SÖÏ THAØNH LAÄP

VAØ
ÑAËC ÑIEÅM KHÔÙP CAÉN
BOÄ RAÊNG SÖÕA – BOÄ RAÊNG VÓNH VIEÃN

PGS. NGUYEÃN THÒ KIM ANH

drkimanh@gmail.com
• Caùc ñaëc ñieåm hình thaùi vaø chöùc naêng cuûa heä thoáng
nhai luoân coù nhöõng thay ñoåi.

• Kieåu vaän ñoäng haøm laø keát quaû cuûa moät loaït caùc quaù
trình ñöôïc hình thaønh töøng böôùc, gaén lieàn vôùi söï
hình thaønh vaø phaùt trieån khôùp caén cuûa boä raêng.
• SÖÏ THAØNH LAÄP VAØ
• ÑAËC ÑIEÅM KHÔÙP CAÉN BOÄ RAÊNG SÖÕA

MUÏC TIEÂU

– Neâu ñöôïc quaù trình thaønh laäp khôùp caén boä raêng söõa
trong moái lieân heä vôùi söï moïc raêng vaø phaùt trieån cuûa
xöông haøm.

– Neâu ñöôïc ñaëc ñieåm veà moái lieân heä giöõa caùc raêng treân
cung raêng söõa vaø söï aên khôùp giöõa hai cung raêng söõa.

– Thaûo luaän ñöôïc ñaëc ñieåm söï thay ñoåi trong quaù trìnnh
toàn taïi cuûa boä raêng söõa vaø nhöõng yeáu toá aûnh höôûng.
• Raêng söõa baét ñaàu moïc : 6 thaùng tuoåi.

• Thö ùtöï moïc:

• cöûa giöõa (thaùng thöù 6)  cöûa beân  coái söõa I
(thaùng 12-13)  R. nanh (thaùng 15-16) 
• R coái söõa II.
Hoaøn taát : 24 -36 thaùng.

• Khôùp caén ñöôïc thieát laäp hoaøn chænh : 3 tuoåi.

• Ñeå taïo ñuû khoaûng troáng cho caùc raêng moïc 
xöông haøm treân vaø xöông haøm döôùi taêng kích
thöôùc theo moïi höôùng,
• ñaëc bieät taêng tröôûng maïnh theo chieàu ngang.
A Sô sinh B 12 thaùng

C 10 tuoåi D Tröôûng thaønh

A Sô sinh B 12 thaùng

C 10 tuoåi D Tröôûng thaønh

• Haøm treân vaø haøm döôùi ñieàu chænh töông
quan vôùi nhau theo chieàu ngang nhôø
• söï aên khôùp cuûa hai cung raêng.
 “ Cô cheá noùn-pheãu”
trong quaù trình phaùt trieån khôùp caén

Caùc raêng moïc Raêng coái

ñuùng vò trí, söõa döôùi coù
khoâng caàn coù chöùc naêng
söï dòch chuyeån nhö caùi pheãu
raêng. cho raêng coái
söõa treân ñaët
vaøo.

Söï dòch
chuyeån cuûa
raêng coái söõa Söï aên khôùp
treân nhieàu hôn ñöôïc thieát laäp.
 Söï loàng muùi ñaàu tieân vaø chieàu cao khôùp caén ñöôïc
thieát laäp luùc 15 - 16 thaùng tuoåi (raêng coái söõa I).

• Söï loàng muùi ñaït ñöôïc  haøm döôùi ñoùng laïi theo söï
aên khôùp naøy  cuûng coá töông quan giöõa hai haøm.

Söï loàng muùi cuûa raêng coù vai troø höôùng daãn
söï phoái hôïp trong taêng tröôûng cuûa hai haøm.
• Khoaûng 3 tuoåi: khôùp caén ñöôïc thieát laäp hoaøn chænh

• 3 – 5 tuoåi: giai ñoaïn boä raêng söõa thöïc hieän chöùc naêng.

• Khôùp caén lyù töôûng ôû boä raêng söõa laø tieàn ñeà cho
khôùp caén lyù töôûng ôû boä raêng vónh vieãn

• (Sanin & Savara -1969)

 Ñaëc ñieåm khôùp caén cuûa boä raêng söõa
“ Khôùp caén lyù töôûng” cuûa boä raêng söõa: 4 ññ

Mặt Phẳng
Tương quan khớp cắn răng cối sữa II

Theo Baume (1950) : 3 loại

Mặt phẳng Bậc gần Bậc xa

Hình trích từ “Textbook of Orthodontics” của

Bishara[6], 2001,p55
Tương quan răng cối sữa II - gđ bộ răng sữa

(KQ NC của Bùi Minh Khánh -2014)

 Sự thay đổi tương quan răng cối sữa II
(KQ NC của Bùi Minh Khánh -2014)
Giai Đoạn Bộ Răng Sữa Giai Đoạn Bộ Răng Hỗn Hợp
54.7% 69.8%

34.9%

26.4%

10.4%

3.8%

MẶT PHẲNG BẬC GẦN BẬC XA MẶT PHẲNG BẬC GẦN BẬC XA
Tương quan răng cối sữa II Tương quan răng cối sữa II
Ñöôøng cong Spee cuûa cung raêng söõa

Ñoä saâu ñ/ c Spee : + 1,1mm (3t)

+ 0,9mm (5t)

(N.T. Kim Anh vaø H.T.Huøng, 2003)

• - Söï aên khôùp cuûa boä raêng söõa trong tö theá loàng muùi

Truïc Y

Truïc X
• Thöïc teá :
• Khôùp caén cuûa boä raêng söõa theå hieän ña daïng;
coù thay ñoåi ít nhieàu, khaùc nhau tuøy theo daân
toäc, chuûng toäc vaø tuøy töøng löùa tuoåi.
Nhöõng thay ñoåi khôùp caén cuûa boä raêng söõa

Caùc yeáu toá : - Beân trong Taêng tröôûng tieáp tuïc

- Beân ngoaøi cuûa heä thoáng soï maët

Boä raêng söõa luoân dieãn ra nhöõng thay ñoåi

trong suoát quaù trình thöïc hieän chöùc naêng.
1. Söï moøn maët nhai vaø bôø caén caùc raêng söõa.
 2. Thay ñoåi töông quan raêng coái söõa II.

Nguyeân nhaân:
• - Söï di gaàn sôùm cuûa raêng coái söõa HD.
• - Söï taêng tröôûng veà phía tröôùc cuûa haøm döôùi vôùi toác ñoä
nhanh hôn haøm treân.
3. Hoaït ñoäng caän chöùc naêng  thay
ñoåi khôùp caén cuûa treû :

- Muùt (buù) ngoùn tay  Caén chìa, caén hôû / vuøng

raêng tröôùc.
- Thôû mieäng  Heïp cung R treân, caén cheùo /
raêng sau, hoâ / raêng cöûa.
- Nghieán R.
 BOÄ RAÊNG VÓNH VIEÃN

MUÏC TIEÂU

1. Trình baøy ñöôïc boán giai ñoạn moïc cuûa boä raêng vónh
vieãn.
2. Phaân tích ñöôïc caùc dieãn bieán cuûa giai ñoaïn 1 vaø giai
ñoaïn 2.
3. Trình baøy ñöôïc nhöõng thay ñoåi cuûa boä raêng vónh vieãn
Giai ñoaïn boä raêng hoãn hôïp : 6-12 tuoåi

• Thöù töï moïc Rvv :

- Khoâng ñi theo kieåu moïc töø tröôùc ra sau.
- Coù khaùc bieät coù yù nghóa giöõa haøm treân vaø haøm
döôùi.
- Raêng döôùi moïc tröôùc raêng treân, vuøng RCN
ngöôïc laïi.

Trình tự mọc raêng vónh vieãn

Söï phaùt trieån khôùp caén cuûa boä raêng vónh vieãn :

+ 4 giai ñoaïn :
Giai ñoaïn 1: moïc R. CLvv I + R. cöûa giöõa.
Giai ñoaïn 2: moïc R cöûa beân
Giai ñoaïn 3: moïc R. nanh, R. CN + R. CLvv II
Giai ñoaïn 4: moïc R. CLvv III .
 Giai ñoaïn 1 :
Giai ñoaïïn moïc caùc raêng coái vónh vieãn I
& caùc raêng cöûa vónh vieãn.

• + Thôøi gian: Töø 5,5 ñeán 8 tuoåi.

• + NC Sadakatsu Sato (1990) :

- 5,5 tuoåi : R coái lôùn vónh vieãn moïc.
Söï aên khôùp cuûa R coái lôùn vónh vieãn I caàn 1 naêm 6 thaùng
ñeán 1 naêm 8 thaùng.
- 7 tuoåi : Caùc R cöûa vónh vieãn moïc.
MP taän cuøng R coái söõa II & khôùp caén R coái lôùn 1
BAÄC X. XA

II
II

ÑÑ Sô ñoà minh hoïa söï

I
PHAÚNG
phaùt trieån khôùp caén
cuûa raêng coái lớn
I I
vónh vieãn I.
BAÄC X. GAÀN

III III
Ñaëc ñieåm quaù trình moïc caùc raêng cöûa vónh vieãn :

• + Thôøi gian : 6-9 tuoåi.

• + R cöûa vónh vieãn lôùn hôn R cöûa söõa

•  Vaán ñeà khoaûng troáng :
- Khe hôû giöõa caùc raêng söõa.
- Söï taêng kích thöôùc theo chieàu ngang cuûa cung haøm.
- Söï nghieâng truïc veà phía moâi nhieàu hôn cuûa caùc raêng vónh
vieãn.
Coù khe hôû giöõa caùc raêng cöûa giöõa vónh vieãn haøm treân 
“ giai ñoaïn vòt con xaáu xí ” (Broadbent)
 Tình traïng chen chuùc taïm thôøi
ôû vuøng raêng cöûa döôùi khoaûng 8 - 9 tuoåi.
Giai ñoaïn 2 :
Giai ñoaïn moïc R.nanh, R.coái nhoû
& R coái lôùn vónh vieãn II.

• + Baét ñaàu töø 10 ñeán 12-13 tuoåi.

• + Coù söï khaùc bieät thöù töï moïc R giöõa HTvaø HD:
- Haøm treân : R coái nhoû I - R coái nhoû II - R nanh.
- Haøm döôùi : R nanh - R coái nhoû I - R coái nhoû II.

• + Söï di gaàn cuûa R coái lôùn I vaøo khoaûng Leeway

 thay ñoåi töông quan vuøng R coái (söï di gaàn muoän).
• Cô cheá thay ñoåi töông quan vuøng raêng coái :
(1) Khoaûng Leeway.
(2) Söï taêng tröôûng cuûa haøm döôùi.
• (3) Nhöõng yeáu toá khaùc: di truyeàn, dinh döôõng, chöùc naêng…

Khoảng Leeway:

HT: 0,9 ± 0,9 mm,

HD: 2,2 ± 0,9 mm.

(Ng.Minh Hung -
2013 )
• Lo & Moyers : “Quaù trình moïc R.vv theo thöù töï
thích hôïp  tyû leä cao nhaát coù khôùp caén toát”.

Söï giaûm chieàu daøi cung raêng

do maát sôùm raêng coái söõa II haøm döôùi
 Giai ñoaïn 3 :
Giai ñoaïn moïc R coái lôùn vónh vieãn III.

• R coái lôùn vónh vieãn III: moïc ôû gñ sôùm cuûa

ngöôøi tröôûng thaønh (18-25 tuoåi).

 Hoaøn taát quaù trình thaønh laäp khôùp caén

cuûa boä raêng vónh vieãn.
Ñaëc ñieåm söï aên khôùp cuûa boä raêng vónh vieãn

Töông quan theo chieàu ngoaøi trong:

cung raêng treân phuû ngoaøi cung raêng döôùi; cung raêng döôùi
phuû trong cung raêng treân.

Töông quan theo chieàu gaàn xa: moät raêng döôùi tieáp xuùc vôùi hai
raêng ñoái dieän, tröø raêng cöûa giöõa döôùi vaø raêng coái lôùn 3 treân
Töông quan theo treân döôùi:

– ñöôøng nhai ngoaøi/ trong lieân

heä vôùi ñöôøng truõng giöõa.
- muùi chòu ñaët vaøo gôø beân/ truõng giöõa raêng ñoái dieän
• LIEÂN HEÄ GIÖÕA MAËT NHAI CAÙC RAÊNG /TÖ THEÁ LOÀNG MUÙI

• Lieân heä giöõa thaønh phaàn chòu vaø thaønh phaàn höôùng daãn,
coù theå moâ taû boán daïng:

(b)
(a)

(c)

(d)
• Ñaëc ñieåm tieáp xuùc cuûa caùc nhoùm muùi chòu

(a)

(b) (c)
Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån khôùp caén :

 Di truyeàn.
 Chöùc naêng & moâi tröôøng.
 Söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa haøm, ñaëc bieät
laø höôùng phaùt trieån cuûa loài caàu.
Höôùng phaùt trieån cuûa loài caàu  söï xoay cuûa
xöông HD  söï phaùt trieån cuûa khôùp caén.
Nhöõng thay ñoåi khôùp caén cuûa boä raêng vónh vieãn
 1. Söï chen chuùc cuûa caùc raêng cöûa döôùi

Giaû thuyeát: 3
– Khoâng coøn “söï moøn raêng
töï nhieân” do cheá ñoä aên
hieän ñaïi
– AÙp löïc töø raêng coái lôùn 3
– Söï taêng tröôûng keùo daøi
cuûa haøm döôùi 11 tuoåi 10 thaùng
14 tuoåi 11 thaùng
17 tuoåi 10 thaùng
• 2. Söï moøn raêng vaø hieän töôïng troài maët nhai
3. Söï di gaàn cuûa caùc raêng.

4. Söï thay ñoåi ñoä nghieâng cuûa truïc raêng

(do taùc ñoäng cuûa caùc löïc chöùc naêng) 
thay ñoåi ñoä cong cuûa maët phaúng nhai.
 Keát Luaän Toaøn boä heä thoáng nhai
hoaït ñoäng nhö moät khoái
thoáng nhaát vaø luoân ôû trong
traïng thaùi caân baèng ñoäng..
Söï phaùt trieån
bình thöôøng cuûa boä raêng laø
ñieàu kieän tieân quyeát ñeå
hình thaønh kieåu nhai laønh Hieåu vaø nhaän ra
maïnh vaø thoaûi maùi. ñöôïc nhöõng thay ñoåi
bình thöôøng cuûa boä raêng
ñeå coù theå phaùt hieän, chaån
ñoaùn sôùm ñöôïc caùc phaùt
trieån baát thöôøng.