CHƯƠNG 3

GIAÙ TRÒ THAËNG DÖ TRONG

NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG

GVC. TS. LƯU THỊ KIM HOA

 NỘI DUNG
• I. LÝ LUẬN CỦA CÁC MÁC VỀ GIÁ TRỊ
THẶNG DƯ
• II. TÍCH LŨY TƯ BẢN
• III. CÁC HÌNH THỨC BIỂU HIỆN CỦA
GTTD TRONG NỀN KTTT
I. LÝ LUẬN CỦA CÁC MÁC VỀ
GIÁ TRỊ THẶNG DƯ
• 1. Nguồn gốc và bản chất của
GTTD
• 2. Các phương pháp sản xuất giá
trị thặng dư trong nền kinh tế thị
trường tư bản chủ nghĩa
I. LÝ LUẬN CỦA CÁC MÁC VỀ GIÁ TRỊ THẶNG DƯ
1. Nguồn gốc và bản chất của GTTD
a. SÖÏ CHUYEÅN HOÙA CUÛA TIEÀN THAØNH TÖ BAÛN

a1 Coâng thöùc chung cuûa tö baûn

a2Maâu thuaãn cuûa coâng thöùc chung cuûa tö baûn

a3 Haøng hoùa söùc lao ñoäng

 a. SÖÏ CHUYEÅN HOÙA CUÛA
TIEÀN THAØNH TÖ BAÛN
• a1. Coâng thöùc chung cuûa tö baûn
• CT (1) H – T – H
• CT (2) T – H – T’ Veà trình töï cuûa 2 giai ñoaïn
mua vaø baùn
Phaân bieät coâng
thöùc chung
Coâng thöùc Veà ñieåm xuaát phaùt vaø
cuûa TB (T-H-T’)
chung ñieåm keát thuùc cuûa quaù trình
vôùi coâng thöùc
cuûa TB:
löu thoâng HH
T-H-T’
giaûn ñôn (H-T-H)
Veà muïc ñích cuûa söï vaän ñoäng

Veà giôùi haïn cuûa söï vaän ñoäng

 a2) Maâu thuaãn cuûa coâng thöùc chung cuûa
tö baûn
m? Trao ñoåi
ngang giaù
Neáu baùn cao
Trong
hôn giaù trò
Trong löu thoâng löu thoâng
duø trao ñoåi
Mua thaáp hôn ngang giaù
Trao ñoåi khoâng giaù trò hay khoâng
ngang giaù cuõng khoâng
Maâu thuaãn cuûa taïo ra t
coâng thöùc chung: Chuyeân mua reû
T-H-T’ baùn ñaét

Xeùt nhaân toá tieàn

Ngoaøi löu thoâng
Ngoaøi löu thoâng khoâng theå bieán
T thaønh T’
Xeùt nhaân toá haøng
 Ngöôøi LÑ ñöôïc
a3.Haøng hoùa söùc lao ñoäng töï do veà thaân theå

a. Ñònh nghóa
SLÑ
Ngöôøi LÑ bò töôùc
ñoaït heát TLSX

b. Ñieàu kieän bieán

Haøng hoaù SLÑ thaønh HH
SLÑ
Giaù trò HH SLÑ

c. Hai thuoäc tính

cuûa HH SLÑ
Giaù trò söû duïng
cuûa HH SLÑ
b. QUAÙ TRÌNH SX GTTD TRONG CNTB
b1. Ví duï veà SX GTTD vaø ruùt ra
keát luaän
b2. Tö baûn
b3. Tiền công
bTu b4. Tuaàn hoaøn vaø chu chuyeån cuûa TB
4
b5. Tyû suaát GTTD vaø khối löôïng GTTD

b6. SX GTTD - quy luaät kinh teá cô baûn

cuûa CNTB
b7 . Bản chất của GTTD
b. QUAÙ TRÌNH SX GTTD TRONG CNTB
b1. Ví duï veà SX GTTD vaø ruùt ra keát luaän

• Ph tích VD SX GTTD: Một số giaû ñịnh sau:

• - 1 ngaøy LÑ cuûa coâng nhaân laø 8 giôø,
• - 4h l ngöôøi coâng nhaân deät 10kg boâng
thaønh sôïi . 10kg boâng ñeå deät sôïi: 10USD
• - Khấu hao MMTB: 2USD
• - Giaù trị mới tạo ra trong 4g:3USD
• - Mua SLĐ trong 1 ngaøy: 3USD
 b1. Ví duï veà SX GTTD vaø ruùt ra keát
luaän(tt)
Lđ cụ thể
Lđ trừu tượng

Deät 10 kg Deät 10 kg
bông thaønh sợi bông thaønh sợi

4giôø 8 giôø
Thôøi gian lao ñoäng thaëng dö
Thôøi gian lao ñoäng caàn thieát

Nhö vaäy, GTTD laø giaù trò doâi ra ngoaøi GT SLÑ

do CN taïo ra vaø bò nhaø TB chieám ñoaït.
 b2) Tö baûn
• TB laø giaù trò mang laïi giaù trò thaëng dö
baèng caùch boùc loät coâng nhaân laøm
thueâ. TBBB (C ),TBKB(V)

TBCĐ, TBLĐ

Söï phaân chia

TB thaønh
C vaø V; Caên cöù phaân chia TB
TBCÑđvaø TBLÑđ

YÙ nghóa cuûa vieäc phaân chia TB

 b3. TIEÀN COÂNG TBCN

TEXT TEXT 3
TEXT

TC TC •4. Nhaân toá

2. Hình thöùc danh TH •quyeát ñònh
1. Baûn chaát cô baûn nghó ỰC •söï bieán ñoåi
a teá
b4. Tuaàn hoaøn vaø chu chuyeån cuûa TB
@. Tuaàn hoaøn cuûa TB
• Coâng thöùc tuaàn hoaøn TB:

TLSX
T–H ... SX... H’-T’
SLÑ
 . Tuaàn hoaøn TB coâng nghieäp

TB tieàn teä TB saûn xuaát

Tuaàn hoaøn
TB coâng nghieäp

TB haøng hoùa
 . Chu chuyeån cuûa tö baûn
1 2 3
Chu chuyeån Thôøi gian chu Toác ñoä chu
chuyeån TB chuyeån tö
tö baûn
baûn.
b5. Tæ suaát GTTD vaø khối löôïng
GTTD
@ @@

Tæ suaát giaù Khối löôïng

trò thaëng dö giaù trò thaëng
dö
(m’) (M)
b6. Saûn xuaát GTTD laø quy luaät kinh teá
cô baûn cuûa CNTB
CN
TB
Vaän ñoäng
Phaùt trieån

Tieâu vong Khoâng giaûi quyeát Maâu thuaãn

ñöôïc maâu thuaãn
 b7. KẾT LUẬN: BẢN CHẤT CỦA GTTD
TRONG KTTT TBCN
• Là LĐ không công của CN
• Biểu hiện QHXH, QHGC
2. Các phöông phaùp saûn xuaát GTTD trong nền
KTTT TBCN
SX m tuyeät ñoái laø gì?

Ngaøy lao ñoäng vaø cuoäc ñaáu

SX m tuyeät ñoái
tranh cuûa giai caáp coâng nhaân
ñoøi ruùt ngaén ngaøy LÑ

Hai phöông phaùp

saûn xuaát m
SX m töông ñoái laø gì?

SX m töông ñoái
Laøm theá naøo ñeå ruùt ngaén
ñöôïc TGLÑ caàn thieát

m sieâu ngaïch
 II. TÍCH LUÕY TÖ BAÛN

1 Bản chaát cuûa tích luõy tö baûn

2Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán qui moâ cuûa tích luõy T

3 Quy luaät chung cuûa tích luõy tö baûn

4
 TÍCH LUÕY TÖ BAÛN

2. Nhöõng
1. Bản nhaân toá
chaát aûnh höôûng
cuûa tích ñeán qui moâ
luõy tö cuûa tích luõy
baûn
 3.Quy luaät chung cuûa tích luõy tö
baûn chuû nghóa

Quaù trình
•Taêng tích tuï Quaù trình
vaø baàn cuøng
caáu taïo
taäp trung hoùa giai
höõu cô caáp voâ saûn
tö baûn
cuûa tö ngaøy caøng taêng
baûn
 Taäp trung TB

Tích tuï vaø Tích tuï TB

taäp trungTB
Söï gioáng nhau vaø khaùc nhau giöõa
tích tuï vaø taäp trung TB

Tích tuï vaø taäp trung TB seõ ñöa ñeán tích tuï
vaø taäp trung SX. Tích tuï vaø taäp trung SX ñeá
Quy luaät chung möùc ñoä cao seõ daãn ñeán hình thaønh ñoäc quy
cuûa tích luyõ tö baûn
Caáu taïo kyõ thuaät cuûa TB

Caáu taïo höõu cô Caáu taïo giaù trò cuûa TB

cuûa TB
Caáu taïo höõu cô cuûa TB

Nguyeân nhaân cuûa naïn nhaân khaåu thöøa töông ñoái

Haäu quaû cuûa Hình thöùc toàn taïi cuûa nhaân khaåu thöøa töông ñoái
tích luyõ TB
Caùc hình thöùc baàn cuøng hoaù giai caáp voâ saûn
III.CAÙC HÌNH THÖÙC BIEÅU HIEÄN CUÛA GIAÙ
TRÒ THAËNG DÖ TRONG NỀN KTTT TBCN
1. Lợi nhuận

a Chi phí saûn xuaát TBCN

b Lôïi nhuaän

c Tyû suaát LN và các nhân tố ảnh hưởng

tới TSLN
1. Lợi nhuận
a- Chi phí saûn xuaát tö baûn chuû nghóa
- Chi phí SX TBCN: k = c+v (1)
- Chi phí lao ñoäng (chi phí thöïc teá) = c+v+m (2)
- TBÖT: K = C + V

b- Lôïi nhuaän
• p = (c + v + m) – (c + v)
 So saùnh p vaø m:
• - Veà chaát:
m: noäi dung p: hình thöùc bieåu
beân trong hieän beân ngoaøi

• - Veà löôïng:
Tö baûn caù bieät Tö baûn xaõ hoäi
Giaù caû > giaù trò => p > m
Giaù caû < giaù trò => p < m Toång p = toång
Giaù caû = giaù trò => p = m m
c)Tyû suaát lôïi nhuaän và các nhân tố
ảnh hưởng tới TSLN
• p’ = [m/(c+v)]*100% hoaëc = p/k*100%

So saùnh m’ vaø p’
Löôïng Chaát
m’ p’
p’ < m’ Phaûn aùnh trình - Möùc doanh
ñoä boùc loät cuûa lôïi.
tö baûn ñoái vôùi - Khu vöïc ñaàu
LÑ laøm thueâ tö coù lôïi.
Nhaân toá aûnh höôûng p’

Toác ñoä Tieát kieäm

m’ c/v CC TB c
2. Lôïi nhuaän bình quaân vaø GCSX
a- Caïnh tranh trong noäi boä ngaønh
vaø söï hình thaønh giaù trò thò
tröôøng
Ñieàu kieän Ñieàu kieän trung Ñieàu kieân
xaáu bình toát
GIAÙ TRÒ THÒ TRÖÔØNG

CAÏNH TRANH NOÄI BOÄ NGAØNH

Kyõ thuaät Toå chöùc Quy moâ Trình ñoä
coâng ngheä saûn xuaát saûn xuaát tay ngheà
Sôû höõu tö nhaân TBCN veà TLSX
 b- Caïnh tranh giöõa caùc ngaønh vaø
söï hình thaønh lôïi nhuaän bình quaân
Ngaønh Chi phí Giaù trò Lôïi nhuaän Tyû suaát
saûn xuaát saûn xuaát thaëng dö (P) lôïi
(K) (m) nhuaän P'
Cô khí 70c+ 30v 30 30 30%
Deät 80c + 20v 20 20 20%
Da 90c+ 10v 10 10 10%

• P' = [Toång m / toång (c+v)] x100%

• P = k x P’
 c- Söï chuyeån hoùa GTHH thaønh GCSX

• GTHH = c + v + m  GCSX = k + p
Ngaønh c+v m GTHH P’ P’ P Giaù Cheânh
SX (m’=100%) (1) (%) (%) caû SX leäch
(2) (2)- (1)
Cô khí 80C+20V 20 120 20 30 130 +10
Deät 70C+30V 30 130 30 30% 30 130 0
Da 60C+40V 40 140 40 30 130 -10
Toång 210C+90 90 390 90 390
V

TB chöa töï do di TB töï do di chuyeån

chuyeån Giaù caû SX = k+ p
W = c+v+m = k+p

Quy luaät giaù trò Quy luaät giaù caû

SX
3. Lợi nhuận thương nghiệp, lợi tức, địa
tô TBCN
 a. TBTN VAØ LNTN

• + TBTN: Coâng thöùc vaän ñoäng: T-H-T'.

+ Lôïi nhuaän cuûa TBTN

Tröôùc Giaù mua<giaù baùn Lôïi nhuaän

CNTB thöông nghieäp
Trong c+v<giaù mua<c+v+m Lôïi nhuaän
CNTB Giaù baùn =c+v+m thöông nghieäp
 b- TB cho vay vaø lôïi töùc

• + Tö baûn cho vay

• SLÑ
• T–H ... SX... H’-T’
• TLSX
Tieàn nhaøn roãi: Tö baûn cho vay
Quyeàn sôû höõu TB
-Tieàn khaáu hao
T-T’,T’=T+ T
TBCÑ Quyeàn söû duïng TB
- Tieàn löông chöa traû
- Tieàn mua NVL

Haøng hoaù ñaëc bieät

 + LôÏi töùc vaø tyû suaát lôïi töùc

z
Ngöôøi cho Ngöôøi
Kinh doanh P
vay ñi vay
PDN

Z’ = Z/k *100% vôùi k laø TB cho vay

 c. TB kinh doanh NN vaø ñòa toâ
TBCN
• + Söï hình thaønh QHSX TBCN trong NN

Thöïc hieän caûi

caùch trong SX -Giai caáp
noâng nghieäp ñòa chuû
QHSX TBCN -Giai caáp
trong noâng nghieäp tö baûn
noâng nghieäp
-Coâng nhaân
Tieán haønh caùch noâng nghieäp
maïng daân chuû TS
 + Ñòa toâ TBCN
Lôïi nhuaän
bình quaân
Lôïi nhuaän
kinh doanh
noâng nghieäp

P sieâu ngaïch Ñòa toâ TBCN

trong noâng nghieäp

+ Baûn chaát ñòa toâ TBCN: moät phaàn cuûa m

 So saùnh ñòa toâ TBCN vaø ñòa
toâ PK
Quyeàn tö höõu ruoäng ñaát ñöôïc thöïc hieän veà maët
kinh teá
Ñòa toâ TBCN Ñòa toâ PK

- Phaûn aùnh quan heä 3 - Phaûn aùnh quan heä 2

giai caáp giai caáp.
+ Caùc hình thöùc ñòa toâ TBCN
 + Giaù caû ruoäng ñaát

Tö baûn Lôïi nhuaän

Ruoäng ñaát Ñòa toâ TBCN

Giaù caû ruoäng ñaát Ñòa toâ ñöôïc tö baûn hoaù

Coâng thöùc: Giaù caû ruoäng ñaát = ñòa toâ / tyû

suaát lôïi töùc ngaân haøng
THE END
Câu hỏi nghiên cứu cho sinh viên
1.Phân tích nguồn gốc và bản chất của giá trị thặng dư?
Các phương pháp sản xuất giá trị thặng dư? Tỷ suất và
khối lượng giá trị thặng dư? Ý nghĩa thực tiễn?
2.Tích lũy tư bản và các nhân tố ảnh hưởng đến quy mô
tích lũy tư bản? Hãy liên hệ thực tiễn.
3.Phân tích quan hệ lợi ích kinh tế trong nền kinh tế thị
trường tư bản chủ nghĩa thông qua lý luận về phân phối
giá trị thặng dư trong chủ nghĩa tư bản.