NHP Mon T CHC VN Ti o To

Giáo trình nhập
môn vận tải ô tô

L I NÓI ð U
Trong ho t ñ ng c a n n kinh t qu c dân, Giao thông v#n t$i ñóng vai trò r't
quan tr(ng trong vi)c v#n chuy+n hàng hóa và hành khách, ñáp /ng nhu c0u v#n t$i c a
toàn xã h i. V#n t$i bao g5m nhi u phương th/c v#n t$i khác nhau như: v#n t$i ñư:ng
s<t, v#n t$i ñư:ng th y (bao g5m v#n t$i ñư:ng sông và ñư:ng bi+n), v#n t$i ô tô, v#n
t$i hàng không, v#n t$i ñư:ng ng, các phương th/c v#n t$i h?p thành h) th ng v#n t$i
th ng nh't và có liên quan m#t thi t vBi nhau.
V#n t$i ô tô là phương th/c v#n t$i phC bi n hi)n nay, có mDt E m(i nơi, tF thành
thG ñ n nông thôn. Do tính cơ ñ ng cao cho nên v#n t$i ô tô ñã phát huy vai trò quan
tr(ng trong h) th ng v#n t$i, ñáp /ng nhu c0u v#n t$i ña d ng và ngày càng tăng lên c a
xã h i.
VBi mKc tiêu ñào t o ki n th/c cơ sE chuyên ngành r ng, sau ñó ñi vào nghiên
c/u chuyên sâu ñ i vBi kh i lư?ng ki n th/c chuyên ngành. Môn h(c Nh p môn t
ch c v n t i ô tô giBi thi)u tCng quát v v#n t$i ô tô trong h) th ng v#n t$i, phKc vK cho
sinh viên c a các chuyên ngành V#n t$i; V#n t$i M Kinh t ; Quy ho ch giao thông v#n
t$i; Khai thác và qu$n lý v#n t$i.
ð+ ñáp /ng nhu c0u h(c t#p, nghiên c/u tìm hi+u c a sinh viên, chúng tôi biên
so n cu n giáo trình Nh p môn v n t i ô tô vBi khuôn khC th:i gian là 45 ti t (3 ñơn vG
h(c trình). N i dung ch y u c a giáo trình t#p trung nghiên c/u các v'n ñ v quá trình
v#n t$i, phương ti)n v#n t$i ô tô, ñi u ki)n khai thác, các v'n ñ v kinh t , tC ch/c v#n
t$i hàng hoá và tC ch/c v#n t$i hành khách bVng ô tô.
Tham gia biên so n g5m có:
Th c sĩ Tr0n ThG Lan Hương M Ch biên và vi t các chương 2, 3;
Th c sĩ Nguy[n ThG H5ng Mai M Thành viên tham gia và vi t chương 4;
Th c sĩ Lâm Qu c ð t M Thành viên tham gia và vi t chương 1.
MDc dù các tác gi$ ñã có nhi u c g<ng, song do trình ñ và th:i gian có h n ch<c
ch<n không tránh khî nh_ng khi m khuy t, các tác gi$ mong ñư?c b n ñ(c g0n xa
ñóng góp ý ki n ñ+ chúng tôi bC sung hoàn thi)n trong l0n tái b$n sau.
Nhân dGp này, t#p th+ tác gi$ xin chân thành cám ơn B môn V#n t$i ñư:ng b &
thành ph ; Khoa V#n t$i M Kinh t ; Trư:ng ñ i h(c Giao thông v#n t$i; các Nhà khoa
h(c trong và ngoài trư:ng ñã giúp ñb chúng tôi hoàn thành cu n giáo trình này.
Hà N i, Tháng 03 2008
CÁC TÁC GI
NMTCVTOT • 3
CHƯƠNG 1
T NG QUAN V V N T I Ô TÔ
1.1 V N T I Ô TÔ TRONG H TH NG V N T I
1.1.1 Hc THdNG VeN TfI
1. Khái ni#m
a. V n t i
V#n t$i là m t ho t ñ ng kinh t có mKc ñích c a con ngư:i nhVm ñáp /ng nhu
c0u di chuy+n vG trí c a ñ i tư?ng v#n chuy+n, ñ i tư?ng v#n chuy+n g5m con ngư:i
(hành khách)và v#t phhm (hàng hoá). Sj di chuy+n vG trí c a con ngư:i và v#t phhm
trong không gian r't ña d ng, phong phú và không ph$i m(i di chuy+n ñ u là v#n t$i.
V#n t$i chk bao g5m nh_ng di chuy+n do con ngư:i t o ra nhVm mKc ñích kinh t (l?i
nhu#n) ñ+ ñáp /ng yêu c0u v sj di chuy+n ñó mà thôi.
T't c$ c a c$i v#t ch't ch y u c0n thi t cho sj t5n t i và phát tri+n xã h i loài
ngư:i, c a c$i v#t ch't c a xã h i ñư?c t o ra E 4 ngành s$n xu't v#t ch't cơ b$n: công
nghi)p khai khoáng; công nghi)p ch bi n; nông nghi)p và v#n t$i. ð i vBi m t ngành
s$n xu't v#t ch't như công nghi)p, nông nghi)p... trong quá trình s$n xu't ñ u có sj k t
h?p c a 3 y u t , ñó là công cK lao ñ ng, ñ i tư?ng lao ñ ng và s/c lao ñ ng. V#n t$i
cũng là m t ngành s$n xu't v#t ch't vì trong quá trình s$n xu't c a ngành v#n t$i cũng
có sj k t h?p c a 3 y u t trên.
Ngoài ra, trong quá trình s$n xu't c a ngành v#n t$i cũng ñã tiêu thK m t lư?ng
v#t ch't nh't ñGnh như: v#t li)u, nhiên li)u, hao mòn phương ti)n v#n t$i... Hơn n_a, ñ i
tư?ng lao ñ ng (hàng hoá, hành khách v#n chuy+n) trong quá trình s$n xu't v#n t$i cũng
tr$i qua sj thay ñCi nh't ñGnh.
Có th khái ni m v v n t i như sau: v n t i là quá trình thay ñ(i (di chuy n) v-
trí c/a hàng hoá, hành khách trong không gian và th2i gian ñ nh3m tho mãn nhu c5u
nào ñó c/a con ngư2i.
b. Chu kỳ v n t i (chuy n xe)
T't c$ các công vi)c c a quá trình v#n t$i ñư?c thjc hi)n E các ñGa ñi+m khác
nhau vào th:i gian khác nhau nên hi)u qu$ c a quá trình v#n t$i, tính liên tKc c a nó
phK thu c vào vi)c xác ñGnh th:i gian thjc hi)n mmi công vi)c. Khi thjc hi)n quá trình
v#n t$i, các công vi)c trên ñư?c lDp ñi lDp l i mang tính chu kỳ ñó là chu kỳ c a quá
trình v#n t$i. Chu kỳ v#n t$i là m t chuy n xe bao g5m các công vi)c ñư?c thjc hi)n
n i ti p nhau, k t thúc m t chuy n xe là k t thúc m t quá trình s$n xu't v#n t$i, m t s
lư?ng s$n phhm v#n t$i ñã ñư?c s$n xu't và tiêu thK xong.
Cũng gi ng như các ngành s$n xu't v#t ch't khác, quá trình v#n t$i (trF v#n t$i
ñư:ng ng) ñ u có Chu kỳ s n xu9t và sau mmi chu kỳ s$n xu't ñ u t o ra m t s lư?ng
s$n phhm nh't ñGnh, m t chu kỳ s$n xu't v#n t$i là m t chuy n xe.
Chuy n xe là t#p h?p ñ0y ñ t't c$ các y u t c a quá trình v#n t$i, k+ tF khi
phương ti)n ñ n ñGa ñi+m x p hàng tBi khi phương ti)n ñ n ñGa ñi+m x p hàng ti p theo
sau khi ñã hoàn thành các y u t c a quá trình v#n t$i.
NMTCVTOT • 4
c. S n ph$m v n t i
S$n phhm v#n t$i là “hàng hoá ñ+c bi,t”, s$n phhm v#n t$i cũng có giá trG và giá
trG sp dKng, giá trG c a hàng hoá là lư?ng lao ñ ng xã h i c0n thi t k t tinh trong hàng
hoá ñó. Giá trG sp dKng c a s$n phhm v#n t$i là kh$ năng ñáp /ng nhu c0u di chuy+n.
Tuy nhiên, so vBi các ngành s$n xu't v#t ch't khác, ngành v#n t$i có nh_ng ñDc ñi+m
khác bi)t v quá trình s$n xu't, v s$n phhm và quá trình tiêu thK s$n phhm.
Quá trình v#n chuy+n hàng hóa và hành khách trong không gian và theo th:i gian
t o nên s$n phhm v#n t$i. S$n phhm v#n t$i ñư?c ñánh giá thông qua 2 chk tiêu:
– Kh i lư?ng v#n chuy+n (Q): vBi v#n chuy+n hàng hóa ñó là kh i lư?ng v#n
chuy+n hàng hóa (ñơn vG là t'n); vBi v#n chuy+n hành khách là kh i lư?ng v#n chuy+n
hành khách (ñơn vG là hành khách);
– Lư?ng luân chuy+n (P): vBi v#n chuy+n hàng hóa ñó là lư?ng luân chuy+n hàng
hóa (ñơn vG là TKm); vBi v#n chuy+n hành khách là lư?ng luân chuy+n hành khách (ñơn
vG là HK.Km).
Ngoài ra, ñ i vBi v#n t$i container: kh i lư?ng v#n chuy+n ñư?c tính bVng TEU
(Twenty feet Equivalent Unit) và lư?ng luân chuy+n ñư?c tính là TEU.Km; trong v#n
t$i hành khách bVng xe con, taxi... thì ñơn vG ño s$n phhm v#n t$i là Km doanh nghi)p,
Km ñư?c tr$ ti n...
Ví d;: + M t xe ô tô t$i có tr(ng t$i 10 t'n chE 8 t'n lương thjc tF Hà N i ñi H$i
Phòng trên cj ly 105 Km, s$n phhm v#n t$i ñư?c tính trên tuy n như sau:
– Kh i lư?ng v#n chuy+n hàng hóa trên tuy n là Q = 8 t'n.
– Lư?ng luân chuy+n hàng hóa trên tuy n là P = 8*105 = 840 TKm
+ M t xe ô tô khách tr(ng t$i 45 chm chE 35 hành khách tF Hà N i ñi H$i Phòng
trên cj ly 105 Km (gi$ sp t't c$ 35 hành khách ñi thzng tF Hà N i ñi H$i Phòng, không
có hành khách nào lên và xu ng d(c ñư:ng), s$n phhm v#n t$i ñư?c tính trên tuy n như
sau:
– Kh i lư?ng v#n chuy+n hành khách trên tuy n là Q = 35 hành khách.
– Lư?ng luân chuy+n hành khách trên tuy n là P = 35*105 = 3.675 HKKm
2. Phân lo*i v,n t.i: Có nhi u cách phân lo i v#n t$i,có th+ phân lo i theo các tiêu
th/c sau ñây:
a. Căn c vào phương th c th8c hi,n quá trình v n t i
– V#n t$i ñư:ng bi+n;
– V#n t$i thu} n i ñGa;
– V#n t$i hàng không;
– V#n t$i ñư:ng b ;
– V#n t$i ñư:ng s<t;
– V#n t$i ñư:ng ng;
– V#n t$i trong thành ph (Metro, Trolaybus, Buýt...);
NMTCVTOT • 5
– V#n t$i ñDc bi)t.
b. Căn c vào ñ;i tư<ng v n chuy=n
– V#n t$i hành khách;
– V#n t$i hàng hoá.
c. Căn c vào cách t ch c quá trình v n t i
– V#n t$i ñơn phương th/c: hàng hoá hay hành khách ñư?c v#n chuy+n tF nơi ñi
ñ n nơi ñ n bVng m t phương th/c v#n t$i duy nh't;
– V#n t$i ña phương th/c: vi)c v#n chuy+n ñư?c thjc hi)n bVng ít nh't là 2
phương th/c v#n t$i, nhưng chk sp dKng m t ch/ng tF duy nh't và chk m t ngư:i chGu
trách nhi)m trong quá trình v#n chuy+n ñó;
– V#n t$i ñ/t ño n: là vi)c v#n chuy+n ñư?c thjc hi)n bVng 2 hay nhi u phương
th/c v#n t$i, nhưng ph$i sp dKng 2 hay nhi u ch/ng tF v#n t$i và 2 hay nhi u ngư:i
chGu trách nhi)m trong quá trình v#n chuy+n ñó.
d. Căn c vào tính ch@t cAa v n t i
– V#n t$i công ngh) (v#n t$i n i b ): là vi)c v#n chuy+n trong n i b xí nghi)p,
nhà máy, công ty... nhVm di chuy+n nguyên, v#t li)u, thành phhm, bán thành phhm, con
ngư:i phKc vK cho quá trình s$n xu't c a công ty, xí nghi)p bVng phương ti)n c a công
ty, xí nghi)p ñó mà không trjc ti p thu ti n cưBc v#n t$i. V#n t$i n i b là thjc hi)n
m t khâu c a quá trình công ngh) ñ+ s$n xu't s$n phhm v#t ch't nào ñó. Kh i lư?ng
hàng hoá c a v#n t$i n i b không t#p h?p vào kh i lư?ng chung c a ngành v#n t$i;
– V#n t$i công c ng: là vi)c kinh doanh v#n t$i hàng hoá hay hành khách cho m(i
ñ i tư?ng trong xã h i ñ+ thu ti n cưBc v#n t$i.
e. Phân loDi theo các tiêu th c khác như: phân loDi v n t i theo
– Cj ly v#n chuy+n;
– Theo kh i lư?ng v#n t$i;
– Theo ph m vi v#n t$i...
3. Vai trò, tác d7ng c9a v,n t.i trong n:n kinh t< qu?c dân
V#n t$i gi_ vai trò quan tr(ng và có tác dKng lBn ñ i vBi n n kinh t qu c dân c a
mmi nưBc. H) th ng v#n t$i ñư?c ví như m ch máu trong cơ th+ con ngư:i, nó ph$n ánh
trình ñ phát tri+n c a m t nưBc. V#n t$i phKc vK t't c$ các lĩnh vjc c a ñ:i s ng xã
h i: s$n xu't, lưu thông, tiêu dùng, qu c phòng. Trong s$n xu't v#n chuy+n nguyên,
nhiên, v#t li)u, bán thành phhm, thành phhm, lao ñ ng ñ+ phKc vK cho quá trình s$n
xu't, v#n t$i là y u t quan tr(ng c a quá trình lưu thông.
V#n t$i có m t ch/c năng ñDc bi)t trong xã h i là v#n chuy+n hàng hoá và hành
khách tF ñGa ñi+m này ñ n ñGa ñi+m khác. Không có v#n t$i thì b't c/ m t quá trình s$n
xu't nào c a xã h i cũng không th+ thjc hi)n ñư?c. V#n t$i r't c0n thi t ñ i vBi t't c$
các giai ño n c a quá trình s$n xu't, tF v#n chuy+n nguyên li)u, nhiên li)u, v#t li)u cho
quá trình s$n xu't ñ n v#n chuy+n s$n phhm do quá trình s$n xu't t o ra… V#n t$i cũng
ñáp /ng ñư?c nhu c0u ñi l i c a nhân dân.
NMTCVTOT • 6
V#n t$i là m ch máu c a n n kinh t qu c dân, n i li n các ngành, các ñơn vG s$n
xu't vBi nhau n i li n khu vjc s$n xu't vBi khu vjc tiêu dùng, n i li n thành thG vBi
nông thôn, mi n ngư?c vBi mi n xuôi làm cho n n kinh t thành m t kh i th ng nh't.
Ljc lư?ng s$n xu't và trình ñ chuyên môn hoá ngày càng phát tri+n ñ:i s ng nhân dân
không ngFng nâng cao ñòi hî v#n t$i ph$i phát tri+n nhanh chóng mBi ñáp /ng ñư?c
nhu c0u v#n t$i tăng lên không ngFng c a n n kinh t qu c dân.
V#n t$i là y u t quan tr(ng nh't c a h) th ng logistics c a tFng nhà máy, xí
nghi)p, công ty, trong tFng xí nghi)p hay công ty... ñ u có h) th ng cung /ng và phân
ph i v#t ch't, h) th ng này bao g5m nhi u khâu, nhi u giai ño n khác nhau k+ tF khi
mua s<m nguyên, v#t li)u cho s$n xu't (cung /ng) cho ñ n khi phân ph i s$n phhm ñ n
tay ngư:i tiêu dùng. Ngh) thu#t qu$n lý sj v#n ñ ng c a nguyên li)u và thành phhm tF
khi b<t ñ0u s$n xu't ñ n nơi tiêu thK cu i cùng như trên g(i là logistics. Logistics bao
g5m 4 y u t : v#n t$i, marketing, phân ph i và qu$n lý, trong ñó v#n t$i là y u t quan
tr(ng nh't và chi m nhi u chi phí nh't.
Tác dKng c a v#n t$i ñ i vBi n n kinh t qu c dân th+ hi)n E nh_ng mDt sau ñây:
a. Vai trò cAa giao thông v n t i ñ;i vHi s n xu@t
V#n t$i là ngành kinh t $nh hưEng ñ n hàng lo t các ngành kinh t . Nh_ng
phương di)n quan tr(ng này ñư?c tính ñ n ñó là:
– T o nên khuynh hưBng ñGnh vG công nghi)p và xây djng.
– T o nên chi phí s$n xu't c a c$i v#t ch't.
– T o nên các ñi u ki)n ho t ñ ng cho các doanh nghi)p s$n xu't.
– T o nên ch ng lo i và quy mô s$n xu't.
– T o nên ch't lư?ng s$n xu't hàng hoá.
Sj phát tri+n c a v#n t$i ñư?c th+ hi)n E vi)c tăng lên c a m#t ñ m ng lưBi
ñư:ng, nâng cao tính ñ u ñDn c a nh_ng thao tác v#n t$i và gi$m chi phí. Ta có th+ th'y
ñư?c vai trò c a v#n t$i trong các ngành kinh t sau ñây:
* ð=i v>i s n xu9t công nghi p
M i liên h) gi_a công nghi)p và các ngành kinh t qu c dân do v#n t$i ñ$m nh#n.
Vi)c cung c'p nguyên, nhiên li)u cho s$n xu't và thành phhm cho khu vjc tiêu dùng là
m t khâu quan tr(ng trong quá trình s$n xu't công nghi)p. Vi)c ho t ñ ng bình thư:ng
c a các doanh nghi)p công nghi)p phK thu c r't nhi u vào v#n t$i.
V#n t$i là ñi u ki)n quan tr(ng ñ+ phát tri+n công nghi)p, v#n t$i có $nh hưEng r't
lBn ñ n s lư?ng và ch't lư?ng công tác xây djng cơ b$n, ñ n vi)c sp dKng v n c a các
doanh nghi)p và giá thành s$n phhm công nghi)p.
* ð=i v>i s n xu9t nông nghi p
V#n t$i phát tri+n ñã ñáp /ng ho t ñ ng kGp th:i nhu c0u v#n chuy+n c a nông
nghi)p và có tác dKng to lBn ñ n s$n xu't nông nghi)p. V#n t$i cung c'p tư li)u s$n
xu't ñúng th:i vK cho s$n xu't nông nghi)p, ñ$m b$o hàng hoá tiêu dùng cho nông dân.
ð5ng th:i v#n chuy+n s$n phhm c a nông nghi)p ñ n nơi tiêu dùng m t cách nhanh
NMTCVTOT • 7
chóng và ñ$m b$o ch't lư?ng. Giá thành v#n chuy+n h ñã t o ñi u ki)n cho nông
nghi)p phát tri+n và c$i thi)n ñ:i s ng c a nông dân.
Trong th:i gian hi)n nay khi quy mô s$n xu't nông nghi)p ngày càng ñư?c mE
r ng, sj phân vùng s$n xu't nông nghi)p ñư?c thjc hi)n và ngày càng hoàn chknh, trình
ñ cơ giBi hoá trong nông nghi)p ngày càng cao, cơ c'u kinh t và tC ch/c s$n xu't trên
các ñGa bàn ñư?c hình thành và tFng bưBc hoàn chknh thì v#n t$i càng có tác dKng to lBn
ñ n sj phát tri+n c a s$n xu't nông nghi)p, góp ph0n c ng c kh i ñoàn k t toàn dân và
liên minh công nông.
* ð=i v>i lưu thông phân ph=i
V#n t$i là ti p tKc quá trình s$n xu't trong ph m vi lưu thông, ñây là khâu ch y u
trong quá trình lưu thông. Mu n cho s$n xu't ngày càng phát tri+n, mE r ng ph m vi
tiêu dùng thì ph$i mE r ng lưu thông hàng hoá gi_a thành thG và nông thôn, gi_a ñ5ng
bVng vBi mi n núi, gi_a ñGa phương này vBi ñGa phương khác, gi_a các qu c gia vBi
nhau.
Vi)c trao ñCi hàng hoá thu c ph m vi ngành thương m i nhưng ho t ñ ng c a nó
ph$i thông qua v#n t$i mBi có th+ thjc hi)n ñư?c. Như v#y v#n t$i ho t ñ ng tích cjc,
giá thành v#n chuy+n h s• t o ñi u ki)n mE r ng thG trư:ng tiêu thK, kích thích tiêu
dùng và kích thích s$n xu't phát tri+n.
b. Vai trò cAa v n t i trong phJc vJ con ngưKi
V#n t$i làm cho con ngư:i g0n l i vBi nhau hơn ñDc bi)t là nh_ng ngư:i s ng E
các vùng có n n văn hoá khác nhau. Nh: ti p xúc v văn hoá khoa h(c k€ thu#t, du lGch,
tôn giáo và gia ñình mà xu't hi)n nh_ng ñ5ng c$m khác nhau làm gi0u thêm ñ:i s ng
văn hoá xã h i c a mmi qu c gia, c a mmi vùng.
Sj phát tri+n c a v#n t$i trong mKc ñích g0n l i nhau c a con ngư:i không chk
ñ$m b$o tính ch't nhân ñ o mà còn nhìn th'y mDt l?i c a kinh t . Sj có l?i này ñư?c
bi+u hi)n E sj gia tăng v thông tin, ki n th/c, sj khéo léo, vi)c gi$i quy t các v'n ñ
nhanh hơn, d[ hơn, năng su't lao ñ ng cao hơn trong ñ:i s ng xã h i.
V#n t$i thjc hi)n nhi)m vK v#n chuy+n con ngư:i vBi nhi u mKc ñích khác nhau.
Trong ñó mKc ñích quan tr(ng nh't là v#n chuy+n con ngư:i vBi mKc ñích ñi làm, h(c
t#p, công tác. Sau ñó ph$i k+ ñ n các mKc ñích ñ+ thjc hi)n các ch/c năng cơ b$n c a
ñ:i s ng như mua bán, thăm vi ng, nghk ngơi trong nh_ng ngày cu i tu0n nghk phép
nghk l[ t t, phKc vK cho nhu c0u du lGch.
c. ð;i vHi vi,c xây d8ng và b o v, T Qu;c
Trong vi)c xây djng và b$o v) TC Qu c v#n t$i có ý nghĩa quan tr(ng. Trong
chi n tranh v#n t$i thjc hi)n nhi)m vK v#n chuy+n vũ khí ñ n dư?c, lương thjc thjc
phhm quân trang quân dKng. Trong th:i bình v#n t$i cùng quân ñ i b$o v) an ninh qu c
phòng xây djng ljc lư?ng ñ5ng th:i thjc hi)n c$ nhi)n vK làm kinh t .
d. Ch c năng Qu;c t cAa v n t i
V#n t$i là m t ngành kinh t ho t ñ ng trong h) th ng kinh t c a ñ't nưBc. Nó có
vai trò quan tr(ng ñ i vBi vi)c giao lưu c a n n kinh t qu c gia vBi n n kinh t th giBi
ñDc bi)t trong th:i ñ i hi)n nay vi)c quan h) kinh t vBi nưBc ngoài ñã ñem l i m t hi)u
NMTCVTOT • 8
qu$ vô cùng to lBn cho ñ't nưBc. V#n t$i ñã th+ hi)n m i quan h) qu c t thông qua các
ch/c năng sau ñây:
– Phát tri+n xu't khhu hàng hoá, ñDc bi)t ñ i vBi các qu c gia có kho$ng cách ñGa
lý lBn;
– Nh#p khhu nguyên li)u, v#t li)u và s$n phhm c0n thi t;
– Phát tri+n h?p tác qu c t v công nghi)p;
– Phát tri+n du lGch qu c t ;
– Phát tri+n lưu thông qu c t v văn hoá khoa h(c k€ thu#t.
4. Tính chBt c9a v,n t.i
V#n t$i là m t ngành s$n xu't v#t ch't ñDc bi)t: ð i vBi m t ngành s$n xu't v#t
ch't, như công nghi)p, nông nghi)p... thì trong quá trình s$n xu't ñ u có sj k t h?p c a
ba y u t : công cK lao ñ ng, ñ i tư?ng lao ñ ng và s/c lao ñ ng. V#n t$i là m t ngành
s$n xu't v#t ch't vì trong quá trình s$n xu't c a ngành v#n t$i có sj k t h?p c a ba y u
t ñó. Ngoài ra, trong quá trình s$n xu't c a ngành v#n t$i cũng ñã tiêu thK m t lư?ng
v#t ch't nh't ñGnh, như v#t li)u, nhiên li)u, hao mòn phương ti)n v#n t$i... ñ i tư?ng lao
ñ ng (hàng hoá, hành khách) trong quá trình s$n xu't c a v#n t$i cũng tr$i qua sj thay
ñCi v#t ch't nh't ñGnh.
Là ngành s$n xu't v#t ch't nên v#n t$i cũng có s$n phhm c a riêng mình, s$n
phhm c a v#n t$i chính là sj di chuy+n c a con ngư:i và v#t phhm trong không gian.
S$n phhm v#n t$i cũng là hàng hoá và cũng có giá trG và giá trG sp dKng, giá trG c a hàng
hoá là lư?ng lao ñ ng xã h i c0n thi t k t tinh trong hàng hoá ñó, giá trG sp dKng c a
s$n phhm v#n t$i là kh$ năng ñáp /ng nhu c0u di chuy+n.
Tuy nhiên, so vBi các ngành s$n xu't v#t ch't khác, v#n t$i có nh_ng ñDc ñi+m
khác bi)t v quá trình s$n xu't, v s$n phhm và tiêu thK s$n phhm, th+ hi)n E các ñi+m
sau ñây:
– Môi trư:ng s$n xu't c a v#n t$i là không gian, luôn di ñ ng ch/ không c ñGnh
như trong các ngành khác;
– S$n xu't trong v#n t$i là quá trình tác ñ ng v mDt không gian vào ñ i tư?ng
lao ñ ng ch/ không ph$i tác ñ ng v mDt k€ thu#t, do ñó không làm thay ñCi hình dáng,
kích thưBc c a ñ i tư?ng lao ñ ng;
– S$n phhm v#n t$i không t5n t i dưBi hình th/c v#t ch't và khi s$n xu't ra là
ñư?c tiêu dùng ngay. Hay nói cách khác s$n phhm v#n t$i mang tính vô hình. Trong
ngành v#n t$i, s$n xu't và tiêu thK di[n ra ñ5ng th:i, do ñó không có kh$ năng dj tr_
s$n phhm v#n t$i ñ+ tiêu dùng v sau mà chk có kh$ năng dj tr_ năng ljc v#n t$i mà
thôi;
– Quá trình s$n xu't c a ngành v#n t$i không t o ra s$n phhm v#t ch't mBi mà
chk làm thay ñCi vG trí c a hàng hoá và qua ñó cũng làm tăng giá trG c a hàng hoá.
NMTCVTOT • 9
5. Cơ sF v,t chBt kG thu,t c9a v,n t.i
Cơ sE v#t ch't k€ thu#t c a ngành v#n t$i là y u t quan tr(ng nh't quy t ñGnh quy
mô và ch't lư?ng c a h) th ng v#n t$i. Cơ sE v#t ch't c a ngành v#n t$i bao g5m:
a. MDng lưHi ñưKng giao thông

M ng lưBi ñư:ng giao thông là nơi ñ+ phương ti)n v#n t$i thjc hi)n quá trình v#n
chuy+n, ch't lư?ng, chi u r ng c a ñư:ng và các y u t k€ thu#t khác c a ñư:ng $nh
hưEng r't lBn ñ n v#n t c giao thông trên tuy n và tác ñ ng ñ n ch hàng, ñ n hành
khách tham gia v#n chuy+n trên ñư:ng. M ng lưBi giao thông ph$i tho$ mãn yêu c0u:
ti)n l?i, nhanh chóng, an toàn...
M ng lưBi giao thông ñư:ng b ñư?c chia theo c'p ñư:ng: Bao g5m m ng lưBi
ñư:ng liên v#n qu c t , m ng lưBi qu c l , m ng lưBi tknh l , m ng lưBi huy)n l ,
m ng lưBi giao thông nông thôn.
b. Phương ti,n v n t i
Phương ti)n v#n t$i là y u t trjc ti p v#n chuy+n hàng hóa và hành khách, mmi
lo i phương ti)n v#n t$i có ch ng lo i s lư?ng và ch't lư?ng phong phú và ña d ng ñ+
phù h?p vBi nhu c0u ña d ng c a quá trình v#n chuy+n.
c. Khu ñPu m;i giao thông
ðây là nơi t#p k t phương ti)n và hình thành nên các tuy n v#n chuy+n như b n
xe, nhà ga, b n c$ng… Các trang thi t bG E khu ñ0u m i giao thông ph$i phù h?p vBi
quy mô và tính ch't c a khu ñ0u m i.
d. Các trang thi t bQ phJc vJ cho b o dưKng sRa chSa phương ti,n v n t i
ðây là nơi ñ+ b$o dưbng spa ch_a phương ti)n v#n t$i ñ+ ñ$m b$o cho các
phương ti)n v#n t$i có tình tr ng k€ thu#t t t có th+ ñưa các phương ti)n ra khai thác.
1.2.2 VAI TRÒ V N T I Ô TÔ TRONG H TH NG V N T I
– V#n t$i ô tô có m t ưu th hơn hzn các phương th/c v#n t$i khác ñó là v#n
chuy+n m t cách tri)t ñ+ có th+ v#n chuy+n "tB cCa ñDn cCa, tB kho ñDn kho" hay “door
to door” cho nên thông thư:ng v#n t$i ô tô là phương th/c ti p chuy+n cho các phương
th/c v#n chuy+n khác.
– V#n t$i ô tô có th+ ho t ñ ng trong m(i ñi u ki)n th:i ti t khí h#u, nh_ng nơi
ñi u ki)n ñư:ng sá khó khăn th#m chí c$ nh_ng nơi không có ñư:ng ví dK như ñư:ng
rFng núi, nh_ng lâm trư:ng khai thác gm, tuy v#y không ph$i vBi b't c/ lo i ô tô nào
cũng có th+ ho t ñ ng trong nh_ng ñi u ki)n khó khăn như v#y ñư?c. V#n t$i ô tô có
th+ vư?t qua ñư?c m t s lo i ñGa hình khó khăn như ñ d c khá cao, các tuy n ñư:ng
có bán kính quay vòng nh^... V#n t$i ô tô có th+ ñi ñ n m(i nơi m(i chm c a n n kinh t .
– Phương ti)n v#n t$i ô tô r't ña d ng và nhi u ch ng lo i khác nhau, ñáp /ng cho
vi)c v#n chuy+n hàng hoá ña d ng vBi hi)u qu$ cao. ð i vBi nhu c0u v#n chuy+n hàng
hoá và hàng khách trong ñô thG v#n t$i hành khách công c ng trong ñó có v#n t$i hành
khách bVng xe buýt r't phC bi n ñã ñem l i cho ñô thG văn minh, gi$m t<c ngh•n giao
thông.
NMTCVTOT • 10
1.2 TÌNH HÌNH PHÁT TRIKN CLA Ô TÔ TRÊN THN GIOI VÀ VI T NAM
1.2.1 TÌNH HÌNH PHÁT TRI†N C‡A Ô TÔ TRÊN TH‹ GIŒI
1. TRng quan v: lSch sT hình thành và phát triXn c9a ô tô
Giao thông ñư:ng b có tF r't sBm cùng vBi vi)c con ngư:i t o ra bánh xe, xe
ngja ñ+ chE ngư:i và hàng hoá. Ban ñ0u ñư:ng b ch y u do con ngư:i trong quá
trình ho t ñ ng sinh s ng c a mình ñi nhi u mà t o ra, ñó là các ñư:ng mòn n i li n
gi_a thung lũng sông này vBi thung lũng sông khác, n i li n các vG trí vBi nhau.
LGch sp ghi nh#n ngư:i La Mã có ý th/c r't sBm trong vi)c xây djng ñư:ng, h(
ñã xây djng các con ñư:ng lát ñá r ng hơn 10 mét, dùng cho xe ngja ch y vBi t c ñ
cao, ñó là nh_ng tuy n ñư:ng b th#t sj do con ngư:i xây djng ñ0u tiên vào th:i cC
ñ i. ðư:ng lát ñá c a ngư:i La Mã ch y su t Italia kéo dài qua vùng Ban Căng ñ n Iran
v phía Tây ñi qua Pháp tBi Tây Ban Nha, con ñư:ng này t o ra m t h) th ng ñư:ng
ngang d(c bao trùm kh<p mi n Nam châu Âu, các con ñư:ng thư:ng b<t ñ0u tF thành
Rôma c a La Mã. TF Rôma xe ngja chk ch y 4 ngày ñã tBi ñư?c Mañrit c a Tây Ban
Nha (vBi quãng ñư:ng 2.300 Km), ñây là ñknh cao c a giao thông th:i cC ñ i.
ð n th k} 19 khi ô tô xu't hi)n thì ý tưEng xây djng ñư:ng c a ngư:i La Mã
ñư?c s ng l i, ñư:ng ñư?c xây djng ch y u cho ô tô ñi cho nên ñư?c g(i là ñư:ng ô
tô, ñư:ng nhja xây djng theo l i th công chk ñ$m b$o cho xe ch y vBi t c ñ 50Km /
gi:.
LGch sp hình thành và phát tri+n c a v#n t$i ô tô là c$ m t quá trình dài, có nhi u
thăng tr0m, các m c th:i gian ñánh d'u sj ra ñ:i c a ô tô là:
– Năm 1751: Chi c xe tj ch y ñ0u tiên c a Cubilin ra ñ:i.
– Năm 1761: Chi c xe th/ hai ra ñ:i hoàn thi)n hơn (ô tô ñ p).
– Năm 1763: Poldunop (Nga) thi t k xe ch y bVng máy hơi nưBc.
– Năm 1769: Julio (Pháp) ñDt ñ ng cơ hơi nưBc lên ô tô.
– Năm 1885: Bendz và Dailer cùng ch t o thp thành công ô tô ch y xăng.
Năm 1885 chi c ô tô ñ0u tiên ñư?c ra ñ:i, ñ n nay công ngh) ch t o ô tô r't phát
tri+n vì tính cơ ñ ng cao, m ng lưBi ñư:ng ô tô có th+ ti p c#n m(i nơi vBi ñGa hình
khác nhau.
Ngày nay do yêu c0u r't lBn c a giao thông ñư:ng b trên các trKc giao thông
chính ngư:i ta xây djng các ñư:ng cao t c, có th+ hi+u ñư:ng cao t c là ñư:ng chk
ch y m t chi u mmi chi u có 2– 4 làn xe ch y, ñư:ng cao t c có ña s các giao c<t khác
m/c, còn các giao c<t ñ5ng m/c t i ñây ô tô ph$i ch y ñư?c vBi t c 60 Km / h, ñư:ng
ñư?c thi công bVng cơ giBi vBi ch't lư?ng cao, ñ$m b$o cho xe ch y vBi t c ñ
120 Km / gi:.
Hi)n nay chi u dài ñư:ng ô tô trên kh<p các lKc ñGa vào kho$ng 25 tri)u Km,
chi u dài ñư:ng ô tô tăng theo s lư?ng ô tô ñư?c sp dKng trên th giBi. S lư?ng ô tô
trên th giBi phát tri+n qua các năm ñư?c th+ hi)n như sau:
Năm 1900 toàn th giBi có 11.000 chi c ô tô
Năm 1921 toàn th giBi có 10.900.000 chi c ô tô
NMTCVTOT • 11
Năm 1980 toàn th giBi có 400.000.000 chi c ô tô.
Hi)n nay trên toàn th giBi có kho$ng 1 t} chi c ô tô, mmi chi c ô tô tuCi th( trung
bình 20 năm, s lư?ng ô tô s$n xu't ra trung bình hàng năm kho$ng 40 ñ n 60 tri)u
chi c ô tô. Trong nh_ng năm 80 th k} XX ngư:i Nh#t chi m lĩnh thG ph0n s$n xu't ô tô
c a th giBi r't lBn, có năm ñã xu't ñư?c 10 tri)u ô tô các lo i. Các hãng ô tô nCi ti ng
c a M€ là: Ford, General motor, Chrysler,... c a Nh#t là: Missubisi, Toyota, Honda...
c a Pháp là Renault, Peugeot, c a Nga: Volga, Lada, Kamaz, Maz....c a Thu“ ði+n là:
Volvo, Saab...; c a ð/c là: Mercedes, BMW, Volkwagel… (xem phK lKc s 3)
Năm 1992, trong t p chí th ng kê nh_ng công ty nCi ti ng th giBi ñã công b ,
trong mư:i công ty k€ ngh) hàng ñ0u có ñ n 3 công ty s$n xu't ô tô là GM, Ford, và
Toyota, n u tính 20 công ty s$n xu't hàng ñ0u trên th giBi thì có ñ n 7 công ty s$n xu't
ô tô.
B.ng 1.1. Các t,p ñoàn s.n xuBt ô tô l]n trên th< g]i
STT Tên t#p ñoàn Doanh s (tri)u USD) S công nhân (ngư:i)
1 GM 125.126 761.400
2 Ford 98.274 370.400
3 Toyota 64.516 69.849
4 Daimler – Benz 54.259 376.785
5 Fiat 47.751 303.238
6 Volkwagen 43.710 268.744
7 Nissan 40.217 129.546
2. Xu hư]ng phát triXn c9a công ngh# ch< t*o ô tô trên th< gi]i
a. Xu hưHng sR dJng nhSng loDi nhiên li,u trong ch tDo ô tô
Các ô tô hi)n nay trên th giBi ch y u dùng nhiên li)u xăng hoDc diezen, m t s
ô tô dùng khí ga, t't c$ các nhiên li)u ñó ñ u là s$n phhm c a công nghi)p khai thác và
ch bi n d0u m^, ñây là lo i nhiên li)u hoá th ch. Nhiên li)u hoá th ch là lo i nhiên li)u
bG c n ki)t, theo dj báo c a các nhà khoa h(c lo i nhiên li)u này s• chk ñ cung c'p cho
con ngư:i trong th:i gian ng<n. VBi m/c ñ tăng trưEng v s lư?ng phương ti)n trên
th giBi cùng vBi vi)c gia tăng sp dKng nhiên li)u trong cu c s ng, hi)n nay giá d0u thô
ñã ñ t ngưbng trên 100USD m t thùng d0u thô vào nh_ng ngày ñ0u c a năm 2008; giá
d0u thô s• còn tăng r't cao trong th:i gian tBi, khi m/c ñ sp dKng d0u tăng cao, bên
c nh ñó lư?ng d0u ngày càng c n ki)t.
Sp dKng nhiên li)u hoá th ch gây ra ô nhi[m môi trư:ng trên di)n r ng, làm bi n
ñCi khí h#u toàn c0u, vi)c tìm ra các ngu5n nhiên li)u không ph$i là nhiên li)u hoá
th ch là m t v'n ñ lBn ñ i vBi các nhà khoa h(c, các nhà ch t o phương ti)n v#n t$i
ñDc bi)t là nhiên li)u cho ô tô.
NMTCVTOT • 12
Xu hưHng sR dJng nhiên li,u hi,n nay trên th giHi
– SC d;ng nhFng loGi nhiên li u sGch và tiDt ki m nhiên li u
BưBc vào th k} XXI, vi)c sp dKng ña d ng năng lư?ng trong v#n t$i là m t
trong hưBng ñi mBi cho vi)c cung c'p nhiên li)u cho tương lai, ngu5n năng lư?ng thay
th cho năng lư?ng hoá th ch (xăng d0u) bao g5m: hơi ñ t, rư?u ethanol, ñi)n,
hydrogen…
Ngu5n năng lư?ng mBi ñó là hydrô, hydrô là m t lo i khí có nhi)t cháy cao nh't
trong các lo i nhiên li)u trong tj nhiên và ñã ñư?c sp dKng làm nhiên li)u ñ+ phóng các
tàu vũ trK. ðDc ñi+m quan tr(ng c a hydro là trong phân tp không ch/a b't c/ nguyên t
hoá h(c nào khác nên s$n phhm cháy c a chúng chk là nưBc ñây là m t lo i năng lư?ng
s ch lý tưEng. Hydrô là m t ngu5n nhiên li)u an toàn không gây b't c/ sj c môi
trư:ng nào cho con ngư:i.
Hydrô ñư?c s$n xu't tF nưBc và năng lư?ng mDt tr:i, ñây là ngu5n năng lư?ng vô
t#n và có E kh<p m(i nơi trong vũ trK, vì v#y ñây là ngu5n năng lư?ng không bG c n
ki)t, không m t qu c gia nào ñ c quy n sE h_u hoDc c nh tranh ngu5n năng lư?ng như
ñã tFng x$y ra vBi ngu5n năng lư?ng hoá th ch.
ð+ thu ñư?c hydrô nh: năng lư?ng mDt tr:i có hai phương pháp: phương pháp
ñi)n phân nưBc nh: năng lư?ng ñi)n mDt tr:i thông qua các pin mDt tr:i và phương
pháp quang ñi)n hoá phân rã nưBc nh: năng lư?ng b/c x c a ánh năng mDt tr:i vBi sj
có mDt c a ch't xúc tác.
Hi)n nay có nhi u m–u xe ch y bVng hydrô và xe k t h?p gi_a ñ ng cơ ñ t trong
bVng hydrô và ñ ng cơ ñi)n có tên g(i ghép (hybrid car) ñây là dòng xe hoàn toàn
không có khí x$. Hi)n nay m t s hãng ô tô nCi ti ng như Honda, Ford, Mercedes... ñã
trưng bày giBi thi)u các s$n phhm c a dòng xe này.
– T#p ñoàn ô tô Toyta ñã giBi thi)u nh_ng chi c ô tô ch y bVng nhiên li)u ethanol
và xăng t i Braxin, nh_ng chi c xe này có th+ ch y bVng c$ hai lo i nhiên li)u ethanol
và xăng hoDc bVng hmn h?p c a c$ hai lo i nhiên li)u trên.
Ethanol ñư?c làm tF ngô, mía ñư:ng, d0u dFa hoDc m t s cây công nghi)p khác,
chính vì v#y giá nhiên li)u này r— hơn r't nhi u so vBi nhiên li)u xăng (giá bVng m t
npa), m t s qu c gia trên th giBi ñã dùng lo i nhiên li)u này như: Braxin, Malaixia…
– Xe chGy b3ng năng lưMng mNt tr2i
Trong th:i ñ i hi)n nay vi)c /ng dKng khoa h(c k€ thu#t và thjc t s$n xu't r't
phC bi n, phương ti)n ch y bVng năng lư?ng mDt tr:i không chk còn E trong phòng thí
nghi)m mà nó ñã ñư?c ñưa ra thjc t , tuy nhiên hi)n nay vBi giá thành s$n xu't ra ô tô
dùng bVng năng lư?ng mDt tr:i còn quá cao, g'p nhi u l0n so vBi giá c a ô tô thông
thư:ng. Trong tương lai khi ngu5n năng lư?ng hoá th ch khan hi m thì lo i phương
ti)n này s• phát tri—n và phát huy tác dKng.
NMTCVTOT • 13
Xe ô tô ch*y bdng năng lưfng mgt trhi Pin mgt trhi
Trư:ng ñ i h(c Nouvelles (Ôxtrâylia) ñã ch t o ra ô tô sp dKng năng lư?ng mDt

tr:i ñã ch y ñư?c cj ly 700Km mmi ngày trong th:i gian 5 ngày vBi v#n t c trung bình
70 – 80 Km / h ñ+ ch y tF Tây sang ðông Ôxtrâylia.
Công ty Grupo MEN c a Mexico vFa l<p ráp và lưu hành thp thành công xe
khách 40 chm, tr(ng t$i 25 t'n, ch y bVng năng lư?ng mDt tr:i. Trên tr0n xe ñư?c l<p ñDt
m t t'm pa–nen dài 26 mét l'y năng lư?ng mDt tr:i cung c'p ñ ñi)n <c quy ho t ñ ng.
Xe có th+ ch y vBi t c ñ t i ña 85Km / gi: trong 10 gi: liên tKc trên ño n ñư:ng dài
500Km.
– Xe chGy b3ng không khí và xăng
Các xe sp dKng không khí nén ñ+ ñhy không khí và xăng vào xi lanh vBi áp su't
cao, trong m t s trư:ng h?p xe h t xăng nhưng v–n có th+ ch y ñư?c lúc ñó không khí
ñư?c ñhy dưBi áp su't m nh nên có th+ thay nhiên li)u ñ t.
Bính ch/a không khí nén ñư?c ch t o dFa trên công ngh) ñDc bi)t, ñó là công
ngh) ch t o các bình oxy l^ng hay kinh khí l^ng, bình ch/a là bình nhja có qu'n s?i
cacbon nên có kh$ năng chGu áp su't lBn không gây phát nC. Mô tơ ñư?c n i vBi ñ ng
cơ ñi)n, ñ ng cơ này ñư?c dùng ñ+ quay mô tơ khi sp dKng mô tơ vBi ch/c năng máy
nén khí cao c'p và ñóng vai trò như m t máy ñ , máy s c ñi)n có tác dKng hm tr? năng
lư?ng cho phương ti)n.
Không khí ñư?c liên tKc ñhy vào xi lanh nên không khí nén bG giãn ra và h'p thu
nhi)t, do ñó phương ti)n càng ch y máy càng l nh, ñi u này r't thu#n l?i ñ i vBi các
nưBc nhi)t ñBi như Vi)t Nam (khi phương ti)n ho t ñ ng c0n làm mát ñ ng cơ)
Hi)n nay lo i phương ti)n này ñã ñư?c nghiên c/u /ng dKng t i vi)t Nam do
3 thành ph0n tham gia là ñ i di)n sE Khoa h(c công ngh) thành ph H5 Chí Minh; TCng
công ty Cơ khí V#n t$i Giao thông TP H5 Chí Minh và ti n s€ Lê Sinh – Vi)t ki u
Pháp.
NMTCVTOT • 14
b. Gi m nhU v t li,u
– V chD tGo: ñ+ ch t o, ô tô c0n có m t lư?ng kim lo i và hao phí lao ñ ng r't
lBn, bên c ch ñó vi)c ch t o ô tô ñ+ ñ$m b$o giá ô tô s$n xu't ra vBi giá thành th'p t o
ñi u ki)n gi$m chi phí v#n t$i.
Lư?ng kim lo i ñDc trưng cho sj hoàn thi)n c a k t c'u ô tô và là chk tiêu quan
tr(ng nh't c a m/c k€ thu#t c a ô tô. Chk tiêu chính ñ+ ñánh giá lư?ng kim lo i ñ+ ch t o ra
ô tô là lư?ng kim lo i riêng mr:
Pk
mt = (1.1)
PT * L
Trong ñó: Pk – kh i lư?ng khô c a ô tô (Kg);
PT – t$i tr(ng c a ô tô (Kg);
L – quãng ñư:ng xe ch y ñ n spa ch_a lBn (nghìn Km).
Công ngh) ch t o ô tô c0n tho$ mãn các yêu c0u sau ñây:
– Ô tô c0n có tính k thFa v k t c'u và công ngh);
– Có m/c ñ th ng nh't hoá cao c a các tCng thành, các cKm và các chi ti t;
– Có tính công ngh) cao; c0n chú ý ph$i có sj hài hoà v tính công ngh) c a chi
ti t, c a cKm chi ti t và c a c$ ô tô.
c. VV tính cDnh tranh
– ð$m b$o m/c công ngh) ngang t0m vBi yêu c0u hi)n t i c a qu c t , m/c công ngh)
c a ô tô ñư?c ñánh giá bVng các chk tiêu: t$i tr(ng riêng và lư?ng kim lo i riêng; tính
ch't kéo, t c ñ ; tính kinh t nhiên li)u; tính an toàn c a k t c'u; tính năng thông qua;
tính êm dGu v#n hành; ñ tin c#y; chk tiêu ñi u khi+n ô tô m t cách thu#n ti)n.
– Có b$n quy n;
– ð$m b$o sj thFa nh#n qu c t ;
– Phù h?p vBi các hi)p ñGnh qu c t ;
– Phù h?p vBi yêu c0u ñDc trưng c a nưBc nh#p khhu;
– ð$m b$o các chk tiêu v b$o v) môi trư:ng;
– Tho$ mãn các tiêu chuhn qu c t , tiêu chuhn qu c gia và tiêu chuhn ngành.
3. Xu hư]ng kinh doanh ô tô trên th< gi]i
– Công nghi)p ô tô t i các nưBc phát tri+n ñã bão hoà và chuy+n d0n sang các
qu c gia ñang phát tri+n, các thG trư:ng khác là: Châu Á, Châu M€ Latin, Châu Phi.
– Xu hưBng toàn c0u hoá trong kinh doanh ô tô (hãng GM là có 34% cC ph0n
trong hãng Isuzu; hãng Nissan liên doanh vBi hãng Alfa Romeo. Xu hưBng sát nh#p các
hãng ñ+ trE thành hãng lBn (hãng Ford mua l i hãng Deawoo vBi giá 6,9 t} USD). Quan
ñi+m c a ngư:i M€ trong kinh doanh ô tô ñó là: “N u chúng ta s• mua xe ô tô c a h(
thì t t hơn h t là m:i h( vào ñ+ ñem l i vi)c làm cho công nhân chúng ta”.
Năm 1999, nhu c0u tiêu thK ô tô E 7 nưBc Trung Qu c, œn ð , ðài Loan, Thái
Lan, Malaysia, Indonesia, Philippine tăng 18 % so vBi năm 1998 và ñ t 3,17 tri)u chi c.
NMTCVTOT • 15
Trong nh_ng năm g0n ñây khi n n kinh t phát tri+n, thu nh#p c a ngư:i dân tăng cao
thì s lư?ng ô tô tiêu thK trên th giBi gia tăng hàng năm r't lBn.
Trong khi Nh#t B$n sBm ñ0u tư vào ðông Nam Á thì M€ và EU t#p trung ñ0u tư
vào Trung Qu c và œn ñ . Hãng GM ñang xây djng nhà máy t i Thái Lan, Toyota s$n
xu't t i Trung Qu c vào năm 2002, hãng Honda s$n xu't t i Qu$ng Châu, ð/c có xu
hưBng ñ0u tư vào Malaysia.
B.ng1.2. S? lưfng ô tô s.n xuBt t*i mjt s? qu?c gia năm 2005
ðơn v-: ChiDc
STT Tên qu c gia S lư?ng STT Tên qu c gia S lư?ng
1 Nh#t 8.353.880 6 Canada 2.221.580
2 M€ 6.339.300 7 Anh 1.503.570
3 ð/c 4.829.927 8 Italia 1.370.420
4 Pháp 3.002.390 9 Mêhicô 1.179.490
5 Hàn Qu c 2.378.780 10 Khác 9.588.330
TRng 42.142.000
4. Phát triXn m*ng lư]i ñưhng và các công trình ph7 trf ph7c v7 cho v,n t.i
a. M c ñW phát tri=n mDng lưHi ñưKng ô tô ñư<c ñánh giá bXng các chY tiêu sau:
– Chk tiêu chi u dài ñư:ng trên 1000 Km2 di)n tích lãnh thC: • các nưBc phát
tri+n, chk tiêu m#t ñ ñư:ng là 250 – 1000 Km ñư:ng ô tô trên 1000 Km2, E các nưBc
ñang phát tri+n là 100 – 250 Km ñư:ng ô tô trên 1000 Km2, E các nưBc ch#m phát tri+n
là dưBi 100 Km ñư:ng ô tô trên 1000 Km2.
– Chk tiêu chi u dài ñư:ng ô tô tính trung bình trên 1000 dân: chk tiêu này ñ t
ñư?c E m/c trung bình vBi chk s ñ t 3 – 5 Km ñư:ng có có k t c'u lBp mDt ñ t tiêu
chuhn c'p cao trên 1000 dân.
– Chk tiêu chi u dài ñư:ng ô tô tính trung bình trên 1 phương ti)n giao thông:
m ng lưBi ñư:ng ñ t tiêu chuhn n u chi u dài ñư:ng tính trung bình cho m t ô tô là 50
mét ñư:ng; n u chk tiêu này ñ t trong ph m vi 20 – 50 mét ñư:ng tính bình quân cho
m t ô tô thì c0n bC sung thêm m ng lưBi ñư:ng (c0n xây djng thêm các tuy n ñư:ng
mBi) và n u chk tiêu chi u dài ñư:ng ñ t dưBi 20 mét ñư:ng tính bình quân cho m t ô tô
thì lúc ñó m ng lưBi ñư:ng ô tô thi u tr0m tr(ng d–n ñ n ách t<c giao thông.
NMTCVTOT • 16
B.ng 1.3. Mjt s? chl tiêu phát triXn k<t cBu h* tmng trên th< gi]i
Nhóm nưBc
Chk tiêu ðơn vG Thu nh#p Trên Thu nh#p
trung bình trung bình cao
GDP bình quân / ngư:i USD 2.500 4.000 22.000
K t c'u h t0ng
– ðư:ng nhja Km / tr.ngư:i 300–400 800–2000 6000–14000
– ði)n tho i máy / 40 – 50 70 – 390 280 – 680
1000dân
– C'p ñi)n:h / tCng s % 40 – 50 70 – 100 95 – 100
– Dân ñư?c c'p nưBc /
% 40 – 60 70 – 95 96 – 100
tCng s
– T} l) dân s ñô thG % 62 72 78
– T} l) tăng 1980 – 1992 % 3,2 3,0 0,8
[NguTn: Báo cáo kDt c9u hG t5ng c/a WB ]
B.ng 1.4. Phát triXn giao thông v,n t.i F Hàn Qu?c
Chk tiêu ðơn vG 1973 1988 1992
(1) (2) (3) (4) (5)
GDP bình quân / ngư:i USD 396 4127 6749
TCng dân s Tri)u ngư:i 34 42 43,6
ðư:ng cao t c ô tô Km 1013 1550 1600
(1) (2) (3) (4) (5)
Xe ô tô bình quân / 100 dân Chi c 4,8 48 120
V#n t$i hàng hoá T / ngư:i 4,7 11,7 16
V#n t$i hành khách Lư?t / ngư:i 117 297 320
[NguTn: Niên giám Th=ng kê Hàn Qu=c]
1.2.2 TÌNH HÌNH PHÁT TRI†N C‡A VeN TfI Ô TÔ TžI VIcT NAM
Tr$i qua quá trình ñ'u tranh và xây djng, Vi)t Nam ñã hình thành m t m ng lưBi
n i li n các trung tâm giao thông c a ñ't nưBc. M t m ng lưBi ñư:ng t t là m ng lưBi
có hình d ng phù h?p vBi các hưBng v#n chuy+n hành khách và hàng hoá ch y u. Sau
ñó trình ñ trang bG c a tFng tuy n ph$i ñáp /ng nhu c0u v#n chuy+n ñDt ra cho nó.
Giao thông v#n t$i c a Vi)t Nam phát tri+n ch y u trong th:i kỳ Pháp thu c, tF
ñ0u th k} XX. Trong ba th#p k} ñ0u c a th k} XX ngư:i Pháp ñã hoàn thành vi)c xây
NMTCVTOT • 17
djng m ng lưBi giao thông v#n t$i trên cơ sE m t m ng lưBi giao thông v#n t$i h0u như
không có gì dưBi th:i phong ki n Vi)t Nam.
Toàn b h) th ng ñư:ng b , ñư:ng s<t, các h$i c$ng, c$ng hàng không còn t5n t i
ñ n ngày nay ñ u ñư?c thi t k trong th:i kỳ này do ngư:i Pháp ñ0u tư kinh phí thi
công nhVm mKc ñích khai thác và bóc l t thu c ñGa, bi n ðông Dương thành thG trư:ng
tiêu thK hàng hoá c a nưBc Pháp. B<t ñ0u tF nh_ng chính sách kinh t xã h i c a Pôn
ðume (toàn quy n c a Pháp t i ðông Dương) cho ñ n nh_ng năm 30 c a th k} XX, h)
th ng ñư:ng b c a ðông Dương có tCng chi u dài là 33.600 Km ñã ñư?c ñưa vào khai
thác, hàng trăm cây c0u kiên c có chi u dài trên 100 mét ñã ñư?c xây djng.
Năm 1912 là năm khEi công xây djng nhi u tuy n ñư:ng b t i ðông Dương;
ñ n 1918 quy ho ch m ng lưBi ñư:ng b ñã ñư?c duy)t bao g5m 17 tuy n ñư:ng; năm
1928 toàn ðông Dương có 7.479 xe du lGch, 1.532 xe t$i; năm 1938 có 16.000 xe du
lGch, 2.250 xe t$i và máy kéo, 1.900 xe v#n t$i công c ng.
M ng lưBi giao thông v#n t$i phân b không ñ5ng ñ u, ch y u t#p trung E ñ5ng
bVng, duyên h$i, E ñ5ng bVng ven bi+n phía ðông t#p trung các nút giao thông v#n t$i
quan tr(ng hình thành m ng lưBi giao thông v#n t$i vBi nhi u hình th/c v#n t$i khác
nhau. Trong khi ñó các tknh mi n núi và trung du nh't là các tknh mi n núi Tây B<c và
Vi)t B<c ñư:ng sá ít ñư?c xây djng, E ñây ch y u là các tuy n ñư:ng nh^ hŸp dùng
cho các lo i xe thô sơ, và chk ñi l i ñư?c trong m t mùa.
Trong nh_ng năm 60, 70 c a th k} XX t i mi m Nam, ngân sách c a M€ chi tBi
hàng t} USD vào mi n Nam Vi)t Nam, n n kinh t phát tri+n ch y u phKc vK cho
chi n tranh và nhu c0u cho t0ng lBp trên trong xã h i, giao thông v#n t$i ch y u phát
tri+n m ng lưBi ñư:ng b và hàng không. Các tuy n ñư:ng b ñư?c xây djng r't t t
theo tiêu chuhn c a các tuy n ñư:ng b qu c t , các tuy n ñư:ng quân sj cũng ñư?c
xây djng trong th:i gian này, các tuy n ñư:ng ñ t tiêu chuhn k€ thu#t cao ví dK xa l
Sài Gòn – Biên Hoà... Các c0u ñư:ng b ñư?c xây djng v_ng ch<c không nh_ng ñ$m
b$o nhu c0u c a phát tri+n kinh t mà còn ñáp /ng cho nhu c0u c a quân sj.
TF năm 1986 trE l i ñây, n n kinh t phát tri+n theo chi u hưBng kinh t thG
trư:ng có sj ki+m soát c a nhà nưBc, nhà nưBc có nh_ng chính sách nh't ñGnh ñ i vBi
kinh t ñDc bi)t trong ñ i ngo i. Nhà nưBc ta ñã mE r ng quan h) vBi các qu c gia trên
th giBi vBi tinh th0n h?p tác cùng có l?i và không $nh hưEng ñ n ch quy n c a mmi
qu c gia. Trên cơ sE ñó r't nhi u nhà ñ0u tư nưBc ngoài ñã ñ0u tư vào Vi)t Nam làm
cho n n kinh t c a Vi)t Nam có nh_ng bưBc ti n ñáng k+.
Giao thông v#n t$i có nh_ng bưBc phát tri+n vư?t b#c, do có ñ0u tư c a nưBc
ngoài cho nên h) th ng ñư:ng sá và các công trình phKc vK ñư?c nâng c'p và mE r ng,
vi)c ñ0u tư cho các công trình và phương ti)n ñã mang l i cho giao thông v#n t$i c a
Vi)t Nam nh_ng ti n b ñáng k+. Các tuy n ñư:ng qu c l ñã ñư?c mE r ng, vi)c xoá
b^ các cây c0u trên các tuy n qu c l làm cho giao thông v#n t$i thu#n ti)n hơn.
T i Vi)t Nam, năm 1991 có th+ coi là năm ñ0u tiên c a công nghi)p ô tô Vi)t
Nam, vBi gi'y phép c'p cho liên doanh l<p ráp ô tô ñ0u tiên công ty liên doanh Mekong.
ð n cu i năm 1996 có 14 liên doanh vBi tCng công su't là 168.000 xe / năm, vBi tCng
v n ñ0u tư là 850 tri)u USD, công su't các dây chuy n tF 1.700 ÷ 20.000 xe / năm.
NMTCVTOT • 18
Tính ñ n tháng 08 năm 2007 theo th ng kê c a CKc ðăng ki+m Vi)t Nam, c$
nưBc có 766.000 ô tô ñang lưu hành, trong ñó ch y u t#p trung t i 2 thành ph lBn là
th ñô Hà N i và thành ph H5 Chí Minh. S xe quá niên h n không ñư?c lưu hành
ph$i lo i b^ hàng năm kho$ng 2%, s ñăng ký hàng năm tăng 15% / năm. Cơ c'u xe ô
tô hi)n E Vi)t Nam là xe con: 32%, xe t$i 32%, xe buýt 16% và xe khác 20%. Nhu c0u
hàng năm c a Vi)t Nam kho$ng 35.000 xe bao g5m c$ xe ñã qua sp dKng (second
hand), nhu c0u xe con hàng năm c a Vi)t Nam kho$ng 6.000 – 8.000 xe / năm.
1.3. CÁC TÁC NGHI P CLA QUÁ TRÌNH S N XUnT V N T I
V#n t$i là m t quá trình s$n xu't, bao g5m nhi u y u t h?p thành, mmi y u t là
m t m<t xích c a quá trình s$n xu't v#n t$i.
Quá trình s$n xu't c a v#n t$i ba công vi)c ñư?c thjc hi)n liên ti p: X p hàng lên
phương ti)n (hoDc hành khách lên xe E ñi+m ñ0u) E ñGa ñi+m gpi hàng, v#n chuy+n hàng
hoá (hoDc hành khách) tF ñi+m gpi ñ n ñi+m ti p nh#n, db hàng khî phương ti)n E
ñi+m nh#n (hành khách xu ng xe E ñi+m cu i).
1. Các tác nghi#p c9a quá trình v,n t.i hàng hoá
a. Tác nghi,p x p hàng: Bao g_m các công vi,c
– Chuhn bG hàng t i nơi giao hàng bao g5m: Phân lo i, ñóng gói hàng hoá; phân
hàng hoá theo lu5ng tuy n và theo ngư:i nh#n hàng;
– X p hàng lên phương ti)n bao g5m: Cân, ñong, ño, ñ m hàng hoá; ki+m ñGnh
hàng hoá; chVng bu c hàng và ñGnh vG hàng hóa;
– Hoàn thành các th tKc gi'y t: c0n thi t ñ+ giao nh#n hàng hoá trong quá trình
v#n t$i.
b. Tác nghi,p di chuy=n: Bao g_m các công vi,c
– Lja ch(n phương ti)n phù h?p vBi lo i hàng và kh i lư?ng hàng;
– L#p hành trình v#n chuy+n;
– ð$m b$o an toàn trong v#n chuy+n hàng hóa bao g5m: An toàn cho phương ti)n
v#n t$i; an toàn cho lái xe; an toàn cho hàng hóa; an toàn cho các công trình trên ñư:ng
và an toàn cho các phương ti)n cùng tham gia giao thông trên ñư:ng;
– B$n thân quá trình di chuy+n hàng hóa ñư?c ñDc trưng bEi v#n t c k€ thu#t c a
phương ti)n; tC ch/c thjc hi)n nhVm ñ$m b$o theo th:i gian bi+u và bi+u ñ5 v#n hành;
ñ$m b$o ch't lư?ng v#n t$i;
– Công tác cung c'p nguyên, nhiên li)u cho quá trình v#n t$i như: Xăng, diezen,
d0u mb.
Các tr m cung c'p xăng d0u dùng ñ+ cung c'p cho xe ô tô nhiên li)u khai thác và
là doanh nghi)p thương m i, E các tr m này ngư:i ta ti p nhiên li)u, tra d0u mb cho các
ô tô, thêm nưBc vào b làm mát và ki+m tra áp su't l p. Ngoài ra các tr m còn cung c'p
v#t li)u bôi trơn, d0u gi$m ch'n, v#t tư phK tùng cho ô tô, tr m cũng cung c'p các dGch
vK ăn u ng và làm nh_ng tác ñ ng k€ thu#t ñơn gi$n cho phương ti)n. Các tr m cung
c'p xăng d0u cũng phân thành hai lo i: Lo i trong thành ph và lo i trên ñư:ng, quy mô
NMTCVTOT • 19
c a các tr m cung c'p xăng d0u ñư?c ño bVng s lư?ng cung c'p t i ña trong m t
ngày ñêm.
– Công tác ñ$m b$o tình tr ng k€ thu#t c a phương ti)n ñ+ phKc vK cho quá trình
v#n t$i.
c. Tác nghi,p d` hàng: Bao g_m các công vi,c
– Tìm hi+u ñGa ñi+m db hàng bao g5m ñi u ki)n ñư:ng sá; kho bãi; phương ti)n
x p db; ñi u ki)n làm vi)c nơi db hàng
– Xác ñGnh kh i lư?ng hàng, t} l) và kh i lư?ng hàng hóa hao hKt
– Db hàng: Tháo hàng, chVng bu c, b t thùng xe, db hàng
– L#p hóa ñơn giao hàng.
2. Các tác nghi#p c9a quá trình v,n t.i hành khách
VBi v#n t$i hành khách bao g5m các tác nghi)p sau ñây: Trong v#n t$i hành khách
vBi các tuy n v#n t$i Cn ñGnh trong th:i gian dài ph$i ñư?c sj thâ thu#n gi_a hai ñGa
phương c a tuy n v#n t$i, phương ti)n và hành trình v#n chuy+n ñư?c xác ñGnh phù h?p
vBi nhu c0u v#n chuy+n hành khách trên tuy n.
a. Tác nghi,p khách lên xe tDi b n ñPu: Bao g_m các công vi,c
– ðưa xe vào vG trí x p khách t i b n xe;
– Bán vé và thông báo cho hành khách v th:i gian, lGch trình xe ch y…;
– Khách lên xe; s<p x p hành lý, hàng hóa c a hành khách trên xe và Cn ñGnh chm
ng5i c a hành khách.
b. Tác nghi,p v n chuy=n
Tác nghi)p v#n chuy+n ñ i vBi v#n t$i hành khách gi ng như v#n t$i hàng hóa,
tuy nhiên ñây là vi)c v#n chuy+n hành khách cho nên y u t an toàn v#n chuy+n ñư?c
ñDt ra r't chDt ch•. Ngoài ra ñ i vBi v#n t$i hành khách còn có thêm các vi)c sau ñây:
Các ñi+m dFng ñm d(c ñư:ng ñ+ phKc vK cho hành khách lên xu ng, ăn nghk và gi$i
quy t các nhu c0u cá nhân. Các ñi+m dFng ñm ñ i vBi v#n t$i ô tô bao g5m các ñi+m
dFng k€ thu#t và các ñi+m dFng thông thư:ng khác.
c. Tác nghi,p khách xu;ng xe a b n cu;i
– ðưa xe vào vG trí tr$ khách trong b n;
– Xem xét hành lý và hàng hóa c a khách (n u có);
– Khách xu ng xe.
T't c$ các y u t c a quá trình v#n t$i ñ u di[n ra E trong không gian (vG trí) và
th:i gian khác nhau và t o nên s$n phhm v#n t$i.
1.4. CÁC ðI U KI N KHAI THÁC V N T I
Hi)u qu$ sp dKng phương ti)n v#n t$i ô tô phK thu c vào sj hoàn thi)n k t c'u
c a nó và phK thu c vào sj phù h?p vBi ñi u ki)n khai thác. ði u ki)n khai thác xe bao
g5m t't c$ nh_ng nhân t tác ñ ng vào quá trình làm vi)c c a phương ti)n. Quá trình
s$n xu't v#n t$i di[n ra bên ngoài doanh nghi)p nên các nhân t tác ñ ng h t s/c ña
d ng và ph/c t p. Mmi m t ñi u ki)n ñó ñ u $nh hưEng ñ n vi)c sp dKng xe, qua ñó $nh
NMTCVTOT • 20
hưEng ñ n năng su't và giá thành v#n t$i. Vì v#y c0n ph$i nghiên c/u các ñi u ki)n khai
thác, n<m v_ng $nh hưEng c a chúng tBi công tác v#n t$i ñ+ căn c/ vào các ñi u ki)n
ñó mà ch(n ñư?c các lo i xe thích h?p, tC ch/c v#n t$i h?p lý nâng cao hi)u qu$ sp
dKng xe mà cũng tF ñó mà ñ ra nh_ng yêu c0u v k t c'u phương ti)n.
1.4.1. ðI U KIcN KINH T‹ – XÃ H¢I
Bao g5m các y u t v phương th/c s$n xu't c a xã h i; các lo i hình doanh
nghi)p tham gia vào quá trình s$n xu't; các chính sách c a Chính ph …
Các chk tiêu ñánh giá sj phát tri+n kinh t bao g5m:
1. Thu nh,p
a. T ng s n ph$m qu;c dân (GNP)
TCng s$n phhm qu c dân là chk tiêu thư:ng ñư?c dùng ñ+ so sánh, ñánh giá quy
mô, m/c ñ phát tri+n kinh t và m/c s ng gi_a các qu c gia. GNP là tCng giá trG toàn
b các s$n phhm cu i cùng và các ho t ñ ng dGch vK ñư?c t o ra hàng năm c a mmi
qu c gia, không k+ các s$n phhm trung gian và các ph0n giá trG ph$i chi tr$ cho ngư:i
nưBc ngoài, nhưng l i bao g5m c$ ph0n giá trG ñư?c t o ra E nưBc ngoài mà thu c quy n
sE h_u c a ngư:i trong nưBc.
Chk tiêu này thư:ng ñư?c tính cho các qu c gia có ñ0u tư ra nưBc ngoài nhi u hơn
ñ0u tư c a nưBc ngoài vào trong nưBc, ñó là các qu c gia có n n kinh t phát tri+n, và
thư:ng dùng v n và các công ngh) tiên ti n ñ0u tư ra nưBc ngoài ñ+ thu l i l?i nhu#n.
b. T ng s n ph$m trong nưHc (t ng s n ph$m qu;c nWi GDP)
TCng s$n phhm trong nưBc là chk tiêu so sánh cũng ñư?c dùng như GNP hoDc thay
th cho GNP. TCng s$n phhm trong nưBc g5m tCng giá trG toàn b các s$n phhm cu i
cùng và các ho t ñ ng dGch vK làm ra hàng năm c a mmi qu c gia chk khác E chm GDP
không g5m nh_ng giá trG c a ngư:i trong nưBc làm ra E nưBc ngoài nhưng l i g5m c$
ph0n giá trG c a ngư:i nưBc ngoài làm ra E trong lãnh thC qu c gia.
Chk tiêu GNP nh'n m nh ch sE h_u c a các giá trG ñư?c t o ra b't k+ ñư?c t o ra
E vG trí nào. Còn chk tiêu GDP nh'n m nh khía c nh không gian lãnh thC c a các giá trG
ñư?c t o ra, b't k+ nó thu c v ai, v qu c gia nào.
c. Bình quân GNP / ngưKi ho+c GDP / ngưKi
Là tiêu th/c khá rõ ñ+ chk ra m/c s ng v#t ch't trung bình (m/c tiêu dùng) c a
mmi qu c gia và sj chênh l)ch gi0u nghèo v ñ:i s ng v#t ch't gi_a các qu c gia c a
các khu vjc trên th giBi. GDP và GNP ñư?c tính theo ñ5ng ti n riêng c a mmi qu c gia
sau ñó ñCi qua USD theo t} giá h i ñoái chính th/c gi_a hai lo i ti n nhưng trên thjc t
giá trG s/c mua c a mmi ñ5ng USD E mmi qu c gia khác nhau và l i càng khác so vBi
M€ do ñó không ñánh giá ñúng ñư?c sát thjc t m/c tiêu dùng gi_a các qu c gia. Vì
v#y E ñ0u th#p k} 90 th k} XX Liên Hi)p Qu c ñưa ra phương pháp tính GDP c a mmi
Qu c gia theo s/c mua tương ñương (PPP) hay ñ5ng giá s/c mua, làm cho k t qu$ so
sánh g0n ñúng vBi thjc t hơn.
NMTCVTOT • 21
B.ng1.4 Các qu?c gia có GNP / ngưhi cao nhBt th< gi]i
(USD / ngư2i năm)
TT Tên qu c gia GNP / STT Tên qu c gia GNP / ngư:i
ngư:i
1 Thu“ Sĩ 36.230 10 Ph0n Lan 22.980
2 Luyc xămbua 35.260 11 Pháp 22. 300
3 Nh#t 28.220 12 Vương qu c fr#p 22.200
4 Thu“ ði+n 26.780 13 Áo 22.110
5 ðan M ch 25.930 14 Bk 20.880
6 Na Uy 25.800 15 Hà Lan 20.590
7 Ai xơlan 23.670 16 Italia 20.510
8 M€ 23.120 17 Canaña 20.320
9 LB ð/c 23.030
B.ng1.5 Các qu?c gia có GDP / ngưhi thBp nhBt th< gi]i
(USD / ngư2i năm)
TT Tên qu c gia USD / ngư:i TT Tên qu c gia USD /
ngư:i
1 Môdămbich 60 10 Sat 220
2 Tandania 110 11 Banglañet 220
3 Êthiôpi 110 12 Mañagaxca 230
4 Xiêria Lêôn 170 13 Ruanña 250
5 Nêpan 170 14 Lào 250
6 Daia 210 15 Dămbia 290
7 Malauy 210 16 BuôckinaPhaxô 300
8 GhinêBit xac 210 17 Nigiê 300
9 Burundi 210 18 Mali 300
M/c tăng trưEng thu nh#p trên ñ0u ngư:i $nh hưEng ñ n nhu c0u v#n chuy+n
hàng hoá và hành khách, khi GDP tăng ñ:i s ng c a ngư:i dân tăng lên nhu c0u tiêu
dùng hàng hoá và nhu c0u ñi l i tăng lên, nhu c0u này tăng c$ v s lư?ng và ch't
lư?ng, các doanh nghi)p v#n t$i c0n ph$i tăng v s lư?ng và ch't lư?ng dGch vK v#n t$i
ñ+ ñáp /ng nhu c0u.
Thu nh#p tăng lên nhanh chóng qua các giai ño n kèm theo ñó là sj giai tăng các
phương ti)n v#n t$i trong ñó ch y u là gia tăng các phương ti)n cá nhân ñDc bi)t t i các
NMTCVTOT • 22
ñô thG. T c ñ tăng trưEng c a xe máy E các thành ph lBn Châu Á trong th#p k} vFa
qua là 10 ÷ 30% / năm và c a ô tô con cá nhân là tF 6 ÷ 20% / năm. ði+n hình là
Bangkok (Thái Lan): s lư?ng xe con cá nhân năm 1978 là 250.000 xe, năm 1991 là
1.100.000 xe (tăng 4,4 l0n sau 13 năm) nhưng ñ n năm 1998 ñã là x'p xk 4.000.000 xe
(so vBi năm 1991 tăng 3,6 l0n chk sau 7 năm). Tính bình quân c/ 3 ngư:i dân có m t xe
con cá nhân.
#
!"
Hình1.1. S? lưfng ô tô tính trên 1000 dân c9a mjt s? thành ph? (năm 1995)
2. Cơ cBu kinh t< (%GDP)

Cơ c'u kinh t là m t tiêu th/c ph$n ánh ñDc trưng trình ñ phát tri+n và s/c m nh
kinh t c a mmi qu c gia và mmi vùng. ðây là t} tr(ng tương quan gi_a nhóm ngành
(3 khu vjc) kinh t : Nông ngh)p (k+ c$ lâm ngư nghi)p), công nghi)p (k+ c$ xây djng
cơ b$n) và dGch vK (bao g5m m(i ho t ñ ng kinh t h_u ích ngoài nông nghi)p và công
nghi)p).
Nh_ng qu c gia có công thương m i dGch vK chi m t} tr(ng lBn là nh_ng qu c gia
có n n kinh t phát tri+n m nh và thu nh#p cao.
NMTCVTOT • 23
B.ng 1.6 Cơ cBu GDP c9a mjt s? qu?c gia
Nông Công DGch vK
TT Tên qu c gia nghi)p nghi)p
(%) (%)
(%)
(1) (2) (3) (4) (5)
1 Toàn th giBi 5 32 63
(1) (2) (3) (4) (5)
2 Các nưBc thu nh#p cao 3 31 66
3 Các nưBc thu nh#p trung bình 12 37 51
4 Các nưBc thu nh#p th'p 31 33 36
5 Châu Phi Xahara 30 25 45
6 Nam Á 29 24 47
7 Vi)t Nam 27,5 30,1 42,4
Cơ c'u kinh t làm thay ñCi cơ c'u lao ñ ng, ngành ngh c a dân cư: Cơ c'u kinh
t chuy+n dGch tF nông nghi)p sang công nghi)p và dGch vK (ñ i vBi các qu c gia phát
tri+n và là xu hưBng phát tri+n c a t't c$ các qu c gia trên th giBi) ñã chuy+n lao ñ ng
tF kh i kinh t này sang kh i kinh t khác (chuy+n lao ñ ng nông nghi)p sang lao ñ ng
công nghi)p và dGch vK).
DưBi tác ñ ng c a ti n b khoa h(c k€ thu#t, s lư?ng lao ñ ng ñư?c ñào t o và
h(c ngh tăng lên không ngFng, vai trò c a con ngư:i trong lao ñ ng ñư?c thay ñCi, lao
ñ ng ñư?c cơ giBi hoá, tj ñ ng hoá. Các ñi+m dân cư thu0n tuý s$n xu't nông nghi)p s•
gi$m, các trung tâm s$n xu't công nghi)p, ti+u th công nghi)p, du lGch, dGch vK, thương
m i phát tri+n và gia tăng nhanh chóng.
Cơ c'u kinh t thay ñCi kích thích sj gia tăng c a dGch chuy+n dân cư và trao ñCi
lao ñ ng, hình thành các khu dân cư, các khu công nghi)p, các khu mua s<m, khu vui
chơi gi$i trí... lao ñ ng làm vi)c E nh_ng khu xa nơi dân cư, nhu c0u ñi l i tăng lên, ñòi
hî gia tăng các phương ti)n v#n t$i trong ñó có ô tô ñ+ ñáp /ng nhu c0u gia tăng ñó.
3. Dân cư và nguwn lao ñjng Vi#t Nam

Dân cư c a Vi)t Nam có nh_ng ñDc ñi+m sau ñây:
– Vi)t Nam là m t qu c gia ñông dân, m#t ñ dân s cao;
– Dân s Vi)t Nam thu c lo i dân s tr—, 50% dân s E ñ tuCi dưBi 25;
Giá trG c a ngu5n lao ñ ng ngoài vi)c ñánh giá vào s lư?ng thì còn căn c/ vào
ch't lư?ng ngu5n lao ñ ng như: Tay ngh , trình ñ văn hoá và khoa h(c k€ thu#t.
– Dân cư phân b không ñ5ng ñ u gi_a các vùng trong c$ nưBc: Phân b dân cư
E Vi)t Nam còn chênh l)ch lBn gi_a ñ5ng bVng vBi trung du và mi n núi, ñDc bi)t là
NMTCVTOT • 24
phân b không ñ5ng ñ u gi_a khu vjc thành thG và nông thôn t o nên s/c ép r't lBn v
dân s ñ i vBi các ñô thG do sj gia tăng dân s gây ra.
ðDc ñi+m phân b dân cư này th+ hi)n n n kinh t c a Vi)t Nam ch y u còn dja
vào nông nghi)p còn phK thu c nhi u vào y u t ñGa hình, thu} văn, thC nhưbng. Tài
nguyên thiên nhiên r't khác nhau gi_a các vùng ñã $nh hưEng rõ nét tBi phân b dân cư
và kinh t E Vi)t Nam. • Vi)t Nam hi)n nay dân cư ñô thG chi m 23,6% (s li)u ñi u
tra năm 1999), dj báo ñ n năm 2010 là trên 30% vBi t c ñ tăng bình quân là
3,5÷ 4% / năm.
Theo nghG quy t c a ð$ng c ng s$n Vi)t Nam ñ n năm 2020 Vi)t Nam cơ b$n trE
thành nưBc công nghi)p, lúc ñó lao ñ ng nông nghi)p dưBi 20% trong tCng s và giá trG
ñóng góp c a công nghi)p ph$i chi m tuy)t ñ i s trong GDP.
Xu th c a m t xã h i phát tri+n là gi$m cơ c'u v mDt tương ñ i c a s$n xu't
nông nghi)p trong n n kinh t , tăng t} l) c a công nghi)p và dGch vK. Mu n như v#y
ph$i chuy+n dGch cơ c'u lao ñ ng, sj chuy+n dGch bVng hai cách: Chuy+n dGch tuy)t ñ i
nghĩa là ñưa lao ñ ng v các khu công nghi)p, ñưa lao ñ ng ñi xu't khhu lao ñ ng, ñưa
lao ñ ng v thành ph ñây là hưBng chuy+n dGch t't nhiên không tránh khî; th/ hai
dGch chuy+n t i chm nghĩa là ñưa công nghi)p v nông thôn, phát tri+n làng ngh ñây là
hưBng ñi ch y u c a các nưBc công nghi)p có t} l) dân nông nghi)p th'p.
4. Các y<u t? khác
– Phong tKc t#p quán, thói quen ñi l i c a ngư:i dân: ð i vBi mmi vùng ngư:i dân
thư:ng có sE thích sp dKng m t lo i phương ti)n nào ñó. SE thích c a h( thư:ng xu't
phát tF sj an toàn, thu#n ti)n khi ñi l i cũng như các chk tiêu thu c v tC ch/c v#n t$i
như: ð chính xác v th:i gian, gi: ñi, gi: ñ n, th:i gian giãn cách gi_a 2 chuy n, như
v#y các doanh nghi)p v#n t$i c0n n<m rõ các y u t này ñ+ b trí ch y xe h?p lý ñáp
/ng nhu c0u ñi l i c a nhân dân.
– Sj c nh tranh trên thG trư:ng: Trong n n kinh t thG trư:ng hi)n nay ñ+ t5n t i
các doanh nghi)p c0n ph$i khzng ñGnh ñư?c uy tín c a minh thông qua ch't lư?ng s$n
phhm mà mình cung c'p. ð i vBi v#n t$i tC ch/c v#n t$i t t là m t trong các bi)n pháp
ñ+ nâng cao ch't lư?ng s$n phhm và nâng cao uy tín c a doanh nghi)p trên thG trư:ng.
– Ch ñ chính sách c a Nhà nưBc: Các chính sách c a chính ph nói chung v
kinh t và các chính sách v v#n t$i nói riêng. Chính ph c0n xây djng các nguyên t<c,
tiêu chuhn m–u, th+ l) nhVm tăng cư:ng sj ph i h?p gi_a các phương th/c v#n t$i vBi
nhau, gi_a v#n t$i và khách hàng, ñGnh hưBng phát tri+n các lo i hình v#n t$i phù h?p
vBi tFng vùng cK th+. Các doanh nghi)p v#n t$i c0n quan tâm tBi t't c$ các quy ñGnh ñ+
có th+ tC ch/c v#n t$i có hi)u qu$ ñúng theo pháp lu#t.
Chúng ta c0n nghiên c/u, phân tích, ñánh giá t't c$ các y u t v kinh t xã h i ñ+
tF ñó ñưa ra các gi$i pháp ñ i vBi các nhân t c a ñi u ki)n v kinh t xã h i nhVm ñ$m
b$o phKc vK cho nhu c0u ñi l i c a hành khách t t hơn vBi chi phí nh^ nh't, nâng cao
hi)u qu$ s$n xu't kinh doanh c a các doanh nghi)p.
NMTCVTOT • 25
1.4.2. ðI U KIcN VeN TfI
ði u ki)n v#n t$i chk ra nh_ng ñDc ñi+m, yêu c0u c a ñ i tư?ng v#n t$i $nh hưEng
tBi công tác tC ch/c v#n t$i như th nào. Nó ch y u bao g5m:
– Tính ch't v#n t$i;
– Lo i hàng và ñDc ñi+m;
– T} tr(ng và kh i lư?ng hàng hoá;
– Th:i h n v#n chuy+n;
– Khu vjc v#n chuy+n và cj ly v#n chuy+n;
– ði u ki)n x p db;
– ði u ki)n hành khách;
– ði u ki)n b n bãi;
B n ô tô khách và gara ô tô có ch/c năng phKc vK giao thông bVng ô tô buýt liên
tknh, b n ô tô ñư?c b trí trên các ñư:ng trong thành ph và các ñi+m dân cư ñông, các
ñi+m dFng thông qua và ñi+m dFng cu i cùng c a ô tô buýt có cư:ng ñ phương ti)n
tương ñ i ít. Các b n ô tô xây djng trong nh_ng thành ph lBn, nơi t#p trung l i các
ñi+m cu i cùng c a giao thông bVng ô tô buýt có cư:ng ñ xe ch y cao.
Kh$ năng thông qua c a các b n xe ô tô hành khách ñư?c xác ñGnh bVng s lư?ng
hành khách r:i b n trong m t ñơn vG th:i gian. Các b n xe ô tô hành khách thjc hi)n
các ch/c năng phK bC sung ñ+ phKc vK lái xe và hành khách: căng tin, ñi)n tho i,...
Tr m ô tô hàng dùng ñ+ t#p k t, b$o qu$n, ghép b và phân phát hàng, phKc vK
v#n chuy+n liên tknh, liên vùng và v#n chuy+n theo tuy n ñư:ng và ñư?c phân ra thành
các tr m thành ph và các tr m trung chuy+n. • các tr m ô tô hàng ngư:i ta ti p nh#n,
cân, db hàng, ch't hàng, chuy+n t$i hàng và gpi hàng ñi, móc n i rơmoóc, làm th tKc
v#n chuy+n, kho tàng và tác nghi)p nh#n gpi hàng, phKc vK lái xe và trong trư:ng h?p
c0n thi t có c$ phương ti)n v#n t$i. Quy mô c a tr m ñư?c xác ñGnh bVng lư?ng hàng
luân chuy+n và s/c ch/a c a kho tàng cũng như bVng s lư?ng phương ti)n v#n t$i cùng
m t lúc có trên ñGa h t c a chúng.
Phương pháp tC ch/c v#n t$i hành khách và hàng hoá có nh_ng yêu c0u khác
nhau, v#n t$i trong thành ph và ngo i thành, v#n t$i ñư:ng ng<n và ñư:ng dài có
nh_ng yêu c0u khác nhau. Ngoài ra công tác tC ch/c v#n t$i ô tô ñ i vBi các ngành kinh
t cũng có nh_ng ñDc ñi+m không gi ng nhau.
ðDc ñi+m c a v#n t$i trong thành ph là cj ly ng<n m#t ñ giao thông cao, lu5ng
hành khách bi n ñ ng nhi u theo th:i gian và không gian, nhi u lo i hàng, lu5ng hàng
tương ñ i Cn ñGnh, ñư:ng sá t t cho nên doanh nghi)p v#n t$i có th+ căn c/ vào nh_ng
nhi)m vK khác nhau mà phân công chuyên môn hoá hoDc sp dKng các lo i xe
chuyên dKng.
V#n t$i ñư:ng ng<n ch y u là v#n chuy+n trên nh_ng tuy n ñư:ng nhánh, giao
lưu hàng hoá gi_a nông thôn và thành thG, v#n t$i trong m t khu vjc nh^, ñi u ki)n
ñư:ng sá tương ñ i ph/c t p, lư?ng hàng hoá và hành khách có tính ch't theo mùa. Do
ñó tính năng thông qua, tính cơ ñ ng, tính v_ng ch<c c a xe ph$i ñ t yêu c0u cao.
V#n t$i ñư:ng dài ch y u là liên tknh, trên các trKc chính cũng có khi ñ+ hm tr?
cho ñư:ng s<t trên cj ly ng<n. ðDc ñi+m c a lo i này có tính ñGnh kỳ, kho$ng cách lBn,
NMTCVTOT • 26
t c ñ cao nên có th+ tC ch/c ch y xe ñGnh kỳ, dùng ñoàn xe có tr(ng t$i lBn. V#n t$i
bVng ô tô trên ñư:ng dài cũng ñư?c thjc hi)n ñ+ hoàn thành m t nhi)m vK trong th:i
gian nh't ñGnh.
Yêu c0u v#n chuy+n c a các ngành kinh t ñ i vBi v#n t$i ô tô cũng có khác
nhau, ví dK ngành bưu ñi)n yêu c0u xe có tính cơ ñ ng cao, t c ñ lBn, tr(ng t$i không
c0n lBn nhưng dung tích thùng xe ph$i lBn và có mui kín.
Kh i lư?ng và t} tr(ng hàng hoá quy t ñGnh cách tC ch/c v#n t$i, cơ khí hoá x p
db, tr(ng t$i xe khác nhau. Dja trên nh_ng yêu c0u khác nhau ñó mà ch t o ra nh_ng
lo i xe chuyên dKng thích h?p.
1.4.3. ðI U KIcN T¦ CH§C K¨ THUeT
ði u ki)n tC ch/c k€ thu#t là chk $nh hưEng c a m t s nhân t v mDt tC ch/c
(như ch ñ ch y xe, ch ñ và tC ch/c công tác c a lái xe, ch ñ b$o dưbng spa
ch_a...) và $nh hưEng c a m t s nhân t v mDt k€ thu#t (như công tác b$o qu$n xe,
trình ñ hoàn thi)n v thi t bG b$o dưbng spa ch_a, tình hình cung c'p nhiên li)u...) ñ n
công tác v#n t$i.
1. Ch< ñj b.o qu.n phương ti#n
Các gara dùng ñ+ gi_ gìn phương ti)n v#n t$i, bao g5m các công vi)c gi_ gìn, b$o
qu$n, b$o dưbng k€ thu#t theo ñGnh kỳ và ti+u tu. Các gara có th+ phKc vK nhi u lo i
phương ti)n khác nhau và có th+ thjc hi)n các n i dung công vi)c E các m/c khác nhau.
Nhưng nói chung ch/c năng chính c a gara là gi_ gìn và b$o qu$n phương ti)n, trong
thjc t có b n phương pháp b$o qu$n thư:ng ñư?c áp dKng:
– B$o qu$n kín trong gara sưEi 'm;
– B$o qu$n kín trong gara không sưEi 'm;
– B$o qu$n npa kín dưBi mái che;
– B$o qu$n l thiên trong bãi.
Phương pháp b$o qu$n trong gara sưEi 'm gi_ cho phương ti)n v#n t$i khî b't kỳ
tác ñ ng nào (khí h#u l nh, tuy t, mưa gió, bKi); phương pháp b$o qu$n trong gara
không sưEi 'm giúp phương ti)n tránh ñư?c các tác ñ ng bên ngoài trF $nh hưEng c a
nhi)t ñ ; phương pháp b$o qu$n npa kín dưBi mái che giúp cho phương ti)n tránh ñư?c
các tác ñ ng tF nhi)t ñ và gió.
Phương pháp b$o qu$n l thiên không h n ch ñư?c $nh hưEng c a b't c/ tác
ñ ng bên ngoài nào. Thông thư:ng phương pháp b$o qu$n trong gara có sưEi 'm chk áp
dKng ñ i vBi nh_ng khu vjc có khí h#u l nh, r't l nh, tuy nhiên chk b<t bu c ñ i vBi các
xe ô tô có yêu c0u v ñ tin c#y cao (ô tô c/u thương, ô tô ch_a cháy...).
MDc dù phương pháp b$o qu$n l thiên có m t s như?c ñi+m tuy nhiên ñây là
phương pháp ñư?c áp dKng r ng rãi ñ i vBi các xe ô tô t$i trong t't c$ các trư:ng h?p
khi bG h n ch v v n ñ0u tư cơ b$n, hoDc sj c0n thi t t m th:i tC ch/c khai thác, hoDc
vi)c khai thác bG gián ño n. Hơn n_a xu hưBng phát tri+n là t#p trung vào các phương
pháp và phương ti)n không ñòi hî các trang thi t bG c a chm b$o qu$n, cK th+ là vi)c áp
dKng d0u mùa ñông, ch't ch ng ñông, ch't l^ng khEi ñ ng, các thi t bG ñ+ c$i thi)n sj
t o hmn h?p và các thi t bG làm nóng ñ+ khEi ñ ng ô tô ñư?c d[ dàng.
NMTCVTOT • 27
2. Ch< ñj khai thác xe
Ch ñ khai thác c a phương ti)n v#n t$i bao g5m: ñ dài ngày làm vi)c c a
phương ti)n v#n t$i, s lư?ng xe ô tô làm vi)c ñ5ng th:i, chu kỳ ñưa xe ra làm vi)c,
quay trE v . Ch ñ ch y xe c a v#n t$i ô tô dja vào hành trình bình quân mmi năm, mmi
tháng hay mmi ngày ñêm trong k ho ch, dja vào lo i hàng, kh i lư?ng hàng hoá, ki+u
xe và s lư?ng xe hi)n có mà ñGnh ra. Nói chung có ch ñ ch y xe m t ca, hai ca hoDc
su t c$ ngày ñêm, ch ñ ch y xe có tác dKng ñ n vi)c sp dKng xe.
Tính quy lu#t c a nhi)m vK v#n t$i trên mmi tuy n ñư:ng do tình hình giao lưu
hàng hoá và hành khách quy t ñGnh, nó có quan h) ñ n vi)c sp dKng xe h?p lý. Ch ñ
làm vi)c c a phương ti)n v#n t$i s• xác ñGnh s lư?ng vG trí b$o qu$n c0n thi t và phân
bC c a chúng theo th:i gian b$o qu$n. Phương ti)n v#n t$i có th+ ñư?c khai thác m t
cách gián ño n hoDc liên tKc trong giBi h n ngày ñêm.
3. Ch< ñj b.o dưxng sTa chya phương ti#n
Nhu c0u BDSC c a phương ti)n v#n t$i phK thu c trjc ti p vào công dKng và
tr(ng t$i, ñDc tính nhu c0u v#n chuy+n, m/c ñ phát tri+n c a k t c'u phương ti)n, sj
phù h?p c a nhiên v#t li)u khai thác, cư:ng ñ khai thác, tình tr ng k€ thu#t c a
phương ti)n, m/c ñ kGp th:i c a vi)c gi_ gìn b$o qu$n xe và trình ñ lái xe.
Vi)c hoàn thi)n k t c'u phương ti)n, c$i thi)n các ñi u ki)n ñư:ng sá và nhiên v#t
li)u khai thác s• nâng cao ñư?c tính ch<c ch<n và ñ b n c a phương ti)n v#n t$i, d–n
ñ n gi$m nhu c0u v BDSC.
Cư:ng ñ khai thác phương ti)n v#n t$i càng cao, tình tr ng ñư:ng sá x'u và khí
h#u kh<c nghi)t, trong các ñi u ki)n khai thác khác như nhau thì nhu c0u b$o dưbng spa
ch_a càng cao và ñi kèm vBi nó là chi phí ñ+ duy trì tình tr ng k€ thu#t phương ti)n v#n
t$i s• càng lBn.
Trong quá trình khai thác v#n hành phương ti)n v#n t$i chGu nhi u tác ñ ng khác
nhau và do ñó có th+ xu't hi)n nh_ng trKc trDc, h^ng hóc. B$o dưbng spa ch_a nhVm
mKc ñích dj phòng và kh<c phKc các hư h^ng E phương ti)n v#n t$i. Thông thư:ng
nh_ng tác ñ ng k€ thu#t trên có th+ ñư?c phân thành 3 nhóm:
Nhóm 1: G5m nh_ng tác ñ ng nhVm mKc ñích nâng cao ñ b n v_ng, gi$m mài
mòn, phát hi)n và phòng ngFa nh_ng hư h^ng, kéo dài th:i gian ho t ñ ng c a phương
ti)n v#n t$i. Các tác ñ ng c a nhóm này ñ u có ñDc ñi+m phòng ngFa, bao g5m công
vi)c chhn ñoán, ki+m tra, xi t chDt, ñi u chknh, bôi trơn và làm s ch.
Nhóm 2: G5m nh_ng tác ñ ng nhVm kh<c phKc các hư h^ng phát sinh và phKc h5i
kh$ năng làm vi)c c a phương ti)n v#n t$i, ñây là nh_ng tác ñ ng có tính ch't spa ch_a.
Chúng bao g5m nh_ng công vi)c liên quan ñ n thay th hoDc spa ch_a các chi ti t, cKm,
cơ c'u và tCng thành, như tháo l<p, ñi u chknh, cơ khí, ngu i, rèn nhíp, hàn, ñ5ng, hàn
thi c, thân xe, sơn, k€ thu#t ñi)n, <c quy và các công vi)c khác.
Nhóm 3: G5m nh_ng tác ñ ng nhVm gi_ gìn hình th/c b ngoài c a phương ti)n,
nh_ng tác ñ ng này g5m: rpa xe, quét d(n thùng xe, ti p nhiên li)u, tra d0u mb, cung
c'p thêm nưBc làm mát... Nh_ng công vi)c này có th+ thjc hi)n m t cách riêng bi)t
hoDc cùng vBi tác ñ ng b$o dưbng.
NMTCVTOT • 28
a. Công tác b o dư`ng kd thu t phương ti,n
Các tác ñ ng b$o dưbng ñư?c ti n hành theo m t quy trình xác ñGnh, mang tính
ch't b<t bu c sau m t quãng ñư:ng xe ch y nh't ñGnh theo quy ñGnh c a các nhà s$n
xu't ô tô, thông thư:ng mmi hãng xe ô tô ñ u có nh_ng quy ñGnh b$o dưbng riêng
c a mình.
Các ho t ñ ng b$o dưbng ngày ñư?c ti n hành tuỳ theo m/c ñ c0n thi t thjc t ,
nó phK thu c vào ñi u ki)n khai thác và quãng ñư:ng xe ch y ngày ñêm. Các công vi)c
rpa xe, quét d(n thùng xe và xì khô là nh_ng tác nghi)p b<t bu c trưBc khi ti n hành
b$o dưbng. Tuy các c'p b$o dưbng k€ thu#t có khác nhau v n i dung thao tác, nhưng
tCng quát l i chúng ñ u ph$i thjc hi)n nh_ng công vi)c chính sau ñây:
– B$o dưbng mDt ngoài ô tô: Thjc hi)n các công vi)c như quét d(n, rpa xe, xì
khô, ñánh bóng v^ xe, riêng ñ i vBi xe t$i và rơmoóc thì không c0n xì khô và ñánh
bóng.
– Ki+m tra và chhn ñoán k€ thu#t: Bao g5m ki+m tra mDt ngoài, ki+m tra các m i
ghép, ki+m tra lư?ng nưBc làm mát và d0u bôi trơn, chhn ñoán tình tr ng k€ thu#t các
chi ti t, tCng thành và toàn b ô tô.
– ði u chknh và xi t chDt: Theo k t qu$ ki+m tra và chhn ñoán k€ thu#t ti n hành
ñi u chknh sj làm vi)c c a các cKm, tCng thành ô tô theo tiêu chuhn cho phép. Sau khi
ñi u chknh ph$i xi t chDt ñ+ ch ng sj nBi l^ng trong quá trình sp dKng.
– Công vi)c bôi trơn: N u ki+m tra th'y thi u v s lư?ng d0u hay mb bôi trơn
ph$i bC sung cho ñúng tiêu chuhn quy ñGnh (ñC d0u máy, d0u h p s , d0u c0u, d0u
phanh, d0u tay lái, d0u gi$m ch'n, bơm mb cácñăng...). N u ki+m tra th'y ch't lư?ng
d0u mb bôi trơn bG bi n x'u quá tiêu chuhn quy ñGnh hoDc ñã ñ n ñGnh kỳ thì ph$i thay
d0u, mb bôi trơn.
– Các công vi)c v l p xe: Ki+m tra sj hao mòn và áp su't trong l p, n u c0n thi t
ph$i bơm l p và thay ñCi vG trí c a l p.
– Các công vi)c v nhiên li)u và nưBc làm mát: Ki+m tra và bC sung nhiên li)u
cho phù h?p vBi tFng lo i ñ ng cơ, ñC thêm nưBc làm mát ñúng m/c quy ñGnh.
b. Công tác sRa chSa phương ti,n
Các tác ñ ng spa ch_a ñư?c ti n hành theo nhu c0u thjc t ñư?c xác ñGnh qua các
ho t ñ ng chhn ñoán, ki+m tra. ðDc ñi+m c a tác ñ ng spa ch_a là r't ph/c t p, kh i
lư?ng công vi)c t} l) thu#n vBi quãng ñư:ng xe ch y.
Spa ch_a phương ti)n b<t bu c ph$i theo nhu c0u thjc t , thjc t này vô cùng ña
d ng, phong phú. Tuy nhiên c0n chú ý spa ch_a thư:ng xuyên không th+ k ho ch hoá
vì nó mang tính ng–u nhiên và phK thu c vào nhu c0u thjc t . ð i vBi nh_ng xe phương
ti)n v#n t$i ñDc bi)t (xe c'p c/u, xe phòng cháy, xe chuyên dKng...) cho phép thjc hi)n
spa ch_a lBn b<t bu c sau m t quãng ñư:ng xe ch y xác ñGnh.
Các tác ñ ng spa ch_a ñư?c ti n hành theo nhu c0u thjc t ñư?c xác ñGnh qua các
ho t ñ ng chhn ñoán, ki+m tra. ðDc ñi+m c a tác ñ ng spa ch_a là r't ph/c t p, kh i
lư?ng công vi)c t} l) thu#n vBi quãng ñư:ng xe ch y.
NMTCVTOT • 29
Ngoài ra tC ch/c công tác c a lái xe, vi)c b$o qu$n xe, tC ch/c và k€ thu#t b$o
dưbng spa ch_a ñ u là nh_ng ñi u ki)n quan tr(ng $nh hưEng ñ n tình tr ng k€ thu#t và
th:i gian làm vi)c c a xe.
1.4.4. ðI U KIcN KHÍ HeU THªI TI‹T VÀ CÁC NHÂN Td KHÁC
1. ði:u ki#n khí h,u thhi ti<t
ði u ki)n khí h#u có $nh hưEng r't lBn ñ n k t c'u và tính năng sp dKng xe, ví dK
E mi n nhi)t ñBi mà dùng xe ch t o riêng cho mi n ôn ñBi thì tác dKng làm mát s•
kém. Khi nhi)t ñ bên ngoài vư?t quá 350C ñDc bi)t khi xe ch y thu#n chi u gió hoDc
khi phK t$i lBn mà s vòng quay l i th'p s• phát sinh hi)n tư?ng quá nhi)t, nưBc bG sôi,
nhi)t ñ ñ0u máy tăng làm cho h) s n p khí gi$m công su't ñ ng cơ gi$m, tiêu hao
nhiên li)u tăng lên, các chi ti t mài mòn nhanh hơn, nhi)t ñ trong bu5ng lái và thùng
xe khách cao $nh hưEng ñ n s/c kho— c a lái xe và hành khách, vì v#y mà các xe sp
dKng E mi n nhi)t ñBi ñòi hî ph$i ñư?c làm mát t t. Không khí ñưa vào máy cũng nên
l'y tF bên ngoài n<p máy ñ+ tăng h) s n p, tăng công su't c a ñ ng cơ.
Khi xe ch y E mi n khô cát bKi nhi u thì c0n ph$i dùng b0u l(c không khí hai c'p
và c0n ph$i tăng cư:ng công tác bôi trơn cho xe. Khi xe ch y trong mùa mưa c0n ph$i
có b ph#n g t nưBc mưa t t, bu5ng lái n<p máy ph$i t t l i ph$i có mui b t ñ+ b$o qu$n
hàng hoá.
Mi n cao nguyên và mi n núi ñ cao so vBi mDt bi+n trên 3000 mét không khí
loãng, khí h#u bi n ñCi th't thư:ng (ñknh núi l nh, chân núi nóng) khí áp gi$m 31%, E
ñ cao trên 4000 mét khí áp gi$m 40%, E ñ cao trên 4500 mét nưBc sôi E 850C. Vì v#y
E nh_ng ñ cao như th lư?ng không khí n p vào máy gi$m, hmn h?p khí quá ñDc, công
su't ñ ng cơ gi$m, lư?ng tiêu hao nhiên li)u tăng lên. Ta có b$ng s li)u sau:
B.ng 1.8. nh hưFng c9a ñj cao ñ?i v]i ho*t ñjng c9a ô tô
ð cao so vBi mDt bi+n Gi$m công su't ñ ng cơ Áp ljc phanh hơi
(mét) (%) (Pmax = 7,5 Kg / cm2)
1000 12,5 6,7
2000 20,0 6,2
3000 32,5 5,5
4000 40,2 4,7
5000 48,3 3,8
Công su't ñ ng cơ gi$m $nh hưEng tBi tr(ng t$i c a xe, còn áp ljc phanh hơi
gi$m $nh hưEng tBi an toàn khi ch y xe.
a. ðiVu ki,n nhi,t ñW
VG trí ñGa lý c a Vi)t Nam tF vĩ tuy n 8030’ ñ n 23022’ b<c bán c0u, Vi)t Nam
nVm trong vùng nhi)t ñBi gió mùa, chGu $nh hưEng trjc ti p c a nhi u ñ?t mưa, bão, lũ
lKt... $nh hưEng trjc ti p ñ n quá trình v#n t$i.
NMTCVTOT • 30
ðDc ñi+m khí h#u Vi)t Nam là nhi)t ñ không khí cao, ñ hm cao và liên tKc trong
m t th:i gian dài, có giông bão mưa nhi u, mưa to và t#p trung theo mùa vào m t s
th:i gian trong năm. Nhi)t ñ trung bình hàng năm E Vi)t Nam là: 22,70C; trong ñó:
nhi)t ñ cjc ñ i 42,80C; cjc ti+u là –3,10C. Vào nh_ng ngày mùa hè khi nhi)t ñ không
khí cao, nhi)t ñ mDt ñư:ng có th+ lên ñ n 600C, cá bi)t có khi cao hơn. • mi n B<c
nhi)t ñ trung bình mùa nóng là 330C; nhi)t ñ trung bình mùa l nh là 17 – 190C.
Khi nhi)t ñ cao: Lương thjc bG bi n ch't, thjc phhm tươi s ng chóng bG ôi thiu,
rau qu$ gi$m ch't lư?ng; xăng d0u bay hơi nhanh và d[ l<ng cDn; xi măng, cao su, thu}
tinh, sành s/, v$i s?i... ñ u bG bi n ch't. Do ñó, khi v#n chuy+n, b$o qu$n, x p db hàng
hoá c0n tránh nhi)t ñ cao; ñDc bi)t vào mùa hè, phương ti)n ph$i che ch<n t t ñ+ ñ$m
b$o ch't lư?ng hàng hoá trong quá trình v#n t$i. Do nhi)t ñ cao lBp nhja trên mDt
ñư:ng d[ bG ch$y, áp ljc hơi l p d[ bG tăng quá m/c, làm tăng quá trình hao mòn c a
phương ti)n.
Mùa ñông nhi)t ñ không quá th'p, không có băng tuy t nên khi xe ch y không
ph$i hâm nóng máy, ñ ng cơ khEi ñ ng ít hao mòn, nhiên li)u l^ng d[ b c hơi hmn h?p
t t vBi không khí cháy ñư?c s ch. MDt khác cũng có h i làm cho máy d[ nóng, nưBc
mau sôi gây kích nC làm công su't ñ ng cơ gi$m, tiêu hao nhiên li)u tăng, tiêu hao nưBc
làm mát, dung dGch <c qui mau ñDc. Không khí nhŸ m#t ñ bKi tăng lên trong ñó có
nhi u h t mài r<n, mà E nưBc ta hi)n nay ch't lư?ng mDt ñư:ng còn th'p, nhi u ñư:ng
ñ't nên tác h i này cũng ñáng k+.
b. ðW $m không khí
Không khí ng#m hơi nưBc g(i là ñ ]m không khí. ð hm không khí ñư?c bi+u thG
qua: ñ hm b$o hoà; ñ hm tuy)t ñ i và ñ hm tương ñ i.
– ð ]m bão hoà (ñ ]m c^c ñGi) là lư?ng hơi nưBc t i ña ch/a trong 1m3 không
khí E nhi)t ñ và áp su't cK th+, ký hi)u – A; ñơn vG: gam / m3. Trong ñi u ki)n áp su't
c ñGnh là 760 mmHg, khi nhi)t ñ tăng thì ñ hm b$o hoà cũng tăng theo.
– ð ]m tuy t ñ=i là lư?ng hơi nưBc thjc t (tính bVng gam) ch/a trong 1 m3
không khí E nhi)t ñ và áp su't cK th+, ký hi)u – a; ñơn vG: gam / m3. ð hm tuy)t ñ i
trung bình hàng năm c a Vi)t Nam: 18,0 gam / m3.
– ð ]m tương ñ=i là t} s gi_a ñ hm tuy)t ñ i (a) vBi ñ hm b$o hoà (A) E nhi)t
ñ và áp su't cK th+, ký hi)u – r; ñơn vG %.
a
r= 100 (%) (1.2)
A
ð hm tương ñ i c a không khí bi+u thG sj khô, ưBt c a không khí trong ñi u ki)n
áp su't và nhi)t ñ cK th+. Vi)t Nam là nưBc có ñ hm tương ñ i khá cao; s gi: có ñ
hm lBn hơn 80% chi m tBi 78% s gi: c a c$ năm.
ð hm tuy)t ñ i cao và kéo dài trong nhi u tháng, ñ hm tuy)t ñ i ñ t 20 g / m3
có khi lên ñ n 24 – 25 g / m3, có sương mù, sương mu i và mưa phùn. ð hm cao có l?i
là máy nC êm dGu hơn (hơi nưBc tham gia vào quá trình cháy) có kh$ năng ch ng kích
nC, h) s truy n nhi)t c a không khí cao, k t tK các h t bKi bé. Nhưng ñ hm cao cũng
gây nhi u tác h i như tăng t c ñ ăn mòn kim lo i (nhanh g'p 3 l0n so vBi các nưBc ôn
NMTCVTOT • 31
ñBi) trG s ñi)n trE c a v#t cách ñi)n gi$m, kh$ năng rò ñi)n c a v#t tj phóng tăng lên,
tK ñi)n chóng h^ng. ð hm cao cùng vBi b/c x mDt tr:i làm cho các thi t bG ñi)n, các
phK tùng bVng ch't d—o chóng h^ng, sơn chóng b c màu, kém bóng, các v#t li)u bVng
gm cũng chóng h^ng. Khi ñ hm tương ñ i tăng lên, các vi sinh v#t phát tri+n nhanh,
hi)n tư?ng ô xy hóa tăng m nh.
c. Mưa: ñư?c ñánh giá thông qua chk s lư?ng mưa và s ngày mưa trong năm.
Lư?ng mưa E nưBc ta r't lBn trung bình hàng năm 1.700mm, lư?ng mưa thư:ng
t#p trung trong m t s tháng, m t s ngày, lư?ng nưBc vào mùa mưa thư:ng chi m tBi
81% lư?ng nưBc trong c$ năm, có ngày mưa tBi 500 – 600 mm, d[ sinh lKt l i và t<c
ngh•n giao thông. ðDc bi)t mưa to làm sói mòn ñư:ng sá c0u c ng h n ch ngày ho t
ñ ng c a xe, t i khu vjc mi n Trung thư:ng x$y ra lũ quét trong mùa mưa $nh hưEng
r't lBn ñ n giao thông v#n t$i.
2. nh hưFng c9a các nhân t? khác
Ho t ñ ng c a vi sinh v#t và côn trùng cũng là m t trong nh_ng nguyên nhân cơ
b$n làm gi$m ch't lư?ng c a hàng hoá, ñDc bi)t là hàng lương thjc, thjc phhm.
a. Vi sinh v t bao g_m: vi khuhn; men; m c...
– Vi khu]n là nh_ng sinh v#t ñơn bào, kích thưBc r't nh^ chk tF 1–3 micron
(1micron = 10–3 mm), hình dáng ña d ng, thông thư:ng d ng hình c0u. Trong ñi u ki)n
thu#n l?i tF 1 t bào sau 4 gi: ñã s$n sinh ra ñư?c 256 t bào (tăng theo c'p s nhân).
– Men thu c lo i ñơn bào, hình tròn; b0u dKc, kích thưBc nh^: 10 micron, sinh
trưEng bVng nhy m0m.
– M=c có c'u t o ña d ng (ña bào và ñơn bào) kích thưBc lBn hơn vi khuhn và
men, trên b mDt thjc phhm chúng t o thành nh_ng lBp m^ng màu xanh nh t, màu xám.
b. Côn trùng g5m m i, m(t, gián, ki n, chu t... là nguyên nhân gây ra hao hKt và gi$m
ch't lư?ng hàng hoá.
Ngoài nh_ng y u t ñã nêu E trên, còn các y u t khác tác ñ ng ñ n quá trình b$o
qu$n, v#n chuy+n, x p db hàng hoá mà trong quá trình tC ch/c c0n có bi)n pháp phòng
ngFa thích h?p và có hi)u qu$.
1.4.5. ðI U KIcN ðƯªNG SÁ
ði u ki)n này r't quan tr(ng, nó chk rõ $nh hưEng c a ñư:ng sá c0u c ng ñ n vi)c
khai thác xe, ñi u ki)n ñư:ng sá bao g5m:
– Lo i mDt ñư:ng và ñ bVng phzng, tình tr ng ñư:ng và ñGa th nơi ñư:ng ñi qua
(ñ5ng bVng, trung du, mi n núi)
– Tính v_ng ch<c c a ñư:ng sá và các công trình trên ñư:ng.
– Nh_ng y u t v vG trí hình dáng ñư:ng như: ð d c, bán kính cong, ñ g'p
khúc c a con ñư:ng...
– Cư:ng ñ v#n hành trên ñư:ng.
ð+ nâng cao hi)u qu$ sp dKng l i có kh$ năng gi$m giá thành xây djng nói chung
ñư:ng sá ph$i tho$ mãn m'y yêu c0u sau:
NMTCVTOT • 32
+ Trong ñi u ki)n phát huy tính năng t c ñ c a xe cao nh't mà v–n ñ$m b$o an
toàn;
+ Tiêu hao nhiên v#t li)u ch y xe ít nh't;
+ Hao mòn xe ít nh't;
+ Kh$ năng thông xe cao nh't;
+ Thu#n ti)n cho v#n t$i ñDc bi)t là tho$i mái cho v#n t$i hành khách.
1. M*ng lư]i ñưhng ô tô và cBp h*ng kG thu,t c9a ñưhng
ðư2ng ô tô là tCng h?p các công trình, các trang thi t bG nhVm phKc vK cho giao
thông trên ñư:ng. M t con ñư:ng thư:ng th+ hi)n trên 3 b$n v• cơ b$n: bình ñ5, tr<c
d(c và tr<c ngang.
TuyDn ñư2ng là ñư:ng n i gi_a các ñi+m tim ñư:ng (các ñi+m nVm gi_a n n
ñư:ng hoDc ph0n xe ch y). Vì ph$i tránh các chưBng ng i v#t, tuy n ñư:ng g5m nhi u
ño n thzng, chuy+n hưBng E ñknh. • các chm chuy n hưBng, ñ+ ñ$m b$o xe ch y êm
thu#n, ngư:i ta ph$i n i ti p bVng các ñư:ng cong tròn.
Bình ñT là hình chi u bVng c a tuy n ñư:ng trên ñGa hình. Ngoài các y u t ñGa
hình, bi+u di[n ch y u bVng các ñư:ng ñ5ng m/c, tuy n ñư:ng xác ñGnh nh: các y u
t sau:
– ði+m xu't phát, ñi+m tBi và các ñi+m chuy+n hưBng (các ñi+m ñknh);
– Các góc ngoDt a0, a1, a2... E các chm ñCi hưBng tuy n;
– Chi u dài và góc phương vG các ño n thzng;
– Các y u t ñư:ng cong g5m có góc ngoDt a, bán kính ñư:ng cong R, chi u dài
ñư:ng ti p tuy n T, phân cj p;
Trac dbc là mDt c<t ñ/ng theo d(c tuy n ñư:ng ñã dumi thzng. Tr<c d(c thư:ng
ñư?c v• vBi t} l) chi u ñ/ng g'p 10 l0n chi u dài. Cao ñ tj nhiên th+ hi)n trên tr<c d(c
theo thói quen bVng mjc ñen nên ñư?c g(i là ñưKng ñen. Cao ñ thi t k ñư?c th+ hi)n
bVng m0u ñ^ và cũng ñư?c g(i là ñưKng ñf. ðư:ng ñ^ có th+ th+ hi)n ñi+m tim ñư:ng
hoDc ñi+m mép n n ñư:ng vBi ñư:ng c'p cao nên c0n có ghi chú. Trên tr<c d(c, các ñ
d c th+ hi)n bVng các ñư:ng thzng và các chm ñCi d c cũng n i bVng các ñư:ng cong
ñ/ng l5i hoDc lõm ñ+ cho xe ch y êm thu#n.
ðư:ng ñ^ xác ñGnh bVng:
– Cao ñ thi t k ñi+m ñ0u và ñi+m cu i
– ð d c d(c (ph0n trăm hay ph0n nghìn) và chi u dài các ño n d c
– ðư:ng cong ñ/ng l5i và lõm t i các chm ñCi d c và các y u t c a nó.
– Cao ñ thi t k (cao ñ ñ^) c a các ñi+m trung gian, các ñi+m có công trình,
các ñi+m thay ñCi ñGa hình, các ñi+m lý trình.
– Căn c/ vào cao ñ ñ^ và cao ñ ñen, xác ñGnh các cao ñ ñào và cao ñ ñ<p.
Trac ngang là hình chi u các y u t c a ñư:ng trên hình chi u thzng góc vBi
tim ñư:ng. Trên tr<c ngang mDt ñ't tj nhiên cũng th+ hi)n bVng m0u ñen. Các y u t
thi t k trên tr<c ngang là:
NMTCVTOT • 33
– B r ng ph0n xe ch y: b ph#n tăng cư:ng chGu tác dKng trjc ti p c a xe ch y.
– B r ng n n ñư:ng: b ph#n ch ng ñb, ñ$m b$o cư:ng ñ c a ph0n xe ch y.
– Các rãnh biên (sát n n ñư:ng) ñ+ thoát nưBc d(c tuy n.
– Mái d c (còn g(i là taluy) và ñ d c taluy.
– L ñư:ng: di)n tích còn l i hai bên ph0n xe ch y ñ+ tăng an toàn và ñ+ ñm xe
t m th:i.
Trên ñư:ng cao t c, ph0n xe ch y ñư?c chia riêng bi)t theo các chi u xe ñ+ tăng
cư:ng an toàn và phân cách nhau bVng d$i phân cách. Ph0n l ñư:ng có m t di)n tích
ñư?c gia c và ñGnh hưBng bVng ñ$i ñGnh hưBng (m t v ch sơn tr<ng hay vàng r ng
20cm).
Theo vG trí tương quan gi_a ñư:ng ñ^ và mDt ñ't tj nhiên, ta có th+ có các tr<c
ngang ñào, tr<c ngang ñ<p hoDc npa ñào npa ñ<p.
2. M*ng lư]i ñưhng và cBp h*ng kG thu,t c9a ñưhng
ðư:ng có th+ phân lo i theo ý nghĩa hành chính, theo ngu5n ngân sách ñ0u tư,
duy tu b$o dưbng...:
– H) th ng qu c l : n i các trung tâm kinh t , chính trG, giao thông có ý nghĩa
toàn qu c.
– H) th ng ñư:ng ñGa phương (tknh l , huy)n l ,...): n i li n các trung tâm kinh t
có tính ch't ñGa phương như tknh, huy)n, xã....
Theo trình ñ trang bG k€ thu#t, ñư:ng có th+ phân theo các c'p h ng k€ thu#t,
b$ng phân h ng c'p ñ ñư:ng ñư?c th+ hi)n E b$ng sau:
B.ng 1.9 CBp h*ng ñưhng l{a ch|n theo lưu lưfng xe ch*y
ðơn v- tính: Xe / ngày ñêm
C'p ñư:ng I II III IV V VI
Lưu lư?ng xe 3000 – 1000 – 300 – 50 –
> 6000 < 50
tính toán 6000 3000 1000 300
Mmi c'p h ng ñư:ng s• có m t s các chk tiêu k€ thu#t cơ b$n tương /ng, trong ñó
t=c ñ xe chGy tính toán là tiêu chuhn cơ b$n nh't, tF ñó s• d–n xu't ra nhi u chk tiêu
quan tr(ng khác.
M+t cgt ngang cAa ñưKng
Quy ñ-nh chung:. B mDt n n ñư:ng g5m có ph0n xe ch y và l ñư:ng, khi c0n
thi t ph$i có d$i phân cách l ñư:ng khi Vtt ≥ 40 km / h có m t ph0n gia c . Khi ph0n xe
ch y có tF 4 làn xe trE lên, E gi_a nên b trí d$i phân cách.
Ph0n gia c c a l ñư:ng c'u t o ñơn gi$n hơn so vBi mDt ñư:ng (bBt lBp, bBt chi u
dày lBp, dùng v#t li)u kém hơn) nhưng lBp mDt c a nó ph$i làm cùng v#t li)u vBi mDt
NMTCVTOT • 34
ph0n xe ch y. Khi Vtt = 40 km / h, ph0n l gia c ñư?c làm bVng v#t li)u khác vBi lBp mDt
ph0n xe ch y.
Chi u r ng t i thi+u y u t mDt c<t ngang c a các c'p ñư:ng ñư?c qui ñGnh E
b$ng sau.
B.ng 1.10 Các y<u t? t?i thiXu c9a mgt c}t ngang
ðơn v- tính: mét
C'p k€ thu#t
Các y u t
20 40 60 80
Ph0n xe ch y 1 x 3,50 2 x 3,00 2 x 3,50 2 x 3,50
Ph0n l ñư:ng 2 x 1,50 2 x 1,50 2 x 2,50 2 x 3,00
Ph0n có gia c – 2 x 1,00 2 x 2,00 2 x 2,50
B r ng t i thi+u c a n n 6,50 9,00 12,00 13,00
ñư:ng
Chú thích: B ng này chưa xét ñDn b r ng làn xe ñGp, xe thô sơ, và d i phân
cách.
1.5. NĂNG L•C V N CHUYKN
1.5.1. KHf NĂNG THÔNG QUA C‡A ðƯªNG
1. Kh. năng thông xe và s? làn xe
a. Khái ni,m
Kh$ năng thông xe c a ñư:ng là s phương ti)n giao thông lBn nh't có th+ ch y
qua mDt c<t ngang ñư:ng hoDc m t ño n ñư:ng trong m t ñơn vG th:i gian thư:ng là 1
gi:; ñơn vG tính: Xe / làn / gi: hoDc Xe / gi:.
– Kh$ năng thông xe lý thuy t: Là kh$ năng thông xe xét trong ñi u ki)n lý tưEng
t/c là: trên ñư:ng có toàn xe con ch y trên ñư:ng bVng phzng.
– Kh$ năng thông xe thjc t : Kh$ năng thông xe có xét ñ n ñi u ki)n cK th+ c a
ñư:ng và giao thông trên ñư:ng.
– Kh$ năng thông xe c a ñư:ng phK thu c vào b r ng mmi làn xe, s làn xe, v#n
t c xe, các chưBng ng i v#t và các thành ph0n xe ch y trên ñư:ng.
Kh$ năng thông xe thjc t = 0,3 ÷ 0,5 kh$ năng thông xe lý thuy t.
– Kh$ năng thông xe lý thuy t ñư?c tính theo ñi u ki)n xe ch y lý tưEng, xe ch y
cùng t c ñ và cách nhau m t kho$ng cách an toàn.
M ng lưBi ñư:ng ô tô c0n ph$i ñ$m b$o cho m t s lư?ng xe ch y qua trong m t
ñơn vG th:i gian, s lư?ng xe phK thu c vào kh i lư?ng và tính ch't hàng hoá mà nó v#n
chuy+n trong khu vjc ñư:ng ñi qua, phK thu c vào ki+u và tính năng k€ thu#t c a
phương ti)n. N u năng ljc thông qua c a ñư:ng không ñáp /ng ñư?c s lư?ng xe c0n
NMTCVTOT • 35
thi t qua thì s• gây ra t<c ngh•n phương ti)n khi ho t ñ ng, làm gi$m năng su't c a
phương ti)n và tăng chi phí v#n t$i…
Tuỳ theo chi u r ng c a mDt ñư:ng mà ñư:ng ô tô có m t hoDc nhi u làn xe ch y
E mmi hưBng, kh$ năng thông qua c a ñư:ng ñư?c hình thành tF kh$ năng thông qua
c a t't c$ các làn ñư:ng c ng l i. Kh$ năng thông qua c a m t làn ñư:ng là hàm s c a
t c ñ v#n hành, chi u dài phương ti)n, b trí các ñư:ng giao nhau, ch't lư?ng phanh
c a xe… Vi)c tính toán lý thuy t kh$ năng thông qua c a ñư:ng thư:ng ñư?c xây djng
theo gi$ thi t là phương ti)n ch y trên mDt ñư:ng có t c ñ như nhau và có kho$ng cách
gi_a các xe gi ng nhau. Có th+ kh$ năng thông qua c a tFng ño n trên c$ tuy n ñư:ng
không gi ng nhau, như v#y kh$ năng thông qua c a c$ tuy n ñư:ng bG giBi h n bEi kh$
năng thông qua c a ño n kém nh't.
Kh$ năng thông qua c a làn ñư:ng khi xe ch y liên tKc ñư?c xác ñGnh như sau:
Gi_a hai xe ch y li n nhau c0n có m t kho$ng cách an toàn (L) (Hình 1.1), kho$ng cách
này bao g5m ba thành ph0n ñó là: Chi u dài xe (L0), quãng ñư:ng xe ch y tương /ng
vBi th:i gian ph$n /ng c a lái xe tF khi nhìn th'y chưBng ng i v#t ñ n khi lái xe có
ph$n /ng (L1), quãng ñư:ng phanh c a xe (L2). Ta có:
L = L0 + L1 + L2 (1.3)
29 29
$ $
Hình 1.1. Kho.ng cách an toàn c9a ô tô

N u t c ñ c a xe là V (Km / gi:) thì th:i gian (t) ñ+ xe ch y trên quãng ñư:ng L
này s• là:
L
t= (gi:) (1.4)
V
Do ñó kh$ năng thông qua c a ño n ñư:ng này trong m t gi: là:
3600 3600 *V
A= = (xe / gi:) (1.5)
t L
Th:i gian ph$n /ng c a lái xe t0 phK thu c vào trình ñ lái xe vào s/c kho— và
tr ng thái th0n kinh c a h(. VBi t c ñ xe ch y là V ño n ñư:ng tương /ng vBi th:i
gian ph$n /ng c a lái xe là:
L1 = V* t0 (mét) (1.6)
NMTCVTOT • 36
Quãng ñư:ng phanh c a xe L2 ñư?c tính bVng:
V 2
L2 = (mét) (1.7)
2*g *
VBi g M gia t c tr(ng trư:ng (m / g2)
M h) s bám mDt ñư:ng c a l p xe
1
T} s ñư?c áp dKng cho tFng ño n ñư:ng cK th+ là m t hVng s g(i là
2* g *
h) s phanh C, do ñó L2 = C*V2.
M t cách khác ta có:
3600 * V 2
A = 2
(xe / gi:) (1.8)
L1 + V * t 0 + C * V
Thông thư:ng trong tính toán ngư:i ta l'y chi u dài xe con là 4,5 ÷ 5 m t; xe t$i
là 7 mét; xe t$i kéo moóc là 13 mét; h) s phanh tF 0,11÷ 0,13; Th:i gian ph$n /ng c a
lái xe tF 0,5 ÷ 1 giây.
fnh hưEng c a t c ñ xe ch y ñ n kh$ năng thông qua c a m t làn ñư:ng khi
ch y liên tKc ñư?c bi+u di[n như hình 1–1, Khi tính kh$ năng thông qua c a ñư:ng cho
nhi u ki+u xe khác nhau thư:ng quy ñCi v m t lo i xe tiêu chuhn. Trên ñư:ng có
nh_ng chm giao c<t nên vi)c ch y xe không liên tKc d–n ñ n h n ch kh$ năng thông
qua.
+ Kh$ năng thông xe t i ña ñư?c l'y như sau:
– Khi có phân cách xe ch y trái chi u và phân cách ô tô vBi xe thô sơ có giá trG
1800 xequyñCi / gi:.
– Khi có phân cách xe ch y trái chi u và không có phân cách xe ô tô vBi xe thô
sơ có giá trG 1600 xe quyñCi / làn / gi:.
– Khi không có phân cách trái chi u và ô tô ch y chung vBi xe thô sơ: 1000
xequyñCi / làn / gi:
N u trên ñư:ng có các thành ph0n xe khác, ta ph$i quy ñCi xe con ñ+ tính năng
ljc thông xe, h) s quy ñCi l'y như sau: xe ñ p: 0,2; xe máy: 0,3; xe con:1; xe t$i: 2 trKc
và xe buýt dưBi 25 chm: 2,0; xe t$i có tF 3 trKc trE lên và xe buýt lBn: 2,5; xe kéo moóc,
xe buýt có kéo moóc: 3,0.
b. S; làn xe chDy.
N cdgio
n= (1.9)
z * N lth
Trong ñó: Ncdgio – lưu lư?ng xe thi t k cao ñi+m gi: (xe quyñCi / gi:);
Ncdgio= (0,10 ÷ 0,12) Ntbnam.
NMTCVTOT • 37
Ntbnam – lưu lư?ng xe thi t k bình quân ngày ñêm trong năm tương
lai; năm tương lai là năm th/ 20 sau khi ñưa ñư:ng vào sp dKng ñ i
vBi ñư:ng mBi và là năm th/ 15 ñ i vBi ñư:ng nâng c'p.
Nlth – năng ljc thông hành t i ña;
Z – h) s sp dKng năng ljc thông hành;
N u Vtt ≥ 80 Km / h thì z = 0,55.
N u Vtt = 60Km / h thì z = 0,55 ñ i vBi ñ5ng bVng; z = 0,77 ñ i vBi ñ5i núi.
N u Vtt ≤ 40Km / h thì z = 0,77.
2. Kh. năng thông qua c9a nút giao thông
a. Nút giao thông
Nút giao thông là nơi giao nhau gi_a nhi u ñư:ng ô tô hoDc ñư:ng ô tô vBi ñư:ng
s<t, t i ñó xe có th+ chuy+n hưBng ñ+ ñi theo hành trình mong mu n. Vì v#y nút giao
thông là ñi+m t#p trung, t i ñó trong m t không gian thư:ng là ch#t hŸp, trong m t th:i
gian không nhi u, ngư:i lái xe ñ5ng th:i ph$i thjc hi)n nhi u thao tác: quan sát nút ñ+
hi+u cách tC ch/c trong nút, quan sát các xe ñang ho t ñ ng trong nút, sau ñó ph$i gia
t c, gi$m t c, chuy+n lu5ng, c<t lu5ng… Cũng do v#y mà nút giao thông là nơi làm
gi$m năng ljc thông hành c a tuy n, là nơi t#p trung nhi u tai n n giao thông và ách t<c
xe c .
Các liDi nút giao thông
* V ki+u lo i giao c<t bao g5m
– Nút giao c<t cùng m/c (ngang m/c);
– Nút giao c<t khác m/c.
* V sp dKng phương ti)n ñi u khi+n giao thông bao g5m
– Nút giao thông có ñèn ñi u khi+n; – Nút giao thông không ñèn ñi u khi+n.
b. Nút giao thông cùng m c
Nút giao thông cùng m/c thư:ng ñư?c sp dKng khi lưu lư?ng nút không lBn, tuỳ
theo lưu lư?ng xe ch y trong nút có th+ ch(n lo i hình nút khác nhau: nút giao thông
ñơn gi$n (không có ñ$o, d$i chuy+n ti p t c ñ ) nút giao thông có ñ$o d–n hưBng trên
ñư:ng phK, nút giao thông có ñ$o d–n hưBng trên ñư:ng chính và ñư:ng phK, có d$i
chuy+n ti p t c ñ trên ñư:ng chính, nút giao nhau hình xuy n.
– Nút giao thông ñơn gi$n nên dùng khi lưu lư?ng xe tính toán E nút nh^ hơn
1000 xe / ngàyñêm.
– Nút giao thông có ñ$o giao thông, có làn chuy+n t c, có chm xe ch: r• trái,
khuyên nên dùng khi lưu lư?ng xe tính toán (tính cho c$ 2 ñư:ng giao nhau) tF 1000
ñ n 4000 xe / ngàyñêm.
– Nút giao thông hình xuy n chk nên thi t k E trư:ng h?p lưu lư?ng xe ôtô trên
các ñư:ng d–n tBi nút bVng nhau hoDc khác nhau không quá 20% và s lư?ng ôtô r• trái
E trên c$ 2 ñư:ng không ít hơn 20%.
Nút giao thông có ñèn ñiVu khi=n.
NMTCVTOT • 38
– Khi ñi u khi+n ñGa hình nút giao thông có t0m nhìn không ñ$m b$o hoDc khi
cư:ng ñ xe ch y t i nút lBn, vi)c áp dKng lu#t ưu tiên xe ch y và các bi)n pháp k—
v ch sơn, phân lu5ng, ngư:i ta quy ho ch các nút ñư?c ñi u khi+n bVng ñèn tín hi)u.
– Nút giao thông có ñèn ñi u khi+n thư:ng ñư?c sp dKng E các ñô thG quan tr(ng.
ð i vBi ñư:ng ngoài ñô thG và các thG tr'n, thG xã nh^, lo i nút giao thông có ñèn ñi u
khi+n chk ñư?c sp dKng trong nh_ng trư:ng h?p cá bi)t.
Các ki=u ñiVu khi=n nút giao thông có ñèn tín hi,u.
* ði u khi+n theo th:i gian ñã ñư?c 'n ñGnh trưBc.
– Chương trình ñơn: Lo i này thư:ng sp dKng ñ i vBi lu5ng giao thông không
nhi u.
– Chương trình v n năng: Có nhi u chư:ng trình con, mmi chương trình ñư?c sp
dKng tuỳ theo lư?ng giao thông t i nút.
+ ði u khi+n bVng tay theo lư?ng giao thông trên các ñư:ng vào nút;
+ ði u khi+n tj ñ ng theo gi: trong ngày;
+ ði u khi+n theo s lư?ng xe ñ m ñư?c tF các tuy n t i nút, chương trình ñư?c
ch(n phù h?p vBi tình hình s lư?ng giao thông E các ñư:ng t i nút.
c. Nút giao thông khác m c
Khi lưu lư?ng xe ch y r't lBn ngư:i ta sp dKng nút giao thông khác m/c ñ+ tách
hoàn toàn hai ñư:ng khi gDp nhau. Trong nút giao thông lo i này ngư:i ta sp dKng ít
nh't m t c0u vư?t hoDc m t h0m ñ+ cho các lu5ng xe ch y thzng E các tuy n ñư:ng qua
nút; còn các lu5ng xe r• trái và r• ph$i thì theo các ñư:ng nhánh ñ+ ra vào nút. Nói
chung không cho phép các lu5ng xe giao c<t nhau; các lu5ng xe chk nh#p dòng hoDc
tách dòng ñ+ r•. Chk E nh_ng chm giao nhu c a ñư:ng c'p III vBi các ñư:ng c'p th'p
hơn mBi cho phép m t s lu5ng có lưu lư?ng th'p ñư?c giao c<t nhau.
Ph m vi sp dKng nút giao thông phK thu c vào lưu lư?ng xe ch y và vào c'p
ñư:ng giao nhau. Lưu lư?ng c a xe qua các nút giao thông khác m/c ñư?c sp dKng
khác nhau ñ i vBi tFng qu c gia, E M€ nút giao thông khác m/c ñư?c sp dKng khi lưu
lư?ng xe N > 5000 xe / h ; E Liên Xô (cũ) tF 5000–8000 xe / ng.ñ (s xe ñư?c tính ñCi
ra xe con).
Ngày nay E nhi u thành ph lBn nút giao thông khác m/c ñã trE thành m t hình
th/c giao nhau ñư?c sp dKng phC bi n và có nhi u nút giao nhau 3, 4 t0ng.
1.5.2. NĂNG L²C VeN CHUY†N C‡A VeN TfI Ô TÔ
Năng ljc v#n chuy+n c a phương ti)n là kh i lư?ng hàng hoá hoDc hành khách t i
ña mà nó v#n chuy+n ñư?c trong m t th:i gian t i m t mDt c<t theo m t chi u m t ño n
ñư:ng, khi sp dKng ñ0y ñ các tính năng k€ thu#t c a xe như t c ñ , t$i tr(ng dung tích
thùng xe, sj phù h?p c a thùng xe vBi lo i hàng. Năng ljc v#n t$i c a ñoàn xe phK
thu c vào tCng tr(ng t$i c a ñoàn xe và k t c'u ñoàn xe, tình tr ng k€ thu#t c a chúng.
Kh$ năng thông qua ñư?c xác ñGnh bVng công th/c sau ñây:
N=n × q (1.10)
NMTCVTOT • 39
Trong ñó: N – kh$ năng thông qua c a ñư:ng (T'n hoDc HK / gi:);
n – kh$ năng thông qua (xe / gi:);
q – tr(ng t$i trung bình c a phương ti)n (T'n hoDc hành khách).
Vi)c trang bG cho v#n t$i ô tô các phương ti)n có năng su't cao vBi ch't lư?ng
khai thác t t, có m ng lưBi ñư:ng b và các công trình trên ñư:ng b$o ñ$m cho ô tô
ho t ñ ng liên tKc là nh_ng y u t cơ b$n xác ñGnh kh$ năng v#n chuy+n c a v#n t$i ô
tô. Ngoài ra năng ljc v#n t$i c a ngành cũng còn phK thu c vào trang bG k€ thu#t ñ+ b$o
ñ$m cho xe có tình tr ng k€ thu#t t t.
Do nh_ng ñDc ñi+m trên v#n t$i ô tô luôn chi m m t vG trí quan tr(ng trong h)
th ng v#n t$i c a mmi qu c gia. Ngày nay vBi sj phát tri+n c a các ngành kinh t qu c
dân khác vFa ñòi hî nhi u E v#n t$i ô tô nhưng cũng t o ñi u ki)n thu#n l?i cho v#n
t$i ô tô phát tri+n nhanh. V#n t$i ô tô không chk v#n chuy+n hàng l— E kho$ng cách ng<n
mà còn có th+ v#n chuy+n hàng kh i lư?ng lBn trên kho$ng cách dài vBi t c ñ ñưa
hàng nhanh, không chk v#n chuy+n trong nưBc mà còn có th+ v#n chuy+n gi_a các qu c
gia.
• Vi)t Nam, phát tri+n v#n t$i ô tô trong ñi u ki)n kinh t thG trư:ng hi)n nay r't
phù h?p, ñDc bi)t trong khu vjc kinh t t#p th+ và cá th+ chk v#n chuy+n hàng kh i
lư?ng nh^ trên kho$ng cách ng<n. Tư nhân tham gia kinh doanh v#n t$i ô tô r't d[ dàng
và phù h?p t o ra nhi u lo i hình doanh nghi)p cùng tham gia v#n t$i ô tô, chính vì v#y
th:i gian g0n ñây s lư?ng phương ti)n ô tô tăng r't nhanh. Các doanh nghi)p ô tô ñã
tho$ mãn các yêu c0u cao v v#n t$i hàng hoá, ngoài ra h( còn cung c'p các dGch vK
khác có liên quan ñ n quá trình v#n t$i r't phù h?p vBi sE thích tiêu dùng c a khách
hàng.
Trong th#p niên 90 c a th k} XX, v#n t$i ô tô ñ$m nh#n m t kh i lư?ng v#n
chuy+n r't lBn, trung bình 68% v kh i lư?ng v#n chuy+n và 12% v lư?ng luân chuy+n
hàng hoá c a t't c$ các phương th/c v#n t$i trong c$ nưBc. Năng ljc v#n t$i c a ñoàn
xe còn phK thu c vào m t s ñi u ki)n ngo i c$nh ñDc bi)t là ñi u ki)n ñư:ng sá, bEi vì
khi kh i lư?ng hàng hoá c0n v#n chuy+n lBn thì s lư?ng xe ch y ph$i nhi u ñòi hî
ñư:ng sá ph$i có kh$ năng thông qua lBn và phù h?p vBi yêu c0u ngày càng cao c a n n
kinh t .
1.6. CƠ S‚ PHÁP LÝ CHO T CH„C VÀ QU N LÝ V N T I Ô TÔ
Các cơ sE pháp lý cho v#n t$i hàng hóa và hành khách bVng ô tô trên cơ sE các
quy ñGnh c a Chính ph Vi)t Nam v v#n t$i hành bVng ô tô căn c/ NghG ñGnh 110 /
2006 / Nð–CP ngày 28 tháng 09 năm 2006 c a Chính ph v ñi u ki)n kinh doanh v#n
t$i bVng ôtô.
Quy ñGnh ñư?c áp dKng cho t't c$ các tC ch/c cá nhân, các doanh nghi)p tham gia
ho t ñ ng v#n t$i hành khách và hàng hóa bVng ô tô trên lãnh thC Vi)t Nam
Các quy ñGnh ñư?c ñưa ra ñ+ ñ$m b$o quy n l?i và trách nhi)m c a t't c$ các bên
tham gia ho t ñ ng v#n t$i hàng hóa và hành khách bVng ô tô và gi$m chi phí chung.
NMTCVTOT • 40
1.6.1. CÁC KHÁI NIcM
– V#n t$i (ch phương ti)n): Ho t ñ ng kinh doanh v#n t$i g<n k t bEi ch
phương ti)n v#n t$i (ch th+ sE h_u phương ti)n v#n t$i).
– Ch x p db: là ngư:i ñ/ng ra ký h?p ñ5ng thuê mua v#n chuy+n x p db và b$o
qu$n hàng hóa. Có 2 ñ i tư?ng: Ch gpi là ngư:i ñ/ng tên giao hàng và l#p phi u gpi –
ch nh#n là ngư:i có tên nh#n hàng ghi trên phi u gpi hàng. Khi ho t ñ ng v#n chuy+n
ñư?c ký k t thì bao gi: cũng ph$i l#p m t b v#n ñơn v#n chuy+n (ghi tên ch hàng,
lo i hàng, s lư?ng hàng hóa).
– ðơn vG v#n t$i: t't c$ các tC ch/c ti n hành ho t ñ ng kinh doanh v#n t$i tư
nhân nhVm thâ mãn nhu c0u ñi l i c a ngư:i dân, nhu c0u v#n chuy+n c a n n kinh t
qu c dân, cân ñ i thu chi và có tích lũy.
– Hàng hóa: là t't c$ các v#t phhm c0n chuyên chE
– Hành khách: là nh_ng ngư:i ñi ô tô có vé h?p l).
1.6.2. ðI U KIcN, TH‡ T³C CœP GIœY PHÉP KINH DOANH VeN TfI
VÀ CÁC HÌNH TH§C HµAT ð¢NG KINH DOANH VeN TfI
1. ði:u ki#n, th9 t7c cBp giBy phép kinh doanh v,n t.i
a. ðăng ký kinh doanh: B't kỳ m t tC ch/c hay cá nhân nào khi mu n ñăng ký kinh
doanh v#n t$i c0n:
+ Có ñ án thành l#p kh$ thi, mKc tiêu ngành ngh kinh doanh rõ ràng (căn c/ vào
nhu c0u chung c a xã h i, cân ñ i vBi kh$ năng c a mình, thi t thjc vBi xã h i và ho t
ñ ng hi)u qu$).
+ Có trK sE kinh doanh giao dGch: ñây là nơi ti n hành giao dGch vBi khách hàng
t i các phòng ban.
+ ði u ki)n tài chính: v n ñ0u tư ban ñ0u t i thi+u ph$i bVng v n pháp ñGnh do
nhà nưBc quy ñGnh phK thu c vào ngành ngh kinh doanh, quy mô và ph m vi kinh
doanh.
+ Có dj th$o ñi u l) h(at ñ ng, không trái vBi pháp lu#t.
+ B$n thân nh_ng ngư:i ñi u hành làm thuê ph$i có nghi)p vK chuyên môn v
v#n t$i và kinh doanh v#n t$i.
b. ThA tJc: khi ñã có ñ0y ñ các ñi u ki)n thì ti n hành ñăng ký kinh doanh ph$i làm
ñơn ñăng ký kinh doanh và t't c$ các gi'y t: kèm theo và gpi lên cơ quan có thhm
quy n c'p gi'y phép kinh doanh và các phân c'p c a ngành theo ph m vi ho t ñ ng c a
tFng doanh nghi)p. Sau khi cơ quan có thhm quy n nh#n ñư?c h5 sơ thì ti n hành thhm
ñGnh. N u ñ ñi u ki)n và h?p pháp thì ra quy t ñGnh cho phép ho t ñ ng.
– Doanh nghi)p ph$i b cáo thành l#p doanh nghi)p trong 5 s báo liên ti p.
– Mmi doanh ngi)p có gi'y phép ñăng ký kinh doanh. Mmi ô tô khi ñưa ra h(at
ñ ng cũng ph$i qua b ph#n ki+m ñGnh c'p cho gi'y phép ñư?c v#n chuy+n hàng hóa
hay hành khách.
NMTCVTOT • 41
– ði u ki)n ñ$m b$o kinh doanh v#n t$i: M(i ho t ñ ng kinh doanh v#n t$i và
x p db ñ u ph$i ñăng ký h?p ñ5ng v#n chuy+n và h?p ñ5ng ph$i ñư?c ký trưBc khi thjc
hi)n v#n chuy+n.
– Ch phương ti)n ph$i chGu trách nhi)m v an toàn k€ thu#t phương ti)n v#n t$i,
an toàn cho hàng hóa và hành khách trong quá trình v#n chuy+n, ñ$m b$o sp dKng hi)u
qu$ phương ti)n v#n t$i.
– Nhà nưBc b$o h quy n ho t ñ ng kinh doanh h?p pháp, b$o v) an ninh trên
các tuy n ñư:ng v#n t$i.
2. Các hình th†c ho*t ñjng kinh doanh v,n t.i
a. ð;i vHi v n t i hàng hóa
– Nh#n chE c$ chuy n xe (thuê tr(n tuy n) trong trư:ng h?p này tr(ng t$i c a
phương ti)n nh^ hơn kh i lư?ng hàng hóa c0n v#n chuy+n, có giá cưBc riêng;
– V#n chuy+n hàng l—: trong trư:ng h?p gom hàng;
– Bao th0u chuyên chE cho ch hàng: khi có phát sinh c0n ñáp /ng nhu c0u c a
khách hàng;
– ð i lý v#n t$i: Có 3 hình th/c bao g5m t't c$ các tác nghi)p ñó là theo chuy n,
theo mDt hàng và theo khu vjc;
– Liên hi)p v#n chuy+n: sj ph i h?p c a nhi u phương th/c v#n t$i khi tham gia
c a nhi u phương ti)n v#n chuy+n khác nhau trong quá trình v#n chuy+n hàng hóa.
Trong ñó lo i hình v#n t$i ô tô không th+ thi u ñư?c trong b't kỳ mô hình ph i h?p v#n
t$i nào;
– B$o qu$n và x p db hàng hóa: t i các ñi+m chuy+n t$i thư:ng do ngư:i v#n t$i
ñ$m nh#n. Chi phí cho vi)c x p db hàng tính ngoài giá cưBc v#n chuy+n hàng, cưBc phí
x p db có th+ do ch hàng trjc ti p thành toán hoDc thuê;
– DGch vK hm tr? khai thác phương ti)n v#n t$i ô tô: ñó là t't c$ các v'n ñ có liên
quan ñ n tình tr ng k€ thu#t c a ô tô hàng ngày. MKc ñích là khôi phKc l i các ch/c
năng c a phương ti)n, dGch vK b$o dưbng spa ch_a bao g5m các dGch vK b$o dưbng
hàng ngày và b$o dưbng ñGnh kỳ...;
– Bao th0u, thu mua, chuyên chE và tiêu thK;
– Cho thuê ô tô.
b. Kinh doanh v n t i hành khách
– Chuyên chE hành khách theo h?p ñ5ng v#n chuy+n theo tuy n;
– Chuyên chE hành lý và hàng bao gpi: bao g5m t't c$ các công ño n giao nh#n –
x p – db – v#n chuy+n;
– Bao th0u chuyên chE phKc vK hành khách như ñưa ñón h(c sinh, ñưa ñón công
nhân;
– Liên hi)p v#n chuy+n hành khách, hành lý và hàng bao gpi;
– Cho thuê và thuê h xe;
– DGch vK b n bãi, ñ i lý bán vé và dGch vK hành khách.
NMTCVTOT • 42
1.6.3. CƠ S• PHÁP LÝ CHO HµAT ð¢NG KINH DOANH VeN TfI B¸NG Ô TÔ
Quy ñGnh: t't c$ các h(at ñ ng kinh doanh v#n t$i bVng ô tô ñ u ph$i thông qua
h?p ñ5ng v#n chuy+n ñư?c ký k t trưBc khi thjc hi)n. Có th+ theo chk tiêu pháp l)nh
hoDc không.
1. V,n chuyXn hàng hoá
a. H<p ñ_ng v n chuy=n hàng hóa
H?p ñ5ng v#n chuy+n hàng hóa là sj thâ mãn bVng văn b$n gi_a hai bên v#n t$i
và bên thuê v#n t$i. Theo ñó bên v#n t$i có nghĩa vK v#n chuy+n m t s lư?ng hàng hóa
nh't ñGnh ñ n ñGa ñi+m ñã 'n ñGnh ñúng th:i gian và giao s hàng cho ngư:i nh#n hàng.
Còn bên thuê v#n chuy+n có nghĩa vK ph$i tr$ cho bên v#n t$i m t kho$n ti n công g(i
là cưBc phí v#n chuy+n.
* ð i tư?ng h?p ñ5ng v#n t$i: h?p ñ5ng v#n chuy+n ñ+ v#n chuy+n m t kh i
lư?ng hàng hóa trên m t ño n ñư:ng nh't ñGnh. Có hai lo i h?p ñ5ng:
+ H?p ñ5ng kinh t d ng ñ n bù: th+ hi)n m i quan h) hàng hóa và ti n t);
+ H?p ñ5ng tC ch/c: các ñơn vG tC ch/c ph i h?p vBi nhau thành tC ch/c có quy
mô ho t ñ ng lBn hơn vì l?i ích chung c a t't c$ các ñơn vG c'u thành.
H?p ñ5ng v#n t$i là d ng h?p ñ5ng kinh t d ng ñ n bù.
* Ch th+ c a h?p ñ5ng: nguyên t<c h?p ñ5ng kinh t ñư?c ký k t gi_a các pháp
nhân – pháp nhân; pháp nhân – cá nhân. Nhưng b't kỳ trong trư:ng h?p nào thì bên v#n
t$i là pháp nhân.
– Ch th+ là bên v#n t$i và bên thuê v#n chuy+n, trong ñó bên v#n t$i b<t bu c là
pháp nhân.
– Pháp nhân là m t tC ch/c ñư?c thành l#p h?p pháp, có tài s$n riêng và chGu
trách nhi)m ñ c l#p v vi)c sp dKng tài s$n và có th+ tj mình tham gia vào các h?p
ñ5ng kinh t .
* H?p ñ5ng b<t bu c ph$i ghi nh#n tF văn b$n và cK th+ hóa bVng các v#n ñơn.
Thông thư:ng có 2 cách ký k t h?p ñ5ng kinh t :
+ Trjc ti p: gDp gb trjc ti p ñ+ ký k t h?p ñ5ng v#n chuy+n.
+ Gián ti p: thông qua tài li)u giao dGch.
ð i vBi h?p ñ5ng v#n t$i ph$i ký k t trjc ti p trên nguyên t<c mmi lô hàng hoDc
m t chuy n hàng ph$i có v#n ñơn. N i dung ghi ngư:i nh#n hàng, ngư:i gpi hàng, nơi
gpi, nơi nh#n, s lư?ng hàng hóa v#n chuy+n, lư?ng luân chuy+n cưBc phí.
* Trách nhi)m c a các bên trong h?p ñ5ng v#n chuy+n quan h) h?p ñ5ng v#n
chuy+n:
+ ð i vBi bên v#n t$i: nghĩa vK c a ngư:i v#n t$i là ñưa phương ti)n phù h?p ñ n
ñúng th:i gian và ñGa ñi+m ñ+ nh#n hàng v#n chuy+n. V#n chuy+n ñ0y ñ , nguyên vŸn
s hàng ñ n nơi nh#n, giao cho ngư:i nh#n ñúng th:i gian và ñGa ñi+m. Áp t$i và b$o v)
hàng hóa d(c ñư:ng trF m t s trư:ng h?p ñDc bi)t ch hàng ph$i cp ngư:i áp t$i.
NMTCVTOT • 43
Quy n hGn: ki+m tra tr ng thái, giá trG c a hàng hóa, tF ch i không v#n chuy+n
nh_ng lo i hàng hóa không ñúng quy ñGnh trong h(at ñ ng. Quy n c a bên v#n t$i là
ñư?c hưEng cưBc phí v#n chuy+n.
+ ð i vBi bên thuê v#n chuy+n:
Nghĩa v;: chuhn bG ñưa hàng hóa ñúng ch ng lo i s lư?ng như ñã thâ thu#n th:i
gian và ñGa ñi+m quy ñGa ñi+m quy ñGnh cho bên v#n t$i. ð$m b$o v mDt k€ thu#t cho
kh i lư?ng hàng hóa v#n chuy+n. Ngoài ra còn ph$i chuhn bG t't c$ các gi'y t: có liên
quan ñ n sE h_u và lưu thông trên ñư:ng. Thanh toán cưBc phí, phK phí cho bên v#n t$i
và các kho$n chi phí khác trong quá trình v#n chuy+n.
Quy n hGn: có quy n tF ch i không x p hàng lên phương ti)n v#n t$i n u phương
ti)n không ñ$m b$o và phù h?p vBi hàng hóa. N u bên v#n t$i vi ph m h?p ñ5ng thì bên
v#n t$i ph$i ñ n bù.
b. Hàng hóa v n chuy=n
Hàng hóa v#n chuy+n bao g5m t't c$ các nguyên v#t li)u s$n phhm, bán s$n phhm
ñư?c chuyên chE trên phương ti)n v#n t$i. Hàng hóa trong v#n chuy+n hŸp hơn hàng
hóa c a n n kinh t qu c dân, các lo i hàng hóa bao g5m: hàng l^ng – khô (theo tính
ch't v#t lý): v nguyên t<c ñ i vBi hàng l^ng, n u không có bao bì thì ph$i sp dKng xe
chuyên dKng (xitéc), các lo i hàng khô r't ña d ng.
Hàng d[ vb – hàng d[ cháy nC: hàng d[ vb ph$i có bao bì và các bao bì có dán các
nhãn hi)u chuyên dKng, ph$i dùng v#t li)u lót ñ)m gi_a các lBp hàng ñ+ h n ch va ñ#p,
ch'n ñ ng. Hàng d[ cháy nC ñây là lo i hàng nguy hi+m trong quá trình v#n chuy+n x p
db ph$i h t s/c chn th#n, quá trình v#n chuy+n ph$i ch y vBi t c ñ th'p, x p hàng
không ñư?c x p vBi kh i lư?ng lBn (không ñ t$i), không ñư?c ñi tFng xe m t mà ph$i
ñi thành m t ñoàn vBi m t kho$ng cách an toàn. Th:i gian v#n chuy+n r't kh<t khe ví
dK khi v#n chuy+n ch't phóng x chk ñư?c x p db trong ñi u ki)n không có ánh sáng, xa
khu dân cư, khu kinh t văn hoá.
Hàng r:i – hàng ñC ñ ng: thông thư:ng các lo i hàng này là nh_ng lo i hàng
không nguy hi+m, có th+ t o ñi u ki)n cơ giBi hoá x p db. ð i vBi hàng r:i trong quá
trình v#n chuy+n có th+ không có bao bì. Nhưng ñDc bi)t ñ i vBi hàng lương thjc ph$i
có bao bì ñ+ ñ$m b$o ch't lư?ng và h n ch hao hKt.
– Hàng thùng ch/a (container) là nh_ng lo i hàng x p trong container. Vi)c x p
hàng trong container có yêu c0u r't kh<t khe.
c. MWt s; quy ñQnh vV giao nh n hàng hoá
H?p ñ5ng v#n chuy+n hàng hoá ñư?c ghi các n i dung sau ñây:
* Th:i gian giao nh#n hàng
Th:i gian giao nh#n hàng ph$i ñư?c ghi cK th+ vào h?p ñ5ng v#n chuy+n, căn c/
ñ+ xác ñGnh xem có thjc hi)n ñúng nghĩa vK và th:i h n h?p ñ5ng không. N u không có
ñư:ng vào kho thì ñGa ñi+m giao nh#n hàng là ñGa ñi+m g0n nh't c a kho, nơi mà
phương ti)n có th+ ñi vào và quay trE ra ñư?c.
* Phương pháp giao nh#n: nguyên t<c giao hàng như sau:
NMTCVTOT • 44
– Giao hàng d ng nguyên xe (giao c$ xe, nh#n c$ xe);
– Giao nh#n hàng bVng phương pháp cân ño ñong ñ m;
– Giao nh#n hàng E d ng nguyên thùng, bao, ñai, ki)n.
* Các quy ñGnh ñ i vBi vi)c giao nh#n hàng
– ðGa ñi+m giao nh#n hàng n u có sj thay ñCi thì s• có các trư:ng h?p x$y ra: khi
phương ti)n chưa ñi thì t't c$ các chi phí có liên quan ñ n gi'y t: bên ch hàng gpi ph$i
chi tr$ t't c$. N u phương ti)n ñi r5i nhưng chưa ñ n ñích ph$i tìm cách báo cho lái xe
bi t ñGa ñi+m nơi giao hàng trong trư:ng h?p này cũng ph$i chi tr$. N u phương ti)n ñi
r5i và xe ñã ñ n ñích thì ph$i thanh toán thành 2 chuy n xe.
Trong quá trình giao nh#n: hàng hoá bG hao hKt, gi$m ch't lư?ng c0n l#p biên b$n
và truy xét trách nhi)m sau:
– N u phương ti)n ñ n mà không có hàng bên gpi hàng ph$i thjc hi)n thanh toán
các chi phí. Ngư?c l i bên v#n t$i chGu phí tCn ch: ñ?i và ñ bù do vi ph m h?p ñ5ng.
– Bên nh#n hàng n u không có ngư:i nh#n lái xe ph$i báo cho bên v#n t$i hoDc
ch hàng ñ+ có bi)n pháp gi$i quy t xp lý.
– N u không báo cáo ñư?c thì trong vòng 48 ti ng k+ tF lúc lái xe ñ n nơi tr$
hàng ph$i l#p biên b$n có ch_ ký c a chính quy n sE t i và m(i chi phí do ch hàng
ph$i thanh toán.
* M t s quy ñGnh x p db hàng
Th:i gian và ñGa ñi+m x p db ph$i ghi rõ trong h?p ñ5ng. Thông thư:ng ñGa ñi+m
x p db hàng trùng vBi ñi+m giao nh#n hàng. Trong các trư:ng h?p chk cho phép ch: ñ?i
30 phút.
Vi)c x p db hàng là 2 tác nghi)p trong quá trình v#n chuy+n, không nh't thi t
ph$i do bên nào ñ$m nh#n mà bên nào có kh$ năng ñ$m nh#n thì chGu trách nhi)m. N u
ch hàng không ñ$m nh#n ñư?c thì bên v#n t$i s• ñ$m nh#n luôn, lúc ñó ch hàng ph$i
thanh toán cưBc phí v#n chuy+n cùng vBi cưBc phí x p db.
ð i vBi h?p ñ5ng v#n chuy+n cho m t chuy n xe thì vi)c thanh toán cưBc phí v#n
chuy+n trưBc mmi chuy n xe.
* Áp t$i hàng hoá
Ngư:i áp t$i là ngư:i ch hàng ñi kèm theo lô hàng trong quá trình v#n chuy+n.
Trong trư:ng h?p hàng có ngư:i áp t$i ngư:i ñó ph$i chGu trách nhi)m v an toàn hàng
hoá v s lư?ng, ch't lư?ng cho hàng và bên v#n t$i chk có nhi)m vK giúp ñb ngư:i áp
t$i hoàn thành nhi)m vK.
Trư:ng h?p không có áp t$i ñi cùng: thì trách nhi)m thu c v bên v#n t$i. N u
trong trư:ng h?p bG c'm ñư:ng hoDc th:i gian ách t<c ñư:ng kéo dài thì ngư:i lái xe
ph$i l'y gi'y ch/ng nh#n c a cơ quan ñ$m b$o giao thông E ñó (n u không báo ñư?c).
Và có th+ quay v .
Nh_ng lo i hàng b<t bu c ph$i có ngư:i áp t$i:
– Các lo i hàng hoá có giá trG cao c'p như: kim cương, vàng, b c ñá quý…;
NMTCVTOT • 45
– Nh_ng lo i hàng nguy hi+m như: súng ng, ñ n thu c nC…;
– Linh c_u hoDc thi hài…;
– Súc v#t s ng c0n cho ăn d(c ñư:ng;
– Các lo i hàng tươi s ng không có phương ti)n chuyên dKng ñòi hî ph$i có k€
thu#t ưBp.
d. T ch c v n chuy=n hàng hóa bao gRi
– Hành lý: là nh_ng hàng hóa v#t phhm mà hành khách mang theo cùng
chuy n ñi.
ð i vBi v#n t$i ô tô hành lý xách tay ñư:ng ng<n ñư?c 10kg, ñư:ng dài 15kg
ñư?c mi[n phí. N u tr(ng lư?ng lBn hơn ph$i tr$ thêm cưBc phí v#n chuy+n.
– Hàng bao gpi: ñó là nh_ng hàng hóa v#t phhm gpi theo xe nh_ng ngư:i gpi
hành lý không ñi theo cùng chuy n xe ñó. Hàng bao gpi ñư?c tính cưBc quy ñGnh 50 kg
hàng hóa tính bVng 1 vé c a hành khách.
– Quy ñGnh ñ i vBi hành lý gpi trjc ti p lái phK xe không qua b n xe. Hàng bao
gpi có 2 cách:
+ Gpi qua b n: ngư:i gpi ph$i l#p phi u gpi hàng, ghi rõ các y u t c0n thi t. B n
có trách nhi)m giao nh#n và v#n chuy+n lô hàng bao gpi. Ngư:i lái xe chk có nhi)m vK
v#n chuy+n. ð n ñích báo cho b n cp ngư:i db hàng và gpi hàng hóa ñ n tay ngư:i
nh#n hàng.
+ Gpi trjc ti p qua lái phK xe: m(i tác nghi)p hoàn toàn do lái phK xe ñ$m nh#n
v trách nhi)m v#t ch't ñ i vBi lô hàng. Chi u cao lô hàng không ñư?c vư?t quá các
ràng bu c c a các công trình trên ñư:ng.
+ Giá ñ+ hành lý hai bên sư:n có s/c chGu ljc kà 400N / m2
+ Giá ñ+ hành lý trên khoang hành khách có s/c chGu ljc là 400N / m2
+ Giá hành lý trên nóc xe quy ñGnh chm ñ+ cách nóc lBn hơn 3 cm có s/c chGu ljc
là 400N / m2
+ Chi u cao lBn nh't là 3,8 mét
Các ñơn vG v#n t$i và b n xe ph$i ch'p hành ñúng giá cưBc c a hành lý và hàng
hóa theo ñúng quy ñGnh c a cơ quan có thhm quy n ñã công b . Hi)n nay giá ñư?c quy
ñGnh theo khung giá tr0n.
Các tác nghi)p phát sinh theo yêu c0u thanh toán theo giá thâ thu#n c a hai bên.
Ngoài ra có các lo i hàng ñDc bi)t như thư báo, v#t phhm bưu ñi)n… Các cơ quan
ki+m soát không ñư?c tj ti)n ki+m tra xe thư báo.
2. Quy ñSnh ñ?i v]i tR ch†c v,n chuyXn hành khách
a. Quy ñQnh vV v n t i khách
NMTCVTOT • 46
– TuyDn v n t i khách là tuy n ñư?c xác ñGnh ñ+ xe ô tô v#n chuy+n khách tF m t
b n xe thu c ñGa danh này ñ n m t b n xe thu c ñGa danh khác.
– Hành trình chGy xe là tuy n v#n t$i khách ñư?c xác ñGnh cK th+, có quy ñGnh
ñi+m ñi, ñi+m ñ n và các ñi+m dFng, ñm ñ+ xe ô tô v#n t$i khách thjc hi)n trong mmi
chuy n xe.
– L-ch trình chGy xe c/a m t chuyDn xe v n chuy n khách là th:i gian ñư?c xác
ñGnh cho m t hành trình ch y xe tF khi xu't phát ñ n khi k t thúc chuy n xe.
– Bi u ñT chGy xe trên m t tuyDn v n t i khách là tCng h?p các lGch trình ch y xe
c a các chuy n xe v#n t$i khách tham gia khai thác trên tuy n trong m t th:i gian nh't
ñGnh.
– Kinh doanh v n t i khách b3ng ôtô là vi)c sp dKng xe ôtô khách ñ+ v#n chuy+n
khách có thu ti n.
– Doanh nghi p v n t i khách là các tC ch/c kinh doanh v#n t$i khách ñư?c
thành l#p theo Lu#t Doanh nghi)p Nhà nưBc, Lu#t H?p tác xã, Lu#t Doanh nghi)p, Lu#t
ð0u tư nưBc ngoài t i Vi)t Nam.
– V n t i khách theo tuyDn c= ñ-nh là v#n t$i khách theo tuy n có b n ñi, b n ñ n
là b n xe khách và xe ch y theo hành trình, lGch trình quy ñGnh.
– V n t i khách theo hMp ñTng là v#n t$i khách không theo tuy n c ñGnh, ñư?c
thjc hi)n theo h?p ñ5ng v#n t$i ñã ñư?c ký k t gi_a ngư:i thuê v#n t$i và ngư:i v#n t$i.
– S( nh t trình chGy xe là sC c'p cho xe v#n chuy+n khách theo tuy n c ñGnh ñ+
b n xe nơi ñi, nơi ñ n xác nh#n s lư?ng khách ñi, ñ n b n và gi: xe ra, vào b n c a
tFng chuy n xe.
– Vé xe khách là bVng ch/ng c a vi)c giao k t h?p ñ5ng v#n t$i gi_a doanh
nghi)p v#n t$i khách và khách ñi xe, ñ5ng th:i là hoá ñơn bán s$n phhm v#n t$i c a
doanh nghi)p v#n t$i khách.
* TiDp nh n, th]m ñ-nh và ch9p thu n khai thác tuyDn v n t i khách c= ñ-nh
CKc ðư:ng b Vi)t Nam ti p nh#n, thhm ñGnh và ban hành văn b$n ch'p thu#n
khai thác các tuy n có cj ly trên 1000 km và các tuy n qu c t . SE Giao thông v#n t$i,
SE Giao thông công chính ti p nh#n, thhm ñGnh và ban hành văn b$n ch'p thu#n khai
thác các tuy n có cj ly tF 1000 km trE xu ng.
* Xe ñăng ký tham gia khai thác tuyDn ph i có m t trong các ñi u ki n sau
– Xe ñăng ký t i ñGa phương ti p nh#n h5 sơ ñăng ký khai thác tuy n, mang tên
ch xe là doanh nghi)p, doanh nghi)p liên doanh liên k t có ch/c năng kinh doanh v#n
t$i khách và ph$i có h?p ñ5ng liên doanh liên k t vBi doanh nghi)p. Chi nhánh doanh
nghi)p ñăng ký khai thác t i ñGa phương bao g5m xe ñăng ký t i ñGa phương ñDt chi
nhánh và xe ñăng ký t i ñGa phương nơi doanh nghi)p ñDt trK sE chính.
– Xe mang tên doanh nghi)p có ch/c năng thuê mua tài chính t i ñGa phương ñDt
trK sE c a doanh nghi)p có ch/c năng thuê mua tài chính;
NMTCVTOT • 47
– Xe mang tên ch h kinh doanh cá th+ có Gi'y ch/ng nh#n ñăng ký kinh doanh
v#n t$i khách khi liên doanh liên k t vBi doanh nghi)p ph$i có tho$ thu#n liên doanh
liên k t và chGu sj qu$n lý, ñi u hành c a doanh nghi)p theo quy ñGnh c a pháp lu#t. Xe
ñăng ký t i ñGa phương nào chk ñư?c phép liên doanh liên k t vBi doanh nghi)p kinh
doanh v#n t$i khách t i ñGa phương ñó.
* ð=i v>i chuyDn xe v n chuy n ch9t lưMng cao
– CKc ðư:ng b Vi)t Nam công b tiêu chuhn v#n chuy+n khách liên tknh ch't
lư?ng cao. Cơ quan qu$n lý tuy n tC ch/c và qu$n lý ho t ñ ng c a các chuy n xe ch't
lư?ng cao theo tiêu chuhn ñã ban hành.
– Xe tham gia chuy n xe v#n chuy+n ch't lư?ng cao khi ho t ñ ng trên tuy n ph$i
có phù hi)u "Chuy n xe ch't lư?ng cao" cài ñDt phía bên trong kính ch<n gió, phía bên
ph$i ngư:i lái xe.
– Các doanh nghi)p ñư?c thông báo khai thác tuy n v#n t$i khách c ñGnh, trong
quá trình khai thác không vi ph m Quy ñGnh này, n i quy ho t ñ ng trên tuy n hoDc các
quy ñGnh khác c a pháp lu#t thì ñư?c khai thác trong 07 năm, h t th:i h n trên doanh
nghi)p ph$i ñăng ký l i theo quy ñGnh.
* Quy n hGn và trách nhi m c/a doanh nghi p kinh doanh khai thác tuyDn v n
t i khách c= ñ-nh
+ Quy n h n:
ðưa xe ñã ñăng ký khai thác trên tuy n vào thjc hi)n bi+u ñ5 ch y ñã ñư?c cơ
quan qu$n lý tuy n ch'p thu#n;
Cp ñ i di)n có thhm quy n dj và bi+u quy t t i các H i nghG hi)p thương có liên
quan ñ n qu$n lý, khai thác tuy n v#n t$i khách c ñGnh mà doanh nghi)p tham gia khai
thác. Tuỳ ñi u ki)n cK th+, tham dj và ñóng góp ý ki n trong các h i nghG liên quan ñ n
qu$n lý, khai thác tuy n v#n t$i khách c ñGnh;
ðư?c ñăng ký m0u sơn riêng, tên hoDc bi+u tư?ng doanh nghi)p, tuy n khai thác
lên thân xe theo quy ñGnh c a pháp lu#t;
ðư?c khi u n i, t cáo các cơ quan, tC ch/c, cá nhân có hành vi vi ph m n i dung
c a Quy ñGnh này, hoDc c$n trE kinh doanh ñúng pháp lu#t.
+ Trách nhi)m:
B trí xe b$o ñ$m s lư?ng, ch't lư?ng ñã ñăng ký trên tuy n và thjc hi)n ñúng
bi+u ñ5 ch y xe ñã ñư?c cơ quan qu$n lý tuy n ch'p thu#n;
TC ch/c ch y xe ñúng hành trình, lGch trình ñã quy ñGnh;
Chuhn bG ñ vé bán cho khách, b$o ñ$m m(i khách ñi xe ñ u có vé, vé bán cho
khách ph$i ghi s gh và b trí khách ng5i ñúng s gh ñã ghi trên vé, trên vé ph$i có
tên, ñGa chk và s ñi)n tho i c a doanh nghi)p;
Giao cho lái xe hoDc nhân viên phKc vK trên xe “SC nh#t trình ch y xe” và các lo i
gi'y t: c0n thi t, hưBng d–n lái xe ghi ñ0y ñ các n i dung trong các gi'y t: mang theo;
NMTCVTOT • 48
B trí lái xe ñúng quy ñGnh c a pháp lu#t và phù h?p vBi cj ly tFng tuy n v#n
chuy+n;
B trí nhân viên phKc vK ñã ký h?p ñ5ng lao ñ ng vBi doanh nghi)p trên nh_ng
xe trên 16 gh khi v#n t$i khách tuy n c ñGnh;
+ Nghiêm c'm lái xe, phK xe và nhân viên phKc vK trên xe c a doanh nghi)p khai
thác tuy n v#n t$i khách c ñGnh vi ph m các hành vi sau ñây:
B^ chuy n;
Ch y sai hành trình, lGch trình quy ñGnh, ñón hoDc tr$ khách không ñúng nơi
quy ñGnh;
Tj ý ñưa thêm xe vào tuy n quá s lư?ng ñăng ký;
Chuy+n như?ng khách d(c ñư:ng không có lý do chính ñáng;
Thu ti n c a khách không ñúng giá vé ñăng ký.
* Các trư2ng hMp doanh nghi p v n t i ô tô ngBng khai thác trên tuyDn v n t i
khách c= ñ-nh
– Doanh nghi)p ñang khai thác trên tuy n v#n t$i khách c ñGnh trưBc khi ngFng
khai thác tuy n ph$i có gi'y ñ nghG nêu rõ lý do theo m–u quy ñGnh gpi cơ quan qu$n
lý tuy n;
– Ch#m nh't 07 ngày làm vi)c k+ tF ngày nh#n gi'y ñ nghG theo d'u bưu ñi)n
ñ n, cơ quan qu$n lý tuy n có trách nhi)m xem xét, thông báo cho doanh nghi)p ñã ñ
nghG và b n xe hai ñ0u tuy n bi t vi)c ch'p thu#n ngFng khai thác tuy n. Văn b$n thông
báo ngFng khai thác theo m–u quy ñGnh;
– Doanh nghi)p s• bG xp lý theo quy ñGnh hi)n hành c a pháp lu#t n u tj ñ ng
ngFng khai thác tuy n khi chưa nh#n ñư?c thông báo ch'p thu#n c a cơ quan qu$n
lý tuy n.
* Quy n h n và trách nhi)m c a khách ñi xe trên tuy n v#n t$i khách c ñGnh
+ Quy n h n:
ðư?c mang theo và mi[n cưBc 10kg hành lý xách tay nh^ g(n.
ðư?c yêu c0u b5i thư:ng nh_ng thi)t h i v ngư:i, hành lý mang theo do lái, phK
xe, nhân viên phKc vK trên xe gây ra.
ðư?c góp ý trjc ti p hoDc gián ti p vBi lái, phK xe, nhân viên phKc vK trên xe và
doanh nghi)p v#n t$i, doanh nghi)p kinh doanh khai thác b n xe.
+ Trách nhi)m:
ði xe ph$i có vé; lên, xu ng xe t i b n xe hoDc các tr m nghk, ñi+m dFng xe
khách ñã ñư?c quy ñGnh.
Ch'p hành sj hưBng d–n c a lái, phK xe, nhân viên phKc vK trên xe.
Không mang theo nh_ng hàng c'm, hàng d[ cháy nC, hàng có mùi hôi th i,
súc v#t.
NMTCVTOT • 49
Trong m t s trư:ng h?p sau ñây mDc dù có vé nhưng cũng không ñư?c v#n
chuy+n:
– Nh_ng ngư:i ñang là b)nh nhân c a b)nh vi)n không có bác s€ ñi kèm và
không có gi'y t: tùy thân;
– Nh_ng ngư:i có bi+u hi)n th0n kinh không bình thư:ng – không làm ch ñư?c
b$n thân;
– Nh_ng ngư:i có bi+u hi)n b)nh dGch lây lan;
– Nh_ng ngư:i E tr ng thái không bình thư:ng như say bia rư?u, các lo i ch't
kích thích khác;
– Tr— em dưBi 6 tuCi không có ngư:i lBn ñi kèm;
– Nh_ng ngư:i mang theo nh_ng v#t phhm hàng hóa c'm lưu hành, các ch't d[
gây cháy nC, ñ c h i.
b. B n xe khách
B n xe ô tô khách là b ph#n thu c k t c'u h t0ng giao thông ñư:ng b , ñư?c
xây djng ñ+ ôtô khách ñón, tr$ khách; là nơi khEi ñ0u và k t thúc c a m t hoDc nhi u
tuy n v#n t$i khách ñư:ng b , là ñ0u m i chuy+n ti p gi_a các phương th/c v#n t$i; nơi
các cơ quan qu$n lý Nhà nưBc có thhm quy n thjc hi)n quy n qu$n lý Nhà nưBc theo
quy ñGnh c a pháp lu#t.
* Yêu c5u ñ=i v>i bDn xe
– Ph$i g<n vBi ñư:ng giao thông công c ng, thu#n ti)n cho khách ñi xe, g0n khu
dân cư hoDc trung tâm kinh t , trung tâm thương m i.
Trư:ng h?p vG trí b n xe không g<n vBi ñư:ng giao thông công c ng thì không
cách quá xa ñư:ng giao thông công c ng và có ñư:ng n i vBi ñư:ng giao thông công
c ng phù h?p vBi quy ñGnh c a pháp lu#t v an toàn giao thông.
– B n xe ñư?c xây djng g0n nơi chuy+n ti p vBi các phương th/c v#n t$i khác
hoDc g0n nơi chuy+n ti p vBi xe buýt ñô thG.
– B n xe ph$i có bi+n báo, bi+n chk d–n rõ ràng.
– Cơ sE v#t ch't c a b n xe: qu$ng trư:ng trưBc ga; khu vjc ñm và b$o qu$n
phương ti)n; có ñư:ng giao thông cho phương ti)n ra vào b n; khu B$o dưbng spa ch_a
cho phương ti)n; nhà ñi u hành; bãi gpi xe; ph$i có nơi ñón tr$ khách, h) th ng bi+n
báo hưBng d–n hành khách; h) th ng chi u sáng, các công trình phK tr? khác,…
* Trách nhi m c/a các bên
– Nhi)m vK và quy n h n c a ñơn vG qu$n lý b n xe: ban qu$n lý b n xe thjc hi)n
quy n ki+m tra, giám sát vi)c ch'p hành các quy ñGnh v v#n t$i khách bVng ôtô trong
b n xe như: ki+m tra vi)c ch'p hành các quy ñGnh v v#n t$i t i b n xe; ph i h?p vBi
chính quy n ñGa phương và các cơ quan có liên quan trong vi)c ki+m tra và xp lý các
hành vi vi ph m t i b n xe theo quy ñGnh c a pháp lu#t.
– Trách nhi)m và quy n h n c a ñơn vG kinh doanh, khai thác b n xe ñ i vBi hành
khách ñi xe và doanh nghi)p v#n t$i.
NMTCVTOT • 50
– Ký h?p ñ5ng vBi doanh nghi)p v#n t$i ñ+ thjc hi)n vi)c ñón tr$ khách t i b n
theo quy ñGnh c a cơ quan qu$n lý tuy n và các h?p ñ5ng dGch vK phKc vK lái xe, phK
xe, nhân viên phKc vK trên xe và các dGch vK k€ thu#t;
– ðư?c quy n tF ch i phKc vK khi doanh nghi)p v#n t$i vi ph m các quy ñGnh t i
ði u 15 c a Quy ñGnh này; khi ñó doanh nghi)p b n xe ph$i báo cáo cơ quan qu$n lý
tuy n bVng văn b$n;
– Xác nh#n vào “SC nh#t trình ch y xe”;
– B$o ñ$m tr#t tj an toàn, v) sinh cho khách và xe trong b n;
– Ch'p hành các quy ñGnh v qu$n lý b n xe và chGu sj ki+m tra, ki+m soát c a cơ
quan qu$n lý nhà nưBc.
– Gi_ gìn tr#t tj – an ninh, ngăn chDn các hành vi gây m't tr#t tj, m€ quan và v)
sinh–môi trư:ng t i b n xe; ñ nghG cơ quan nhà nưBc có thhm quy n xp lý nh_ng hành
vi vi ph m t i b n xe và ñư?c yêu c0u b5i thư:ng thi)t h i do nh_ng hành vi ñó gây ra.
* Trách nhi m và quy n hGn c/a doanh nghi p v n t i
– Ch'p hành các quy ñGnh liên quan ñ n v#n t$i khách bVng ôtô và các quy ñGnh
khác có liên quan ñ n tr#t tj an toàn t i b n xe;
– Thjc hi)n h?p ñ5ng ñã ký vBi ñơn vG kinh doanh, khai thác b n xe; ñư?c trjc
ti p bán vé t i b n hoDc u} thác cho ñơn vG kinh doanh, khai thác b n xe bán vé;
– B trí ñ và ñúng s xe ñ$m b$o ch't lư?ng ñã ñư?c cơ quan qu$n lý tuy n ch'p
thu#n ñưa vào ho t ñ ng t i b n xe;
– TC ch/c thjc hi)n ñúng hành trình, lGch trình v#n t$i khách trên tuy n;
– ðón, tr$ khách ñúng vG trí quy ñGnh trong ph m vi b n xe.
* Trách nhi m và quy n hGn c/a khách tGi bDn xe
– Ch'p hành sj hưBng d–n c a ñơn vG kinh doanh, khai thác b n xe, lái xe, nhân
viên phKc vK trên xe và nh_ng quy ñGnh khác c a Nhà nưBc t i b n xe;
– Không mang theo nh_ng hàng hoá Nhà nưBc c'm lưu thông;
– ðư?c yêu c0u bán vé theo ñúng giá quy ñGnh và b trí chm ng5i trên ôtô theo
ñúng s gh ñã ñư?c ghi trên vé, ñư?c mang theo hành lý nh^ g(n ñ n 10kg mi[n cưBc
và ñư?c x p hàng hoá ñã mua vé cưBc lên ôtô theo hưBng d–n;
– Khi không có nhu c0u ñi, ñư?c tr$ l i vé trưBc khi chuy n xe ñó làm th tKc
xu't b n ít nh't là 30 phút, khi ñó s• ñư?c hoàn l i 90% s ti n ghi trong vé.
* Các quy ñ-nh v kinh doanh, khai thác bDn xe
– ðơn vG kinh doanh, khai thác b n xe chGu sj qu$n lý c a cơ quan qu$n lý Nhà
nưBc chuyên ngành v giao thông v#n t$i ñư:ng b và c a cơ quan qu$n lý Nhà nưBc
khác có liên quan t i b n xe.
– N i dung kinh doanh, khai thác b n xe: cho thuê qu0y bán vé hoDc ký h?p ñ5ng
nh#n u} thác bán vé vBi các doanh nghi)p v#n t$i; tC ch/c bán vé cho khách, s<p x p xe
ôtô khách vào b n ñón khách, tr$ khách b$o ñ$m tr#t tj an toàn; tC ch/c trông gi_ xe; tC
ch/c các dGch vK x p, db, b$o qu$n hàng, hành lý cho khách; tC ch/c các dGch vK b$o
ñ$m v) sinh môi trư:ng; tC ch/c các dGch vK b$o dưbng, spa ch_a xe; tC ch/c các dGch
vK phKc vK khách, lái xe, phK xe và nhân viên phKc vK trên xe; qu$n lý, b$o trì k t c'u
NMTCVTOT • 51
h t0ng, phòng ch ng cháy nC trong b n xe; kinh doanh các dGch vK khác theo quy ñGnh
c a pháp lu#t.
– Ngu5n thu c a doanh nghi)p khai thác b n xe: ñơn vG khai thác b n xe ñư?c thu
ti n các lo i dGch vK t i b n xe theo quy ñGnh c a pháp lu#t; nghiêm c'm vi)c thu giá
tr(n gói ñ i vBi doanh nghi)p v#n t$i.
Chương 1:
Câu 1: Vai trò c a v#n t$i ôtô trong h) th ng v#n t$i nói chung và h)
th ng v#n t$i Vi)t Nam nói riêng?
Câu 2: Xu hưBng phát tri+n công ngh) ch t o l<p ráp ôtô E Vi)t
Nam và trên th giBi trong hi)n t i cũng như trong tương lai?
Câu 3: Các y u t c'u thành nên h) th ng v#n t$i ôtô? Hi)n nay
nh_ng y u t nào c0n ñư?c t#p trung ñ0u tư xem xét ñ+ nâng cao ch't
lư?ng c a h) th ng v#n t$i ôtô E Vi)t Nam?
Câu 4: Các tác nghi)p cơ b$n c a quá trình v#n t$i hàng hoá và hành
khách? Phân tích m i quan h) gi_a chúng ñ+ thjc hi)n t t nh't quá trình
v#n t$i?
Câu 5: Như th nào là ñi u ki)n khai thác phương ti)n v#n t$i ôtô?
Phân tích $nh hưEng c a các ñi u ki)n khai thác ñ n quá trình v#n t$i?
Trong các ñi u ki)n khai thác ñi u ki)n nào thu c y u t ch quan tF ngành
v#n t$i? ði u ki)n nào thu c y u t khách quan?
Câu 6: Cơ c'u dân cư M t#p quán và thói quan sp dKng v#n t$i c a
ngư:i dân tác ñ ng như th nào ñ n ho t ñ ng v#n t$i nói chung và v#n t$i
ôtô nói riêng. Hãy liên h) thjc t t i Vi)t Nam?
Câu 7: Các y u t $nh hưEng tBi kh$ năng thông qua c a ngành v#n
t$i ôtô? T i Vi)t Nam y u t nào kh ng ch m nh nh't ñ n kh$ năng thông
qua c a ngành? Hãy nêu các bi)n pháp kh<c phKc ñ+ làm tăng kh$ năng
thông qua.
NMTCVTOT • 52
CHƯƠNG 2
PHƯƠNG TI N V N T I Ô TÔ
VÀ CÁC CH‡ TIÊU KHAI THÁC
2.1. PHƯƠNG TI N V N T I Ô TÔ
2.1.1. KHÁI NIcM VÀ PHÂN LOžI PHƯƠNG TIcN
1. Khái ni#m
a. Phương ti,n giao thông ñưKng bW
Phương ti)n giao thông ñư:ng b là lo i phương ti)n giao thông ñư:ng b ch y
bVng ñ ng cơ có tF b n bánh xe trE lên, không ch y trên ñu:ng ray và thư:ng ñư?c
dùng ñ+
– ChE ngư:i hoDc hàng hóa;
– Kéo các rơ moóc, sơmi rơ moóc;
– Thjc hi)n ch/c năng, công dKng ñDc bi)t.
Ô tô bao g5m c$ các lo i xe sau: các xe ñư?c n i vBi m t ñư:ng dây d–n ñi)n như
ô tô ñi)n bánh l p (trolley bus); các xe ba bánh có kh i lư?ng b$n thân lBn hơn 400kg.
b. Phương ti,n v n t i
Phương ti)n v#n t$i ô tô là t't c$ các xe ô tô dùng ñ+ v#n chuy+n hàng hoá hoDc
hành khách, trF m t s lo i xe có công dKng ñDc bi)t như xe c/u ho$, c/u thương...
Các lo i xe ô tô ñ+ chE hàng g(i là xe t$i, các lo i ô tô ñ+ chE khách g(i là xe
khách. ð+ v#n chuy+n có hi)u qu$ ñòi hî các lo i xe ph$i phù h?p vBi lo i hàng và yêu
c0u ngày càng cao c a hành khách, ñáp /ng ñư?c các ñi u ki)n khai thác. Hàng hoá,
hành khách cũng như các ñi u ki)n khai thác r't ña d ng và ph/c t p nên v#n t$i ô tô
c0n ph$i có r't nhi u lo i phương ti)n ñ+ ñáp /ng các ñòi hî trên.
Ngày nay công nghi)p ch t o ô tô ñã ch t o ra r't nhi u lo i xe có tính năng k€
thu#t khác nhau ñ+ ñáp /ng yêu c0u c a v#n t$i. Vi)c phân lo i phương ti)n trong v#n
t$i ô tô r't c0n thi t, nó vFa thu#n ti)n cho ngư:i sp dKng vFa thu#n ti)n cho nhà ch
t o.
2. Phân lo*i
Căn c/ vào sj phân lo i ñang t5n t i trong v#n t$i ô tô, t't c$ các lo i ô tô tuỳ theo
t$i tr(ng trKc c a nó mà phân ra làm hai nhóm. Nhóm th/ nh't bao g5m t't c$ các lo i
xe ch y trên h) th ng ñư:ng công c ng, tF ñư:ng ñ't cho ñ n ñư:ng mDt c/ng hoàn
thi)n như bê tông nhja, bê tông xi măng. T't c$ các lo i xe trong nhóm này ch y u
dùng trong v#n t$i ô tô công c ng có tr(ng t$i tF r't nh^ cho ñ n r't lBn. T$i tr(ng trKc
c a nhóm này cũng ngày càng tăng tuỳ theo kh$ năng xây djng s/c chGu t$i ñư:ng c a
mmi nưBc. Nhóm th/ hai bao g5m nh_ng lo i xe ñDc bi)t, do t$i tr(ng trKc c a nó quá
lBn vư?t quá s/c chGu t$i c a h) th ng ñư:ng công c ng nên chk ñư?c ch y trên các
ñư:ng chuyên dKng. Có r't nhi u tiêu th/c ñ+ phân lo i phương ti)n v#n t$i:
NMTCVTOT • 53
Ô tô con TC h?p ô tô M rơ moóc
TC h?p ñ0u kéo M sơ mi rơ moóc M rơ moóc Ô tô khách thành ph
TC h?p ñ0u kéo M sơ mi rơ moóc Ô tô khách n i toa
Ô tô khách ñư:ng dài Ô tô chuyên dùng
Ô tô t$i Rơ moóc chE hàng
Rơ moóc chE khách Sơ mi rơoóc
Hình 2.1. Các lo*i ô tô

a. Theo k t c@u cAa phương ti,n v n t i
Theo k t c'u phương ti)n v#n t$i ñư?c chia ra: Ô tô, ñ0u kéo, rơ moóc và sơmi rơ
moóc.
NMTCVTOT • 54
PHƯƠNG TI N
Phương ti)n ch y trên ñư:ng công c ng Ph. ti)n ch y trên ñư:ng chuyên dKng
V#n t$i Sp dKng ñDc bi)t
Hành khách Hàng hoá C/u ho$, c/u thương, th+ thao...
Xe khách Xe con
Theo M Ô tô
k t M ð0u kéo
c'u M Rơ moóc, sơmirơmoóc
M R't nh^
Theo M Nh^
tr(ng M VFa
t$i M LBn
M R't lBn
Theo M Xăng
lo i M Diesel
ñ ng M ði)n
cơ M Các lo i ñ ng cơ khác
Theo lo i M V n năng
hàng VC M Chuyên dKng
Sơ ñw 2.1. Sơ ñw phân lo*i phương ti#n v,n t.i ô tô

b. Theo tring t i cAa xe ô tô
– Tr(ng t$i r't nh^;
– Tr(ng t$i nh^;
– Tr(ng t$i trung bình;
– Tr(ng t$i lBn;
– Tr(ng t$i r't lBn.
Xe ô tô có tr(ng t$i r't nh^ và nh^ ñư?c dùng nhi u trên m ng lưBi giao thông c a
thành ph ñ+ v#n chuy+n hàng l— trong cj ly ng<n, ñDc bi)t thích h?p vBi n n s$n xu't
NMTCVTOT • 55
hàng hoá nh^ hoDc phKc vK nhu c0u c a cư dân ñô thG, các lo i xe này có th+ v#n
chuy+n nhanh chóng tF cpa ñ n cpa. Vì v#y E các nưBc phát tri+n xe t$i nh^ chi m s
lư?ng r't lBn trong tCng s xe c a mmi nưBc ñDc bi)t là s lư?ng xe con ñ+ phKc vK nhu
c0u ñi l i c a ngư:i dân.
Xe ô tô có tr(ng t$i trung bình và lBn dùng ñ+ v#n chuy+n hàng hoá có kh i lư?ng
lBn như s$n phhm công nghi)p, nguyên li)u s$n xu't, v#t li)u xây djng... trong kho$ng
cách xa hơn.
Xe ô tô có tr(ng t$i lBn và r't lBn ch y u là xe ben, ví dK như các ki+u xe
BELAZ do Nga ch t o có tr(ng t$i 25; 40 t'n... các xe có tr(ng t$i lBn thư:ng ho t
ñ ng trong các tuy n chuyên dKng như chE ñ't ñá tF các công trư:ng khai thác m^ ra
các bãi th$i t i các m^ than. Các lo i xe này có th+ v#n chuy+n m t kh i lư?ng hàng hoá
r't lBn ñ n hàng tri)u t'n trong m t năm.
c. Theo ñWng cơ cAa phương ti,n
Theo ñ ng cơ phân ra các lo i sau ñây:
– Xe ô tô sp dKng ñ ng cơ xăng: ñ ng cơ xăng ñư?c sp dKng nhi u nh't cho các
lo i xe con, xe khách, xe t$i có tr(ng t$i nh^ và vFa. ð ng cơ xăng có ưu ñi+m là d[ ch
t o, sp dKng và b$o dưbng spa ch_a ñơn gi$n hơn, tj tr(ng nh^. Tuy nhiên nó cũng có
m t s như?c ñi+m như sp dKng lo i nhiên li)u ñ<t ti n hơn, su't tiêu hao nhiên li)u l i
lBn, công su't không lBn, gây ô nhi[m môi trư:ng;
– Xe ô tô sp dKng ñ ng cơ diesel: ñ ng cơ ñiêden có ưu ñi+m là sp dKng lo i
nhiên li)u r— ti n hơn; su't tiêu hao nhiên li)u l i ít hơn ñ ng cơ xăng nên ñ ng cơ
diesel có tính kinh t nhiên li)u cao hơn. ð ng cơ diesel có công su't r't lBn nên các
lo i xe ô tô có tr(ng t$i lBn ñ u ph$i sp dKng ñ ng cơ này. Tuy nhiên nó có như?c ñi+m
là tj tr(ng lBn, b$o dưbng spa ch_a ph/c t p thư:ng ñòi hî công nhân b$o dưbng spa
ch_a có tay ngh cao, thi t bG hi)n ñ i, trong khi làm vi)c t o khí th$i và ti ng 5n.
Tuy có m t s như?c ñi+m nhưng hai lo i xe xăng và xe diesel chi m tuy)t ñ i b
ph#n trong tCng s xe c a t't c$ các nưBc. Do s lư?ng xe ô tô trên toàn th giBi r't lBn
nên gây ô nhi[m môi trư:ng nghiêm tr(ng, hi)n nay các nhà khoa h(c, các nhà s$n xu't
ñang tìm ra lo i ñ ng cơ s ch ñ+ thay th hai lo i ñ ng cơ trên.
– Ô tô ñi)n thjc ch't là sp dKng các bình <c quy nên công su't và bán kính ho t
ñ ng bG h n ch . Tuy ô tô ñi)n không gây ô nhi[m môi trư:ng nhưng do nh_ng như?c
ñi+m trên nên nó v–n chưa có kh$ năng thay th hai lo i ñ ng cơ truy n th ng;
– Ô tô sp dKng khí ga hi)n nay s lư?ng ô tô sp dKng khí ga ñã ho t ñ ng E m t
s nơi, các lo i ô tô vFa sp dKng khí ga vFa sp dKng lo i nhiên li)u xăng hoDc diesel. S
lư?ng ô tô sp dKng khí ga chưa phC bi n do r't nhi u nguyên nhân do các tr m ti p ga
chưa ñư?c xây djng và cung c'p r ng rãi, chi phí thêm cho ñ ng cơ khí ga làm tăng chi
phí ban ñ0u… ð ng cơ khí ga có r't nhi u ưu th : Khí ga r— ti n, tiêu hao nhiên li)u ít
hơn, ñDc bi)t ít gây ô nhi[m môi trư:ng hơn.
– Ô tô sp dKng các lo i nhiên li)u khác như hyñrô, ethanol, ñ ng cơ sp dKng khí
nitơ hóa l^ng, năng lư?ng mDt tr:i...
d. Theo kh năng thông qua chia ra hai loDi
NMTCVTOT • 56
Xe có kh$ năng thông qua cao và xe có kh$ năng thông qua không cao. Xe có kh$
năng thông qua là các lo i xe thông dKng ch y trên ñư:ng công c ng; xe có kh$ năng
thông qua cao là các lo i xe có k t c'u ñDc bi)t ñ+ tăng kh$ năng thông qua khi ch y
trên các ñư:ng ñDc bi)t x'u k+ c$ nh_ng nơi không có ñư:ng. Các lo i xe có kh$ năng
thông qua cao thư:ng có nhi u c0u ch ñ ng, mDt l p thư:ng có rãnh sâu, có th+ tj
ñ ng bơm hoDc x$ hơi l p, có t:i kéo. Các xe có kh$ năng thông qua cao thư:ng có
công su't lBn hơn, tiêu hao nhiên li)u nhi u hơn nên trong v#n t$i công c ng không sp
dKng lo i xe có kh$ năng thông qua cao. Các lo i xe có kh$ năng thông qua cao thư:ng
ñư?c ñDc trưng bEi s lư?ng c0u ch ñ ng.
e. Theo s; cPu chA ñWng: Bao g5m xe 1 c0u ch ñ ng và nhi u c0u ch ñ ng. S
lư?ng c0u ch ñ ng c a ô tô ñánh giá kh$ năng thông qua c a ô tô.
2.2. CH‡ TIÊU ðÁNH GIÁ PHƯƠNG TI N V N T I
1. Các thông s? cơ b.n c9a phương ti#n v,n t.i ô tô
Hình 2.2. Kích thư]c c9a ô tô

Lñx – chi u dài ñ0u xe Hg – kho$ng sáng g0m xe
Lcs – chi u dài cơ sE Bbt – v t bánh xe trưBc
Lñ – chi u dài ñuôi xe Bbs – v t bánh xe sau
L – chi u dài toàn b B – chi u r ng tòan b
a. Các thông s; cơ b n cAa ô tô
ðDc tính cơ b$n c a phương ti)n v#n t$i là căn c/ ñ0u tiên dùng trong thi t k , ñDc
tính này ñư?c th+ hi)n bVng nh_ng thông s k€ thu#t cơ b$n g5m:
– Tr(ng t$i, s/c ch/a;
– Kích thưBc giBi h n: dài (L), r ng (B), cao (H) (mét);
NMTCVTOT • 57
– Chi u dài cơ sE lB (mét);
– Kho$ng cách tF c0u trưBc ñ n mũi xe d (mét);
– Kho$ng cách tF c0u sau ñ n thùng xe e (mét);
– V t bánh xe trưBc n (mét);
– V t bánh xe sau m (mét).
– Chi u r ng lBn nh't khi có thùng (BT) (mét);
– Bán kính quay vòng c a phương ti)n (mét);
– Cb l p (mét);
– S lư?ng trKc (trKc);
– S lư?ng bánh xe (chi c);
– Chi u cao lBn nh't c a ô tô khi có thùng (mét);
– TCng tr(ng lư?ng xe (t'n);
– Tr(ng lư?ng trKc sau (t'n);
– Công su't ñ ng cơ (mã ljc);
– Tiêu hao nhiên li)u (lít / 100 Km);
– Dung tích bình xăng (lít).
b. Kích thưHc cho phép lHn nh@t cAa ô tô hi,n nay tDi Vi,t Nam
* Chi u dài:
– Ô tô: 12,2 mét;
– Ô tô sơ mi rơ moóc (ô tô ñ0u kéo kéo sơ mi rơ moóc), ô tô khách n i toa, ô tô
kéo rơ moóc: 20 mét
* Chi u r ng: 2,5 mét
* Chi u cao:
– Ô tô có kh i lư?ng toàn b trên 5,0 t'n: 4,0 mét
– Ô tô có kh i lư?ng toàn b ñ n 5,0 t'n:
Hmax ≤ 1,75 WT nhưng không quá 4,0 mét
Trong ñó: Hmax – chi u cao lBn nh't cho phép c a ô tô
WT – kho$ng cách gi_a tâm v t ti p xúc c a hai bánh xe sau vBi mDt ñư:ng,
trư:ng h?p trKc sau l<p bánh ñơn.
* Chi u dài ñuôi xe:
– Ô tô khách: không quá 65% chi u dài cơ sE;
– Các lo i ô tô t$i: không quá 60% chi u dài cơ sE.
* Kho ng sáng g5m xe: Không nh^ hơn 120 mm (trF các lo i ô tô chuyên dùng).
* Phân b= kh=i lưMng lên tr;c
NMTCVTOT • 58
Kh i lư?ng phân b lên trKc d–n hưBng không ñư?c nh^ hơn 20% kh i lư?ng ô tô
/ng vBi tFng trư:ng h?p là xe không t$i hoDc ch't ñ0y t$i, yêu c0u này áp dKng cho c$
các ô tô ñ0u kéo có kéo theo rơ moóc và sơ mi rơ moóc.
* Kh=i lưMng cho phép phân b= lên các tr;c:
– TrKc ñơn: 10 t'n.
– TrKc kép phK thu c vào kho$ng cách hai tâm trKc d:
+ d < 1,0 m: 11 t'n.
+ 1,0 ≤ d < 1,3 m: 16 t'n.
+ d ≥ 1,3 m: 18 t'n.
– TrKc ba phK thu c vào kho$ng cách hai tâm trKc li n k d:
+ d ≤ 1,3 m: 21 t'n.
+ d > 1,3 m: 24 t'n
2. Chl tiêu sT d7ng kích thư]c và tr|ng lưfng c9a xe
a. Kích thưHc cơ b n cAa phương ti,n g_m
* Chi u dài c/a ô tô (hoDc ñ0u kéo) LX chi u dài c a rơ moóc hoDc sơ mi rơ
moóc LR; chi u dài c a ñoàn xe kéo rơ moóc hoDc sơ mi rơ moóc LðX; chi u dài c a
ñoàn xe phK thu c vào chi u dài ñ0u kéo LðK, chi u dài càng rơ moóc, chi u dài kéo
L’m c a rơ moóc.
* Kích thư>c cơ b n c/a phương ti n hoGt ñ ng trên mGng lư>i ñư2ng công
c ng
– Chi u r ng lBn nh't c a phương ti)n: 2,5 mét
– Chi u dài lBn nh't:
+ ð i vBi xe thông thư:ng: 12 mét
+ ð i vBi ñoàn xe (có sơ mi rơ moóc hoDc 1 rơ moóc): 20 mét
+ ð i vBi ñoàn xe có nhi u rơ moóc: 24 mét
– Chi u cao lBn nh't khi x p hàng: 3,8 mét
* H s= ñNc chNt ηc
H s= ñNc chNt η là t} s gi_a tr(ng t$i c a xe vBi di)n tích c a nó. H) s này
ñánh giá sj hoàn thi)n c a k t c'u phương ti)n v mDt sp dKng kích thưBc cơ b$n c a
phương ti)n. H) s ñDc chDt ñư?c xác ñGnh như sau:
qTK
ηC = (2.1)
L*B
ð i vBi ô tô buýt và xe con h) s ñDc chDt xác ñGnh bVng t} s chm (k+ c$ chm ng5i
và chm ñ/ng trong xe buýt) vBi di)n tích cơ b$n (HK / m2).
H) s ñDc chDt c a xe t$i tăng khi tr(ng t$i tăng, ña s xe t$i h) s này nVm trong
kho$ng (0,1 – 0,5) T / m2, còn xe con là (0,5 – 0,7) ngư:i / m2, chk tiêu này gi$m ñi khi
NMTCVTOT • 59
tăng s chm ng5i. ð i vBi xe buýt h) s ñDc chDt gi$m ñi nhi u so vBi xe con và thư:ng
là 3 – 5 ngư:i / m2, h) s này tăng lên khi s chm ng5i (s gh ) tăng lên.
* H s= sC d;ng kích thư>c cơ b n
H) s sp dKng kích thưBc cơ b$n là t} s gi_a kích thưBc bên trong thùng xe vBi
kích thưBc cơ b$n c a xe.
l*b
η KT = (2.2)
L*B
Trong ñó: l – chi u dài bên trong c a xe;
b – chi u r ng bên trong c a xe.
Khi tăng tr(ng t$i phương ti)n thì h) s ηKT tăng lên. Chk tiêu này ñ i vBi xe t$i
bi n ñ ng trong ph m vi 0,4 – 0,6. H) s sp dKng kích thưBc cơ b$n ñ t giá trG cao nh't
là ñ i vBi xe kéo sơ mi rơ moóc. Các lo i xe có tính năng vi)t dã cao thì h) s này gi$m
ñi, các xe tj ñC h) s này gi$m ñi nhi u, ñ+ tăng h) s này các lo i xe t$i ngày nay
thư:ng có ki+u k t c'u ñ0u rKt.
b. Tring lư<ng cAa phương ti,n
VBi xe ô tô và ñoàn xe ngư:i ta phân các lo i tr(ng lư?ng ra như sau:
GK – tr(ng lư?ng khô (không có d0u mb, không có nhiên li)u…);
Gư – tr(ng lư?ng ưBt (tr(ng lư?ng c a xe khi ñ0y d0u mb và nhiên li)u);
GB – tr(ng lư?ng b$n thân xe (tr(ng lư?ng xe có trang thi t bG);
q – tr(ng t$i thi t k c a xe;
GTB– tr(ng lư?ng toàn b (g5m tr(ng lư?ng b$n thân và tr(ng t$i thi t k c a
phương ti)n);
GT – tr(ng lư?ng ñè lên c0u trưBc;
GS – tr(ng lư?ng ñè lên c0u sau.
* S^ ch9t t i c/a ôtô
Ô tô ñư?c ch't t$i ñ+ ñ t ñư?c kh i lư?ng lBn nh't cho phép c a nhà thi t k .
Kh i lư?ng lBn nh't là kh i lư?ng lBn nh't có th+ thjc hi)n ñư?c v mDt k€ thu#t do cơ
sE ch t o ra; và ñư?c phân b kh i lu?ng trên các trKc. Trong trư:ng h?p có nhi u ki+u
phân b sj ch't t$i thì sj phân b kh i lư?ng lBn nh't trên các trKc ph$i ñ$m b$o sao
cho vi)c ch't t$i trên mmi trKc t} l) vBi t$i lBn nh't cho phép ñ i vBi mmi trKc.
Ô tô không ch9t t i: Ô tô không chE hàng hoDc chE khách nhưng thùng nhiên li)u
ñư?c ñC ñ0y t i thi+u tBi 90% dung tích do cơ sE ch t o ôtô quy ñGnh lúc b<t ñ0u thp,
cùng vBi toàn b ch't l^ng làm mát, bôi trơn, dKng cK và bánh xe dj phòng cho phép
tăng kh i lư?ng vư?t quá kh i lư?ng nDng 200 Kg, trư:ng h?p này g(i là tj tr(ng ưBt.
H) s sp dKng tr(ng lư?ng ηtl là t} s gi_a tr(ng t$i c a phương ti)n vBi tr(ng
lư?ng b$n thân nó. H) s này ñánh giá m/c ñ hoàn thi)n v k t c'u, v mDt sp dKng
tr(ng lư?ng h_u ích c a xe:
NMTCVTOT • 60
qTK
η TL = (2.3)
GB
Vi)c tăng h) s ηTL ph$n ánh vi)c gi$m kh i lư?ng thép và các v#t li)u quí khác
ñ i vBi mmi t'n tr(ng t$i và nâng cao vi)c ti t ki)m nhiên li)u, d0u mb, phK tùng trong
khai thác. VBi các lo i xe t$i hi)n ñ i h) s này lBn hơn hoDc bVng 1, tr(ng t$i xe càng
lBn thì h) s này càng cao.
3. S†c ch†a c9a xe
S/c ch/a c a phương ti)n là s lư?ng hàng hoá lBn nh't hoDc s lư?ng hành
khách lBn nh't chE ñư?c trên xe. S/c ch/a c a ô tô, rơ moóc ñư?c xác ñGnh bVng kích
thưBc bên trong thùng xe, t} tr(ng c a hàng hoá và tr(ng t$i giBi h n c a nó.
ð i vBi xe ô tô có thùng hình h p ch_ nh#t không mui thì s/c ch/a ñư?c xác ñGnh
như sau:
Gch = a * b (h ± h1) Z (2.4)
a – chi u r ng bên trong thùng xe (m);
b – chi u dài bên trong thùng xe;
h – chi u cao thành xe (m);
Z – t} tr(ng hàng hoá T / m3;
h1– kho$ng cách tF mép trên thành xe ñ n chi u cao x p hàng.
TrG s Z có giá trG khác nhau và phK thu c vào lo i hàng, m/c ñ ch't t$i c a hàng
r:i, hàng ñC ñ ng c0n ph$i th'p hơn mép thành xe ñ+ gi$m hao hKt trong quá trình v#n
chuy+n.
Khi x p hàng cái chi c, hàng bao ki)n có th+ x p cao hơn thành xe nhưng cũng bG
h n ch bEi yêu c0u v kích thưBc cơ sE cho phép và an toàn v#n chuy+n. S/c ch/a
hàng hoá ñơn vG là t} s gi_a s/c ch/a hàng hoá vBi th+ tích thùng xe.
Gch
q' = (T / m3) (2.5)
V
TF hai công th/c trên cho th'y rVng khi h1 = 0 thì s/c ch/a ñơn vG bVng t} tr(ng
c a hàng hoá v#n chuy+n. Tr(ng t$i riêng c a sàn thùng xe là t} s gi_a tr(ng t$i thi t
k và di)n tích sàn thùng xe F:
q
q '' = (T / m3) (2.6)
F
Tr(ng t$i riêng c a sàn thùng xe xác ñGnh s lư?ng t'n hàng t i thi+u c0n thi t ñ+
x p lên mmi mét vuông di)n tích sàn thùng xe ñ+ sp dKng h t tr(ng t$i c a phương ti)n.
ðánh giá h) s sp dKng tr(ng t$i phương ti)n bVng h) s sp dKng tr(ng t$i bình
quân γt. H) s này bVng t} s gi_a tr(ng lư?ng hàng chE ñư?c vBi tr(ng t$i thi t k c a
phương ti)n.
NMTCVTOT • 61
q TT
γT = (2.7)
q TK
3. Tính sT d7ng thu,n ti#n: Tính năng sp dKng thu#n ti)n c a xe th+ hi)n trên các mDt
sau ñây:
a. Thu n ti,n cho công tác x p d`
Thu#n ti)n cho công tác x p db ñư?c ñDc trưng bEi kh$ năng thjc hi)n công tác
x p db vBi th:i gian và kh i lư?ng lao ñ ng ít nh't. Khi x p db bVng phương pháp th
công chi u cao x p hàng c a ô tô và rơ moóc r't quan tr(ng. Chi u cao x p hàng là
kho$ng cách tF mDt phzng ñ+ hàng tBi sàn thùng xe (thùng xe mE thành) hoDc ñ n mép
trên c a thành thùng xe (thùng xe ñóng kín). Khi gi$m chi u cao x p hàng thì kh i
lư?ng lao ñ ng x p db cũng gi$m.
ð i vBi ô tô có thùng kín thì kích thưBc và sj b trí cpa có ý nghĩa r't lBn ñ i vBi
tính năng sp dKng thu#n ti)n. Công vi)c x p db hàng ñư?c thjc hi)n d[ dàng các lo i ô
tô có máy x p hàng trên xe hoDc xe tj ñC (xe tj x p hoDc db hàng). Tuy nhiên sp dKng
các lo i xe này có liên quan ñ n chi phí phK thêm và vi)c gi$m tr(ng t$i c a phương
ti)n, vì th chúng chk ñư?c sp dKng trong nh_ng ñi u ki)n khai thác cK th+.
b. Thu n ti,n cho hành khách
Thu#n ti)n cho hành khách khi sp dKng ô ô buýt và ô tô con ngoài nh_ng ch't
lư?ng cơ b$n c a ô tô nói chung còn có các yêu c0u khác bao g5m: Tính êm dGu phK
thu c vào kích thưBc, ñ m m c a gh ng5i và vG trí c a chúng trong thùng xe, kích
thưBc l i ñi l i trong xe, chi u r ng c a cpa và s cpa, chi u cao c a b#c lên xu ng, ñ
kín c a thùng xe, ñ chi u sáng, thông gió và sưEi 'm thùng xe.
ð i vBi nh_ng ô tô khách v#n chuy+n liên tknh thì gh ng5i c a hành khách c0n
ph$i ñ$m b$o thu#n ti)n hơn ñ+ gi$m m)t mî và gi$m sj rung ñ ng tF khung xe truy n
vào. Chi u cao c a gh ng5i và chm tja có th+ ñi u chknh ñư?c cho phù h?p vBi tFng
hành khách, gh ng5i trong xe khách liên tknh ñư?c thi t k theo kích thưBc tiêu chuhn.
Theo tiêu chuhn Vi)t Nam: gh hành khách ph$i ñ$m b$o chi u r ng ñ)m ng5i
không nh^ hơn 400 mm, chi u sâu ñ)m ng5i không nh^ hơn 350 mm tính cho m t
ngư:i; chi u cao tF mDt s¿n (không áp dKng cho các vG trí trên h c l<p bánh xe, n<p che
khoang ñ ng cơ) tBi mDt ñ)m ng5i gh hành khách (H) c a ô tô khách trong kho$ng tF
380 mm ñ n 500 mm.
Kích thưBc l i ñi l i (chi u r ng, chi u cao), chi u r ng c a cpa ra vào, chi u cao
c a b#c lên xu ng nh't là c a b#c ñ0u tiên $nh hưEng r't lBn ñ n tính thu#n ti)n cho
hành khách ñDc bi)t ñ i vBi ô tô buýt ch y trong thành ph . Các xe ô tô buýt ch y trong
thành ph do hành khách lên xu ng nhi u, kho$ng cách gi_a các ñi+m dFng ñm ng<n
nên ph$i b trí l i ñi l i trong xe r ng hơn ô tô khách liên tknh.
Các phương ti)n v#n t$i hành khách ph$i có các yêu c0u: trang bG thi t bG thông
gió, ch ng nóng; ph$i có l i ñi d(c vBi chi u r ng h_u ích ñ i vBi tFng lo i xe; chi u
cao trên l i ñi d(c c a khoang hành khách ph$i thâ mãn các tiêu chuhn và quy ñGnh.
Cpa lên xu ng c a hành khách ph$i ñ$m b$o ñóng ch<c ch<n khi xe ch y; khoang
chE khách c a ô tô khách ph$i ñư?c b trí ít nh't m t cpa lên xu ng E phía bên ph$i c a
NMTCVTOT • 62
xe (ñ i vBi xe buýt ít nh't là 2 cpa); chi u cao c a b#c lên xu ng th/ nh't tính tF mDt
ñ't c a ô tô khách không vư?t quá 500 mm, mDt b#c lên xu ng ph$i t o nhám hoDc ph
v#t li)u ch ng trư?t, ñ+ ñ$m b$o cho hành khách lên xu ng thu#n l?i.
Phương ti)n v#n t$i ph$i có l i thoát khhn c'p th+ hi)n bVng s cpa thoát, kích
thưBc…
Vi)c thông hơi trong xe khách, sưEi 'm vào mùa ñông, làm mát vào mùa hè c a
các lo i xe hi)n ñ i r't ñư?c chú tr(ng. Vi)c sưEi 'm ñư?c thjc hi)n bVng cách sp dKng
nhi)t c a b ph#n làm mát ñ ng cơ hoDc nhi)t c a khí th$i. Gi$i quy t vi)c thông gió và
sưEi 'm t t nh't trong ô tô buýt là trang bG máy ñi u hoà nhi)t ñ , nó có th+ gi_ ñư?c
nhi)t ñ Cn ñGnh c0n thi t, ñ hm và ñ trong s ch c a không khí.
V'n ñ chi u sáng E khoang hành khách h?p lý (không nh^ hơn 50–70 lux) b$o
ñ$m ti)n nghi cho hành khách trong ô tô, E các ô tô buýt liên tknh ngoài chi u sáng
chung ngư:i ta còn trang bG E mmi gh m t ng(n ñèn riêng ñ+ hành khách xem sách báo
tho$i mái khi xe ñang ch y. Ngoài ra E mmi chm ng5i còn b trí sàn ñ+ hành lý nh^, m<c
áo, bàn nh^ g<n bVng b$n l . Trong thùng xe khách còn trang bG máy thu thanh, màn
hình chung và các ng nghe riêng cho tFng gh , ñ5ng h5, nhi)t k , thùng ñjng nưBc,
t l nh.
Trong các ô tô khách ch y ñư:ng dài ñôi khi ngư:i ta còn b trí bu5ng v) sinh, t
ñjng th/c ăn trên xe ñ+ phKc vK cho hành khách.
c. Thu n ti,n cho lái xe
Thu#n ti)n cho lái xe th+ hi)n lái xe ñi u khi+n ô tô m t cách thu#n l?i. Sj ñi u
khi+n thu#n l?i ô tô ñư?c ñánh giá bVng 4 nhóm chk tiêu.
– Chk tiêu v) sinh, ñánh giá vG trí làm vi)c c a lái xe có phù h?p vBi các tiêu
chuhn v) sinh hay không. Có 3 y u t $nh hưEng tBi chk tiêu v) sinh: m/c 5n bên trong,
rung ñ ng, khí h#u t i vG trí làm vi)c.
– Chk tiêu ti)n nghi, ñánh giá sj thu#n l?i c a vG trí lái xe trong quan h) vBi các cơ
c'u ñi u khi+n. Ô tô có tính ti)n nghi cao khi tư th làm vi)c c a lái xe tho$i mái, không
gian làm vi)c c a lái xe r ng rãi và b trí các cơ c'u ñi u khi+n E vG trí thích h?p.
– Chk tiêu sinh lý, bi+u hi)n cK th+ bVng ljc và hành trình c a các cơ c'u ñi u
khi+n, s lư?ng các cơ c'u c0n ph$i ñi u khi+n.
– Chk tiêu tâm lý, xác ñGnh kh$ năng thu nh#n và xp lý thông tin.
Thu#n ti)n cho lái xe ñư?c ñánh giá thông qua các chk tiêu: ñ thu#n ti)n c a gh
xe và h) th ng ñi u ki+n c a xe ñ i vBi lái; s thao tác c a lái xe tính trung bình trên
100Km…
Gh c a ngư:i lái ph$i ñư?c l<p ñDt sao cho ñ$m b$o t0m nhìn c a ngư:i lái ñ+
ñi u khi+n xe và không bG che khu't bEi hành khách hoDc hàng hóa chuyên chE; ph$i có
ñ không gian ñ+ ngư:i lái v#n hành các thi t bG ñi u khi+n m t cách d[ dàng; ñ l)ch
tâm gi_a gh ngư:i lái và trKc lái không ñư?c $nh hưEng tBi vi)c ñi u khi+n xe c a
ngư:i lái; kích thưBc chi u r ng và chi u sâu ñ)m ng5i không nh^ hơn 400 mm.
d. Thu n ti,n cho công tác BDSC
NMTCVTOT • 63
Th+ hi)n E chm ñ i vBi các cơ c'u tCng thành d[ quan sát, d[ b$o dưbng spa ch_a,
d[ tháo l<p. Tính năng này ñư?c ño bVng s gi: công hoDc chi phí ñ+ b$o dưbng spa
ch_a xe, v ch't lư?ng k t c'u ñư?c ño bVng th:i gian tháo, l<p hoàn toàn m t xe. Th:i
gian ñ+ b$o dưbng spa ch_a càng ít thì th:i gian xe t t càng tăng. Tuy nhiên vi)c ñơn
gi$n hoá k t c'u c a xe ñ+ tăng tính thích /ng vBi công tác b$o dưbng spa ch_a không
ñư?c làm gi$m các ch't lư?ng khác c a xe.
5. S†c kéo và t?c ñj c9a xe
S/c kéo c a xe là ljc s$n sinh ra E bánh xe ch ñ ng giúp xe th<ng ñư?c các ljc
c$n và ch y ñư?c vBi t c ñ cao trong các ñi u ki)n ñư:ng sá khác nhau. ð+ ñánh giá
ch't lư?ng kéo c a các lo i xe ngư:i ta dùng m t thông s g(i là nhân t ñ ng ljc h(c
c a ô tô. Nhân t ñ ng ljc h(c c a xe (D) ñư?c xác ñGnh như sau:
PK − P¦w
D= (2.8)
Gx
Trong ñó: PK – ljc kéo c a xe trên bánh ch ñ ng
PW – ljc c$n không khí khi xe chuy+n ñ ng
Gx – tr(ng lư?ng toàn b c a xe
Ta l i bi t khi ô tô chuy+n ñ ng ñ u thì giá trG c a nhân t ñ ng ljc h(c bVng h)
s c$n tCng c ng c a ñư:ng nghĩa là:
D=f±i=ψ (2.9)
Trong ñó: f – h) s c$n lăn c a mDt ñư:ng;
i – h) s c$n lên d c;
ψ – h) s c$n tCng c ng c a ñư:ng.
Khi ô tô chuy+n ñ ng ñ u
trên ñư:ng bVng (i = 0) thì giá trG
c a nhân t ñ ng ljc h(c bVng h)
s c$n lăn D = f, giá trG này có
ñư?c khi ô tô chuy+n ñ ng E s
truy n cao nh't c a h p s và
ñ ng cơ làm vi)c E ch ñ toàn t$i,
t i ñó ta nh#n ñư?c v#n t c xe lBn
nh't Vmax. Giá trG nhân t ñ ng ljc
h(c lBn nh't Dmax khi xe lên d c
lúc ñó s truy n c a h p s th'p nh't, giá trG c a D, Vmax, Dmax là các chk tiêu ñDc trưng
cho tính ch't ñ ng ljc h(c c a ô tô khi chuy+n ñ ng ñ u. Theo tiêu chuhn thì công su't
ñ ng cơ tính cho 1 t'n kh i lư?ng toàn b c a ô tô ph$i ñ t tF 7,35 kW trE lên. Yêu c0u
này không áp dKng cho ô tô chuyên dùng, ô tô ch y ñi)n và ô tô có kh i lư?ng toàn b
tF 30 t'n trE lên.
a. Các l8c tác dJng lên ô tô
Phương trình chuy+n ñ ng c a ô tô trên ñư:ng:
NMTCVTOT • 64
Pk=Pw ± Pi ± Pj +Pf
Trong ñó: Pk – ljc kéo do ñ ng cơ sinh ra.

Pw – ljc c$n do không khí.
Pi – ljc c$n lên d c.
Pj – ljc c$n quán tính.
Pf – ljc c$n lăn.
+ Ljc kéo:
1 – ð ng cơ.
2 – Ly h?p.
3–H ps .
4– TrKc các ñăng.
5 – C0u xe.
6 – Bánh xe.
Khi xe ch y, nhiên li)u cháy trong ñ ng cơ, bi n nhi)t năng thành cơ năng t o ra
m t công su't hi)u dKng N(mã ljc) ñ5ng th:i t o ra mô men quay M t i trKc c a ñ ng
cơ r5i chuy n qua h p s , trKc các ñăng tBi c0u xe t o ra mô men quay t i bánh ch
ñ ng cơ Mk và sinh ra ljc kéo Pk.
M *W
N= mã ljc;
75
2 *π * n
w – v#n t c góc c a trKc quay: W =
60
n – s vòng quay tính bVng vòng / phút.
716,2 * N
Do ñó M = (Kg.m) (2.10)
n
Mk = M*ik*η*io (Kg.m)
ik – tk s truy n c a h p s , thay ñCi theo s cài c a xe.
io – tk s truy n cơ b$n E c0u xe, nó phK thu c vào lo i xe.
η – h) s hi)u dKng c a cơ c'u truy n ñ ng: η = 0,8 ÷ 0,85 ñ i vBi xe t$i;
η = 0,85 ÷ 0,9 ñ i vBi xe con, xe du lGch.
Mk M .io .ik
Pk = ⇒ Pk = *η (Kg) (2.11)
rk rk
rk – bán kính c a bánh xe ch ñ ng có xét ñ n bi n d ng c a l p.
+ Ljc c$n lăn.
NMTCVTOT • 65
Khi xe ch y s• phát sinh ra ljc c$n lăn gi_a bánh xe vBi mDt ñư:ng và ljc c$n lăn
này luôn ngư?c chi u vBi chi u chuy+n ñ ng, nó ñư?c sinh ra do bi n d ng c a l p xe
và c a mDt ñư:ng làm c$n trE xe ch y, do xe bG xung kích và ch'n ñ ng do mDt ñư:ng
không bVng phzng, do ma sát trong C trKc c a bánh xe khi ch y.
Pf = f * G (Kg) (2.12)
Trong ñó: G – tr(ng lư?ng c a ô tô kg.
Pf – ljc c$n lăn.
f – h) s ljc c$n lăn.
H) s ljc c$n lăn f phK thu c vào ñ c/ng c a bánh xe và nó còn phK thu c ch
y u vào ñ bi n d ng c a mDt ñư:ng, mDt ñư:ng càng ít bi n d ng thì f càng nh^. Trong
ñi u ki)n bánh xe c/ng và t t, giá trG c a f s• phK thu c vào lo i mDt ñư:ng và ñư?c l'y
như sau:
B.ng 2.1. H# s? l{c c.n lăn c9a các lo*i mgt ñưhng
Lo i mDt ñư:ng H) s f Lo i mDt ñư:ng H) s f
(1) (2) (3) (4)
Bê tông XM và bê tông 0,01 ÷ 0,02 ðư:ng ñ't khô và bVng 0,04 ÷ 0,05
nhja phzng
(1) (2) (3) (4)
ðá dăm và sî cu i ñen 0,02 ÷ 0,025 ðư:ng ñ't hm không 0,04 ÷ 0,15
bVng phzng
ðá dăm tr<ng 0,03 ÷ 0,05 ðư:ng cát khô r:i r c 0,15 ÷ 0,30
ðư:ng lát ñá 0,04 ÷ 0,05
Chú ý: khi t c ñ càng cao, thì bi n d ng c a l p xe chưa kGp h5i phKc ñã bG bi n

d ng l0n n_a, do ñó c0n ph$i ch(n f h?p lý khi thi t k ñư:ng cao t c. Và có th+ theo
công th/c sau:
f = fo[1+0,01(V–50)] (2.13)
fo– h) s ljc c$n lăn khi v#n t c nh^ hơn 50 Km / h, ñư?c l'y theo b$ng
trên.
Khi xe ch y trên n n ñ't, ljc c$n lăn tính theo công th/c:
H
Pf = ξ * G (2.14)
D
ξ=0,6 ÷ 1 tuỳ thu c vào tr ng thái c a ñ't.
H – chi u sâu v)t bánh xe.
D – ñư:ng kính bánh xe.
+ Ljc c$n không khí:
NMTCVTOT • 66
Khi xe ch y thì có ljc c$n không khí do kh i khí phía trưBc ô tô bG ép l i, do ma
sát gi_a không khí và thành xe, do không khí bG hút l i phía sau xe ô tô, ngoài ra còn có
sj tác ñ ng c a gió.
P w = K * F * V2
Trong ñó: K = C * P
C – h) s phK thu c vào hình dáng c a ô tô.
P – m#t ñ không khí (Kg / m3)
K = 0,06 ÷ 0,07 vBi xe t$i;
K = 0,04 ÷ 0,06 vBi xe buýt;
K = 0,025 ÷ 0,035 vBi xe con.
F – di)n tích c$n khí
F = 0,775 * B * H (B – b r ng xe; H – chi u cao xe)
V – v#n t c xe ch y tương ñ i so vBi không khí, n u xét ñ n c$ v#n
t c gió thì:
K * F * (V ± V g ) 2
Pw = V– Km/h (2.15)
13
“+”:xe ch y cùng chi u vBi gió.
+ Ljc c$n lên d c:
Khi xe lên d c thì s• xu't hi)n ljc có tác dKng kéo ô tô xu ng d c và ngư?c l i.
Pi = ± G * sinα
Vì ñ d c c a ñư:ng nh^ (α nh^) ⇒ sinα ≈ tgα ≈ id là ñ d c c a ñư:ng.
P i = ± G * id
Ljc c$n quán tính Pj
Khi xe tăng t c hoDc gi$m t c thì x• xu't hi)n ljc quán tính có tác dKng cùng
chi u hoDc ngư?c chi u xe ch y.
G *v
Pj = ± ρ (2.16)
g * dt
1 dv
ðDt J= là gia t c tương ñ i.
g dt
PJ= ± G*J*p
“+” xe tăng t c;
“−” xe gi$m t c.
NMTCVTOT • 67
ρ: h) s xét ñ n quá trình quay c a các b ph#n trong máy ρ =1,03 ÷1,6
Trong sp dKng tính năng t c ñ c a ô tô trong nh_ng ñi u ki)n khai thác khác
nhau ñư?c ph$n ánh ñ0y ñ nh't là t c ñ k€ thu#t. T c ñ k€ thu#t là t c ñ trung bình
trong th:i gian v#n chuy+n, nó phK thu c vào nhi u y u t , trưBc h t là ñDc ñi+m k t c'u
c a phương ti)n, trình ñ c a lái xe, ñi u ki)n ñư:ng sá, cư:ng ñ v#n chuy+n và tC
ch/c v#n chuy+n.
Ch't lư?ng khai thác c a ô tô, cũng như tính ñ ng ljc, tính êm dGu khi ch y, tính
Cn ñGnh, tính cơ ñ ng, kh$ năng vư?t chưBng ng i v#t, tình tr ng k€ thu#t có $nh hưEng
tBi t c ñ k€ thu#t trung bình.
Các y u t c a ñư:ng sá như: Chi u r ng mDt ñư:ng, cư:ng ñ v#n chuy+n trên
ñư:ng, tình tr ng mDt ñư:ng, sj chi u sáng trên ñư:ng, bán kính cong, ñ lBn và ñ dài
c a d c, tính ñ u ñDn v v#n chuy+n cũng $nh hưEng r't nhi u ñ n t c ñ k€ thu#t.
Chi u dài c a chuy n ñi, s l0n ñm xe trên ñư:ng, sp dKng tr(ng t$i và quãng
ñư:ng trong v#n chuy+n, ñDc ñi+m các lo i hàng v#n chuy+n và sj s<p x p nó trên
thùng xe ñ u là nh_ng y u t v tC ch/c $nh hưEng tBi t c ñ k€ thu#t.
Ngư:i ta xác ñGnh t c ñ k€ thu#t trên cơ sE kinh nghi)m công tác và các ñGnh
m/c hi)n hành có xét ñ n các y u t phK thu c. ð bVng phzng và ch't lư?ng mDt
ñư:ng có $nh hưEng r't lBn ñ n t c ñ k€ thu#t. N u l'y t c ñ xe ch y trên ñư:ng bê
tông phzng là 100% thì E mDt ñư:ng ñá dăm, ñá cu i t c ñ k€ thu#t chk ñ t 70–80%,
còn E mDt ñư:ng bG mài mòn không bVng phzng thì chk ñ t 50%.
Khi n n ñư:ng hm ưBt, ñDc bi)t trên n n ñư:ng ñ't có mDt ñư:ng là bê tông át
phan thì t c ñ k€ thu#t c a xe gi$m r't rõ r)t, vBi mDt bê tông át phan gi$m 10%, vBi
mDt ñư:ng ñ't bG hm ưBt gi$m còn lBn hơn. Khi v#n chuy+n trên nh_ng ñư:ng hm ưBt,
l0y l i, có cát, có tuy t... thì kh$ năng vư?t chưBng ng i v#t c a xe và kinh nghi)m c a
ngư:i lái xe có $nh hưEng r't lBn ñ n t c ñ k€ thu#t.
T c ñ ch y ban ñêm nh^ hơn ch y ban ngày 5–10%. Trong các thành ph lBn có
cư:ng ñ v#n chuy+n cao thì t c ñ c a xe chk ñ t ñư?c bVng t c ñ di chuy+n chung
c a dòng xe. T c ñ k€ thu#t c a xe khi v#n chuy+n trên các trKc ñư:ng chính ñ t ñư?c
kho$ng 70–80% so vBi t c ñ cjc ñ i c a nó. T c ñ k€ thu#t cũng thay ñCi r't lBn trên
m t hành trình n u cư:ng ñ v#n hành thay ñCi.
S lư?ng hành khách trên xe con không có $nh hưEng lBn ñ n t c ñ k€ thu#t, ñ i
vBi xe t$i thì khi có ñ0y hàng và khi không có hàng t c ñ chênh l)ch nhau kho$ng
10–15% (xe ch y ban ngày cũng như ban ñêm). ðDc bi)t sj thay ñCi t c ñ k€ thu#t th+
hi)n rõ nét nh't khi xe kéo moóc và khi không kéo moóc.
T c ñ k€ thu#t có th+ xác ñGnh bVng các chuy n thí nghi)m hay là theo s li)u
th ng kê, cũng có th+ xác ñGnh bVng m t s phương pháp g0n ñúng thông qua các
phương pháp lý thuy t ô tô. Nh_ng phương pháp này (ñ5 thG, ñ5 thG phân tích, toán
ñ5...) cho phép xác ñGnh t c ñ k€ thu#t trung bình trên hành trình cK th+. Khi tính toán
như v#y còn ph$i ñi u chknh l i t c ñ k€ thu#t cho phù h?p vBi th+ l) hi)n hành, phù
h?p vBi ñi u ki)n th:i ti t (lư?ng mưa, nưBc lũ, sương mù...) phù h?p vBi th:i gian v#n
chuy+n (ngày hay ñêm) và phù h?p vBi cư:ng ñ v#n chuy+n.
NMTCVTOT • 68
Trong ñi u ki)n thjc t tCng th:i gian v#n chuy+n c a ô tô có th+ phân ra th:i
gian xe ch y vBi t c ñ Cn ñGnh, th:i gian tăng t c ñ , th:i gian gi$m t c ñ , th:i gian
dFng trưBc các chưBng ng i v#t, th:i gian phanh, do ñó d ng tCng quát c a t c ñ k€
thu#t có th+ th+ hi)n qua công th/c sau:
L
VT = (Km / h) (2.17)
∑ t1 + ∑ t 2 + ∑ t 3 + ∑ t 4 + ∑ t 5
Trong ñó: L – quãng ñư:ng xe ch y (Km)
Σt1 – th:i gian xe ch y vBi t c ñ Cn ñGnh (gi:)
Σt2 – th:i gian xe tăng t c (gi:);
Σt3 – th:i gian xe gi$m t c (gi:)
Σt4 – th:i gian phanh (gi:);
Σt5 – th:i gian dFng xe c0n thi t trên ñư:ng phK thu c vào ñi u ki)n
v#n chuy+n (th:i gian dFng trưBc ñèn tín hi)u, trưBc các ñi+m vư?t,
qua ñư:ng tàu...)
N u xét ñ n vi)c gi$m t c ñ v#n chuy+n theo ñi u ki)n an toàn (chm vòng, chm
d c cao, ngã tư và các ñi+m dân cư...) và g(i t c ñ tính toán là VTT thì có th+ xác ñGnh
t c ñ k€ thu#t theo công th/c:
VT = VTT *ηVT (2.18)
ηVT – h) s t c ñ k€ thu#t
H) s này chưa ñư?c nghiên c/u ñ0y ñ , theo m t s tài li)u hi)n có thì ngư:i ta
l'y như sau:
+ Khi v#n chuy+n trên trKc chính:
– ð i vBi ô tô buýt: 0,85 – 0,9
– ð i vBi ô tô t$i : 0,75 – 0,85
– ðoàn xe tr(ng t$i lBn: 0,9 – 0,95
+ Khi v#n chuy+n trong thành ph :
– ð i vBi ô tô buýt: 0,7 – 0,8
– ð i vBi ô tô t$i : 0,5 – 0,6
Ch't lư?ng ñư:ng sá càng t t (bVng phzng, bán kính cong lBn, ñư:ng r ng, ñ
d c nh^...) thì h) s t c ñ k€ thu#t càng cao. T c ñ v#n chuy+n c a ô tô còn bG giBi
h n bEi yêu c0u ti)n nghi cho hành khách hoDc an toàn cho hàng hoá.
T c ñ k€ thu#t là m t chk tiêu quan tr(ng trong v#n t$i ô tô. Do ñó vi)c nâng cao
t c ñ k€ thu#t có ý nghĩa to lBn trong n n kinh t qu c dân. Nâng cao t c ñ k€ thu#t
có liên quan ñ n vi)c c$i t o ñư:ng sá, b$o ñ$m an toàn v#n chuy+n, nâng cao ch't
lư?ng ñ ng h(c c a ô tô, b$o ñ$m tình tr ng k€ thu#t c0n thi t c a xe, nâng cao trình ñ
lành ngh c a lái xe và vi)c áp dKng các phương pháp tC ch/c v#n t$i tiên ti n.
NMTCVTOT • 69
6. An toàn ch*y xe: ô tô ph.i có tính an toàn cao
An toàn c a ô tô ph$i ñư?c coi là m t trong các tính ch't khai thác quan tr(ng
nh't bEi nó $nh hưEng tBi ñ:i s ng và s/c kho— con ngư:i, tBi ch't lư?ng c a ô tô, c a
hàng hoá chuyên chE, c a các công trình giao thông… An toàn c a ô tô phân thành:
– An toàn ch ñ ng: an toàn ch ñ ng ñư?c ñ$m b$o bEi các tính ch't và ch't
lư?ng c a k t c'u giúp cho lái xe tránh ñư?c các tai n n giao thông. An toàn ch ñ ng
bG chi ph i bEi tính ch't phanh, tính Cn ñGnh, tính ñi u khi+n, tính cơ ñ ng, tín hi)u c$nh
báo âm thanh và ánh sáng, hi)u qu$ chi u sáng ñư:ng c a ñèn pha…
– An toàn bG ñ ng: an toàn bG ñ ng ñư?c ñ$m b$o bEi các tính ch't và ch't lư?ng
c a k t c0u làm gi$m thi+u ch'n thương c a lái xe và hành khách khi x$y ra tai n n
giao thông. Hình dáng bên ngoài c a xe, k t c'u bên trong khoang xe, ñ b n c a thùng
xe, ca bin khi chGu va ch m, các gi$i pháp k€ thu#t... quy t ñGnh tính an toàn bG ñ ng
c a ô tô.
– An toàn môi trư:ng c a ô tô: an toàn môi trư:ng c a xe cho phép gi$m tác ñ ng
có h i ñ n nh_ng ngư:i tham gia giao thông và môi trư:ng xung quanh như bKi bhn,
ti ng 5n, ñ c h i c a khí x$…
Hoàn thi)n k t c'u ô tô ñ+ nâng cao an toàn ch y xe là m t trong nh_ng hưBng
quan tr(ng ñ+ gi$m thi+u tác h i c a tai n n giao thông. Nh_ng hoàn thi)n ñó ñã gi$m
sj m)t mî c a lái xe, gi$m th:i gian ph$n /ng c a lái xe, gi$m th:i gian và tăng cư:ng
hi)u ljc c a các b ph#n ñi u khi+n ô tô. ð+ ñánh giá k t c'u ô tô theo hưBng “ch
ñ ng an toàn trong ch y xe” ngư:i ta dùng chk tiêu riêng chk rõ s l0n x$y ra tai n n liên
quan ñ n sj làm vi)c không tho$ mãn c a các cơ c'u ô tô trên m t quãng ñư:ng nh't
ñGnh.
N TN
N AC = (2.19)
L
Trong ñó NTN – s l0n tai n n
L – quãng ñư:ng xe ch y tương /ng
ðánh giá an toàn ch y xe thK ñ ng có th+ dùng chk tiêu NAB ñ+ xác ñGnh h#u qu$
c a tai n n giao thông.
n
∑ (n * p )
i i
N AB = 1
(ñ5ng / ngư:i) (2.20)
m
Trong ñó: pi – h) s tCn th't trong tai n n giao thông (ñ5ng / ngư:i)
ni – s lư?ng lái xe, bán vé, hành khách bG tai n n giao thông E tai
n n i;
m – tCng s lái xe, bán vé, hành khách bG tai n n.
An toàn c a xe ñư?c th+ hi)n bVng r't nhi u tiêu th/c khác nhau trong ñó có t0m
nhìn c a phương ti)n khi ho t ñ ng trên ñư:ng.
Khi ch y xe trên ñư:ng ngư:i lái xe ph$i tìm th'y phía trưBc m t kho$ng cách
nh't ñGnh ñ+ kGp th:i xp lý các tình hu ng v ñư:ng và giao thông trên ñư:ng ví dK:
tránh chưBng ng i v#t tránh xe, vư?t. Chi u dài ño n ñư:ng t i thi+u c0n nhìn th'y phía
NMTCVTOT • 70
trưBc ñ+ ñ$m b$o an toàn g(i là cj ly t0m nhìn và khi thi t k các y u t trên bình ñ5,
trên tr<c d(c ph$i ñ$m b$o ñ t0m nhìn ñ+ ch y xe an toàn và thu#n l?i.
* T5m nhìn m t chi u
– Là kho$ng cách c0n thi t ñ+ ngư:i lái xe kGp hãm trưBc m t chưBng ng i v#t
tĩnh trên ñư:ng.
Lpư – quãng ñư:ng xe ñi ñư?c trong th:i gian ph$n /ng tâm lý, th:i gian
này thư:ng l'y là 1giây
Sh – quãng ñư:ng xe ñi ñư?c khi phanh tác dKng
Lo – kho$ng cách an toàn trưBc chưBng ng i v#t thư:ng l'y = 5m
V V2
S1 = +k + Lo (mét) (2.21)
3,6 254(ϕ ± i )
k – h) s sp dKng phanh k =1,1 ÷ 1,2
ϕ – h) s bám.
i – ñ d c d(c(%)
V– v#n t c xe.
* T5m nhìn hai chi u
– Hai xe cùng ch y trên m t làn ñư:ng, hai ngư:i lái xe ph$i có m t kho$ng
cách ñ ñ+ dFng xe và cách nhau m t kho$ng cách an toàn Lo.
– Là kho$ng ñ+ hai xe ngư?c chi u ch y trên cùng m t làn dFng l i và cách nhau
m t kho$ng cách an toàn Lo.
S 2 = 2 * L pu + S h1 + S h 2 + Lo (2.22)
NMTCVTOT • 71
V V2 V2
S2 = 2 * +k* +k* + Lo
3,6 254 * (ϕ + i ) 254 * ϕ − i )
V V 2ϕ
S2 = + 2*k + L0
1,8 254 * (ϕ 2 − i 2 )
Hình 2.3. Tmm nhìn c9a ngưhi lái xe khi ñi:u kiXn phương ti#n trên ñưhng
7. ðj b:n ch}c c9a xe
ð b n ch<c c a xe bi+u thG bVng tuCi b n sp dKng và quãng ñư:ng ñ:i xe, ñ b n
c a các chi ti t các tCng thành xe ñ$m b$o cho xe kéo dài ñư?c quãng ñư:ng ch y xe
gi_a hai l0n spa ch_a lBn và nâng cao ñư?c tính năng làm vi)c c a xe, kéo dài quãng
ñư:ng ñ:i xe. ð b n ch<c c a xe là cơ sE ñ+ gi$m chi phí b$o dưbng spa ch_a trong
quá trình sp dKng. ð b n ch<c c a xe ngoài vi)c phK thu c vào ch't lư?ng ch t o còn
phK thu c vào vi)c chăm sóc k€ thu#t trong su t quá trình sp dKng.
NMTCVTOT • 72
8. Tính kinh t< nhiên li#u
ðư?c ñánh giá bVng m/c tiêu hao nhiên li)u và d0u nh:n trong quá trình khai thác
xe. M/c tiêu hao nhiên li)u trong khai thác tính bVng lít / 100 Km quãng ñư:ng xe
ch y. ð+ so sánh m/c tiêu hao c a các mác ki+u xe khác nhau dùng chk tiêu m/c tiêu
hao nhiên li)u cho m t ñơn vG s$n phhm v#n t$i lít / TKm hoDc lít / HKKm.
Tính kinh t nhiên li)u trưBc h t phK thu c vào ch't lư?ng ch t o xe và lo i
nhi)n li)u sp dKng. Chi phí nhiên li)u thư:ng chi m m t t} tr(ng khá lBn trong giá
thành v#n t$i (có th+ tBi 20–30%), vì v#y t't c$ nh_ng nhà ch t o ô tô ñ u hưBng tBi
vi)c ch t o nh_ng lo i xe có tính kinh t nhiên li)u cao. Ngoài ra vi)c ti t ki)m nhiên
li)u còn có m t ý nghĩa to lBn là gi$m ô nhi[m môi trư:ng do khí th$i gây ra. Trong sp
dKng m/c tiêu hao nhiên li)u còn phK thu c vào nhi u y u t khác như ñư:ng sá, ch't
lư?ng b$o dưbng spa ch_a, trình ñ c a ngư:i lái xe.
Vi)c sp dKng các lo i xe có tr(ng t$i lBn ñDc bi)t là sp dKng ñoàn xe kéo rơ moóc
hoDc sơ mi rơ móoc khi v#n chuy+n hàng hóa có kh i lư?ng lBn, cho phép gi$m chi phí
nhiên li)u cho m t ñơn vG s$n phhm (15–20%).
9. Tính cơ ñjng c9a phương ti#n
Là kh$ năng xe có th+ quay trE trên m t di)n tích hŸp trong bãi x p db, trong bãi
ñm xe hoDc trên ñư:ng cua hŸp. Cũng là kh$ năng xe có th+ vư?t qua nh_ng ño n ñư:ng
khó khăn có ñGa hình ph/c t p. Tính năng này phK thu c vào ch't lư?ng kéo bám, vào
các thông s hình h(c c a xe. Ch't lư?ng kéo, bám th+ hi)n E ljc kéo, bám tương /ng E
bánh xe ch ñ ng, t} s truy n cjc ñ i c a h) th ng truy n ljc, ñ bám c a l p lên mDt
ñư:ng. Các thông s hình h(c như bán kính quay vòng, bán kính cong d(c xe, kho$ng
sáng g0m xe và góc vát trưBc sau. Các thông s v k t c'u như s c0u ch ñ ng, k t c'u
vi sai.
Ô tô ph$i vư?t ñư?c d c có ñ d c 20% trong ñi u ki)n ch't ñ0y t$i (12% ñ i vBi
ô tô khách n i toa). Sau khi thp vư?t d c, h) th ng truy n ljc ph$i ho t ñ ng bình
th−:ng.
a. Kho ng sáng gPm xe
Kho$ng sáng g0m xe Góc thông qua c a phương ti)n

Kho$ng cách tF mDt phzng ñb tBi ñi+m th'p nh't c a ph0n gi_a phương ti)n, ph0n
gi_a phương ti)n là ph0n nVm trong hai mDt phzng song song và cách ñ u mDt phzng
trung tuy n, kho$ng cách gi_a hai mDt phzng này bVng 80% c a kho$ng cách (b) gi_a
hai mép trong c a bánh xe trên m t c0u m¿ c0u ñó có kho$ng cách b là nh^ nh't.
NMTCVTOT • 73
b. Góc thông qua cAa phương ti,n
Góc nh(n t i thi+u ñư?c thi t l#p gi_a hai mDt phzng vuông góc vBi mDt phzng
trung tuy n. M t mDt phzng là ti p tuy n vBi hai bánh trưBc, mDt phzng kia là ti p tuy n
vBi hai bánh sau, giao tuy n gi_a hai m#t phzng này ñi qua ñi+m th'p nh't c a phương
ti)n và nVm E kho$ng gi_a xe.
c. Góc thoát trưHc
Góc lBn nh't ñư?c t o bEi mDt phzng nVm ngang và mDt phzng ti p tuy n vBi l p
bánh xe trưBc c a phương ti)n và ñi qua ñi+m th'p nh't c a ph0n ñ0u xe, sao cho không
có ñi+m nào E ñ0u xe thu c c0u trưBc nVm dưBi mDt phzng này và cũng không có chi
ti t nào ñư?c g<n c ñGnh trên xe nVm dưBi mDt phzng này. Góc này ñư?c xác ñGnh khi
xe E tr ng thái tĩnh và ch't ñ t$i.
Góc thoát trưBc Góc thoát sau
d. Góc thoát sau

Góc lBn nh't ñư?c t o bEi mDt phzng nVm ngang và mDt phzng ti p tuy n vBi l p
bánh xe sau và ñi qua ñi+m th'p nh't c a ph0n ñuôi xe, sao cho không có ñi+m nào E
phía sau xe thu c c0u sau nVm dưBi mDt phzng này và cũng không có chi ti t nào ñư?c
g<n c ñGnh trên xe nVm duBi mDt phzng này. Góc này ñu?c xác ñGnh khi xe E tr ng thái
tĩnh và ch't ñ t$i.
10. nh hưFng t]i môi trưhng
Trong quá trình ho t ñ ng các lo i xe có ñ ng cơ ñ t trong, x$ vào không khí m t
lư?ng khí th$i ñ c h i ñ i vBi ñ ng v#t, thjc v#t, ñáng k+ nh't là ô xít cácbon. Ngoài ra
xe còn t o ra ti ng 5n và gây ch'n ñ ng làm cho con ngư:i m)t mî, tăng hao mòn cho
các chi ti t tCng thành c a xe, phá hu} các công trình trên ñư:ng và g0n ñư:ng.
Ho t ñ ng c a các thi t bG ñi)n trên xe có th+ gây ra nhi[u vô tuy n. VBi s lư?ng
ô tô r't lBn hàng trăm tri)u chi c ñang ho t ñ ng trên ph m vi toàn th giBi, ñDc bi)t
trong các thành ph lBn, v'n ñ ô nhi[m môi trư:ng ñang E m/c báo ñ ng. ð+ kh<c
phKc tình tr ng trên ñòi hî ph$i ch t o m t lo i “ñ ng cơ s ch” b$o ñ$m ñ t cháy h t
nhiên li)u trong bu5ng ñ t, ñ5ng th:i không th$i vào không khí các ch't ñ c h i, hoDc
thay th ñ ng cơ ñ t trong bVng ñ ng cơ ñi)n. MDt khác ngư:i ta còn ch t o các b
gi$m ch'n, gi$m thanh t t hơn ñ+ gi$m bBt ô nhi[m môi trư:ng.
2.3. CÁC CH‡ TIÊU KHAI THÁC PHƯƠNG TI N V N T I
T't c$ các quá trình s$n xu't trong ñó có quá trình s$n xu't v#n t$i ñ u ñư?c l#p
k ho ch, ñư?c tính toán và ñư?c ñánh giá theo m t h) th ng chk tiêu chuyên ngành.
ðDc ñi+m ho t ñ ng c a các doanh nghi)p v#n t$i ô tô, các ñDc trưng riêng c a quá trình
v#n t$i, các ñi u ki)n khai thác ñòi hî ph$i xây djng cho mình m t h) th ng chk tiêu
NMTCVTOT • 74
riêng. Các chk tiêu ñó ph$n ánh tFng b ph#n riêng bi)t và toàn b quá trình v#n t$i. H)
th ng chk tiêu này ph$n ánh m i quan h) có tính quy lu#t gi_a các b ph#n riêng bi)t
c a quá trình v#n t$i.
H) th ng các chk tiêu công tác c a phương ti)n ñang áp dKng là cơ sE c a vi)c tC
ch/c ho t ñ ng c a doanh nghi)p v#n t$i ô tô, E ñây quá trình v#n t$i và năng su't
phương ti)n ñư?c ño và ñư?c ñánh giá theo trG s c a mmi chk tiêu hoDc toàn b chúng.
Hi)u qu$ s$n xu't xã h i trong ngành v#n t$i ô tô ñư?c xác ñGnh trưBc tiên bVng trình ñ
tC ch/c v#n t$i hàng hoá và bVng m/c ñ sp dKng phương ti)n, nó ñư?c ñDc trưng và
ñư?c ñánh giá bVng các chk tiêu khai thác k€ thu#t sau:
– ðoàn xe và m/c ñ sp dKng;
– Th:i gian ho t ñ ng c a phương ti)n trên ñư:ng và m/c ñ sp dKng nó;
– Tr(ng t$i c a phương ti)n và m/c ñ sp dKng tr(ng t$i;
– T c ñ c a phương ti)n;
– Quãng ñư:ng xe ch y c a phương ti)n và m/c ñ sp dKng nó;
– Th:i gian ch: x p db;
– Kho$ng cách v#n chuy+n và chi u dài mmi chuy n xe.
ðoàn xe c a doanh nghi)p v#n t$i ô tô bi+u thG bVng s lư?ng phương ti)n ñ+ v#n
chuy+n. Tính hoàn h$o c a phương ti)n ñ+ có th+ sÅn sàng ho t ñ ng trên ñư:ng ñư?c
ñánh giá bVng h) s ngày xe t t, còn s lư?ng phương ti)n ñang làm vi)c trên ñư:ng là
h) s ngày xe v#n doanh.
Th:i gian làm vi)c c a phương ti)n trên ñư:ng g5m th:i gian xe ch y và th:i gian
x p db. Th:i gian xe ch y phK thu c vào quãng ñư:ng ch y và t c ñ ch y xe. Th:i
gian xe nVm ñ+ x p db là thành ph0n th:i gian c0n thi t trong quá trình v#n t$i ñDc trưng
bVng th:i gian x p db cho m t chuy n xe. Th:i gian x p db bao g5m th:i gian x p hàng
lên xe, th:i gian db hàng ra khî phương ti)n, th:i gian giao nh#n, làm các ch/ng tF và
m t s tác nghi)p phK khác.
Mmi phương ti)n v#n t$i có tr(ng t$i thi t k theo quy ñGnh c a nhà thi t k tính
bVng t'n, là s lư?ng hàng hoá mà nó chE ñư?c m t l0n. Tuy nhiên tr(ng t$i thjc t l i
phK thu c vào t} tr(ng c a hàng hoá hoDc tr(ng lư?ng c a lô hàng. ð+ ñánh giá m/c ñ
sp dKng tr(ng t$i thi t k c a phương ti)n ngư:i ta dùng h) s sp dKng tr(ng t$i tĩnh
hoDc h) s sp dKng tr(ng t$i ñ ng.
T c ñ k€ thu#t ph$n ánh tính năng t c ñ c a xe hoDc ñ0u kéo trong các ñi u
ki)n khai thác, còn t c ñ khai thác phK thu c không chk vào t c ñ k€ thu#t mà còn
phK thu c vào th:i gian x p db và các th:i gian hao phí khác trên ñư:ng.
Quãng ñư:ng ch y c a xe bao g5m c$ ch y có hàng và ch y không hàng. Dùng
chk tiêu h) s sp dKng quãng ñư:ng ñ+ ñánh giá m/c ñ sp dKng quãng ñư:ng có
hi)u qu$.
Chuy n xe là m t chu kỳ hoàn chknh c a quá trình v#n t$i, trong th:i gian làm
vi)c trên ñư:ng phương ti)n thjc hi)n ñư?c m t s chuy n nh't ñGnh. Mmi chuy n xe có
m t chi u dài tương /ng. Chi u dài trung bình m t chuy n ñi có hàng có th+ không
trùng vBi kho$ng cách v#n chuy+n bình quân m t t'n hàng. Nó có trG s khác nhau khi
chi u dài chuy n và tr(ng t$i c a xe khác nhau hoDc tr(ng t$i c a xe như nhau nhưng h)
s sp dKng tr(ng t$i khác nhau.
NMTCVTOT • 75
TrG s c a chk tiêu khai thác k€ thu#t phK thu c vào nhi u y u t như tr(ng t$i c a
phương ti)n, ñDc ñi+m lo i hàng, phương pháp tC ch/c ch y xe, ñi u ki)n ñư:ng sá,
m/c ñ cơ giBi hoá x p db, ñi u ki)n th:i ti t khí h#u... Năng su't phương ti)n l i phK
thu c vào các chk tiêu khai thác. Sau ñây s• trình bày n i dung và cách tính toán m t s
chk tiêu khai thác k€ thu#t ch y u.
2.3.1. T¦NG Sd PHƯƠNG TIcN VÀ M§C ð¢ SÆ D³NG
1. TRng s? phương ti#n
TCng s xe, ñ0u kéo, rơ moóc và sơ mi rơ moóc nVm dưBi quy n qu$n lý và sp
dKng c a doanh nghi)p v#n t$i ô tô g(i là tCng s phương ti)n có trong danh sách, ký
hi)u là AC.
TCng s phương ti)n có trong danh sách bao g5m: S xe ñang ho t ñ ng (AHð), s
xe ñang nVm ñ+ b$o dưbng spa ch_a (ABDSC) và m t s phương ti)n t t nhưng ph$i nVm
ch: do nhi u nguyên nhân khác (AK)
AC = AHð + ABDSC + AK (2.24)
TCng s phương ti)n có trong danh sách c a doanh nghi)p không ph$i c ñGnh v
s lư?ng và thành ph0n mà có th+ thay ñCi theo tFng th:i kỳ c a năm. Do sj thay ñCi
này mà n$y sinh ra sj c0n thi t ph$i tính s lư?ng phương ti)n có trung bình trong danh
sách AC . S lư?ng trung bình ñó bVng tCng s xe có tF ñ0u kỳ c ng vBi tCng s ngày xe
bC sung trF ñi tCng s ngày xe bBt ñi, chia cho tCng s ngày theo lGch c a kỳ tính toán.
Theo công th/c:
AC ⋅ D L + AT ⋅ DT − AB ⋅ D B
A= (2.25)
DL
Trong ñó: AC – S ngày xe có trong danh sách ñ0u kỳ;
DC – Ngày theo lGch c a kỳ
AT – S xe bC sung thêm (tăng) trong kỳ
DT – S ngày xe bC sung (tăng) trong kỳ
AB – S xe gi$m bBt trong kỳ
DB – S ngày xe gi$m bBt trong kỳ
Ví dK: ð0u năm, doanh nghi)p có 400 xe, ngày 30 tháng 03 thanh lý 10 xe, ngày
01 tháng 07 bC sung thêm 20 xe mBi và ñ n ngày 30 tháng 09 l i gi$m ñi 40 xe. S
lư?ng xe có trong danh sách trung bình c$ năm là:
400.360 − 10(360 − 270) + 20.180 − 40(360 − 90)
Ac = = 392,5 xe
360
(S ngày trong năm tính là 360 ngày và s ngày trong tháng là 30 ngày – s ngày
ñư?c tính trung bình)
Trong doanh nghi)p v#n t$i ô tô, ngoài s lư?ng xe ñ+ v#n chuy+n hàng hoá hoDc
hành khách theo yêu c0u c a khách hàng còn có m t s xe phKc vK n i b doanh nghi)p
NMTCVTOT • 76
như xe ti p nhiên li)u, xe phKc vK b$o dưbng spa ch_a lưu ñ ng... Các lo i xe này ñư?c
tính riêng ngoài công th/c trên.
2. H# s? ngày xe t?t
ð+ ñánh giá m/c ñ hoàn thi)n k€ thu#t c a xe dùng h) s ngày xe t t ( αT )
αT =
∑ AD T
=
∑ AD − ∑ AD
C BDSC
(2.26)
∑ AD C ∑ AD c
Trong ñó: ∑ AD – tCng s ngày xe có c a doanh nghi)p

C
∑ AD – tCng s ngày xe t t c a doanh nghi)p

T
∑ AD – TCng s ngày xe nVm b$o dưbng spa ch_a các c'p

BDSC
H) s ngày xe t t phK thu c vào vi)c tC ch/c công tác dGch vK k€ thu#t c a doanh
nghi)p, vào ñi u ki)n khai thác và vào tình tr ng k€ thu#t c a phương ti)n. Thjc hi)n
công tác chăm sóc k€ thu#t t t s• tăng ñư?c quãng ñư:ng xe ch y gi_a hai l0n ñ i tu và
gi$m tCng s ngày xe nVm ñ+ b$o dưbng spa ch_a. Ngày nay, do ti n b c a khoa h(c
k€ thu#t mà các lo i xe có ñ b n cao hơn, k t c'u h?p lý hơn cũng góp ph0n làm tăng
h) s ngày xe t t.
3. H# s? ngày xe v,n doanh
Trong các doanh nghi)p v#n t$i ô tô, do trình ñ tC ch/c hoDc do m t s nguyên
nhân khách quan mà m t s xe t t v–n không ho t ñ ng ñư?c, nên ñ+ ñánh giá m/c ñ
sp dKng xe trong trư:ng h?p này ngư:i ta sp dKng h) s ngày xe v#n doanh α vd . H) s
này bVng t} s gi_a ngày xe làm vi)c ADvd vBi ngày xe có trong kỳ ADc.
α vd =
∑ AD vd
(2.27)
∑ AD c
• m/c ñ cao hơn, còn sp dKng h) s gi: xe làm vi)c α v bVng t} s gi_a tCng s
gi: xe làm vi)c thjc t trên ñư:ng ∑ AD * T v vBi tCng s gi: xe theo k ho ch
∑ AD * T H .
αv =
∑ AD * T v
(2.28)
∑ AD * T H
Trong ñó: Tv – gi: xe thjc t làm vi)c trên ñư:ng trong ngày
TH – gi: xe làm vi)c trong ngày theo k ho ch
2.3.2. TRµNG TfI VÀ Hc Sd SÆ D³NG TRµNG TfI PHƯƠNG TIcN
1. Tr|ng t.i
– Trbng t i thiDt kD (qTK): Tr(ng t$i thi t k do nhà ch t o quy ñGnh, tương /ng
vBi tr(ng t$i thi t k là th+ tích ch/a hàng c a thùng xe, kích thưBc bên trong c a xe,
gh xe ñ i vBi phương ti)n v#n t$i hành khách, do nhà ch t o quy t ñGnh và phK thu c
vào lo i xe và kích thưBc c a xe.
NMTCVTOT • 77
– Trbng t i th^c tD (qTT): Là tr(ng t$i ch't lên phương ti)n cho mmi chuy n xe,
hàng hoá mà v#n t$i ô tô chuyên chE g5m r't nhi u lo i hàng có t} tr(ng khác nhau, nên
m/c ñ sp dKng tr(ng t$i thi t k c a xe tuỳ thu c vào lo i hàng và t} tr(ng c a hàng
hóa. Các lo i hàng có t} tr(ng lBn thư:ng làm tăng tr(ng t$i thjc t c a phương ti)n v#n
t$i và ngư?c l i các lo i hàng có t} tr(ng nh^ thư:ng làm h n ch kh$ năng v#n chuy+n
c a phương ti)n v#n t$i.
Ngoài ra m/c ñ sp dKng tr(ng t$i cũng còn phK thu c vào bao bì c a hàng hoá,
cách s<p x p hàng vào thùng xe. Các lo i bao bì hình kh i h p và ñư?c tiêu chuhn hoá
làm tăng kh$ năng v#n chuy+n c a phương ti)n v#n t$i (container là ví dK ñi+m hình cho
lo i bao bì này).
ð i vBi v#n t$i hành khách tr(ng t$i thjc t còn phK thu c vào ph m vi ho t ñ ng,
vBi v#n t$i hành khách ñư:ng dài chk cho phép tr(ng t$i thjc t t i ña bVng tr(ng t$i
thi t k , ñ i vBi v#n t$i hành khách bVng xe buýt trong thành ph do ñDc ñi+m c a v#n
t$i nên có th+ cho phép vư?t t$i (tuy nhiên kh$ năng vư?t t$i c a xe buýt ho t ñ ng
trong thành ph cũng không ñư?c vư?t quá giBi h n cho phép).
2. H# s? sT d7ng tr|ng t.i
ð+ ñánh giá m/c ñ sp dKng tr(ng t$i ngư:i ta dùng h) s sp dKng tr(ng t$i tĩnh
và ñ ng.
H) s sp dKng tr(ng t$i tĩnh γ T ñư?c xác ñGnh bVng t} s gi_a tr(ng t$i thjc t mà
xe chE ñư?c vBi tr(ng t$i thi t k c a phương ti)n.
q TT
γT = (2.29)
q TK
TCng quát, trong Z chuy n c a các phương ti)n ta s• có:
γT =
∑Z *q
i TTi
(2.30)
∑Z *q i i
Khi l#p k ho ch ho t ñ ng c a phương ti)n có th+ xác ñGnh h) s sp dKng tr(ng

t$i tĩnh bình quân theo cơ c'u lu5ng hàng như sau:
Q 1 + Q 2 + Q 3 + ... + Q n
γT = (2.31)
Q1 Q2 Q3 Qn
+ + + ... +
γ 1 γ 2 γ 3 γ n
• ñây, γ 1 , γ 2 , γ 3 ...γ n là h) s sp dKng tr(ng t$i phương ti)n tương /ng vBi lo i
hàng ñư?c v#n chuy+n.
Khi xác ñGnh h) s sp dKng tr(ng t$i tĩnh ta chưa xét ñ n kho$ng cách v#n chuy+n
hàng hoá, mDc dù y u t này có $nh hưEng nhi u ñ n k t qu$ ho t ñ ng c a phương
ti)n. Vì v#y trong v#n t$i ô tô, cùng vBi h) s sp dKng tr(ng t$i tĩnh còn xét ñ n h) s sp
dKng tr(ng t$i ñ ng γ d ; nó ñư?c xác ñGnh bVng t} s gi_a lư?ng luân chuy+n thjc t
PTT và lư?ng luân chuy+n tính theo tr(ng t$i thi t k c a xe PTK.
NMTCVTOT • 78
H) s sp dKng tr(ng t$i tính cho Z chuy n xe có kho$ng cách v#n chuy+n lch khác
nhau ñư?c tính như sau:
γd =
∑P TT
(2.32)
∑P TK
2.3.3. QUÃNG ðƯªNG VÀ Hc Sd SÆ D³NG QUÃNG ðƯªNG

1. Quãng ñưhng
a. ð;i vHi v n t i hàng hóa
Trong th:i gian ho t ñ ng trên ñư:ng phương ti)n ch y ñư?c m t quãng ñư:ng,
quãng ñư:ng ñó bao g5m quãng ñư:ng xe ch y không hàng, quãng ñư:ng xe ch y có
hàng và quãng ñư:ng xe ch y huy ñ ng. Quãng ñư:ng ch y ñư?c tính cho m t th:i
gian (ngày, tháng, quý, năm) hoDc cho m t chuy n, m t vòng xe ch y.
– Quãng ñư:ng xe ch y có hàng Lch
– Quãng ñư:ng xe ch y không có hàng Lkh
– Quãng ñư:ng huy ñ ng Lhñ
– Quãng ñư:ng xe ch y chung bVng tCng quãng ñư:ng có hàng, quãng ñư:ng
không hàng và quãng ñư:ng huy ñ ng
Lchg = Lch + Lkh + Lhñ (2.33)
Trong v#n t$i hàng hoá hi)u su't sp dKng, năng su't c a phương ti)n tăng
lên khi gi$m ñư?c quãng ñư:ng xe ch y không hàng và quãng ñư:ng huy ñ ng.
b. ð;i vHi v n t i hành khách
Khác vBi v#n t$i hàng hóa vBi v#n t$i hành khách chk tiêu v quãng ñư:ng
bao g5m:
– Chi u dài c a tuy n (chi u dài hành trình) LM ñư?c tính bVng kho$ng cách tF
ñi+m ñ0u c a hành trình ñ n ñi+m cu i c a hành trình v#n chuy+n hành khách.
– Chi u dài bình quân chuy n ñi c a hành khách LHK: VBi v#n t$i hành khách
thông thư:ng các chuy n ñi không thjc hi)n tF ñi+m ñ0u ñ n cu i hành trình. ð i vBi
các tuy n v#n t$i hành khách cj ly ñi l i c a hành khách khác nhau cho nên chk tính
ñư?c giá trG bình quân c a chuy n ñi c a hành khách. Chi u dài bình quân chuy n ñi
c a hành khách luôn nh^ hơn chi u dài c a tuy n, ñDc bi)t là ñ i vBi v#n t$i hành khách
bVng xe buýt trong thành ph .
– H s= thay ñ(i hành khách (ηhk): Do chi u dài bình quân chuy n ñi c a hành
khách nh^ hơn chi u dài c a tuy n cho nên có sj thay ñCi c a hành khách trên tuy n.
ð+ ñánh giá sj thay ñCi này bVng h) s thay ñCi hành khách.
LM
η hk = ; η hk ≥ 1 (2.34)
Lhk
Trong ñó: ηhk – h) s thay ñCi hành khách;
LM – chi u dài tuy n;
NMTCVTOT • 79
Lhk – chi u dài bình quân chuy n ñi c a hành khách.
2. H# s? sT d7ng quãng ñưhng (β) – ñ i vBi v#n t$i hàng hoá
H) s sp dKng quãng ñư:ng ñư?c xác ñGnh bVng t} s quãng ñư:ng xe ch y có
hàng và quãng ñư:ng chung (bao g5m quãng ñư:ng có hàng, không hàng và quãng
ñư:ng huy ñ ng).
Lch
β= (2.35)
Lchg
Quãng ñư:ng có hàng Lch, quãng ñư:ng chung Lchg trong công th/c ñư?c xác
ñGnh cho m t hành trình, cho m t th:i gian c a m t xe hoDc c a c$ ñoàn xe mu n
nghiên c/u theo các phương pháp thích h?p.
Khi l#p k ho ch v#n chuy+n, n u không th+ tính trG s c a h) s β theo quãng
ñư:ng xe ch y có hàng và quãng ñư:ng xe ch y chung, có th+ dja vào kh i lư?ng hàng
hoá v#n chuy+n và luân chuy+n có xét tBi kho$ng cách v#n chuy+n, sj không cân ñ i
%γ$
Sơ ñ5 2–1: sơ ñ5 v#n chuy+n &$ $
hàng trên hành trình ABA
%γ$
%γ
$ $ $
$
Sơ ñ5 2–2: sơ ñ5 v#n &$ '$
chuy+n hàng trên hành
trình ABCBA
%γ$
c a lu5ng hàng.
Khi v#n chuy+n hàng hoá qua nhi u ñi+m thì h) s sp dKng quãng ñư:ng ñư?c
xác ñGnh bVng t} s gi_a kh i lư?ng hàng hoá v#n chuy+n thjc t QTT vBi kh i lư?ng
hàng hoá v#n chuy+n có th+ khi sp dKng ñ0y ñ quãng ñư:ng ch y QKN. H) s sp dKng
quãng ñư:ng ñư?c tính như sau:
a) N u Q1 = Q2 và γ1 = γ2 thì:
Q1 + Q 2 Q1 + Q
β = hoDc 2
(2.36)
2Q 1 2Q 2
b) N u Q1 ≠ Q2 và γ1 = γ2 thì:
NMTCVTOT • 80
Q1 + Q 2
β = (2.37)
2 Q MAX
c) N u Q1 ≠ Q2 và γ1 ≠ γ2 thì:
Q1 Q2
+
γ1 γ2
β= (2.38)
Q
2 
 γ  MAX
Trong ñó: Q1, Q2 – kh i lư?ng hàng hoá v#n chuy+n E mmi chi u
γ 1 , γ 2 – h) s sp dKng tr(ng t$i tương /ng
Khi v#n chuy+n hàng hoá gi_a ba hoDc nhi u ñi+m thì h) s sp dKng quãng ñư:ng
ñư?c xác ñGnh theo lư?ng luân chuy+n hàng hoá thjc t PTT và lư?ng luân chuy+n hàng
hoá có th+ khi sp dKng ñ0y ñ quãng ñư:ng ch y PKN .
PTT
β= (2.39)
PKN
H) s sp dKng quãng ñư:ng phK thu c ch y u vào cơ c'u và hưBng lu5ng hàng,
vào công tác tC ch/c v#n t$i mà ch y u là vi)c l#p hành trình v#n chuy+n. Ngoài ra nó
còn phK thu c vào lo i xe sp dKng và vG trí tương ñ i gi_a gara và các ñi+m hàng hoá
trong khu vjc. H) s sp dKng quãng ñư:ng có $nh hưEng lBn ñ n năng su't và giá
thành v#n t$i. ð i vBi v#n t$i hành khách thông thư:ng khi xe ch y luôn có khách cho
nên h) s β =1.
3. Quãng ñưhng xe ch*y ngày ñêm (Lngñ)
ð i vBi phương ti)n v#n t$ ô tô do tính ch't ho t ñ ng liên tKc, ñ+ ñánh giá ñư?c
kh$ năng v#n chuy+n c a xe trong ngày ngư:i ta dùng chk tiêu quãng ñư:ng xe ch y
trong m t ngày ñêm. Chk tiêu này ñ i vBi các lo i hình v#n t$i có các giá trG khác nhau,
ñ i vBi v#n t$i hành khách trong ñô thG thư:ng ñư?c ñGnh m/c cho các phương ti)n (ví
dK hi)n nay ñ i vBi v#n t$i bVng xe buýt c a Hà N i quãng ñư:ng xe ch y ngày ñêm
c a xe ñư?c ñGnh m/c là 270 Km).
Quãng ñư:ng xe ch y ngày ñêm thư:ng ñư?c tính thông qua v#n t c khai thác và
th:i gian ho t ñ ng c a xe trong ngày
Lngñ = TH * VK (2.40)
Trong ñó: Lngñ – quãng ñư:ng xe ch y trong m t ngày ñêm;
TH – th:i gian xe ho t ñ ng trong ngày;
VK – v#n t c khai thác trung bình c a xe
2.3.4. CHÇ TIÊU V TdC ð¢
Có r't nhi u lo i t c ñ khác nhau bao g5m:
NMTCVTOT • 81
1. T?c ñj k<t cBu
ðây là t c ñ c a phương ti)n v#n t$i do nhà thi t k ch t o ñ ra và chk ñ t ñư?c
trong nh_ng ñi u ki)n nh't ñGnh. Thông thư:ng t c ñ k t c'u là t c ñ lBn nh't trong
b$ng ñ5ng h5 ño t c ñ c a phương ti)n v#n t$i.
2. T?c ñj gi]i h*n cho phép
ðây là t c ñ ñư?c sp dKng trong quá trình v#n hành c a phương ti)n v#n t$i.
T c ñ này phK thu c ch y u vào các ñi u ki)n thjc t trong quá trình ho t ñ ng c a
phương ti)n v#n t$i. Bao g5m các ñi u ki)n: M#t ñ giao thông trên ñư:ng, ñ bVng
phzng c a ñư:ng, chi u r ng mDt ñư:ng, m/c ñ ñi u khi+n giao thông trên ñư:ng, tình
hình giao thông trên ñư:ng. Thông thư:ng t c ñ này th'p hơn r't nhi u so vBi t c ñ
k t c'u.
T c ñ giBi h n cho phép c a các phương ti)n v#n t$i ch y trong thành ph ph$i
tuân theo các quy ñGnh c a tFng thành ph ñDt ra. ðây là khu t#p trung dân cư ñông ñúc
n u không h n ch t c ñ s• gây nguy hi+m cho các phương ti)n khác cùng ho t ñ ng
trên ñư:ng.
T i các nơi spa ch_a ñư:ng các phương ti)n cũng không th+ ch y quá t c ñ 10
Km / gi:, $nh hưEng ñ n an toàn cho công nhân và phương ti)n trong khi ch y qua
ño n ñư:ng ñó.
3. T?c ñj kG thu,t
ðây là t c ñ c a phương ti)n trong quá trình ho t ñ ng, ñư?c xác ñGnh bVng t} s
gi_a quãng ñư:ng xe ch y và th:i gian xe lăn bánh.
VT =
∑L ch
(Km/h) (2.40)
TLB
T c ñ k€ thu#t c a phương ti)n phK thu c vào r't nhi u y u t khác nhau ñó là:
Ch't lư?ng phương ti)n v#n t$i, ch't lư?ng ñư:ng sá, chi u r ng mDt ñư:ng, ñ bVng
phzng c a ñư:ng, m#t ñ giao thông trên ñư:ng, trình ñ c a ngư:i lái xe... T c ñ này
chk xác ñGnh trong khi phương ti)n v#n t$i lăn bánh.
4. T?c ñj ly hành
T c ñ này thông thư:ng chk dùng cho v#n t$i hành khách hay nói cách khác thì
hành khách là ngư:i chk quan tâm tBi t c ñ này. T c ñ l_ hành xác ñGnh t c ñ tF khi
phương ti)n v#n t$i b<t ñ0u ñ n khi k t thúc quá trình. ðư?c xác ñGnh bVng công th/c
sau ñây:
V LH =
∑L ch
(2.41)
TLB + Tdd
T c ñ l_ hành c a phương ti)n ngoài sj phK thu c vào các y u t như t c ñ k€
thu#t còn phK thu c vào các y u t sau: M/c ñ sp dKng các phương th/c ñi u ki+n giao
thông trên ñư:ng, s lư?ng ñi+m ñm d(c ñư:ng, th:i gian ñm t i các ñi+m ñm d(c
ñư:ng...
NMTCVTOT • 82
5. T?c ñj khai thác
ðây là t c ñ ñánh giá toàn b quá trình v#n t$i, mmi ngư:i làm công tác v#n t$i
ph$i quan tâm tBi. ðư?c xác ñGnh bVng công th/c sau ñây:
VK =
∑L ch
(2.42)
TLB + Tdd + TDc
Trong ñó: VT – t c ñ k€ thu#t c a phương ti)n;
VLH – t c ñ l_ hành c a phương ti)n;
VK – t c ñ khai thác c a phương ti)n;
∑ Lch– tCng quãng ñư:ng chung;
TLB – th:i gian xe lăn bánh;
TDC – th:i gian xe ñm E ñi+m ñ0u và ñi+m cu i;
Tdd – th:i gian xe dFng d(c ñư:ng bao g5m th:i gian xe dFng vì các
tín hi)u giao thông trên ñư:ng, th:i gian ch: ñ?i c0u phà, th:i gian ñ+
hành khách lên xu ng d(c ñư:ng...
T c ñ khai thác là t c ñ cho c$ quá trình ho t ñ ng c a phương ti)n v#n t$i. T c
ñ khai thác ngoài sj phK thu c vào các y u t trên còn phK thu c vào các y u t sau
ñây: Th:i gian phương ti)n dFng E các ñi+m ñ0u cu i, vBi v#n t$i hàng hoá thì ñây
chính là th:i gian ñ+ x p và db hàng, th:i gian này phK thu c vào s lư?ng hàng hoá
x p db lên phương ti)n, m/c ñ cơ giBi hoá x p db E các ñi+m x p db, s lư?ng ñi+m
x p db...
2.3.5. THªI GIAN LÀM VIcC C‡A PHƯƠNG TIcN
1. Thhi gian x<p dx hàng hoá
X p db là m t b ph#n c'u thành c a quá trình v#n t$i, th:i gian xe nVm x p db là
b<t bu c và chi m m t t} tr(ng r't lBn trong tCng th:i gian ho t ñ ng c a xe. Th:i gian
xe nVm ñ+ x p db E ñây bao g5m b$n thân th:i gian làm công vi)c x p hàng lên xe, db
hàng ra khî xe và làm các vi)c có liên quan trjc ti p ñ n x p db hàng, ngoài ra còn
ph$i k+ ñ n th:i gian ch: ñ?i c a xe t i các ñi+m x p db. Th:i gian x p db phK thu c
vào phương pháp ti n hành x p db, lo i hàng, tr(ng t$i phương ti)n và ñư?c kh$o sát
ñGnh m/c cho tFng ñi+m x p db. Th:i gian x p db trung bình cho m t chuy n xe ñư?c
xác ñGnh như sau:
t xd =
∑ Z *t
c xd
(gi:) (2.43)
∑Z c
Trong ñó: Z C – s chuy n mmi xe ch y trong kỳ.

Th:i gian xe ph$i ch: ñ?i x p db x$y ra khi m't cân ñ i gi_a kh$ năng x p db c a
tr m vBi s lư?ng xe vào x p db. ð+ gi$m th:i gian ch: ñ?i c0n ph$i có sj ph i h?p t t
gi_a v#n t$i và x p db.
NMTCVTOT • 83
Công vi)c x p db bao g5m nhi u n i dung: ðưa xe vào vG trí, cân ño, x p hàng
lên, db hàng xu ng, chVng bu c, làm th tKc gi'y t:. Tuỳ ñi u ki)n và hoàn c$nh có th+
b^ bBt hoDc ñơn gi$n hoá các n i dung công vi)c nêu trên ñ+ gi$m bBt th:i gian x p db
c a xe.
2. Thhi gian chuy<n xe, vòng xe
a. ð;i vHi phương ti,n v n chuy=n hàng hoá
Th:i gian làm vi)c trên ñư:ng c a phương ti)n v#n chuy+n hàng hoá ñ+ thjc hi)n
m t s chuy n, mmi chuy n xe ch y có hàng thjc hi)n m t quá trình v#n t$i, bao g5m
các thành ph0n: X p hàng lên xe, xe ch y quãng ñư:ng tF nơi x p hàng ñ n nơi db
hàng, db hàng ra khî xe, k t thúc m t chuy n xe.
Quãng ñư:ng ch y c a xe tF nơi x p hàng ñ n nơi db hàng là chi u dài m t
chuy n ñi có hàng. Sau khi db hàng xe có th+ x p m t lo i hàng khác t i ñi+m này hoDc
ch y không ñ n m t ñi+m x p hàng khác ñ+ thjc hi)n chuy n ti p theo. Sau khi thjc
hi)n m t hoDc nhi u chuy n ñi có hàng xe l i trE v ñi+m xu't phát ban ñ0u t/c là xe ñã
thjc hi)n ñư?c m t vòng khép kín. Trong m t vòng có th+ có m t hoDc nhi u chuy n ñi
có hàng, cũng có th+ có nh_ng ño n xe ch y không có hàng xen k• làm cho h) s sp
dKng quãng ñư:ng nh^ hơn m t. Th:i gian xe ch y m t chuy n chuy n tch bao g5m th:i
gian xe ch y và th:i gian x p db.
L
t ch = ch + t xd (2.44)
VT
N u ph$i ch y m t ño n không hàng ñ+ thjc hi)n chuy n ti p theo thì quãng
L
ñư:ng xe ch y chung là ch . Bi n ñCi công th/c trên ta có:
β
Lch + VT * β * t xd
t ch = (2.45)
VT * β
N u xe ch y trong chuy n ti p theo trong m t vòng là chuy n có hàng (hành trình
con thoi có hàng 2 chi u), th:i gian xe ch y m t vòng là tv = 2 tch
N u xe ch y trong chuy n ti p theo trong m t vòng xe ch y xe rmng (hành trình
con thoi có hàng 1 chi u), th:i gian xe ch y m t vòng là tv = tch + tk.h
VBi các hành trình khách th:i gian m t vòng tuỳ theo ñi u ki)n cK th+ ñ+ tính.
b. ð;i vHi phương ti,n v n chuy=n hành khách
Th:i gian làm vi)c trên ñư:ng c a phương ti)n v#n chuy+n hành khách ñ+ thjc
hi)n m t s chuy n, bao g5m các thành ph0n: khách lên xe E b n ñ0u, xe ch y quãng
ñư:ng tF nơi b n ñ0u ñ n b n cu i thành ph0n th:i gian này bao g5m: b$n thân xe ch y
tF b n ñ0u ñ n b n cu i, th:i gian ñ+ hành khách lên xu ng d(c ñư:ng, khách xu ng xe
t i b n cu i, k t thúc m t chuy n xe.
Th:i gian xe ch y m t chuy n tch bao g5m
tch = tñ + tdd + tc = tñc + tdd
NMTCVTOT • 84
Trong v#n t$i hành khách thòi gian m t vòng thông thư:ng bVng hai l0n th:i gian
m t chuy n (quãng ñư:ng chi u ñi và chi u v bVng nhau) tv = 2 tch
3. Thhi gian làm vi#c trong ngày c9a phương ti#n v,n t.i
Th:i gian làm vi)c trong ngày c a phương ti)n v#n t$i bao g5m t't c$ các thành
ph0n th:i gian ho t ñ ng c a xe trong ngày. ð i vBi phương ti)n v#n t$i hàng hoá bao
g5m: th:i gian xe ch y trên ñư:ng, th:i gian x p db và th:i gian chuhn k t c a xe (th:i
gian bàn giao xe gi_a các ca, th:i gian nh#n…). ð i vBi phương ti)n v#n t$i hành khách
bao g5m: th:i gian xe ch y trên ñư:ng, th:i gian hành khách lên xu ng E b n ñ0u, b n
cu i, d(c ñư:ng và th:i gian chuhn k t c a xe (th:i gian bàn giao xe gi_a các ca, th:i
gian nh#n…)
Th:i gian ho t ñ ng c a xe trong ngày là TH (gi:)
ð i vBi v#n t$i hàng hoá s chuy n xe ch y có hàng trong m t ngày:
TH TH * VT * β
Z CH = = (2.45)
t ch Lch + VT * β * t xd
Như v#y mu n tăng s chuy n ph$i tăng th:i gian xe ho t ñ ng trong ngày TH
hoDc gi$m bBt th:i gian xe ch y m t chuy n. S chuy n xe ch y trong ngày thư:ng
ñư?c xác ñGnh theo kho$ng cách v#n chuy+n (E ñây TH chưa xét ñ n th:i gian xe ch y
quãng ñư:ng huy ñ ng).
2.3.6. KHOfNG CÁCH VeN CHUY†N, QUÃNG ðƯªNG XE CHžY CÓ
HÀNG TRONG M¢T CHUY‹N
TrG s trung bình c a chi u dài m t chuy n ñi có hàng ñư?c xác ñGnh bVng t} s
gi_a tCng quãng ñư:ng có hàng mà xe ñã ch y vBi s chuy n tương /ng. TrG s trung
bình này có th+ xác ñGnh cho m t xe hoDc cho c$ ñoàn xe trong m t th:i kỳ ho t ñ ng.
Lch =
∑L ch
hoDc Lch =
∑ AD * Z * L
h ch ch
(2.46)
Z ∑ AD * Z
h ch
Khi xác ñGnh trG s trung bình c a chk tiêu chi u dài m t chuy n ñi có hàng ngư:i
ta chưa xét ñ n tr(ng t$i và h) s sp dKng tr(ng t$i c a xe ñang sp dKng E kho$ng cách
v#n chuy+n khác nhau. Song các nhân t này $nh hưEng c$ ñ n trG s quãng ñư:ng xe
ch y l–n s chuy n thjc hi)n ñư?c. Vì v#y, xét các $nh hưEng này thông qua chi u dài
trung bình v#n chuy+n m t t'n hàng Lhh, nó ñư?c xác ñGnh bVng t} s gi_a tCng lư?ng
luân chuy+n hàng hoá ∑ P vBi tCng kh i lư?ng hàng hoá v#n chuy+n ñư?c ∑ Q .
Lhh =
∑P (2.47)
∑Q
TrG s trung bình c a hai chk tiêu Lch và Lhh có th+ khác nhau, nó ñư?c phát sinh
bEi sj vi)c dKng tr(ng t$i phương ti)n không ñ5ng nh't trên nh_ng kho$ng cách v#n
chuy+n cũng không ñ5ng nh't. Sj chênh l)ch c a hai chk tiêu này ñư?c bi+u thG qua trG
s c a hai h) s sp dKng tr(ng t$i tĩnh và ñ ng. H) s sp dKng tr(ng t$i ñ ng γ d lBn
hơn (hoDc nh^ hơn) h) s sp dKng tr(ng t$i tĩnh γ t bao nhiêu l0n thì kho$ng cách v#n
NMTCVTOT • 85
chuy+n m t t'n hàng Lhh cũng lBn hơn (hoDc nh^ hơn) chi u dài trung bình m t chuy n
ñi có hàng b'y nhiêu l0n.
Lhh γ d
= (2.48)
Lch γ t
N u v#n chuy+n hàng hoá ñư?c thjc hi)n chk gi_a hai ñi+m thì kho$ng cách v#n
chuy+n m t t'n hàng và chi u dài bình quân m t chuy n ñi có hàng bVng nhau mDc dù
tr(ng t$i và h) s sp dKng tr(ng t$i khác nhau.
2.4. NĂNG SUnT CLA PHƯƠNG TI N V N T I Ô TÔ
2.4.1. KHÁI NIcM NĂNG SUœT
* Năng su@t: Là s lư?ng s$n phhm t o ra trong m t ñơn vG th:i gian, hoDc s
th:i gian làm ra m t ñơn vG s$n phhm.
* Năng su@t cAa phương ti,n v n t i: Là s lư?ng s$n phhm v#n t$i ñư?c t o ra
trong m t ñơn vG th:i gian; ñơn vG th:i gian ñó là gi:, ngày, tháng, quý, năm.
Năng su't phương ti)n v#n t$i ñánh giá bVng hai chk tiêu có liên quan m#t thi t vBi
nhau: Kh i lư?ng v#n chuy+n tính bVng T'n (WQ) và kh i lư?ng hàng hoá luân chuy+n
ñư?c tính bVng T'n.Kilômet (WP) trong m t ñơn vG th:i gian. TrG s c a hai chk tiêu này
ph0n lBn phK thu c vào kho$ng cách v#n chuy+n. Kho$ng cách v#n chuy+n càng nh^ thì
năng su't tính bVng t'n càng lBn, còn năng su't tính bVng T.Km càng nh^ và E kho$ng
cách v#n chuy+n càng lBn thì k t qu$ ngư?c l i. Chk tiêu kho$ng cách v#n chuy+n không
phK thu c vào ho t ñ ng c a doanh nghi)p v#n t$i ô tô, mà trái l i doanh nghi)p v#n t$i
ô tô ph$i tC ch/c khai thác phương ti)n sao cho phù h?p vBi kho$ng cách v#n chuy+n ñ+
nâng cao hi)u qu$ s$n xu't.
Năng su't c a phương ti)n v#n t$i ñư?c tính cho 1 phương ti)n v#n t$i ñ+ so sánh
kh$ năng v#n chuy+n c a tFng phương ti)n khác nhau. Các phương ti)n v#n t$i ñDc bi)t
là phương ti)n v#n t$i ô tô r't ña d ng và nhi u ch ng lo i, có r't nhi u lo i tr(ng t$i
khác nhau ñ+ phù h?p vBi nhu c0u v#n chuy+n ña d ng c a các lo i hàng hoá. ð+ so
sánh kh$ năng v#n chuy+n c a các lo i phương ti)n v#n t$i có tr(ng t$i khác nhau dùng
chk tiêu năng su't c a m t ñơn vG tr(ng t$i. Có th+ tính năng su't c a c$ tC xe hay m t
ñoàn xe.
2.4.2. NĂNG SUœT C‡A PHƯƠNG TIcN VeN TfI
1. Năng suBt c9a phương ti#n v,n t.i hàng hóa
a. Năng su@t cAa phương ti,n
* Năng su9t gi2: Sau mmi chuy n ñi phương ti)n hoàn thành m t quá trình s$n
xu't v#n t$i, s$n phhm mà nó làm ra trong chuy n.
QC = q * γ t (T'n); PC = q * γ t * Lch (TKm) (2.49)
Trong m t vòng có th+ có m t hoDc nhi u chuy n ñi có hàng, cũng có th+ có
nh_ng ño n xe ch y không hàng xen k• làm cho h) s sp dKng quãng ñư:ng nh^ hơn 1.
Th:i gian xe ch y m t chuy n tch bao g5m th:i gian xe lăn bánh và th:i gian x p db.
NMTCVTOT • 86
Lch
t ch = + t xd (2.50)
VT
N u ph$i ch y m t ño n không hàng ñ+ thjc hi)n chuy n ti p theo thì quãng
L
ñư:ng xe ch y chung là ch , bi n ñCi công th/c ta có:
β
t ch = (2.51)
VT * β
N u ñem chia s lư?ng s$n phhm c a m t chuy n cho th:i gian m t chuy n ñi ta
s• ñư?c năng su't gi: c a phương ti)n. TF ñó ta có hai công th/c tính năng su't như
sau:
q * γ * VT * β
WQ g = (T/gi:) (2.52)
q * γ * VT * β * Lch
WPg = (TKm/gi:)
* Năng su9t ngày: M t ngày phương ti)n ho t ñ ng vBi th:i gian TH gi: thì năng
su't ñư?c tính như sau:
WQng = WQg * TH (T / ngày) (2.53)
WPng = WPg * TH (TKm / ngày)
* Năng su9t tháng: Năng su't tháng c a xe ñư?c xác ñGnh
WQth = WQng * 30 * α vd (T/tháng) (2.54)
WPth = WPng * 30 * α vd (TKm/tháng)
* Năng su9t năm: Năng su't năm c a xe ñư?c xác ñGnh
WQn = WQth * 12 (T/ năm)
(2.55)
WPn = WPn * 12 (TKm/ năm)
b. Năng su@t cAa mWt ñơn vQ tring t i
ð+ so sánh hai lo i xe có tr(ng t$i khác nhau, ngư:i ta sp dKng công th/c tính
năng su't cho m t t'n tr(ng t$i phương ti)n:
WQ g γ * VT * β
WQT / Tg = = (T / T.gi:) (2.56)
q Lch + VT * β * t xd
WPg γ * VT * βLch
WPTKm / Tg = = (TKm / T.gi:)
q Lch + VT * β * t xd
Tương tj như th có th+ tính năng su't c a m t ñơn vG tr(ng t$i cho m t ngày,
m t tháng và năm.
NMTCVTOT • 87
2. Năng suBt c9a phương ti#n v,n t.i hành khách
a. Năng su@t cAa mWt phương ti,n
* Năng su9t gi2: Sau mmi chuy n ñi phương ti)n hoàn thành m t quá trình s$n
xu't v#n t$i, s$n phhm mà nó làm ra trong chuy n ñi là
Qc = q* γ * ηhk (Hành khách) (2.57)
Pc = q* γ * ηhk* Lhk (HK.Km)
Th:i gian 1 chuy n xe:
LM
t ch = + t LX (2.58)
VT
tLX – th:i gian lên xu ng c a hành khách t i ñi+m ñ0u cu i và d(c ñư:ng
LM – chi u dài c a hành trình v#n chuy+n
Lhk – chi u dài bình quân chuy n ñi c a hành khách (Km)
ηhk – h) s thay ñCi hành khách
N u ñem chia s lư?ng s$n phhm trên cho th:i gian m t chuy n ñi ta s• ñư?c
năng su't c a phương ti)n. TF ñó ta có hai công th/c tính năng su't như sau:
q * γ * VT *η hk
WQ g = (HK/gi:) (2.59)
LM + VT * LLX
q * γ * VT * Lhk
WPg = (HK.Km / Gi:)
LM + VT * t LX
* Năng su9t ngày
M t ngày phương ti)n ho t ñ ng vBi th:i gian TH gi: thì năng su't ñư?c tính
như sau:
WQng = WQg * TH (HK / ngày) (2.60)
WPng = WPg * TH (HK.Km / ngày)
* Năng su9t tháng: Năng su't tháng c a xe ñư?c xác ñGnh
WQth = WQng * 30 * α vd (HK / tháng) (2.61)
WPth = WPng * 30 * α vd (HK.Km / tháng)
* Năng su9t năm: Năng su't năm c a xe ñư?c xác ñGnh
WQn = WQth * 12 (HK / năm)
(2.62)
WPn = WPn * 12 (HK.Km / năm)
b. Năng su@t cAa mWt ñơn vQ tring t i
ð+ so sánh hai lo i xe có tr(ng t$i khác nhau, ngư:i ta sp dKng công th/c tính
năng su't cho m t gh xe:
NMTCVTOT • 88
WQ g γ * VT *η hk
WQ HK / ghe. gio = = (HK / gh .gi:) (2.63)
q LM + VT * t LX
WPg γ * VT *η hk * Lhk
WPHK . Km / ghe. gio = = (HK.Km / gh xe gi:)
q LM + VT * t LX
Trong ñó: – WQ HK / ghe. gio : Năng su't kh i lư?ng v#n chuy+n c a 1 gh xe trong
1 gi: (năng su't gh xe gi:);
– WPHK . Km / ghe. gio : Năng su't lư?ng luân chuy+n hành khách c a 1
gh xe trong 1 gi:
Tương tj như th có th+ tính năng su't c a m t ñơn vG tr(ng t$i cho m t ngày,
m t tháng và năm
2.5. GIÁ THÀNH CLA V N T I Ô TÔ
2.5.1. KHÁI NIcM
– Chi phí: là t't c$ các kho$n chi cho m t quá trình s$n xu't nào ñó ñ+ làm ra m t
kh i lư?ng s$n phhm.
– Giá thành: là hao phí lao ñ ng s ng và lao ñ ng v#t hoá (lao ñ ng quá kh/)
ñư?c k t tinh trong m t ñơn vG s$n phhm, ñư?c bi+u thG bVng ñơn vG ti n t). Giá thành là
m t trong nh_ng chk tiêu ch't lư?ng quan tr(ng, nó ph$n ánh tCng h?p m(i k t qu$ ho t
ñ ng kinh t c a doanh nghi)p. BEi l• m(i ưu như?c ñi+m trong quá trình tC ch/c qu$n
lý s$n xu't kinh doanh, sp dKng các y u t ñ0u vào cũng như các ngu5n ljc bên trong
và bên ngoài doanh nghi)p ñ u ñư?c ph$n ánh vào giá thành.
Không ngFng nâng cao ch't lư?ng và h giá thành s$n phhm là yêu c0u có tính
quy lu#t trong quá trình phát tri+n n n s$n xu't hàng hoá. H giá thành là bi)n pháp ch
y u ñ+ tăng l?i nhu#n và ngu5n tích lu€ cho doanh nghi)p, cho ngân sách Nhà nưBc, tF
ñó mE r ng quy mô s$n xu't kinh doanh và nâng cao ñ:i s ng v#t ch't tinh th0n cho
ngư:i lao ñ ng.
2.5.2. GIÁ THÀNH VeN TfI
ð+ h ch toán cho phí s$n xu't và giá thành s$n phhm ngư:i ta có th+ sp dKng
nhi u phương pháp khác nhau.
a. HDch toán giá thành theo ñQnh phí và bi n phí
Theo phương pháp này giá thành (S) ñư?c tính toán như sau:
C cdgio × ∑ ADvd × TH + Cbd × ∑ Lchg
S= (2.64)
∑P
C cdngay × ∑ ADvd + Cbd × ∑ Lchg
S=
∑P
Trong ñó: Ccdgio – chi phí c ñGnh tính bình quân cho m t gi: xe v#n doanh;
NMTCVTOT • 89
C cdngay – chi phí c ñGnh tính bình quân cho m t ngày xe v#n doanh;
∑ADvd – tCng ngày xe v#n doanh;
Cbd – chi phí bi n ñCi tính bình quân cho 1 Km xe ch y (ñ5ng / Km).
TrưBc h t c0n xác ñGnh m/c chi phí c ñGnh tính bình quân cho m t gi: xe ho t
ñ ng hoDc 1 ngày xe v#n doanh và m/c chi phí bi n ñCi tính bình quân cho 1 Km xe
ch y sau ñó tính toán theo công th/c trên. Phương pháp này thư:ng ñư?c dùng ñ+ xác
ñGnh chi phí và giá thành theo k ho ch trên cơ sE ñGnh m/c chi phí c ñGnh trong 1
ngày xe và chi phí bi n ñCi trên 1 Km xe ch y (theo th ng kê c a các năm trưBc).
Ngoài ra phương pháp này còn phKc vK cho mKc ñích phân tích m i quan h) gi_a
chi phí, s$n lư?ng và giá thành s$n phhm c a doanh nghi)p.
b. HDch toán giá thành theo chi phí tr8c ti p và chi phí gián ti p
Theo phương pháp này, trưBc h t c0n t#p h?p toàn b các lo i chi phí sau ñó phân
ra các lo i chi phí trjc ti p có liên quan ñ5ng th:i ñ n nhi u lo i s$n phhm c a doanh
nghi)p bEi v#y nó ñư?c tính vào giá thành c a tFng lo i s$n phhm thông qua vi)c
phân bC.
Mu n phân bC c0n ph$i ch(n tiêu th/c phân bC, phương pháp này thư:ng dùng
ñ+ h ch toán giá thành thjc t và giá thành h ch toán n i b .
c. HDch toán giá thành theo y u t; chi phí (theo nWi dung kinh t )
Theo phương pháp này giá thành ñư?c h ch toán g5m các y u t chi phí sau:
– Hao phí lao ñ ng s ng (V): Ti n lương, các kho$n theo lương và b$o hi+m các
lo i cho ngư:i lao ñ ng.
– Kh'u hao tài s$n c ñGnh (C1): Là ph0n chi phí ñ+ bù ñ<p l i nh_ng kho$n ñ0u tư
ñã /ng ra ñ+ t o ra tài s$n c ñGnh.
– Chi phí v#t tư phK tùng nguyên nhiên v#t li)u (C2).
– Các kho$n chi phí khác (Ck): Thu , l) phí
V + C1 + C 2 + C K
S= (2.65)
∑P
Phương pháp này ñư?c sp dKng ch y u ñ+ phân tích ñánh giá lja ch(n phương
án k t h?p t i ưu gi_a các y u t ñ0u vào c a SXKD.
d. Phương pháp hDch toán giá thành theo kho n mJc chi phí
Theo phương pháp này giá thành s$n phhm bao g5m các kho$n mKc chi phí có
cùng n i dung kinh t , thông thư:ng bao g5m các kho$n mKc sau: Các lo i thu ñánh
vào y u t ñ0u vào c a s$n xu't; các lo i phí bao g5m l) phí c0u ñư:ng b n bãi l) phí
bán vé; các lo i b$o hi+m bao g5m b$o hi+m xã h i y t c a ngư:i lao ñ ng b$o hi+m
hàng hóa hành khách hành lý; ti n lương c a lái phK xe; nhiên li)u; v#t li)u khai thác;
b$o dưbng và spa ch_a phương ti)n; kh'u hao cơ b$n và spa ch_a lBn phương ti)n v#n
t$i; săm l p; qu$n lý phí
NMTCVTOT • 90
2.5.3. XÁC ðÉNH GIÁ THÀNH THEO CÁC KHOfN M³C CHI PHÍ
Xác ñGnh giá thành v#n t$i ô tô theo các kho$n chi phí bao g5m các kho$n mKc chi
phí sau ñây:
1. Chi phí ti:n lương và các kho.n theo lương c9a lái ph7 xe
a. TiVn lương
Kho$n mKc này bao g5m các kho$n chi tr$ lương cho lái xe trjc ti p tham gia vào
vi)c v#n chuy+n.
* Lương cơ b n c/a lái ph; xe theo th2i gian và theo s n ph]m.
ð+ h ch toán kho$n mKc này dùng các phương pháp sau:
+ Tính toán trjc ti p theo ñơn giá ti n lương:
=( ×∑ + ×∑ )× + (2.66)
hoDc: = ×∑ × +
Trong ñó: CTLLX – chi phí ti n lương trong giá thành.
CT; C T.Km – ñơn giá ti n lương c a lái xe tính cho 1 T'n; 1T.Km
KP – h) s phK c'p lái phK xe.
TH
C T . Km – ñơn giá ti n lương tCng h?p c a lái xe tính cho 1 T.Km.
+ Theo ñGnh m/c lương khoán cho m t ñ5ng doanh thu:
= ×∑ (2.67)
Trong ñó: – ñGnh m/c ti n lương khoán cho m t ñ5ng doanh thu.
∑DT – tCng doanh thu c a doanh nghi)p.

+ Tính theo ti n lương bình quân.
CTLLX = LLXBQ NLX 12 (2.68)
Trong ñó: LLXBQ – ti n lương bình quân c a lái xe
N LX – tCng s lái xe
Ti n lương c a phK xe chk tính vBi xe buýt, có th+ tính toán trjc ti p hoDc l'y theo
t} l) % lương lái xe (thông thư:ng là 70 ÷ 80 %).
b. Các kho n phJ c@p tp qud tiVn lương cAa lái phJ xe
Các kho$n phK c'p bao g5m: PhK c'p ngành ngh , phK c'p ñ c h i, phK c'p khu
vjc, phK c'p trách nhi)m, phK c'p ñèo d c
c. Các kho n tiVn thưang bao g_m: ThưEng hoàn thành k ho ch, thưEng theo ch't
lư?ng phKc vK
NMTCVTOT • 91
2. Các lo*i b.o hiXm
* B o hi m tính theo lương
– B$o hi+m xã h i: Hi)n nay quy ñGnh là 20% c a qu€ ti n lương trong ñó 15% do
ngư:i sp dKng lao ñ ng tr$, 5% do ngư:i lao ñ ng tr$.
– B$o hi+m y t : Hi)n nay quy ñGnh là 5% c a qu€ ti n lương trong ñó 4% do
ngư:i sp dKng lao ñ ng tr$, 1% do ngư:i lao ñ ng tr$.
Như v#y tCng s 19% qu€ ti n lương do doanh nghi)p chi tr$ ñư?c tính vào giá
thành s$n phhm v#n t$i, 6% qu€ ti n lương ngư:i lao ñ ng tj chi tr$ và ñư?c trF vào
ti n lương c a ngư:i lao ñ ng.
* Các loGi b o hi m khác
– B$o hi+m phương ti)n: Hi)n tính theo 1% giá trG phương ti)n;
– B$o hi+m hành khách, hành lý, hàng hoá trên xe;
– B$o hi+m tài s$n: Thư:ng bVng 1% giá trG tài s$n.
3. Chi phí nhiên li#u
Kho$n mKc này chk tính chi phí nhiên li)u cho s$n xu't v#n t$i, m/c tiêu hao
nhiên li)u (Qnl) Có th+ tính theo các phương pháp sau:
– Theo công th/c 3 K:
Qnl =
∑L1
chg × K1
+
∑P1
T . Km × K2
+ Zv × n × K3 (2.69)
100 100
Trong ñó: ∑L1chg – tCng quãng ñư:ng xe ch y chung quy ñCi ra ñư:ng lo i 1;
∑ PT1.Km – tCng lư?ng luân chuy+n hàng hóa quy ra ñư:ng lo i 1;

K1 – ñGnh m/c nhiên li)u tính bình quân cho 100km xe ch y không
t$i;
K2 – ñGnh m/c nhiên li)u bC xung cho 100 Tkm ñư:ng lo i 1;
K3 – ñGnh m/c nhiên li)u cho 1 l0n quay trE ñ0u xe;
ZV – tCng s vòng xe;
N – s l0n quay trE ñ0u xe trong 1 vòng.
Chi phí nhiên li)u ñư?c tính:
= ×
Trong ñó: Cnl – chi phí nhiên li)u;
Dnl – ñơn giá nhiên li)u (VND / lít)
Phương pháp này tính toán nhanh nhưng ñ chính xác không cao nên ñư?c sp
dKng ñ+ dj toán chi phí và tính m/c nhu c0u v nhiên li)u trong năm.
NMTCVTOT • 92
4. V,t li#u khai thác bao gwm
– Chi phí d0u nh:n;
– Chi phí d0u ñ ng cơ;
– Chi phí d0u phanh;
– Chi phí d0u chuyên dKng.
M/c tiêu hao c a các lo i v#t li)u khai thác ñư?c ñGnh m/c theo % m/c tiêu hao
nhiên li)u chính. ð i vBi xe d0u t} l) là 4 ÷ 5 % ñ i vBi xe xăng t} l) là 3 ÷ 4 %.
×
= (2.70)
M VLKT : T} l) % c a v#t li)u khai thác

Chi phí v#t li)u khai thác (CVLKT) ñư?c xác ñGnh như sau:
CVLKT = QVLKT × DVLKT (2.71)
DVLKT – ñơn giá v#t li)u khai thác

5. Chi phí trích trư]c săm l?p
ð+ tính toán cho phí trích trưBc săm l p ta có th+ dùng nhi u phương pháp.
– Phương pháp 1: Tính theo nhu c0u v l p (NBl)
N BL =
∑ Lchg × n (2.72)
LDL
Trong ñó: LDL – ñGnh ng ch quãng ñư:ng ñ:i l p;
n: – s b l p l<p ñ5ng th:i trên xe.
Chi phí săm l p (CSl) ñư?c xác ñGnh như sau:
C SL = N BL × NG BL (2.73)
NGBL – nguyên giá b l p.
– Phương pháp 2: Tính theo m/c trích trưBc săm l p cho 1 Km xe ch y
= × − × + (2.74)
Trong ñó: nBL – s b l p l<p ñ5ng th:i trên xe;

Lðxe – ñGnh ng ch quãng ñư:ng ñ:i xe (Km).
=∑ × (2.75)
6. Chi phí BDKT và SCTX
Kho$n mKc chi phí này bao g5m:
– Chi phí ti n lương và b$o hi+m cho công nhân làm BDSC;
– Chi phí v#t tư phK tùng thay th trong BDSC;
NMTCVTOT • 93
– Chi phí qu$n lý xưEng: Kh'u hao thi t bG nhà xưEng, chi phí ñi)n nưBc, lương
cho cán b qu$n lý xưEng.
Kho$n mKc chi phí BDSC (CBDSC) có th+ tính theo phương pháp sau:
– Phương pháp tính toán trjc ti p:
CBDSC = C(TL + BHCN) + CVTPT + CQLX (2.76)
Trong ñó: C(TL + BHCN)– chi phí ti n lương và b$o hi+m cho công nhân BDSC;
CVTPT– chi phí v#t tư phK tùng trong BDSC;
CQLX– chi phí qu$n lý xưEng.
Chi phí ti n lương và b$o hi+m cho th? BDSC ñư?c xác ñGnh như sau:
C(TL + BHCN)= ∑TBDSC CTLGi2 CN (1+ 0,15) + CP (2.77)
Trong ñó: ∑TBDSC – tCng gi: công BDSC;
CTLGi: CN – ñơn giá ti n lương gi: c a th? BDSC;
CP – phK c'p c a th? BDSC.
Chi phí v#t tư phK tùng cho BDSC ñư?c tính như sau:
CVTPT = ∑ N Bdi × M VTBDi +

∑L 1
chg
× (2.78)
VTSCTX
1000
Trong ñó: NBdi – s l0n b$o dưbng c'p i;
ðMVTBDi – ñGnh m/c v#t tư cho m t l0n b$o dưbng c'p 1 (VND);
ðMVTSCTX – ñGnh m/c v#t tư SCTX tính bình quân cho 1000Km xe
ch y.
Chi phí qu$n lý xưEng thư:ng ñư?c l'y theo tk l) % c a chi phí ti n lương th? và
v#t tư phK tùng cho b$o dưbng spa ch_a:
CQLX = (20 − 30)% × (CTL + CVTPT ) (2.79)
CVTPT : Chi phí v#t tư phK tùng.
– Phương pháp tính theo ñGnh m/c chi phí BDSC cho 1000 Km xe ch y.
BDSC × ∑ Lchg
S 1000 Km
C BDSC = (2.80)
1000
1000 Km
Trong ñó: S BDSC – ñGnh m/c tCng h?p chi phí BDKT và SCTX cho 1000 Km xe
ch y.
ðGnh m/c chi phí BDSC có th+ tính riêng cho tFng c'p BDKT và SCTX, cũng có
th+ tính chung cho t't c$ các c'p BDKT và SCTX.
NMTCVTOT • 94
7. KhBu hao cơ b.n phương ti#n v,n t.i
a. Kh@u hao
Kh'u hao tài s$n c ñGnh là bù ñ<p v mDt giá trG cho b ph#n tài s$n c ñGnh bG
hao mòn, ñư?c thjc hi)n bVng cách chuy+n d0n giá trG c a tài s$n c ñGnh vào s$n phhm
trong quá trình sp dKng.
Kh'u hao cơ b$n ch y u nhVm ñ$m b$o ngu5n v n cho vi)c tái s$n xu't tài s$n
c ñGnh, n u trích kh'u hao th'p hơn giá trG hao mòn thjc t thì s• không ñ v n ñ0u tư
ñ+ tái s$n xu't gi$n ñơn, ngư?c l i n u trích kh'u hao quá m/c hao mòn thjc t s• làm
cho giá thành tăng cao.
b. Phương pháp tính kh@u hao
– Phương pháp tính kh'u hao theo th:i gian
Theo phương pháp này t} l) trích kh'u hao không ñCi qua các năm (không phK
thu c vào m/c ñ sp dKng phương ti)n). Giá trG trích kh'u hao cơ b$n (CKHCB) ñư?c xác
ñGnh như sau:
TG M × NG PT
C KHCB = KHCB (2.81)
100
Trong ñó: M KHCB – m/c trích kh'u hao cơ b$n theo th:i gian (%);
NG PT – nguyên giá phương ti)n.
Phương pháp tính kh'u hao theo th:i gian tính toán ñơn gi$n, bu c các doanh
nghi)p ph$i nâng cao m/c ñ sp dKng phương ti)n bEi vì, n u có ít (hoDc không) sp
dKng v–n ph$i tính kh'u hao. Tuy nhiên ñ chính xác không ñư?c cao, tách r:i m/c ñ
hao mòn và giá trG kh'u hao (ph0n giá trG c a phương ti)n chuy+n vào giá thành).
– Kh'u hao theo m/c ñ sp dKng
QD
1000 Km
M KHCB × NG PT × ∑ L1chg
C KHCB = (2.82)
1000
QD
Trong ñó: C KHCB – kh'u hao cơ b$n tính theo quãng ñư:ng;
M 1000 Km
KHCB – m/c trích kh'u hao cơ b$n tính cho 1000 Km.
Phương pháp này có ñ chính xác cao, m/c kh'u hao g<n li n vBi m/c ñ sp dKng
phương tGên, tuy nhiên tính toán c0n chi ti t, ph/c t p.
– Kh'u hao theo hi)u qu$ sp dKng phương ti)n:
Theo phương pháp này m/c kh'u hao s• gi$m d0n theo th:i gian sp dKng song
ph$i ñ$m b$o nguyên t<c là tCng m/c kh'u hao trong su t th:i kỳ tính kh'u hao là
100%.
8. Chi phí sTa chya l]n phương ti#n v,n t.i
Tính toán tương tj như kh'u hao cơ b$n, thông thư:ng kho$n mKc chi phí SCL
bVng 50 ÷ 60 % kho$n mKc kh'u hao cơ b$n.
NMTCVTOT • 95
9. Các lo*i phí và l# phí
– Các tuy n ñư:ng có thu phí;
– L) phí c0u phà: Tuỳ theo quy ñGnh cK th+ c a tFng lo i c0u và phà ñ i vBi tFng
lo i xe;
– L) phí b n bãi bao g5m l) phí trông gi_ xe, l) phí xu't b n...;
– L) phí bán vé (hi)n nay l'y tF 2–5 % giá vé);
– B$o hi+m b<t bu c ñ i vBi phương ti)n v#n t$i.
10. Chi phí qu.n lý doanh nghi#p
Bao g5m nhi u ti+u kho$n mKc nhưng ñ+ ñơn gi$n ngư:i ta phân ra làm 3 nhóm
chính:
– Chi phí ñ+ duy trì b máy qu$n lý doanh nghi)p;
– Các chi phí chung cho s$n xu't;
– Các kho$n chi phí s$n xu't khác;
ð+ tính toán kho$n mKc này có th+ sp dKng nhi u phương pháp khác nhau như
tính toán trjc ti p, tính toán theo tFng kho$n mKc sau ñó tCng h?p l i.
– Tính theo tk l) % c a các kho$n mKc chi phí;
– Tính theo tk l) % c a doanh thu.
Sau khi tính ñư?c các kho$n mKc chi phí ta ti n hành xác ñGnh giá thành theo tFng
kho$n mKc và tCng h?p l i.
11. Các lo*i thu< ñánh vào y<u t? ñmu vào c9a s.n xuBt
– Thu v n hay chi phí sp dKng v n: Thu v n ñư?c nhà nưBc quy ñGnh theo t} l)
và chk tính theo ph0n v n ngân sách c'p ñ i vBi các doanh nghi)p nhà nưBc. Tuy nhiên
m t s công trình ñ0u tư tF ngu5n v n ngân sách nhưng ñ+ phKc vK cho phúc l?i công
c ng thì ñư?c mi[n thu v n.
– Thu ñ't (hoDc ti n thuê sp dKng ñ't): ðư?c tính theo bi+u thu quy ñGnh ñ i vBi
tFng vG trí ñ't và tFng khu vjc, thu ñ't chk ñánh vào di)n tích sp dKng trjc ti p cho
ho t ñ ng SXKD không tính vào ph0n ñ't cho các công trình phúc l?i công c ng.
12. TRng chi phí
TCng chi phí trong v#n t$i ô tô ñư?c tính bVng tCng các kho$n mKc trên
n
∑ CP = ∑ CPi
i =i
(2.83)
Trong ñó: ∑ CP – tCng chi phí v#n t$i

CPi – chi phí kho$n mKc th/ i (i = 1 => n)
13. Giá thành v,n t.i ô tô
Giá thành v#n t$i ô tô ñư?c tính bVng tCng chi phí chia cho tCng s$n phhm v#n t$i
NMTCVTOT • 96
SQ =
∑ CP (VND / t'n hoDc VND / HK) (2.84)
∑Q
SP =
∑ CP (VND / TKm hoDc VND / HKKm)
∑P
Trong ñó: S Q – giá thành ñ+ v#n chuy+n 1 t'n hàng hoDc 1 hành khách
S P – giá thành ñ+ v#n chuy+n 1 TKm hàng hoDc 1 HKKm
Chương 2
Câu 1: MKc ñích c a vi)c phân lo i phương ti)n v#n t$i ôtô, các tiêu
th/c phân lo i phương ti)n v#n t$i ôtô ch y u hi)n nay?
Câu 2: Các thông s cơ b$n c a phương ti)n v#n t$i ôtô? Nh_ng
thông s nào c0n ñDc bi)t xem xét khi ñưa phương ti)n v#n t$i ôtô ra ho t
ñ ng trên các tuy n ñư:ng b ?
Câu 3: Như th nào là ch't lư?ng kéo c a xe ôtô? Chk tiêu ñánh giá
ch't lư?ng kéo? Các y u t giàng bu c ñ n ch't lư?ng kéo c a ôtô?
Câu 4: Nh_ng y u t nào $nh hưEng tBi an toàn ch y xe? Chk rõ
nh_ng b ph#n ch y u trong k t c'u ôtô $nh hưEng trjc ti p tBi an toàn
v#n hành c a nó?
Câu 5: Các chk tiêu ñánh giá hi)u qu$ ho t ñ ng s$n xu't c a ngành
v#n t$i ôtô? Ý nghĩa và cách xác ñGnh tFng chk tiêu? Trong các chk tiêu ñó
chk tiêu nào là nhóm chk tiêu ch't lư?ng? Vì sao?
Câu 6: Năng su't? Phân bi)t các lo i năng su't trong ngành v#n t$i
ôtô? Các y u t $nh hưEng tBi năng su't phương ti)n v#n t$i? Bi)n pháp
nâng cao năng su't phương ti)n v#n t$i?
Câu 7: Các lo i chi phí trong v#n t$i? Nh_ng chi phí nào ñư?c phép
tính vào giá thành v#n t$i? Nh_ng chi phí nào không ñư?c tính vào giá
thành v#n t$i? Vì sao?
Câu 8: Xác ñGnh giá thành v#n t$i ôtô theo các chk tiêu khai thác k€ thu#t?
Xác ñGnh giá thành theo các kho$n mKc chi phí (mKc ñích cách xác ñGnh giá
thành trong
NMTCVTOT • 97
Câu 9: Các y u t $nh hưEng tBi giá thành, các bi)n pháp h giá
thành v#n t$i ôtô?
CHƯƠNG 3
T CH„C V N T I HÀNG HOÁ B•NG Ô TÔ
3.1. HÀNG HOÁ VÀ LUŽNG HÀNG TRONG V N T I

3.1.1. HÀNG HOÁ
1. Khái ni#m và phân lo*i
a. Khái ni,m
– Hàng hoá: Hàng hoá là s$n phhm c a n n kinh t qu c dân ñư?c ñưa ra trao ñCi
và mua bán trên thG trư:ng.
– Hàng hoá v#n t$i: Hàng hoá trong v#n t$i là t't c$ các lo i nguyên v#t li)u, bán
thành phhm, thành phhm ti p nh#n sj di chuy+n tF nơi này ñ n nơi khác. Nói như v#y ta
hi+u hàng hoá trong v#n t$i r't ña d ng v giá trG, tính ch't, kích thưBc, tr(ng lư?ng
th#m chí v ý nghĩa c a chúng ñ i vBi n n kinh t c a ñ't nưBc cũng khác nhau.
b. Phân loDi hàng hóa v n t i
Phân lo i hàng hoá là công vi)c c0n thi t ñ i vBi công tác tC ch/c v#n t$i, lja
ch(n ki+u phương ti)n và b$o qu$n trong kho. Có nhi u cách phân lo i hàng hoá:
* Phân loGi theo bao bì: T't c$ các lo i hàng ñư?c chia thành hàng có bao gói và
hàng không có bao gói. Bao bì c0n thi t ñ+ b$o qu$n hàng hoá trong quá trình v#n
chuy+n. Có th+ có bao m m như bao v$i, bao t$i ñ+ ñjng các lo i hàng h t nh^ như g o,
ñm, ngô...; bao c/ng bVng gm, kim lo i ñ+ ñjng nh_ng lo i hàng nDng, hàng cái lBn hoDc
nh^ nhưng c0n b$o qu$n t t trong quá trình v#n t$i. Hàng không c0n bao gói ch y u là
các lo i hàng ñC ñ ng.
* Phân loGi theo kích thư>c: Chia ra hàng bình thư:ng và hàng quá khC. Hàng
bình thư:ng là hàng có kích thưBc vFa vBi kích thưBc thùng xe. Hàng quá khC là hàng
mà kích thưBc c a nó vư?t quá kích thưBc cơ b$n c a thùng xe (r ng quá 2,5 mét; cao
quá 3,8 mét khi x p hàng lên phương ti)n; dài quá mép sau thùng xe hơn 2 mét). Hàng
quá khC còn bao g5m c$ hàng quá dài khi v#n chuy+n nó ph$i dùng xe chuyên dùng
như: Gm dài, c t ñi)n, ñư:ng ray, thép bó...
* Phân loGi theo tính ch9t hàng hoá
Theo tính ch't hàng hoá khi v#n chuy+n ñư?c phân theo các nhóm sau:
– Nhóm 1: Bao g5m các lo i hàng hoá d[ cháy, d[ vb, ch't nC, nguy hi+m…
– Nhóm 2: Hàng ch ng h^ng, hàng ch ng h^ng là nh_ng hàng thjc phhm tươi
s ng, chóng hư theo th:i gian và nhi)t ñ không khí.
NMTCVTOT • 98
Nhóm 3: Hàng l^ng là nh_ng lo i hàng ch't l^ng như: xăng d0u và các ch't l^ng
khác.
– Nhóm 4: Hàng có kích thưBc và tr(ng lư?ng lBn ñó là nh_ng lo i hàng dài và
nh_ng lo i hàng có tr(ng lư?ng lBn, kích thưBc quá khC.
– Nhóm 5: Hàng r:i là nh_ng hàng hoá r:i không có bao bì ñư?c ñC ñ ng như cát,
ñá, sî….
– Nhóm 6: Hàng thông dKng là hàng bao g5m nh_ng lo i hàng còn l i không
thu c 5 nhóm hàng ñã nêu trên.
* Phân loGi theo tính ch9t nguy hi m chia hàng hoá ra làm 7 loGi:
Lo i 1: Hàng ít nguy hi+m như v#t li)u xây djng, hàng bách hoá, hàng thương
nghi)p...
Lo i 2: Hàng d[ cháy như xăng, ñ5 nhja...
Lo i 3: Xi măng, nhja ñư:ng, vôi...
Lo i 4: Ch't l^ng d[ gây b^ng như a xít, ki m, xút...
Lo i 5: Khí ñ t trong các bình ch/a vFa d[ cháy, d[ nC.
Lo i 6: Hàng nguy hi+m v kích thưBc, tr(ng lư?ng (quá dài, quá nDng, quá r ng,
quá cao).
Lo i 7: Ch't ñ c, ch't phóng x , ch't nC. Khi v#n chuy+n các lo i hàng nguy
hi+m ph$i có nh_ng quy ñGnh cK th+.
* Phân loGi theo tính ch9t v t lý hàng hoá chia ra 3 loGi: Hàng th+ r<n, th+ l^ng,
th+ khí. Tính ch't v#t lý quan tr(ng nh't c a hàng hoá là t} tr(ng c a nó. T} tr(ng c a
hàng hoá quy t ñGnh h) s sp dKng tr(ng t$i c a phương ti)n. T} tr(ng c a hàng càng
th'p thì h) s sp dKng tr(ng t$i c a xe càng th'p.
* Phân loGi theo ty trbng c/a hàng hoá
Trong v#n t$i cưBc phí ñư?c tính theo tr(ng lư?ng hàng hoá thjc t ch't trên xe,
vì v#y, ñ+ thu#n l?i cho vi)c tính cưBc v#n t$i, dja vào kh$ năng sp dKng tr(ng t$i xe
c a các lo i hàng mà ngư:i ta chia thành 5 lo i hàng như sau:
– Lo i 1: G5m nh_ng lo i hàng ñ$m b$o sp dKng 100% tr(ng t$i phương ti)n, ñó
là nh_ng hàng hoá khi x p ñ0y thùng xe theo thi t k quy ñGnh thì h) s sp dKng tr(ng
t$i c a xe bVng 1.
– Lo i 2: G5m nh_ng lo i hàng ñ$m b$o sp dKng tF 71 – 99% (trung bình tính là
80%) tr(ng t$i phương ti)n.
– Lo i 3: G5m nh_ng lo i hàng ñ$m b$o sp dKng tF 51 – 70% (trung bình tính là
– Lo i 4: G5m nh_ng lo i hàng ñăm b$o sp dKng tF 41 – 50% (trung bình tính là
– Lo i 5: G5m nh_ng lo i hàng ñ$m b$o h) s sp dKng tr(ng t$i xe nh^ hơn 40%
(trung bình tính là 40%).
NMTCVTOT • 99
Khi l#p bi+u cưBc phí vBi 5 lo i hàng trên còn ph$i xét thêm y u t giá trG c a
hàng hoá, hàng càng có giá trG cao thì cưBc phí càng cao.
Các cách phân lo i hàng trên chk là tương ñ i, còn có th+ phân theo nhi u tiêu
th/c khác n_a. • Vi)t Nam danh mKc hàng hoá ñư?c thjc hi)n th ng nh't cho t't c$
các phương th/c v#n t$i ñ+ thu#n ti)n cho vi)c th ng kê theo dõi s$n lư?ng. B$ng danh
mKc ñó bao g5m 23 lo i hàng:
1. Than ñá
2. Xăng, d0u mb
3. QuDng kim lo i
4. Máy móc dKng cK
5. V#t li)u kim khí
6. QuDng apatít
7. Phân bón
8. Hoá ch't
9. Xi măng
10. ð't ñá, cát sî
11. Vôi, g ch, ngói
12. Gm, v#t li)u gm
13. Lâm thC s$n
14. Nông s$n
15. Thóc, g o, b t
16. Ngô
17. Mu i
18. Thjc phhm
19. V$i
20. Bông và nguyên li)u d)t
21. Bách hoá
22. Súc v#t s ng
23. Hàng khác.
2. Mjt s? lo*i hàng ch9 y<u và yêu cmu trong quá trình v,n t.i
* Hàng lzng – khô (theo tính ch't v#t lý)
– V nguyên t<c ñ i vBi hàng l^ng, n u không có bao bì thì ph$i sp dKng xe
chuyên dKng (xitéc). Các lo i hàng này trong quá trình v#n chuy+n không có yêu c0u gì
ñDc bi)t trF m t s lo i hàng l^ng nguy hi+m như xăng, d0u khi v#n chuy+n ph$i h n
ch t c ñ .
– Các lo i hàng khô r't ña d ng, các lo i hàng khô không có yêu c0u ñDc bi)t
trong quá trình v#n chuy+n trF m t s hàng có yêu c0u c0n b$o qu$n.
* Hàng d{ v| – hàng d{ cháy n(
NMTCVTOT • 100
– ð i vBi hàng d[ vb: quy ñGnh ñ i vBi các hàng hoá này ph$i có bao bì và các
bao bì có dán các nhãn hi)u chuyên dKng. Ph$i dùng v#t li)u lót ñ)m gi_a các lBp hàng
ñ+ h n ch va ñ#p, ch'n ñ ng. Có nhi u lo i v#t li)u ñ+ ñ)m lót các lo i này có th+ quy
ñGnh cK th+ cho tFng khu vjc hay tFng qu c gia.
– Lo i hàng d[ cháy nC ñây là lo i hàng nguy hi+m trong quá trình v#n chuy+n
x p db ph$i h t s/c chn th#n, quá trình v#n chuy+n ph$i ch y vBi t c ñ th'p, x p hàng
không ñư?c x p vBi kh i lư?ng lBn (không ñ t$i), không ñư?c ñi tFng xe m t mà ph$i
ñi thành m t ñoàn vBi m t kho$ng cách an toàn. Th:i gian v#n chuy+n r't kh<t khe ví
dK khi v#n chuy+n ch't phóng x chk ñư?c x p db trong ñi u ki)n không có ánh sáng, xa
khu dân cư, khu kinh t văn hoá.
* Hàng r2i – hàng ñ( ñ=ng:
Thông thư:ng các lo i hàng này là nh_ng lo i hàng không nguy hi+m, có th+ t o
ñi u ki)n cơ giBi hoá x p db. ð i vBi hàng r:i trong quá trình v#n chuy+n có th+ không
có bao bì. Nhưng ñDc bi)t ñ i vBi hàng lương thjc ph$i có bao bì ñ+ ñ$m b$o ch't
lư?ng và h n ch hao hKt.
* Hàng thùng ch~a (container) là nh_ng lo i hàng x p trong container.
Vi)c x p hàng trong container có yêu c0u r't kh<t khe. Thông thư:ng container
ñư?c sp dKng nhi u l0n trong quá trình v#n chuy+n bVng ñư:ng bi+n. Th:i gian v#n
chuy+n dài do ñó có sj chênh l)ch nhi)t ñ r't lBn cho nên hàng trong container có hi)n
tư?ng ñi+m sương làm $nh hưEng ñ n ch't lư?ng hàng hoá.
Yêu c0u c a vi)c ñóng hàng vào container
– ð i vBi hàng hút hm thì ph$i ch ng hm cho hàng hoDc dùng các container
b$o ôn.
– Tr(ng tâm c a kh i hàng ph$i trùng vBi tr(ng tâm c a container.
– N u x p cùng m t lúc nhi u lo i hàng khác nhau thì hàng nDng x p E dưBi
hàng nhŸ.
– ðánh d'u tr(ng tâm c a container
* Hàng cTng k nh quá kh( quá t i (hàng siêu trư2ng siêu trbng)
NMTCVTOT • 101
Hình 3.1. V,n chuyXn tháp tách Propylene cho nhà máy l|c dmu Dung QuBt
– ð i vBi hàng c5ng k nh: Khi x p hàng ñ0y thùng xe thì tr(ng t$i thjc t nh^
hơn hoDc bVng 1 / 3 tr(ng t$i thi t k c a phương ti)n v#n t$i (theo tiêu chuhn Vi)t
Nam).
– ð i vBi hàng quá khC: vư?t quá kích thưBc c a thùng xe nghĩa là chi u r ng c a
hàng lBn hơn 2,5 mét chi u dài lBn hơn chi u dài c a thùng xe. Hàng hoá có chi u cao
c a kh i hàng tính tF mDt ñ't ñ n ñi+m cao nh't c a kh i hàng lBn hơn 3 mét.
– Hàng quá t$i: thông thư:ng các lo i hàng cái chi c là các lo i hàng hoá không
th+ tháo r:i trong quá trình v#n chuy+n và có t} tr(ng hàng tương ñ i lBn. Hàng cái
chi c có tr(ng t$i vư?t quá tr(ng t$i thi t k c a phương ti)n v#n t$i hoDc vư?t quá kh$
năng chGu t$i c a ñư:ng và công trình trên ñư:ng. ð+ v#n chuy+n các lo i hàng này c0n
ph$i h n ch t c ñ ch y xe.
Mu n v#n chuy+n các lo i hàng này ph$i ñư?c phép c a B Giao thông v#n t$i,
t't c$ liên quan ñ n chi phí v#n chuy+n ch hàng ph$i tr$.
Ngày 8 / 5 / 2007 tháp tách Propylene nDng 431 t'n, dài 81 mét ñư:ng kính chm
lBn nh't r ng g0n 9 mét ñã ñư?c công ty v#n t$i ña phương th/c B Giao thông v#n t$i
(Vietranstimex) v#n chuy+n thành công tF c$ng Dung Qu't v nhà máy l(c d0u s 1.
ðây là lo i hàng siêu trư:ng siêu tr(ng lBn nh't ñư?c v#n chuy+n t i Vi)t Nam, hi)n
công ty v#n t$i ña phương th/c B Giao thông v#n t$i là doanh nghi)p có ti m ljc hàng
ñ0u Vi)t Nam trong lĩnh vjc v#n chuy+n hàng siêu trư:ng siêu tr(ng vBi 160 trKc
rơmoc và nhi u ñ0u kéo, thi t bG hi)n ñ i có th+ v#n chuy+n nh_ng ki)n hàng dài ñ n
100 mét, nDng hàng ngàn t'n.
* Các loGi hàng tươi s=ng: bao g5m rau, hoa qu$, thjc phhm…
Các lo i hàng này r't mau bi n ch't trong quá trình v#n chuy+n bEi vì chGu $nh
hưEng c a các ñi u ki)n khí h#u th:i ti t.
NMTCVTOT • 102
ð+ v#n chuy+n các lo i hàng này có th+ dùng xe chuyên dKng hoDc xe thông dKng
(v#n chuy+n trong th:i gian ng<n) các phương ti)n ph$i có h) th ng thông gió, khi x p
hàng ph$i chn th#n.
Quy ñGnh ñ i vBi các lo i hàng hoá v#n chuy+n bVng ô tô: T't c$ các hàng hoá v#n
chuy+n ñ u ph$i có nhãn hi)u, các nhãn hi)u ñư?c ghi trên bao bì. N u bao bì không ñ
chm thì ph$i ghi vào gi'y gpi hàng. Các d ng nhãn hi)u hàng hoá: Nhãn hi)u thương
phhm: ñư?c dán trên hàng hoá trên ñó ghi ngày s$n xu't nơi s$n xu't và các thông s
c a hàng hoá.
Nhãn hi)u v#n t$i: ñư?c dán trên bao bì v#n t$i, bao bì g5m nhãn hi)u gpi hàng do
ngư:i gpi ghi, nhãn hi)u v#n t$i do bên v#n t$i ghi.
3.1.2. LUÊNG HÀNG TRONG VeN TfI
1. Khái ni#m
– Kh=i lưMng, lưMng luân chuy n hàng hoá
Kh i lư?ng hàng ñư?c v#n chuy+n trong m t th:i gian là tCng lư?ng hàng ñư?c
v#n chuy+n trong th:i gian ñó tính bVng t'n (vi t t<t là T). Kh i lư?ng hàng này ñư?c
phương ti)n chuyên chE ñi m t kho$ng cách nh't ñGnh. Tích s c a kh i lư?ng hàng vBi
kho$ng cách v#n chuy+n là lư?ng luân chuy+n hàng hoá (TKm).
– LuTng hàng
Sj giao lưu hàng hoá gi_a các khu vjc vBi nhau t o thành lu5ng hàng, lu5ng
hàng là s lư?ng t'n hàng ñư?c v#n chuy+n theo m t chi u, trong v#n t$i hàng hoá quy
ưBc chi u c a lu5ng hàng là chi u nào có kh i lư?ng hàng hoá lBn hơn g(i là chi u
thu#n (chi u ñi), chi u nào có kh i lư?ng hàng hoá nh^ hơn g(i là chi u ngư?c (chi u
v ).
– Công su9t luTng hàng
Kh i lư?ng hàng v#n chuy+n qua m t mDt c<t trong m t ñơn vG th:i gian g(i là
công su't lu5ng hàng. Cư:ng ñ v#n chuy+n là s t'n hàng chuyên chE qua m t kilômét
c a tuy n ñư:ng trong m t ñơn vG th:i gian. Cư:ng ñ v#n chuy+n quy t ñGnh cư:ng ñ
v#n hành t/c là s lư?ng xe ô tô ch y qua trong ñơn vG th:i gian ñó.
Gi_a các doanh nghi)p, các cơ sE trong m t khu vjc hoDc gi_a các khu vjc có sj
trao ñCi hàng hoá vBi nhau nên n$y sinh quan h) v#n t$i. Bi+u hi)n v#t ch't c a m i
quan h) ñó là kh i lư?ng v#n chuy+n và lư?ng luân chuy+n hàng hoá.
Theo ñDc ñi+m c a m i quan h) v#n t$i, kh i lư?ng và lư?ng luân chuy+n hàng
hoá phân ra kh i lư?ng và lư?ng luân chuy+n trong n i b khu vjc và gi_a các khu vjc,
chúng ta thư:ng g(i là v#n chuy+n n i tknh và v#n chuy+n liên tknh, ngày nay có v#n
chuy+n liên qu c gia. V#n chuy+n n i tknh E kho$ng cách ng<n thư:ng dưBi 50 Km, còn
v#n chuy+n liên tknh E kho$ng cách dài hơn hàng trăm th#m chí hàng ngàn Km. V#n t$i
liên tknh bVng ô tô ñang có khuynh hưBng tăng lên do v#n t$i ô tô phát huy ñư?c nhi u
ưu ñi+m và thích nghi cao hơn vBi tính ch't c a n n s$n xu't xã h i.
Không nh't thi t toàn b s$n phhm c a xí nghi)p s$n xu't ñ u ñưa vào v#n
chuy+n, vì có th+ m t ph0n s$n phhm ñó ñư?c dùng cho tiêu dùng n i b , ph0n s$n
phhm ñư?c chuyên chE ñi mBi là hàng hoá c a v#n t$i.
NMTCVTOT • 103
– Lô hàng
TCng h?p t't c$ các lo i hàng hoá ñ+ v#n chuy+n theo m t hoá ñơn g(i là lô hàng,
lô hàng nh^ là kh i lư?ng c a nó ch't lên thùng xe không sp dKng h t tr(ng t$i thi t k
c a phương ti)n. Trong v#n t$i ô tô phKc vK cư dân nh't là cư dân ñô thG lô hàng nh^ r't
là phC bi n. ð+ v#n chuy+n các lô hàng nh^ thư:ng sp dKng các lo i phương ti)n có
tr(ng t$i nh^ và r't nh^.
2. Tính chBt c9a hàng hoá trong quá trình v,n t.i
– V#n chuy+n lDp: M t s$n phhm có th+ ñư?c v#n chuy+n nhi u l0n, ví dK v#n
chuy+n s$n phhm tF nhà máy ñ n tCng kho phân ph i, r5i l i v#n chuy+n tF tCng kho
phân ph i ñ n các ñ i lý bán l—. Như v#y chk m t t'n s$n phhm c a nhà máy s$n xu't ra
nhưng qua hai l0n v#n chuy+n như trên thì v#n t$i ñư?c tính hai l0n kh i lư?ng v#n
chuy+n là 2 t'n. Vi)c v#n chuy+n nhi u l0n m t kh i lư?ng s$n phhm tF nơi s$n xu't
ñ n nơi tiêu thK ñư?c g(i là v#n chuy+n lDp. Tính v#n chuy+n lDp phK thu c vào lo i
hàng và cách th/c phân ph i lo i hàng ñó c a xã h i và sj phân b s$n xu't. B$n thân
vi)c tC ch/c và phân công v#n t$i cũng làm cho tính v#n chuy+n lDp thay ñCi.
H) s v#n chuy+n lDp ñư?c tính bVng t} s gi_a tCng kh i lư?ng hàng hoá qua các
l0n v#n chuy+n tF nơi s$n xu't ñ n nơi tiêu dùng vBi kh i lư?ng hàng hoá tF nơi s$n
xu't ñưa ra v#n chuy+n. N u hàng hoá tF nơi s$n xu't ñ n nơi tiêu dùng chk qua m t l0n
v#n chuy+n thì h) s v#n chuy+n lDp bVng 1; trong m ng lưBi thương nghi)p h) s v#n
chuy+n lDp có th+ ñ t ñ n 2 – 3. H) s v#n chuy+n lDp càng cao thì chi phí lưu thông
trong xã h i càng lBn.
Qkl
ηL = (3.1)
Qvc
Trong ñó: ηL – h) s v#n chuy+n lDp;
Qkl – kh i lư?ng hàng hóa c0n v#n chuy+n;
Qvc – kh i lư?ng hàng hóa v#n chuy+n trên phương ti)n v#n t$i.
Do ñDc ñi+m c a s$n xu't và các ñi u ki)n ngo i c$nh khác, kh i lư?ng v#n
chuy+n và lư?ng luân chuy+n hàng hoá thư:ng không Cn ñGnh theo th:i gian, thư:ng
thay ñCi theo quý, tháng, th#m chí theo ngày. Sj thay ñCi ñó t o ra mùa v#n chuy+n. H)
s không ñ5ng ñ u v kh i lư?ng v#n chuy+n ñư?c xác ñGnh theo công th/c:
QT max Qn 12QT max
η kd = : = (3.2)
30 360 Qn
Trong ñó: QTmax – kh i lư?ng v#n chuy+n c a tháng lBn nh't (T'n).
Qn – kh i lư?ng hàng v#n chuy+n c$ năm (T'n).
H) s không ñ u v lư?ng luân chuy+n cũng tính tương tj. H) s không ñ5ng ñ u
v kh i lư?ng v#n chuy+n và h) s không ñ5ng ñ u v lư?ng luân chuy+n hàng hoá
trong năm có th+ không gi ng nhau ñ i vBi toàn b n n kinh t và n u tính riêng cho
tFng ngành thì h) s này l i càng khác nhau.
NMTCVTOT • 104
Kh i lư?ng v#n chuy+n không ñ5ng ñ u, ñDc bi)t là lư?ng luân chuy+n hàng hoá
không ñ5ng ñ u làm cho công tác v#n t$i không nhGp nhàng. Doanh nghi)p v#n t$i ô tô
c0n ph$i kh<c phKc sj m't cân ñ i này bVng cách v#n chuy+n trưBc th:i h n, tăng gi:
làm vi)c c a phương ti)n khi có h) s không ñ5ng ñ u lBn, thay ñCi th:i gian ñưa xe
vào b$o dưbng spa ch_a...
– Kh i lư?ng v#n chuy+n lư?ng luân chuy+n và lu5ng hàng ñDc trưng bVng trG s ,
cơ c'u, th:i gian khai thác và h) s không ñ5ng ñ u. Theo trG s c a kh i lư?ng ngư:i
ta phân ra v#n chuy+n kh i lư?ng lBn và v#n chuy+n hàng l—.
3.2. HÀNH TRÌNH CH•Y XE TRONG V N T I HÀNG HOÁ
3.2.1. KHÁI NIcM
Hành trình ch y xe là ñư:ng ch y khép kín c a xe ñ+ thjc hi)n nhi)m vK v#n t$i.
Do tính ch't và ñDc ñi+m c a nhi)m vK v#n t$i khác nhau, ki+u xe khác nhau nên
gi_a ñi+m giao nh#n hàng hoá, hành trình c a xe ñ+ hoàn thành nhi)m vK v#n t$i cũng
khác nhau. ðDc bi)t là trong thành ph , ñi+m giao nh#n nhi u, m ng lưBi ñư:ng sá ph/c
t p càng d[ th'y hi)n tư?ng này.
Khi xe ch y trên nh_ng hành trình khác nhau s• ñ t ñư?c nh_ng chk tiêu công tác
khác nhau vì th vi)c ch(n hành trình ch y xe là r't c0n thi t.
3.2.2. PHÂN LOžI VÀ CÁC CHÇ TIÊU C‡A HÀNH TRÌNH VeN CHUY†N
Có th+ tC ch/c ch y xe theo m t trong các hành trình sau ñây:
1. Hành trình con thoi
Hành trình con thoi là hành trình v#n chuy+n hàng hoá mà phương ti)n v#n
chuy+n gi_a hai ñi+m trên cùng m t trKc. Hành trình con thoi có ba lo i:
a. Con thoi có hàng mWt chiVu
Trên tuy n AB xe x p hàng E ñi+m A v#n chuy+n hàng ñ n B db hàng sau ñó xe
ch y rmng (ch y không hàng) v B.
($ $
Hình 3.2. Sơ ñw hành trình con thoi có hàng mjt chi:u.

Các chk tiêu công tác ch y u c a xe ch y trên hành trình bao g5m:
– Quãng ñư:ng có hàng: = (3.3)
– Chi u dài hành trình: = × (3.4)
NMTCVTOT • 105
– S chuy n có hàng trên hành trình bVng s l0n x p db hàng: n = 1
– Th:i gian xe ch y m t chuy n có hàng:
tch = tLB + tXD (3.5)
– Th:i gian xe ch y 1 vòng:
= × + ; = + (3.6)
– Kh i lư?ng hàng hoá v#n chuy+n trên hành trình:

= !× λ (T'n) (3.7)
– Lư?ng hàng hoá luân chuy+n trên hành trình:
= × (TKm) (3.8)
– H) s sp dKng quãng ñư:ng trong m t ngày: β = 0,5.
VBi hành trình con thoi có hàng m t chi u không sp dKng h t công su't c a
phương ti)n cho nên hi)u qu$ sp dKng phương ti)n th'p, có m t s trư:ng h?p sp dKng
lo i hành trình này như v#n chuy+n hàng hoá bVng xe chuyên dùng, xe ben…; hàng hoá
chk có m t chi u; v#n chuy+n hàng c'p bách v th:i gian.
b. Hành trình con thoi có hàng hai chiVu
$ $
$ $
Hình 3.3. Sơ ñw hành trình con thoi có hàng hai chi:u.

Trên tuy n AB xe x p hàng t i A, v#n chuy+n hàng ñ n B db hàng, sau ñó t i B
xe x p lo i hàng khác lên xe v#n chuy+n hàng v A db hàng k t thúc hành trình v#n
chuy+n. Trên hành trình này xe ch y c$ hai chi u ñ u có hàng, ñây là lo i hành trình
h?p lý nh't, năng su't v#n chuy+n cao nh't.
Các chk tiêu công tác ch y u c a xe ch y trên hành trình như sau:
– Quãng ñư:ng có hàng: = × (3.9)
– Chi u dài hành trình: = × (3.10)
– S chuy n có hàng trên hành trình bVng s l0n x p db hàng: n = 2
– Th:i gian xe ch y m t vòng:
= +
NMTCVTOT • 106
×
= + + (3.11)
Trong ñó: – th:i gian chuy n xe ch y tF A ñ n B;
– th:i gian chuy n ch y tF B ñ n A;
– th:i gian x p db trong chuy n ñi tF A ñ n B;
– th:i gian x p db trong chuy n ñi tF B ñ n A.

– Kh i lư?ng hàng hoá v#n chuy+n trong m t vòng:
= ! × (γ + γ ) (T'n) (3.12)
Trong ñó: γAB – h) s sp dKng tr(ng t$i chi u tF A ñ n B;
γBA – h) s sp dKng tr(ng t$i chi u tF B ñ n A.
– Lư?ng hàng hoá luân chuy+n:
= × (T.Km) (3.13)
– H) s sp dKng quãng ñư:ng trên hành trình: β = 1,0
.
($ $ ($ $ ($ $
&$ $ &$ $ &$ $

'$ )$ '$
$ ($ $ ($ $ ($
Hình 3.4. Sơ ñw hành trình con thoi mjt phmn ñưhng v: có hàng
c. Hành trình con thoi mWt phPn ñưKng vV có hàng
Trên tuy n AB chi u ñi xe x p hàng t i ñi+m A v#n chuy+n hàng ñ n B db hàng,
chi u v có các trư:ng h?p sau: Xe x p hàng t i B v#n chuy+n hàng ñ n ñi+m C trên
ñư:ng v tr$ hàng t i C; xe ch y không hàng ñ n C x p hàng t i C v#n chuy+n hàng ñ n
A tr$ hàng; xe ch y không hàng ñ n C x p hàng v#n chuy+n ñ n ñi+m D tr$ hàng. Hành
trình này g(i là hành trình con thoi m t ph0n ñư:ng v có hàng.
Các chk tiêu công tác xe ch y trên hành trình (vBi trư:ng h?p 1) như sau
– Quãng ñư:ng có hàng: Lch = LAB + LBC (3.14)
– Chi u dài hành trình: LM = 2 LAB (3.15)
– S chuy n có hàng trên hành trình bVng s l0n x p db: n = 2
– Th:i gian xe ch y m t chuy n.
NMTCVTOT • 107
tcAB = txAB + tlbAB + tdAB = tlbAB + txdAB (3.16)
= +
tcBA = txBC + tlbBC + tdBC + tlbCA
= +
– Th:i gian xe ch y m t vòng

×
= + + (3.17)
– Kh i lư?ng hàng hoá v#n chuy+n trên hành trình

Q = q.(γAB + γBC) (T'n)
(3.18)
Trong ñó: γAB – h) s sp dKng tr(ng t$i chi u tF A ñ n B
γBC – h) s sp dKng tr(ng t$i chi u tF B ñ n C
– Lư?ng hàng hoá luân chuy+n
P = QAB LchAB + QBC LchBC (T.Km)
(3.19)
– H) s sp dKng quãng ñư:ng trong 1 vòng
+
β= (3.20)
×
Giá trG c a h) s sp dKng quãng ñư:ng trong hành trình con thoi m t ph0n ñư:ng
v có hàng là: 0,5 ≤ β ≤ 1.
So sánh ba lo i hành trình con thoi trên ta th'y: Lo i hành trình con thoi hai chi u
có hành có h) s sp dKng quãng ñư:ng cao nh't, là lo i hành trình có năng su't cao
nh't. Lo i hành trình con thoi m t chi u có hàng h) s sp dKng quãng ñư:ng th'p nh't
nên năng su't cũng th'p nh't.
2. Hành trình ñưhng vòng
– N u có nhi u ñi+m giao nh#n hàng hóa trên m t ñư:ng mà xe ch y t o thành
m t ñư:ng khép kín g(i là hành trình ki+u ñư:ng vòng. Do vG trí tương ñ i c a các
phương hưBng v#n t$i khác nhau nên hành trình ñư:ng vòng cũng có nhi u d ng
khác nhau.
a. ðưKng vòng gi n ñơn
NMTCVTOT • 108
$ $ ($
($
($ $
&$ $ '$
$ ($
Hình 3.5. Sơ ñw hành trình ñưhng vòng gi.n ñơn

Khi ch y xe theo hành trình ñư:ng vòng gi$n ñơn các chk tiêu công tác c a tuy n
xác ñGnh như sau
– Quãng ñư:ng có hàng: Lch = LAB + LBC + LCA (3.21)
– Chi u dài hành trình: LM = LABCA
– S chuy n có hàng trong hành trình bVng s l0n x p db: n = 3
– H) s sp dKng tr(ng t$i γT', th:i gian x p db txd' và chi u dài trung bình m t
chuy n ñi có hàng dùng cách tính bình quân ñ+ xác ñGnh.
– H) s sp dKng quãng ñư:ng trong m t vòng
β=
∑ (3.22)
∑( + )
– Th:i gian xe ch y m t vòng
 
=  + ×
 (3.24)
β × 
– Kh i lư?ng hàng hoá v#n chuy+n trên hành trình
Q = n q γt ' (3.25)
– Lư?ng hàng hoá luân chuy+n trên hành trình
P = Q Lch' (3.26)
Trong hành trình chung dùng hành trình ñư:ng vòng gi$n ñơn, h) s sp dKng
quãng ñư:ng bi n ñ ng trong ph m vi r't lBn. Khi ch y ki+u ñư:ng vòng n u h) s sp
dKng quãng ñư:ng β < 0,5 thì nên dùng ki+u con thoi m t chi u có l?i hơn. Nói cách
khác n u như trong m t vòng mà ΣLo > ΣLch là không h?p lý. Trái l i n u như nhi u
hành trình con thoi có th+ dùng m t hành trình ñư:ng vòng ñ+ thay th mà nâng cao
ñư?c h) s β thì nên dùng ki+u ñư:ng vòng ñ+ thay th .
NMTCVTOT • 109
b. ðưKng vòng ki=u thu th p phân ph;i
Thu th#p phân ph i là m t d ng ñư:ng vòng, trên ñư:ng vòng này có nhi u ñi+m
x p hoDc db hàng (như thu th#p hoDc phân phát bưu ki)n, thjc phhm...). Khi dùng ki+u
hành trình này, trong mmi vòng xe hoàn thành m t chuy n ñi.
'$ ($ $
$
($ ($
$ $
$
&$
)$ $ '$
($ &$
)$
Ki+u thu th#p Ki+u phân ph i
Hình 3.6. Sơ ñw hành trình kiXu thu th,p; phân ph?i
Hành trình thu th#p tF A ñ n D Xe x p hàng t i A ch y ñ n B x p thêm hàng

ch y ñ n C x p thêm hàng và ñ n D tr$ hàng.
Hành trình phân ph i tF A ñ n D Xe x p hàng t i A ch y ñ n B tr$ hàng ch y
ñ n C tr$ hàng và ñ n D tr$ h t hàng.
Các chk tiêu ch y u c a hành trình này xác ñGnh như sau
– H) s sp dKng tr(ng t$i: H) s này thông thư:ng ñư?c xác ñGnh trung bình
γ = (3.27)
×
Qmax: S lư?ng hàng x p lên hoDc db xu ng lBn nh't trong m t chuy n hoDc m t
vòng c a hành trình thu th#p hoDc phân ph i
= +∑ (3.28)
– Kh i lư?ng hàng hoá luân chuy+n trong m t vòng

n
Qv = Q1 + Q2 + Q3 +... = ∑ Qi
i =1
(3.29)
– Năng su't c a xe trong m t gi:
" = ; " = (3.30)
NMTCVTOT • 110
Khi thjc hi)n hành trình thu th#p phân ph i ph$i xem xét ñ n yêu c0u c a quá
trình v#n t$i và hi)u qu$ c a nó. ð+ hoàn thành cùng m t công vi)c, n u như ch(n hành
trình ki+u con thoi thì làm cho năng su't th'p tuy rVng vi)c sp dKng tr(ng t$i c a xe có
cao hơn ki+u hành trình trùng thu th#p phân ph i. ði u này ch/ng minh m t cách rõ
ràng rVng vi)c ch(n hành trình ch y xe h?p lý là h t s/c quan tr(ng.
Tuy rVng khi dùng hành trình thu th#p phân ph i không có th+ ñ$m b$o sp dKng
h?p lý tr(ng t$i xe, nhưng khi lư?ng hàng nh^ l i không có xe tr(ng t$i nh^ và r't nh^
và khi hành trình có hình d ng ñDc bi)t c0n dùng hành trình ki+u thu th#p phân ph i.
3.3. CÔNG TÁC T CH„C V N T I HÀNG HOÁ
Công tác tC ch/c v#n t$i hàng hoá bao g5m r't nhi u n i dung có th+ khái quát
bVng sơ ñ5 sau ñây (tr 107):
3.3.1. ðI U TRA XÁC MINH VÀ KÝ K‹T HËP ðÊNG VeN CHUY†N
HÀNG HOÁ
Công tác ñi u tra xác minh hàng hoá giúp xác ñGnh ñư?c
– Kh i lư?ng hàng hoá, lo i hàng gi_a các ñi+m hàng;
– Ch hàng giao nh#n, kho$ng cách v#n chuy+n;
– Th:i gian giao nh#n hàng hoá và các yêu c0u trong v#n chuy+n: Yêu c0u v th:i
h n, yêu c0u v cách b$o qu$n hàng hoá...
Sau khi ñi u tra hàng hoá ch hàng (có th+ là ch hàng giao hoDc ch hàng nh#n)
và ch phương ti)n ký k t h?p ñ5ng v#n chuy+n. N i dung cK th+ c a h?p ñ5ng v#n
chuy+n ñư?c trình b0y t i ph0n 1.6.3
3.3.2. LeP HÀNH TRÌNH VeN CHUY†N
Vi)c l#p hành trình trong v#n chuy+n hàng hoá có ý nghĩa r't quan tr(ng, t o ñi u
ki)n ñ+ tăng h) s sp dKng quãng ñư:ng, tăng năng su't c a phương ti)n v#n t$i hàng
hoá bVng ô tô. Trong n i dung này thư:ng áp dKng mô hình và thu#t toán gi$i c a bài
toán v#n t$i.
1. Nji dung các bư]c l,p hành trình v,n chuyXn hàng hoá (hàng kh?i lưfng l]n)
bao gwm:
M Tìm ñư:ng ñi ng<n nh't gi_a các ñi+m trên m ng lưBi giao thông;
M Xác ñGnh phương án phân ph i hàng hoá t i ưu gi_a các ñi+m giao nh#n hàng;
M Xác ñGnh phương án ñi u xe rmng t i ưu;
M Xác ñGnh hành trình v#n chuy+n h?p lý.
Trong n i dung này thư:ng áp dKng mô hình và thu#t toán gi$i c a bài toán v#n t$i.
2. Nji dung các bư]c l,p hành trình v,n chuyXn hàng hoá (hàng l’) bao gwm:
M Xác ñGnh ñư:ng ñi ng<n nh't gi_a các ñi+m hàng trên m ng giao thông;
M Xác ñGnh phương án phân ph i hàng hóa t i ưu gi_a các ñi+m giao nh#n hàng;
NMTCVTOT • 111
M Nhóm các ñi+m hàng vào cùng 1 hành trình h?p lý;
M X<p x p h?p lý trình tj các ñi+m hàng trong 1 vòng v#n chuy+n;
M B trí hành trình v#n chuy+n theo ñơn vG v#n t$i.
NMTCVTOT • 112
ði u tra khai thác lu5ng hàng L#p k ho ch Chk ñ o thjc hi)n k Tính toán phân tích
– Ký h?p ñ5ng v#n chuy+n v#n t$i ho ch v#n t$i KQSXVT
L#p Lja ch(n Xác ñGnh Xây Qu$n lý

hành phân bC các chk tiêu TC ch/c djng ðưa xe
khai thác lao ñ ng ho t ñ ng
trình phương bi+u ñ5 ra ho t
ch y xe ti)n k€ thu#t lái xe ch y xe ñ ng xe trên
ñư:ng
ðK hàng hóa
ðK ñư:ng sá
Lja ch(n sơ b
ðK tC ch/c k€ thu#t
Lja ch(n chi ti t

ðK th:i ti t khí h#u
CP nhiên Giá L?i Tk su't l?i

NMTCVTOT • 107
Năng
su't li)u thành nhu#n nhu#n
107113
Sơ ñw 3.1. Nji dung công tác tR ch†c v,n t.i hàng hóa
NMTCVTOT • 113
3.3.3. L²A CHµN PHƯƠNG TIcN VÀ Bd TRÍ PHƯƠNG TIcN VÀO HÀNH
TRÌNH
Lja ch(n phương ti)n và b trí phương ti)n vào hành trình bao g5m 2 bưBc
1. L{a ch|n sơ bj phương ti#n
ðây là bưBc ki+m tra ñ$m b$o sj phù h?p c a phương ti)n vBi các ñi u ki)n
khai thác cK th+ như ñi u ki)n khí h#u, ñìêu ki)n hàng hóa, ñi u ki)n ñư:ng sá,
cj li v#n chuy+n...
a. L8a chin theo ñiVu ki,n ñưKng sá
Lja ch(n theo ñi u ki)n ñư:ng sá là ch(n các phương ti)n ñ$m b$o các y u
t như: ñ$m b$o kh$ năng chGu t$i c a ñư:ng, kh$ năng leo d c, công su't ñ ng
cơ
Qtruc < [q]
Trong ñó: Qtruc M tr(ng t$i c a phương ti)n ñè lên trKc lBn nh't
[q] M tr(ng t$i cho phép lBn nh't c a ñư:ng
Ta ph$i tính toán, xem xét ljc c$n lBn nh't trên ño n ñư:ng mà phương ti)n
ho t ñ ng ph$i nh^ hơn hoDc bVng ljc kéo lBn nh't c a xe và ljc kéo lBn nh't
c a xe ph$i nh^ hơn ljc bám c a bán xe vBi mDt ñư:ng t/c là:
Pψ < Pk max < Pϕ
Pψ : Ljc c$n lBn nh't c a mDt ñư:ng lên phương ti)n
Pkmax : Ljc kéo lBn nh't mà phương ti)n ñ t ñư?c.
Pϕ : Ljc bám lBn nh't c a xe lên mDt ñư:ng
Ch(n xe theo ñi u ki)n ñư:ng sá ñ$m b$o phương ti)n ho t ñ ng trên ñi u

ki)n cK th+ c a ñư:ng
b. L8a chin theo ñiVu ki,n hàng hóa:
+ Căn c/ vào lo i hàng ñ+ ch(n ra lo i s/c ch/a h?p lý: Ch(n lo i thùng
xe phù h?p vBi lo i hàng, ch(n xe chuyên dKng ñ+ v#n chuy+n các lo i hàng có
yêu c0u ñDc bi)t.
NMTCVTOT • 114
+ Căn c/ vào ñ i tư?ng v#n chuy+n: Mmi ñ i tư?ng v#n chuy+n có yêu
c0u và ñDc tính ñi l i khác nhau.
+ Căn c/ vào cj ly v#n chuy+n: Căn c/ này giúp vi)c ch(n xe thích h?p
hơn, ñ$m b$o ñ tin c#y trong quá trình ho t ñ ng (v#n chuy+n ñư:ng dài c0n xe
có tính vi)c ñã lBn nhưng v#n chuy+n trong thành ph l i c0n xe có kh$ năng
tăng t c nhanh)
Lja ch(n sơ b mBi tìm ra lo i phương ti)n có th+ ho t ñ ng ñư?c trong

ñi u ki)n khai thác cK th+, chưa tính ñ n hi)u qu$ kinh t . V#y ñ+ ñ$m b$o tính
hi)u qu$ kinh t cao và lja ch(n nh_ng xe phù h?p, ñ$m b$o vBi yêu c0u ñDt ra
c a mmi tuy n ta ti n hành lja ch(n chi ti t phương ti)n.
2. L{a ch|n chi ti<t phương ti#n:
Hi)u qu$ kinh t phương ti)n ñư?c ñánh giá bVng các chk tiêu như: Năng
su't phương ti)n, giá thành s$n phhm, tính kinh t nhiên li)u, l?i nhu#n và m t
s chk tiêu khác.
a. L8a chin theo chY tiêu năng su@t.

q * γ * VT * β
WQg = (T'n/gi:)
Trong ñó:
WQg M năng su't phương ti)n trong 1 gi: (T'n/gi:)
Lch M quãng ñư:ng có hàng
q M tr(ng t$i thi t k c a phương ti)n
γ M h) s sp dKng tr(ng t$i
β M h) s sp dKng quãng ñư:ng
t XD M th:i gian x p db
Sau khi tính toán các chk tiêu và năng su't c a phương ti)n ta ch(n xe có
năng su't cao nh't vào hành trình v#n chuy+n
2. L8a chin theo tính kinh t nhiên li,u
NMTCVTOT • 115
Chi phí nhiên li)u là m t trong nh_ng y u t $nh hưEng trjc ti p ñ n chi
phí v#n t$i, bEi trong quá trình v#n t$i chi phí nhiên li)u chi m tk tr(ng lBn trong
chi phí v#n t$i. ð+ ñánh giá m/c ñ tiêu hao nhiên li)u thư:ng dùng ñơn vG
lít/100 km hay m/c tiêu hao nhiên li)u trên m t ñơn vG s$n phhm.
Ưu ñi+m : Tính toán nhanh g(n, ñơn gi$n, ñ$m b$o tính kinh t nhiên
li)u. Song không ph$n ánh ñjơc k t qu$ s$n xu't v#n t$i và phương ti)n cho tính
kinh t nh^ nhưng chưa ch<c gái thành cho m t ñơn vG s$n phhm ñã nh^.
MKc tiêu c a chk tiêu này là xe nào cho chi phí nhiên li)u nh^ nh't thì
ch(n.
c. L8a chin theo chY tiêu giá thành
Giá thành s$n phhm là sj k t tinh c a lao ñ ng s ng và lao ñ ng quá kh/

vào m t ñơn vG s$n phhm ñư?c bi+u hi)n bVng ti n, ñ+ xác ñGnh ñư?c giá thành
s$n phhm ph$i căn c/ vào các kho$n mKc chi phí.
Phương pháp này ph$n ánh ñư?c k t qu$ và hi)u qu$ s$n xu't kinh doanh
v#n t$i, tuy nhiên trong quá trình tính toán c0n th:i gian và chi ti t.
Sau khi tính toán ñư?c giá thành s$n phhm, phương ti)n nào có giá thành
s$n phhm th'p thì ch(n.
d. L8a chin theo chY tiêu l<i nhu n.
L?i nhu#n là kho$n chênh l)ch gi_a doanh thu và chi phí mà doanh nghi)p b^ ra,
l?i nhu#n là mKc tiêu cu i cùng c a doanh nghi)p, ph$n ánh hi)u qu$ s$n xu't
kinh doanh, ph$n ánh m t cách tCng h?p quá trình s$n xu't kinh doanh.
Lja ch(n theo chk tiêu l?i nhu#n ph$n ánh ñư?c k t qu$ và hi)u qu$ s$n
xu't kinh doanh, vì l?i nhu#n là mKc tiêu cu i cùng, mmi doanh nghi)p ho t ñ ng
ñ u mong mu n l?i nhu#n cao nh't cho nên chk tiêu này phương ti)n nào cho l?i
nhu#n cao nh't thì ch(n.
Ngoài ra còn có th+ lja ch(n theo các tiêu th/c khác như lja ch(n theo
chk tiêu tk s l?i nhu#n
NMTCVTOT • 116
Mmi chk tiêu có m t ưu như?c ñi+m riêng và ph m vi áp dKng nh't ñGnh.
Tùy vào tFng mKc tiêu, ñGnh hưBng phát tri+n c a doanh nghi)p, ñ5ng th:i tùy
tFng trư:ng h?p mà lja ch(n m t hay m t s nh_ng chk tiêu ñ+ lja ch(n phương
ti)n cho phù h?p, mang l i hi)u qu$ cao nh't.
3.3.4. PHdI HËP HOžT ð¢NG GIÌA VeN TfI VÀ X‹P DÍ

TC ch/c ch y xe trên hành trình phK thu c r't nhi u vào ho t ñ ng c a các tr m
x p db hàng hoá, kh$ năng thông qua c a tr m x p db ph$i phù h?p vBi s lư?ng
phương ti)n vào x p db mBi ñ$m b$o cho quá trình v#n t$i ñư?c liên tKc nhGp nhàng.
ði u ki)n ñ+ cho ho t ñ ng c a phương ti)n v#n t$i và máy x p db ñư?c ñ u ñDn
nhGp nhàng là nhGp làm vi)c c a tr m x p db ph$i cân bVng vBi kho$ng cách th:i gian
ch y gi_a các xe ñ n tr m x p db (g(i t<t là nhGp bVng th:i).
NhGp làm vi)c c a tr m x p (hoDc db) là th:i gian ñ+ hai ôtô k ti p nhau x p
hoDc db xong d:i khî tr m.
#= (3.31)
Kho$ng cách th:i gian ch y xe
$= (3.32)
Theo ñi u ki)n trên ta có R = I
HoDc = (3.33)
Trong ñó: R – nhGp làm vi)c c a tr m x p db;

I – kho$ng cách th:i gian ch y xe;
Xx(d)– s chm x p(hoDc db)trong tr m;
Av – s xe ñ n tr m x p hoDc db.
Theo ñzng th/c trên có th+ xác ñGnh s lư?ng chm x p hoDc db c0n thi t theo s
lư?ng ôtô ho t ñ ng trên hành trình hoDc xác ñGnh s lư?ng ôtô ho t ñ ng theo s chm
x p db cho trưBc.
×
= (3.34)
×
=
Trư:ng h?p trên m t hành trình qua nhi u tr m x p hoDc db hoDc vFa x p vFa db
hàng thì s lư?ng chm x p db ñư?c tính như sau:
NMTCVTOT • 117
ΣX = ΣXx + ΣXd + Σ Xxd (3.35)
Trong ñó: ΣXxd – s lư?ng chm ñ5ng th:i x p db.
Ho t ñ ng nhGp nhàng liên tKc c a các ñi+m x p db và phương ti)n v#n t$i có th+
bG phá vb do m t bên v#n t$i hoDc x p db ngFng ho t ñ ng. ði u ñó gây nên sj m't cân
bVng gi_a nhGp x p db và th:i gian v#n chuy+n.Trong trư:ng h?p ngưng tr) E ñi+m x p
db thì nhGp x p db lBn hơn, th:i v#n chuy+n R > I, do ñó gây nên tình tr ng ôtô ph$i ch:
ñ?i máy x p db. Ngư?c l i khi I > R thì máy x p db ph$i ch: ôtô.
Ph0n tính th:i gian ch: ñ?i lãng phí và sj phK thu c c a nó vào m t s chk tiêu
công tác c a xe và các ñi+m x p db cho phép ta tìm ra các bi)n pháp kh<c phKc ñ+ gi$m
th:i gian ch: ñ?i lãng phí.
Khi R > I thì ôtô ph$i ch: ñ?i x p(db) m t kho$ng th:i gian "t = R – I ("t l'y giá
trG dương). Trư:ng h?p ngư?c l i l'y giá trG âm khi R < I.
3.3.4. XÁC ðÉNH CÁC CHÇ TIÊU TRÊN HÀNH TRÌNH VeN CHUY†N
Trong hành trình v#n chuy+n c0n xác ñGnh các chk tiêu sau
– Chk tiêu v quãng ñư:ng: Quãng ñư:ng có hàng, quãng ñư:ng không hàng,
quãng ñư:ng huy ñ ng; chi u dài hành trình;
– S chuy n có hàng trong hành trình;
– Chk tiêu v th:i gian: Th:i gian xe ch y có hàng; th:i gian xe ch y không hàng;
th:i gian xe ch y quãng ñư:ng huy ñ ng; th:i gian x p db hàng hoá; th:i gian xe ch y
m t vòng; th:i gian ho t ñ ng c a xe trong ngày...;
– H) s sp dKng tr(ng t$i;
– H) s sp dKng quãng ñư:ng;
– Kh i lư?ng và lư?ng luân chuy+n hàng hoá trên hành trình;
– Xác ñGnh s lư?ng xe ho t ñ ng và s lư?ng xe có ñ+ v#n chuy+n trên
hành trình...
3.3.5. BI†U ðÊ VÀ THªI GIAN BI†U CHžY XE TRONG VeN TfI HÀNG
HOÁ
1. M7c ñích tác d7ng c9a thhi gian biXu và biXu ñw ch*y xe
Th:i gian bi+u và bi+u ñ5 ch y xe có tác dKng cho vi)c tC ch/c qu$n lý phương
ti)n, lái xe, nâng cao hi)u qu$ và ch't lư?ng công tác c a phương ti)n v#n t$i hàng hoá
ho t ñ ng theo hành trình.
Th:i gian bi+u ch y xe là nh_ng tài li)u ñGnh m/c cơ b$n v tC ch/c công tác v#n
t$i c a phương ti)n ho t ñ ng trên hành trình; trong ñó quy ñGnh v th:i gian x p db
hàng hoá; ph i h?p gi_a v#n t$i và x p db; ch ñ ch y xe (th:i gian lăn bánh, th:i gian
nghk trên ñư:ng c a lái xe), ch ñ lao ñ ng cho lái xe.
Bi+u ñ5 ch y xe th+ hi)n m i quan h) gi_a các lo i th:i gian c a v#n t$i vBi
quãng ñư:ng xe ch y.
NMTCVTOT • 118
2. Xây d{ng biXu ñw và thhi gian biXu ch*y xe
Các s li)u c0n thi t khi l#p bi+u ñ5 và th:i gian bi+u ch y xe
– Chi u dài hành trình.
– T c ñ k€ thu#t cho tFng ño n (ñư?c xác ñGnh theo ñi u ki)n lu#t Giao thông
hi)n hành và theo ñi u ki)n thjc t c a ñư:ng).
– Th:i gian m t chuy n, m t vòng, th:i gian ho t ñ ng trong ngày, th:i gibng p
db hàng hoá...
– Quãng ñư:ng huy ñ ng.
– S lư?ng xe ho t ñ ng trong ngày trên hành trình.
ð i vBi v#n t$i hàng hoá bVng ô tô vi)c xây djng bi+u ñ5 và th:i gian bi+u ch y
xe có ý nghĩa nh't ñGnh trong công tác qu$n lý phương ti)n v#n t$i.
3.4. M“T S HÌNH TH„C V N CHUYKN HÀNG HOÁ B•NG Ô TÔ
3.4.1. T¦ CH§C VeN TfI HÀNG HÓA B¸NG CONTAINER
1. Khái ni#m và phân lo*i container
a. Khái ni,m
Container là m t công cK ch/a hàng, thư:ng có d ng hình h p, ñư?c làm bVng
kim lo i, hoDc bVng gm; có kích thưBc ñư?c tiêu chuhn hoá, ñư?c sp dKng nhi u l0n và
có s/c ch/a lBn.
Kích thưBc c a container bao g5m chi u r ng, chi u cao và chi u dài, các
container có chi u r ng, ch u cao như nhau, chi u dài c a container lBn s• là b i s c a
chi u dài container nh^ nh't. Các container do ñư?c tiêu chuhn hoá theo tiêu chuhn
qu c t , phù h?p vBi kích thưBc c a sơ mi rơmoóc, ñ5ng th:i có t#n dKng kích thưBc
c a phương ti)n v#n t$i.
b. Phân loDi container
* Theo v t li u chD tGo container
– Container bVng gm
– Container bVng thép
– Container bVng nhôm
– Container bVng các v#t li)u khác như nhja, ch't d—o...
* Theo c9u trúc c/a container
– Container kín, có cpa E hai ñ0u
– Container kín, có cpa hai bên
– Container thành cao – ñ+ chE hàng nhŸ và c5ng k nh
– Container hE trên – có cpa E m t ñ0u và trên hE
NMTCVTOT • 119
– Container khung lo i container này không có mái, không có thành, không có
cpa, dùng ñ+ chE các hàng hoá quá nDng, quá dài, c5ng k nh, có hình thù b't kỳ
– Container mDt phzng – dùng ñ+ chE ô tô, hàng quá dài, quá nDng...
– Container có lm thông hơi
– Container có h) th ng thông gió
– Container cách nhi)t
– Container có máy l nh
– Container b5n ñ+ v#n chuy+n hàng l^ng.
* Theo công d;ng c/a container, có các loGi
– Container hàng bách hoá
– Container hàng r:i khô
– Container hàng l^ng
– Container hàng ñDc bi)t...
* Theo kích thưBc bên ngoài: Trong v#n t$i qu c t ch y u sp dKng các lo i
container bVng thép hoDc nhôm có kích thưBc (chi u dài, chi u r ng, chi u cao, tr(ng
t$i) ñã ñư?c tiêu chuhn hoá.
Các lo i container ñư?c sp dKng phC bi n hi)n nay trong v#n t$i hàng hoá xu't
nh#p khhu ñư?c th+ hi)n E b$ng sau:
B.ng 3.2. Kích thư]c và tr|ng lưfng c9a contarner
Chi u dài Chi u cao Chi u r ng Dung tích bên Tr(ng t$i tGnh
(feet) (feet) (feet) trong (m3) (t'n)
20 8 8 30,8 18
20 8’6” 8 33,1 21,7
40 8’6” 8 67,5 26,7
40 9’6” 8 76,2 26,5
45 9’6” 8 85,5 26,5
Trong các lo i trên, lo i có chi u dài 20 feet, chi u r ng và chi u cao 8 feet
(20 x 8 x 8) ñư?c coi là ñơn vQ chu$n, g(i là “ñơn vG tương ñương vBi container 20
feet”, còn g(i là TEU (Twenty Feet Equivalent Unit) ñ+ làm ñơn vG ño lư:ng trong v#n
t$i container.
2. Cơ sF v,t chBt kG thu,t c9a h# th?ng v,n t.i container
a. Công cJ v n chuy=n container
* Công c; v n chuy n container b3ng ñư2ng bi n
NMTCVTOT • 120
ð+ v#n chuy+n container bVng ñư:ng bi—n ch y u là các lo i tàu container.
Hi)n nay có các lo i tàu container phC bi n sau:
– Tàu bán container là nh_ng tàu ñư?c thi t k ñ+ vFa chE container vFa chE các
hàng hoá khác ;
– Tàu chuyên dùng chE container là lo i tàu thi t k chk ñ+ chuyên chE conainer,
trong h0m và trên boong c a tàu này ñư?c thi t k ñDc bi)t ñ+ có th+ x p conainer
ch5ng lên nhau thành nhi u hàng và v#n chuy+n m t cách an toàn.
* Công c; v n chuy n container b3ng ô tô
– ð+ v#n chuy+n conainer bVng ñư:ng b ; ngư:i ta dùng các lo i ô tô chuyên
dKng (có rơmoóc và các ch t hãm), trailer hoDc dùng tractor k t h?p vBi s<c–si
(shassis). S<c si là m t b khung có c'u t o ñDc bi)t ñ+ có th+ x p và v#n chuy+n an
toàn conainer bVng ô tô.
– ð+ v#n chuy+n container trong khu vjc bãi c$ng, thư:ng dùng xe nâng hoDc c0n
chu di ñ ng.
* Công c; v n chuy n container b3ng ñư2ng sat
Trong v#n t$i ñư:ng s<t, sp dKng các toa chuyên dùng hoDc toa mDt bVng các ch t
hãm hoDc trailer (rơ moóc có bánh xe).
Có hai phương pháp v#n chuy+n container bVng ñư:ng s<t
– Phương pháp th/ nh't: x p conainer lên trailer (có bánh xe), sau ñó x p c$
conainer trailer lên toa mDt bVng (Flatcar);
– Phương pháp th/ hai: chk x p container lên toa xe.
N u ch5ng hai container lên nhau trên toa xe ñ+ v#n chuy+n thì mang l i hi)u qu$
kinh t r't cao và E M€ sp dKng r't phC bi n.
b. Thi t bQ x p d` container xu;ng tàu
Thi t bG x p db container xu ng tàu thư:ng sp dKng các lo i c0n chu sau ñây:
– C5n c]u giàn (Gantry Crane), còn g(i là c0n chu khung: Là lo i c0n chu c ñGnh
ñư?c lDp ñDt ñ+ chu container lên, xu ng tàu. Lo i c0n chu Container hi)n ñ i, có năng
su't x p db r't cao (40 TEU / gi:), có s/c nâng tBi 80 t'n và có th+ x p container
cao ñ n hàng th/ 16 trên tàu.
– C5n c]u di ñ ng: là c0n chu chuy+n ñ ng ñư?c trên ñư:ng b (bánh hơi) hay
trên ñư:ng ray, có s/c nâng 80 t'n, t0m vBi 41m, năng su't x p db tF 25–30 TEU/ gi:.
– C5n c5u c= ñ-nh.
3. Hi#u qu. c9a v,n t.i container
Container ra ñ:i ñư?c coi là m t cu c Cách mGng trong v n t i vì nó là làm thay
ñCi nhi u mDt không nh_ng trong b$n thân ngành v#n t$i mà còn trong nhi u ngành liên
quan khác có sp dKng dGch vK v#n t$i. V#n t$i hàng hoá bVng container có nhi u ưu
NMTCVTOT • 121
ñi+m và mang l i nhi u l?i ích không nh_ng cho ngư:i chuyên chE, ch hàng mà còn
cho toàn xã h i.
Hi)u qu$ c a v#n t$i coantainer ñư?c ñánh giá như sau
a. ð;i vHi ngưKi chuyên cha
– Gi$m th:i gian x p db, tăng vòng quay c a phương ti)n v#n t$i;
– Gi$m giá thành v#n t$i do gi$m ñư?c chi phí làm hàng. ð i vBi tàu container chi
phí làm hàng chk chi m 15% trên tCng chi phí v#n t$i so vBi 55% c a tàu thư:ng;
– Gi$m các khi u n i v hàng hoá do hàng hoá ñư?c v#n chuy+n an toàn hơn, b$o
qu$n ñư?c hàng hoá t t hơn;
– T o ñi u ki)n thu#n l?i cho vi)c chuy+n t$i.
b. ð;i vHi chA hàng
– Gi$m ñư?c chi phí bao bì cho hàng hoá;
– Gi$m m't mát hư h^ng c a hàng hoá trong quá trình v#n chuy+n;
– Ti t ki)m ñư?c chi phí v#n chuy+n; k+ c$ chi phí b$o hi+m;
– Gi$m th:i gian v#n chuy+n, tăng t c ñ ñưa hàng.
c. ð;i vHi toàn xã hWi
– Ti t ki)m nguyên v#t li)u, chi phí trong quá trình v#n t$i;
– T o ñi u ki)n thu#n l?i cho vi)c cơ giBi hoá, tăng năng xu't x p db hàng hoá;
– Gi$m ñư?c chi phí E các khâu c a quá trình v#n t$i t o ñi u ki)n ñ+ gi$m chi phí
lưu thông, h giá thành s$n phhm;
– T o ñi u ki)n ñ+ ti n tBi hi)n ñ i hoá cơ sE v#t ch't – k€ thu#t c a ngành giao
thông v#n t$i trong mmi nưBc cũng như trên toàn th giBi;
– Góp ph0n tăng năng su't lao ñ ng xã h i, nâng cao ch't lư?ng phKc vK c a
ngành v#n t$i;
– T o ra công ăn vi)c làm mBi;
– T o ñi u ki)n thu#n l?i ñ+ thjc hi)n phương pháp v#n t$i tiên ti n và v#n t$i ña
phương th/c.
4. TR ch†c chuyên chF hàng hoá bdng Container
a. Các phương pháp giao hàng bXng container
Vi)c giao nh#n hàng hoá xu't nh#p khhu ñóng trong các container gi_a ch hàng
và ngư:i chuyên chE cùng ñ5ng th:i gi_a ngư:i bán và ngư:i mua có nh_ng ñi+m khác
vBi giao nh#n hàng hoá thông thư:ng v ñGa ñi+m giao hàng, v vi)c phân chia chi phí
và r i ro, v trách nhi)m c a các bên...
Khi gpi hàng hoá bVng container, phK thu c vào lo i lô hàng mà có các phương
pháp giao nh#n khác nhau như sau
NMTCVTOT • 122
* Phương pháp nh n nguyên, giao nguyên
Hàng nguyên là lô hàng c a m t ngư:i gpi hàng, có kh i lư?ng tương ñ i lBn, ñòi
hî ph$i x p trong nhi u container.
Nh#n nguyên, giao nguyên t/c là ngư:i chuyên chE nh#n nguyên tF ngư:i gpi
hàng E nơi ñi và giao nguyên cho ngư:i nh#n E nơi ñ n.
Theo phương pháp này, chi phí ñóng hàng vào và db hàng ra khî container ñ u
thu c ch hàng (ngư:i gpi hàng hoDc ngư:i nh#n hàng).
* Phương pháp nh n l€, giao l€
Hàng l€ là lô hàng c a m t ngư:i gpi hàng có kh i lư?ng nh^ không ñ ñóng
trong m t container. Nh#n l— giao l— t/c là ngư:i chuyên chE nh#n l— tF ngư:i gpi hàng
và giao l— cho ngư:i nh#n hàng. Phương pháp này khác phương pháp nh#n nguyên, giao
nguyên E chm:
ðGa ñi+m giao nh#n hàng hoá là chi phí ñóng hàng vào và db ra khî container ñ u
do ngư:i chuyên chE chGu và trong thjc t ñã xu't hi)n m t dGch vK g(i là dGch vK gom
hàng mà chính ngư:i chuyên chE (hãng tàu) ñã ñ$m nh#n luôn dGch vK này.
Gom hàng là vi)c bi n các lô hàng l— thành hàng nguyên ñ+ gpi ñi nhVm ti t ki)m
chi phí v#t t$i – là m t dGch vK không th+ thi u ñư?c trong v#n t$i container.
* Phương pháp nh n l€, giao nguyên
Phương pháp này ñư?c sp dKng khi m t ngư:i gpi hàng c0n gpi hàng cho nhi u
ngư:i nh#n t i m t nơi ñ n.
* Phương pháp nh n nguyên, giao l€
Phương pháp này ngư?c l i vBi phương pháp nh#n l— giao nguyên, t/c là ngư:i
chuyên chE khi nh#n thì nh#n nguyên container tF ch hàng và có th+ c'p nhi u B / L
tương /ng vBi s lư?ng ngư:i nh#n.
T i nơi ñ n ngư:i chuyên chE s• giao l— cho tFng ngư:i nh#n t i CFS.
TF thjc ti[n giao nh#n hàng hoá v#n chuy+n bVng container gi_a ngư:i v#n t$i và
ch hàng, cũng ñ5ng th:i gi_a ngư:i bán và ngư:i mua (ngư:i v#n t$i thay mDt ngư:i
mua nh#n hàng).
b. CưHc phí trong v n t i container
Trong v#n t$i container, giá cưBc, cách tính cưBc, thành ph0n ti n cưBc cũng có
nh_ng ñi+m khác so vBi v#n chuy+n hàng hoá thông thư:ng. Các kho$n chi ph$i b^ ra
trong v#n t$i container g5m 2 ph0n: cưBc phí và phK phí.
* Cư>c phí: CưBc phí là kho$n ti n mà ch hàng ph$i tr$ cho ngư:i chuyên chE
ñ+ v#n chuy+n container tF nơi này ñ n m t nơi khác.
– Giá cưBc tính theo container nhưng chk áp dKng cho m t s mDt hàng nh't ñGnh.
ðơn vG tính c a lo i cưBc này là container, mà không phK thu c vào kh i lư?ng
hàng hoá x p trong container.
NMTCVTOT • 123
– CưBc áp dKng cho t't c$ các lo i hàng: Theo giá cưBc này, tât c$ hàng hoá khác
nhau ñóng trong m t container hay m t lô ñ u ñư?c tính theo m t m/c cưBc như nhau
mà không phân bi)t hàng giá trG cao hay giá trG th'p.
– CưBc tính theo h?p ñ5ng có kh i lư?ng lBn: ðây là m t lo i cưBc ưu ñãi dành
cho các ch hàng có kh i lư?ng lBn container gpi trong m t th:i gian nh't ñGnh. Kh i
lư?ng container gpi càng nhi u, giá cưBc càng th'p.
– CưBc tính theo TEU: Theo ñó, giá cưBc cho m t TEU trên m t tuy n ñư:ng v#n
chuy+n nào ñó. CưBc tính theo TEU còn phK thu c vào vi)c ai cung c'p container. N u
container do ngư:i chuyên chE c'p thì giá cưBc s• cao hơn là container do ngư:i gpi
hàng c'p
– CưBc tính theo container: Là ti n cưBc cho vi)c v#n chuy+n m t container 20’
hoDc 40’ trên m t tuy n ñư:ng nào ñó.
* Ph; phí trong v n t i container
PhK phí là m t kho$n ti n mà ch hàng ph$i tr$ thêm cho ngư:i v#n t$i và các cơ
quan h_u quan ngoài ti n cưBc, bao g5m các kho$n sau:
– Chi phí b n bãi: Là kho$n ti n tính theo container ph$i tr$ cho c$ng khi
container x p db qua c$ng (kho$ng 30 USD / container).
– Chi phí dGch vK hàng l—: ðây là kho$n phK phí mà ch hàng ph$i tr$ khi gpi
hàng l— cho vi)c giao nh#n, ñóng gói, niêm phong, lưu kho, db hàng ra khî container,
giao hàng...
– Chi phí v#n chuy+n n i ñGa
– Chi phí nâng lên, ñDt xu ng, di chuy+n, s<p x p container trong kho bãi
– Ti n ph t ñ(ng container
Là kho$n ti n mà ch hàng ph$i tr$ cho hãng tàu do vi)c không nh#n, rút hàng và
tr$ container theo ñúng th:i gian giao hàng ghi trong thông báo hàng ñ n. Thông thư:ng
các ch tàu dành cho ch hàng tF 5 – 7 ngày ñ0u tiên k+ tF ngày sÅn sàng giao hàng ghi
trên thông báo hàng ñ n, ñ+ nh#n hàng mà không ph$i chGu ti n ph t.
– PhK phí giá d0u tăng: Là m t lo i phK phí mà hãng tàu s• thu thêm khi giá d0u
(nhiêu li)u) trên thG trư:ng tăng quá cao.
– PhK phí do sj bi n ñ ng c a ti n t): Khi t} giá c a các ñ5ng ti n bi n ñ ng làm
cho ch tàu bG thi)t, ch tàu s• thu thêm phK phí ñ+ bù vào.
3.4.2. VeN CHUY†N ðA PHƯƠNG TH§C
1. Khái ni#m và ñgc ñiXm c9a v,n t.i ña phương th†c
a. Khái ni,m
VTðPT qu c t là m t phương pháp v#n t$i trong ñó hàng hoá ñư?c v#n chuy+n
bVng hai hay nhi u phương th/c v#n t$i khác nhau, trên cơ sE m t ch/ng tF v#n t$i, m t
ch ñ trách nhi)m và chk m t ngư:i chGu trách nhi)m v hàng hoá trong su t hành trình
chuyên chE tF m t ñGa ñi+m nh#n hàng E nưBc này ñ n m t ñGa ñi+m giao hàng E
nưBc khác.
NMTCVTOT • 124
b. ð+c ñi=m
VTðPT qu c t có nh_ng ñDc ñi+m khác bi)t so vBi phương pháp v#n t$i truy n
th ng.
– Có ít nh't hai phương th/c v#n t$i tham gia
– Trong hành trình VTðPT chk sp dKng m t ch/ng tF. Ch/ng tF ñó có th+ có
nh_ng tên g(i khác nhau như: Ch/ng tF VTðPT; v#n ñơn v#n t$i liên h?p.
– Trong hành trình VTðPT chk có m t ngư:i chGu trách nhi)m v hàng hoá trưBc
ngư:i gpi hàng ñó là ngư:i kinh doanh VTðPT g(i là MTO MTO ph$i chGu trách
nhi)m v hàng hoá k+ tF khi MTO ñã nh#n hàng ñ+ chE t i nơi ñi cho ñ n khi ñã giao
xong hàng cho ngư:i nh#n E nơi ñ n.
– MTO chGu trách nhi)m ñ i vBi hàng hoá theo m t ch ñ trách nhi)m nh't ñGnh;
Ch ñ trách nhi)m ñó có th+ là ch ñ trách nhi)m th ng nh't hoDc ch ñ trách nhi)m
tFng chDng tuỳ theo sj tho$ thu#n c a hai bên.
– Nơi nh#n hàng ñ+ chE hàng và nơi giao hàng trong VTðPT qu c t thư:ng E
nh_ng nưBc khác nhau.
– Trong VTðPT hàng hoá thư:ng ñư?c v#n chuy+n bVng nh_ng công cK v#n t$i
như Container, trailer, pallet...
Ưu ñi+m c a VTðPT là kh$ năng v#n t$i tF cpa ñ n cpa thông qua vi)c sp dKng
nh_ng công ngh) mBi nh't trong v#n t$i và thông tin, m t ñ0u m i duy nh't, m t ch/ng
tF duy nh't, nh_ng th tKc xu't nh#p khhu và h$i quan ñơn gi$n nh't nhVm gi$m ñ n
m/c th'p nh't chi phí b^ ra.
2. Các hình th†c c9a VTðPT
VTðPT là sj k t h?p c a hai hoDc nhi u phương th/c v#n t$i sao cho thu#n ti)n
và mang l i hi)u qu$ kinh t cao. Thjc ti[n VTðPT qu c t thư:ng có các hình th/c k t
h?p hoDc theo các h) th ng sau ñây.
a. V n t i hàng không – V n t i ô tô
DGch vK nh#n và giao c a v#n t$i ô tô thư:ng g<n li n vBi v#n t$i hàng không. Tuy
v#y v#n t$i ô tô ñư:ng dài ngày càng ñư?c sp dKng nhi u E Châu Âu và M€ nhVm phKc
vK cho các hãng hàng không có các tuy n bay qua Thái Bình Dương, ð i tây Dương
hoDc n i li n các lKc ñGa.
b. V n tài ñưKng sgt – V n t i ô tô
ðây là sj k t h?p gi_a tính an toàn và t c ñ c a v#n t$i ñư:ng s<t vBi tính cơ
ñ ng c a v#n ñ ng ô tô. Theo phương pháp này hàng hoá ñư?c ñóng gói trong các
trailer và ñư?c các tractor kéo ñ n các ga xe lpa. T i các ga xe lpa các trailer ñư?c kéo
lên toa xe mDt bVng và chE ñ n ga ñ n. T i ga ñ n, các tractor l i kéo các trailer xu ng
và chE ñ n nơi ñ+ giao cho ngư:i nh#n hàng.
c. V n t i ñưKng sgt – v n t i ô tô – v n t i thuu nWi ñQa – v n t i bi=n ho+c ñưKng sgt
– ô tô – v n t i thuu nWi ñQa
NMTCVTOT • 125
Ki+u k t h?p này thư:ng ñư?c dùng khi hàng hoá ñư?c v#n chuy+n bVng ñư:ng
bi+n tF m t nưBc này ñ n m t nưBc khác. Các phương th/c v#n t$i khác như ñư:ng b ,
ñư:ng s<t... ñư?c sp dKng ñ+ chuyên chE hàng hoá tF m t trung tâm E trong n i ñGa c a
m t nưBc ñi ra c$ng và tF c$ng c a nưBc ñ n v các trung tâm tiêu thK trong n i ñGa.
3. Hi#u qu. c9a v,n t.i ña phương th†c
VTðPT ra ñ:i mang l i hi)u qu$ to lBn cho các bên tham gia quá trình v#n t$i
(ngư:i v#n t$i, ch hàng, ngư:i giao nh#n...) và cho xã h i. Hi)u qu$ c a VTðPT là
tCng h?p c a nh_ng ưu ñi+m, l?i ích c a vi)c chuyên chE hàng hoá bVng Container, c a
vi)c gom hàng và c a phương pháp v#n chuy+n ñi su t phương pháp v#n chuy+n ñi su t
có nh_ng ưu ñi+m, l?i ích sau ñây:
– T o ra m t ñ0u m i duy nh't trong vi)c v#n chuy+n tF cpa ñ n cpa. Ngư:i gpi
hàng chk c0n quan h) vBi m t ngư:i duy nh't là MTO trong m(i vi)c liên quan ñ n v#n
chuy+n hàng hoá bVng nhi u phương th/c v#n t$i khác nhau, k+ c$ vi)c khi u n i ñòi
b5i thư:ng m't mát, hư h^ng c a hàng hoá.
– Tăng nhanh th:i gian giao hàng.
ð t ñư?c ñi u này do gi$m ñư?c th:i gian chuy+n t$i và th:i gian hàng hoá ph$i
lưu kho t i các nơi chuy+n t$i nh: có k ho ch và ph i h?p nhGp nhàng gi_a các phương
th/c v#n t$i t o thành m t thao tác duy nh't (single operation). Trên nhi u tuy n ñư:ng
VTðPT tCng th:i gian v#n t$i ñư?c gi$m ñáng k+ so vBi v#n t$i ñơn phương.
– Gi$m chi phí v#n t$i: Nh: sj k t h?p hai hay nhi u phương th/c v#n t$i mà
gi$m ñư?c nhi u chi phí và th:i gian v#n t$i, ñDc bi)t vi)c k t h?p gi_a v#n t$i ñư:ng
bi+n và v#n t$i hàng không ñang ñư?c nhi u công ty sp dKng.
– ðơn gi$n hoá ch/ng tF và th tKc: VTðPT sp dKng m t ch/ng tF duy nh't là
ch/ng tF VTðPT hoDc v#n ñơn VTðPT. Các th tKc h$i quan và quá c$nh cũng ñư?c
ñơn gi$n hoá trên cơ sE các Hi)p ñGnh, Công ưBc qu c t hoDc khu vjc, hai bên hay
nhi u bên.
– VTðPT t o ra ñi u ki)n t t hơn ñ+ sp dKng phương ti)n v#n t$i, x p db và cơ sE
h t0ng, ti p nh#n công ngh) v#n t$i mBi và qu$n lý hi)u qu$ hơn h) th ng v#n t$i.
– VTðPT t o ra nh_ng dGch vK v#n t$i mBi, góp ph0n gi$i quy t công ăn vi)c làm
cho xã h i.
Tuy v#y, vi)c phát tri+n VTðPT ñòi hî ph$i ñ0u tư nhi u cho cơ sE h t0ng như
ñư:ng xá, c0u c ng, ga, c$ng, b n bãi, tr m ñóng gói giao nh#n Container, phương ti)n
v#n chuy+n, x p db... ðây là m t trE ng i lBn ñ i vBi các nưBc ñang phát tri+n.
4. TR ch†c chuyên chF hàng hoá bdng VTðPT – ngưhi kinh doanh VTðPT
a. NgưKi kinh doanh VTðPT
Ngư:i kinh doanh VTðPT trong VTðPT chk có m t ngư:i ph$i chGu trách
nhi)m v hàng hoá trong toàn b hành trình. Ngư:i ñó là ngư:i kinh doanh VTðPT
(MTO), có các lo i MTO sau ñây
* MTO có tàu: Lo i này bao g5m các ch tàu bi+n, kinh doanh, khai thác tàu bi+n
nhưng mE r ng kinh doanh c$ dGch vK VTðPT t/c là ñóng vai trò MTO. Các ch tàu
NMTCVTOT • 126
này thư:ng không sE h_u và khai thác các phương ti n v#n t$i ñư:ng b , ñư:ng s<t,
ñư:ng hàng không mà ph$i ký h?p ñ5ng ñ+ thuê chE trên các chDng ñó.
* MTO không có tàu: Lo i này có th+ do nh_ng ngư:i sau ñây cung c'p dGch vK:
– Ch sE h_u m t trong các phương ti)n v#n t$i khác không ph$i là tàu bi+n như ô
tô, máy bay... nhưng l i cung c'p dGch vK v#n t$i ñi su t. Tàu bi+n và lo i phương ti)n
v#n t$i nào mà h( không có thì ph$i ñi thuê.
– Nhưng ngư:i kinh doanh nh_ng dGch vK liên quan ñ n v#n t$i như b c db, kho
hàng.
– Nh_ng ngư:i chuyên chE công c ng không có tàu, nh_ng ngư:i này không kinh
doanh tàu bi+n nhưng l i cung c'p dGch vK VTðPT thư:ng xuyên, k+ c$ vi)c gom hàng,
trên nh_ng tuy n ñư:ng nh't ñGnh (phC bi n E M€).
– Ngư:i giao nh#n, xu th hi)n này là ngư:i giao nh#n không chk làm ñ i lý mà h(
còn cung c'p dGch vK v#n t$i, ñDc bi)t VTðPT, t/c là h( ñóng vai trò MTO.
b. Ch ng tp VTðPT
* Ch~ng tB VTðPT là m t ch/ng tF ch/ng minh cho m t h?p ñ5ng VTðPT, cho
vi)c nh#n hàng ñ+ chE c a MTO và cho vi)c cam k t c a MTO giao hàng phù h?p vBi
các ñi u ki)n, ñi u kho$n c a h?p ñ5ng.
* N i dung c/a ch~ng tB VTðPT: Ch/ng tF VTðPT ph$i có các chi ti t sau ñây:
– Tính ch't chung c a hàng hoá, nh_ng ký mã hi)u chính ñ+ nh#n d ng hàng hoá.
Tính ch't nguy hi+m c a hàng hoá n u có, s lư?ng ki)n, tr(ng lư?ng c$ bì và nh_ng
chi ti t khác do ngư:i gpi hàng cung c'p.
– Tình tr ng bên ngoài c a hàng hoá
– Tên và trK sE kinh doanh chính c a MTO
– Tên ngư:i gpi hàng
– Ngư:i nh#n hàng, n u do ngư:i gpi hàng chk ñGnh
– Ngày và nơi mà MTO nh#n hàng ñ+ chE
– Nơi giao hàng
– Ngày và th:i h n giao hàng n u có tho$ thu#n gi_a các bên
– Ch/ng tF VTðPT là lưu thông ñư?c hay không lưu thông ñư?c
– Ngày và nơi c'p ch/ng tF VTðPT
– Ch/c ký c a MTO hoDc ngư:i ñư?c MTO u} quy n
– Ti n cưBc cho mmi phương th/c v#n t$i n u có tho$ thu#n hoDc ti n cưBc do
ngư:i nh#n tr$
– Hành trình VTðTP, các phương th/c v#n t$i tham gia và nơi chuy+n t$i
– ði u nói v vi)c áp dKng công ưBc
– M(i chi ti t khác mà các bên tho$ thu#n ñưa vào n u không trái vBi lu#t l) c a
nưBc mà E ñó ch/ng tF VTðPT ñư?c c'p
NMTCVTOT • 127
3.4.4. T¦ CH§C VeN TfI KÉO MOÓC
1. M7c ñích và ñi:u ki#n kéo moóc
a. MJc ñích
– T#n dKng s/c kéo c a ñ0u kéo ñ+ tăng tr(ng t$i
– Gi$m chi phí v#n t$i do gi$m chi phí nhiên li)u cho m t ñơn vG tr(ng t$i (kéo
moóc tăng tr(ng t$i c a ñoàn xe) làm gi$m giá thành.
– Tăng năng su't c a phương ti)n do tăng tr(ng t$i
b. ðiVu ki,n kéo moóc
ð+ có th+ kéo moóc c0n có các ñi u ki)n sau
– ði u ki)n v hàng hóa: nh_ng lo i hàng thông thư:ng có th+ v#n chuy+n kéo
moóc ñư?c, ñ i vBi nh_ng lo i hàng hóa có yêu c0u ñDc bi)t như ch't nC, súng ñ n, ch't
d[ cháy…;
– ði u ki)n v ñư:ng sá: các tuy n ñư:ng bVng phzng có ñ d c d(c th'p, bán
kính quay vòng lBn, ch't lư?ng mDt ñư:ng t t…;
– B n bãi x p db: t i các b n bãi x p db ph$i ñ di)n tích ñ+ quay trE ñ0u kéo, xe
và moóc;
– Phương ti)n: s/c kéo và tính tr ng k€ thu#t c a xe;
– ði u ki)n v lái xe: ngư:i lái xe ph$ ñ trình ñ theo yêu c0u ñ+ v#n chuy+n
2. Các hình th†c kéo moóc: Có hai hình th/c kéo moóc là kéo theo và c<t moóc
a. Kéo theo
ð i vBi hình th/c này thì m t xe hay m t ñ0u kéo có th+ kéo theo m t hoDc nhi u
moóc (s lư?ng moóc kéo theo phK thu c vào ñi u ki)n thjc t c a phương ti)n và v#n
t$i). Khi x p, db cho xe thì ñ5ng th:i x p db cho c$ m.
VBi hình th/c này thì s lư?ng rơ moóc cho m t xe hoDc ñ0u kéo ít cho nên không
c0n nhi u v n ñ0u tư. Do x p, db cho xe và moóc ñ5ng th:i cho nên vi)c qu$n lý moóc
và hàng hóa ñơn gi$n
Tuy nhiên do moóc và xe ñi li n nhau cho nên kéo dài th:i gian x p db làm $nh
hưEng ñ n năng su't c a phương ti)n v#n t$i
b. Cgt moóc
ð+ tăng năng su't c a ñ0u kéo trên các hành trình Cn ñGnh ngư:i ta áp dKng
phương pháp v#n chuy+n c<t moóc (hoDc sơ mi rơmoóc). Khi áp dKng phương pháp này
xe, ñ0u kéo không ph$i ch: ñ?i t i ñi+m x p (db). Trong lúc x p (db) hàng cho xe thì
moóc khác ñã ñư?c chuhn bG sÅn hàng hoá ñ+ tháo l<p mooc. Áp dKng phương pháp này
s lư?ng moóc (sơmirơmoóc) ph$i nhi u hơn s lư?ng ñ0u kéo.
ð i vBi hình th/c này khi xe; ñ0u kéo và moóc ñ n ñi+m x p, db thì chk x p, db
hàng cho xe còn moóc thì ñư?c c<t ra và vi)c x p, db hàng ñư?c ti n hành sau ñó t i các
ñi+m x p db.
NMTCVTOT • 128
Th:i gian x p, db hàng cho c$ ñoàn xe ñư?c tính như sau
Txdpt = Txdx + Ttm + Tlm (3.37)
Trong ñó: Txdpt – th:i gian x p db cho c$ phương ti)n;
Txdx – th:i gian x p db hàng cho xe;
Ttm – th:i gian tháo moóc; Tlm th:i gian l<p moóc.
– Th:i gian tháo và l<p moóc so vBi th:i gian x p hàng vào moóc và db hàng ra
khî moóc r't ng<n cho nên vBi hình th/c v#n t$i c<t moóc s• gi$m ñư?c th:i gian x p
và db hàng cho c$ phương ti)n cho nên không $nh hưEng ñ n năng su't v#n t$i c a
phương ti)n
– Tuy nhiên do c<t moóc t i các ñi+m x p và db hàng cho nên s lư?ng moóc tính
cho m t xe nhi u nên tăng v n ñ0u tư, bên c nh ñó vi)c qu$n lý moóc và ñDc bi)t qu$n
lý hàng ñ i vBi các moóc t i các ñi+m x p db r't khó khăn.
– Các hình th/c c<t moóc: có 3 lo i c<t moóc m t ñ0u, c<t moóc hai ñ0u và nhi u
ñi+m c<t moóc.
3.5. V N T I ðƯ NG DÀI
1. Khái ni#m:
– V n t i ñưKng dài: tC ch/c v#n chuy+n hàng hoá bVng ô tô trên kho$ng cách
lBn (gi_a các nưBc, gi_a các vùng), v#n chuy+n trên trKc chính. Khai thác phương ti)n
trên các tuy n này ph/c t p hơn v#n chuy+n thông thư:ng. Vi)c tC ch/c công tác c a lái
xe, ph i h?p v#n chuy+n vBi x p db, vi)c b$o dưbng k€ thu#t cũng như qu$n lý xe, công
trình thi t bG phân tán trên kho$ng cách r't lBn r't ph/c t p.
TC ch/c v#n chuy+n ñư:ng dài kéo theo hàng lo t bi)n pháp tC ch/c phK thêm,
liên quan ñ n vi)c thay ñCi lái xe trên ñư:ng.
– Cung ñW v n chuy=n: cung ñ ñ i vBi v#n chuy+n ñư:ng dài là th:i gian ñ+
thjc hi)n ñư?c m t hành trình v#n chuy+n tính bVng ngày
2. Các hình th†c tR ch†c v,n t.i ñưhng dài
V#n chuy+n hàng hoá ñư:ng dài ngư:i ta áp dKng hai phương pháp: v#n chuy+n
su t và v#n chuy+n phân ño n. Khi v#n chuy+n su t ô tô chE hàng tF ñi+m ñ0u ñ n
ñi+m cu i, khi v#n chuy+n phân ño n thì mmi xe chk ch y trên m t ño n c a tuy n và
trên tuy n ñư?c phân ra nhi u ño n thích h?p. T i các ñi+m cu i c a mmi ño n vi)c
chuy+n t$i ñư?c thjc hi)n bVng nhi u cách:
– TF ôtô vào kho sau ñó tF kho chuy+n sang ô tô khác.
– Chuy+n hàng trjc ti p tF xe này sang xe khác, trư:ng h?p này dùng lo i xe có
thùng tháo ra ñư?c và dùng thùng ch/a v#n chuy+n k t h?p vBi máy x p db là h?p lý
hơn c$.
Thông thư:ng sp dKng ñ0u kéo kéo theo moóc hoDc sơmi rơmoóc, bVng cách này
có th+ kh<c phKc ñư?c thói quen lãng phí c a ñ0u kéo E khâu chuy+n t$i hàng hoá. Hi)n
nay có các hình th/c v#n t$i hàng hóa ñư:ng dài sau ñây.
a. V n chuy=n su;t
V#n chuy+n su t ñư?c thjc hi)n bVng cách tC ch/c lái xe làm vi)c liên tKc su t
ngày ñêm, lái xe theo tua và theo ca. Khi làm vi)c lái xe ñi u khi+n ô tô trên toàn b
NMTCVTOT • 129
hành trình tF ñi+m xu't cho ñ n khi quay v . Dùng hình th/c này c0n ph$i có th:i gian
dFng xe ñ+ lái xe ăn u ng nghk ngơi.
VBi hình th/c này làm kéo dài th:i gian v#n chuy+n hàng hoá, gi$m năng su't
phương ti)n, do th:i gian v#n chuy+n dài và ñi u ki)n nghk ngơi c a lái xe trên ñư:ng
không thu#n ti)n cho nên khi dùng hình th/c v#n chuy+n su t c0n b trí trên tuy n các
tr m nghk ngơi cho lái xe.
TC ch/c lao ñ ng cho lái khi xe v#n chuy+n su t là có th+ b trí hai lái hoDc ba lái
trên m t xe, các lái xe thay phiên ñi u ki+n phương ti)n. Trên xe ph$i b trí chm nghk
c a lái xe, dùng hình th/c này có th+ tăng t c ñ v#n chuy+n, tăng năng su't phương
ti)n nhưng do lái xe ph$i nghk ngay trên xe (nghk tương ñ i) nên $nh hưEng ñ n s/c
kho—, $nh hưEng ñ n an toàn ch y xe.
Có th+ dùng hình th/c thay ñCi lái xe trên tFng ño n, còn xe thì ch y su t. Như?c
ñi+m c a hình th/c này là c0n ph$i ph i h?p chDt ch• gi_a ch y su t và vi)c thay ñCi lái
xe trên mmi tr m, c0n ph$i c ñGnh lái xe trên tFng ño n vBi xe. Lái xe th/ nh't ch y h t
ño n ñ0u r5i giao xe cho lái xe ch y ti p ño n 2, ngư:i lái th/ nh't l i lái xe ngư?c
chi u tF cu i ño n 1 v ñi+m xu't phát. Các lái xe khác cũng làm như v#y.
Phân tuy n ñư:ng ra nh_ng ño n không ñ u nhau (có xét ñ n các tr m nghk trên
ñư:ng) t o ñi u ki)n ñ+ b trí lao ñ ng cho lái xe h?p lý.
Mu n thay ñCi ca ñ u nhau gi_a các lái xe c0n ph$i áp dKng hình th/c ch y ca
theo nhóm. Hình th/c này b trí tC lái xe c ñGnh trên m t s xe và mmi lái xe làm vi)c
trên ño n ñư:ng c a mình theo bi+u ñ5 quy ñGnh. Hình th/c này áp dKng d[ dàng nên
r't thông dKng.
Th:i gian m t vòng xe ch y trong v#n chuy+n su t bao g5m nh_ng thành ph0n
sau ñây:
– Th:i gian lăn bánh:
2 * lm
tlb = (3.38)
VT
– Th:i gian x p db
– Th:i gian dFng xe ñ+ b$o dưbng k€ thu#t, dFng E tr m cu i và dFng E các
b n xe.
Th:i gian làm b$o dưbng k€ thu#t có th+ trùng vBi th:i gian nghk ngơi c a lái xe
n u lái xe không tham gia b$o dưbng k€ thu#t.
ð+ ñánh giá m/c ñ sp dKng th:i gian quay m t vòng dùng h) s :
t
δ = lb (3.39)
tv
Các công trình phKc vK trên tuy n ñ+ v#n chuy+n su t như: Doanh nghi)p v#n t$i
ô tô, ga ô tô, tr m BDSC, nhà ăn nghk c a lái xe. Doanh nghi)p v#n t$i ô tô là nơi cán
b công nhân viên làm vi)c, sinh ho t nghk ngơi.
Ngư:i ta lja ch(n vG trí c a doanh nghi)p có xét ñ n ñ dài t't c$ các tuy n và t c
ñ v#n chuy+n ñ+ t o ñi u ki)n thu#n l?i nh't cho lái xe không ph$i tăng th:i gian xe
NMTCVTOT • 130
ch y m t vòng và không phá vb nhGp ñi)u BDSC. B doanh nghi)p t i ñi+m ñ0u hoDc
ñi+m cu i c a tuy n ñư:ng cho phép tC ch/c t t hơn quá trình BDSC, t i ñây s• k t
thúc chu kỳ c a quá trình v#n chuy+n. Th:i gian dFng xe trong tr m b$o dưbng không
làm gián ño n bi+u ñ5 ch y xe. Tuy v#y b trí cách này s• gây khó khăn trong vi)c tC
ch/c và qu$n lý ho t ñ ng c a xe và gây trE ng i cho vi)c t o ra nh_ng ñi u ki)n làm
vi)c Cn ñGnh c a lái xe.
Khi b trí doanh nghi)p E gi_a tuy n ñư:ng hay E m t ñi+m b't kỳ trên tuy n thì
công tác BDSC gDp khó khăn vì khi xe vào BD v–n còn ñang có hàng và th:i gian nVm
BDSC kéo dài có th+ phá vb bi u ñ5 v#n chuy+n. Nh_ng như?c ñi+m ñó có th+ kh<c
phKc bVng cách k t h?p t t gi_a doanh nghi)p vBi các tr m trên tuy n và s lư?ng
phương ti)n vào BDSC t i m t ñi+m lBn. Ngoài ra nh: b trí doanh nghi)p E gi_a tuy n
ñư:ng có th+ t o ñi u ki)n thu#n l?i ñ+ phKc vK lái xe và công nhân BDSC t t hơn.
b. V n chuy=n phân ñoDn
Căn c/ vào sj b trí các cơ sE ô tô trên ñư:ng, ngư:i ta chia ra tFng ño n v#n
chuy+n phù h?p, kho$ng cách các ño n v#n chuy+n ng<n hay dài phK thu c vào kho$ng
cách gi_a các tr m trên tuy n.
Khi kho$ng cách gi_a các ño n ng<n, ngư:i ta b trí tr m ô tô E ñi+m gi_a hai
ño n thay ñCi và tC ch/c ch y xe mmi chuy n m t ngày ñêm ñ+ ñ$m b$o trong su t ca
làm vi)c c a lái xe thjc hi)n ñư?c m t vòng.
Chi u dài mmi ño n xác ñGnh theo công th/c kinh nghi)m sau:
T *V (2 − 3)T * VT
l = h k = h
d 2 2
(3.49)
Trong ñó: Th – th:i gian lái xe có th+ làm vi)c m t m ch không nghk (gi:).
VK – t c ñ khai thác.
VT – t c ñ k€ thu#t.
Khi ho t ñ ng trên nh_ng ño n ñư:ng dài, ngư:i ta b trí nh_ng tr m chính E
gi_a ño n và tC ch/c v#n chuy+n theo hai ño n bVng phương pháp các chuy n thay ñCi.
M t lái xe ch y tF tr m ô tô ñ n ñi+m ñ0u còn lái kia ch y tF tr m ñ n ñi+m cu i.
TC ch/c ch y xe như th có các như?c ñi+m như ñã nêu, trong trư:ng h?p b trí
tr m E chính gi_a tuy n khi v#n chuy+n su t. Vì th trư:ng h?p này thư:ng phân ra làm
hai ño n và b trí tr m ô tô E ñi+m cu i cùng c a ño n và tC ch/c BDSC xe khi ñang
có hàng.
So sánh các phương pháp v#n chuy+n ñư:ng dài.
fnh hưEng c a các phương pháp tC ch/c v#n chuy+n ñư:ng dài ñ n năng su't
phương ti)n th+ hi)n E vi)c sp dKng th:i gian (khi cùng cj ly và t c ñ( v#n chuy+n) vì
v#y ta có th+ ñánh giá bVng chk tiêu th:i gian v#n chuy+n.
Th:i gian v#n chuy+n hàng hoá bao g5m m t s thành ph0n:
+ Ch y su t:
NMTCVTOT • 131
– Tvc = tlb + txd + Σt'n + Σt'' n + Σt*T (ch y ñơn) (3.50)
– Tvc = tlb + txd + Σt'n + Σt*T (ch y theo tua)
– Tvc = tlb + txd + Σt'n + Σt' xd (ch y ñCi ca)
+ Ch y phân ño n:
Tvc = tlb + txd + Σt'n + Σt' xd (3.51)
Trong ñó: tlb – th:i gian lăn bánh;
txd – th:i gian x p db E ñi+m ñ0u và ñi+m cu i hành trình;
tn , t'n – th:i gian nghk ít nh't và nhi u nh't c a lái xe;
t' xd – tCng th:i gian dFng xe khi chuy+n t$i (hoDc tháo l<p rơmooc)
t i các ñi+m gi_a c a các ño n.
fnh hưEng c a phương pháp tC ch/c ch y xe trong v#n chuy+n ñư:ng dài ñ n
năng su't lao ñ ng c a lái xe th+ hi)n E vi)c sp dKng th:i gian làm vi)c c a lái xe, m/c
ñ $nh hưEng này ñư?c bi+u thG bVng h) s sp dKng th:i gian c a lái xe δl.
– M t ngày m t chuy n:
t
δl = lb (3.52)
+t +∑ '
t *n + "
t
lb xd ∑ t * n + ∑ tT
– V#n chuy+n theo tua:

t
δl = lb (3.53)
(t +t + ∑ t ' * n + ∑ tT ) * 2
lb xd
– Thay ñCi lái xe trong m t chuy n:
t
δl = lb (3.54)
t +t + ∑ t ' * n + ∑ tT
lb xd
– V#n chuy+n phân ño n:
t
δl = lb (3.55)
t +t + ∑ t ' * n + ∑ t ' xd
lb xd
Qua các công th/c trên ta th'y rVng th:i gian v#n chuy+n hàng hoá khi áp dKng
phương pháp v#n chuy+n theo tua và phương pháp thay ñCi lái xe trong m t chuy n là
nh^ nh't.Do ñó phương pháp tC ch/c v#n chuy+n theo tua chk áp dKng trong trư:ng h?p
ñDc bi)t khi ph$i v#n chuy+n khhn trương. Phương pháp thay ñCi lái xe trong m t
chuy n là h?p lý nhưng cũng có m t s như?c ñi+m.
Phương pháp v#n chuy+n phân ño n r't tiên ti n và chk phù h?p khi th:i gian
chuy+n t$i hàng hóa ng<n.
Khi lja ch(n phương pháp v#n chuy+n ñư:ng dài c0n xét ñ n trG s và ñDc ñi+m
c a lu5ng hàng. Trư:ng h?p lu5ng hàng lBn, Cn ñGnh áp dKng v#n chuy+n phân ño n r't
NMTCVTOT • 132
phù h?p nó nâng cao năng su't phương ti)n, sp dKng th:i gian làm vi)c t t, tC ch/c lao
ñ ng, tC ch/c nghk ngơi cho lái xe và công tác BDSC t t hơn.
Trư:ng h?p lu5ng hàng nh^, không Cn ñGnh áp dKng phương pháp tC ch/c v#n
chuy+n su t. Áp dKng phương pháp này không c0n ph$i thêm v n ñ0u tư lBn ñ+ xây
djng các công trình thi t bG trên ñư:ng.
Chương 3
Câu 1: Hàng hoá trong v#n t$i? T i sao ph$i phân lo i hàng hoá, các
tiêu th/c phân lo i hàng hoá ch y u trong v#n t$i ôtô?
Câu 2: Như th nào là lu5ng hàng? Công su't lu5ng hàng? Các y u
t $nh hưEng tBi chúng? Quan ni)m th nào là lu5ng hàng t i ưu?
Câu 3: Các lo i hành trình trong v#n t$i hàng hoá bVng ôtô? Ph m vi
sp dKng h?p lý c a tFng lo i hành trình?
Câu 4: Các chk tiêu khai thác phương ti)n v#n t$i trên hành trình
(cách xác ñGnh /ng vBi tFng lo i hành trình cK th+)?
Câu 5: Nh_ng n i dung ch y u trong công tác tC ch/c v#n t$i hàng
hoá bVng ôto?
Câu 6: T i sao ph$i ph i h?p nhGp nhàng gi_a v#n t$i và x p db? Cho
bi t ñi u ki)n và cơ sE ñ+ ph i h?p gi_a v#n t$i và x p db?
Câu 7: MKc ñích và tác dKng c a v#n chuy+n kéo moóc? T i sao ph$i
c<t moóc? ði u ki)n ñ+ tC ch/c hình th/c v#n chuy+n này? Nh_ng thu#n
l?i và khó khăn khi áp dKng hình th/c v#n chuy+n này t i Vi)t Nam.
Câu 8: Vai trò c a v#n t$i ôtô trong h) th ng v#n t$i container? ði u
ki)n ñ+ áp dKng hình th/c v#n t$i container bVng ôtô trên lãnh thC Vi)t
Nam?
Câu 9: Như th nào là v#n t$i ña phương th/c? Phân bi)t gi_a v#n t$i
ña phương th/c và v#n t$i ñ/t ño n? Các mô hình v#n t$i ña phương th/c
có sj tham gia c a v#n t$i ôtô? Thjc tr ng áp dKng v#n t$i ña phương th/c
E Vi)t Nam hi)n nay? Hi)u qu$ c a nó mang l i?
NMTCVTOT • 133
Câu 10: Các hình th/c v#n t$i hàng hoá ñư:ng dài bVng ôtô hi)n
nay? ði u ki)n và ph m vi áp dKng h?p lý c a tFng hình th/c? Liên h)
thjc t t i Vi)t Nam.
CHƯƠNG 4
T CH„C V N T I HÀNH KHÁCH B•NG Ô TÔ
4.1. HÀNH KHÁCH VÀ LUŽNG HÀNH KHÁCH

4.1.1. HÀNH KHÁCH, HÀNH LÝ VÀ HÀNG BAO GÆI
1. Hành khách
a. Khái ni,m
Hành khách là nh_ng ngư:i có nhu c0u ñi l i bVng phương ti)n v#n t$i hành khách
công c ng có mua vé h?p l), ñư?c tính tF khi hành khách lên phương ti)n ñ n khi r:i
khî phương ti)n.
b. Phân loDi hành khách
Có nhi u cách phân lo i hành khách trong v#n t$i ô tô, nhưng thông dKng nh't là
theo 3 tiêu th/c ch y u:
* Theo phGm vi di chuy n: Hành khách ñư?c phân thành các lo i sau:
– Hành khách trong thành ph : Là nh_ng hành khách có nhu c0u ñi l i trong giBi
h n hành chính c a thành ph (hoDc thG xã), hành khách ngo i thành là nh_ng hành
khách có nhu c0u ñi l i tF các ñi+m ngo i thành vBi trung tâm thành ph có kho$ng
cách < 50 Km.
– Hành khách n i tknh: Là nh_ng hành khách có nhu c0u ñi l i trong giBi h n hành
chính c a tknh.
– Hành khách liên tknh: Là nh_ng hành khách có nhu c0u ñi l i gi_a các tknh thành
ph .
– Hành khách liên qu c gia: Là nh_ng hành khách có nhu c0u ñi l i vư?t ra khî
biên giBi c a qu c gia.
* Theo m;c ñích di chuy n
– Hành khách ñi làm, ñi h(c: ðây là nh_ng hành khách có chuy n ñi thư:ng
xuyên
– Hành khách công vK: Là nh_ng hành khách có nhu c0u ñi l i ñ n chm làm vi)c
hoDc ñ n chm E thư:ng xuyên c a h(, cũng như các chuy n ñi công vK khác.
NMTCVTOT • 134
– Hành khách tham quan du lGch: Là nh_ng hành khách ñi tham quan du lGch trên
nh_ng tuy n hoDc ñGa ñi+m nh't ñGnh dư?c ti n hành bVng phương ti)n v#n t$i.
– Hành khách ñi mua s<m, ñi sinh ho t văn hóa và các nhu c0u khác
* Theo ñ=i tưMng v n chuy n
– H(c sinh, sinh viên: Là nh_ng hành khách có nhu c0u ñi l i ch y u ñ+ phKc vK
cho h(c t#p, các chuy n ñi tF nhà tBi trư:ng và ngư?c l i. V#n chuy+n h(c sinh, sinh
viên thư:ng ñư?c ti n hành theo hành trình và th:i gian bi+u ñDc bi)t, có tính toán cK
th+ ñ+ phù h?p vBi th:i gian b<t ñ0u, k t thúc c a các buCi h(c và phù h?p vBi phân b
dân cư c a h(c sinh, sinh viên.
– Cán b công nhân viên ñi làm: ðây là nh_ng hành khách có nhu c0u ñi l i ch
y u phKc vK cho công vi)c t i các doanh nghi)p, các công sE...
Công nhân ñi làm theo ca kíp: hành khách là công nhân m t s ngành ngh như
th? m^, d0u khí, d)t, xây djng... ph$i làm ca kíp. Thông thư:ng v#n t$i ch qu$n ñ$m
nh#n v#n chuy+n h( ñ n chm làm vi)c và ngư?c l i. N u v#n t$i ch qu$n không ñ$m
nh#n ñư?c thì các ñơn vG ch qu$n có th+ ký h?p ñ5ng vBi các ñơn vG v#n t$i ñ+ thjc
hi)n.
– Các ñ i tư?ng hành khách khác như ñi buôn bán, thăm hî...
* Theo dGng t( ch~c v n chuy n hành khách
– Hành khách ñi theo hành trình: Là nh_ng hành khách có nhu c0u ñi l i trên
nh_ng hành trình ñã ñư?c xác l#p có th:i gian bi+u, bi+u ñ5 ch y xe cK th+ trên tFng
hành trình.
– Hành khách không ñi theo hành trình: Là nh_ng hành khách có nhu c0u ñi l i
ñư?c thjc hi)n thông qua các h?p ñ5ng v#n chuy+n theo yêu c0u c a hành khách.
2. Hành lý
Hành lý là nh_ng v#t phhm, hàng hoá ñư?c chuyên chE cùng m t chuy n vBi hành
khách, hành lý ñư?c phân lo i như sau:
– Hành lý ñư?c mi[n cưBc ñư?c kh ng ch bEi hai y u t : Kích thưBc c a hành
lý; kh i lư?ng hành lý (tàu ho$ là 20 Kg; tàu thu} là 100 Kg; máy bay là 20Kg (v#n
chuy+n n i ñGa), 30Kg (v#n chuy+n qu c t ); ô tô là 10 Kg).
– Hành lý ph$i tr$ cưBc khi kh i lư?ng hành lý vư?t quá m/c quy ñGnh ñư?c mi[n
cưBc thì hành khách ph$i tr$ cưBc cho s hành lý vư?t quá ñó.
– Hành lý xách tay (vBi v#n t$i hàng không): 5 Kg.
Lưu ý: Hành lý có mùi ñDc bi)t chưa ch<c ñã ñư?c v#n chuy+n mDc dù không vi
ph m gì.
3. Hàng bao gTi
Hàng bao gpi là nh_ng hàng hoá, v#t phhm ñư?c chuyên chE không cùng chuy n
vBi hành khách (có th+ trưBc hoDc sau chuy n ñi c a hành khách). Hàng bao gpi tương
ñ i phC bi n ñ i vBi máy bay, tàu ho$, ô tô.
NMTCVTOT • 135
Hàng bưu ñi)n là nh_ng bưu ki)n, bưu phhm ñư?c v#n chuy+n trên các phương
ti)n v#n chuy+n hành khách. ðây là m t lo i hàng bao gpi mang tính ch't thư:ng
xuyên, ñ u ñDn.
4.1.2. LUÊNG HÀNH KHÁCH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C§U LUÊNG
HÀNH KHÁCH
1. Luwng hành khách và các y<u t? .nh hưFng t]i luwng hành khách
a. Khái ni,m
– LuTng hành khách: Là s lư?ng hành khách theo m t hưBng, lu5ng hành khách
có th+ là lu5ng hành khách thư:ng xuyên hoDc lu5ng hành khách không thư:ng xuyên,
lu5ng hành khách m t chi u hoDc hai chi u. Lu5ng hành khách ph$n ánh s lư?ng hành
khách theo tFng ño n và c$ hành trình trong m t ñơn vG th:i gian.
– Kh=i lưMng v n chuy n: Là s lư?ng hành khách v#n chuy+n theo tFng hành
trình trong th:i gian xác ñGnh (ngày, tháng, năm).
– LưMng luân chuy n: Là chk tiêu ph$n ánh công tác v#n t$i là tích s c a kh i
lư?ng v#n chuy+n và cj ly (ñ dài) bình quân chuy n ñi c a hành khách.
b. Các y u t; nh hưang tHi lu_ng hành khách
Các y u t $nh hưEng tBi lu5ng hành khách r't ña d ng (trjc ti p, gián ti p, tác
ñ ng nhi u, tác ñ ng ít), có y u t có th+ lư?ng hoá ñư?c, có y u t khó lư?ng hoá
ñư?c. Có th+ chia các y u t $nh hưEng ñ n lu5ng hành khách thành 4 nhóm:
* Nhóm kinh tD xã h i: M/c s ng v#t ch't c a các nhóm dân cư khác nhau, kh$
năng mua s<m phương ti)n cá nhân như: ô tô, xe máy; kh$ năng ti p c#n ñ i vBi v#n t$i
hành khách công c ng...
* Nhóm lãnh th(: S dân trong vùng lãnh thC, m#t ñ dân cư, phân b dân cư,
phân b nh_ng cơ sE s$n xu't, kinh t , văn hoá, ñ:i s ng c a vùng...
* Nhóm t( ch~c: M#t ñ m ng lưBi hành trình, lo i hình v#n t$i, t0n su't ch y xe,
ch't lư?ng phKc vK hành khách, chi phí th:i gian cho chuy n ñi...
* Nhóm th2i tiDt khí h u: Mưa n<ng, mùa hè, mùa ñông...
ð+ bi t ñư?c m/c ñ $nh hưEng c a các nhân t riêng bi)t thông thư:ng sp dKng
các phương pháp toán kinh t trên cơ sE s li)u v ñDc trưng quy lu#t bi n ñ ng c a
lu5ng hành khách.
2. Quy lu,t bi<n ñjng luwng hành khách
a. Quy lu t bi n ñWng theo thKi gian
* BiDn ñ ng c/a luTng hành khách theo gi2 trong ngày
Sj bi n ñ ng này t o nên gi: cao ñi+m, gi: th'p ñi+m, gi: bình thư:ng. Bi t ñư?c
quy lu#t này giúp cho vi)c lja ch(n s/c ch/a xe h?p lý, xác ñGnh ñư?c nhu c0u ñi l i
c a hành khách theo gi: trong ngày ñ+ xác ñGnh t0n su't ch y xe h?p lý, l#p th:i gian
bi+u cho tFng hành trình.
NMTCVTOT • 136
Các y u t $nh hưEng ñ n sj thay ñCi lu5ng hành khách theo gi: trong ngày bao
g5m: Th:i gian b<t ñ0u và k t thúc ca làm vi)c c a các ñơn vG s$n xu't, ñơn vG hành
chính sj nghi)p, trư:ng h(c, m ng lưBi thương nghi)p, văn hoá, ñ:i s ng. Ch ñ làm
vi)c c a các phương th/c v#n t$i khác nhau: ðư:ng s<t, ñư:ng thu}, hàng không; mKc
ñích c a các chuy n ñi (ñi làm, ñi h(c, ñi mua bán, thưEng th/c văn hoá), ngoài ra còn
có nh_ng y u t khác như tC ch/c tri+n lãm, thi ñ'u th+ thao, bi+u di[n ngh) thu#t...
Bi n ñ ng lu5ng hành khách theo gi: trong ngày t o ra gi: cao ñi+m, nó có liên
quan tBi gi: b<t ñ0u và k t thúc làm vi)c, chúng khác nhau gi_a hưBng ñi và hưBng v .
ð+ ñánh giá bi n ñCi lu5ng hành khách theo gi: trong ngày dùng h) s không
ñ5ng ñ u theo gi: Kgi là t} s gi_a s lư?ng hành khách c a gi: lBn nh't trong ngày vBi
s lư?ng hành khách bình quân trong m t gi:.
Qmax
K gi = (4.1)
QTB
Sj bi n ñ ng c a lu5ng hành khách theo gi: trong ngày c a nh_ng ngày làm vi)c
và nh_ng ngày nghk (ch nh#t, l[, t t) không gi ng nhau. Vì v#y, th:i gian bi+u ch y xe
không gi ng nhau gi_a ngày làm vi)c và ngày nghk.
* BiDn ñ ng luTng hành khách theo ngày trong tu5n và theo tháng trong năm
Lu5ng hành khách bi n ñ ng theo ngày trong tu0n phK thu c vào: Ch ñ làm
vi)c c a các cơ quan xí nghi)p, h) th ng thương nghi)p văn hoá ñ:i s ng và ch ñ làm
vi)c c a các phương th/c v#n t$i khác.
Nh_ng ñơn vG có ch ñ làm vi)c liên tKc (không nghk ngày ch nh#t), các ñơn vG
khác có ngày nghk trong tu0n c ñGnh thì các chuy n ñi làm gi$m rõ r)t, còn các chuy n
ñi vBi mKc ñích khác (sinh ho t văn hoá...) tăng lên rõ r)t. Nhìn chung lu5ng hành
khách trong thành ph gi$m vào ngày nghk và gi: cao ñi+m cũng thay ñCi c$ chi u ñi và
chi u v .
Lu5ng hành khách cũng thay ñCi theo các tháng trong năm. Sj thay ñCi này phK
thu c vào nhi u y u t như: ði u ki)n kinh t , ñGa lý, phong tKc t#p quán, th:i ti t, khí
h#u, các lo i hình v#n t$i, tr ng thái ñư:ng sá, ñ dài m t chuy n ñi c a hành khách,
m ng lưBi hành trình...
Các lu5ng hành khách trong thành ph sj bi n ñ ng theo tháng trong năm không
rõ nét. Lu5ng hành khách ngo i ô và liên tknh kh i lư?ng hành khách tăng vào nh_ng
tháng hè và dGp t t, ñ5ng th:i vBi vi)c tăng chi u dài chuy n ñi bình quân tăng là do các
nhu c0u ñi tham quan, nghk mát, du lGch, trhy h i, thăm vi ng gia ñình...
Dja vào bi n ñ ng hành khách theo các tháng trong năm ñ+ xác ñGnh nhu c0u v
phương ti)n, mE thêm nh_ng tuy n mBi trong th:i gian cao ñi+m (trhy h i, du lGch, t<m
bi+n) tăng chuy n ñi vào dGp l[ t t, qu c khánh, kỳ thi ñ i h(c...
b. Quy lu t bi n ñWng lu_ng hành khách theo không gian (theo chi u dài hành trình
và theo hưBng)
NMTCVTOT • 137
Nghiên c/u sj bi n ñ ng lu5ng hành khách theo không gian có ý nghĩa r't quan
tr(ng trong tC ch/c v#n t$i hành khách. Bi n ñ ng theo không gian bao g5m bi n ñ ng
lu5ng hành khách theo chi u và theo ñi+m ñm.
* BiDn ñ ng luTng hành khách theo chi u
Lu5ng hành khách thay ñCi theo hai chi u có kh i lư?ng hành khách khác nhau,
quy lu#t bi n ñ ng này thư:ng kèm theo bi n ñ ng lu5ng hành khách theo th:i gian.
Ví dK lu5ng hành khách chi u tF Hà N i ñi v các tknh E khu vjc phía B<c vào
th:i ñi+m trưBc t t nguyên ñán cao hơn chi u tF các tknh v Hà N i và ngư?c l i. Thông
thư:ng do ñDc ñi+m c a các chuy n ñi c a hành khách là ñi hai chi u, có ñi và có v
cho nên trong m t kho$ng th:i gian nào ñó thì kh i lư?ng hành khách hai chi u là
tương ñương.
* BiDn ñ ng luTng hành khách theo ñi m dBng, ñƒ
Hành khách không ñi tF ñi+m ñ0u c a hành trình ñ n cu i hành trình và có th+
t#p trung E m t s ño n nh't ñGnh.
Bi t ñư?c bi n ñ ng lu5ng hành khách theo chi u dài hành trình giúp cho các ñơn
vG v#n t$i hành khách xác ñGnh nên kéo dài hay rút ng<n, chia nh^ hành trình, tC ch/c
các chuy n xe khác nhau: Bình thư:ng, ch y nhanh, t c hành...lja ch(n và b trí xe
ho t ñ ng trên hành trình h?p lý, xây djng các tr m ñm (cơ sE v#t ch't) h?p lý.
4.2. T CH„C V N T I HÀNH KHÁCH TRONG ðÔ TH”
4.2.1. ðÔ THÉ VÀ PHÂN LOžI ðÔ THÉ
1. Khái ni#m
ðô thG là m t không gian cư trú c a c ng ñ5ng ngư:i s ng t#p trung và ho t ñ ng
trong nh_ng khu vjc kinh t phi nông nghi)p. ðô thG là ñi+m t#p trung dân cư vBi m#t
ñ cao, ch y u là lao ñ ng phi nông nghi)p s ng và làm vi)c theo l i s ng thành thG.
ðô thG có s lư?ng dân cư, m#t ñ dân cư và t} l) lao ñ ng phi nông nghi)p, có h) th ng
cơ sE h t0ng (k€ thu#t, xã h i) E m/c nh't ñGnh tuỳ theo quy ñGnh c a mmi nưBc. Là
trung tâm tCng h?p hay trung tâm chuyên ngành có vai trò thúc ñhy sj phát tri+n kinh t
– xã h i c a c$ nưBc, c a m t mi n lãnh thC, m t tknh, m t huy)n hoDc m t vùng trong
tknh hoDc trong huy)n.
Khái ni)m v ñô thG ch y u ñư?c xem xét theo tính ch't ñô thG và ñi+m dân cư
ñô thG.
a. Khái ni,m ñô thQ theo tính ch@t ñô thQ
Xét v tính ch't, ñô thG ph$i có ba ñi u ki)n
M t là, tính t p trung v>i m t ñ cao: ðô thG không chk tK h i m t s lư?ng lBn
dân s , v#t ch't và ho t ñ ng, mà còn h n ch trên m t khu vjc nh't ñGnh. Chính do quy
mô và m#t ñ c a dân s , v#t ch't và ho t ñ ng ñã làm cho ñô thG khác bi)t vBi
nông thôn.
Hai là, tính kinh tD: ðô thG là m t thjc th+ kinh t , ñô thG là k t qu$ trjc ti p c a
phát tri+n ljc lư?ng s$n xu't và phân công lao ñ ng xã h i. Phát tri+n kinh t là nhân t
có tính quy t ñGnh ñ i vBi phát tri+n ñô thG, sj phân công và m i liên h) gi_a ñô thG vBi
NMTCVTOT • 138
nông thôn, t#p trung bi+u hi)n E sj khác bi)t c a cơ c'u kinh t gi_a ñô thG vBi
nông thôn.
Ba là, tính xã h i: ðô thG vBi tính ch't là m t tCng th+ v#t ch't c a quan h) s$n
xu't, ñư?c quy t ñGnh bEi hình th/c quan h) xã h i ph/c t p c a nó. Tính ña d ng c a
quan h) xã h i, phá vb m i liên h) huy t th ng, tôn giáo gi_a con ngư:i vBi con ngư:i,
hình thành t#p ñoàn xã h i trong ñi u ki)n th ng nh't phương th/c sinh ho t và phương
pháp tư duy.
Ti p c#n vBi các tính ch't nói trên c a ñô thG, có th+ rút ra ñGnh nghĩa: ðô th- là
m t th^c th th=ng nh9t hFu cơ c/a th^c th kinh tD phi nông nghi p, th^c th xã h i và
th^c th v t ch9t t p trung v>i m t ñ cao tGi m t khu v^c nh9t ñ-nh.
b. Khái ni,m vV ñô thQ theo ñi=m dân cư ñô thQ
ðô thG là các ñi+m dân cư có các y u t cơ b$n sau ñây
– Th~ nh9t, là trung tâm tCng h?p hay chuyên ngành có vai trò thúc ñhy sj phát
tri+n kinh t – xã h i c a m t vùng lãnh thC nh't ñGnh.
Nh_ng ñô thG là trung tâm chuyên ngành khi chúng có ch/c năng ch y u v m t
mDt nào ñó như công nghi)p, thương nghi)p, c$ng, ñ0u m i giao thông, du lGch,
nghk ngơi.
Vi)c xác ñGnh trung tâm tCng h?p hay chuyên ngành còn ph$i căn c/ vào vG trí c a
ñô thG ñó trong m t vùng lãnh thC nh't ñGnh. Vùng lãnh thC c a ñô thG bao g5m n i
thành hoDc n i thG vBi ñơn vG hành chính là qu#n, phư:ng và ngo i thành hoDc ngo i thG
vBi ñơn vG hành chính là huy)n và xã.
– Th~ hai, quy mô dân s=: mmi nưBc có quy ñGnh riêng v quy mô nh^ nh't c a
dân cư ñô thG. ð5ng th:i trong mmi nưBc quy mô dân s t i thi+u c a ñô thG E các vùng
lãnh thC có ñDc ñi+m kinh t – xã h i khác nhau cũng khác nhau.
– Th~ ba, ty l lao ñ ng phi nông nghi p chi m ít nh't 60% tCng s lao ñ ng, là
nơi có s$n xu't hàng hóa và thương nghi)p, dGch vK phát tri+n.
T} l) lao ñ ng phi nông nghi)p E ñi+m dân cư ñô thG chk tính trong ph m vi n i
thành, n i thG. Lao ñ ng phi nông nghi)p bao g5m lao ñ ng công nghi)p và th công
nghi)p, lao ñ ng xây djng cơ b$n, lao ñ ng giao thông v#n t$i, bưu ñi)n ngân hàng, b$o
hi+m, lao ñ ng thương nghi)p, dGch vK, du lGch, lao ñ ng, trong các cơ quan hành chính,
văn hóa, giáo dKc, xã h i, y t , nghiên c/u khoa h(c và nh_ng lao ñ ng khác ngoài lao
ñ ng trjc ti p làm nông nghi)p.
– Th~ tư, có kDt c9u hG t5ng k„ thu t và các công trình công c ng phKc vK dân cư
ñô thG.
K t c'u h t0ng ñô thG là y u t ph$n ánh trình ñ phát tri+n và ti)n nghi sinh ho t
c a dân cư ñô thG theo l i s ng ñô thG. K t c'u h t0ng ñô thG g5m h t0ng k€ thu#t như
giao thông, ñi)n, nưBc, c ng rãnh, năng lư?ng, thông tin, v) sinh, môi trư:ng và h
t0ng xã h i như nhà E ti)n nghi, công trình phKc vK công c ng văn hóa, xã h i, y t ,
giáo dKc, nghiên c/u khoa h(c, cây xanh, gi$i trí... K t c'u h t0ng ñô thG ñư?c xác ñGnh
dja trên chk tiêu ñ t ñư?c E m/c ñ t i thi+u c a tFng ñô thG. Thí dK: m#t ñ ñư:ng ph
NMTCVTOT • 139
(Km / Km2), chk tiêu c'p nưBc (lít / ngư:i / ngày), chk tiêu c'p ñi)n sinh ho t (KWh /
ngư:i), chk tiêu nhà E (m2 / ngư:i).
– Th~ năm, m t ñ dân cư ñư?c xác ñGnh tùy theo tFng lo i ñô thG phù h?p vBi
ñDc ñi+m tFng vùng.
M#t ñ dân cư là chk tiêu ph$n ánh m/c ñ t#p trung dân cư c a ñô thG, ñư?c xác
ñGnh trên cơ sE qui mô dân s n i thành, n i thG trên di)n tích ñ't ñai n i thành n i thG
(ngư:i / Km2 hoDc ngư:i / ha).
Căn c/ vào năm chk tiêu trên, có th+ nêu lên m t ñGnh nghĩa khác: ñô th- là ñi m
dân cư t p trung v>i m t ñ cao, ch/ yDu là lao ñ ng phi nông nghi p, là trung tâm
t(ng hMp hay chuyên ngành, có vai trò thúc ñ]y phát tri n kinh tD – xã h i c/a c nư>c
hoNc c/a m t t†nh, m t huy n.
2. Phân lo*i ñô thS và các y<u t? cơ b.n phân lo*i ñô thS c9a Vi#t Nam hi#n nay
a. Phân loDi ñô thQ Vi,t Nam
* Theo quy mô dân s
ðô thG có quy mô dân s r't lBn vBi dân s trên 1 tri)u; ñô thG có quy mô dân s
lBn vBi dân s 35 v n – 1 tri)u; ñô thG có quy mô dân s trung bình, dân s 10 v n – 35
v n; ñô thG có quy mô dân s nh^, dân s < 10 v n.
* Theo tính ch't hành chính, chính trG: th ñô; thành ph ; thG xã, thG tr'n.
* Theo không gian: n i thành, n i thG, ngo i thG.
* Phân lo i tCng h?p
ð+ phân lo i theo tiêu th/c này dja vào các tiêu chuhn sau: vai trò c a ñô thG
trong n n kinh t , trình ñ hoàn thi)n các công trình k€ thu#t h t0ng, quy mô dân s .
Căn c/ vào NghG ñGnh s 72 / 2001 / Nð–CP ngày 05 / 10 / 2001 c a Chính ph
v vi)c Phân lo i ñô thG và c'p qu$n lý ñô thG, ñô thG E Vi)t Nam bao g5m: thành ph ,
thG xã, thG tr'n ñư?c các cơ quan nhà nưBc có thhm quy n quy t ñGnh thành l#p.
b. Các y u t; cơ b n phân loDi ñô thQ Vi,t Nam hi,n nay
ðô thG là trung tâm tCng h?p hoDc trung tâm chuyên ngành có vai trò thúc ñhy sj
phát tri+n kinh t , xã h i c a c$ nưBc hoDc m t vùng lãnh thC nh't ñGnh; có s dân tF
4000 ngư:i trE lên và có 65% là lao ñ ng phi nông nghi)p; cơ sE h t0ng phKc vK các
ho t ñ ng c a dân cư t i thi+u ph$i ñ t 70% m/c tiêu chuhn qui chuhn qui ñGnh ñ i vBi
tFng lo i ñô thG, m#t ñ dân s phù h?p vBi qui mô tính ch't c a tFng lo i ñô thG.
ðô thG E Vi)t Nam ñư?c phân thành 6 lo i g5m: ñô thG lo i ñDc bi)t, ñô thG lo i I,
ñô thG lo i II, ñô thG lo i III, ñô thG lo i IV và ñô thG lo i V.
• ðô thQ loDi ñ+c bi,t: là th ñô hoDc ñô thG vBi ch/c năng là trung tâm chính trG,
kinh t văn hoá khoa h(c k€ thu#t,ñào t o, du lGch, dGch vK, ñ0u m i giao thông, giao
lưu trong nưBc và qu c t , có vai trò thúc ñhy sj phát tri+n kinh t xã h i c a ñ't nưBc;
t} l) phi nông nghi)p trong tCng s lao ñ ng chi m 90% trE lên, có cơ sE h t0ng ñư?c
xây djng v cơ b$n ñ5ng b và hoàn chknh, qui mô dân s tF 1,5 tri)u ngư:i trE lên,
m#t ñ dân s bình quân tF 15.000 ngư:i / km2.
NMTCVTOT • 140
• ðô thQ loDi I: là nh_ng ñô thG r't lBn, trung tâm kinh t , chính trG, văn hoá – xã
h i, khoa h(c k€ thu#t, du lGch, dGch vK, GTVT, công nghi)p, thương m i và giao lưu
qu c t có vai trò thúc ñhy sj phát tri+n ñ i vBi c$ nưBc; dân s tF 50 v n ngư:i trE lên,
vBi m#t ñ dân cư bình quân tF 12.000 ngư:i / km2 trE lên, tk l) phi nông nghi)p trên
85% trong tCng s lao ñ ng, có cơ sE h t0ng k€ thu#t và m ng lưBi công trình công
c ng ñư?c xây djng ñ5ng b .
• ðô thQ loDi II: là nh_ng ñô thG lBn, trung tâm kinh t , văn hoá – xã h i, công
nghi)p, du lGch, dGch vK, GTVT giao dGch qu c t có vai trò thúc ñhy sj phát tri+n c a
m t vùng lãnh thC hoDc m t s lĩnh vjc ñ i vBi c$ nưBc; dân s tF 25 v n trE lên m#t ñ
dân s bình quân 10.000 ngư:i / Km2 trE lên; tk l) phi nông nghi)p tF 80% trE lên so vBi
tCng s lao ñ ng, có cơ sE h t0ng k€ thu#t và m ng lưBi công trình công c ng ñư?c xây
djng nhi u mDt ti n tBi ñ5ng b .
• ðô thQ loDi III: là ñô thG trung bình lBn, trung tâm kinh t , văn hoá – xã h i, là
nơi t#p trung công nghi)p, ti+u th công nghi)p, du lGch, dGch vK, có vai trò thúc ñhy sj
phát tri+n c a m t tknh hoDc m t s lĩnh vjc ñ i vBi m t vùng liên tknh; dân s tF 10
v n trE lên (vùng mi n núi có th+ th'p hơn); m#t ñ dân cư bình quân tF 8.000 ngư:i /
km2 trE lên; s$n xu't hàng hoá tương ñ i phát tri+n; tk l) phi nông nghi)p tF 75% trE lên
so vBi tCng s lao ñ ng, có cơ sE h t0ng k€ thu#t và m ng lưBi công trình công c ng
ñư?c ñ0u tư xây djng tFng ph0n.
• ðô thQ loDi IV: là ñô thG trung bình nh^, trung tâm tCng h?p chính trG, văn hoá –
xã h i, hoDc trung tâm chuyên s$n xu't công nghi)p, ti+u th công nghi)p, thương
nghi)p, có vai trò thúc ñhy sj phát tri+n c a m t tknh hoDc c a m t vùng trong tknh; dân
s tF 5 v n trE lên, m#t ñ dân cư bình quân tF 6.000 ngư:i / Km2 trE lênt tk l) phi nông
nghi)p tF 70% trE lên so vBi tCng s lao ñ ng; ñã và ñang ñ0u tư xây djng cơ sE h
t0ng k€ thu#t và các công trình công c ng tFng ph0n.
• ðô thQ loDi V: là ñô thG nh^, trung tâm tCng h?p kinh t – xã h i, hoDc trung tâm
chuyên s$n xu't ti+u th công nghi)p, thương nghi)p, có vai trò thúc ñhy sj phát tri+n
c a m t huy)n, m t vùng trong tknh hay m t vùng trong huy)n; dân s tF 4000 ngư:i
trE lên; m#t ñ dân cư bình quân tF 2.000 ngư:i / Km2 trE lên; tk l) phi nông nghi)p tF
65% trE lên so vBi tCng s lao ñ ng; bưBc ñ0u xây djng m t s công trình công c ng và
h t0ng k€ thu#t.
4.2.2. CÁC PHƯƠNG TH§C VeN TfI HÀNH KHÁCH TRONG THÀNH
PHd
Tuỳ theo s/c ch/a, các phương ti)n giao thông công c ng trong ñô thG ñư?c chia
thành nhi u phương th/c khác nhau (ñư:ng s<t ñi)n khí hoá, tàu ñi)n ng0m, tàu ñi)n
trên cao, tàu ñi)n bánh s<t, tàu ñi)n bánh hơi, ô tô buýt và các phương ti)n cá nhân).
1. Ô tô buýt
Xe buýt là phương ti)n v#n t$i hành khách phC bi n nh't hi)n nay. Xe buýt ñư?c
ñưa vào khai thác E th ñô Luân ðôn (Anh) vào năm 1990. M#t ñ các tuy n ô tô buýt
trong ñô thG cao hơn m#t ñ tuy n c a các phương ti)n khác trong thành ph .
a. Ưu ñi=m cAa v n t i xe buýt là
NMTCVTOT • 141
– Có tính cơ ñ ng cao, không phK thu c vào m ng dây d–n hoDc ñư:ng ray,
không c$n trE và d[ hoà nh#p vào h) th ng giao thông ñư:ng b trong thành ph ;
– Khai thác, ñi u hành ñơn gi$n, có th+ nhanh chóng ñi u chknh chuy n lư?t, d[
dàng thay xe trong th:i gian ng<n mà không $nh hưEng ñ n ho t ñ ng c a tuy n;
– Ho t ñ ng có hi)u qu$ vBi các dòng hành khách có công su't nh^ và trung bình.
ð i vBi các lu5ng hành khách có h) s bi n ñ ng cao v th:i gian và không gian v#n
t$i, có th+ gi$i quy t thông qua vi)c lja ch(n lo i xe thích h?p và m t bi+u ñ5 h?p lý;
– V#n t$i xe buýt cho phép phân chia nhu c0u ñi l i ra các tuy n (ñư:ng ph ) khác
nhau trên cơ sE m ng lưBi ñư:ng thjc t ñ+ ñi u ti t m#t ñ ñi l i chung;
– Có chi phí ñ0u tư tương ñ i th'p so vBi các phương ti)n v#n t$i hành khách
công c ng hi)n ñ i. Cho phép t#n dKng m ng lưBi ñư:ng hi)n t i c a thành ph . Chi phí
v#n hành th'p, nhanh chóng ñem l i hi)u qu$.
b. Như<c ñi=m cAa v n t i xe buýt
– Năng ljc v#n chuy+n không cao, năng su't v#n chuy+n th'p, t c ñ khai thác
còn th'p (12– 15 Km / h) so vBi xe ñi)n bánh s<t, xe ñi)n ng0m
– Kh$ năng vư?t t$i th'p trong gi: cao ñi+m vì dùng bánh hơi;
– Trong khai thác ñôi khi không thu#n l?i do thi u thi t bG do dFng xe E b n, thi u
h) th ng thông tin cho nên không ñáp /ng ñư?c nhu c0u c a hành khách v ti)n
nghi, ñ tin c#y;
– Ô tô buýt sp dKng nhiên li)u không kinh t (xăng, diezel);
– ð ng cơ ñ t trong có cư:ng ñ gây ô nhi[m cao do: Khí x$, bKi, hoDc nhiên li)u
và d0u nh:n ch$y ra, ngoài ra còn gây 5n và ch'n ñ ng.
Tuy nhiên v#n t$i xe buýt v–n là lo i hình v#n t$i thông dKng nh't trong h) th ng
v#n t$i hành khách công c ng, nó ñóng vai trò ch y u trong v#n chuy+n hành khách E
nh_ng thành ph có kh i lư?ng hành khách nh^. Ô tô buýt ñư?c sp dKng thích h?p t i
nh_ng khu vjc mBi xây djng, trong th:i kỳ xây djng ñ?t ñ0u c a thành ph , khi s
lư?ng hành khách còn ít. Trong các thành ph c$i t o dùng các phương ti)n này cũng r't
phù h?p vì có th+ thay ñCi hưBng các tuy n m t cách d[ dàng khi dòng hành khách
thay ñCi.
Kinh nghi)m phát tri+n giao thông c a các ñô thG trên th giBi cho th'y E các
thành ph qui mô dân s dưBi 500.000 dân thì xe buýt là phương th/c ñi l i ch y u c a
ngư:i dân.
B.ng 4.1. Tl l# chuy<n ñi bdng xe buýt F mjt s? thành ph?
S xe
Dân GDP / % Sp
buýt /
Tên thành ph s 103 ngư:i.nă dKng
1000
ngu:i m (USD) xe buýt
dân
NMTCVTOT • 142
BANG KOK 5.154 670 1,22 55
BOMBAY 8.500 240 0,36 34
CALCUTTA 9.500 250 0,33 67
HONGKONG 5.067 4.240 1,83 60
JAKARTA 6.700 430 0,72 51
KULUA
977 1.620 1,18 33
LUMPUR
MALINA 5.925 690 5,30 16
SEOUL 8.366 1.520 1,55 68
SINGAPORE 2.413 4.430 2,70 18
LONDON 6.851 7.920 1,68 23
NEWYORK 7.086 11.360 1,48 14
PARIS 8.800 11.730 0,81 8
• các thành ph như Băng c c, Seoul, H5ng công, Cairo, các chuy n ñi bVng xe
buýt chi m tBi 50–70%. Th#m chí ñ i vBi các thành ph hi)n ñ i như Luân ðôn, New
york mDc dù tk l) chuy n ñi bVng xe ñi)n ng0m r't lBn (tBi 72% E New york) nhưng tk l)
chuy n ñi bVng xe buýt v–n còn E m/c trên dưBi 20% (b$ng 4.1).
ð i vBi các ñô thG vFa và nh^ v#n t$i xe buýt thư:ng ñ$m nh#n 60 – 80% kh i
lư?ng v#n chuy+n c a c$ h) th ng v#n t$i hành khách công c ng. Tuỳ theo ch/c năng
phKc vK giao thông, các tuy n ô tô buýt ñư?c chia thành các tuy n chính n i thành,
tuy n phK, tuy n ngo i thành, tuy n liên tknh.
Các tuy n chính n i thành n i các khu vjc c a thành ph vBi các ñi+m thu hút
khách lBn như nhà ga ñư:ng s<t, b n ñư:ng thu}, các công trình văn hoá thương nghi)p
lBn, trung tâm thành ph . Các tuy n này có các tr m ñ0u cu i thư:ng nVm trong n i
thành.. Chi u dài c a các tuy n chính n i thành phK thu c vào quy mô thành ph .
Các tuy n ngo i thành liên h) gi_a các khu vjc n i ñô thành ph vBi ngo i ô. Các
tuy n ngo i thành thư:ng có cj ly lBn, cj ly c a các tuy n phK thu c vào vi)c b trí dân
cư E khu vjc ngo i thành. Trong các thành ph cjc lBn có nh_ng tuy n ngo i thành dài
tBi 50Km.
Các tuy n phK ñưa các hành khách tF các khu nhà E, ti+u khu ñ n tr m c a các
phương ti)n có s/c chE lBn, các tuy n phK có ñDc ñi+m ng<n. S/c ch/a c a các lo i ô tô
buýt thay ñCi trong m t kho$ng r ng (tF 10 – 80 hành khách) và có th+ tăng thêm bVng
cách thêm rơmooc.
2. Xe ñi#n bánh hơi
NMTCVTOT • 143
Các chk tiêu kinh t – k€ thu#t c a lo i phương ti)n này không khác nhi u so vBi ô
tô buýt. Tuy nhiên, yêu c0u trang bG ph/c t p hơn ô tô buýt (tr m chknh lưu, dây ñi)n,
c t ñi)n). S/c ch/a c a xe ñi)n bánh hơi nhi u hơn ô tô buýt (tF 60–90 khách) có th+
tăng s/c ch/a bVng cách kéo thêm rơmooc. Phương ti)n này ñòi hî ch't lư?ng ñư:ng
cao hơn so vBi xe buýt. MDt ñư:ng dùng cho xe ñi)n bánh hơi ph$i là mDt ñư:ng c'p
cao. Tính năng ñ ng c a xe ñi)n bánh hơi kém hơn so vBi ô tô buýt vì ch y u nó ch y
trên ñư:ng c ñGnh và chk có th+ xê dGch trong kho$ng 3 mét k+ tF dây d–n ñ n mDt
ngoài thân xe.
Xe ñi)n bánh hơi ch y u dùng E hưBng có dòng hành khách trung bình. ð i vBi
các tuy n ng<n và các tuy n ñi xa ra ngo i thành thì sp dKng lo i này không ñư?c thu#n
ti)n. Xe ñi)n bánh hơi có th+ là lo i phương ti)n chính trong thành ph lBn, còn trong
các thành ph cjc lBn nó là lo i th/ y u. Khi b trí các tuy n xe ñi)n bánh hơi c0n chú
ý h n ch s chm giao nhau gi_a chúng vBi nhau và gi_a chúng vBi ñư:ng tàu ñi)n vì
như th s• gi$m t c ñ giao thông c a các lo i phương ti)n. • ñư:ng ph nhi u cây lBn,
b trí xe ñi)n bánh hơi không thích h?p. ð d c c a ñư:ng có xe ñi)n bánh hơi không
ñu?c quá 80.
3. Tmu ñi#n bánh s}t
Là lo i phương ti)n giao thông có giá thành xây djng cao hơn so vBi ô tô buýt và
xe ñi)n bánh hơi vì ngoài thi t bG ñi)n c0n ph$i có ñư:ng ray.
Tàu ñi)n có s/c chE lBn hơn so vBi hai lo i phương ti)n trên. Do ñó, ngư:i ta b
trí các tuy n tàu ñi)n nVm E các hưBng có dòng hành khách lBn và Cn ñGnh. ðư:ng tàu
ñi)n có th+ b trí cùng m/c vBi lòng ñư:ng hoDc b trí t i n n riêng tách khî lòng
ñư:ng ñư?c ngăn cách bEi bó vka hoDc d$i cây xanh r ng 1,5 – 2,5 mét. B trí ñư:ng
tàu ñi)n trên n n ñư:ng riêng s• tăng ñư?c t c ñ gi$m ñư?c hi)n tư?ng ngFng tr) giao
thông do các phương ti)n giao thông không gây ra, nâng cao an toàn giao thông, tăng
th:i gian phKc vK c a mDt ñư:ng • nơi xa trung tâm và ngo i ô ñư:ng tàu ñi)n c0n
ñư?c ñDt trên n n riêng. Khi ñư:ng t0u ñi)n là ñư:ng ñôi và ñDt chung vBi lòng ñư:ng
thì không ñư?c b trí c t dây d–n E gi_a hai ñư:ng ray.
Các tuy n tàu ñi)n thư:ng ñư?c b trí trong ph m vi n i thành, E các thành ph
cjc lBn, không nên b trí các ñư:ng tàu ñi)n E khu trung tâm, nơi có lưu lư?ng phương
ti)n và ngư:i ñi b lBn, làm $nh hưEng tBi các phương ti)n khác. Các tuy n ra ngo i
thành chk ñư?c xây djng t i hưBng không có tàu ho$ và s/c chE c a ô tô buýt không
ñ$m b$o kh i lư?ng hành khách t i hưBng ñó.
T i các thành ph có dân s cjc lBn vBi dân s 500 nghìn ngư:i trE lên, ngoài tàu
ñi)n thông thư:ng có th+ có các tàu ñi)n cao t c n i các khu vjc xa c a thành ph hoDc
ra ngo i thành, t c ñ có th+ ñ t ñ n 30 – 35 Km / h. ðư:ng tàu ñi)n cao t c ph$i b trí
trên n n ñư:ng riêng so vBi ñư:ng ph , E Hà N i tàu ñi)n bánh s<t có 5 tuy n và ñ n
ñ0u nh_ng năm 90 c a th k} XX bG thay th bVng ô tô buýt. T i Sài gòn tàu ñi)n ñư?c
xây djng vào năm 1895 vBi tCng chi u dài các tuy n là 50 Km g5m 30 ñoàn tàu, ñ n
năm 1950 tàu ñi)n ñư?c thay th bVng ô tô buýt.
Như v#y tàu ñi)n bánh s<t có ưu ñi+m là kh$ năng chuyên chE khá lBn (kho$ng
15000 HK / h), giá thành r— hơn ô tô và không gây ô nhi[m môi trư:ng vì sp dKng năng
lư?ng ñi)n. Tuy nhiên nó có như?c ñi+m cơ b$n là tính cơ ñ ng không cao (vì ph$i ho t
NMTCVTOT • 144
ñ ng trên tuy n ñư:ng s<t c ñGnh) và khi b trí chung vBi làn xe ñư:ng ph thì gây c$n
trE giao thông.
Trên th giBi, tàu ñi)n bánh s<t thư:ng ñư?c sp dKng E các thành ph vFa và lBn.
Hi)n nay khuynh hưBng sp dKng tàu ñi)n bánh s<t cũng r't khác nhau, có thành ph
phát tri+n m nh lo i hình này, có thành ph l i lo i b^ hoDc chk sp dKng E vùng
ngo i thành.
4. Tmu ñi#n ngmm

ðư:ng tàu ñi)n ng0m ñư?c xây djng E các thành ph lBn có dân s trên m t tri)u
ngư:i trE lên. T i nơi có dòng hành khách lBn tF 12.000 – 60.000 hành khách theo m t
hưBng (gi: cao ñi+m) thì tàu ñi)n ng0m ho t ñ ng có hi)u qu$. LGch sp c a tàu ñi)n
ng0m ñã có trên m t trăm năm nay, tàu ñi)n ng0m xu't hi)n l0n ñ0u tiên trên th giBi E
Luân ðôn năm 1863 lúc ñó là tàu ho$ ng0m, sau ñó là New York năm 1885, Paris năm
1990
Theo vG trí ñ i vBi mDt ñ't, ñư:ng tàu ñi)n ng0m có các ño n ng0m dưBi ñ't (ñDt
sâu và ñDt r ng) ngay t i mDt ñ't, trên mDt ñ't (ch y trên c0u c n). Lo i ñDt sâu b<t bu c
ph$i xây djng khi ñư:ng tàu ñi dưBi các nhà tr(c tr:i, qua nơi có ñi u ki)n ñGa ch't và
thu} văn ph/c t p, khi chui qua sông. ð i vBi trư:ng h?p ñDt t i mDt ñ't ta hay gDp khi
hưBng c a nó ñi song song vBi ñư:ng tàu ho$. Trong trư:ng h?p tàu ñi)n ng0m ch y
trên c0u c n khi nó ph$i ñi qua các thung lũng, khe sâu
M t toa t0u ñi)n ng0m có s/c ch/a kho$ng 50 chm ng5i và 120 chm ñ/ng. M t t0u
6 toa m t lúc có th+ chE 1000 hành khách. KhC ñư:ng ray t0u ñi)n ng0m thư:ng th ng
nh't vBi khC ñư:ng s<t và tàu ñi)n. ð d c t i thi+u c a ñư:ng là 0,3% t i ña là 4%.
T i các nhà ga có b trí c0u thang máy, n u ga th'p hơn mDt ñ't tF 5 – 7 mét thì chk làm
c0u thang máy cho ngư:i ñi lên, n u th'p hơn 7 mét thì ph$i b trí c0u thang máy cho c$
lên và xu ng ga. T0u ñi)n, b trí t i nh_ng nơi có dòng hành khách lBn, t i các qu$ng
trư:ng và các chm giao nhau c a các ñư:ng giao thông chính, c nh các barie ñư:ng s<t
và ñư:ng thu}, sân v#n ñ ng, công viên, các xí nghi)p công nghi)p lBn, nơi giao nhau
c a các t0u ñi)n ng0m.
Khi ch(n phương ti)n chính phKc vK v#n t$i hành khách công c ng k+ trên, trong
giao thông ñô thG, trên th giBi còn sp dKng t0u ñi)n trên không, tàu ho$ ngo i thành,
ñ+ chE hành khách trong n i thành cũng như thành ph vBi ngo i ô.
5. Tmu ñi#n trên cao
Sj quá t$i v giao thông c a các ñư:ng ph làm n$y ra ý ñGnh xây djng các
ñư:ng ñi)n trên cao E các thành ph cjc lBn. T0u ñi)n trên cao sp dKng ch y u vào
vi)c v#n chuy+n hành khách gi_a n i thành và ngo i thành, cK th+ là n i các ñ0u m i
giao thông riêng bi)t E ngo i ô vBi thành ph , n i các sân bay vBi nhau, n i các thG tr'n
khu nghk ngơi vBi thành ph . T0u ñi)n trên cao là lo i phương ti)n giao thông ngoài mDt
ñư:ng ph , ch y trên các c0u c n. Theo quan h) vG trí vBi ñư:ng ray có hai cách ñDt:
ðDt trên ray và dưBi ray.
NMTCVTOT • 145
T c ñ t i ña c a tàu ñi)n trên cao ñ t ñ n 100 Km/ h, t c ñ khai thác 60 Km/ h,
s/c chE c a t0u ñi)n trên cao có th+ ñ t ñư?c 4.000 hành khách. ðư:ng ray là các d0m
kim lo i hoDc bê tông c t thép /ng su't trưBc.
ðư:ng t0u ñi)n trên cao ñư?c xây djng ñ0u tiên E thành ph Vupenta (ð/c) năm
1901, dài 15 Km. Cũng năm ñó E ðơrezden (ð/c) cũng xây djng ñư:ng t0u ñi)n
trên cao.
6. Monorail (tàu ñi)n 1 ray)
Là lo i phương ti)n v#n t$i hi)n ñ i (Monorail l0n ñ0u tiên ñư?c sp dKng E thành
ph Vupeptal c a ð/c vào năm 1901 vBi chi u dài tuy n 13 Km). Monorail có t c ñ
cao (bình quân có th+ ñ t ñư?c 60 Km / h) và kh$ năng chuyên chE lBn (g0n 25.000 hk /
Km) và nó có ưu ñi+m là di)n tích chi m dKng kho$ng không ít. Nó thư:ng ñư?c sp
dKng ñ+ v#n chuy+n hành khách tF các khu vjc v) tinh vào trung tâm thành ph vBi
lu5ng khách lBn.
Monorail hi)n nay ñư?c sp dKng nhi u E các nưBc phát tri+n và ngày càng ñư?c
hoàn thi)n. G0n ñây ngư:i ta ñã nghiên c/u ñưa vào sp dKng monorail ch y trên ñ)m tF
hoDc ñ)m không khí và ñ t ñư?c t c ñ 500 km / h. Ngoài ra ñ+ v#n chuy+n trong thành
ph monorail còn ñư?c sp dKng ñ+ v#n t$i liên tknh.
B.ng 4.2. Mjt s? chl tiêu so sánh giya các phương ti#n v,n t.i công cjng ch9 y<u
Tàu ñi)n Tàu

Ô tô Xe ñi)n
TT Các lo i ñDc trưng lo i hi)n ñi)n
buýt bánh hơi
ñ i ng0m
S/c chE t i ña c a
1 2700– 4400– 32000–
tuy n (Hk / h theo m t 9700–7100
5800 7100 60000
hưBng)
2 T c ñ giao thông (Km
19–20 18–19 17–18 35–45
/ h)
3 M#t ñ trung bình c a 0,25–
1,5–3 0,5–1,5
m ng lưBi (Km / Km2) 0,6
4 ð d c lBn nh't (%) 7 8 6–9 4
5 Giá thành v#n chuy+n
1,6 1,3 1 0,7
so vBi tàu ñi)n
6 Kinh phí cho 1 Km
1 1,7 2,5 75
tuy n (So vBi ô tô buýt)
7 Di)n tích chi m ñư:ng
4,3 3,6 2,7 –
ph khi ch y (m2 / hk)
7. Mjt s? phương ti#n cá nhân
NMTCVTOT • 146
a. Xe ñDp (Bicycle)
Là lo i phương ti)n v#n t$i cá nhân thô sơ, ñư?c ra ñ:i vào th k} XVII và ñã tr$i
qua m t th:i kỳ phát tri+n. Tuy là lo i xe phi cơ giBi nhưng hi)n nay v–n là m t lo i
phương ti)n ñư?c sp dKng phC bi n trên th giBi. Hi)n nay E m t s nưBc phát tri+n xu
th sp dKng xe ñ p tăng lên. Nh_ng ñDc ñi+m cơ b$n c a xe ñ p là:
– Giá xe r— (bình quân kho$ng 50 USD / xe), vì v#y nó phù h?p vBi m(i t0ng lBp
dân cư có thu nh#p th'p, d[ sp dKng, b$o qu$n và spa ch_a (chi phí khai thác th'p).
– Tính cơ ñ ng và tính linh ho t cao (xe ñ p có th+ ñi ñư?c vào nh_ng ngõ có
chi u r ng ñư:ng hŸp ñ n 1 mét, ñư:ng E m(i ñi u ki)n ñGa hình). T c ñ tuy không
cao (12 Km / h) nhưng có th+ ñi ñư:ng dài trong nh_ng ñi u ki)n c0n thi t.
– Không gây ô nhi[m môi trư:ng và m/c ñ an toàn cao nhưng tCn hao năng
lư?ng cơ th+ vì ph$i dùng s/c ngư:i.
– S/c ch/a c a xe ñ p trung bình là 1,2 ngư:i, trong v#n t$i hàng hoá nó có th+
chE ñư?c 80 – 100 Kg.
– T c ñ xe ñ p không cao do v#y nó chk thích h?p vBi cj ly ng<n và di)n tích
chi m dKng mDt ñư:ng tương ñ i lBn, vì v#y dòng xe hmn t p ñó thư:ng gây c$n trE
giao thông.
Vi)c sp dKng xe ñ p phKc vK cho vi)c ñi l i là m t v'n ñ r't ph/c t p, phK thu c
nhi u y u t như thu nh#p, ngh nghi)p, chi u dài chuy n ñi, th:i gian chuy n ñi và sj
ñáp /ng c a h) th ng v#n t$i hành khách công c ng.
b. Xe máy (Motocycle)
Là lo i phương ti)n ñư?c cơ giBi hoá nên có th+ coi xe máy là bưBc chuy+n hoá tF
v#n t$i phi cơ giBi nh^ sang v#n t$i cơ giBi nh^ th+ hi)n sj c$i thi)n v t c ñ và s/c
ljc, sj gia tăng m/c s ng c a cư dân. Xe máy có ñ0y ñ nh_ng ưu vi)t v n có c a xe
ñ p nhưng t c ñ cao nên rút ng<n ñư?c th:i gian m t chuy n ñi, s/c chE c a nó cao
hơn xe ñ p (trung bình là 1,3 ngư:i). ðDc bi)t xe máy là phương ti)n cơ giBi cá nhân
vBi giá th'p (kho$ng 1 / 10 giá xe ô tô). VBi nh_ng ưu vi)t ñó, hi)n nay ñang có sj
"bùng nC" d_ d i c a xe máy E các thành ph c a Vi)t Nam.
V'n ñ nan gi$i ñDt ra ñ i vBi xe máy là di)n tích chi m dKng mDt ñư:ng quá lBn,
d[ gây tai n n nguy hi+m va gây ô nhi[m môi trư:ng cao.
c. Ô tô con
Ô tô con có s/c chE tF 4 – 5 ngư:i. Ô tô con ñư?c dùng ñ+ v#n chuy+n hành
khách trong thành ph , gi_a các thành ph vBi ngo i thành hoDc gi_a các thành ph vBi
nhau. Trong thành ph , ô tô con ñư?c dùng chE hành khách tF nhà ñ n nơi c0n thi t và
ngư?c l i, chE khách vBi yêu c0u nhanh chóng và ñúng gi: như ñ n các nhà ga, b)nh
vi)n, … chE hành khách t i nơi giao thông công c ng không thu#n ti)n hoDc không có
giao thông công c ng.
Tuy nhiên, vi)c lja ch(n lo i giao thông ph$i căn c/ vào nhi u mDt, trong ñó ph$i
chú ý ñ n l?i ích chung c a toàn b xã h i. T i các nưBc phát tri+n, s lư?ng ô tô con
phát tri+n quá nhi u (ñ t 200–500 / 1000 dân) nên x$y ra h#u qu$ r't nghiêm tr(ng.
4.2.3. T¦ CH§C VeN TfI HÀNH KHÁCH B¸NG XE BUÝT
NMTCVTOT • 147
1. Khái ni#m
a.. V n t i khách cJng cWng bXng xe buýt: là ho t ñ ng v#n t$i khách bVng ô tô theo
tuy n c ñGnh có các ñi+m dFng ñón, tr$ khách và xe ch y theo bi+u ñ5 v#n hành.
b. Tuy n xe buýt
Tuy n xe buýt là tuy n v#n t$i khách c ñGnh bVng ô tô, có ñi+m ñ0u, ñi+m cu i
và các ñi+m dFng ñón tr$ khách theo quy ñGnh.
– TuyDn xe buýt ñô th- là tuy n xe buýt cú ñi+m ñ0u, ñi+m cu i tuy n trong
ñô thG;
– TuyDn xe buýt n i t†nh là tuy n xe buýt ho t ñ ng trong ph m vi tknh, thành
ph trjc thu c Trung ương n i các thành ph , thG xó, huy)n, khu cKng nghi)p, khu
du lGch;
– TuyDn xe buýt lõn c n là tuy n xe buýt cú l trình ñi tF các tknh, thành ph
trjc thu c Trung ương ñ n các tknh lân c#n, các khu công nghi)p, khu du lGch (ñi+m
ñ0u, ñi+m cu i và l trình c a m t tuy n không vư?t quá 2 tknh, thành ph ; n u ñi+m
ñ0u hoDc ñi+m cu i thu c ñô thG lo i ñDc bi)t th:i tuy n khKng vư?t quá 3 tknh, thành
ph ).
c. K t c@u hD tPng phJc vJ xe buýt:
Ngoài h) th ng k t c'u h t0ng phKc vK chung cho vi)c ho t ñ ng c a các
phương ti)n cơ giBi và ngư:i ñi b cũn cú: làn ñư:ng xe buýt ho t ñ ng, ñư:ng dành
riêng, ñư:ng ưu tiên cho xe buýt, ñi+m ñ0u, ñi+m cu i, ñi+m trung chuy+n xe buýt,
nhà ch: xe buýt, bi+n báo và các v ch sơn t i các ñi+m dFng, bãi ñm dành cho xe
buýt, các cKng trình phK tr? phKc vK ho t ñ ng khai thác v#n t$i khách công c ng
bVng xe buýt.
– ði m dBng xe buýt là nh_ng vG trB xe buýt ph$i dFng ñ+ ñón hoDc tr$ khách
theo quy ñGnh c a cơ quan có thhm quy n.
– ði m ñ5u, ñi m cu=i c/a tuyDn xe buýt là nơi b<t ñ0u, k t thúc c a m t hành
trình xe ch y tr:n m t tuy n.
d. Bi=u ñ_ chDy xe buýt trKn mWt tuy n là tCng h?p các lGch trình ch y xe c a các
chuy n xe tham gia v#n chuy+n trên tuy n trong m t th:i gian nh't ñGnh.
2. Hành trình v,n chuyXn
a. Khái ni,m: Hành trình xe buýt là ñư:ng ñi c a xe buýt tF ñi+m ñ0u ñ n ñi+m cu i
c a hành trình, m ng lưBi hành trình là t#p h?p t't c$ các hành trình xe buýt.
b. Phân loDi hành trình xe buýt
* Căn c~ vào ñi m ñ5u và ñi m cu=i c/a hành trình theo lãnh th( ñưMc phân ra:
– Hành trình xe buýt trong thành ph
NMTCVTOT • 148
– Hành trình xe buýt ngo i ô
– Hành trình xe buýt n i tknh
– Hành trình xe buýt liên tknh
– Hành trình xe buýt liên qu c gia.
* Các hành trình xe buýt trong thành ph=
Là nh_ng hành trình mà ñi+m ñ0u và ñi+m cu i nVm trong giBi h n hành chính
c a thành ph . Theo hình d ng c a thành ph mà các hành trình xe buýt trong thành
ph có các d ng sau:
– Hành trình bán kính (hưBng tâm): là hành trình n i m t ñi+m vBi trung tâm
thành ph .
– Hành trình ñư:ng kính (xuyên tâm): là hành trình n i hai ñi+m trong thành ph
và ñi qua trung tâm.
– Hành trình dây cung (ti p tuy n): là hành trình n i hai ñi+m trong thành ph mà
không ñi qua trung tâm.
– Hành trình ñư:ng vòng: n i các ñi+m trong thành ph thành m t vòng khép kín
l'y trung tâm thành ph là tâm vòng tròn.
– Hành trình tCng h?p: là hành trình mà tFng ño n có các d ng ñã nêu trên.
Mmi hành trình thư:ng có s hi)u riêng ñ+ hành khách d[ phân bi)t, không bG
nh0m l–n và ch(n hành trình thu#n ti)n nh't cho mình.
c. Yêu cPu ñ+t ra vHi hành trình xe buýt
* Yêu c5u chung
– Khi có m t công trình mBi (kinh t , văn hoá) lư?ng thu hút hành khách cũng
thay ñCi, do ñó nhu c0u ñi l i c a hành khách cũng thay ñCi, ph$i nghiên c/u m ng lưBi
hành trình xe buýt cho phù h?p.
– Các hành trình xe buýt khi thi t l#p ñ$m b$o thu#n ti)n cho hành khách (th:i
gian ñi l i là nh^ nh't) và phù h?p vBi t c ñ giao thông, an toàn giao thông ñ$m b$o
hi)u qu$ sp dKng phương ti)n.
– ði+m ñ0u, ñi+m cu i c a hành trình, ñ dài hành trình ph$i phù h?p vBi nhu c0u
ñi l i c a hành khách.
– Trên l trình tuy n c a các ñi+m quy ñGnh cho xe buýt dFng ñón, tr$
khách. Xe buýt b<t bu c ph$i dFng l i E t't c$ các ñi+m quy ñGnh dFng trên l
trình tuy n ñ+ ñón, tr$ khách.
* Khi lâ chbn các phương án hành trình c5n ñ m b o các yêu c5u sau ñây
– Các hành trình c0n ph$i ñi qua các ñi+m thu hút hành khách lBn như: Nhà ga,
b n c$ng, ch?, sân v#n ñ ng, công viên, r p hát, trư:ng h(c... theo ñư:ng ñi h?p lý ñ$m
b$o th:i gian ñi l i c a hành khách;
NMTCVTOT • 149
– Các ñi+m ñ0u và ñi+m cu i c0n ph$i ñ di)n tích và thi t bG c0n thi t cho xe
quay trE và thu#n ti)n cho lái xe khi ho t ñ ng;
– M ng lưBi hành trình xe buýt ph$i phù h?p vBi sơ ñ5 lu5ng hành khách và ñ
dài bình quân chuy n ñi c a hành khách;
– Hành trình ñi ñ n các công trình lBn không ph$i chuy+n t$i, khi xác l#p ñi+m
dFng c0n ph$i chú ý tBi các phương th/c v#n t$i khác;
– Hành trình xe buýt trong thành ph c0n ph$i k t h?p vBi hành trình c a các
phương th/c v#n t$i khác;
– ð dài c a các tuy n xe buýt trong thành ph c0n ph$i phù h?p vBi di)n tích và
dân s thành ph ;
– ð$m b$o các chk tiêu khai thác k€ thu#t phương ti)n ñ+ nâng cao hi)u qu$ sp
dKng phương ti)n.
* Khi mˆ m t tuyDn m>i c5n ph i nghiên c~u
Công su't lu5ng hành khách trên tuy n, lja ch(n tuy n (hành trình), ñi u ki)n
ñư:ng sá, tính toán các chk tiêu khai thác k€ thu#t và các chk tiêu kinh t , l#p h5 sơ kinh
t k€ thu#t c a tuy n.
d. Các ñi=m dpng, ñy trên hành trình
Các ñi+m dFng ñm trên hành trình bao g5m hai lo i: ði+m ñm ñ0u và ñi+m ñm cu i;
ñi+m dFng d(c ñư:ng.
* ði m ñ5u và ñi m cu=i c/a hành trình
– Các hành trình xe buýt trong thành ph ñi+m ñ0u và ñi+m cu i thư:ng ch(n E vG
trí thích h?p ñ+ ñ$m b$o quay trE ñ0u xe d[ dàng, không c$n trE giao thông, có th+ k t
h?p vBi các hình th/c v#n t$i khác.
– Các ñi+m ñ0u và cu i c a hành trình n i tknh, liên tknh thư:ng b trí vào các nơi
có kh i lư?ng hành khách t#p trung r't cao, khi b trí nên b trí g0n các ga c$ng, sân
bay ñ+ hành khách thu#n ti)n cho vi)c chuy+n t$i.
* Các ñi m dBng dbc ñư2ng
– V#n t$i hành khách trong thành ph và n i tknh các ñi+m dFng d(c ñư:ng c0n
có tên và bi+n chk d–n, ñ i vBi nh_ng ñi+m dFng lBn c0n xây djng nhà ch: cho hành
khách.
– VG trí các ñi+m dFng ph$i cách ngã ba, ngã tư tF 20 – 25 mét, s/c ch/a tF 5–10
ngư:i.
– Nh_ng ñi+m dFng có nhi u hành trình ñi qua n u < 30 lư?t xe / gi: có th+ sp
dKng chung; n u > 30 lư?t xe / gi: nên có ñi+m dFng riêng.
– V#n t$i hành khách trong thành ph có th+ có nhi u hình th/c v#n t$i khác nhau,
vì v#y mmi hình th/c v#n t$i c0n có ký hi)u riêng ñ+ khî nh0m l–n.
– Khi kho$ng cách ch y xe nh^ hơn hay bVng 20 phút thì b$ng chk d–n ghi kho$ng
cách ch y xe cho các hành trình, khi kho$ng cách ch y xe trên 20 phút thì ghi th:i gian
bi+u ch y xe c a các chuy n trong ngày (ghi rõ các ngày nghk).
3. Phương ti#n v,n t.i hành khách bdng xe buýt
NMTCVTOT • 150
a. Khái ni,m
Xe buýt là ô tô chE khách có thi t k tF 17 gh trE lên và có di)n tích sàn xe
dành cho khách ñ/ng (di)n tích dành cho 1 khách ñ/ng là 0,125m2) theo tiêu chuhn
quy ñGnh.
b. Các yêu cPu ñ;i vHi phương ti,n v n t i hành khách bXng xe buýt
Ngoài các yêu c0u ñ i vBi các xe dùng ñ+ chE khách (yêu c0u ñ tin c#y, ñ b n;
an toàn; h) th ng tín hi)u; kích thưBc…) Phương ti)n v#n t$i xe buýt c0n ñáp /ng ñư?c
các yêu c0u sau:
* V s~c ch~a
Do ñDc ñi+m xe buýt ho t ñ ng trong thành ph vBi chi u dài chuy n ñi bình quân
c a hành khách ng<n, s lư?ng ñi+m dFng ñm nhi u cho nên s gh chk chi m 25 – 40%
tr(ng t$i còn l i là chm ñ/ng.
Di)n tích h_u ích d¿nh cho 1 hành khách ñ/ng không nh^ hơn 0,125 m2, kh i
lư?ng tính toán bình quân c a m t hành khách không ñư?c nh^ hơn 60kg (k+ c$ hành lý
xách tay); Không gian d¿nh cho hành khách ñ/ng là không gian không b trí gh ng5i
ñ5ng th:i ph$i tho$ mãn các yêu c0u v kích thưBc c a chi u cao h_u ích, chi u r ng
h_u ích, kho$ng tr ng 250 mm trưBc các gh ng5i không ñư?c tính là chm ñ/ng;
* V kDt c9u
– Phương ti)n ho t ñ ng trong ñi u ki)n ñư:ng sá thu#n l?i cho nên không yêu
c0u v kh$ năng vư?t chưBng ng i v#t. trong xe c0n có h) th ng tay vGn ñ+ ñ$m b$o
hành khách ñư?c Cn ñGnh trong quá trình ch y xe.
– Có tay vGn, tay n<m cho hành khách ñ/ng: Các tay vGn, tay n<m ph$i có k t
c'u b n v_ng b$o ñ$m cho hành khách n<m ch<c, an toàn. Mmi tay vGn ph$i có m t ño n
dài ít nh't là 100 mm, dây treo có th+ ñư?c tính là tay n<m khi chúng ñư?c b trí l<p ñDt
phù h?p; các tay vGn, tay n<m ph$i ñư?c trang bG ñ0y ñ , phân b h?p lý và ñư?c b trí
E ñ cao nh't ñGnh nhưng không ñư?c làm $nh hưEng ñ n vi)c di chuy+n c a hành
khách trên ô tô và khi lên, xu ng xe.
– Hai bên cpa hành khách ph$i b trí tay vGn, tay n<m ñ+ hành khách lên xu ng d[
d¿ng. C nh l i lên xu ng ph$i b trí thanh ch<n b$o v) nhVm b$o ñ$m cho hành khách
không bG xô tBi b#c lên xu ng khi phanh ô tô ñ t ng t.
– Trong khoang hành khách ph$i l<p ñDt các ñèn ñ+ chi u sáng rõ các ph0n sau:
l i ñi trong khoang hành khách và t't c$ các b#c lên xu ng.
* V h th=ng cCa
– S lư?ng cpa lên xu ng ít nh't ph$i có 2 cpa m t cpa lên và m t cpa xu ng, b#c
th'p nh't c a cpa thư:ng cao bVng chi u cao c a vka hè tiêu chuhn.
– S lư?ng, chi u r ng, chi u cao cpa lên xu ng hành khách t i thi+u ñư?c quy
ñGnh phù h?p vBi tr(ng t$i c a xe; ngoài ra trên xe ph$i có ñ l i thoát khhn c'p, cpa sC
có th+ ñư?c sp dKng làm l i thoát khhn c'p khi có di)n tích ñ lBn theo quy ñGnh.
NMTCVTOT • 151
– B#c lên xu ng: B mDt b#c lên xu ng ph$i ñư?c t o nhám hoDc ph v#t li)u có
ma sát ñ+ b$o ñ$m an toàn cho hành khách lên xu ng; kích thưBc cho phép ñ i vBi các
b#c lên xu ng ñư?c quy ñGnh ñ i vBi b#c th/ nh't (tính tF mDt ñ't), chi u sâu nh^ nh't
c a b#c lên xu ng…
* V t=c ñ
Phương ti)n xe buýt yêu c0u có tính năng gia t c lBn ñ+ trong kho$ng th:i gian
ng<n có th+ ñ t ñư?c t c ñ theo yêu c0u, vì ho t ñ ng trong thành ph cho nên không
c0n yêu c0u có t c ñ cao.
4. Công tác tR ch†c v,n t.i hành khách bdng xe buýt
Nh_ng yêu c0u chung khi tC ch/c v#n t$i hành khách cho t't c$ các lo i hình v#n
chuy+n:
– ðáp /ng ñ0y ñ nh't nhu c0u ñi l i c a hành khách;
– Gi$m th:i gian chuy n ñi c a hành khách;
– Nâng cao ch't lư?ng phKc vK hành khách;
– TC ch/c ch y xe ph$i theo th:i gian bi+u và bi+u ñ5 ch y xe (ñã ñư?c xác ñGnh
trưBc), n u có thay ñCi ph$i có thông báo kGp th:i, chính xác cho hành khách;
– Nâng cao hi)u qu$ sp dKng phương ti)n, ñ$m b$o các chk tiêu kinh t – tài chính
cho doanh nghi)p v#n t$i hành khách.
TC ch/c v#n t$i hành khách bVng xe buýt phK thu c vào không nh_ng chk kh i
lư?ng hành khách, k t qu$ ho t ñ ng s$n xu't (kinh t , tài chính) c a doanh nghi)p v#n
t$i hành khách mà còn phK thu c vào các chk tiêu ch't lư?ng phKc vK hành khách. TC
ch/c v#n t$i hành khách bao g5m các n i dung sau:
– Lja ch(n các phương pháp ñi u tra sj bi n ñ ng lu5ng hành khách.
– Xác ñGnh h) th ng hành trình t i ưu
– Lja ch(n phương ti)n và xác ñGnh s lư?ng phương ti)n ho t ñ ng trên các
hành trình
– Xác ñGnh t c ñ ch y xe
– Ph i h?p ho t ñ ng c a xe buýt vBi các lo i hình v#n t$i khác (n u có)
– L#p th:i gian bi+u ch y xe
– TC ch/c lao ñ ng cho lái xe
– TC ch/c ñưa xe ra ho t ñ ng
– Ki+m tra và qu$n lý ho t ñ ng c a xe trên ñư:ng
– Các bi)n pháp ñ$m b$o an toàn ch y xe.
Các n i dung trên ñư?c th+ hi)n ^ sơ ñ5 4.1.
a. ðiVu tra lu_ng hành khách
NMTCVTOT • 152
ð+ tC ch/c v#n t$i hành khách h?p lý và nâng cao hi)u qu$ sp dKng phương ti)n
c0n ph$i nghiên c/u m t cách có h) th ng sj bi n ñ ng c a lu5ng hành khách theo
không gian và th:i gian c a các hành trình. Có nhi u phương pháp nghiên c/u bi n
ñ ng lu5ng hành khách.
* Phương pháp th=ng kê
Là phương pháp dja vào s li)u th ng kê và s vé bán ñư?c E các tuy n theo
tFng chuy n mà lái phK xe ghi chép trong ca làm vi)c. Dja vào s li)u này có th+ xác
ñGnh: Kh i lư?ng hành khách theo tFng chDng và c$ hành trình theo tFng chuy n. Song
phương pháp này không ñ$m b$o ñ0y ñ vì cơ sE c a phương pháp này h n ch v
ngu5n thông tin. Ngoài ra ñ i vBi vé xe buýt trong thành ph thư:ng vé ñ5ng h ng, vé
sp dKng cho nhi u hình th/c v#n t$i,vé tháng...
* Phương pháp d^ báo
Dja vào s li)u th ng kê và dùng các phương pháp phân tích, xác su't th ng kê
ñ+ xác ñGnh kh i lư?ng v#n chuy+n hành khách trong th:i gian tBi.
NMTCVTOT • 153
$
154 • NMTCVTOT
L#p k ho ch Chk ñ o thjc hi)n k Tính toán phân tích

ði u tra hành khách V#n t$i ho ch v#n t$i KQSXVT
L#p Lja ch(n Xác ñGnh TC ch/c Xây ðưa xe Qu$n lý

b trí các chk lao ñ ng ho t ñ ng
hành djng ra ho t xe trên
phương tiêu khai lái xe
trình TGB ñ ng ñư:ng
ti)n thác k€
ch y BðCX
thu#t
xe
ðK hành khách
Xác ñGnh b n ñ0u, cu i ðK ñư:ng sá

Lja ch(n sơ b
ðK tC ch/c k€
Không phù h?p
Xác ñGnh l trình tuy n

Lja ch(n chi ti t
ðK th:i ti t khí
Xác ñGnh ñi+m dFng,
Năn CP nhiên Giá L?i Tk su't l?i

Ki+m tra sj phù h?p g li)u thành nhu#n nhu#n
Sơ ñw 4.1 Nji dung công tác tR ch†c v,n t.i hành khách
NMTCVTOT • 154
Tuỳ thu c vào mKc ñích ñi u tra mà có th+ ñi u tra toàn b (t't c$ các hành trình
trong cùng m t lúc) hoDc ñi u tra lja ch(n (m t hoDc m t s hành trình), th:i gian ñi u
tra có th+ là t't c$ các ngày trong tu0n hoDc vào ngày nghk, toàn b gi: mE tuy n hay
chk vào gi: cao ñi+m, th'p ñi+m...
* Phương pháp t^ khai
N i dung c a phương pháp này là mmi ngư:i ñư?c nh#n m t b$n ghi có câu hî và
h( tj tr$ l:i v các câu hî ñó. Sau khi t#p h?p ñư?c các câu tr$ l:i có th+ xác ñGnh ñư?c
nhu c0u v#n chuy+n theo các hành trình khác nhau và xây djng ñư?c sơ ñ5 lu5ng hành
khách. Phương pháp này ph$i ñi u tra toàn b t't c$ m ng lưBi hành trình c a thành
ph , vi)c phân phát và thu th#p sp lý s li)u r't ph/c t p t n công s/c.
Phương pháp này thu th#p ñư?c kho$ng th:i gian hành khách ñi l i và dao ñ ng
c a lu5ng hành khách theo các ñi+m ñm (không gian). Thông thư:ng ti n hành ñi u tra
t i các cơ quan, trư:ng h(c, doanh nghi)p...
* Phương pháp phát th€
N i dung c a phương pháp là mmi hành khách khi lên xe ñư?c phát m t th— có ghi
s hi)u c a ñi+m ñm mà h( khi lên xe, khi hành khách xu ng xe nhân viên ñi u tra E
ñi+m ñm xu ng thu l i th— ñó.
Phương pháp phát th— cho các s li)u v kh i lư?ng v#n chuy+n hành khách, ñ
dài m t chuy n ñi, dao ñ ng c a lu5ng hành khách, ñi u tra toàn b các hành trình hoDc
m t hành trình hay m t chuy n nào ñó.
* Phương pháp b n ghi
N i dung c a phương pháp này là dùng b$n ghi s lư?ng hành khách lên xu ng E
các ñi+m ñm, sau ñó s• tính toán các chk tiêu.
Phương pháp b$n ghi có th+ ti n hành theo toàn b hay ch(n m–u, s li)u thu th#p
ñư?c bao g5m: Kh i lư?ng và lư?ng luân chuy+n theo tFng hành trình và t't c$ m ng
lưBi, ñ dài bình quân 1 chuy n ñi theo tFng hành trình, h) s sp dKng tr(ng t$i tĩnh c a
xe theo tFng hành trình và theo tFng chDng, sj thay ñCi hành khách theo gi: trong ngày,
ngày trong tu0n và theo không gian, doanh thu v#n t$i theo tFng hành trình.
Cách tC ch/c: Nhân viên ñi u tra theo xe t i mmi cpa lên xu ng có m t ngư:i ghi
chép theo b$ng riêng t i cpa do mình phK trách.
* Phương pháp quan sát b3ng mat
N i dung c a phương pháp cho bi t h) s l?i dKng tr(ng t$i tĩnh thông qua quan
sát (cho ñi+m) c a ngư:i ñi u tra ñ/ng E nh_ng ñi+m ñm có lưu lư?ng khách lBn. ð+
ñánh giá h) s sp dKng tr(ng t$i theo ñi+m, sau ñó ngư:i quan sát ghi vào b$ng quan sát
t i ñi+m mình phK trách.
Phương pháp quan sát bVng m<t chk sp dKng khi ñánh giá h) s sp dKng tr(ng t$i E
gi: cao ñi+m nói riêng và trong ngày nói chung E các ñi+m có lưu lư?ng lBn nhVm lja
ch(n lo i xe cho phù h?p vBi tFng hành trình.
* Các phương pháp khác: Tj khai, phát th—, b$ng ghi, quan sát bVng m<t, thi t bG
tj ñ ng.
b. Xác ñQnh hành trình chDy xe
NMTCVTOT • 155
V#n t$i hành khách trong thành ph mKc tiêu là v#n chuy+n ñư?c kh i lư?ng hành
khách ñ+ ñáp /ng ñư?c m t ph0n nhu c0u ñi l i c a ngư:i dân ñô thG. Hành trình ch y
xe c0n ñáp /ng m t s yêu c0u sau ñây:
– ði qua các ñi+m thu hút và hình thành hành khách như: Trung tâm thương m i,
trư:ng h(c, b)nh vi)n, nhà máy, các doanh nghi)p…
– Phù h?p vBi quy mô và di)n tích c a thành ph ;
– Các ñi+m ñ0u cu i ph$i ñ ñi u ki)n ñ+ phương ti)n làm tác nghi)p ñ0u cu i;
– Phù h?p vBi các chuy n ñi c a hành khách;
– Kho$ng cách gi_a các ñi+m dFng, ñm phù h?p thu#n l?i cho hành khách…
c. L8a chin b; trí phương ti,n vào hành trình
ð+ v#n chuy+n hành khách có th+ sp dKng nhi u lo i xe có s/c ch/a khác nhau.
Song hi)u qu$ sp dKng phương ti)n cũng s• khác nhau khi chúng không phù h?p vBi
cư:ng ñ lu5ng hành khách trên các hành trình.
Lja ch(n xe theo s/c ch/a h?p lý ñư?c ti n hành trong hai trư:ng h?p sau:
– Xây djng phương án, k ho ch cho th:i gian tBi;
– L#p k ho ch tác nghi)p cho th:i gian cK th+ (khi doanh nghi)p có nhi u lo i xe
có s/c ch/a khác nhau).
Thông thư:ng trên mmi hành trình thư:ng sp dKng m t lo i xe, khi có sj bi n
ñ ng lBn c a lu5ng hành khách thì sp dKng xe có s/c ch/a khác nhau.
ð+ lja ch(n s/c ch/a h?p lý c0n ph$i xác ñGnh ñư?c các y u t sau ñây:
– Công su't lu5ng hành khách vào gi: cao ñi+m;
– Bi n ñ ng lu5ng hành khách theo gi: trong ngày và theo chi u dài hành trình
(bi n ñ ng theo không gian);
– Ch ñ làm vi)c c a xe trên hành trình;
– ði u ki)n ñư:ng sá, kh$ năng thông qua c a ñư:ng;
– Giá thành v#n chuy+n;
– Kho$ng cách ch y xe h?p lý (mang tính ch't phKc vK);
– Chi u dài hành trình và ñ dài bình quân chuy n ñi c a hành khách.
N u cùng m t kho$ng cách ch y xe n u lja ch(n tr(ng t$i phương ti)n không h?p
lý s• x$y ra hai trư:ng h?p:
– Công su't lu5ng hành khách lBn dùng xe s/c ch/a nh^ d–n tBi ch't lư?ng phKc
vK kém (quá t$i, chen l'n xô ñhy hoDc ch: ñi chuy n sau);
NMTCVTOT • 156
– Công su't lu5ng hành khách nh^ dùng xe s/c ch/a lBn d–n tBi hi)u qu$ sp dKng
phương ti)n gi$m, lãng phí s/c ch/a c a xe (h) s l?i dKng tr(ng t$i th'p, giá thành cao
$nh hưEng tBi kinh doanh).
Xác ñ-nh s~c ch~a hMp lý
– Theo HAMU, v#n chuy+n hành khách trong thành ph s/c ch/a h?p lý phK
thu c vào cư:ng ñ lu5ng hành khách trong gi: theo m t hưBng như sau:
B.ng 4.3 Quan h# giya cưhng ñj luwng HK và s†c ch†a c9a xe
Cư:ng ñ lu5ng HK trong 1 gi: (HK) S/c ch/a c a xe (chm)

200– 1000 40
1000– 1800 65
1800– 2600 80
2600– 3800 110
>3800 180
Xác ñGnh s/c ch/a h?p lý theo lư?ng luân chuy+n hành khách trên 1 Km hành
trình
B.ng 4.4 Quan h# giya lưfng luân chuyXn HK v]i s†c ch†a c9a xe
Lư?ng luân chuy+n HK S/c ch/a phương ti)n

1000 HKKm / Km hành trình (chm)
<6 40
6 – 10 60
10 – 16 80 – 85
>16 150 – 160
– Xác ñGnh s/c ch/a theo kho$ng cách ch y xe vào gi: cao ñi+m:
Kho$ng cách ch y xe vào gi: cao ñi+m và t0n su't ch y xe ñư?c xác ñGnh như
sau:
Kho$ng cách ch y xe
TV
I= * 60 (phút) (4.22)
Ahd
T0n su't ch y xe
Ahd
J= (xe / gi:) (4.23)
Tv
NMTCVTOT • 157
Ta có t0n su't ch y xe J vào gi: cao ñi+m ñư?c xác ñGnh theo công su't lu5ng
hành khách vào gi: cao ñi+m E ño n lBn nh't:
Qmax Q
J= ⇒ q = max (4.24)
q *γ J *γ
Trong ñó: Qmax– công su't lu5ng hành khách lBn nh't E gi: cao ñi+m theo m t
hưBng (HK / gi:)
Thay vào ta có:
Qmax Qmax Q *T 2 * Qmax * LT
q= = = max v = (chm)
J * γ γ * Ahd Aht * γ V K * Ahd * γ
Tv
d. Xác ñQnh t;c ñW chDy xe
C0n xác ñGnh các lo i t c ñ trong VTHKCC bVng xe buýt bao g5m: t c ñ k€
thu#t, t c ñ l_ hành (giao thông), t c ñ khai thác (ph0n này ñư?c trình b0y cK th+ E
ph0n 2.3.
T c ñ làm m t trong nh_ng y u t $nh hưEng r't lBn ñ n th:i gian

chuy n ñi c a hành khách, khi ñGnh m/c t c ñ ch y xe c0n ph$i quan tâm nhi u
ñ n nh_ng quy ñGnh v t c ñ trên tFng ño n ñư:ng, m#t ñ xe trên ñư:ng, ch't
lư?ng ñư:ng... ñ+ có th+ ñGnh m/c t c ñ t t nh't ñ$m b$o cho lái xe an toàn và
th:i gian chuy+n ñi c a hành khách ñư?c ñ$m b$o.
Hi)n nay có hai phương pháp ñGnh m/c t c ñ ch y xe hay dùng là:
phương pháp chKp $nh b'm gi: và phương pháp phân tích tính toán.
M Phương pháp chKp $nh b'm gi:: ð+ thjc hi)n phương pháp này chính
xác thì ngư:i ñGnh m/c ph$i trjc ti p ñi kh$o sát tuy n. Ngư:i ñGnh m/c s• b'm
gi: tFng thao tác c a lái xe như: tăng t c, gi$m t c, phanh xe, xe vào ñi+m ñón
tr$ khách... tF ñó ñGnh ra t c ñ ch y xe chung cho toàn hành trình.
M Phương pháp phân tích tính toán: Dja vào s li)u ban ñ0u trên tuy n
ho t ñ ng như: các cung ñư:ng v#n chuy+n, chi u dài tFng cung ñư:ng, ñDc
ñi+m tFng cung ñư:ng, quy ñGnh v t c ñ ch y xe trên tFng cung c a B GTVT
ñ+ tF ñó ti n hành phân tích ñGnh m/c t c ñ ch y xe.
e. Các chY tiêu trong v n t i hành khách bXng xe buýt
e.1. Các ch† tiêu ñNc trưng cho hành trình
NMTCVTOT • 158
– Chi u dài hành trình (LM): Là kho$ng cách tF ñi+m ñ0u ñ n ñi+m cu i hành
trình. Trong thành ph chi u dài hành trình xe buýt h?p lý nVm trong kho$ng:
Lmin ≤ LM ≤ Lmax (Km) (4.2)
Trong ñó: Lmin = LHK ; Lmax = (2–3) LHK
LHK: chi u dài bình quân chuy n ñi c a hành khách
– S= lưMng các ñi m dBng dbc ñư2ng (n)
LM
n= −1 (4.3)
L0
– Kho ng cách bình quân giFa các ñi m dBng, ñƒ (L0)
Trong thành ph ñ+ ñ$m b$o th:i gian chuy n ñi c a hành khách là nh^ nh't thì
Lo ñư?c xác ñGnh theo công th/c thjc nghi)m như sau:
LHK * t d
L0 = (mét) (4.4)
7,5
Trong ñó: td – th:i gian xe dFng t i m t ñi+m dFng
e.2. Các ch† tiêu ñNc trưng cho h th=ng hành trình
– M t ñ mGng lư>i hành trình (δht): Là t} s gi_a tCng chi u dài ñư:ng ph mà
hành trình xe buýt ch y qua vBi di)n tích thành ph .
δ HT =
∑L gt
(Km / Km2) (4.5)
F
Trong ñó: F – di)n tích thành ph , vùng (Km2);
∑Lgt– tCng chi u dài ñư:ng ph nơi có hành trình xe buýt ch y
qua (Km)
– H s= mGng lư>i hành trình KHT: Là t} s gi_a tCng chi u dài t't c$ các hành
trình vBi tCng chi u dài ñư:ng mà hành trình xe buýt ñi qua.
K HT =
∑L M
(Km / Km) (4.6)
∑L gt
Trong ñó: ∑LM– tCng chi u dài m ng lưBi hành trình (Km)
∑Lgt– tCng chi u dài m ng lưBi giao thông nơi có hành trình xe buýt
ch y qua (Km).
H) s này bi+u thG s hành trình bình quân trên m ng lưBi, th+ hi)n sj thu#n ti)n
cho hành khách khi lja ch(n hành trình.
e.3. Ch† tiêu t=c ñ
– T c ñ ch y xe là m t chk tiêu quan tr(ng ph$n ánh hi)u qu$ sp dKng xe (năng
su't, giá thành) và ch't lư?ng phKc vK hành khách.
NMTCVTOT • 159
– Các lo i t c ñ trong VTHKCC bVng xe buýt: Ngoài các chk tiêu t c ñ ñư?c
trình b0y t i ph0n 2.3.4 bao g5m các t c ñ : T c ñ k t c'u, t c ñ giBi h n cho phép,
t c ñ k€ thu#t, t c ñ l_ hành (giao thông), t c ñ khai thác, trong v#n t$i hành khách
bVng xe buýt còn có t c ñ O – D (t c ñ tính tF ñi+m xu't phát ñ n ñi+m k t thúc
chuy n ñi c a hành khách).
T c ñ O – D (VO–D): T c ñ này ñư?c tính bVng t} s gi_a quãng ñư:ng tF ñi+m
xu't phát ñ n ñích chia cho th:i gian chuy n ñi c a hành khách.
L
VO − D = O − D (4.7)
TO − D
Trong ñó: VO − D – v#n t c c a hành khách ñư?c tính tF ñi+m xu't phát ñ n ñích
LO − D – quãng ñư:ng ñi c a hành khách tính tF ñi+m xu't phát ñ n
ñích
TO − D – th:i gian chuy n ñi c a hành khách tính tF ñi+m xu't phát ñ n
ñích
e.4. Ch† tiêu v th2i gian
– Th2i gian chuyDn xe (Tcxe)
Tcxe = Tlb + Tdd + Tñc (phút) (4.8)
LM L 
TCxe = * 60 +  M − 1 * t 0 + Tdc (phút) (4.9)
VT  L0 
– Th2i gian chuyDn ñi c/a hành khách (Tcñi)
Th:i gian m t chuy n ñi c a hành khách bao g5m th:i gian hành khách ñi b tF
ñi+m xu't phát ñ n ñi+m ñm tdb1 th:i gian hành khách ch: ñ?i t i ñi+m dFng, ñm tcñ th:i
gian v#n chuy+n c a phương ti)n tpt và th:i gian hành khách ñi b tF ñi+m ñm ñ n ñGa
ñi+m k t thúc c a chuy n ñi tñb2.
Tcñi = tñb1 + tcñoi + tpt + tñb2 (phút) (4.10)
Khi m#t ñ m ng lưBi giao thông trên thành ph ñ5ng ñ u thì tñb1 = tñb2 do ñó th:i
gian di chuy+n s• là:
tñb = tb1 + tb2 (phút) (4.11)
Trên cơ sE nghiên c/u lý thuy t A Kh.ðibertal ñã xác ñGnh ñư?c m i quan h) gi_a
m#t ñ m ng lưBi giao thông và chi u dài quãng ñư:ng ñi b Lb ñ n tuy n giao thông
ñ i vBi m ng lưBi giao thông có hình d ng b't kỳ.
1
Lb1 = (mét) (4.12)
3δ
Kho$ng cách bình quân quãng ñư:ng ñi b d(c theo tuy n giao thông ñ n
ñi+m ñm.
L0
Lb 2 = (mét) (4.13)
4
NMTCVTOT • 160
L0 – kho$ng cách bình quân gi_a các ñi+m dFng trên tuy n giao thông
Như v#y th:i gian ñi b ñ n ñi+m ñm hoDc tF ñi+m ñm ñ n ñGa ñi+m c0n thi t trong
chuy n ñi c a hành khách ñư?c xác ñGnh bVng tk s gi_a quãng ñư:ng ñi b và t c ñ
ñi b .
 1 L0 
 + 
 3δ 4 
t db = t db1 + t db 2 = * 60 (phút) (4.14)
Vdb
Trong ñó: Vdb – t c ñ ñi b (km / h)
tdb1 – th:i gian ñi b ñ n tuy n giao thông (phút)
tdb2 – th:i gian ñi b d(c theo tuy n giao thông ñ n ñi+m ñm (phút)
Th:i gian ñi trên phương ti)n bao g5m th:i gian lăn bánh tlb và th:i gian dFng
c a phương ti)n tdñ t i các ñi+m dFng trên hành trình c a hành khách.
LHK
tpt = tdñ + tlb = * 60 + n * to (phút) (4.15)
VT
Trong ñó: n – s ñi+m dFng trên hành trình không k+ ñi+m ñ0u cu i
L 
n =  HK − 1 (4.16)
 L0 
to – th:i gian dFng t i m t ñi+m
LHK L 
t pt = * 60 +  HK − 1 * t 0 (phút) (4.17)
VT  L0 
Th:i gian ch: ñ?i phương ti)n c a hành khách trên các ñi+m ñm phK thu c vào
kho$ng th:i gian v#n chuy+n liên ti p gi_a hai phương ti)n (kho$ng cách ch y xe)
I
t cdoi = (phút) (4.18)
2
Thay các trG s ñã bi t vào công th/c (Tcñi) chúng ta xác ñGnh ñư?c th:i gian ñ0y
ñ ñ+ di chuy+n tF ñi+m ñ0u ñ n ñi+m cu i c a hành khách (th:i gian chuy n ñi c a
hành khách.
 1 L0 
 + 
Tcdi =2  3δ 4  * 60 + I +  LHK − 1 * t + LHK * 60 (phút) (4.19)
Vdb 2  L0  0 B
 T
LO − D
VO − D = (Km/h) (4.20)
Tcdi
Trong ñó: LO–D – cj ly c a hành khách tF ñi+m xu't phát ñ n ñi+m k t thúc
 1 L0 
LO − D = 2 +  + LHK (Km) (4.21)
 3δ 4 
NMTCVTOT • 161
g. Xây d8ng thKi gian bi=u và bi=u ñ_ chDy xe
g.1. M;c ñích tác d;ng c/a th2i gian bi u và bi u ñT chGy xe
Th:i gian bi+u và bi+u ñ5 ch y xe có tác dKng cho vi)c tC ch/c qu$n lý phương
ti)n, lái xe, nâng cao hi)u qu$ và ch't lư?ng công tác c a nh_ng xe buýt ho t ñ ng theo
hành trình và thông tin cho hành khách bi t.
Th:i gian bi+u ch y xe là nh_ng tài li)u ñGnh m/c cơ b$n v tC ch/c công tác v#n
t$i c a nh_ng xe buýt ho t ñ ng theo hành trình trong ñó quy ñGnh v ch ñ ch y xe
(th:i gian lăn bánh, th:i gian dFng ñm), ch ñ lao ñ ng cho lái xe, th:i gian làm vi)c
c a hành trình (mE tuy n, ñóng tuy n hay nói cách khác: chuy n ñ0u, chuy n cu i), s
lư?ng xe, chuy n xe và kho$ng cách ch y xe trên hành trình.
Th:i gian bi+u ch y xe không nh_ng có tác dKng trong vi)c tC ch/c ch y xe (liên
quan tBi lái xe, phK xe, bán vé, ñi u ñ , tr m, b n) mà còn có tác dKng cho các b ph#n
phKc vK k€ thu#t, v#t tư (b$o dưbng, spa ch_a, v#t tư, nhiên li)u), b ph#n ki+m tra xe
ho t ñ ng trên ñư:ng, cho hành khách.
Bi+u ñ5 ch y xe khác nhau gi_a ngày làm vi)c và ngày nghk. Nh_ng hành trình
ho t ñ ng liên tKc trong năm cũng ph$i l#p riêng.
Hình th/c th+ hi)n th:i gian bi+u hay bi+u ñ5 ch y xe E d ng b$ng hay E d ng
bi+u ñ5 cho tFng hành trình cK th+ sau ñó dja vào yêu c0u c a tC ch/c qu$n lý và phKc
vK hành khách ñ+ l#p:
– Th:i gian ñi, ñ n E tr m ñ0u, cu i (ñi u ñ )
– Th:i gian làm vi)c c a lái xe (qu$n lý lái xe)
– Th:i gian bi+u ñ+ thông tin cho hành khách bi t E b n ñ0u, cu i, d(c ñư:ng
(b$n chk d–n cho hành khách).
g.2. Xây d^ng bi u ñT và th2i gian bi u chGy xe: Các s li)u c0n thi t khi l#p bi+u ñ5
– Chi u dài hành trình, chi u dài gi_a các ñi+m ñm.
– T c ñ k€ thu#t cho tFng ño n (gi_a hai ñi+m ñm), thay ñCi theo gi: trong ngày
(n u xác ñGnh ñư?c).
– Th:i gian ñm E các ñi+m ñm.
– Th:i gian m t chuy n, m t vòng, th:i gian ho t ñ ng trong ngày, th:i gian và
ñGa ñi+m nghk ngơi, ăn u ng...
– Quãng ñư:ng huy ñ ng.
– S lư?ng xe ho t ñ ng trong ngày trên hành trình.
Khi xây djng tuy n mBi, hành trình mBi, khi ñó các ñi u ki)n có $nh hưEng ñ n
sj thay ñCi bi+u ñ5 như: ði u ki)n ñư:ng sá, hành khách, hoDc kéo dài hành trình ñã
ñư?c c'p có thhm quy n phê duy)t thì c0n ph$i thay ñCi (xây djng, ñi u chknh) bi+u ñ5
ch y xe.
Trong thjc t ho t ñ ng c a xe, c a tuy n có th+ có sai s so vBi bi+u ñ5 chuhn
vBi giBi h n t i ña như sau: ð i vBi các tuy n v#n t$i hành khách trong thành ph là +(–
NMTCVTOT • 162
) 1 phút ; ñ i vBi các tuy n v#n chuy+n hành khách n i tknh là +(–) 3 phút ; ñ i vBi
tuy n v#n t$i hành khách liên tknh là +(–) 5 phút.
h. T ch c chDy xe vào giK cao ñi=m
Các bi)n pháp phKc vK hành khách vào gi: cao ñi+m bao g5m:
h.1. Các bi n pháp liên quan t>i mGng lư>i hành trình
– Tăng m#t ñ m ng lưBi hành trình
– Hoàn thi)n h) th ng hành trình
– Áp dKng các hành rình rút ng<n
– TC ch/c các chuy n xe nhanh, t c hành
h.2. Các bi n pháp liên quan ñDn phương ti n
– Tăng s xe ho t ñ ng, rút ng<n kho$ng cách ch y xe
– Sp dKng moóc và sơ mi rơ moóc
– Sp dKng xe có tr(ng t$i lBn
– Ch(n xe có tính năng ñ ng ljc t t
h.3. Các bi n pháp trong t( ch~c chGy xe
– Ph i h?p tC ch/c v#n chuy+n vBi các hình th/c v#n t$i khác trong thành ph
– Tăng v#n t c khai thác, rút ng<n th:i gian ch: ñ?i E b n cu i
– Hoàn thi)n tC ch/c lao ñ ng cho lái xe
– Sp dKng các ñ i xe thay th , dj phòng
h.4. Các bi n pháp t( ch~c qu n lý
– ð$m b$o kho$ng cách ch y xe theo quy ñGnh
– Ki+m tra hi)u qu$ sp dKng xe trên các hành trình
– ði u chknh xe E các hành trình khác
– Ph i h?p tác nghi)p vBi các hình th/c v#n t$i khác
h.5. Các bi n pháp khác
– C$i thi)n ch't lư?ng ñư:ng sá
– Phân b th:i gian b<t ñ0u làm vi)c c a các ñơn vG
– Hoàn thi)n m ng lưBi ñi u khi+n giao thông thành ph
h.6. Các hình th~c t( ch~c v n t i hành khách trong gi2 cao ñi m
Căn c/ vào ñDc ñi+m phân ph i lu5ng hành khách trên hành tình mà có th+ tC
ch/c các chuy n xe sau:
– Hình th~c chGy xe bình thư2ng
Là nh_ng chuy n xe dFng l i E t't c$ các ñi+m trên hành trình ñã quy ñGnh ñ+
hành khách lên xu ng, các chuy n bình thư:ng ñư?c thjc hi)n vào t't c$ các gi: trong
ngày, vào gi: cao ñi+m và cho phép hình th/c ch y xe này ñư?c thjc hi)n cùng vBi các
hình th/c khác. Hình th/c tC ch/c ch y xe này có th+ ñón ñư?c t't c$ các hành khách t i
các ñi+m dFng, tuy nhiên vBi t c ñ giao thông s• làm tăng th:i gian chuy n xe.
– Hình th~c chGy xe nhanh
NMTCVTOT • 163
Là nh_ng chuy n xe dFng l i ñ+ hành khách lên xu ng không ph$i E t't c$ các
ñi+m dFng trên hành trình mà chk m t vài ñi+m ñư?c ghi rõ trong bi+u ñ5 ch y xe và
b n (hoDc ñi+m dFng) ñ+ hành khách bi t. Hình th/c ch y xe nhanh chk ñón khách ñư?c
E m t s ñi+m dFng theo quy ñGnh làm cho th:i gian ch: ñ?i c a hành khách t i các
ñi+m không ñón tr$ khách. Hình th/c ch y xe nhanh phù h?p vBi v#n chuy+n hành
khách trong gi: cao ñi+m t i các tuy n có kh i lư?ng hành khách lBn t i m t s ñi+m.
– Hình th~c chGy xe t=c hành
Là chuy n xe chk ñón tr$ khách t i ñi+m ñ0u, cu i còn các di+m khác trên hành
trình xe không dFng l i. Nh_ng chuy n này c0n ñư?c ghi rõ E b n ñ0u, b n cu i, s hi)u
riêng ñ+ hành khách bi t. Hình th/c ch y xe t c hành chk áp dKng ñ i vBi các tuy n vào
kho$ng th:i gian có kh i lư?ng hành khách ñi tF ñi+m ñ0u ñ n ñi+m cu i c a hành trình
ví dK các tuy n xe buýt n i các b n xe liên tknh.
– Hình th~c chGy xe ñNc bi t
Là nh_ng chuy n xe ch y không h t toàn b chi u dài hành trình chk ch y trên
ño n có kh i lư?ng hành khách lBn.
Các hình th/c ch y xe nhanh, t c hành, ñDc bi)t chk ñư?c thjc hi)n xem k• vBi
các chuy n xe bình thư:ng ñ+ có th+ ñáp /ng ñư?c nhu c0u ñi l i c a hành khách trên
tuy n.
i. T ch c lao ñWng cho lái, phJ xe
* ðNc ñi m: lao ñ ng c a lái xe là lao ñ ng ph/c t p, nguy hi+m có liên quan tBi
an toàn và tính m ng c a hành khách. Vì v#y tC ch/c lao ñ ng cho lái xe ph$i ñ$m b$o
nh_ng quy ñGnh v ch ñ lao ñ ng do nhà nưBc quy ñGnh (th:i gian làm vi)c m t
tháng, ñ dài 1 ngày, ca làm vi)c, ch ñ nghk ngơi).
Dja vào tC ch/c s$n xu't ñ+ có phương án tC ch/c lao ñ ng lái phK xe cho thích
h?p theo ñDc ñi+m tính ch't c a tFng lu5ng hành khách cK th+.
* M t s= yêu c5u khi t( ch~c lao ñ ng cho lái xe
– TCng s th:i gian làm vi)c trong tháng bVng quy ñGnh v th:i gian lao ñ ng do
nhà nưBc quy ñGnh.
– ð dài ca làm vi)c không lơn hơn 10 gi: trong ngày ñ i vBi v#n chuy+n hành
khách trong thành ph và v#n chuy+n n i tknh, không lBn hơn 12 gi: trong ngày vBi v#n
chuy+n ñư:ng dài liên tknh.
– ð i vBi xe khách có th:i gian ho t ñ ng lBn hơn 12 gi: trong ngày nên b trí
m t xe hai lái.
– Th:i gian chuhn bG và k t thúc ca làm vi)c là 15 – 20 phút.
– Sau 4 gi: xe ch y liên tKc ph$i nghk ngơi tF 30 – 60 phút.
– Khi làm vi)c vào ca ba (tF 22 gi: ñ n 6 gi: sáng) ñ dài ca làm vi)c ñư?c gi$m
so vBi ñGnh m/c.
– ð+ t o ñi u ki)n thu#n l?i cho lái xe thông thư:ng Cn ñGnh lái xe trên tuy n và
lái xe ñư?c b trí theo n t (chuy n) cK th+ trong tháng.
– C0n chú ý tC ch/c lao ñ ng cho lái xe và tC ch/c ch y xe vào các ngày nghk: l[
t t, ch nh#t... theo ch ñ phKc vK công c ng c a nhà nưBc quy ñGnh.
NMTCVTOT • 164
k. Công tác chY ñDo và th8c hi,n k hoDch tác nghi,p
k.1. Công tác ñưa ra hoGt ñ ng
Vi)c l#p bi+u ñ5 ñưa xe ra ho t ñ ng là công ño n cu i cùng c a công tác

v#n t$i. Khi phương ti)n ho t ñ ng c0n ph$i ñ$m b$o yêu c0u sp dKng xe có hi)u
qu$, nâng cao ch't lư?ng phKc vK hành khách.
M Các căn c/ l#p bi+u ñ5 ñưa xe ra ho t ñ ng.
+ S lư?ng xe có và s lư?ng xe t t ñã ch(n ñ+ ho t ñ ng trên hành trình.
+ Th:i gian ho t ñ ng bình quân c a các xe trong ngày.
+ TC ch/c phù h?p cho lái xe.
TrưBc khi ñưa xe ra ho t ñ ng c0n:
+ Ki+m tra tình tr ng và k€ thu#t c a phương ti)n.
+ C'p nhiên i)u.
+ C'p l)nh v#n chuy+n
Sau ñó ñưa xe ra ho t ñ ng theo th:i gian bi+u và bi+u ñ5 ch y xe.
k.2. Công tác qu n lý hoGt ñ ng c/a xe trên ñư2ng.
Vi)c qu$n lý ho t ñ ng phương ti)n nhVm mKc ñích n<m b<t tình hình
ho t ñ ng thjc t c a phương ti)n, ki+m tra giám sát vi)c thjc hi)n có ñúng vBi
k ho ch ñã l#p ra hay không. Vi)c qu$n lý ñư?c thjc hi)n trên các mDt sau:
+ Xe ch y ñúng hành trình không.
+ ðón và tr$ khách ñúng th:i gian và ñGa ñi+m không.
+ TrưBc khi xu't b n ki+m tra s lư?ng hành khách, s<p x p hành lý trên
xe.
+ Ki+m tra gi'y phép và l)nh v#n chuy+n.
+ Ki+m tra vi)c thjc hi)n ñúng gi:, ñúng xe, ñúng n t không b^ n t tj
ti)n.
NMTCVTOT • 165
m. Phân tích k t qu s n xu@t v n t i
ðây là công vi)c r't quan tr(ng trong b't kỳ m t ho t ñ ng s$n xu't kinh
doanh nào. Nó giúp cho doanh nghi)p có th+ n<m b<t ñư?c nhưng th:i cơ và
lư:ng trưBc ñư?c nh_ng r i ro trong quá trình thjc hi)n k ho ch.
Dja trên k t qu$ s$n xu't, doanh nghi)p ti n hành so sánh vBi k ho ch ñ
ra ñ+ th'y ñư?c m/c ñ thjc hi)n c a ñơn vG mình. Trên cơ sE ñó tìm ra các
nguyên nhân thu c v ch qua c a ñơn vG mình hoDc do công tác tC ch/c v#n t$i
còn b't h?p lý E khâu nào. TF ñó ñ ra ñư?c các bi)n pháp kh<c phKc, ñi u chknh
kGp th:i ñ+ nâng cao hi)u qu$ ho t ñ ng s$n xu't v#n t$i t i doanh nghi)p.
4.3. T CH„C V N T I HÀNH KHÁCH LIÊN T‡NH, QU C TN

4.3.1. KHÁI NIcM VÀ PHÂN LOžI VeN TfI HÀNH KHÁCH
1. Khái ni#m
TuyDn v n t i khách là tuy n ñư?c xác ñGnh ñ+ xe ô tô khách v#n chuy+n
khách tF m t b n xe thu c ñGa danh này ñ n m t b n xe thu c ñGa danh khác.
Hành trình chGy xe là tuy n v#n t$i khách ñư?c xác ñGnh cK th+, có quy ñGnh
ñi+m ñi, ñi+m ñ n và các ñi+m dFng, ñm ñ+ xe ô tô v#n t$i khách thjc hi)n trong mmi
chuy n xe.
M L-ch trình chGy xe c/a m t chuyDn xe v n chuy n khách là th:i gian ñư?c xác
ñGnh cho m t hành trình ch y xe tF khi xu't phát ñ n khi k t thúc chuy n xe.
Bi u ñT chGy xe trên m t tuyDn v n t i khách là tCng h?p các lGch trình ch y
xe c a các chuy n xe v#n t$i khách tham gia khai thác trên tuy n trong m t th:i gian
nh't ñGnh.
M Kinh doanh v n t i khách b3ng ô tô là vi)c sp dKng xe ô tô khách ñ+ v#n
chuy+n khách có thu ti n.
M Doanh nghi p v n t i là các ñơn vG kinh doanh v#n t$i ñư?c thành l#p theo
Lu#t Doanh nghi)p, Lu#t H?p tác xã.
V n t i khách theo tuyDn c= ñ-nh là v#n t$i khách theo tuy n có b n ñi, b n
ñ n là b n xe khách và xe ch y theo hành trình, lGch trình quy ñGnh.
M V#n t$i hành khách qu c t : Vi)c v#n chuy+n hành khách k+ c$ khách du lGch
gi_a hai nưBc ñư?c thjc hi)n bVng phương ti)n theo hình th/c v#n chuy+n tF nơi
hành khách ñi tBi nơi hành khách ñ n gi_a 2 hay nhi u qu c gia. Phương ti)n v#n
chuy+n theo tuy n ph$i xu't phát và k t thúc t i b n xe theo quy ñGnh.
NMTCVTOT • 166
2. Phân lo*i: Có r't nhi u tiêu th/c phân lo i v#n t$i hành khách khác nhau
a. Theo phương th c v n t i
M V#n t$i hành khách bVng ô tô;
M V#n t$i hành khách bVng ñư:ng s<t;
M V#n t$i hành khách bVng ñư:ng th y;
M V#n t$i hành khách bVng ñư:ng hàng không.
b. Theo phDm vi hoDt ñWng
M V#n t$i khách tuy n n i tknh;
M V#n t$i khách tuy n li n k ;
M V#n t$i khách tuy n liên tknh;
M V#n t$i hành khách qu c t .
c. Theo loDi hình hoDt ñWng
M V#n t$i khách theo tuy n c ñGnh;
M V#n t$i khách theo h?p ñ5ng;
M V#n t$i khách du lGch.
3. Yêu cmu ñ?i v]i v,n t.i hành khách theo tuy<n liên tlnh, qu?c t<
a. Yêu cPu và phân hDng ñ;i vHi phương ti,n v n t i hành khách liên tYnh
* Yêu c5u
M Là ô tô chE ngư:i có tF 10 chm ng5i trE lên (k+ c$ ngư:i lái) ñư?c phép kinh
doanh v#n chuy+n hành khách liên tknh.
M Ph$i thjc hi)n các quy ñGnh b<t bu c áp dKng c a tiêu chuhn v ô tô khách, tiêu
chuhn an toàn k€ thu#t và b$o v) môi trư:ng c a phương ti)n cơ giBi ñư:ng b .
M Ph$i ñ gh ng5i, không ñư?c phép b trí di)n tích ñ+ chE hành khách ñ/ng, các
gh hành khách ph$i hưBng theo chi u xe ch y. H) th ng gh ng5i ph$i ñ$m b$o yêu
c0u ñDt ra (yêu c0u v kích thưBc gh chi u r ng, cao, sâu, kho$ng cách gi_a các hàng
gh ; ñ êm c a gh , góc nghiêng c a gh ...). Ô tô ph$i trang bG bình c/u ho$, dKng cK
phá cpa sj c , túi thu c c'p c/u.
* Th2i gian sC d;ng c/a ô tô khách liên t†nh
– VBi cj ly tr:n 300Km: Không quá 15 năm ñ i vBi ô tô s$n xu't ñ+ chE
khách; không quá 12 năm ñ i vBi ô tô chuy+n ñCi công năng trưBc ngày 01 tháng
01 năm 2002 tF các lo i xe khác thành ô tô chE khách.
– VBi cj ly tF 300Km trE xu ng: không quá 20 năm ñ i vBi xe ô tô s$n xu't
ñ+ chE khách; không quá 17 năm ñ i vBi ô tô chuy+n ñCi công năng trưBc ngày 01
tháng 01 năm 2002 tF các lo i xe khác thành ô tô chE khách.
* KDt c9u và t=c ñ
NMTCVTOT • 167
– V k t c'u: Phương ti)n ph$i có kh$ năng vư?t chưBng ng i v#t, trong xe c0n có
h) th ng giá ñ+ hành lý và hàng hóa c a khách mang theo.
– V t c ñ : Phương ti)n có tính năng t c ñ cao.
* Phân hGng ôtô khách: Ô tô khách ñư?c phân làm 03 h ng:
– Ô tô khách h ng 1: Là các lo i ô tô khách liên tknh có: ñi u hoà nhi)t ñ trung
tâm, gh ng5i hành khách ñi u chknh ñư?c ñ nghiêng, radio catset, và có th+ có
VIDEO, có bu5ng v) sinh.
– Ô tô khách h ng 2: Là các lo i ô tô khách liên tknh có ñi u hoà nhi)t ñ trung
tâm và radio catset.
– Ô tô khách h ng 3: Là các lo i ô tô khách liên tknh còn l i.
b. B n xe và trDm nghY dic ñưKng
* Khái ni m: B n xe khách là b ph#n thu c k t c'u h t0ng giao thông ñư:ng
b , ñư?c xây djng ñ+ ôtô ñón, tr$ khách; nơi các cơ quan qu$n lý Nhà nưBc có thhm
quy n thjc hi)n quy n qu$n lý Nhà nưBc theo quy ñGnh c a pháp lu#t. ðơn vG kinh
doanh, khai thác b n xe là m t lo i hình doanh nghi)p.
* Yêu c5u ñ=i v>i bDn xe
– Ph$i g0n vBi ñư:ng giao thông công c ng, thu#n ti)n cho khách ñi xe, g0n khu
dân cư hoDc trung tâm kinh t , trung tâm thương m i.
Trư:ng h?p vG trí b n xe không g0n vBi ñư:ng giao thông công c ng thì không
cách quá xa ñư:ng giao thông công c ng và có ñư:ng n i vBi ñư:ng giao thông công
c ng phù h?p vBi quy ñGnh c a pháp lu#t v an toàn giao thông.
– B n xe ñư?c xây djng g0n nơi chuy+n ti p vBi các phương th/c v#n t$i khác
hoDc g0n nơi chuy+n ti p vBi xe buýt ñô thG.
– B n xe ph$i có bi+n báo, bi+n chk d–n rõ ràng.
4. Qu.n lý, khai thác v,n t.i hành khách bdng ô tô theo tuy n c? ñ nh
a. ði u ki)n thi t l#p tuy n v#n t$i khách c ñGnh bVng ô tô
– Có h) th ng ñư:ng b b$o ñ$m an toàn, thông su t cho xe v#n chuy+n
khách thjc hi)n hành trình và lGch trình v#n t$i.
– Có nhu c0u ñi l i c a khách Cn ñGnh theo tFng chu kỳ th:i gian.
– Có b n xe nơi ñi, b n xe nơi ñ n ñ tiêu chuhn, tr m nghk và các ñi+m
dFng, ñm xe khách theo quy ñGnh c a B trưEng B Giao thông v#n t$i.
b. Công b tuy n v#n t$i khách c ñGnh mBi
– H5 sơ ñăng ký mE tuy n mBi c a doanh nghi)p v#n t$i g5m: ðăng ký mE
tuy n v#n t$i khách bVng ô tô theo tuy n c ñGnh kèm theo phương án ho t ñ ng
v#n t$i khách liên tknh bVng ô tô, lGch trình ch y xe theo m–u.
NMTCVTOT • 168
– Sau khi nh#n ñư?c h5 sơ ñăng ký mE tuy n, cơ quan qu$n lý tuy n có trách
nhi)m thhm ñGnh và cKng b mE tuy n v#n t$i khách c ñGnh mBi; ñ5ng th:i ban
hành văn b$n ch'p thu#n khai thác thp theo m–u quy ñGnh, trư:ng h?p không ch'p
thu#n ph$i có văn b$n tr$ l:i nêu rF lý do theo m–u quy ñGnh.
– N i dung công b tuy n v#n t$i khách c ñGnh mBi bao g5m: Hành trình
ch y xe; cj ly v#n chuy+n; b n xe nơi ñi, b n xe nơi ñ n.
c. Công b ngFng t m th:i hoDc vĩnh vi[n, ñi u chknh tuy n v#n t$i khách c
ñGnh ñang khai thác
* Tuy n v#n t$i khách c ñGnh bVng xe ô tô s• ñư?c công b ngFng khai thác
t m th:i hoDc vĩnh vi[n khi:
– Tuy n v#n t$i khách c ñGnh bVng xe ô tô không cũn tho$ món m t trong s
các ñi u ki)n v#n chuy+n hành khách tuy n c ñGnh;
– Tuy n ñư:ng giao thông c0n spa ch_a, nâng c'p ñ t xu't không b$o ñ$m an
toàn cho v#n t$i, các b n xe thay ñCi vG trí, tbnh hbnh tr#t tj an ninh khKng b$o ñ$m
hoDc có nh_ng sj c b't thư:ng khác.
– Khi ngFng ho t ñ ng, cơ quan qu$n lý tuy n ph$i thKng bô r ng rói lý do
ngFng ho t ñ ng trưBc 30 ngày, trư:ng h?p ngFng t m th:i ph$i thông báo th:i gian
t m ngFng.
d. ð;i vHi chuy n xe ch@t lư<ng cao
– Doanh nghi)p tC ch/c chuy n xe ch't lư?ng cao ph$i ñăng ký vBi cơ quan qu$n
lý tuy n v ch't lư?ng phương ti)n và các dGch vK phKc vK khách trên su t hành trình ñ+
theo dFi trong qu^ trình thjc hi)n;
– Xe tham gia khai th^c chuy n xe ch't lư?ng cao khi ho t ñ ng trên tuy n ph$i
có phù hi)u “CHUY‹N XE CHœT LƯËNG CAO” ñDt phía bên trong kính ch<n gió,
phía bên ph$i ngư:i lái xe; phù hi)u “CHUY‹N XE CHœT LƯËNG CAO” theo
quy ñGnh.
5. Trách nhi#m quy:n h*n c9a các bên t*i b<n xe

* Trách nhi m, quy n hGn c/a Ban qu n lý bDn xe
Ban qu$n lý b n xe thjc hi)n quy n ki+m tra, giám sát vi)c ch'p hành các quy
ñGnh v v#n t$i khách bVng ôtô trong b n xe như:
– Ki+m tra vi)c ch'p hành các quy ñGnh v v#n t$i t i b n xe
– Ph i h?p vBi chính quy n ñGa phương và các cơ quan có liên quan trong vi)c
ki+m tra và xp lý các hành vi vi ph m t i b n xe theo quy ñGnh c a pháp lu#t.
* Trách nhi m và quy n hGn c/a ñơn v- kinh doanh, khai thác bDn xe ñ=i v>i
khách ñi xe và doanh nghi p v n t i
– Ký h?p ñ5ng vBi doanh nghi)p v#n t$i ñ+ thjc hi)n vi)c ñón tr$ khách t i b n
theo quy ñGnh c a cơ quan qu$n lý tuy n và các h?p ñ5ng dGch vK phKc vK lái xe, phK
xe, nhân viên phKc vK trên xe và các dGch vK k€ thu#t.
NMTCVTOT • 169
– Xác nh#n vào “SC nh#t trình ch y xe”.
– B$o ñ$m tr#t tj an toàn, v) sinh cho khách và xe trong b n.
– Ch'p hành các quy ñGnh v qu$n lý b n xe và chGu sj ki+m tra, ki+m soát c a cơ
quan qu$n lý nhà nưBc.
– Gi_ gìn tr#t tj – an ninh, ngăn chDn các hành vi gây m't tr#t tj, m€ quan và v)
sinh – môi trư:ng t i b n xe; ñ nghG cơ quan nhà nưBc có thhm quy n xp lý nh_ng
hành vi vi ph m t i b n xe và ñư?c yêu c0u b5i thư:ng thi)t h i do nh_ng hành vi ñó
gây ra.
* Trách nhi m và quy n hGn c/a doanh nghi p v n t i

– Ch'p hành các quy ñGnh liên quan ñ n v#n t$i khách bVng ôtô và các quy ñGnh
khác có liên quan ñ n tr#t tj an toàn t i b n xe.
– Thjc hi)n h?p ñ5ng ñã ký vBi ñơn vG kinh doanh, khai thác b n xe; ñư?c trjc
ti p bán vé t i b n hoDc u} thác cho ñơn vG kinh doanh, khai thác b n xe bán vé.
– B trí ñ và ñúng s xe ñ$m b$o ch't lư?ng ñã ñư?c cơ quan qu$n lý tuy n ch'p
thu#n ñưa vào ho t ñ ng t i b n xe.
– TC ch/c thjc hi)n ñúng hành trình, lGch trình v#n t$i khách trên tuy n.
– ðón, tr$ khách ñúng vG trí quy ñGnh trong ph m vi b n xe.
* Trách nhi m và quy n hGn c/a khách tGi bDn xe
– Ch'p hành sj hưBng d–n c a ñơn vG kinh doanh, khai thác b n xe, lái xe, nhân
viên phKc vK trên xe và nh_ng quy ñGnh khác c a Nhà nưBc t i b n xe
– Không mang theo nh_ng hàng hoá Nhà nưBc c'm lưu thông
– ðư?c yêu c0u bán vé theo ñúng giá quy ñGnh và b trí chm ng5i trên ôtô theo
ñúng s gh ñã ñư?c ghi trên vé, ñư?c mang theo hành lý nh^ g(n ñ n 10kg mi[n cưBc
và ñư?c x p hàng hoá ñã mua vé cưBc lên ôtô theo hưBng d–n
– Khi không có nhu c0u ñi, ñư?c tr$ l i vé trưBc khi chuy n xe ñó làm th tKc
xu't b n ít nh't là 30 phút, khi ñó s• ñư?c hoàn l i 90% s ti n ghi trong vé.
6. Kinh doanh, khai thác b<n xe
ðơn vG kinh doanh, khai thác b n xe chGu sj qu$n lý c a cơ quan qu$n lý Nhà
nưBc chuyên ngành v giao thông v#n t$i ñư:ng b và c a cơ quan qu$n lý Nhà nưBc
khác có liên quan t i b n xe.
N i dung kinh doanh, khai thác b n xe:
– Cho thuê qu0y bán vé hoDc ký h?p ñ5ng nh#n u} thác bán vé vBi các doanh
nghi)p v#n t$i;
– TC ch/c bán vé cho khách, s<p x p xe ôtô khách vào b n ñón khách, tr$ khách
b$o ñ$m tr#t tj an toàn;
– TC ch/c trông gi_ xe;
NMTCVTOT • 170
– TC ch/c các dGch vK x p, db, b$o qu$n hàng, hành lý cho khách;
– TC ch/c các dGch vK b$o ñ$m v) sinh môi trư:ng;
– TC ch/c các dGch vK b$o dưbng, spa ch_a xe, tC ch/c các dGch vK phKc vK
khách, lái xe, phK xe và nhân viên phKc vK trên xe, qu$n lý, b$o trì k t c'u h t0ng,
phòng ch ng cháy nC trong b n xe, kinh doanh các dGch vK khác theo quy ñGnh c a pháp
lu#t.
7. V,n t.i hành khách qu?c t<
a. Khái ni,m vV khách qu;c t
Vi)c v#n chuy+n hành khách k+ c$ khách du lGch gi_a hai nưBc ñư?c thjc
hi)n bVng phương ti)n theo hbnh th/c ñi thzng nơi hành khách ñi tBi nơi hành
khách ñ n (ñ i vBi v#n chuy+n hành khách). Phương ti)n v#n chuy+n theo tuy n
v#n t$i khách c ñGnh gi_a 2 qu c gia ph$i xu't phát và k t thúc t i b n xe theo
quy ñGnh.
b. Yêu cPu ñ;i vHi v n t i hành khách qu;c t
* Yêu c0u ñ i vBi qu c t phương ti)n và ngư:i ñi u khi+n phương ti)n khi
ho t ñ ng v#n t$i hành khách qu c t trên ñư:ng ph$i có ñ các lo i gi'y t: c0n
giá trG sp dKng sau ñây ñ+ xu't trình cho nhà ch/c tr^ch khi c0n thi t:
– Gi'y phép liên v#n gi_a 2 qu c gia và phù hi)u;
– Gi'y ch/ng nh#n ñăng ký phương ti)n;
– Gi'y ch/ng nh#n ki+m ñGnh an toàn k€ thu#t và b$o v) môi trư:ng cùng vBi
tem ki+m ñGnh an toàn k€ thu#t và b$o v) môi trư:ng;
– Gi'y phép lái xe phù h?p vBi lo i xe ñang lái;
– Gi'y ch/ng nh#n b$o hi+m trách nhi)m dân sj c a ch xe cơ giBi;
– Gi'y phép lưu hành ñDc bi)t
Ngoài ra các xe ph$i có thêm gi'y t: sau:
ð i vBi xe v#n chuy+n khách ch y tuy n c ñGnh ph$i có thêm:
Phù hi)u “xe ch y tuy n c ñGnh” liên v#n gi_a 2 qu c gia;
SC nh#t trình ch y xe v#n chuy+n khách gi_a 2 qu c gia theo quy ñGnh;
B$ng kê danh sách hành khách ñi xe.
ð i vBi xe v#n chuy+n khách theo h?p ñ5ng v#n chuy+n khách du lGch ph$i
có thêm:
Phù hi)u “xe ch y h?p ñ5ng” hoDc bi+n hi)u xe v#n chuy+n khách du lGch do cơ
quan có thhm quy n c'p;
H?p ñ5ng v#n chuy+n khách hoDc b$n phôtô có d'u xác nh#n c a doanh nghi)p,
ch phương ti)n.
NMTCVTOT • 171
– ð i vBi xe v#n chuy+n hàng hóa ph$i có b$ng kê khai hàng hóa và các gi'y t:
có liên quan ñ n hàng hóa.
– Phương ti)n v#n t$i qua l i gi_a hai nưBc ph$i là xe ô tô có tay lái phía bên trái
theo chi u xe ch y, có kích thưBc và t$i tr(ng phù h?p vBi quy ñGnh c a mmi nưBc.
– Phương ti)n v#n t$i ñư:ng b khi ho t ñ ng trên lãnh thC gi_a 2 qu c gia ph$i
dFng, ñm t i các tr m nghk, ñi+m dFng hoDc b n xe và ph$i mua phí giao thông, phí b n
bãi, các lo i phí và l) phí khác theo quy ñGnh c a các qu c gia.
– Phương ti)n c a các qu c gia khi tham gia v#n chuy+n không ph$i thay ñCi bi+n
ñăng ký c a nưBc mình khi ho t ñ ng trên lãnh thC c a nưBc kia.
– Lái xe thjc hi)n v#n t$i qu c t gi_a 2 qu c gia ph$i có gi'y phép lái xe qu c
gia hoDc qu c t phù h?p vBi lo i xe ñang ñi u khi+n và không ph$i ñCi gi'y phép lái xe
khi ho t ñ ng trên lãnh thC c a nưBc kia.
4.4. T CH„C V N T I HÀNH KHÁCH DU L”CH
Trong ngành du lGch ph$i có v#n t$i, hay c0n ph$i có v#n t$i mBi có du lGch, ngư?c
l i du lGch làm cho v#n t$i phát tri+n. Giao thông v#n t$i thu#n l?i, an toàn là nhân t
quan tr(ng trong vi)c thúc ñhy ñi du lGch, qua ñó có th+ khai thác, sp dKng h t công
su't, tài s$n, s/c lao ñ ng, tài nguyên c a du lGch.
1. Khái ni#m
V n t i khách du lQch là vi)c cung c'p dGch vK v#n chuy+n khách du lGch theo
tuy n du lGch, theo chương trình du lGch và t i các khu du lGch, ñi+m du lGch, ñô thG
du lGch.
Khi ñưa xe ra v#n t$i khách du lGch ph$i có chương trình du lGch theo tuy n du
lGch ñ i vBi xe thu c ngành du lGch qu$n lý, h?p ñ5ng du lGch kèm theo chương trình du
lGch ñ i vBi xe c a tC ch/c, cá nhân h?p ñ5ng vBi ngành du lGch.
2. Yêu cmu c9a v,n t.i trong du lSch
Ngoài các ch/c năng, nhi)m vK có tính ch't chung c a v#n t$i phKc vK dân sinh,
phKc vK kinh t , v#n t$i du lGch có nh_ng yêu c0u ñDc ñi+m riêng sau:
– B$o ñ$m ñi l i cho khách du lGch m t cách an toàn, ñDc bi)t chính xác v mDt
th:i gian, ñ5ng th:i vBi vi)c ti)n l?i k t h?p vBi vi)c xem ng<m phong c$nh trên tuy n
du lGch.
– Ti)n nghi c a phương ti)n ph$i tho$i mái, ñáp /ng yêu c0u v dGch vK sinh ho t
cho khách trên phương ti)n: ăn u ng, gi$i trí, chKp $nh...
– B$o ñ$m sp dKng h?p lý các kh$ năng c a phương ti)n v s lư?ng ngư:i trong
ñoàn không gi ng nhau, nhu c0u c a khách cũng không gi ng nhau, ñ+ vFa tho$ mãn
nhu c0u c a khách vFa ñ$m b$o hi)u qu$ kinh doanh c a doanh nghi)p.
– Quá trình v#n chuy+n cũng là quá trình hưBng d–n du lGch, ñ5ng th:i cũng là
quá trình trjc ti p ti p xúc vBi khách hàng ñ+ qu$ng cáo, ti p thG cho ho t ñ ng c a
doanh nghi)p, nên doanh nghi)p c0n ph$i bi t k t h?p yêu c0u này. ð+ làm ñư?c ñi u
NMTCVTOT • 172
ñó doanh nghi)p c0n ñào t o các lái xe có trình ñ , hi+u bi t văn hoá du lGch, có trình ñ
giao ti p t t.
– Ph$i có nh_ng phương án ñi u chknh bC xung sÅn có ñ+ ñ i phó kGp th:i vBi
nh_ng trư:ng h?p ñ t xu't x$y ra, tránh nh_ng bjc d(c x$y ra cho khách (ch#m th:i
gian, sj c d(c ñư:ng, b^ quên khách...).
3. ðgc ñiXm c9a kinh doanh v,n t.i du lSch
Quá trình s$n xu't v#n t$i là m t quá trình khép kín, nó bao g5m các công ño n
sau: hành khách lên phương ti)n – v#n chuy+n – hành khách xu ng phương ti)n.
V#n t$i du lGch cũng là m t b ph#n trong v#n t$i hành khách. Tuy nhiên quy trình
công ngh) trong v#n t$i du lGch có nh_ng ñDc ñi+m riêng sau:
Quy trình công ngh, s n xu@t v n t i trong du lQch cPn ñư<c mVm hoá theo yêu
cPu v n t i cAa tour du lQch: Vì hành trình du lGch theo yêu c0u c a khách có nh_ng
dGch vK xen k• như ăn, nghk, ch: ñ?i, chKp $nh... nên có chm có th+ rút ng<n th:i gian,
có chm l i kéo dài hơn.
Quy trình công ngh, s n xu@t v n t i trong du lQch mang tính t ng h<p cao: Vì
ngoài vi)c di chuy+n ra, trong quy trình công ngh) v#n t$i có thêm các dGch vK ngoài
v#n t$i E ngay trên xe theo yêu c0u c a khách hay là trên tuy n ñư:ng ñi, mà không
ph$i ñơn thu0n theo sj thuê bao phương ti)n hay thuê v#n chuy+n, như: mua bán, gi$i
trí, giBi thi)u, tư v'n thông tin...
4. ði:u ki#n kinh doanh v,n t.i khách du lSch
Chk các doanh nghi)p, h kinh doanh có ñ các ñi u ki)n sau mBi ñư?c phép kinh
doanh v#n t$i khách du lGch.
– Có ñ0y ñ ñi u ki)n quy ñGnh kinh doanh v#n t$i hành khách bVng ô tô.
– Khi xe ho t ñ ng ph$i có h?p ñ5ng v#n t$i khách du lGch hoDc h?p ñ5ng dGch
vK, chương trình, lGch trình bVng văn b$n ghi tF th:i gian, ñi+m ñi, ñi+m ñ n, s lư?ng
khách, giá cưBc và tuy n ñư:ng xe ch y.
– Niên h n sp dKng theo quy ñGnh và ñ t tiêu chuhn v an toàn k€ thu#t, b$o v)
môi trư:ng, ch't lư?ng dGch vK.
– Xe v#n t$i khách du lGch ph$i có phù hi)u theo quy ñGnh.
– Các ñi u ki)n khác theo quy ñGnh c a pháp lu#t v du lGch.
– Doanh nghi)p, h kinh doanh có ñ ñi u ki)n theo quy ñGnh ñ u ñư?c khai thác
v#n t$i khách du lGch.
– Xe ô tô ñăng ký bi+n s nưBc ngoài không ñư?c khai thác v#n t$i khách các
tuy n du lGch n i ñGa trên lãnh thC Vi)t Nam.
– Xe v#n chuy+n khách du lGch ph$i b$o ñ$m các ñi u ki)n phKc vK khách du lGch
theo quy ñGnh.
– Xe v#n chuy+n khách du lGch khi ho t ñ ng ph$i g<n phù hi)u “XE VeN
CHUY†N KHÁCH DU LÉCH”
NMTCVTOT • 173
– Khi ñưa xe ra v#n t$i khách du lGch ph$i có chương trình du lGch theo tuy n du
lGch ñ i vBi xe thu c ngành du lGch qu$n lý, h?p ñ5ng du lGch kèm theo chương trình du
lGch ñ i vBi xe c a tC ch/c, cá nhân h?p ñ5ng vBi ngành du lGch.
– Nghiêm c'm các xe ñăng ký khai thác v#n t$i khách du lGch tC ch/c bán vé cho
khách.
5. Khai th•c v,n t.i khách du lSch
Quá trình v#n t$i du lGch bao g5m các bưBc sau ñây
* Khâu chu]n b- ký hMp ñTng
C0n tìm hi+u, khai thác ngu5n khách; lja ch(n phương ti)n phù h?p vBi s lư?ng
khách trong ñoàn cũng như yêu c0u ñDt ra c a ñoàn khách sao cho ñ$m b$o hi)u qu$
khai thác phương ti)n l i ñáp /ng t i ña nhu c0u c a khách.
* Giai ñoGn ñón khách
Vì ñi+m ñón tr$ khách không Cn ñGnh l i ph$i ñúng gi: nên c0n tho$ thu#n v
ñi+m ñón tr$ khách ngay tF khâu ký h?p ñ5ng (có th+ ñón t i nhà n u s lư?ng khách ít
hoDc t i m t ñi+m ñ0u m i giao thông n u s lư?ng khách trong ñoàn ñông) ñ+ tF ñó có
k ho ch ñi u phương ti)n, nh't là t i các ñi+m chuy+n t$i khi có nhi u phương th/c
v#n t$i tham gia vào hành trình du lGch. Sau khi ñón khách, phKc vK khách lên xe: s<p
x p chm ng5i, chm ñ+ hành lý mang theo...
* Trong quá trình v n chuy n
Trong quá trình này ngoài dGch vK chính là v#n chuy+n còn có nh_ng dGch vK bC
xung khác như: ñm xe trên ñư:ng ñ+ cho khách ng<m c$nh, chKp $nh lưu ni)m, vào ch?
mua bán, tìm h khách nơi lưu trú, gi$i trí... Trong hành trình v#n chuy+n c0n t o tâm lý
vui v— tho$i mái cho khách ñ+ khách có th+ quên ñi nh_ng m)t mî do sj di chuy+n
mang l i.
* Giai ñoGn xu=ng xe và ti{n khách
ðây là giai ño n cu i cùng trong hành trình du lGch, nó cũng là giai ño n d[ ñ+ l i
'n tư?ng cho du khách, cho hi)u qu$ c a chuy n ñi. TrưBc khi khách xu ng xe có th+
hưBng d–n khách mua quà lưu ni)m, tDng quà cho khách (ñDc bi)t c0n có ñ i vBi ñoàn
khách VIP), chào ti[n khách ni m nE...
4.5. T CH„C V N T I HÀNH KHÁCH H–P ðŽNG VÀ CHO THUÊ XE
1. Khái ni#m
V n t i khách theo hMp ñTng là v#n t$i khách không theo tuy n c ñGnh, ñư?c thjc
hi)n theo h?p ñ5ng v#n t$i ñó ñư?c ký k t gi_a ngư:i thuê v#n t$i và ngư:i v#n t$i.
2. Quy ñSnh khai thác v,n t.i khách theo hfp ñwng
– Doanh nghi)p, h kinh doanh có ñ0y ñ ñi u ki)n quy ñGnh ñ i vBi kinh v#n t$i
hành khách ñ u ñư?c khai thác v#n t$i khách theo h?p ñ5ng.
– Xe ô tô v#n t$i khách theo h?p ñ5ng ph$i có phù hi)u “XE HËP ðÊNG” theo
m–u.
NMTCVTOT • 174
– Xe ô tô khách ñăng ký E nưBc ngoài không ñư?c khai thác v#n t$i khách theo
hình th/c h?p ñ5ng trên lãnh thC Vi)t Nam.
3. Hfp ñwng v,n chuyXn khách
– Xe ô tô khách v#n chuy+n khách theo h?p ñ5ng ph$i có h?p ñ5ng v#n t$i bVng
văn b$n theo m–u h?p ñ5ng do pháp lu#t quy ñGnh.
– Trong h?p ñ5ng v#n t$i ph$i ghi tF th:i gian thjc hi)n h?p ñ5ng, ñGa chk cK th+
nơi ñi, nơi ñ n, s lư?ng khách và hành trình ch y xe;
– Khi v#n chuy+n hành khách theo h?p ñ5ng lái xe ph$i mang theo h?p ñ5ng, n i
dung h?p ñ5ng ph$i phù h?p vBi b$n h?p ñ5ng lưu t i doanh nghi)p, h kinh doanh cá
th+ khi phát hành h?p ñ5ng. H?p ñ5ng ph$i ghi rF ñi+m ñi, ñi+m ñ n, các ñi+m ñón tr$
khách, s lư?ng khách t i tFng ñi+m.
– Nh_ng xe ñó ñăng ký khai thác tuy n c ñGnh, n u có nhu c0u v#n chuy+n khách
theo h?p ñ5ng th:i doanh nghi)p gpi "Gi'y ñ nghG khai thác v#n t$i khách bVng ô tô
theo h?p ñ5ng" ñ n cơ quan qu$n lý tuy n ñ+ ñư?c c'p phù hi)u “XE HËP ðÊNG”
theo th:i h n h?p ñ5ng ñó ký.
– Nghiêm c'm các xe v#n chuy+n khách theo h?p ñ5ng tC ch/c bán vé cho khách
ñi xe.
4.5. T CH„C V N T I HÀNH KHÁCH B•NG XE CON
4.5.1. PHÂN LOžI VeN CHUY†N HÀNH KHÁCH B¸NG XE CON
Xe con ch qu$n là xe con c a các ñơn vG, cơ quan ñ+ phKc vK nhu c0u ñi l i c a
các thành viên quan tr(ng trong cơ quan ñó.
Xe con cá nhân là xe con c a các cá nhân sp dKng trong các chuy n ñi c a
chính mình.
NMTCVTOT • 175
V#n t$i hành khách bVng xe con
Xe con c a các ñơn vG, Xe con c a các ñơn vG v#n Xe con c a các cá nhân
cơ quan (ch qu$n) t$i (công c ng) (tư nhân)
*# $ $ $bV $(!$+ $ *# $ $ $ <+$( $ ' $thuê$(!$+ $
T<c xi tj do T<c xi hành trình

Sơ ñw 4.2. Sơ ñw v,n chuyXn hành khách bdng xe con
Xe con cho thuê: ð+ tho$ mãn nhu c0u sp dKng xe con cho các cá nhân, E nh_ng
thành ph ngư:i ta thư:ng tC ch/c nh_ng ñơn vG v#n t$i cho thuê xe con. Th:i gian thuê
xe có th+ là 1 ca, 1 ngày... Sau khi ký h?p ñ5ng cK th+ v : th:i gian thuê xe, tình tr ng
k€ thu#t c a xe và các phK tùng kèm theo, trách nhi)m c a ngư:i thuê xe, bên v#n t$i s•
ti n hành giao xe cho ngư:i thuê t i ñGa ñi+m ñDt t i nơi thu#n ti)n ñ+ ngư:i thuê xe sp
dKng giao thông công c ng ñư?c thu#n l?i. Vi)c thuê xe có th+ ñư?c ti n hành theo hai
cách: thuê c$ xe và lái, thuê xe không. Giá thuê xe có th+ tính theo th:i gian thuê hoDc
theo quãng ñư:ng lăn bánh.
V#n t$i taxi là hình th/c sp dKng xe con ñ+ ñáp /ng nhu c0u ñi l i c a hành khách.
Trong n i dung ph0n này ch y u ñi vào nghiên c/u vi)c tC ch/c v#n t$i hành khách
bVng taxi.
4.5.2. T¦ CH§C VeN TfI HÀNH KHÁCH B¸NG TAXI
1. Khái ni#m
– Xe taxi là lo i xe ôtô có không quá 8 gh (k+ c$ gh ngư:i lái) ñư?c thi t k ñ+
v#n chuy+n khách ñáp /ng các ñi u ki)n v#n chuy+n taxi.
– Kinh doanh v n t i khách b3ng taxi là kinh doanh v#n t$i khách bVng ô tô có
lGch trình và hành trình theo yêu c0u c a khách; cưBc tính theo ñ5ng h5 tính ti n.
– ði m ñƒ xe taxi là nơi cơ quan có thhm quy n quy ñGnh cho xe taxi ñư?c ñm ch:
ñón khách hoDc ñm trong th:i gian ngFng v#n hành.
2. Yêu cmu ñ?i v]i v,n t.i taxi
a. Yêu cPu ñ;i vHi phương ti,n v n t i taxi
* V>i phương ti n
NMTCVTOT • 176
– Có không quá 8 gh (k+ c$ gh ngư:i lái) ñư?c thi t k ñ+ v#n chuy+n khách:
có niên h n sp dKng theo quy ñGnh; có ch/ng nh#n ki+m ñGnh an toàn k€ thu#t và b$o v)
môi trư:ng phương ti)n giao thông cơ giBi ñư:ng b .
– Có máy b ñàm liên h) vBi Trung tâm ñi u hành c a doanh nghi)p.
– có phù hi)u “XE TAXI”; trên nóc taxi ph$i g<n c ñGnh h p ñèn có ch_
“TAXI” hoDc “METER TAXI” bVng ch_ in nhãn tF ñư?c c$ phía trưBc và phía sau h p
ñèn. Trên h p ñèn có th+ ghi thêm tên doanh nghi)p, s ñi)n tho i c a doanh nghi)p vBi
cb ch_ và s nh^ hơn cb ch_ “TAXI” hoDc “METER TAXI”. H p ñèn ph$i ñư?c b#t
sáng ñ5ng th:i vBi h) th ng ñèn chi u sáng c a xe.
– Phía mDt ngoài hai bên thành xe ph$i ghi tên, s ñi)n tho i doanh nghi)p, bi+u
trưng lôgô c a doanh nghi)p (n u có), s th/ tj xe taxi (theo s th/ tj c a doanh nghi)p
qu$n lý).
* ðTng hT tính ti n: Xe taxi ph$i có ñ5ng h5 tính ti n theo quy ñGnh sau:
– ð5ng h5 tính ti n ñư?c tính bVng ti n Vi)t Nam (VNð) ñơn giá trên s ki lô mét
lăn bánh.
– ð5ng h5 ñư?c l<p E vG trí h?p lý ñ+ khách ñi xe và lái xe quan sát d[ dàng.
– ð5ng h5 tính ti n ph$i ñư?c ñGnh kỳ ki+m ñGnh, kŸp chb theo quy ñGnh c a cơ
quan Nhà nưBc có thhm quy n. Khi thay ñCi giá cưBc doanh nghi)p ph$i báo cáo vBi cơ
quan ki+m ñGnh ñ+ ki+m tra và kŸp chì l i.
b. ði=m ñy xe taxi
* ði m ñƒ xe taxi ñưMc chia làm 2 loGi
ði+m ñm xe taxi do doanh nghi)p taxi tC ch/c và qu$n lý;
ði+m ñm xe taxi công c ng do ngành giao thông v#n t$i ñGa phương tC ch/c và
qu$n lý.
* Yêu c5u ñ=i v>i ñi m ñƒ xe taxi
– ð$m b$o an toàn và tr#t tj giao thông ñô thG, b$o ñ$m yêu c0u phũng, ch ng
cháy nC và v) sinh môi trư:ng ;
– Vi)c l#p hoDc bãi b^ ñi+m ñm xe taxi công c ng do ‡y ban nhân dân c'p tknh
hoDc cơ quan ñư?c U} ban nhân dân c'p tknh u} quy n quy ñGnh phù h?p vBi quy ho ch
phát tri+n m ng lưBi giao thông v#n t$i c a ñGa phương; ưu tiên b trí ñi+m ñm taxi công
c ng t i các nhà ga, b n c$ng, sân bay, b n xe, khu dân cư, trung tâm văn hoá, siêu thG,
khách s n,...
3. Nhyng trưhng hfp thưhng sT d7ng taxi
V#n t$i taxi r't phC bi n trong v#n t$i hành khách E các nưBc, ñDc bi)t E các thành
ph lBn nó bC xung hm tr? cho các hình th/c v#n t$i hành khách khác. Taxi thư:ng ñư?c
sp dKng phC bi n trong các trư:ng h?p sau:
– Nh_ng chuy n ñi yêu c0u nhanh chóng khhn trương;
– Nh_ng chuy n ñi yêu c0u v#n chuy+n tF cpa ñ n cpa (ñi và ñ n t#n cpa nhà);
NMTCVTOT • 177
– Nh_ng chuy n ñi mà E vùng ñó m ng lưBi hành trình v#n t$i công c ng không
ñ$m b$o hoDc chưa có;
– Nh_ng chuy n ñi mà hành khách m ng theo nhi u hành lý;
– Nh_ng chuy n ñi vào nh_ng th:i ñi+m m ng lưBi v#n t$i công c ng không
làm vi)c
4. ðgc ñiXm c9a v,n t.i taxi
– Nhu c0u sp dKng taxi thay ñCi theo th:i gian (theo gi: trong ngày: gi: r't sBm,
khuya; theo ngày trong tu0n: ngày làm vi)c và ngày nghk; theo mùa; theo hưBng).
– Kh i lư?ng hành khách do v#n t$i taxi ñ$m nh#n chi m m t t} tr(ng r't nh^
trong tCng kh i lư?ng hành khách v#n chuy+n.
– S chuy n sp dKng taxi trong năm c a ngư:i dân phK thu c vào nhi u y u t
(phong tKc t#p quán, thu nh#p bình quân ñ0u ngư:i, giá c$ v#n t$i taxi...)
– ð dài chuy n ñi trong v#n t$i taxi h t s/c ña d ng phK thu c nhi u y u t .
– S ngư:i cùng ñi (nhóm) trên 1 xe taxi có th+: tF 1 ñ n s/c ch/a t i ña c a xe.
Ví dK vBi xe 4 chm, các kh$ năng có th+ là:
+ 1 ngư:i + 2 ngư:i
+ 3 ngư:i + 4 ngư:i.
– Phương ti)n sp dKng trong v#n t$i taxi yêu c0u có tính năng t c ñ cao, có chm
ñ+ hành lý, có thi t bG tính ti n tj ñ ng, có ñèn hi)u, có ký hi)u riêng.
– Th:i gian ho t ñ ng bình quân c a m t xe trong ngày tF 14 – 15 gi:, th:i gian
làm vi)c c a taxi thư:ng là su t c$ ngày ñêm (ñ i vBi nh_ng thành ph lBn), quãng
ñư:ng xe ch y trong ngày lBn tF 200 – 300 Km / ngày.
– Giá cưBc trong v#n t$i taxi thư:ng ñư?c tính theo s l0n mE cpa xe, s Km xe
lăn bánh và th:i gian ch: ñ?i ñư?c tr$ ti n.
5. Các phương án g|i taxi
a. ðón taxi tDi các ñi=m ñy
• nh_ng nơi t#p trung ñông ngư:i (ga, c$ng, siêu thG, nhà hát, tri+n lãm, công
viên, b)nh vi)n...) hoDc nh_ng ñư:ng ph chính thư:ng b trí tr m ñm taxi. Nh_ng taxi
không có khách thư:ng x p hàng nVm t i các tr m ñm. Vi)c lja ch(n tr m ñm taxi c0n
ñ$m b$o thu#n ti)n cho hành khách (ñi b ít) và kho$ng cách gi_a chúng ph$i phù h?p
(thông thư:ng ≤ 2 Km2 di)n tích thành ph có m t ñi+m ñm). Nh_ng tr m ñm nào có s
lư?ng xe taxi ñ n > 40 xe / gi: thì tC ch/c ñi u ñ (th/ tj xe ra vào), tuy nhiên cũng có
nh_ng trư:ng h?p do nhu c0u sp dKng taxi cao cho nên cũng có th+ không còn xe.
Thông thư:ng phương án này có kho$ng 20 – 30% s lư?ng khách sp dKng.
b. ðón taxi trên ñưKng (vzy taxi)
Khi xe taxi ch y trên ñư:ng (không có khách ñèn xanh), hành khách có th+ ñ/ng
E trên ñư:ng ñ+ v–y các xe taxi không khách ch y ngang qua. Khi sp dKng phương án
NMTCVTOT • 178
này, hành khách không ph$i ñi b tBi các tr m ñm taxi nhưng ph$i ch: ñ?i E trên ñư:ng.
Th:i gian ch: ñ?i c a hành khách phK thu c vào t0n su't xe taxi ch y trên ñư:ng, th:i
gian g(i taxi, vG trí g(i taxi. T i các trKc l giao thông lBn nơi mà m#t ñ taxi cao thì
phương án phát huy hi)u qu$ thông thư:ng kho$ng 20 – 50% s lư?ng khách sp dKng.
c. Gii taxi qua ñi,n thoDi cho các chuy n ñi ngay ho+c ñ+t trưHc
Phương án này r't ch ñ ng cho hành khách và ñ i vBi c$ các hãng taxi. Các hãng
taxi có m t s s ñi)n tho i (các s ñi)n tho i thông thư:ng r't d[ nhB) do tCng ñài phK
trách khi khách có nhu c0u g(i các chuy n ñi ngay hay ñDt trưBc tCng ñài ti p nh#n
thông tin, thông qua m ng liên l c n i b tCng ñài ñi u xe taxi g0n vG trí ñón khách nh't
ñ n ñón.
Hành khách g(i ñi)n tho i báo trưBc th:i gian, ñGa ñi+m và nơi ñ n (ñDt trưBc
taxi), hoDc g(i ñi)n tho i báo nhu c0u sp dKng taxi ngay. Khi g(i taxi theo phương án
này hành khách không ph$i ñi b cũng như không ph$i ch: ñ?i
VBi phương án này n u trung tâm ñi u hành t t thì gi$m ñáng k+ quãng ñư:ng
ch y không c a xe ñ n vG trí ñón khách nâng cao hi)u qu$ ho t ñ ng c a các hãng taxi.
Tuy nhiên trong thjc t hi)n nay do r't nhi u b't c#p nh't là trong h) th ng liên l c n i
b c a các hãng taxi không ñư?c b$o m#t cho nên các taxi khác có th+ nh#n ñư?c thông
tin d–n ñ n tình tr ng tranh dành khách c a các xe gây ra tai n n giao thông trên ñư:ng.
6. TR ch†c v,n chuyXn taxi
a. NWi dung công tác t ch c v n chuy=n taxi ñư<c th= hi,n qua sơ ñ_ sau:
Nghiên c/u Xác ñGnh nhu c0u v#n chuy+n taxi

nhu c0u v#n chuy+n taxi
Xác ñGnh ch ñ công

TC ch/c lao ñ ng
tác, tính toán s lư?ng
cho lái xe
xe taxi
Phân b các ñi+m ñm taxi
L#p bi+u ñ5 ñưa xe taxi ra ho t ñ ng

Qu$ng cáo và
thông tin v taxi
Ngày làm vi)c Ngày nghk
TC ch/c ñưa xe ra ho t ñ ng
Hình 6. Sơ ñw công tác tR ch†c v,n chuyXn taxi
NMTCVTOT • 179
b. Các chY tiêu cAa v n t i taxi
* Quãng ñư2ng xe chGy chung:
Lchg = LTT + LHð + L0TT (4.28)
Trong ñó: LTT – quãng ñư:ng ñư?c tr$ ti n
LHð – quãng ñư:ng huy ñ ng
L0TT – quãng ñư:ng không ñư?c tr$ ti n (không có khách).
* Quãng ñư:ng ñư?c tr$ ti n (Km)
LTT = LTTck + LTTkk (4.29)
ck
Trong ñó: Ltt – quãng ñư:ng ñư?c tr$ ti n khi có chE khách
Lttkk– quãng ñư:ng ñư?c tr$ ti n khi không chE khách (chk có trong
trư:ng h?p g(i ñi)n ñDt trưBc xe taxi).
* H) s quãng ñư:ng ñư?c tr$ ti n
Ltt
β tt = (4.30)
Lchg
* H) s sp dKng quãng ñư:ng
LCK
β= tt
(4.31)
Lchg
H) s β là chk tiêu quan tr(ng ph$n ánh công tác c a taxi trên ñư:ng. Thông
thư:ng β = 0,71 – 0,82 tuỳ thu c vào ñDc ñi+m ho t ñ ng.
* Th:i gian ho t ñ ng c a xe trên ñư:ng (không k+ th:i gian lái xe nghk ăn cơm)
T = tLB + tCð (gi:) (4.32)
Th:i gian ch: ñ?i bao g5m hai lo i:
– Th:i gian ch: ñ?i ñư?c tr$ ti n (theo nhu c0u c a khách ( + )
– Th:i gian ch: ñ?i không ñư?c tr$ ti n ( + )

* H) s sp dKng th:i gian
Ttt
η= (4.43)
T
Trong ñó: Ttt = t lbtt + t cdtt (4.34)
Ttt – th:i gian ñư?c tr$ ti n (gi:)
t lbtt – th:i gian lăn bánh ñư?c tr$ ti n (gi:)
t cdtt – th:i gian ch: ñ?i ñư?c tr$ ti n (gi:)
NMTCVTOT • 180
* Hi)u qu$ sp dKng xe trong m t gi: (s km ñư?c tr$ ti n trong m t gi:)
Ltt
K= (Km/gi:) (4.35)
T
* ð dài bình quân chuy n ñi có khách
LCK
tt
Lbq = (4.36)
ZC
ZC– s chuy n v#n chuy+n
ð dài bình quân chuy n ñi có khách (Lbq) phK thu c:
– Di)n tích thành ph ;
– Sj phân b các ñi+m thu hút hành khách;
– Sj phát tri+n c a các lo i v#n t$i khác.
7. Giá cư]c và doanh thu c9a v,n t.i taxi
a. Giá cưHc v n t i taxi: Trong v#n t$i taxi giá cưBc ñư?c tính theo hai lo i
* Giá cư>c theo quãng ñư2ng
ð i vBi v#n t$i taxi giá cưBc theo quãng ñư:ng ñư?c xác ñGnh trên cơ sE sau:
– Giá mE cpa: ðó là giá cưBc tính ñ0u tiên cho các chuy n vBi m t cj ly nh't
ñGnh, thông thư:ng giá cưBc cao hơn so vBi giá cưBc c a các cj ly ti p theo. Giá mE
cpa ñư?c xác ñGnh sao cho doanh nghi)p taxi thu ñ chi phí ñ i vBi các chuy n ñi vBi
cj ly ng<n và r't ng<n vì ngoài quãng ñư:ng ñư?c tr$ ti n các chuy n taxi ph$i ch y
quãng ñư:ng ñón khách. thông thư:ng giá mE cpa ñư?c tính cho 1Km (CmE cpa ∼ 1 Km)
– Giá cưBc ñ i vBi quãng ñư:ng có khách: ð i vBi giá cưBc này thì cũng theo
nguyên t<c chung khi xây djng giá cưBc v#n t$i như gi$m giá ñ i vBi khách ñi hai
chi u, giá cưBc ñơn vG c a các chuy n ñi có cj ly lBn thì nh^ hơn giá cưBc ñơn vG c a
các chuy n ñi có cj ly nh^…
* Giá cư>c theo th2i gian
CưBc theo th:i gian c a taxi ñư?c tính ñ i vBi th:i gian ch: ñ?i theo yêu c0u c a
khách, ñư?c g(i là th:i gian ch: ñ?i ñư?c tr$ ti n
TCng doanh thu c a taxi ñư?c tính như sau
DT = CKm * ∑ LTT + CCð * ∑TCðTT (4.37)
Ngoài ra còn có m t s kho$n l) phí khác như phK phí ñư:ng, l) phí b n bãi
Trong ñó: CKm – giá cưBc ph$i tr$ cho 1 Km quãng ñư:ng xe ch y
CCð – giá cưBc ph$i tr$ cho 1 gi: ch: ñ?i ñư?c tr$ ti n
Cch – giá cưBc ph$i tr$ cho 1 l0n lên xe (chuy n)
NMTCVTOT • 181
B.ng 4.5. Mjt s? s? li#u v: v,n t.i taxi
S
Chi u Th:i T.gian Nhu c0u
Dâns Di)n S lư?ng
dài BQ gian ch: ðB ñ n taxi cho
tích lư?ng taxi /
(106ngư:i) tBi ñi+m ñ?i xe ñi+m ñm 1Km2
Km2 ñi+m ñm 1000
ñm Km (phút) (phút) D.Tích
dân
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)
>1 220 60 0,73 14,5 11,0 4,6 1,35
> 0,5–1 120 30 0,76 18,0 11,5 4,3 1,25
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)
> 0,25–0,5 80 18 0,80 20,0 12,1 3,2 1,15
> 0,1–0,25 60 11 0,89 23,0 13,4 1,8 1,0
< 0,1 30 3 0,98 27,0 14,7 1,5 0,4
Bi+u ñ5 ñưa xe ra ho t ñ ng
Yêu c0u l#p bi+u ñ5 ñưa xe ra ho t ñ ng ñ$m b$o sp dKng xe có hi)u qu$ và nâng
cao ch't lư?ng phKc vK hành khách.
Cơ sE ñ+ l#p bi+u ñ5 ñưa xe ra ho t ñ ng
– Nhu c0u v#n chuy+n hành khách theo không gian và th:i gian;
– Nh_ng ñi+m thu hút có kh i lư?ng lBn (nhà ga, c$ng, nhà hát, sân bay...)
– S lư?ng xe có và xe t t ;
– Th:i gian làm vi)c bình quân c a m t xe trong ngày;
– TC ch/c lao ñ ng cho lái xe phù h?p.
Chú ý khi l#p bi+u ñ5 ñưa xe ra ho t ñ ng c0n ñ$m b$o:
– Th:i gian có nhu c0u sp dKng t<c xi lBn nh't trong ngày thì c0n s lư?ng xe ho t
ñ ng nhi u nh't.
– Khi có nhu c0u v#n chuy+n không lBn nên rút bBt s xe ho t ñ ng (chú ý thay ca
vào th:i gian thích h?p n u làm vi)c 2 ca ñ+ khî $nh hưEng ñ n s xe ho t ñ ng trên
ñư:ng).
Dja vào bi+u ñ5 ñưa xe ra ho t ñ ng b ph#n ñi u ñ vi t l)nh (ghi m t s chie
tiêu c0n thi t) cho các xe ra ho t ñ ng cK th+.
Bi+u ñ5 ñưa xe ra ho t ñ ng ph$i cân ñ i vBi s xe t t, tC ch/c lao ñ ng cho lái xe
và lo i ngày trong tu0n (ngày thư:ng, ngày nghk)
NMTCVTOT • 182
Chương 4
Câu 1: Lu5ng hành khách? Các phương pháp nghiên c/u lu5ng hành
khách nói chung và lu5ng hành khách ñi bVng xe buýt nói riêng? ði u ki)n
và ph m vi sp dKng h?p lý c a tFng phương pháp?
Câu 2: Các quy lu#t bi n ñ ng lu5ng hành khách? Phân tích $nh
hưEng c a chúng tBi công tác tC ch/c v#n t$i?
Câu 3: Các phương th/c v#n t$i hành khách công c ng trong ñô thG?
Vai trò c a v#n t$i xe buýt trong v#n t$i hành khách ñô thG?
Câu 4: N i dung và yêu c0u ñDt ra ñ i vBi công tác tC ch/c v#n t$i
hành khách bVng xe buýt trong thành ph ?
Câu 5: Các lo i hành trình xe buýt trong thành ph ? Quy trình xây
djng hành trình xe buýt? Các chk tiêu khai thác phương ti)n trên hành
trình?
Câu 6: Yêu c0u ñDt ra ñ i vBi phương ti)n v#n t$i ôtô sp dKng làm xe
buýt trong thành ph ? T i sao ph$i lja ch(n phương ti)n? Phương pháp lja
ch(n và phân bC xe buýt vào ho t ñ ng trên các hành trình?
Câu 7: MKc ñích, tác dKng, yêu c0u và cơ sE xây djng bi+u ñ5 và
th:i gian bi+u ch y xe?
Câu 8: Các lo i t c ñ trong v#n t$i hành khách công c ng bVng xe
buýt? Ý nghĩa và cách xác ñGnh c a tFng lo i t c ñ ?
Câu 9: Sj khác bi)t gi_a v#n t$i hành khách ñư:ng dài bVng ôtô vBi
tC ch/c v#n t$i hành khách bVng xe buýt. ði u ki)n ñ+ kinh doanh v#n t$i
hành khách ñư:ng dài bVng ôtô trên lãnh thC Vi)t Nam.
Câu 10: Vai trò c a v#n t$i ôtô trong vi)c phát tri+n ho t ñ ng du
lGch t i Vi)t Nam? Sj khác bi)t gi_a v#n t$i hành khách và v#n t$i hành
khách du lGch.
Câu 11: Vai trò c a v#n t$i taxi trong h) th ng v#n t$i hành khách ñô
thG? V#n t$i taxi ñư?c sp dKng trong trư:ng h?p nào? Các phương án g(i
taxi? Ph m vi sp dKng h?p lý c a tFng phương án?
NMTCVTOT • 183
Câu 12: Các chk tiêu ñánh giá ho t ñ ng v#n t$i taxi? Cách xác ñGnh
trong các chk tiêu ñó nh_ng chk tiêu nào ñánh giá trjc ti p hi)u qu$ ho t
ñ ng c a v#n t$i taxi? Ý nghĩa c a chúng?
Câu 13: N i dung cơ b$n c a công tác tC ch/c v#n t$i taxi?
PH— L—C 1
CÁC THÔNG S HÌNH H˜C CƠ B N CLA Ô TÔ
Các kích thưBc cơ b$n c a m t s xe Tây Âu, Nh#t B$n, Hàn Qu c, M€ hi)n ñang
lưu hành trên thG trư:ng Vi)t Nam ñư?c trình bày trong b$ng sau.
Chi u
NưBc s$n Dài R ng Cao dài cơ
TT Lo i xe Mã hi)u
xu't (mm) (mm) (mm) sE
(mm)
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)
A Xe con
1 Honda CRX Nh#t 3772 1614 1272 2300
2 Huyndai Excel Hàn Qu c 4275 1608 1384 2383
3 Huyndai Sonata Hàn Qu c 4681 1750 1407 2650
4 I suzu Stylus Nh#t 4194 1679 1390 2451
5 Mazda 626 Nh#t 4554 1689 1500 2576
6 Nissan Maxima GXE Nh#t 4596 1698 1350 2649
7 Nissan Stanza Nh#t 4570 1700 1374 2550
8 Peogeot 405 Pháp 4408 1714 1406 2669
9 Peogeot 505 Pháp 4901 1730 1481 2900
10 Toyota Corolla Nh#t 4326 1656 1330 2430
11 Suzuki 1.6 GLS Nh#t 4075 1600 1380 2365
12 Toyota Cressida Nh#t 4816 1710 1384 2680
13 Toyota Camry Nh#t 4770 1770 1340 2619
NMTCVTOT • 184
14 Toyota CElica Nhât 4445 1727 1280 2525
15 Volvo 740 / 940 / 960 Thu“ ði+n 4830 1760 1410 2770
16 Ford Mustang M€ 4562 1735 1323 2553
17 Audi A8 ð/c 5030 1880 1436 2880
Trung
18 Chang'An SC7080
Qu c 3300 1405 1410 2175
19 Chevrolet Cavalier M€ 4630 1684 1359 2573
20 Citroen ZX Pháp 4070 1688 1399 2540
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)
21 Daihatsu Feroza Nh#t 3700 1580 1720 2175
Trung
22 Fan VW 4385 1674 1415 2471
Qu c
23 Honda Accord Nh#t 4675 1715 1380 2720
24 Hyundai Accent Hàn Qu c 4130 1620 1394 2400
25 Hyundai Grandeur Hàn Qu c 4865 1725 1430 2735
26 Hyundai Lantra Hàn Qu c 4388 1680 1385 2500
27 Mekong Star Super deluxe Vi)t Nam 4585 1750 1865 2640
28 Nissan Sunny Nh#t 4230 1690 1395 2430
B Xe hòm
1 Daihatsu Charade Nh#t 4054 1615 1384 2340
2 Ford Escord Wagon M€ 4351 1694 1360 2500
3 Honda Escord Wagon Nh#t 4745 1715 1400 2720
4 Mazda 323 Nh#t 4155 1669 1380 2415
5 Mitsubishi Precis Nh#t 4100 1608 1384 2383
6 Peugeot 205 Pháp 3705 1560 1364 2420
7 Peugeot 309 Pháp 4051 1628 1395 2469
8 Suzuki 1.3 GL Nh#t 3810 1575 1380 2365
9 Daihatsu Citivan Nh#t 3875 1560 1860 2080
C Xe t.i con và ña năng
9 General Chevrolet Pick up M€ 4927 1950 1788 2984
NMTCVTOT • 185
10 Ford F–Series M€ 5006 2006 1773 2967
11 Jeep Comanche M€ 4554 1821 1721 2867
12 Mazda B2200 / B2600 Nh#t 4511 1669 1565 2760
Pick up Model
13 Nissan
Flat Bed 4X2 Nh#t 4735 1660 1580 2950
Pick up Model
14 Nissan
Regular Bed 4X2 Nh#t 4435 1650 1605 2650
15 Peugeot 504 Pháp 4707 1710 1540 3000
16 Mitsubishi Montero Nh#t 4704 1694 1864 2725
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)
Land Cruiser
17 Toyota STD Nh#t 4675 1800 1820 2730
18 Toyota Land Cruiser LX Nh#t 4350 1690 1910 2600
19 Toyota Land Cruiser GX Nh#t 4675 1800 1955 2730
Land Cruiser
20 Toyota STD Nh#t 4675 1800 1920 2730
21 Toyota Land Cruiser VX Nh#t 4750 1800 1820 2730
22 Isuzu 1.45T NHR55E Nh#t 4590 1695 2095 2490
23 Isuzu 2 T NKR55E Nh#t 4670 1695 2120 2460
24 Isuzu 3T NKR55R Nh#t 5830 1695 2120 3360
25 Isuzu 5T NQR66P Nh#t 6610 1995 2250 3815
D Xe t.i l]n
1 Nissan CLG 87D Nh#t 6630 2220 2560 3745
2 –nt– CLG 87F –nt– 7300 2220 2560 4205
3 –nt– CLG 87H –nt– 7750 2220 2560 4505
4 –nt– CLG 87L –nt– 8590 2220 2560 4975
5 –nt– CPB 14 E –nt– 6210 2425 2685 3750
6 –nt– CPB 14 H –nt– 7700 2425 2685 4500
7 –nt– CPB 14 N –nt– 9500 2425 2685 5650
8 Isuzu* FXZ(6x4) Nh#t 8345 2460 2850 4800
9 Hino 8.5T FC112SA Nh#t– VN 6070 2095 2315 3360
NMTCVTOT • 186
10 Hino 8.5T FC114SA Nh#t– VN 7220 2095 2315 4150
11 Hino 14.2T* FF3HJS Nh#t– VN 7560 2440 2610 4280
12 Hino 14.2T* FF3HMS Nh#t– VN 8720 2440 2610 5050
13 Hino 14.2T* FF3HGS Nh#t– VN 6435 2440 2610 3780
14 Hino 23T* FM1JNKA Nh#t– VN 8520 2430 2630
E Xe bus
1 Xe khách 25 Hoà Bình Vi)t Nam 6350 2150 2800 –
Ghi chú: * Chk tính ñ0u kéo.

PH— L—C 2
M“T S THÔNG S HÌNH H˜C CLA ðOÀN XE VÀ RƠ MOÓC
Ô tô ñ0u kéo Sơ mi rơmoóc Rơmoóc
Mmz 584b
Uapz754b
Ký
Maz 520b
Kpaz 221
Ogaz 832
Zin 130
Gaz 51
Thông s Gaz
hi)u
744
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10)
Tr(ng t$i (t'n) 6.0 10.5 30.0 4.0 7.0 12.0 4.0 6.0
Kích thưBc (m)
Dài 5.12 5.28 7.37 5.19 6.30 9.50 6.02 6.58
R ng 2.11 2.36 2.65 2.20 2.46 2.50 2.35 2.50
Cao 2.13 2.31 2.62 2.62 2.00 3.50 2.16 1.52
Kho$ng cách trKc (m) 3.30 3.30 4.78 3.72 4.34 7.22 2.60 3.00
ðo n chìa trưBc (m) 0.87 1.07 1.00 – – – – –
ðo n chìa sau (m) 0.95 0.90 0.89 – – – – –
V t bánh trưBc (m) 1.58 1.80 1.95 1.65 1.74 1.69 1.80 1.95
NMTCVTOT • 187
V t bánh sau (m) 1.65 1.79 1.2 1.65 1.74 1.69 1.80 1.95
Kho$ng sáng g0m xe 0.24 0.27 0.29 – – – – –

(m)
Bán kính giBi h n ngoài 8.10 7.80 11.2 – – – – –

(m)
Bán kính giBi h n trong 5.2 4.3 7.1 – – – – –

(m)
Bán kính nh^ nh't bánh 7.30 6.70 9.90 – – – – –

trưBc bên ngoài (m)
Bán kính nh^ nh't bánh 0.42 0.51 0.56 0.42 0.48 0.56 0.50 0.56
sau bên ngoài (m)
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10)
S lư?ng trKc 6 6 10 4 4 4 4 4
Cb l p 7.5– 26– 12– 7.5– 9– 12– 26– 12–

20 20 20 20 20 20 20 20
Di)n tích giBi h n (m2) 10.8 12.5 19.5 11.4 15.5 23.8 14.2 16.5
TCng tr. lư?ng xe (t'n) – 3.86 10.1 1.90 2.52 4.0 1.9 3.2
Công su't ñ ng cơ (mã 70 148 180 – – – – –
ljc)
Tiêu hao nhiêu li)t / 26 32 80 – – – – –
100 km
Dung tích thùng nhiên 90 170 450 – – – – –
li)u
Chú thích: Chi u dài c a romoóc bao g5m c$ chi u dài c a càng xe.
NMTCVTOT • 188
PH— L—C 3
CÁC HÃNG Ô TÔ N I TINNG TRÊN THN GIOI
1. Các mác xe c9a châu Âu
Italia Anh ð†c Pháp Thu› ðiXn

1. Ferrari 1.Rolls – Royce 1. Mercedes 1. Peogeot 1. Volvo
2. Fiat 2. Jaguar 2. BMW 2. Renault 2. Saab
3. Alfa Romeo 3. Bentley 3. Volkwagel 3. Citroen
4. Lancia 4. MG 4. Audi
5. Lamborghini 5. Mini 5. Porsche Nga Séc
6. Innocenti 6. Aston Martin 6. Opel 1. Lada 1. Skoda
7. Bugatti 7. MCC (Smart) 2. Volga
8. Maserati 8. Land Rover 3. Kamaz
9. Boxel 9. Lotus Rumani
10. Mazzieri 10. Rover 1. Oltena
11. Micro Vett
12. Torpedo
13. Autobianchi
2. Các mác xe c9a MG
1. Ford (Mustang,...) 6. Dodge

2. Chrysler 7. Jeep
3. General Motor 8. Lincoln
4. Chevrolet 9. Pontiac
5. Cadilac
3. Các mác xe c9a Nh,t B.n
1. Toyota (Corona, Camry, Cressida, Crown, Land Cruiser, Previa, Coaster,

Zace..)
2. Nissan (Vip,Cedric, Bluebird, Sunny, Maxima, Primera, Ternano, Patrol,
PathFinder...)
3. Honda (Accord, Civic, Acura, Legend,...)
4. Mitsubishi (Pajero, Canter,...)
5. Mazda (323, 626, 929)
6. Isuzu (Trooper)
NMTCVTOT • 189
7. Suzuki
8. Daihatsu
9. Hino
10. Infiniti
4. Các mác xe c9a Hàn Qu?c
1. Hyundai (Chair man, Combi, Cosmos, Sonata,)

2. Deawoo (Excel, Cielo, Nubira, Lanos,...)
3. Kia
4. Asia Motor
NMTCVTOT • 190
PH— L—C 4
S LI U V GIAO THÔNG V N T I CLA M“T S ðÔ TH” TRÊN THN GIOI
Dân s Ô tô Bus
T cñ GNP T cñ Ô tô
Di)n Trên
T tăng trên ñ0u TCng tăng Trên thương
Thành ph 1980 tích 1000 TCng s
T trưEng ngư:i s trưEng 1000 dân m i
(103) (km2) dân (103)
1970 – 80 (USD) (103) hàng năm (1980) (1980)
(1980)
(%) 1970–80
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12)
1 Abidjan 1715 11.0 261 1150 85 50 10 2410 1.41 –
2 Accra 1447 6.7 1390 420 27 19 – 709 0.49 7411
3 Amman 1125 4.1 36 1420 81 72 – 433 0.38 32000
4 Ankara 1900 4.4 237 1470 65 34 14.2 781 0.41 –
5 Bangkok 5154 9.1 1569 670 367 71 7.9 6300 1.22 34155
6 Bogota 4254 7.1 – 1180 180 42 7.8 9081 2.13 –
7 Bombay 8500 3.7 438 240 180 21 6.1 3066 0.36 38447
8 Buenos 10100 1.7 210 2390 537 53 10.0 12089 1.20 97245
Aires
NMTCVTOT • 191
9 Cairo 7464 3.1 233 580 239 32 17.0 8177 1.10 42000
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12)
10 Calcutta 9500 3.0 1414 240 95 10 5.6 3160 0.33 28500
11 Harare 670 5.2 – 630 107 160 3.0 504 0.75 5300
12 HongKong 5067 2.5 1060 4240 200 39 7. 9278 1.83 58801
13 Jakatta 6700 4.0 650 430 222 33 9.8 4798 0.72 77781
14 Karachi 5200 5.2 1346 300 184 35 8.4 12064 2.32 17628
15 Kuala 977 3.5 244 1620 37 38 – 1148 1.18 7923

Lumpur
16 Lagos 1321 3.1 665 1010 62 47 – – – 58857
17 Lima 4415 4.2 – 930 333 75 7.2 8853 2.01 1060
18 Manila 5925 5.1 636 690 266 45 8.0 31403 5.30 100725
19 Medelin 2078 3.2 1152 1180 91 44 – 4800 2.31 10800
20 Mexico City 15056 5.0 1479 2090 1577 105 – 18500 1.23 155500
21 Nairobi 1275 8.8 690 420 60 47 – 1100 0.86 –
NMTCVTOT • 192
22 Rio de 9200 2.4 6464 2050 957 104 12.1 11000 1.20 95945
Janero
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12)
23 San Jose, 637 3.5 180 1730 – – – 500 0.78 –

C.R.
24 Sao Paolo 12800 4.5 1493 2050 1935 151 7.8 16400 1.28 240000
25 Seoul 8366 5.0 627 1520 127 15 11.7 13000 1.55 63222
26 Singapore 2413 1.5 618 4430 164 68 6.8 6512 2.70 78038
27 Tunis 1230 6.4 115 1310 38 31 – 642 0.52 –
28 London 6851 –0.9 1579 7920 1932 282 2.6 11479 1.68 78723
29 New York 7086 –1.0 759 11360 1545 218 – 10481 1.48 90692
30 Paris 8800 0.6 454 11730 3240 368 12.3 7100 0.81 255000
31 Stockholm 1528 3.0 6489 13520 391 256 3.0 1850 1.21 34036
32 Stuttgart 581 –0.8 207 13590 199 343 2.5 332 0.57 –
33 Tokyo 8352 –6.6 592 9890 2219 266 2.5 6393 0.77 130427
34 Wellington 135 –0.7 266 7090 61 452 – 256 1.90 24432
NMTCVTOT • 193
PH— L—C 5
PHƯƠNG TI N V N T I CÔNG C“NG VÀ CÁ NHÂN ‚ CÁC ðÔ TH” CÁC NƯOC ASEAN
T} l) phương ti)n trong

Cơ c'u các phương ti)n
Dân s Ô tô và xe máy / các chuy n ñi cơ giBi hoá
trong v#n t$i công c ng
TT Thành ph (1000 1000 dân (TCng s / Ô tô / xe máy / xe ñ p) (%)
ngư:i) (Ô tô / xe máy) Phương ti)n cá Phương ti)n công Ô tô Các phương
nhân c ng buýt ti)n khác
1 BanDung 1300 48 / 14 / 23 / 11
35 / 65 52 – 52
Indonexia (năm 1976)
2 Jakarta 6000
25 / 75 35 65 32 33
3 Surabaya 2300
11 / 51 64 / 16 / 48 / 0 36 5 31
4 Kuala Lampur 1000
90 / 60 53 / 39 / 14 / 0 47 19 28
Malaysia (năm 1978)
5 Manila 5900
45 / 7 25 75 15 60
Philippin (năm 1980)
6 Bangkok 5330
62 / 54 28 / 22 / 6 / 0 72 60 12
Thái Lan (năm 1981)
7 Chiang Mai 150
5 / 35 7 93 7 86
Thái Lan (năm 1977)
NMTCVTOT • 194
.
TÀI LI U THAM KH O
[1] VŨ VĂN BÁCH

Nhyng vBn ñ: cơ b.n v: kinh t<
Nhà xu't b$n Th ng kê, 1998
[2] NGÔ THÉ CÚC
Qu.n lý ñơn vS trong n:n kinh t< thS trưhng
Nhà xu't b$n Th ng kê, 1998
[3] PHAN TI‹N ð§C
Kinh t< thS trưhng
Trư:ng ð i h(c Giao thông V#n t$i
[4] NGUYÐN VĂN ðIcP
Kinh t< v,n t.i
Trư:ng ð i h(c Giao thông V#n t$i, 2003
[5] ðOÀN VĂN HžNH
Hư]ng dœn thành l,p – TR ch†c ho*t ñjng c9a doanh nghi#p tư nhân;
Công ty TNHH; Công ty cR phmn
Nhà xu't b$n Lao ñ ng.
[6] ðÑ PHI HOÀI
Kinh t< vi mô
Nhà xu't b$n Tài chính, 1996
[7] LÊ THÁI LĨNH
TR ch†c v,n t.i ô tô
[8] Nguy[n Văn Lu#n
Kinh t h(c vĩ mô
Nhà xu't b$n Th ng kê
[9] VŨ HUY L¢C
Kinh t< v,n t.i ô tô
[10] NGUYÐN VĂN TH³
Phân tích ho*t ñjng kinh doanh
Nhà xu't b$n Giao thông v#n t$i, 2003
[11] TÓ S¨ SÙA
V,n t.i hành khách
Trư:ng ð i h(c Giao thông v#n t$i
[12] ðžI HµC LUeT
NMTCVTOT • 195
Giáo trình Lu,t kinh t<
Nhà xu't b$n Công an nhân dân
[13] Lu,t doanh nghi#p năm 2005
Nhà xu't b$n Chính trG qu c gia
[14] Lu,t giao thông ñưhng bj
Nhà xu't b$n Chính trG qu c gia
[15] Quy t ñGnh 08 / 2005 / Qð–BGTVT c a B Giao thông v#n t$i ra ngày 10 / 01 / 2005
quy ñGnh v b n xe ô tô khách.
[16] Quy t ñGnh 09 / 2005 / Qð–BGTVT c a B Giao thông v#n t$i ra ngày 10 / 01 / 2005
quy ñGnh v v#n t$i khách bVng ô tô theo tuy n c ñGnh và v#n t$i khách bVng ô tô theo
h?p ñ5ng.
[17] M t s v'n ñ v qu$n lý nhà nưBc

Nhà xu't b$n Chính trG qu c gia.
[18] B Giao thông v#n t$i

Quy t ñGnh s 17– 2007 / Qð–GGTVT quy ñGnh v v#n t$i khách bVng taxi
[19] U} ban thư:ng vK qu c h i

Pháp l)nh v ch't lư?ng hàng hoá s 18 – 1999 / PL – UBTVQH 10 ngày 24 / 12 /
1999.
[20] B Giao thông v#n t$i

Tiêu chuhn 22 – TCN 256 – 99 – Yêu c0u chung v xe khách liên tknh;
Tiêu chuhn 22 – TCN 302 – 02 – 99 – Yêu c0u chung v xe buýt trong thành ph ;
Tiêu chuhn 22 – TCN 224 – 2001 – 99 – Tiêu chuhn v k€ thu#t và b$o v) môi trư:ng
c a phương ti)n giao thông cơ giBi ñư:ng b .
[21] B Khoa h(c công ngh)

TCVN 62211 – 2003 – Khái ni)m v phương ti)n ñư:ng b
Quy ñGnh v các yêu c0u chung ñ i vBi ô tô khách liên tknh (tiêu chuhn 22–TCN 256–99
Có hi)u ljc tF: 01 / 01 / 2000).
Quy ñGnh trách nhi)m và hình th/c xp lý ñ i vBi tC ch/c, cá nhân khi vi ph m trong
qu$n lý, ñi u hành và ho t ñ ng kinh doanh v#n t$i khách bVng ô tô theo Quy t ñGnh s
3633 / 2003 / Qð–BGTVT ngày 02 tháng 12 năm 2003 c a B trưEng B Giao thông
V#n t$i)
Quy ñGnh v vi)c ki+m tra k€ thu#t xu't xưEng ñ i vBi ôtô khách thành ph s$n xu't,
l<p ráp theo thi t k trong nưBc theo Quy t ñGnh s 2090 / 2003 / Qð–BGTVT ngày 16
tháng 7 năm 2003 c a B trưEng B Giao thông V#n t$i)
NghG ñGnh s 23 / 2004 / Nð–CP c a Chính ph v quy ñGnh niên h n sp dKng c a ôtô
t$i và ôtô chE ngư:i
NMTCVTOT • 196
Quy ñGnh v b n xe ôtô khách theo Quy t ñGnh s : 08 / 2005 / Qð–BGTVT ngày 10
tháng 01 năm 2005 c a B trưEng B Giao thông V#n t$i)
Qu y ñ G nh v V#n t $i kh ách b Vn g ôt ô t heo t u y n c ñ Gn h và v#n t $i
kh ách bVn g ô t ô t h eo h ?p ñ5n g (Ban hành kèm theo Quy t ñGnh s : 09 / 2005 /
Qð–BGTVT ngày 10 tháng 01 năm 2005 c a B trưEng B Giao thông V#n t$i).
NMTCVTOT • 197
M—C L—C
Trang
L:i nói ñ0u M
Chương 1: T¦NG QUAN V VeN TfI Ô TÔ M
1.1 V,n t.i ô tô trong h# th?ng v,n t.i M

1.1.1. H) th ng v#n t$i
1. Khái ni)m
2. Phân lo i v#n t$i:
3. Vai trò, tác dKng c a v#n t$i trong n n kinh t qu c dân
4. Tính ch't c a v#n t$i
5. Cơ sE v#t ch't k€ thu#t c a v#n t$i
1.2.2. Vai trò v#n t$i ô tô trong h) th ng v#n t$i
1.2. Tình hình phát triXn c9a ô tô trên th< gi]i và Vi#t Nam
1.2.1. Tình hình phát tri+n c a ô tô trên th giBi
1. TCng quan v lGch sp hình thành và phát tri+n c a ô tô
2. Xu hưBng phát tri+n c a công ngh) ch t o ô tô trên th giBi
3. Xu hưBng kinh doanh ô tô trên th giBi
4. Phát tri+n m ng lưBi ñư:ng và các công trình phK tr? phKc vK cho v#n t$i
1.2.2. Tình hình phát tri+n c a v#n t$i ô tô t i Vi)t Nam
1.3. Các tác nghi#p c9a quá trình s.n xuBt v,n t.i
1. Các tác nghi)p c a quá trình v#n t$i hàng hoá
2. Các tác nghi)p c a quá trình v#n t$i hành khách
1.4. Các ñi:u ki#n khai thác v,n t.i
1.4.1. ði u ki)n kinh t M xã h i
1. Thu nh#p
2. Cơ c'u kinh t (%GDP)
3. Dân cư và ngu5n lao ñ ng Vi)t Nam
4. Các y u t khác
1.4.2. ði u ki)n v#n t$i
1.4.3. ði u ki)n tC ch/c k€ thu#t
1. Ch ñ b$o qu$n phương ti)n
2. Ch ñ khai thác xe
3. Ch ñ b$o dưbng spa ch_a phương ti)n
1.4.4. ði u ki)n khí h#u th:i ti t và các nhân t khác
1. ði u ki)n khí h#u th:i ti t
2. fnh hưEng c a các nhân t khác
1.4.5. ði u ki)n ñư:ng sá
1. M ng lưBi ñư:ng ô tô và c'p h ng k€ thu#t c a ñư:ng
1.5. Năng l{c v,n chuyXn
NMTCVTOT • 198
1.5.1. Kh$ năng thông qua c a ñư:ng
1. Kh$ năng thông xe và s làn xe
2. Kh$ năng thông qua c a nút giao thông
1.5.2. Năng ljc v#n chuy+n c a v#n t$i ô tô
1. Năng ljc v#n chuy+n
1.6. Cơ sF pháp lý cho tR ch†c và qu.n lý v,n t.i ô tô
1.6.1. Các khái ni)m
1.6.2. ði u ki)n, th tKc c'p gi'y phép kinh doanh v#n t$i và các hình th/c h(at ñ ng kinh
doanh v#n t$i
1. ði u ki)n, th tKc c'p gi'y phép kinh doanh v#n t$i
2. Các hình th/c ho t ñ ng kinh doanh v#n t$i
1.6.3. Cơ sE pháp lý cho h(at ñ ng kinh doanh v#n t$i bVng ô tô
1.V#n chuy+n hàng hoá
2. Quy ñGnh ñ i vBi tC ch/c v#n chuy+n hành khách
Chương 2. PHƯƠNG TIcN VeN TfI Ô TÔ VÀ CÁC CHÇ TIÊU KHAI THÁC
2.1. Phương ti#n v,n t.i ô tô
2.1.1. Khái ni)m và phân lo i phương ti)n
1. Khái ni)m
2. Phân lo i
2.2. Chl tiêu ñánh giá phương ti#n v,n t.i
1. Các thông s cơ b$n c a phương ti)n v#n t$i ô tô
2. Chk tiêu sp dKng kích thưBc và tr(ng lư?ng c a xe
3. S/c ch/a c a xe
4. Tính sp dKng thu#n ti)n
5. S/c kéo và t c ñ c a xe
6. An toàn ch y xe
7. ð b n ch<c c a xe
8. Tính kinh t nhiên li)u
9. Tính cơ ñ ng c a phương ti)n
10. $nh hưEng tBi môi trư:ng
2.3. Các chl tiêu khai thác phương ti#n v,n t.i
2.3.1. TCng s phương ti)n và m/c ñ sp dKng
1. TCng s phương ti)n
2. H) s ngày xe t t
3. H) s ngày xe v#n doanh
2.3.2. Tr(ng t$i và h) s sp dKng tr(ng t$i phương ti)n
1. Tr(ng t$i
2. H) s sp dKng tr(ng t$i
2.3.3. Quãng ñư:ng và h) s sp dKng quãng ñư:ng
1. Quãng ñư:ng
2. H) s sp dKng quãng ñư:ng
NMTCVTOT • 199
3. Quãng ñư:ng xe ch y ngày ñêm (Lngñ)
2.3.4. Chk tiêu v t c ñ
1. T c ñ k t c'u
2. T c ñ giBi h n cho phép
3. T c ñ k€ thu#t
4. T c ñ l_ hành
5. T c ñ khai thác
2.3.5. Th:i gian làm vi)c c a phương ti)n
1. Th:i gian x p db hàng hoá
2. Th:i gian chuy n xe, vòng xe
3. Th:i gian làm vi)c trong ngày c a phương ti)n v#n t$i
2.3.6. kho$ng cách v#n chuy+n, quãng ñư:ng xe ch y có hàng trong m t chuy n
2.4. Năng suBt c9a phương ti#n v,n t.i ô tô
2.4.1. Khái ni)m năng su't
2.4.2. Năng su't c a phương ti)n v#n t$i
1. Năng su't c a phương ti)n v#n t$i hàng hóa
2. Năng su't c a phương ti)n v#n t$i hành khách
2.5. Giá thành c9a v,n t.i ô tô
2.5.1. Khái ni)m
2.5.2. Giá thành v#n t$i
2.5.3. Xác ñGnh giá thành theo các kho$n mKc chi phí
1. Chi phí ti n lương và các kho$n theo lương c a lái phK xe
2. Các lo i b$o hi+m
3. Chi phí nhiên li)u
4. V#t li)u khai thác bao g5m
5. Chi phí trích trưBc săm l p
6. Chi phí BDKT và SCTX
7. Kh'u hao cơ b$n phương ti)n v#n t$i
8. Chi phí spa ch_a lBn phương ti)n v#n t$i
9. Các lo i phí và l) phí
10. Chi phí qu$n lý doanh nghi)p
11. Các lo i thu ñánh vào y u t ñ0u vào c a s$n xu't
12. TCng chi phí
13. Giá thành v#n t$i ô tô
Chương 3. T¦ CH§C VeN TfI HÀNG HOÁ B¸NG Ô TÔ
3.1. Hàng hoá và Luwng hàng trong v,n t.i
3.1.1. Hàng hoá
1. Phân lo i và ñDc ñi+m c a hàng hóa
3.1.2. Lu5ng hàng trong v#n t$i
1. Khái ni)m
2. Tính ch't c a hàng hoá trong quá trình v#n t$i
3.2. Hành trình ch*y xe trong v,n t.i hàng hoá
NMTCVTOT • 200
3.2.1. Khái ni)m
3.2.2.Phân lo i và các chk tiêu c a hành trình v#n chuy+n
1. Hành trình con thoi
2. Hành trình ñư:ng vòng
3.3. Công tác tR ch†c v,n t.i hàng hoá
3.3.1. ði u tra xác minh hàng hoá
3.3.1. L#p hành trình v#n chuy+n
3.3.3. Lja ch(n phương ti)n và b trí phương ti)n vào hành trình
3. 3.4. Ph i h?p ho t ñ ng gi_a v#n t$i và x p db
3.3.4. Xác ñGnh các chk tiêu trên hành trình v#n chuy+n
3.3.5. Bi+u ñ5 và th:i gian bi+u ch y xe trong v#n t$i hàng hoá
1. MKc ñích tác dKng c a th:i gian bi+u và bi+u ñ5 ch y xe
2. Xây djng bi+u ñ5 và th:i gian bi+u ch y xe
3.4. Mjt s? hình th†c v,n chuyXn hàng hoá bdng ô tô
3.4.1. TC ch/c v#n t$i hàng hóa bVng container
1. Khái ni)m và phân lo i container
2. Cơ sE v#t ch't k€ thu#t c a h) th ng v#n t$i container
3. Hi)u qu$ c a v#n t$i container
4 .TC ch/c chuyên chE hàng hoá bVng Container
3.4.2. V#n chuy+n ña phương th/c
1. Khái ni)m và ñDc ñi+m c a v#n t$i ña phương th/c
2. Các hình th/c c a VTðPT
3. Hi)u qu$ c a v#n t$i ña phương th/c
4. TC ch/c chuyên chE hàng hoá bVng VTðPT M ngư:i kinh doanh VTðPT
3.4.4. TC ch/c v#n t$i kéo moóc
1. MKc ñích và ñi u ki)n kéo moóc
2. Các hình th/c kéo moóc
3.5. V,n t.i ñưhng dài
1. Khái ni)m:
2. Các hình th/c tC ch/c v#n t$i ñư:ng dài
Chương 4 T¦ CH§C VeN TfI HÀNH KHÁCH B¸NG Ô TÔ
4.1. Hành khách và luwng hành khách
4.1.1. Hành khách, hành lý và hàng bao gpi
1. Hành khách
2. Hành lý
3. Hàng bao gpi
4.1.2. Lu5ng hành khách và phương pháp nghiên c/u lu5ng hành khách
1. Lu5ng hành khách và các y u t $nh hưEng tBi lu5ng hành khách
2. Quy lu#t bi n ñ ng lu5ng hành khách
4.2. TR ch†c v,n t.i hành khách trong ñô thS
4.2.1. ðô thG và phân lo i ñô thG
NMTCVTOT • 201
1. Khái ni)m
2. Phân lo i ñô thG và các y u t cơ b$n phân lo i ñô thG c a Vi)t Nam hi)n nay
4.2.2. Các phương th/c v#n t$i hành khách trong thành ph
1. Ô tô buýt
2. Xe ñi)n bánh hơi
3. T0u ñi)n bánh s<t
4. T0u ñi)n ng0m
5. T0u ñi)n trên cao
6. Monorail (tàu ñi)n 1 ray)
7. M t s phương ti)n cá nhân
4.2.3. TC ch/c v#n t$i hành khách bVng xe buýt
1. Khái ni)m
2. Hành trình v#n chuy+n
3. Phương ti)n v#n t$i hành khách bVng xe buýt
4. Công tác tC ch/c v#n t$i hành khách bVng xe buýt
4.3. TR ch†c v,n t.i hành khách liên tlnh, qu?c t<
4.3.1. Khái ni)m và phân lo i v#n t$i hành khách
1. Khái ni)m
2. Phân lo i
3. Yêu c0u ñ i vBi v#n t$i hành khách theo tuy n liên tknh, qu c t
4. Qu$n lý, khai th^c v#n t$i hành khách bVng K tK theo tuy n c ñGnh
5. Trách nhi)m quy n h n c a các bên t i b n xe
6. Kinh doanh, khai thác b n xe
7. V#n t$i hành khách qu c t
4.4. TR ch†c v,n t.i hành khách du lSch
1. Khái ni)m
2. Yêu c0u c a v#n t$i trong du lGch
3. ðDc ñi+m c a kinh doanh v#n t$i du lGch
4. ði u ki)n kinh doanh v#n t$i khách du lGch
5. Khai thác v#n t$i khách du lGch
4.5. TR ch†c v,n t.i hành khách hfp ñwng và cho thuê xe
1. Khái ni)m.
2. Quy ñGnh khai thác v#n t$i hành khách theo h?p ñ5ng
3. H?p ñ5ng v#n chuy+n khách
4.6. TR ch†c v,n t.i hành khách bdng xe con
4.6.1. Phân lo i v#n chuy+n hành khách bVng xe con
4.6.2. TC ch/c v#n t$i hành khách bVng taxi
1. Khái ni)m
2. Yêu c0u ñ i vBi v#n t$i taxi
3. Nh_ng trư:ng h?p thư:ng sp dKng taxi
4. ðDc ñi+m c a v#n t$i taxi
NMTCVTOT • 202
5. Các phương án g(i taxi
6. TC ch/c v#n chuy+n taxi
7. Giá cưBc và doanh thu c a v#n t$i taxi
PhK lKc
MKc lKc
NMTCVTOT • 203
ChGu trách nhi)m xu't b$n
LÊ TÆ GIANG
Biên t#p
VŨ VĂN BÁI
VŨ V
ĂN Ch b$n và spa bài
TÁC GIf & XƯ•NG IN TRƯªNG ðžI HµC GTVT
NHÀ XUnT B N GIAO THÔNG V N T I

80B Tr0n Hưng ð o – Hà N i
ðT: 04. 9423345 – Fax: 04. 8224784
In 320 cu n, khC 19x27cm, t i XưEng in Trư:ng ð i h(c GTVT. Quy t ñGnh xu't b$n s :
23/Qð GTVT, ngày 26/2/2008; S ñăng ký k ho ch xu't b$n: 58 2008/CXB/131–51–78/
GTVT. In xong và n p lưu chi+u quý I năm 2008.
$
NMTCVTOT • 204

NHP Mon T CHC VN Ti o To

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

NHP Mon T CHC VN Ti o To

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Giáo trình nhập

môn vận tải ô tô

a. MDng lưHi ñưKng giao thông

Trư:ng ñ i h(c Nouvelles (Ôxtrâylia) ñã ch t o ra ô tô sp dKng năng lư?ng mDt

2. Cơ cBu kinh t< (%GDP)

3. Dân cư và nguwn lao ñjng Vi#t Nam

Hình 1.1. Kho.ng cách an toàn c9a ô tô

TC h?p ñ0u kéo M sơ mi rơ moóc M rơ moóc Ô tô khách thành ph

TC h?p ñ0u kéo M sơ mi rơ moóc Ô tô khách n i toa

Ô tô khách ñư:ng dài Ô tô chuyên dùng

Ô tô t$i Rơ moóc chE hàng

Rơ moóc chE khách Sơ mi rơoóc

Hình 2.1. Các lo*i ô tô

V#n t$i Sp dKng ñDc bi)t

Sơ ñw 2.1. Sơ ñw phân lo*i phương ti#n v,n t.i ô tô

Hình 2.2. Kích thư]c c9a ô tô

Trong ñó: Pk – ljc kéo do ñ ng cơ sinh ra.

Chú ý: khi t c ñ càng cao, thì bi n d ng c a l p xe chưa kGp h5i phKc ñã bG bi n

Kho$ng sáng g0m xe Góc thông qua c a phương ti)n

Góc thoát trưBc Góc thoát sau

d. Góc thoát sau

Trong ñó: ∑ AD – tCng s ngày xe có c a doanh nghi)p

∑ AD – tCng s ngày xe t t c a doanh nghi)p

∑ AD – TCng s ngày xe nVm b$o dưbng spa ch_a các c'p

Khi l#p k ho ch ho t ñ ng c a phương ti)n có th+ xác ñGnh h) s sp dKng tr(ng

2.3.3. QUÃNG ðƯªNG VÀ Hc Sd SÆ D³NG QUÃNG ðƯªNG

Trong ñó: Z C – s chuy n mmi xe ch y trong kỳ.

∑DT – tCng doanh thu c a doanh nghi)p.

∑ PT1.Km – tCng lư?ng luân chuy+n hàng hóa quy ra ñư:ng lo i 1;

M VLKT : T} l) % c a v#t li)u khai thác

DVLKT – ñơn giá v#t li)u khai thác

Trong ñó: nBL – s b l p l<p ñ5ng th:i trên xe;

CVTPT = ∑ N Bdi × M VTBDi +

Trong ñó: ∑ CP – tCng chi phí v#n t$i

S P – giá thành ñ+ v#n chuy+n 1 TKm hàng hoDc 1 HKKm

3.1. HÀNG HOÁ VÀ LUŽNG HÀNG TRONG V N T I

Hình 3.2. Sơ ñw hành trình con thoi có hàng mjt chi:u.

– Kh i lư?ng hàng hoá v#n chuy+n trên hành trình:

Hình 3.3. Sơ ñw hành trình con thoi có hàng hai chi:u.

Trong ñó: – th:i gian chuy n xe ch y tF A ñ n B;

– th:i gian chuy n ch y tF B ñ n A;

– th:i gian x p db trong chuy n ñi tF A ñ n B;

– th:i gian x p db trong chuy n ñi tF B ñ n A.

&$ $ &$ $ &$ $

tcBA = txBC + tlbBC + tdBC + tlbCA

– Th:i gian xe ch y m t vòng

– Kh i lư?ng hàng hoá v#n chuy+n trên hành trình

Hình 3.5. Sơ ñw hành trình ñưhng vòng gi.n ñơn

Ki+u thu th#p Ki+u phân ph i

Hình 3.6. Sơ ñw hành trình kiXu thu th,p; phân ph?i

Hành trình thu th#p tF A ñ n D Xe x p hàng t i A ch y ñ n B x p thêm hàng

– Kh i lư?ng hàng hoá luân chuy+n trong m t vòng

– Năng su't c a xe trong m t gi:

" = ; " = (3.30)

L#p Lja ch(n Xác ñGnh Xây Qu$n lý

Lja ch(n chi ti t

CP nhiên Giá L?i Tk su't l?i

1. L{a ch|n sơ bj phương ti#n

a. L8a chin theo ñiVu ki,n ñưKng sá

Qtruc < [q]

Pψ < Pk max < Pϕ

Pψ : Ljc c$n lBn nh't c a mDt ñư:ng lên phương ti)n

Pkmax : Ljc kéo lBn nh't mà phương ti)n ñ t ñư?c.

5. Trách nhi#m quy:n hn c9a các bên ti b<n xe

# $ $ $bV $(!$+ $ # $ $ $ <+$( $ ' $thuê$(!$+ $