Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.

vn

Sô ñoà ñoä doác

h/2
h

h
 

Aùp duïng Cho beà maët caàn gia Cho beà maët khoân g Cho beà maët khoân g
coâng cô gia coâng cô gia coâng cô

c. Goùc ñuùc laø goùc tieáp giaùp giöõa hai beà b

maët giao nhau cuûa vaät ñuùc (hình 1-23).
Goùc ñuùc ñaûm baûo cho khuoâ n khoân g bò vôõ
khi ruùt maãu vaø vaät ñuùc khoâng bò nöùt khi ñoâng ñaëc
trong khuoân . Goùc ñuùc cuõng giuùp cho maãu naâng r
cao ñoä beàn, deã ruùt maãu.
nh
Trò soá baùn kính löôïn ngoaøi R vaø baùn kính
C h i Mi
Ho
löôïn trong r coù theå xaùc ñònh theo coân g thöùc kinh
u a t TP.
nghieäm hoaëc tra baûng Soå tay coâng ngheä cheá taïoKy th

a
ham
maùy taäp 1. 1 1 aH Sbu p
r  ( ong)D
Goùc trong : r3u 5 2
i g h t©T Hình 1-23
Goùc ngoaø
o piy:r R= r+b
C Goùc ñuùc
Trong ñoù: a,b laø chieàu daøy thaønh vaät ñuùc
giao nhau ( a>b )
d. Dung sai vaät ñuùc: laø sai soá cuûa kích thöôùc vaät ñuùc cho pheùp so vôùi kích thöôùc
danh nghóa (tra baûng Soå tay coâng ngheä cheá taïo maùy taäp 1) .
Dung sai cuûa vaät ñuùc phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá : phöông phaùp ñuùc, loaïi khuoân
ñuùc, loaïi maãu, hoäp loõi... Dung sai thaønh phaàn treân caùc khaâu kích thöôùc phaûi phuø hôïp vôùi
dung sai khaâu kheùp kín.
Khi ñuùc trong khuoân caùt, sai soá kích thöôùc khaù lôùn. Nguyeân nhaân do ñoä laéc ( rung )
khi ruùt maãu, ñoä co khi saáy khuoân vaø loõi, do ñoä luùn cuûa hoãn hôïp khi chòu aùp löïc cuûa kim
loaïi loûng trong khuoân.
3.1.4. Xaùc ñònh loõi vaø goái loõi:
a. Loõi: duøng ñeå taïo loã hoaëc phaàn loõm trong vaät ñuùc. Phaàn ñaët loõi ñaõ xaùc ñònh khi
choïn maët phaân khuoân.
Ñeå xaùc ñònh soá löôïng loõi, khi thieát keá ñuùc caàn tuaân theo caùc qui ñònh sau ñaây:
- Nhöõng loã caàn gia coâng caét goït, tuøy theo daïng saûn xuaát, neáu kích thöôùc nhoû coù theå
khoâng caàn ñaët loõi maø ñuùc lieàn. Thí duï khi saûn xuaát ñôn chieác caùc loã coù ñöôøng kính
50mm, saûn xuaát haø ng loaït 30mm, saû n xuaát haøng khoái 20mm coù theå ñuùc lieàn, vieäc
taïo loã seõ do gia coâng caét goït ñaûm nhieäm.
-Caùc baäc daøy hôn 25 mm vaø caùc raõnh coù chieàu saâu  6 mm treân caùc vaät ñuùc nhoû
vaø vöøa ñeàu ñöôïc taï o neân ngay töø khi ñuùc.
- Nhöõng loã khoâ ng caàn gia coâng caét goït caàn phaûi ñaët loõi duø cho kích thöôùc loã nhoû.

25

Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn

- Soá löôï ng loõi caøng ít caøng toát. Ñeå ñaûm baûo nguyeân taéc naøy coù theå thay theá loõi
baèng nhöõng phaàn nhoâ cuûa khuoân ( hình 1-24 )
Neáu D/H  0,85 coù theå thay loõi baèng phaàn nhoâ cuûa khuoân döôùi (hình 1-24 b).
Neáu D/H > 3 coù theå thay loõi baèng phaàn nhoâ cuûa khuoân treân (hình 1-24 c).
Duøng uï caùt thay loõi baûo ñaûm ñoä chính xaùc cuûa khuoân ñuùc, giaûm bôùt ñöôïc hoäp loõi vaø
thôøi gian laøm loõi, nhöng phaàn nhoâ gaây phaàn naøo khoù khaên cho moät soá nguyeân coâ ng laøm
khuoân vaø laép raùp khuoân.
Nhöõng loõi lôùn coù ñoä phöùc taïp cao, coù tieát dieän thay ñoåi nhieàu coù theå keát hôïp caû
phaàn nhoâ vaø loõi.

D
h
Min
Chi
P. Ho
uat T
y th
H

am K
HS u ph
uo ng D
© Tr c)
ight
a) b)
C opyr Hình 1-24
Phaàn nhoâ khuoân

b. Thieát keá goái loõi: Goái loõi laø boä phaän ñeå ñònh vò loõi trong khuoân ñuùc. Vì vaäy goái
loõi phaûi ñaûm baûo ñònh vò chính xaùc vaø cöùng vöõng, phaûi deã laép raùp loõi vaøo khuoân.
Caên cöù vaøo vò trí cuûa loõi trong khuoâ n, ngöôøi ta chia ra hai loaïi cô baûn: loõi ñöùng vaø loõi
ngang. Töø ñoù, goái loõi cuõng phaûi thieát keá phuø

S1
hôïp vôùi daïng loõi treân .
S2
- Loõi ñöùng: goái loõi ñöôïc ñònh vò theo
höôùng vuoâng goùc vôùi maët phaân khuoân naèm
h1

ngang. Thöôøng laøm goái loõi hình coân (hình 1-

25) coù kích thöôùc ñaûm baûo: h h1 ,    .
Goái loõi phía döôùi taùc duïng leân khuoân
döôùi baèng chính khoái löôïng cuûa loõi. Goái loõi
treân chæ taùc duïng leân khuoân treâ n khi coù löïc S3
ñaåy kim loaïi loûng taùc duïng vaøo loõi. Vì theá hai
goái loõi döôùi vaø treân coù kích thöôùc khaùc
h

D D
nhau vaø coù theå coù caáu taïo khaùc nhau
(hình 1-26).
Ñeå deã laép raùp, traùnh vôõ khuoân, loõi thì 
giöõa loõi vaø khuoân coù khe hôû S1 , S2 , S3. Hình 1-25
Goái loõi döôùi deã laép raùp hôn, nhöng phaûi Goái loõi ñöùng hình coân.
baûo ñaûm ñoä chính xaùc vaø tính oån ñònh,

26
0,75D 1 (1,5 2)D
D1
Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Hình 1-26
Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn

neân goùc coân  beù hôn, chieàu cao goái loõi h lôùn hôn so vôùi goái loõi treân.
Ñoái vôùi nhöõng loõi ñöùng coù tyû leä chieàu cao treân ñöôøng kính thaân loõi lôùn, ñeå traùnh maát oån
ñònh, ngöôøi ta thieát keá loõi coù ñeá (hình 1-26).
- Loõi ngang: coù goái loõi phaân boá caû ôû khuoân treân vaø khuoân döôùi ôû choã maët phaân
khuoân. Ñeå baûo ñaûm chính xaùc, goái loõi ngang coù tieát dieän ñuû ñeå choáng laïi chính troïn g löôïng
cuûa caû loõi. Tieát dieän ngang cuûa goái loõi ngang coù theå laø troø n, vuoâng vaø nhöõ ng daïng ñònh
hình khaùc.
Ñeå deã laép raùp vaø traùnh vôõ khuoân, loõi, giöõa loõi vaø khuoân cuõng coù khe hôû S1, S2, S3.
Kích thöôùc, goùc ñoä goái loõi cuõng phaûi baûo ñaûm nhö loõi ñöùng, nghóa laø:

h h1 ,   
Treân hình 1- 27, 1-28 giôùi thieäu moät vaøi loaïi goái loõi.
Moät soá tröôøng hôï p caàn xaùc ñònh chính xaùc vò trí toïa ñoä cuûa loõi, ngöôøi ta thieát keá goái
loõi coù khi goàm hai loaïi:
+ Goái loõi coù khoaù choáng xoay (hình 1-29a).
nh
+ Goái loõi coù khoaù choáng dòch chuyeån doïc (hình 1-29b). C h i Mi
Ho
u a t TP.
h
a m Ky t
h
D H Su p
ng
t © Truo
h
yrig
Cop

27

Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn

taïo ra söï ñoâng ñaëc coù höôù ng. Khi ñoâng ñaëc, phaàn moû ng ñoâng tröôùc, phaàn daøy ñoâng ñaëc
sau cuøng, phaàn daøy laøm nhieäm vuï boå ngoùt cho phaàn moûng, khi phaàn daøy co ngoùt sau thì
phaûi duøng ñaäu ngoùt ñeå boå sung kim loaïi.
4. Khi ñuùc vaät ñuùc hình truï troøn thì neân daãn kim loaïi theo höôùng tieáp tuyeán vôùi maët
caét ngang ñeå traùnh hieän töôïng xoaùy gaây ra tuï khí, tuï xæ (hình 1-44a).
5. Khi ñuùc vaät ñuùc daïng taám phaúng vöøa roäng vöøa moûng thì phaûi daãn kim loaïi vaøo
khuoân baèn g nhieàu raõnh daãn môùi coù theå ñieàn ñaày toát (hình 1-44b).
d. Tính toaùn heä thoáng roùt.
Nguyeâ n taéc tính nhö sau: tröôùc tieân xaùc ñònh toång tieát dieän cuûa raõnh daãn, coøn tieát
dieän cuûa raõnh loïc xæ vaø oáng roùt laáy theo moät tyû leä nhaát ñònh.
Khoái löôïng vaät ñuùc bao goàm heä thoáng roùt, ñaäu ngoùt G(g) seõ baèng tích soá cuûa toång
tieát dieän cuûa raõnh daãn taïi choã kim loaïi loûng chaûy vaøo loøn g khuoân ( Frd cm2 ), vaän toác
doøng chaûy v (cm/s), thôøi gian ñieà n ñaày loø ng khuoân t (s) vaø khoái löôïng rieâng cuûa kim loaïi
loûng  (g/cm3). Ñoái vôùi gang:  = 6,8 g/cm3.
nh
Ta coù: C h i Mi
Ho
G = . rd.v.t u a t TP. (1)
y t h
K
pham
Suy ra:
HGS u
 r uo ng D

© T rd  .v .t (2)
y ri ght
Cop trình thuûy löïc cuûa Becnuli ta coù theå tính v theo coâng thöùc:
Döïa vaøo phöông

v   2 gH p (3)

Trong ñoù:  - Heä soá caûn thuûy löïc ( 0,3 0,8). Heä soá naøy goàm 2 phaàn :
 = 1.2
1 -Heä soá caûn trong heä thoáng roùt;
2 -Heä soá caûn thuûy löïc trong khuoân
g -Gia toác troïng tröôø ng tính baèng 981 cm/s2
Hp - Chieà u cao tính toaùn coät aùp (aùp suaát thuûy tónh coät kim loaïi loûng). Coâng thöùc ñeå tính laø:
2 H .C  P 2 P2
Hp  H P2 (4)
2C 2C Hp H 
2C
Treân hình 1-45 giôùi thieäu caùch tính Hp cho ba kieåu roùt khaùc nhau.
Trong coân g thöùc (4), H laø chieàu cao tính töø choã daãn kim loaïi loûng vaøo khuoân ñeán
maët thoaùng (cm). Neáu H quaù lôùn, aùp löïc ñieàn ñaày taêng leân nhöng doøng chaûy seõ khoâng eâm.
Ngöôïc laïi, neáu H khoâng ñuû lôùn , aùp suaát thuûy tónh seõ nhoû daãn ñeán ñieàn ñaày chaäm, chaát
löôïng hôïp kim ñuùc keùm.
Toång chieàu cao oáng roùt hoâ vaø coác roùt laø giaù trò H caàn tìm. Phaàn khuoân chöùa coác roùt
coù theå cheá taïo rieâng ñeå tieát kieäm vaät lieäu vaø giaûm khoái löôïng khuoân treân.
P - Chieàu cao phaàn loøng khuoân ñuùc tính töø raõnh daãn trôû leân (cm).
C - Chieàu cao loøng khuoân theo vò trí roùt (cm).

38

Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn

Maët thoaùng kim loaïi

H
p=0

H
p=c
c

p
c
a) b) c)
. Hình 1-45
a) Roùt treân xuoá ng; b) Roùt beân hoâng; c) Roùt xi phoâng

- Khi roùt tröïc tieáp töø treân xuoáng (hình 1-45a) do P = 0 neân: Hphi=MHinh
C
C T P . Ho C
- Khi roùt beâ n hoân g (hình1-45b) neáu P  tPH
neân:uaH
2Ky th 8
p h am
Sung hình 1-45c) thì P = C neân: H  H  C
DHphoâ
- Khi roùt töø döôùi leân (kieåu roùgt xi
r uo n P

t© T 2
i g h
Thôøi gian Cñieàopnyrñaày khuoân t choïn phuï thuoäc vaøo khoái löôïng vaät ñuùc, chieàu daøy
thaønh vaø loaïi hôïp kim ñuùc.
Nhöõng vaät ñuùc baèng gang, theùp coù khoái löôïng nhoû hôn 450 Kg, chieàu daøy thaønh
moûng ( 15mm) coù theå tính theo coâ ng thöùc kinh nghieäm:
t  S1 G (s) (5)
S1- Heä soá phuï thuoäc chieàu daøy thaønh
Nhöõng vaät ñuùc coù khoái löôïng lôù n (< 104 Kg)
3 (s) (6)
t  S2 G
S2 - Heä soá phuï thuoäc chieàu daøy thaønh (S1, S2 coù theå tra trong soå tay ñuùc)
Cuoái cuøng thay (3), (4), (5) hoaëc (6) vaøo coâ ng thöùc (2) ta coù :

G
Frd  (cm2)
 .t 1  2 2 gH p

Khi vaät ñuùc baèng gang coù =7,8 g/cm3 ta coù coâng thöùc ruùt goïn :

G (cm2)
Frd 
0,31.t 1  2 H p
Coù toång tieát dieän Frd ta coù theå duøng caùc coâng thöùc tyû leä sau ñaây ñeå tính tieát dieän
raõnh loïc xæ (Frlx) vaø oáng roùt Foâr.
Vaät ñuùc nhoû, thaønh moû ng (G < 100Kg) Frd : Frlx : Foâr =1: 1,06: 1,11

39

Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn