprowadzenie
Przeczytaj
Audiobook
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Platon, Polityk.

Źródło: Platon, Prawa.
Źródło: Arystoteles, Metafizyka, Lublin 1998.
Źródło: Arystoteles, Polityka, Lublin 1998.
Źródło: H. G. Gadamer, Idea dobra w dyskusji między Platonem i Arystotelesem , tłum. Z.
Nerczuk, Kęty 2002, s. 51.
Źródło: Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, [w:] Platon I Arystoteles , t. II, tłum. E. I.
Zieliński, Lublin 1999, s. 347–354.
Źródło: Platon, Państwo, tłum. Władysław Witwicki, Kęty 2003.
.
Źródło: Platon, Państwo, tłum. Władysław Witwicki, Kęty 2003.
 Platon – państwo idealne

Akropol, Ateny
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Wizja państwa stworzona przez Platona to państwo idealne. Rządzą nim filozofowie, pilnują
go żołnierze, a pracują rzemieślnicy.

Przekonanie Platona o tym, że świat postrzegany przez zmysły jest jedynie odbiciem idei,
ukształtowało jego poglądy polityczne. Filozof był pewien, że jeśli istnienie wartości można
uznać za obiektywne, to także ustrój polityczny powinien być tych wartości
odzwierciedleniem. Platon uważał, że prawdziwa polityka współgra z filozofią, ponieważ
szuka sprawiedliwości.

Sprawiedliwość według Platona polega na tym, by znaleźć swoje miejsce w społeczeństwie.

Rolnicy mają uprawiać ziemię, wojskowi szkolić się w sztuce walki i obrony a władcy
mądrze wszystkimi zarządzać. Każda z grup ma być wsparciem dla innych a żadna z nich
nie może funkcjonować samodzielnie. Tylko współpraca wszystkich klas może stworzyć
harmonijną całość.

Twoje cele

Poznasz podstawowe założenia filozofii Platona.

Opiszesz Platońską wizję idealnego państwa.
Bazując na myśli Platona, przeanalizujesz związki filozofii z polityką.
Przeczytaj

Biografia

Tło historyczne
Życie Platona przebiegało w niezwykle burzliwym okresie historii Aten. Niektóre
z wydarzeń przełomu V i IV w. p.n.e. niewątpliwie wywarły niemały wpływ na jego koleje
życiowe, a nawet na koncepcje (zwłaszcza polityczne). W latach 404‐403 p.n.e. w Atenach
władzę sprawowała arystokracja. W nowo utworzonym, popieranym przez Spartę rządzie
(tzw. Trzydziestu Tyranów) ważne funkcje sprawowali dwaj krewni Platona: Charmides
i Kritiasz, który stał na czele rządu. Rząd Trzydziestu Tyranów zasłynął z niezwykłego
okrucieństwa, skazując na śmierć z powodu popierania demokracji ok. 1500 obywateli.
Z pewnością było to gorzkie doświadczenie dla Platona, które spowodowało jego odejście
od politycznej aktywności.

Jacques-Louis David, Śmierć Sokratesa, 1787

Przełomowym momentem dla Platona była, powiązana z rządami oligarchicznymi, śmierć jego mistrza
Sokratesa (399 r. p.n.e.). Zrażony z jednej strony do rządów oligarchicznych, z drugiej zaś do demokracji, Platon
próbował zrealizować koncepcję „króla-filozofa”, czemu prawdopodobnie miał służyć jego pobyt na dworze
tyrana Dionizjosa I w Syrakuzach (388 r. p.n.e.). Jednakże przygoda ta była krótka – Dionizjos nie zamierzał
realizować koncepcji filozofa. Ponowna próba podjęta w kilkanaście lat później (367 r. p.n.e.), gdy władzę
w Syrakuzach objął syn tyrana – Dionizjos II (Dionizjos Młodszy), również zakończyła się niepowodzeniem.
Jeszcze raz, w roku 361 p.n.e., wyruszył na Sycylię, lecz i tym razem nie zrealizował swych planów. Ostatecznie
Platon zrezygnował z działalności politycznej, oddając się wyłącznie działalności w Akademii.
Źródło: domena publiczna.

Zastanów się, które wydarzenia historyczne w życiu Platona mogły mieć wpływ na jego
życie i koncepcje polityczne.

Poglądy

Platonizm jest w pewnem znaczeniu donośnem świadczeniem rzeczom niewidzialnym, nadzmysłowym,

niepodlegającym doświadczeniu, na przykład: pięknu, które dla cielesnego oka nie istnieje. Walter Pater, Wybór
pism , Stanisław Lack (tłum.), Lwów 1909, s. 5.
Niektórzy filozofowie, jak np. Epikur, odrzucili teorię idei Platona, przyznając realność bytów jedynie
przedmiotom zmysłowym.
Źródło: Wybór pism, domena publiczna.

Metafizyka polityki w świetle Państwa

Najważniejszym dziełem Platona poświęconym problematyce politycznej jest

Państwo (Politeia). Filozof rozpatruje w nim problem sprawiedliwości – czym jest i dlaczego
należy postępować sprawiedliwie, a nie wolno postępować niesprawiedliwie? Platon
stwierdza, że łatwiej będzie ująć problem, gdy zacznie się od analizy „większej”
sprawiedliwości, a następnie, drogą analogii, dojdzie się do „mniejszej”. Tą „mniejszą” jest
sprawiedliwość pojedynczego człowieka, „większą” – państwa. Cała analiza Platońska
przebiegała wedle powyższej analogii: państwo podzielone zostaje na trzy kasty: pierwszą są
rolnicy, rzemieślnicy i kupcy (określone jako osoby prywatne), drugą są wojownicy, trzecią
zaś filozofowie. Ostatnie dwie klasy zostały określone przez Platona jako strażnicy (osoby
publiczne). Podział ten, wedle filozofa, odpowiadał podziałowi duszy na trzy części –
odpowiednio: pożądliwą (epithymetikon), gniewliwą (thymoeides) i rozumną (logistikon).
Trzem kastom, tak jak i trzem częściom duszy miały odpowiadać trzy cnoty, odpowiednio:
umiarkowanie i rozwaga (sophrosyne), męstwo (andreia) i mądrość (sophia). Dzięki tej
typologi, Platon stwierdził wreszcie, czym jest sprawiedliwość (dikaiosyne) – czwarta cnota
kardynalna.

Platon mówił o organizacji państwa najlepszego, jakie można stworzyć, mając przy tym
nieustannie za wzorzec najwyższe idee. Prawa w państwie są w nim konieczne a ich
funkcją jest utrzymywanie obywateli w cnocie, pozwalającej im żyć w szczęściu, którego bez
praw by nie zaznali. Jednym z najważniejszych celów państwa, jest wychowanie swoich
obywateli do cnoty. Władza państwowa była oparta na zasadzie podporządkowania
jednostek państwu, a państwa – celom czysto moralnym, idealnym. Pełniący władzę muszą
posiadać wiedzę o duszy, która istnieje od zawsze, zna świat idei i rządzi ciałami.
“
Platon

Państwo
Zdaje mi się – powiedziałem – że spośród tych rzeczy, któreśmy
w państwie pod uwagę brali, po rozwadze, męstwie i mądrości
zostało jeszcze to, co im wszystkim umożliwiało zakorzenienie się,
a zakorzenionym zapewniało utrzymanie się, jak długo by trwało
samo. [...] gdyby trzeba rozstrzygnąć, który z tych czynników
decyduje o wartości naszego miasta, jeżeli w nim tkwi, to trudno
byłoby rozstrzygnąć, czy to będzie jednomyślność rządzących
i rządzonych, czy też utrzymywanie się w duszach żołnierzy prawem
przepisanego sądu o tym, co jest straszne i co nie jest straszne, czy
rozum i czujność tkwiąca w duszach rządzących, czy też to przede
wszystkim decyduje o jego wartości, jeżeli tkwi i w dziecku,
i w kobiecie, i w niewolniku, i w człowieku wolnym, i w robotniku,
i w rządzącym, to: żeby każdy robił swoje, a nie bawił się tym i owym.
Źródło: Platon, Państwo, tłum. Władysław Witwicki, Kęty 2003.

Idealne państwo musi umieć dzielić zadania pośród stan uczonych (władców‐filozofów)
dbających o rozumne kierowanie państwem i prowadzenie obywateli do rozumnego
i cnotliwego życia; stan strażników (wojskowych) dbających o wewnętrzne i zewnętrzne
bezpieczeństwo państwa oraz stan żywicieli, nie aspirujących do sprawowania władzy.
Analogicznie przedstawiają się wnioski Platona dotyczące duszy: rządzić powinna dusza
rozumna przy pomocy duszy gniewnej . Dusza pożądliwa powinna być im całkowicie
posłuszna. Inaczej mówiąc, człowiek powinien w swym postępowaniu kierować się
rozumem wspieranym przez należycie i rozumnie wyćwiczone męstwo. Wszelkie
pożądania powinny być zupełnie podporządkowane decyzjom rozumu, realizowane tylko
wówczas, gdy rozum je zaakceptuje. Zarówno państwo, jak i dusza są traktowane przez
Platona jako pewna jedność (zasada Jedna‐Dobra).

“
Giovanni Reale

Historia filozofii starożytnej

Platońskie Państwo wyraża zasadniczo ideał możliwy do
urzeczywistnienia (nawet gdy, historycznie biorąc, państwo
doskonałe nie istnieje) we wnętrzu człowieka, to znaczy w jego duszy.
Źródło: Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, [w:] Platon I Arystoteles, t. II, tłum. E. I. Zieliński, Lublin 1999, s. 347–
354.
Dla Platona bardzo ważna była hierarchia społeczna. Uważał, że tylko klasa rządzących
może odtworzyć idealne państwo. Dla Platona filozof był osobą posiadającą wiedzę.
Nadrzędną wartością dla Platona była sprawiedliwość i dobro. Wszystko, co prowadziło do
dobra państwa, było dobre. Nawet kłamstwo rządzących mogło być słuszne, jeśli służyło
wyższemu celowi, czyli dobru państwa.

Bardzo różnie interpretowano koncepcje przedstawione w Państwie. W skrajnych

przypadkach zarzucano Platonowi wręcz totalitaryzm. W swoim dziele Społeczeństwo
otwarte i jego wrogowie Karl Popper uznał Platona za prekursora totalitaryzmu ze względu
na postulowaną całkowitą kontrolę wszystkich aspektów życia obywateli.

Problem państwa w Polityku i Prawach

Słownik
anamneza

(gr. anamnesis – przypominanie) sposób poznania danej rzeczy poprzez przypominanie

sobie o niej niezależnie od doświadczenia zmysłowego danego człowieka; u Platona
poznanie, w sensie procesu przypominania sobie przez duszę rozumną, tego, co
„postrzegała” w trakcie preegzystencji w świecie idei

idealizm obiektywny

(gr. idea – kształt, wyobrażenie, wzorzec) doktryna metafizyczna, wg. której zasadę
bytową wszelkiej rzeczywistości i podstawowy rodzaj bytu stanowi istniejący niezależnie
od ludzkiej świadomości (obiektywnie) pierwiastek o charakterze idealnym; kierunek
w filozofii, opierający się na twierdzeniu, że idee istnieją obiektywnie, samoistnie
i niezależnie od materii i poznania zmysłowego

mimesis

(z gr. imitacja, podobieństwo) – umiejętność twórczego naśladownictwa

natury, naśladowanie rzeczywistości w sztuce; zasada pochodząca ze starożytnej estetyki

noetyka, noetyczny

(gr. noesis – myślenie ) akt świadomości, w platonizmie czysta myśl, dzięki której
człowiek poznaje świat idei, ich hierarchię i strukturę; intelektualne poznanie, poznanie
serca lub intuicja, u podstaw których znajduje się uznanie istnienia rzeczywistości
ponadzmysłowej oraz zdolności człowieka do jej bezpośredniego poznania

partycypacja
uczestniczenie w czymś, udział jednostek w większej grupie, pojęcie zazwyczaj związane
z teoriami demokracji; u Platona uczestniczenie idei w świecie

Politeia

(gr. polis – pierwotnie miejsce warowne, gr. Πολιτεία – miasto‐państwo) greckie pojęcie,
znane szczególnie z prac Platona i Arystotelesa, oznaczające formę ustroju, prawa
obywateli a także państwo ( tak ja w tytule dzieła Platona)
Audiobook

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D170LGI56

Film edukacyjny Nieidealne państwo Platona.
Wykłada dr Tomasz Mazur.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Film nawiązujący do treści materiału Nieidealne państwo Platona.

Polecenie 1

Wysłuchaj audiobooka. Odpowiedz, czym jest Idea Dobra? Jaki ma związek z wiedzą i prawdą?
Jak sądzisz, dlaczego w idealnym państwie najwyższa Idea Dobra może odgrywać znaczącą
rolę?

Audiobook można wysłuchać pod adresem: file:///tmp/puppeteerwwEMdr.html

Platon

Państwo

Więc to, co nadaje prawdę przedmiotom poznania, a poznającemu daje moc

poznawania, nazywaj Ideą Dobra i myśl sobie, że ona jest przyczyną wiedzy i prawdy,
gdy się staje przedmiotem poznania, i chociaż to jedno i drugie jest piękne, i poznanie,
i prawda, to jednak, jeśli Dobro będziesz uważał za coś innego i jeszcze piękniejszego
od nich, będziesz uważał słusznie. A wiedzę i prawdę, podobnie jak tam światło i
widzenie za coś do słońca podobnego uważać jest rzecz słuszna, ale uważać ich za
samo słońce nie należy, tak i tu słusznie jest uważać te dwie rzeczy za podobne do
Dobra, ale za Dobro samo uważać którąkolwiek z nich nie jest słusznie; Dobro należy
stawiać od nich jeszcze wyżej.

Źródło: Platon, Państwo, ks. VI, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1958.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

 Polecenie 2

Wysłuchaj audiobooka. Jaki zdaniem Platona jest warunek powstania idealnego ustroju? Kim
powinny być osoby władające państwem?

Audiobook można wysłuchać pod adresem: file:///tmp/puppeteerwwEMdr.html

Platon

Państwo

Jak długo — zacząłem — albo miłośnicy mądrości nie będą mieli w państwach władzy
królewskiej, albo ci dzisiaj tak zwani królowie i władcy nie zaczną się w mądrości
kochać uczciwie i należycie, i pokąd to się w jedno nie zleje — wpływ polityczny i
umiłowanie mądrości — a tym licznym naturom, które dziś idą osobno, wyłącznie tylko
jednym albo wyłącznie drugim torem, drogi się nie odetnie, tak długo nie ma sposobu,
żeby zło ustało, kochany Glaukonie, nie ma ratunku dla państw, a uważam, że i dla rodu
ludzkiego. Ani mowy o tym nie ma, żeby taki ustrój prędzej w granicach możliwości
dojrzał i światło słońca zobaczył, ustrój, któryśmy teraz w myśli przeszli. To jest to, co
mnie od dawna napawa wahaniem, czy to mówić, bo to będzie brzmiało bardzo
opacznie i niewiarygodnie. Tak trudno jest dojrzeć, że na innej drodze nie znajdzie się
szczęścia ani dla jednostki, ani dla państwa.

Źródło: Platon, Państwo, ks. V, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1958.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 3

Wysłuchaj audiobooka. Jaką rolę odgrywa w państwie sprawiedliwość?

Audiobook można wysłuchać pod adresem: file:///tmp/puppeteerwwEMdr.html

Platon

Państwo

A naprawdę sprawiedliwość jest, zdaje się, czymś w tym rodzaju, ale nie polega na
zewnętrznym działaniu czynników wewnętrznych człowieka, tylko na tym, co się w
nim samym z tymi czynnikami dzieje. Na tym, że on nie pozwala, żeby którykolwiek z
nich robił mu w duszy to, co do niego nie należy, ani żeby spełniał kilka różnych funkcji
naraz. Taki człowiek urządził sobie gospodarstwo wewnętrzne, jak się należy, panuje
sam nad sobą, utrzymuje we własnym wnętrzu ład, jest dla samego siebie przyjacielem;
zharmonizował swoje trzy czynniki wewnętrzne, jakby trzy struny dobrze
współbrzmiące, najniższą, najwyższą i środkową, i jeżeli pomiędzy tymi są jeszcze jakieś
inne, on je wszystkie związał i stał się ze wszech miar jedną jednostką, a nie jakimś
zbiorem wielu jednostek. Opanowany i zharmonizowany, postępuje też tak samo, kiedy
coś robi, czy to gdy majątek zdobywa, czy o własne ciało dba, albo i w jakimś
wystąpieniu publicznym, albo w prywatnych umowach, we wszystkich tych sprawach i
dziedzinach on uważa i nazywa sprawiedliwym i pięknym każdy taki czyn, który tę jego
równowagę zachowuje i do niej się przyczynia. Mądrością nazywa wiedzę, która takie
czyny dyktuje. Niesprawiedliwym nazywa czyn, który tę jego harmonię wewnętrzną
psuje, a głupotą nazywa mniemanie, które znowu takie czyny dyktuje.

Źródło: Platon, Państwo, ks. IV, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1958.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 4

Wysłuchaj audiobooka. O jakich formach ustroju dyskutuje Sokrates ze swoim gościem? Jaki
rodzaj władzy uważają za najlepszy? Jakie argumenty dowodzą prawdziwości ich twierdzeń?

Audiobook można wysłuchać pod adresem: file:///tmp/puppeteerwwEMdr.html

Platon
Polityk

Gość: Dlatego najbliższą z kolei troską tych, którzy w jakiejkolwiek dziedzinie prawa i
pisane ustawy układają, byłoby, żeby wbrew tym prawom nigdy nikt, ani jednostka, ani
żaden tłum, w najmniejszym drobiazgu postąpić nie śmiał.

Młodszy Sokrates: Słusznie.

Gość: Nieprawdaż? Ustawy spisane w miarę sił przez każdego z tych, co posiadają
wiedzę, są naśladowaniem prawdy?

Młodszy Sokrates: Jakżeby nie?

Gość: A mówiliśmy, że ten, co posiada wiedzę, taki rzeczywisty polityk, jeżeli

pamiętamy, będzie w praktyce robił wiele rzeczy, nie troszcząc się wcale o prawa
spisane, ile razy coś innego wyda mu się lepsze niż prawo, które sam napisał, i nie to,
co zalecał na czas swej nieobecności.

Młodszy Sokrates: Mówiliśmy tak.

Gość: Nieprawdaż? Jakakolwiek jednostka albo tłum jakikolwiek, który posiada prawa
pisane, jeżeli przedsiębiorą coś innego, jako że to jest lepsze od praw spisanych, robią
w miarę możliwości to samo, co tamten król prawdziwy?

Młodszy Sokrates: Tak jest.

Gość: A czy gdyby to samo robili nieposiadający wiedzy, to próbowaliby naśladować

prawdę, ale by ją naśladowali w każdym wypadku źle? A jeśli mają wiedzę, to już to nie
jest naśladowanie, tylko to już jest sama ta najprawdziwsza prawda?

Młodszy Sokrates: Chyba ze wszech miar.

Gość: A prawda, że leży u nas nasza dawna uchwała, że żaden tłum nie potrafi osiągnąć
żadnej umiejętności.

Młodszy Sokrates: Ano leży.

Gość: Nieprawdaż? Jeśli istnieje jakaś umiejętność królewska, to tłum ludzi bogatych i
cały lud razem nigdy nie potrafi osiągnąć tej wiedzy politycznej.

Młodszy Sokrates: Bo jakżeby?

Gość: Więc zdaje się, że takie ustroje, jeżeli mają w miarę sił pięknie naśladować ustrój
prawdziwy, w którym jeden człowiek panuje umiejętnie, nie powinny – z chwilą gdy
 prawa zostały nadane – nigdy nic robić wbrew pisanym prawom i ojczystemu
obyczajowi.

Młodszy Sokrates: Bardzo pięknieś powiedział.

Gość: A kiedy ten ustrój naśladują bogaci, wtedy my taki ustrój nazywamy arystokracją, a
gdyby się o prawa nie troszczyli – oligarchią.

Młodszy Sokrates: Gotowo tak być.

Gość: A kiedy znowu panuje jeden i rządzi się prawami, naśladując tego, co posiada
wiedzę, my go nazywamy królem i nie rozróżniamy tego nazwą, czy ktoś sam jeden
panuje według praw na podstawie wiedzy, czy na podstawie mniemania.

Młodszy Sokrates: Bodajże my tak robimy. [...]

Gość: No cóż? A gdyby się ani praw, ani obyczaju nie trzymał jakiś panujący sam jeden, a
udawałby, że on musi, tak jak posiadający wiedzę, wbrew prawom pisanym robić to, co
najlepsze, a kierowałaby tym naśladowaniem jakaś żądza i głupota – czy wtedy każdego
takiego nie należy nazywać tyranem?

Młodszy Sokrates: No cóż?

Gość: I tak się rodzi tyran, powiemy, i król, i oligarchia, i arystokracja, i demokracja, bo
ludzie nie znoszą tego jednego monarchy i nie wierzą, żeby kiedykolwiek mógł przyjść
ktoś godny takiej władzy, ktoś, kto by chciał i potrafił panować przy dzielności i wiedzy
i słusznie oddawać wszystkim to, co sprawiedliwe i zbożne; są przekonani, że
poniewierałby i zabijał, i krzywdził, kogo by tylko i kiedy chciał spośród nas. Chociaż,
gdyby się znalazł ktoś taki, jak mówimy, to byliby zadowoleni i mógłby między nimi
mieszkać i szczęśliwie trzymać w ręku ster jedynego ściśle słusznego ustroju.

Młodszy Sokrates: Jakżeby nie?

Gość: Tymczasem teraz, dopóki się nie rodzi, jak mówimy, w żadnym państwie taki król,
jak to jest u pszczół z natury, różniący się zaraz od początku fizycznie i duchowo od
wszystkich innych ludzi, trzeba się schodzić i spisywać prawa, jak się patrzy, wstępując
w ślady ustroju najprawdziwszego.

Platon, Sofista, Polityk , tłum. W. Witwicki, oprac. D. Gromska, Warszawa 1956.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

 Polecenie 5

Wysłuchaj audiobooka. Dlaczego Platon twierdzi, że prawo nie może być ważniejsze od
wiedzy i rozumu?

Audiobook można wysłuchać pod adresem: file:///tmp/puppeteerwwEMdr.html

Platon

Prawa

Gdyby z bożego zrządzenia urodzić się miał kiedyś człowiek wyposażony w naturę
zdolną to zrozumieć i zdobył taką władzę, nie potrzebowałby wtedy z pewnością
nakazu rządzących nim praw. Żadne bowiem prawo ani żaden nakaz nie jest
potężniejszy od wiedzy i rozum nigdy podlegać i służyć nie może niczemu, ale rządzić
musi wszystkim, jeżeli jest prawdziwym rozumem i zgodnie ze swą naturą wolnym
istotnie. Ale cóż? Rzecz taka nigdzie nie dzieje się i nigdy, lub co najwyżej błyśnie na
chwilę. Dlatego też uciec się musimy do drugiego sposobu zapobiegania złu, mniej
doskonałego z pewnością, do nakazu prawa, które ma na oku i uwzględnia typowe
wypadki, w każdy jednak poszczególny fakt wejrzeć nie jest w możności.

Źródło: Platon, Prawa, tłum. M. Maykowska, Warszawa, 1960.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Posługując się wiedzą zdobytą na lekcji, sprawdź swoje umiejętności. Rozwiąż quiz.

Test

Sprawdź swoją wiedzę

Poziom trudności: Limit czasu: Twój ostatni wynik:

łatwy 4 min -
Uruchom

Ćwiczenie 2 輸

W jaki sposób cnoty znajdują swoje uzasadnienie w teorii politycznej Platona?

Ćwiczenie 3 輸

Rozwiąż krzyżówkę.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

1. Cnota mądrości.
2. Idealne i niemożliwe państwo Platona.
3. Kierunek w filozofii twierdzący, że byty istnieją obiektywnie, niezależnie od materii.
4. Jeden z oponentów Platona, który odrzucił teorię idei, przyznając realność jedynie
przedmiotom zmysłowym.
5. Niesprawiedliwy, zły i pozbawiony mądrości władca.
6. Sokrates, Platon, Arystoteles.
7. Wymieniona w Państwie Platona część, która powinna władać nad duszą, ciałem
i temperamentem.
8. Poznanie przez przypominanie.
Ćwiczenie 4 輸

Odpowiedz na poniższe, związane ze sobą pytania:

Jaką rolę pełni anamneza w procesie poznania?

Jeśli intelekt-dusza przypomina sobie coś, z czym nie ma bezpośrednio do czynienia,

przebywając w swym ciele, kiedy i jak bezpośrednio dotarła do idei?
Ćwiczenie 5 醙

Zinterpretuj poniższy argument Willarda Quine'a. Co chciał wykazać jego autor? Kliknij w znak
na ilustracji, żeby zapoznać się z tym argumentem.

1. Broda Platona
Na fresku Rafaela Szkoła Ateńska Platon jest przedstawiony jako starzec z długą brodą
i palcem wzniesionym ku górze. Gest symbolizuje odkrycie przez Platona wyższej
rzeczywistości pozafizycznej (świata idei). Oponenci Platona interpretowali jego długą brodę
jako symbol ontologicznego maksymalizmu, czyli nadmiernego tworzenia przez niego liczby
postulowanych bytów.

Rafael Szkoła Ateńska

Ćwiczenie 6 醙

Jaka była opinia Platona na temat realizacji idealnego państwa?

Ćwiczenie 7 難

Co miał na myśli Boecjusz, apologeta Platona, gdy wygłosił zdanie: „Błogosławione się staną te
rzeczypospolite, którymi albo będą rządzili miłośnicy mądrości, albo w których by tak się
szczęśliwie złożyło, że ich władcy dążyć będą do umiłowania mądrości”?
Ćwiczenie 8 難

Zapoznaj się z fragmentem poniższego dialogu Sokratesa z Glaukonem z Państwa. Do czego

zmierza Sokrates? Jaką metodę argumentacji wybrał?

“
Platon

Państwo

Dialog Sokratesa z Glaukonem

– […] Powiedz mi, wydaje ci się coś robotą konia?

– Owszem.

– A czy nie to uważałbyś za robotę konia i czegokolwiek innego, czym

ktoś działa wyłącznie albo najlepiej?

– Nie rozumiem – powiada.

– To tak: czy możesz widzieć czymś innym niż oczami.

– No nie, przecież.

– No cóż, a słyszeć potrafisz czymś innym niż uszami?

– W żaden sposób.

– Nieprawdaż, że słusznie moglibyśmy to nazwać robotą oczu i uszu?

– No, tak.

– No cóż – a mieczem potrafisz obcinać gałązki winne i scyzorykiem,

i wielu innymi narzędziami?
 – Jakżeby nie.

– Ale niczym innym tak pięknie, jak sierpem winniczym, który jest do
tego celu zrobiony.

– Prawda.

– Więc nazwiemy to jego robotą?

– A nazwijmy.

– Otóż teraz, uważam, lepiej możesz zrozumieć, o co mi szło przed

chwilą, kiedym się pytał, czy nie to będzie robotą każdego, co on albo
wyłącznie, albo najlepiej ze wszystkich wykonywa.

Źródło: Platon, Państwo, tłum. Władysław Witwicki, Kęty 2003.

Praca domowa

Napisz esej, który byłby rozwinięciem następującej myśli Platona: „Bezprawie panuje
wtedy, gdy prawa są złe albo gdy się ich nie słucha, albo gdy ich w ogóle nie ma”.
Wskazówki dotyczące pisania eseju filozoficznego znajdziesz w materiale „Jak napisać
esej filozoficzny”
Dla nauczyciela

Autor: Ewa Orlewicz

Przedmiot: Filozofia

Temat: Platon – państwo idealne

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
VI. Filozofia Platona jako paradygmat metafizyki antynaturalistycznej. Uczeń:
1) wyjaśnia platońską teorię idei jako niematerialnych, niezmiennych i wiecznych wzorców dla
zmiennych i czasowych rzeczy fizycznych oraz stosuje ją do wybranego sporu filozoficznego (np.
sporu o to, czym są lub jak istnieją liczby);
2) objaśnia platońską teorię poznania, definiując termin anamneza;
Lektura obowiązkowa
3) Platon, jeden z fragmentów z następujących dialogów (w związku z działem VII pkt 1 treści
nauczania): Fedon (98 c – 100 b), Państwo (514 a – 517 a), Fajdros (246 a – b, 253 d –e), Państwo
(358 e – 361 d);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

zna podstawowe założenia filozofii Platona;

rekonstruuje Platońską wizję państwa idealnego;
analizuje związki filozofii z polityką odwołując się do koncepcji państwa idealnego
Platona.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
lego logos;
audiobook

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Audiobook”.

Faza wprowadzająca:

1. Przedstawienie wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika tematu

lekcji i celów zajęć. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.
2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Według Platona filozofowie powinni
zarządzać państwem. Dlaczego wyszedł z takiego założenia?

Faza realizacyjna:

1. Lego‐logos. Praca z treścią e‐materiału metodą lego‐logos. Nauczyciel dzieli klasę na

cztery zespoły i każdemu przydziela jeden temat do opracowania:
– grupa 1.: Tło historyczne;
– grupa 2.: Podstawy ontologii platońskiej;
– grupa 3.: Metafizyka polityki w świetle Państwa;
– grupa 4.: Problem państwa w Polityku i Prawach.
Uczniowie układają konstrukcje z klocków lego, odzwierciedlające budowę i znaczenie
przeczytanego tekstu. Następnie każda grupa prezentuje swoją konstrukcję,
przedstawiając jednocześnie sposób odczytania tekstu. Nauczyciel, na podstawie
uczniowskich propozycji, inicjuje krótką dyskusję.
 2. Praca z multimedium. Uczniowie na podstawie wiedzy zdobytej przed lekcją udzielają
odpowiedzi na polecenia zawarte w sekcji „Audiobook”. Jeżeli jest to konieczne,
nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów o potrzebne informacje.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie w parach wykonują ćwiczenia nr 1–4 z zakładki

„Sprawdź się”.
2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Napisz esej, który byłby rozwinięciem następującej myśli Platona: „Bezprawie panuje
wtedy, gdy prawa są złe albo gdy się ich nie słucha, albo gdy ich w ogóle nie ma”.

Materiały pomocnicze:

Leśniak K., Platon, Warszawa 1993.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Audiobook” i przygotowują do niego

pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego
treści.