CHƯƠNG 3:

GIÁ TRỊ THẶNG DƯ

TRONG NỀN KINH TẾ
THỊ TRƯỜNG
I. LÝ LUẬN C A C.MÁC VỀ GTTD
II. TÍCH LU TƯ BẢN
III.CÁC HÌNH TH C BIỂU HIỆN C A
GTTD TRONG NỀN KTTT
I. LÝ LUẬN C A C.MÁC VỀ GTTD
1. Nguồn gốc c a GTTD
2. Bản chất c a GTTD
3. Các phương pháp sản xuất GTTD trong
nền kinh tế thị trường TBCN
 1. Nguồn gốc c a GTTD
a. Công th c chung c a tư bản
Công th c lưu thông c a hàng hóa giản đơn
H-T H
(B n 1 th h ng n l ti n mua 1 th h ng
khác)
Công th c lưu thông c a tư bản
T- H - T
( em ti n mua h ng r i em h ng b n l ti n)
* So sánh H- T- H và T – H – T’
b. Mâu thuẫn c a công th c chung
Trong l u
th«ng trao
Gi¸ b¸n cao h¬n gi¸ trÞ ®æi ngang
gi¸ hay
Gi¸ mua thÊp h¬n gi¸ trÞ kh«ng
ngang gi¸
Chuyªn mua rÎ b¸n ®¾t
còng kh«ng
t¹o ra ® îc
T

TiÒn đ îc cÊt tr÷

trong kÐt s¾t

H ®i vµo
tiªu dïng
 Trao đổi ngang giá
Làm thay đổi hình thái giá trị t T sang
H và t H thành T
Tổng giá trị nằm trong tay mỗi bên
không thay đổi
Trao đổi không ngang giá
Nếu bán hàng > giá trị: Lời nhận được
khi bán bằng mất nhận được khi mua.
Nếu mua hàng <giá trị: Lời nhận được
khi là người mua bằng mất khi là người
bán
Chuyên mua rẻ, bán đắt (cá biệt): Tổng
giá trị trước trao đổi = Tổng giá trị sau
trao đổi, chỉ có phần giá trị trong tay mỗi
bên là thay đổi.
 Ngoài lưu thông
Xét nhân tố tiền: Tiền cất tr không t
lớn lên được.
Xét nhân tố hàng: Nếu là TLSX thì giá
trị c a nó được bảo toàn và di chuyển
vào sản phẩm không làm tăng thêm
giá trị.
 Kết luận: TB không xuất hiện t
lưu thông và đồng thời không thể
xuất hiện ngoài lưu thông. Đó
chính là mâu thuẫn trong công
th c chung c a TB
§Ó tháa m·n c¸c yªu cÇu ®ã th×:
Gi¸ trÞ Gi¸ trÞ

T - H1 ....................... H2 - T
Lu th«ng Ngoµi lu th«ng Lu th«ng

GT míi cña H2 = GT H1 + GT
T` = T + T

HH Søc lao ®éng

c. Hàng hóa s c lao động và tiền công
trong ch nghĩa tư bản

Hàng hóa s c lao động

Tiền công trong ch nghĩa tư bản
c. Hµng hãa søc lao ®éng.
- Kh¸i niÖm
- 2 ®iÒu kiÖn ®Ó cho søc lao ®éng trë thµnh hµng hãa.
Hµng hãa SL§ lµ ph¹m trï lÞch sö.
- 2 thuéc tÝnh cña hµng hãa søc lao ®éng:
+ Gi¸ trÞ
+ Gi¸ trÞ sö dông
- Hµng hãa SL§ lµ mét hµng hãa ®Æc biÖt
Khi SL§ trë thµnh hµng hãa th× tiÒn tÖ mang
h×nh th¸i lµ t b¶n.
S khác nhau gi a lao ng và s c lao ng

Lao ®éng lµ sù vËn dông søc

lao ®éng vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
* i u ki n s c lao ng tr thành hàng hóa

T do thân thể Không có TLSX

* Hai thu c tính c a hàng hóa s c lao ng
 S thể hiện: Trong quá
Giá trị trình tiêu d ng SL

S dụng Đặc điểm: Nguån gèc sinh ra

gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d
 Giá trị hàng hóa s c lao động cũng do
thời gian lao động xã hội cần thiết để sản
xuất và tái sản xuất ra s c lao động quyết
định
Hay: Giá trị hàng hóa s c lao động được
đo bằng thời gian lao động xã hội cần thiết
để sản xuất ra TLSX
Giá trị hàng hóa s c lao động do 3 bộ phận hợp
thành:

Giá trị TLSX vật chất và tinh thần cần thiết để

tái sản xuất s c lao động, duy trì đời sống công
nhân.
Phí tổn đào tạo công nhân
Giá trị TLSX cần thiết cho con cái công nhân
Chú ý: Gi tr s c lao ng bao g m c ut
tinh th n v l ch s
Yếu tố tác động đến giá trị s c lao động:

Nhu cầu tiêu dùng về hàng hóa- dịch vụ,

nhu cầu học tập và trình độ lành nghề tăng.

S phát triển c a khoa học công nghệ

Khi SL§ trë thµnh hµng hãa th× tiÒn tÖ mang

h×nh th¸i lµ t b¶n.
Giá tr s c lao ng t ng khi:
Trình độ chuyên môn được nâng
cao
Cường độ lao động tăng
Nhu cầu lao động tăng

Giá tr s c lao ng t ng gi m:
Năng suất lao động giảm
 d. Ti n công trong CNTB

Do b¶n chÊt cña trao ®æi lµ ngang gi¸ vµ qu¸

tr×nh mua b¸n lµ ®ång thuËn nªn ®ã lµ hµnh vi
trao ®æi th«ng th êng, nhµ t b¶n kh«ng bãc
lét c«ng nh©n, v× hä ®· “tr¶ c«ng lao ®éng”
®Çy ®ñ, sßng ph¼ng cho c«ng nh©n?
TiÒn c«ng ®· che dÊu thùc chÊt bãc lét cña CNTB, v×
nhÇm lÉn:

- TiÒn c«ng lµ “tiÒn tr¶ c«ng lao ®éng”

- Lao ®éng cña c«ng nh©n ®· ®îc tr¶ c«ng ®Çy ®ñ

Nhà tư bản trả công cho công nhân sau khi
đã lao động, nên nhầm lẫn coi tiền công là
tiền trả công lao động
Tiền công được quy định theo thời gian làm
việc, hoặc số lượng sản phẩm sản xuất ra.
Do đó làm nhiều thì hưởng nhiều.
B n ch t c a ti n c ng

Lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸

trÞ søc lao ®éng nh ng l¹i
biÓu hiÖn ra ngoµi nh lµ gi¸
c¶ cña lao ®éng
Hàng hóa s c lao động luôn gắn với người bán, bề
ngoài chỉ thấy nhà tư bản trả giá trị cho lao động

Đối với người công nhân: lao động là phương tiện

để kiếm sống trong ngày, nên nhầm là bán lao
động. Nhà tư bản nhầm là mua lao động.

Tiền công phụ thuộc vào thời gian lao động hoặc
số lượng sản phẩm tạo ra nên s nhầm lẫn tiền
công là giá cả lao động
 Hai hình th c c b n c a ti n c ng
trong CNTB
Tiền công tính theo thời gian: là hình th c tiền
công mà số lượng c a nó ít hay nhiều tùy theo
thời gian lao động c a công nhân (giờ, ngày,
tu n, tháng) dài hay ngắn.
Tiền công tính theo sản phẩm: số lượng tiền
công phụ thuộc vào số lượng sản phẩm hay số
lượng nh ng bộ phận c a sản phẩm mà công
nhân đã sản xuất ra hoặc số lượng công việc
đã hoàn thành
Đơn giá tiền công = tiền công trung bình 1
ngày / số lượng sản phẩm trung bình 1 công
nhân làm trong ngày
 Ti n c ng danh ngh a
và ti n c ng th c t

Tiền công danh nghĩa: số tiền mà người

công nhân nhận được do bán s c lao động.
Tiền công th c tế: biểu hiện bằng số lượng
hàng hóa tiêu dùng và dịch vụ mua được
bằng tiền công danh nghĩa
2. S SẢN XUẤT RA GIÁ TRỊ THẶNG DƯ
a) S th ng nh t gi a qu tr nh s n xu t ra gi tr s
d ng v qu tr nh s n xu t ra gi tr th ng d
b) Kh i ni m t b n, t b n b t bi n v t b n kh
bi n
c) T su t gi tr th ng d v kh i l ng gi tr th ng
d
 Gi¸ trÞ Gi¸ trÞ

T - H1 ....................... H2 - T`
L u th«ng Ngoµi l u th«ng L u th«ng
(SX)
“Nhµ TB l¨ng x¨ng ®i tríc, ngêi
L§ nhót nh¸t, ngËp ngõng bíc
theo sau. Mét bªn th× h¸o høc
muèn b¾t tay ngay vµo c«ng
HH Søc lao ®éng viÖc, mét bªn th× kh«ng cßn nh×n
thÊy triÓn väng nµo trong t¬ng
lai”.
 a) S thống nhất gi a quá trình sản xuất ra giá trị
s dụng và quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư

Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt TBCN lµ sù thèng nhÊt gi÷a qu¸

tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra
gi¸ trÞ th¨ng dư

S¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông nhng Môc ®Ých lµ gi¸ trÞ
gi¸ trÞ sö dông chØ lµ ph ¬ng tiÖn vµ gi¸ trÞ thÆng d
 Quá trình sản xuất ra giá trị s dụng trong
ch nghĩa tư bản
Lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt, trong ®ã cã sù
kÕt hîp t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng.
- §Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö
dông trong CNTB:
+ TLSX vµ SL§ tËp trung vµo trong
tay nhµ t b¶n.
+ C«ng nh©n lµm viÖc d ới sù kiÓm
so¸t cña nhµ TB.
+ S¶n phÈm lµm ra thuéc së h÷u cña
nhµ t b¶n.
Quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư
Gi¸ trÞ 1 kg sîi Chi phÝ s¶n xuÊt (2kg sîi)
TiÒn mua b«ng (1 kg): 5$ Gi¸ trÞ cña b«ng chuyÓn dÞch vµo: 10$
TiÒn hao mßn m¸y mãc: 2$ Gi¸ trÞ cña m¸y mãc chuyÓn dÞch vµo: 4$
TiÒn mua søc lao ®éng: 3$ Gi¸ trÞ míi do lao ®éng t¹o ra: 3$
Tæng céng: 10 $ Tæng céng: 17$

Gi¸ trÞ thÆng d lµ mét

bé phËn cña gi¸ trÞ míi
d«i ra ngoµi gi¸ trÞ søc
lao ®éng do c«ng nh©n
lµm thuª t¹o ra vµ bÞ
nhµ TB chiÕm kh«ng
 Trong chñ nghÜa TB ® ơng ®¹i ®· tån t¹i nhiÒu
c«ng ty cæ phÇn, trong ®ã mét bé phËn cæ ®«ng
lµ ng êi lao ®éng. Tõ ®ã, xuÊt hiÖn quan niÖm
cho r»ng, kh«ng cßn viÖc bãc lét m, bëi v× ngêi
lao ®éng ®· cïng lµm chñ víi c¸c nhµ TB. Quan
®iÓm trªn ®óng hay sai? V× sao?
b. Khái niệm tư bản, tư bản bất biến và tư bản khả biến

Khái niệm tư bản

TB lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d .
TB lµ mét quan hÖ s¶n xuÊt x· héi vµ mang tÝnh lÞch sö
TB bÊt biÕn vµ TB kh¶ biÕn.
c1: g.trÞ mm, tb, nx
c (GT TLSX)
c2: g.trÞ nguyªn, nhiªn vËt liÖu
T
v (L ¬ng CN)

- TB bÊt biÕn: xÐt C.

+ XÐt c1
+ XÐt c2
§iÓm chung: gi¸ trÞ kh«ng thay ®æi
l ợng trong qu¸ trÝnh SX. ===> TB bÊt biÕn (c).
 c. Tû suÊt vµ khèi l îng gi¸ trÞ thÆng d .
- Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng dư:
m
m` (%) = --------------- x 100%
v
- Khèi lưîng gi¸ trÞ thÆng dư:
m
M = ----------- x V = m`.V
v
v: TB kh¶ biÕn ®¹i biÓu cho gi¸ trÞ cña 1 SL§
V: Tæng TB kh¶ biÕn ®¹i biÓu cho gi¸ trÞ cña tæng sè
SL§
3. Các phương pháp sản xuất ra giá trị
thặng dư trong nền kinh tế thị trường
TBCN
a. Sản xuất ra giá trị thặng dư tuyệt đối
b. Sản xuất ra giá trị thặng dư tương đối
 B IT P

BÀI 1: Trong quá trình s n xu t

s n ph m, hao mòn thi t b và
máy móc là 100.000 la. Chi phí
nguyên li u, v t li u và nhiên li u
là 300.000 la.
Hãy xác nh chi phí t b n kh
bi n n u bi t r ng giá tr c a 1 s n
ph m là 1.000000 la và trình
bóc l t là 200%
 B IT P

BÀI 2: Có 100 công nhân làm thuê,

s n xu t 1 tháng c 12.500 n v
s n ph m v i chi phí t b n b t bi n
là 250.000 la. Giá tr s c lao ng
1 tháng c a 1 c ng nhân là 250 la,
m = 300%.
Hãy xác nh giá tr c a 1 n v s n
ph m và k t c u c a nó
 B IT P

BÀI 3: T b n u t 900. 000

la, trong ó b vào t li u
s n xu t là 780.000 la. S
công nhân làm thuê thu hút vào
s n xu t là 400 ng i.
Hãy xác nhkh i l ng giá tr
m i do 1 c ng nhân t o ra, bi t
r ng t su t giá tr th ng d là
200%.
 B IT P

BÀI 1: Trong quá trình s n xu t

s n ph m, hao mòn thi t b và
máy móc là 100.000 la. Chi phí
nguyên li u, v t li u và nhiên li u
là 300.000 la.
Hãy xác nh chi phí t b n kh
bi n n u bi t r ng giá tr c a 1 s n
ph m là 1.000000 la và trình
bóc l t là 200%
 PHƯƠNG PHÁP SẢN XUẤT GIÁ
TRỊ THẶNG DƯ

Giá tr th ng d tuy t i Gi tr th ng d t ng
i

* do kéo dài th i gian lao * do r t ng n th i gian

ng v t quá th i gian lao ng t t y u
lao ng t t y u
 a. Phư¬ng ph¸p SX gi¸ trÞ thÆng dư tuyÖt ®èi.
TGL§TY = 4 giê (ko ®æi)
VD 1: Ngµy L§ = 8 giê
TGL§TD = 4 giê
4
===> m` = ------ x 100% = 100%
4

TGL§TY TGL§TD
4h 4h
 TGL§TY = 4 giê (ko ®æi)
VD 2: Ngµy L§ = 12 giê
TGL§TD = 8 giê
8
===> m` = ------ x 100% = 200%
4

TGL§TY TGL§TD
4h 8h
TGL§CT < Ngµy L§ < Ngµy tù nhiªn (24 giê)
 B IT P

Ngày làm vi c 8 gi , m = 300%.

Sau ó nhà t b n kéo dài ngày
lao ng lên 10 gi . Trình bóc
l t s c lao ng trong xí nghi p
thay i nh th nào n u giá tr
s c lao ng kh ng i. Nhà t
b n t ng thêm giá tr th ng d
b ng ph ng pháp nào.
 b. Phư¬ng ph¸p SX gi¸ trÞ thÆng dư tư¬ng ®èi.
Kh«ng ®æi (8 giê)
TGL§TY TGL§TD
===> Ph¶i gi¶m TGL§TY ®Ó kÐo dµi t¬ng øng TGL§TD

Gi¶m gi¸ trÞ SL§ Gi¶m gi¸ trÞ TLSH

T¨ng NSL§
T¨ng NSL§ trong trong c¸c
c¸c ngµnh SX TLSH ngµnh liªn
quan

T¨ng NSL§ XH
 VD: Ngµy L§ 8 giê (kh«ng ®æi)
4h 4h 4
m` = ----- x 100% = 100%
TGL§TY TGL§TD 4

2h 6h 6
m` = ----- x 100% = 300%
TGL§TY TGL§TD 2
 B IT P

Ngày làm vi c 8 gi , th i gian lao

ng th ng d là 4 gi . Sau ó,
do t ng n ng su t lao ng trong
các ngành s n xu t v t ph m tiêu
d ng nên hàng hoá nh ng
ngành này r h n tr c 2 l n.
Trình bóc l t lao ng thay i
nh th nào, n u dài ngày lao
ng kh ng i? D ng ph ng
pháp bóc l t giá tr th ng d nào?
 B IT P

Ngày làm vi c 8 gi , th i gian lao

ng th ng d là 4 gi . Sau ó,
do t ng n ng su t lao ng trong
các ngành s n xu t v t ph m tiêu
d ng nên hàng hoá nh ng
ngành này r h n tr c 2 l n.
Trình bóc l t lao ng thay i
nh th nào, n u dài ngày lao
ng kh ng i? D ng ph ng
pháp bóc l t giá tr th ng d nào?
 B IT P
Có 400 c ng nhân làm thuê. Tho t
u ngày làm vi c là 10 gi , trong
th i gian ó m i c ng nhân ã t o ra
giá tr m i là 30 la, m = 200%.
Kh i l ng và t su t giá tr th ng d
ngày thay i nh th nào n u ngày
lao ng gi m 1 gi nh ng c ng
lao ng t ng 50%, ti n l ng v n
gi nguyên? Nhà t b n t ng thêm
giá tr th ng d b ng ph ng pháp
nào ?
 *K t luận chung:
Hai ph ng pháp s n xu t giá tr th ng
d nói trên c các nhà t b n s d ng
k t h p v i nhau nâng cao trình
bóc l t c ng nhân
Gi¸ trÞ thÆng dư siªu ng¹ch.
- Là ph n giá tr thu c do áp d ng công
ngh m i s m h n các xí nghi p khác làm cho
giá tr cá bi t cu nó th p h n giá tr th tr ng
cu nó
- BiÖn ph¸p.
- HiÖn t îng t¹m thêi ®èi víi tõng TB c¸ biÖt, nh ng
®èi víi toµn XH lµ mét hiÖn t îng phæ biÕn vµ
th êng xuyªn.
- Nh÷ng ®iÓm chung vµ kh¸c biÖt.
===> GTTD siªu ng¹ch lµ h×nh th¸i biÕn t íng cña
GTTD t ng đối.
 B IT P
Chi phí trung bình v t b n b t bi n cho
1 n v hàng hoá trong 1 ngành là 90
la, chi phí t b n kh bi n là 10 la, m =
200%. M t nhà t b n s n xu t trong 1
n m c 1000 n v hàng hoá. Sau khi
áp d ng k thu t m i, n ng su t lao ng
s ng trong xí nghi p c a nhà t b n ó
t ng lên 2 l n. S l ng hàng hoá s n
xu t c ng t ng lên t ng ng.
T su t giá tr th ng d thay i nh th
nào trong xí nghi p c a nhà t b n ó so
v i t su t giá tr th ng d trung bình c a
ngành. Nhà t b n trong n m thu c
bao nhiêu giá tr th ng d siêu ng ch?
 B IT P NT P
BÀI 1: N m 1923, ti n l ng trung bình
c a 1 c ng nhân c ng nghi p ch bi n
M là 1.238 la/n m, còn giá tr th ng
d do 1 c ng nhân t o ra là 2.134 la.
n n m 1973, nh ng ch tiêu trên t ng
lên t ng ng là 1.520 la và 5.138
la.
Hãy xác nh trong nh ng n m ó th i
gian c a ng i c ng nhân lao ng cho
mình và cho nhà t b n thay i nh th
nào, n u ngày làm vi c 8 gi ?
 B IT P NT P
BÀI 2: Có 200 c ng nhân làm vi c trong
1 nhà máy. C 1 gi lao ng, 1 c ng
nhân t o ra l ng giá tr m i là 5 la,
m = 300%. Giá tr s c lao ng m i ngày
c a 1 c ng nhân là 10 la.
Hãy xác nh dài c a ngày lao ng.
N u giá tr s c lao ng kh ng i và
trình bóc l t t ng lên 1/3 thì kh i
l ng giá tr th ng d mà nhà t b n
chi m o t trong 1 ngày t ng lên bao
nhiêu?
 B IT P NT P
BÀI 3: T b n ng ra 1.000000 la,
trong ó 700.000 la b vào máy móc
và thi t b , 200.000 la b vào nguyên
li u, m = 200%.
Hãy xác nh: S l ng ng i lao ng
s gi m xu ng bao nhiêu % n u: Kh i
l ng giá tr th ng d kh ng i, ti n
l ng c ng nhân kh ng i, m t ng lên
là 250%.
II. TÍCH LŨY TƯ BẢN

1. Bản chất c a tích lũy tư bản

2. Nh ng nhân tố góp phần làm tăng quy mô
tích lũy
3. Một số hệ quả c a tích lũy tư bản
1. Bản chất c a tích lũy tư bản

Vd: 1 nhà TB có 5000$, c/v = 4/1,

m’=100%
Năm 1: 4000c + 1000v + 1000m
Năm 2: 4400c + 1100v + 1100m

- Th c ch t c a tích l y t b n: chuy n
m t ph n m thành t b n ph thêm
 ng c c a tích l y t b n
Thu nhiều m
Cạnh tranh
Yêu cầu ng dụng khoa học k thuật
2. Nh ng nhân tố góp phần làm tăng quy mô
tích lũy
M c độ bóc lột
Trình độ năng suất lao động
Quy mô tư bản ng trước
S chênh lệch gi a TBSD và TBTD
 3. Một số hệ quả c a tích lũy tư bản

TÝch tô vµ tËp
trung TB

TÝch tô TB lµ sù
t¨ng thªm vÒ quy Tập trung TB Lµ sù
m« cña TB c¸ biÖt t¨ng thªm quy m«
b»ng c¸ch TBH m, cña TB c¸ biÖt b»ng
nã lµ kÕt qu¶ trùc c¸ch hîp nhÊt nh÷ng
tiÕp cña tÝch lòy TB TB c¸ biÖt cã s½n
trong x· héi thµnh
mét TB kh¸c lín h¬n
Tích t TB:
Ví d : 1.000$ + 100$ 1.100$
Là m t t t y u
Xu h ng ng c l i c n tr : Phân tán
TB
 * T p trung t b n:
Ví d : 1.000$ h p nh t v i 2.000$ thành
3.000$
ng l c c b n và sâu xa: quy lu t kinh t
c b n c a CNTB, là vi c theo u i m.
n b y tr c ti p: c nh tranh và tín d ng TB
-C nh tranh th c y TB th ng qua 2
con ng:
+ phá s n: c ng b c tr c ti p
+ liên k t ho c sáp nh p: c ng
b c gián ti p
 SO SÁNH

TÍCH TỤ VÀ TẬP TRUNG

Cấu tạo h u cơ c a tư bản

soluongTLSX
C u t o k thu t = soluongSLD
- Ch tiêu tính: s l ng n ng l ng, s
l ng máy móc do m t c ng nhân s
d ng trong s n xu t (100kw i n:1CN, 5
mã l c:1CN
 giatriTBBB
C u t o giá tr = giatriTBKB
- Ví d : TBBB: 1.000$ k t h p v i
TBKB: 200$
c
1000 : 200 5 :1
v
C u t o k thu t C u t o giá tr

Cấu tạo h u cơ c a tư bản

-C u t o h u c c a TB là: c u t o giá tr
c a TB do c u t o k thu t quy t nh và
ph n ánh nh ng s bi n i c a c u t o
k thu t ó.
TBBB t ng tuy t i và
- C u t o h u c t ng t ng i
TBKB t ng tuy t i
và gi m t ng i
 B IT P

Bài 1: T b n ng tr c 600.000
la, c = 4 :1, m 100%.
H i sau bao nhiêu n m trong i u
ki n tái s n xu t gi n n, t b n
ó c bi n thành giá tr th ng
d t b n hoá?
 B IT P

Bài 2: Khi t ch c s n xu t, nhà

t b n kinh doanh ng tr c 50
tri u la, trong i u ki n c u t o
h u c c a t b n là 9 :1. Hãy
tính t su t tích lu , n u bi t r ng
m i n m 2,25 tri u la giá tr
th ng d bi n thành t b n và
trình bóc l t là 300%.
 B IT P

Bài 3: T b n ng tr c là
100.000 la, c = 4 :1, m =
100%, 50% giá tr th ng d c
t b n hoá. Hãy xác nh l ng
giá tr th ng d t b n hoá t ng
lên bao nhiêu, n u trình bóc l t
t ng n 300%
 B IT P

Bài 4: T b n ng tr c là
1.000000 la, c : v là 4 :1. S
công nhân làm thuê là 2.000
ng i. Sau ó t b n t ng lên
1.800000 la, c u t o h u c
c a t b n t ng lên là 9 :1.
H i nhu c u s c lao ng thay i
nh th nào, n u ti n l ng c a
m i c ng nhân kh ng thay i.
III. CÁC HÌNH THÁI BIỂU HIỆN
C A GIÁ TRỊ THẶNG DƯ TRONG
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
1. Lợi nhuận
2. Lợi t c
3. Địa tô TBCN
1. L i nhu n

a. Chi phí s n xu t t b n ch ngh a

c: lao ®éng qu¸ khø,
k=c+v lao ®éng vËt ho¸
v + m: lao ®éng hiÖn
W = c + (v + m)
t¹i, lao ®éng sèng
 B IT P

Trình bóc l t là 200% và c u

t o h u c c a t b n là 7 :1.
Trong giá tr hàng hoá có 8.000
la giá tr th ng d . V i i u ki n
t b n b t bi n hao mòn hoàn
toàn trong 1 chu k s n xu t.
Hãy xác nh: chi phí s n xu t t
b n và giá tr hàng hoá ó
 b. L i nhuận và t suất l i nhuận
* L i nhu n:
W = c + (v + m) = k +m
W = k + p (gi¸ trÞ hµng ho¸ b»ng chi phÝ s¶n xuÊt t b¶n
chñ nghÜa céng víi lîi nhuËn)
- So s¸nh m & p
c. T su t l i nhu n

m p
p' = x 100% = x 100%
c+v k

- So sánh m & p
d. 4 nhân t nh h ng n t su t l i nhu n

Tyû suaát giaù trò thaëng dö (m )

Caáu taïo höõu cô cuûa tö baûn (C/V)
Toác ñoä chu chuyeån cuûa tö baûn
Tieát kieäm tö baûn baát bieán
 B IT P

Có s t b n là 100.000 la, v i c u
t p h u c c a t b n là 4 :1. Qua 1
th i gian, t b n ã t ng lên 300.000
la và c u t o h u c t ng lên là 9 :1.
Tính s thay i c a t su t l i nhu n
n u trình bóc l t c ng nhân trong
th i k này t ng t 100% lên 150%.
Vì sao t su t l i nhu n gi m xu ng
m c d trình bóc l t t ng lên
e. L i nhu n b nh qu n v gi c s n xu t
Cạnh tranh n i b ngành và s hình thành
giá tr th trư ng
Cạnh tranh gi a các ngành và s hình
thành l i nhuận bình quân
S chuy n hóa giá tr hàng hóa thành giá cả
sản xuất
Cạnh tranh n i b ngành và
s hình thành giá tr th
trư ng
- Khái ni m và m c ích c a c nh tranh n i b
ngành.
- Nguyên nhân d n n c nh tranh:
- Bi n pháp c nh tranh
- K t qu c nh tranh: gi m giá tr th tr ng (giá
tr xã h i) c a hàng hóa.
Cạnh tranh gi a các ngành và s hình thành
l i nhuận bình quân
Caïnh tranh giöõa caùc ngaønh laø söï caïnh tranh giöõa
caùc ngaønh saûn xuaát khaùc nhau, nhaèm muïc ñích tìm
nôi ñaàu tö coù lôïi hôn.
§iÒu kiÖn ®Ó cã c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh: Sù kh¸c
nhau vÒ cÊu t¹o h÷u c¬ cña TB (c/v) gi÷a c¸c ngµnh
dÉn ®Õn s kh¸c nhau vÒ P’ gi÷a c¸c ngµnh
Bieän phaùp: töï do di chuyeån tö baûn töø ngaønh naøy
sang ngaønh khaùc,
Ket qua: h nh thanh p , va gia tr hang hoa chuyen
thaønh giaù caû saûn xuaát.
Cạnh tranh gi a các ngành và s hình thành l i nhuận bình
quân
Sù t do di chuyÓn t b¶n tõ
ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c
lµm thay ®æi c¶ tû suÊt lîi
nhuËn c¸ biÖt vèn cã cña c¸c
ngµnh. Sù tù do di chuyÓn t b¶n
nµy chØ t¹m thêi dõng l¹i khi tû
suÊt lîi nhuËn ë tÊt c¶ c¸c
ngµnh ®Òu xÊp xØ b»ng nhau.
KÕt qu¶ lµ h×nh thµnh nªn tû
suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n

m
p' x100%
(c v)
S¶n xuÊt níc hoa
 S chuy n hóa giá tr hàng hóa thành
giá cả sản xuất

Khi m ========> p
th× gi¸ trÞ HH ========> gi¸ c¶ SX

- Gi¸ c¶ SX lµ h×nh th¸i chuyÓn hãa cña gi¸ trÞ hµng

hãa trong giai ®o¹n tù do c¹nh tranh cña CNTB.
Gi¸ c¶ SX = k + P = c + v + P
- Gi¸ c¶ thÞ trêng xoay quanh gi¸ c¶ SX
gi¸ c¶ thÞ trêng = gi¸ c¶ s¶n xuÊt = gi¸ trÞ
hµng hãa
f. L i nhu n th ng nghi p

H×nh thµnh do ph©n c«ng L§ XH

Lµ mét bé phËn cña TBCN t¸ch rêi ra,
phôc vô qu¸ tr×nh lu th«ng hµng hãa
Lµ mét kh©u trong qu¸ tr×nh t¸i sx
Taïi sao nhaø tö baûn coâng nghieäp laïi nhöôøng
cho nhaø tö baûn thöông nghieäp moät phaàn giaù
trò thaëng dö ñoù?
* Söï hình thaønh lôïi nhuaän thöông nghieäp

Lôïi nhuaän thöông nghieäp laø soá cheânh leäch giöõa giaù
baùn vaø giaù mua haøng hoùa
Ví duï: moät nhaø tö baûn coâng nghieäp coù soá tö baûn laø
900 trong ñoù chia thaønh 720c + 180v. Giaû söû tyû suaát
= 100% h gia ha g h a e a: W = 720c +
180v + 180m = 1080.
Tyû suaát lôïi nhuaän coâng nghieäp laø:
= 180
900
x100% 20%
Gi s có nhà TBTN t m ng 100

P = ?%
Pcn = ?
Ptn = ?
Giá mua c a TBTN: ?
Giá bán c a TBTN: ?
 B IT P

T ng s t b n c ng nghi p và t b n
th ng nghi p là 800 n v , v i t su t
l i nhu n bình quân là 15%, l i nhu n
th ng nghi p là 108 n v .
Các nhà t b n th ng nghi p c n ph i
mua và bán s n ph m theo giá bao
nhiêu h và các nhà t b n c ng
nghi p thu c l i nhu n bình quân?
2. Lợi t c
NGUOÀN GOÁC: LAØø MOÄT BOÄ PHAÄN CUÛA TBCN TAÙCH RA
TRONG QUAÙ TRÌNH TUAÀN HOAØN CUÛA TB MAØ HÌNH
THAÙI BAN ÑAÀU LAØø TBCV NAËNG LAÕI

TÖ BAÛN CHO VAY(TBCV)

TB A TB B
TIEÀN NHAØN ROÃI CAÀN TIEÀN ÑEÅ THÖÏC
MUOÁN TAÊNG THEÂM HIEÄN CHU CHUYEÅN
VAY MÖÔÏN LAÃN NHAU
QUAN HEÄ TÍN DUÏNG TBCN
TB NHAØN ROÃI ===> TB CHO VAY
ÑÒNH NGHÓA:

TB TIEÀN TEÄ

TRAO QUYEÀN SÖÛ DUÏNG CHO

TBCV NGÖÔØI ÑI VAY TRONG 1 KHOAÛNG
THÔØI GIAN NHAÁT ÑÒNH

THU LÔÏI TÖÙC (Z)

COÂNG THÖÙC VAÄN ÑOÄNG

T T’ V I T’ = T + Z

ÑAËC ÑIEÅM:

+ QUYEÀN SÖÛ DUÏNG TAÙCH

RÔØI QUYEÀN SÔÛ HÖÕU

+ TBCV LAØ HAØNG HOAÙ ÑAËC

BIEÄT
Lợi t c và t suất lợi t c

Lợi t c (z): một phần lợi nhuận bình

quân mà nhà TBĐV trả cho nhà TBCV
Nguồn gốc: m
Giới hạn: 0 < z < p
T suất lợi t c (z’): t lệ % gi a số lợi
t c thu được và số TBCV trong một thời
gian nhất định
Giới hạn: 0 < z` < p`
Mét lµ: tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n
Hai lµ: Tû lÖ ph©n chia lîi nhuËn
thµnh lîi tøc vµ lîi nhuËn cña xÝ
nghiÖp
Ba lµ: Quan hÖ cung cÇu vÒ t b¶n
cho vay
 B IT P

T ng t b n ho t ng s n xu t là 500
t la, trong ó 200 t là v n i vay.
Hãy xác nh t ng s thu nh p c a các
nhà t b n c ng nghi p và l i t c c a
các nhà t b n cho vay, n u t su t l i
nhu n bình quân là 12% và t su t l i
t c ti n vay là 3% c n m.
 3. Đòa toâ tö baûn chuû nghóa

* Söï hình thaønh quan heä saûn xuaát TBCN

trong noâng nghieäp
* Baûn chaát cuûa ñòa toâ tö baûn chuû nghóa
* Caùc hình thöùc ñòa toâ TBCN
* Giaù caû ruoäng ñaát
 * Söï hình thaønh quan heä saûn xuaát
TBCN trong noâng nghieäp
- Xuaát hieän muoän hôn trong thöông nghieäp vaø
coâng nghieäp
- Theo hai con ñöôøng:
+ Phaân hoaù cuûa nhöõng ngöôøi noâng daân,hình
thaønh taàng lôùp TB giaøu coù (phuù noâng,TBNN)
kinh doanh noâng nghieäp theo phöông thöùc
TBCN
+ Söï xaâm nhaäp cuûa caùc nhaø TB ñaàu tö vaøo NN
- Trong noâng nghieäp TBCN coù 3 giai caáp
chuû yeáu:
+ Gc ñòa chuû (sôû höõu ruoâng ñaát)
+ Gc caùc nhaø TB kinh doanh NN (caùc nhaø
TB thueâ ruoäng ñaát ñeå kinh doanh)
+ Gc coâng nhaân NN laøm thueâ
* Bản chất c a địa tô

Là ph n GTTD c n l i sau khi ã kh u tr

i ph n l i nhu n bình quân mà các nhà t
b n kinh doanh trong NN n p cho a ch .
Ngu n g c: m
C s : quy n s h u ru ng t
 Taïi sao nhaø tö baûn kinh doanh
trong noâng nghieäp laïi coù theå thu
ñöôïc phaàn giaù trò thaëng dö doâi ra
ngoaøi lôïi nhuaän bình quaân ñeå traû
cho chuû ruoäng ñaát?

So sánh a tô PK và a tô
TBCN
 * Caùc hình thöùc ñòa toâ TBCN
- Ñòa toâ cheânh leäch

NGUOÀN GOÁC

TLSX: ñaát laø TLSX chuû yeáu

+ Ñaëc ñieåm ruoäng ñaát coù söï
khaùc bieät: toát,TB, xaáu Vaán ñeà giaù caû :
+ Con ngöôøi khoâng taïo theâm Trong NN giaù caû noâng saûn
ñöôïc ruoäng ñaát môùi do ñk Sx treân ruoäng ñaát xaáu
+ Nhaø TB kinh doanh ñoäc quyeàn nhaát quyeát ñònh
treân ruoäng ñaát coù ñk thuaän lôïi
->lôïi nhuaän sieâu ngaïch(oån ñònh,
laâu daøi)->ñòa toâ cheânh leäch
 Khaùi nieäm:
Ñòa toâ cheânh leäch laø phaàn lôïi nhuaän vöôït ra
ngoaøi lôïi nhuaän bình quaân,thu ñöôïc treân nhöõng
ruoäng ñaát coù ñk Sx thuaän lôïi hôn, noù laø soá cheânh
leäch giöõa giaù caû sx chung( ñuôïc quyeát ñònh bôûi
ñk sx treân ruoäng ñaát xaáu nhaát) vaø giaù caû Sx caù
bieät treân ruoäng ñaát toát vaø trung bình.
Ñaëc ñieåm:
o Laø lôïi nhuaän sieâu ngaïch
o Ñòa toâ cheânh leäch gaén lieàn vôùi ñoäc quyeàn kinh
doanh ruoäng ñaát theo loái TBCN
 Phaân loaïi:
- Ñòa toâ cheânh leäch I: laø loaïi ñòa toâ thu ñöôïc treân
ruoäng ñaát coù ñoä maøu môõ töï nhieân thuaän lôïi(TB &
toát), gaàn nôi tieâu thuï, gaàn ñöôøng giao thoâng.
VD: TCL I thu c tren ruong at tot p =20%
Giaù caû sx caù Giaù caû sx
Loaïi Tb Saûn bieät chung Ñòa toâ
ruoäng ñaàu P’ löôïng Cuûa Cuûa Cuû Cuûa cheânh
tö (taï ) toång 1 taï a 1 toång leâch
saûn taï saûn
phaåm phaåm
Toát 100 20 6 120 20 30 180 60
TB 100 20 5 120 24 30 150 30
Xaáu 100 20 4 120 30 30 120 0
 ÑTCL I thu ñöôïc treân nhöõng vò trí thuaän lôïi, gaàn
nôi tieâu thuï,gaàn ñöôøng giao thoâng
Vò trí Giaù caû Giaù caû
RÑ TB Chi sx caù sx Ñòa toâ
so vôùi ñaàu phí p Saûn bieät chung cheânh
nôi tö vaän löôïn leäch
tieâu chuy g Cuûa Cuû cuûa cuûa
thuï eån toån a 1 1 taï toån
g sp taï g
sp
Gaàn 100 0 20 5 120 24 25 125 5
Xa 100 5 20 5 125 25 25 125 0
- Ñòa toâ cheânh leäch II: laø ñòa toâ thu ñöôïc nhôø trình
ñoä thaâm canh
 - Ñòa toâ tuyeät ñoái
Ñòa toâ tuyeät ñoái laø ñòa toâ maø taát caû caùc nhaø TB
kinh doanh NN ñeàu phaûi noäp cho ñòa chuû duø
ruoäng ñaát ñoù toát hay xaáu. Ñaây laø loaïi toâ thu treân
taát caû moïi loaïi ruoäng ñaát.
Döôùi cheá ñoä TBCN, do coù söï ñoäc quyeàn tö höõu
ruoäng ñaát neân ñaõ caûn trôû söï phaùt trieån cuûa QHSX
TBCN trong lónh vöïc NN.
 VD: Hai nhaø TBCN vaø TBNN:
Voán TB: 100
Caáu taïo höõu cô cuûa TB trong CN 4/1
Caáu taïo höõu cô cuûa TB trong NN 3/2
m’ = 100 %
Sp vaø GT thaëng dö Sx ra trong töøng lónh
vöïc
Trong CN: 80c + 20v + 20m = 120
NN: 60c + 40v + 40m = 140
-> Söï cheânh leäch giöõa GT noâng saûn vôùi giaù
caû Sx chung taïo neân ÑTTÑ: 140 – 120 = 20
 ÑTTÑ cuõng laø 1 loaïi lôïi nhuaän sieâu ngaïch
,hình thaønh do caáu taïo höõu cô cuûa TB trong NN
thaáp hôn trong CN, noù laø cheânh leäch giöõa GT
noâng saûn vôùi GT sx chung cuûa noâng phaåm

ÑTTÑ = GTNS - GCSX chung cuûa noâng phaåm

 So saùnh

ÑT töông ñoái vaø ÑT tuyeät ñoái

 Neáu khoâng coøn cheá ñoä tö höõu
ruoäng ñaát, khoâng coøn gc ñòa
chuû, ñòa toâ tuyeät ñoái seõ bò xoaù
boû, giaù caû noâng phaåm seõ haï
xuoáng coù lôïi cho ngöôøi tieâu
duøng.
 * Giaù caû ruoäng ñaát

Laø ñòa toâ TB hoaù

Laø giaù mua quyeàn thu ñòa toâ do ruoäng ñaát ñem
laïi theo tæ suaát lôïi töùc hieän haønh
Phuï thuoäc ñòa toâ vaø tæ suaát lôïi töùc
VD: giaù 1 maûnh ñaát seõ ñöôïc tính
( 200 $ × 100 ) / 5 = 4000 $
Trong ñoù: 200$ : ñòa toâ
5 % / naêm : tæ suaát lôïi töùc
Chuû nghóa TB caøng phaùt trieån lôïi töùc
giaûm
Vì vaäy cheá ñoä tö höõu ruoäng ñaát khoâng chæ
taïo söï chieám ñoaït ñòa toâ, chieám ñoaït saûn
phaåm maø coøn gaây thieät haïi cho xaõ hoäi.
Vấn ñeà quoác höõu hoaù ruoäng ñaát raát quan
troïng trong CMTS