HD Thi Nghiem Dung Sai Va Ky Thuat Do (1) - Trang

2 HÖÔÙNG DAÃN THÍ NGIEÄM
NHAØ XUAÁT BAÛN ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA
TP HOÀ CHÍ MINH - 2010
LÔØI NOÙI ÑAÀU
Taäp höôùng daãn thí nghieäm goàm caùc baøi phuïc vuï phaàn:
- Ño caùc thoâng soá hình hoïc vaø moät soá chi tieát ñieån hình trong ngaønh cô khí;
- Ño caùc thoâng soá quaù trình.
Taøi lieäu trình baøy sô ñoà ño, phöông phaùp ño vaø trình töï caùc böôùc laøm moät baøi
thí nghieäm veà ño löôøng. Caùc thoâng soá cô baûn trong ngaønh cheá taïo maùy cuõng nhö
caùch ño moät soá thoâng soá quaù trình trong coâng nghieäp.
Taøi lieäu naøy duøng cho sinh vieân ngaønh cô khí heä chính qui vaø heä taïi chöùc
cuõng nhö caùc ngaønh hoïc coù lieân quan ñeán ño löôøng trong cô khí.
Cuoán saùch bao goàm 13 baøi do PGS. TS. Thaùi Thò Thu Haø chuû bieân vaø ñöôïc
phaân coâng bieân soaïn nhö sau:
Baøi 1, 2, 5, 7, 8, 12 do PGS. TS. Thaùi Thò Thu Haø chòu traùch nhieäm bieân soaïn.
Baøi 3, 6, 11 do ThS. Nguyeãn Leâ Quang chòu traùch nhieäm bieân soaïn.
Baøi 4 do ThS. Traàn Vuõ An chòu traùch nhieäm bieân soaïn.
Baøi 9 do ThS. Toâ Hoaøng Minh chòu traùch nhieäm bieân soaïn.
Baøi 10 do ThS. Hoà Minh Ñaïo chòu traùch nhieäm bieân soaïn.
Baøi 13 do TS. Traàn Nguyeân Duy Phöông chòu traùch nhieäm bieân soaïn.
Baøi 14 do ThS. Traàn Tuaán Ñaït chòu traùch nhieäm bieân soaïn.
Moïi yù kieán ñoùng goùp xin göûi veà ñòa chæ:

Boä moân Cheá taïo maùy – Khoa Cô khí, Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa – Ñaïi hoïc
Quoác gia TP Hoà Chí Minh, 268 Lyù Thöôøng Kieät, Q10, TP Hoà Chí Minh.
Caùc taùc giaû

KYÕ THUAÄT ÑO LÖÔØNG CÔ KHÍ 3
MUÏC LUÏC
LÔØI NOÙI ÑAÀU 5
Baøi 1 Kieåm tra sai soá hình daùng chi tieát truï trôn trong maët caét ngang
vaø maët caét doïc 7
Baøi 2 Ño ñoä ñaûo höôùng taâm vaø ñoä ñaûo maët ñaàu hình truï trôn 11
Baøi 3 Ño vaø kieåm tra ñoä thaúng, ñoä phaúng vaø ñoä vuoâng goùc 13
Baøi 4 Xaùc ñònh kích thöôùc maãu 16
Baøi 5 Ño loã coân theo phöông phaùp ño giaùn tieáp 21
Baøi 6 Ño ñoä ñaûo vaønh raêng 25
Baøi 7 Ño chieàu daøi phaùp tuyeán chung 27
Baøi 8 Khaûo saùt ñaëc tuyeán cuûa löïc keá döïa treân nguyeân taéc bieán daïng 29
Baøi 9 Khaûo saùt vaø xaùc ñònh sai soá heä thoáng ñònh löôïng töï ñoäng 31
Baøi 10 Ño löïc söû duïng Strain Gage 36
Baøi 11 Laäp baûn veõ töø maãu 45
Baøi 12 Ño löu löôïng 47
Baøi 13 Khaûo saùt heä thoáng ño nhieät ñoä 53
Baøi 14 Ño PROFILE 56
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 58
Baøi 1
KIEÅM TRA SAI SOÁ HÌNH DAÙNG CHI TIEÁT TRUÏ TRÔN
TRONG MAËT CAÉT NGANG VAØ MAËT CAÉT DOÏC
I MUÏC ÑÍCH THÍ NGHIEÄM

- Bieát söû duïng pan me, ñoàng hoà so.
- Bieát caùch kieåm tra sai soá hình daùng cuûa loaïi chi tieát ñieån hình laø truï trôn.
II CAÙC DUÏNG CUÏ

- Baøn maùp. - Khoái V.
- Pan me. - Ñoàng hoà so.
III GIÔÙI THIEÄU CHUNG VEÀ DUÏNG CUÏ
1- Caáu taïo cuûa pan me

Pan me laø moät loaïi duïng cuï ñöôïc söû duïng roäng raõi trong caùc nhaø maùy cheá taïo
cô khí. Keát caáu cuûa duïng cuï naøy döïa treân nguyeân taéc bieán chuyeån ñoäng quay thaønh
chuyeån ñoäng tònh tieán nhôø moät caëp ren vít. Keát caáu cuûa thöôùc goàm hai phaàn chuû yeáu:
2
1
0 5 25
20
6,22mm
1- phaàn coá ñònh

2- phaàn di ñoäng
Hình 1.1 Caáu taïo cuûa pan me

Phaàn coá ñònh (1) mang thöôùc thaúng (H.1.1). Thöôùc thaúng coù hai daõy vaïch
chia, daõy treân coù khoaûng chia töông öùng vôùi 1mm, daõy döôùi cuõng cuøng khoaûng chia
nhö khoaûng treân nhöng moãi vaïch chia cuûa noù xen vaøo chính giöõa hai vaïch chia cuûa
daõy treân, caû hai daõy laøm thaønh moät thöôùc thaúng vôùi giaù trò vaïch chia laø 0,5mm
baèng böôùc cuûa caëp ren.
Phaàn di ñoäng (2) mang thöôùc voøng (thöôùc phuï) coù 50 vaïch chia. Khi noù cuøng
thöôùc phuï quay moät voøng thì ñoàng thôøi cuõng tònh tieán ñöôïc moät khoaûng baèng trò soá
böôùc vít (0,5mm). Nhö vaäy, cöù sau moät voøng quay thì ñaàu ño tònh tieán ñöôïc moät ñoä
daøi laø 0,5mm, giaù trò moät vaïch chia treân thöôùc voøng laø:
0,5
i  0,01 mm
50
IV CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH

1- Ño sai soá hình daùng trong maëc caét doïc (H.1.2)
Kieåm tra ñoä coân, ñoä tang troáng (hoaëc yeân ngöïa), ñoä cong sinh
I II III A C
,
B B
,
C
,
I II III A
Hình 1.2 Sô ñoà ño sai soá hình daùng trong maët caét doïc
- Ñaùnh daáu vò trí caùc tieát dieän kieåm tra: I-I, II-II, III-III, hai tieát dieän I-I vaø
III-III caùch meùp 10mm.
- Ñaët chi tieát leân baøn maùp cho muõi ñoàng hoà so tieáp xuùc vôùi chi tieát, chænh
khoâng cho ñoàng hoà hoaëc ñoïc giaù trò taïi ñieåm A (cuûa maët caét I-I), sau ñoù
tröôït ñoàng hoà ñeán ñieåm A cuûa maët caét II-II ñoïc moät giaù trò vaø tröôït ñeán
ñieåm A cuûa maët caét III-III ñoïc moät giaù trò, ghi vaøo baûng soá lieäu. Chuù yù ba
ñieåm A cuûa ba maët caét I-I, II-II, III-III phaûi naèm treân moät ñöôøng sinh.
- Sau ñoù laøm töông töï ñoái vôùi caùc ñöôøng sinh khaùc, baèng caùch xoay chi tieát
moät goùc 45o vaø goùc 90o.
Baûng 1.1
Maët caét I-I Maët caét II-II Maët caét III-III
Chi tieát soá
AA’ BB’ CC’ AA’ BB’ CC’ AA’ BB’ CC’
Ñöôøng sinh thöù 1
2- Ño sai soá hình daùng trong maët caét ngang (H.1.3)

a) Ño ñoäâ oâ van
- Kieåm tra ñieåm “0” cuûa pan me.
- Duøng pan me ño ñöôøng kính AA’, BB’, CC’, DD’. Chuù yù AA’ BB’, CC’ DD’.
I II III A C
D
,
B B
,
C ,
, D
I II III A
Hình 1.3 Sô ñoà ño sai soá hình daùng trong maët caét ngang
Baûng 1.2
(Trong moãi maët caét ngang chæ ño ôû hai caëp ñöôøng kính vuoâng goùc vôùi nhau)
Chi tieát soá AA’ BB’ CC’ DD’
Maët caét I-I
Maët caét II-II
Maët caét III-III
 ovan  dmax  dmin (taïi töøng tieát dieän)

b) Ño ñoä ña caïnh
- Ñaët chi tieát leân khoái V vaø cuøng ñaët leân baøn maùp.
- Ñaët muõi ñoàng hoà so tieáp xuùc vôùi chi tieát taïi ñieåm A1 sau ñoù xoay chi tieát ñi
180o tôùi ñieåm A2, cuøng luùc ñoù quan saùt giaù trò chæ thò cuûa ñoàng hoà taïi ñieåm
A1 vaø A2, hieäu 2 chæ thò ñoù laø h. Löôïng h ngoaøi söï phuï thuoäc soá caïnh cuûa
chi tieát, coøn phuï thuoäc goùc 2 cuûa khoái V.
Neáu 2 = 600 thì ñoä ña caïnh laø:
h chæ thò
c 
3
Neáu 2 = 900 & 1200 thì ñoä ña caïnh laø:
h chæ thò
c 
2
- Tieán haønh ño taïi 3 maët caét (I-I, II-II, III-III) vaø moãi maët caét ño taïi caùc ñieåm
A – A’, B – B’, C – C’ (H.1.4).
A2
h
A1
2
Hình 1.4 Sô ñoà ño ñoä caïnh
Baûng 1.3
Chi tieát soá Trò soá ño h taïi caùc maët caét
Tieát dieän ño I-I II - II III – III
A – A’
B – B’
C – C’
V ÑAÙNH GIAÙ VAØ NHAÄN XEÙT KEÁT QUAÛ ÑO

Xaùc ñònh chi tieát coù nhöõng loaïi sai soá naøo?
Baøi 2
ÑO ÑOÄ ÑAÛO HÖÔÙNG TAÂM VAØ ÑOÄ ÑAÛO MAËT ÑAÀU

HÌNH TRUÏ TRÔN

- Bieát söû duïng ñoàng hoà so vaø ñoà gaù ño.
- Bieát kieåm tra sai soá vò trí cuûa hình truï trôn.
II GIÔÙI THIEÄU DUÏNG CUÏ

1- Caáu taïo ñoàng hoà so
Ñoàng hoà so laø loaïi duïng cuï ño kieåu cô khí, ñöôïc duøng roäng raõi trong saûn xuaát,
maëc duø coù vaøi nhöôïc ñieåm so vôùi caùc loaïi duïng cuï ño kieåu quang hoïc, ñieän, khí neùn
nhö: keùm chính xaùc do coù nhieàu phaàn töû truyeàn ñoäng cô khí töùc laø coù nhöõng ñoä hôû
vaø ma saùt nhaát ñònh, ñoä tin caäy caøng ngaøy caøng giaûm do bò moøn, phaïm vi so saùnh
bò haïn cheá, deã coù sai soá do ñoïc.
4 5
6
8
2 7
9
1
Hình 2.1 Sô ñoà caáu taïo kieåu ñoàng hoà so thöôøng duøng
coù ñoä chính xaùc 0,01mm vaø phaïm vi ño 10mm
Nguyeân lyù caáu taïo cuûa ñoàng hoà so 0,01mm ñöôïc moâ taû treân hình 2.1. Truïc soá
1 ñöôïc loø xo 2 keùo xuoáng, treân thaân truï coù moät soá raêng. Treân truïc cuûa baùnh raêng 4
laép kim nhoû 3 (chæ giaù trò mm) vaø baùnh raêng 9 coù 100 raêng aên khôùp vôùi baùnh raêng
8 coù 10 raêng. Treân truïc cuûa baùnh raêng 8 laép kim ño 5 (chæ giaù trò 0,01mm). Nhö
vaäy laø kim nhoû 3 quay 1/10 chu vi (töùc 36o) thì kim ño 5 quay moät voøng (360o).
Baùnh raêng 8 laïi aên khôùp vôùi baùnh raêng 7, truïc cuûa baùnh raêng naøy ñöôïc quaán loø xo
Acximet 6 luoân taùc duïng ñeå kim 5 luùc naøo cuõng quay theo chuyeån ñoäng cuûa truïc soá
1.
III CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH

Chi tieát caàn kieåm tra theo hình 2.2
- Gaù chi tieát leân hai muõi taâm.
- Ñaët ñoà gaù ñoàng hoà so leân baøn maùp.
- Ñaët muõi ñoàng hoà so tieáp xuùc vôùi beà maët truïc hoaëc beà maët ñaàu caàn kieåm tra.
- Xoay chi tieát ñi moät goùc 360o.
- Ñoïc giaù trò chæ thò Max vaø Min khi xoay moät goùc 360o.
1
0,01 B
3 0,01 B
2
Hình 2.2 Sô ñoà ño ñoä ñaûo höôùng taâm vaø ñoä ñaûo maët ñaáu hình truï trôn
Baûng 2.1
Ñoä ñaûo maët ñaàu Ñoä ñaûo höôùng taâm
Chi tieát soá Maët caét 1 Maët caét 2 Maët caét 3
max min
max min max min max min
Laàn 1
Laàn 2
Laàn 3

Baøi 3
ÑO VAØ KIEÅM TRA ÑOÄ THAÚNG, ÑOÄ PHAÚNG

VAØ ÑOÄ VUOÂNG GOÙC
I MUÏC ÑÍCH
- Bieát thöïc hieän caùch ño vaø kieåm tra ñoä thaúng, ñoä phaúng.
- Xaùc ñònh ñöôïc ñoä thaúng, ñoä phaúng.
- Bieát caùch kieåm tra ñoä vuoâng goùc.
- Bieát caùch söû duïng ñoàng hoà so.

- Baøn maùp. - Caên laù loaïi (0,05 1,0mm).
- Thöôùc raø thaúng. - Ñoà gaù ñoàng hoà so.
- EÂ ke vuoâng goùc.
III GIÔÙI THIEÄU DUÏNG CUÏ

1- Ñoàng hoà so (H.2.1)
2- Ñoà gaù ñoàng hoà so
Gaù ñoàng hoà leân ñoà gaù (H.3.1).
Hình 3.1
IV THÖÏC HIEÄN
1- Kieåm tra ñoä thaúng vaø ñoä phaúng
Chi tieát hình hoäp chöõ nhaät coù kích thöôùc (150  100  40) mm.
Caùch 1: Söû duïng thöôùc raø thaúng.
- Ñaët thöôùc doïc theo caùc caïnh, ñöôøng bieân cuûa chi tieát (H.3.2) vaø duøng caên laù
xaùc ñònh chieàu cao khe hôû giöõa thöôùc vaø caïnh cuûa chi tieát.
5
2 3
1
Hình 3.2 Sô ñoà kieåm tra ñoä thaúng vaø ñoä phaúng baèng caên laù
Caùch 2: Söû duïng baøn maùp, ñoàng hoà so.

- Tröôït ñoàng hoà so doïc theo caùc caïnh cuûa chi tieát ñeå xaùc ñònh ñoä thaúng (H.3.3).
- Moãi beà maët tieán haønh ño theo 6 höôùng vaø höôùng laëp laïi hai laàn.
- Xaùc ñònh ñoä phaúng cuûa maët phaúng: ñoä phaúng cuûa maët phaúng chính laø ñoä
khoâng thaúng lôùn nhaát.
Hình 3.3 Sô ñoà kieåm tra ñoä thaúng veà ñoä phaúng baèng ñoàng hoà so vaø baøn maùp
2- Kieåm tra ñoä vuoâng goùc

- Chi tieát caàn kieåm tra coù yeâu caàu ñoä vuoâng goùc giöõa caùc maët (H.3.4)
2
0,02
1 3
50
0,01
1
50
1
Hình 3.4
- Tieán haønh ño ñoä vuoâng goùc baèng caùch duøng eâ ke vaø caên laù, duøng caên laù ñeå
xaùc ñònh khe hôû min, max. (H.3.5). Thöïc hieän ño ba laàn vôùi caùc ñoaïn L nhö
yeâu caàu (50mm) ôû caùc vò trí khaùc nhau, ghi keát quaû vaøo baûng 1.
max
min
C
1
Hình 3.5 Kieåm tra ñoä vuoâng goùc baèng eâ ke vaø caên laù
Baûng 3.1
Chi tieát soá

1 2
Maët soá
Ñöôøng 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6
Ñoä thaúng Duøng thöôùc
vaø caên laù
Duøng ñoàng
hoà so
Duøng thöôùc
Ñoä phaúng vaø caên laù
Duøng ñoàng
hoà so
Maët……..vuoâng goùc vôùi maët……… Maët ….. vuoâng goùc vôùi maët ……
Ñoä vuoâng Duøng caên Laàn 1 Laàn 2 Laàn 3 Laàn 1 Laàn 2 Laàn 3
goùc laù vaø eâ ke
min max min max min max min max min max min max
V ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ

- Ñoä thaúng:
- Ñoä phaúng:
- Ñoä vuoâng goùc:
- Ñaùnh giaù möùc ñoä chính xaùc theo yeâu caàu (coù ñaït yeâu caàu?)
Baøi 4
XAÙC ÑÒNH KÍCH THÖÔÙC MAÃU
I MUÏC ÑÍCH
- Bieát söû duïng ñoàng hoà so.
- Bieát söû duïng caùc loaïi maãu ño.
- Bieát löïa choïn maãu vaø baûo quaûn maãu.

- Ñoàng hoà so.
- Boä gaù ñoàng hoà so coù maët phaúng chuaån.
III GIÔÙI THIEÄU DUÏNG CUÏ

1- Khaùi nieäm maãu ño
Maãu ño laø moät loaïi chi tieát ñöôïc cheá taïo vôùi ñoä chính xaùc cao theo nhöõng kích
thöôùc danh nghóa nhaát ñònh. Tuøy theo ñoä chính xaùc cheá taïo ñaït ñöôïc maø ngöôøi ta
chia ra caùc caáp chính xaùc 0, 1, 2, 3… Caáp chính xaùc giaûm daàn töø 0  3. Maãu ño
thöôøng gaëp nhö maãu ño chieàu daøi, maãu goùc. Caùc maãu ño chieàu daøi thöôøng ñöôïc cheá
taïo döôùi daïng taám chöõ nhaät hay hình truï troøn. Caùc maãu ño goùc thöôøng ñöôïc cheá
taïo döôùi daïng taám tam giaùc, taám töù giaùc hay ña giaùc. Caùc maãu naøy noùi chung coù
daïng taám neân goïi chung laø maãu taám. Thoâng thöôøng trong saûn xuaát hay goïi maãu
taám laø caên maãu vì coù khi ngöôøi ta duøng noù ñeå caên ño caùc khe hôû, caùc kích thöôùc
chieàu cao khoâng tieän ño nhö khi caàn ño truïc khuyûu chaúng haïn.
Maãu ño coù hai maët laøm vieäc, coøn goïi laø maët ño, ñöôïc gia coâng vôùi ñoä chính xaùc
cao vaø ñoä nhaùm beà maët thaáp: ñoái vôùi caùc maãu kích thöôùc  0,4mm maët laøm vieäc
caàn ñaït RZ  0,063m caùc maãu coù kích thöôùc > 0,4mm caàn ñaït RZ  0,032m .
Kích thöôùc danh nghóa cuûa maãu ño chieàu daøi laø khoaûng caùch vuoâng goùc giöõa
hai maët laøm vieäc cuûa maãu, ño ôû trung taâm maãu. Kích thöôùc danh nghóa cuûa maãu
ñöôïc ghi treân maët khoâng laøm vieäc cuûa maãu ñoái vôùi maãu coù kích thöôùc lôùn hôn
5,5mm. Caùc maãu coù kích thöôùc nhoû hôn 5,5 ñöôïc ghi treân maët laøm vieäc.
Maãu ño ñöôïc cheá taïo baèng theùp hôïp kim chaát löôïng cao vôùi yeâu caàu veà tính oån
ñònh nhieät, choáng moøn, choáng ræ. Cho pheùp cheá taïo caùc maãu daøi  10mm baèng theùp
hôïp kim cöùng.
Maãu ñöôïc cheá taïo theo töøng boä. Caùc maãu daøi coù caùc loaïi boä 122, 87, 42, 12 vaø
10 maãu, caùc maãu ño goùc coù caùc boä 93, 33, 24 maãu.
Coâng duïng cuûa maãu ño:
- Baûo ñaûm vaø truyeàn kích thöôùc töø ñôn vò ño ñeán caùc ñaïi löôïng caàn ño. Ví duï: ñeå
kieåm tra vaø hieäu chænh maùy ño vaø duïng cuï ño, chia ñoä cho maùy môùi.
- Duøng laøm chuaån chænh “0” cho maùy ño trong pheùp ño so saùnh.
- Duøng ño tröïc tieáp caùc kích thöôùc caàn coù ñoä chính xaùc cao.
- Duøng laáy daáu chính xaùc hoaëc ñieàu chænh maùy caét.
- Caùc maãu duøng ñeå kieåm tra vaø chia ñoä duïng cuï vaø maùy ño goïi laø maãu chuaån.
Caùc maãu duøng trong coâng taùc ño löôøng thoâng duïng goïi laø maãu laøm vieäc.
2- Nguyeân taéc toå hôïp maãu
Moãi maãu ño chæ coù moät kích thöôùc nhaát ñònh, thoâng thöôøng thì caùc kích thöôùc
naøy khoâng thoûa maõn caùc kích thöôùc yeâu caàu trong khi ño. Ñeå coù ñöôïc kích thöôùc
mong muoán, caàn tieán haønh gheùp caùc maãu coù saün vôùi nhau.
Khi gheùp caàn lau saïch maãu, xoa hai maët laøm vieäc nheï nhaøng leân nhau. Nhôø
coù ñoä nhaün beà maët maãu raát cao neân hai maët maãu hít vaøo nhau. Ñeå tieän kieåm tra
khi gheùp maãu, caùc kích thöôùc lôùn caàn ñaët xuoáng döôùi, gheùp tröôùc, soá ñeå quay sang
traùi, caùc maãu nhoû gheùp sau, ñeå maët soá quay leân treân. Taäp maãu gheùp ñöôïc caøng chaéc
chaén thì kích thöôùc cuûa taäp maãu caøng chính xaùc.
Maãu ño cuõng coù sai soá (goïi laø sai soá kieåm ñònh), neân baûn thaân maãu coù sai soá
heä thoáng, soá maãu gheùp trong taäp maãu caøng nhieàu thì sai soá tích luõy caøng taêng. Bôûi
theá vieäc tính toaùn gheùp maãu caàn laøm sao cho soá maãu gheùp laø ít nhaát.
Noùi chung thì soá maãu gheùp caàn phaûi ít hôn 4 khi duøng boä 87 maãu vaø ít hôn 5
khi duøng boä 42 maãu.
Caùch tính toaùn choïn maãu gheùp kích thöôùc:
- Choïn trong hoäp maãu, kích thöôùc maãu lôùn nhaát coù theå thoûa maõn chöõ soá leû
nhoû nhaát cuûa kích thöôùc yeâu caàu.
- Laäp hieäu giöõa kích thöôùc yeâu caàu vôùi kích thöôùc maãu vöøa choïn, ta seõ ñöôïc
kích thöôùc yeâu caàu laàn hai. Tieáp tuïc choïn nhö hai böôùc ñaõ neâu cho ñeán khi
heát kích thöôùc yeâu caàu.
Ví duï: Toå hôïp kích thöôùc maãu 28,785 trong hoäp 87 maãu:
Choïn I 28,785
- 1,005
27,780
II 27,78
- 1,28
III 26,50
- 6,5
IV 20,00
- 20,00
0,00
3- Söû duïng vaø baûo quaûn maãu ño

- Maãu ño sau khi duøng xong caàn ñöôïc röûa baèng xaêng, coàn, eâte, lau khoâ roài
traùng moät lôùp môõ trung tính moûng ñeå choáng gæ seùt, roài caát trong hoäp kín, ñeå ôû nôi
khoâ raùo.
- Maãu ño khoâng söû duïng thöôøng xuyeân thì caàn ñònh kyø moãi thaùng lau laïi moät
laàn. Khi duøng maãu traùnh ñeå maãu bò va chaïm, coï saùt nhieàu seõ laøm cho beà maët maãu
bò xöôùc, giaûm ñoä nhaün boùng cuûa maët laøm vieäc gaây khoù khaên cho vieäc gheùp maãu laøm
giaûm ñoä chính xaùc vaø ñoä beàn choáng ræ cuûa maãu. Tuyeät ñoái traùnh caàm tay leân beà
maët laøm vieäc cuûa maãu. Trong khi ñoù, caùc maãu chöa duøng ñeán hoaëc ñang röûa caàn
ñöôïc ñeå treân vaûi meàm, hoaëc boâng hoaëc giaáy nhaün traùnh laøm xöôùc maãu. Caùc maãu
nhoû caàn ñöôïc röûa tröôùc, ñeå rieâng, khoâng ñöôïc boû chung caùc maãu lôùn nhoû ñeå cuøng
röûa seõ laøm hö maãu nhoû.
- Khi gheùp maãu caàn ñeå yù tôùi buïi, nghieàn nheï nhaøng hai taám maãu vôùi nhau
maãu seõ huùt vaøo nhau, khoâng ñöôïc laøm maïnh, khoù gheùp, coù theå laøm hoûng maët maãu.
- Khi ño xong ñeå taùch taát caû maãu ra, caàn ñaåy nheï nhaøng töøng taám ra. Traùnh
duøng tay beû cho maãu rôøi ra hay boùc maïnh töøng taám ra vì nhö theá coù löïc töông hoã
giöõa maët raát nhaün ñoù seõ laøm cho caùc beà maët laøm vieäc bò roäp.
- Sau khi ñaõ laáy caùc taám maãu caàn duøng ra khoûi hoäp caàn ñaäy hoäp maãu laïi ñeå
traùnh buïi. Khoâng ñeå maãu ôû nôi coù nhieät ñoä cao nhö ngoaøi naéng, döôùi ñeøn, caïnh loø.
- Caàn söû duïng maãu phuø hôïp vôùi yeâu caàu veà ñoä chính xaùc. Khoâng caàn duøng caùc
hoäp maãu caáp chính xaùc cao trong ño löôøng thoâng duïng, chæ duøng khi coù yeâu caàu
kieåm ñònh, ño löôøng kích thöôùc coù ñoä chính xaùc cao.

Chi tieát caàn kieåm tra kích thöôùc theo hình 4.1.
Choïn moät trong soá 8 maãu coù saün vôùi caùc kích thöôùc caàn kieåm tra cho trong
baûng 4.1.
1- Döïa vaøo kích thöôùc caàn kieåm tra, toå hôïp caùc kích thöôùc cuûa maãu ño sao cho
baèng ñuùng kích thöôùc caàn kieåm tra. (Ñoä chính xaùc cuûa kích thöôùc A0,04,
B0,05, C0,06)
B
C
Hình 4.1
2- Ñaët caên maãu leân maët baøn gaù ñoàng hoà so (H.4.2).
3- Cho ñoàng hoà so tieáp xuùc vôùi taäp caên maãu kích thöôùc. Ñoïc giaù trò treân ñoàng
hoà so (hoaëc chænh “0” cho ñoàng hoà).
Hình 4.2 Hình 4.3
4- Giöõ nguyeân vò trí ñoàng hoà so, boû taäp caên maãu kích thöôùc ra vaø ñaët chi tieát
caàn kieåm tra vaøo (H.4.3). Ñoïc soá chæ treân ñoàng hoà.
5- Hieäu soá chæ giöõa 2 laàn ño chính laø sai soá cuûa kích thöôùc maãu so vôùi kích
thöôùc caàn kieåm tra.
Baûng 4.1
Kích thöôùc caàn kieåm tra

Soá hieäu
A B C
1 69,847 60,158 50,129
2 69,678 59,947 49,926
3 69,872 60,277 50,141
4 69,864 59,980 50,065
5 69,963 59,679 49,738
6 69,860 60,022 50,060
7 69,781 59,758 49,999
8 70,001 59,876 50,008
(Ñoä chính xaùc cuûa kích thöôùc A0,04, B0,05, C0,06)
Baûng 4.2
Sai soá Caùc caên maãu toå hôïp theo yeâu caàu, moãi sinh
Soá hieäu chi tieát vieân ghi laïi caùch choïn cuûa mình
A B C
Laàn 1 A= ……………………………………………………………………
Laàn 2
Laàn 3 B= …………………………………………………………………….
Laàn 4
Laàn 5 C= …………………………………………………………………….

Baøi 5
ÑO LOÃ COÂN THEO PHÖÔNG PHAÙP ÑO GIAÙN TIEÁP

- Tìm hieåu sô boä keát caáu maùy döïa treân nguyeân taéc quang cô, bieát söû duïng maùy
ñeå ño kích thöôùc ngoaøi.
- Naém ñöôïc nguyeân taéc duøng bi caàu ñeå ño loã coân.
II GIÔÙI THIEÄU CHUNG VEÀ MAÙY ÑÔØ LIN NOÂ MEÙT

Laø moät loaïi maùy ño kieåu cô khí - quang hoïc, noù duøng ñeå ño kích thöôùc thaúng
(ñöôøng kính, chieàu daøi). Kích thöôùc cuûa chi tieát ño ñöôïc baèng hieäu soá giöõa hai soá
ñoïc öùng vôùi vò trí cuûa ñaàu ño khi tieáp xuùc vôùi chi tieát vaø vôùi baøn ño.
Hình 5.1
Maùy ñöôïc caáu taïo döïa theo nguyeân taéc: thöôùc vaø kích thöôùc chi tieát caàn ño
ñöôïc ñaët noái tieáp nhau treân truïc thaúng (1) vaø (2). Hình 5.1 döïa theo nguyeân taéc ñoù,
caáu taïo chính cuûa maùy bao goàm: thöôùc thuûy tinh trong suoát 1 ñöôïc keïp cöùng doïc
theo truïc ño vaø ñöôïc che baèng taám kính 2. Maët chia ñoä cuûa thöôùc truøng vôùi truïc vaø
höôùng chuyeån ñoäng cuûa ñaàu ño. Khoaûng chia cuûa thöôùc laø 1mm. Heä thoáng quang
hoïc cuûa maùy ñöôïc chæ daãn treân sô ñoà hình veõ 5.2.
1
9
2 11
10
3 4 5
6 7
Hình 5.2
Thöôùc 1 ñöôïc chieáu saùng baèng nguoàn saùng 3 qua boä phaän loïc aùnh saùng 4 vaø
boä phaän tuï quang 5. AÙnh saùng töø thöôùc ñi qua vaät kính 6, laêng kính 7 vaø 8, taäp
trung taïi maët phaúng tieâu dieän cuûa vaät kính cho ta aûnh cuûa thöôùc milimet. Qua thò
kính, ta quan saùt thaáy aûnh ñoù. Khi ño truïc ño mang thöôùc dòch chuyeån töông öùng
vôùi kích thöôùc caàn ño. Thöôùc dòch chuyeån thì aûnh cuûa noù cuõng dòch chuyeån theo.
Ñoïc keát quaû ño theo thöôùc chính (1) ñöôïc tieán haønh nhôø kính hieån vi thò kính. Noù
bao goàm thò kính 9 vaø 2 baûn phaúng 10, 11 ñaët saùt nhau. Baûn phaúng phía tröôùc (10)
ñöôïc ñaët coá ñònh taïi maët phaúng tieâu dieän cuûa thò kính vaø mang thöôùc (2) coù 10
vaïch chia vôùi giaù trò moãi vaïch laø 0,1mm. Thöôùc ñoù ñaët hoaøn toaøn trong vuøng quan
saùt cuûa thò kính. Baûn phaúng phía sau (11) mang ñöôøng xoaén keùp Acximet (4) vaø
thöôùc troøn (3) coù 100 vaïch chia. Böôùc cuûa ñöôøng xoaén baèng khoaûng chia cuûa thöôùc
(2) 0,1mm. Moät voøng quay cuûa baûn phaúng (11), töùc laø 100 vaïch chia cuûa thöôùc troøn
töông öùng vôùi söï dòch chuyeån tònh tieán thaúng höôùng kính cuûa moät ñieåm treân ñöôøng
xoaén, vôùi ñoä dòch chuyeån laø moät böôùc xoaén. Nhö vaäy giaù trò moät vaïch chia cuûa
thöôùc troøn töông öùng baèng: 0,1/100 = 0,001mm (H.5.3).
80 13 5
75 6
70
12
10
4
3
2 11
Thöôùc chính
Hình 5.3 Hình 5.4

Trong vuøng quan saùt cuûa kính hieån vi thò kính (H.5.4) ta thaáy aûnh cuûa nhöõng
vaïch thöôùc (1) (vaïch 11, 12 vaø 13 cuûa thöôùc milimet) trong chuùng coù moät vaïch naèm
trong vuøng cuûa thöôùc (2) vaïch 12, moät phaàn cuûa thöôùc troøn (3), moät cung cuûa ñöôøng
xoaén oác Acximet (4) vôùi taát caû caùc böôùc vít. Ñeå tieán haønh ñoïc keát quaû ño, ngöôøi ta
quay baûn phaúng (11) sao cho vaïch cuûa thöôùc (1) (vaïch naèm trong vuøng cuûa thöôùc
(2)) naèm vaøo chính giöõa ñöôøng xoaén keùp gaàn noù nhaát. Phaàn nguyeân milimet cuûa
keát quaû ño ñöôïc ñoïc theo thöôùc (1) (theo caïnh naèm trong vuøng cuûa thöôùc (2)). Phaàn
möôøi cuûa milimet ñöôïc ñoïc theo thöôùc (2) (theo caïnh ôû phía treân vaïch thöôùc (1)).
Phaàn traêm vaø phaàn nghìn milimet ñöôïc ñoïc theo thöôùc troøn (3) (ñoïc theo kim chæ
coá ñònh treân baûn phaúng (10)). ÖÙng vôùi kích thöôùc moät chi tieát caàn ño, ta coù vuøng
quan saùt cuûa thò kính nhö hình 5.4. Soá ño seõ ñoïc ñöôïc theo vuøng quan saùt nhö hình
veõ laø 12,2725mm.
III ÑO LOÃ COÂN DUØNG BI CAÀU

Ñeå xaùc ñònh goùc cuûa loã coân, coù theå duøng phöông phaùp ño giaùn tieáp theo sô ñoà
sau (H.5.5).
D h2
d
h1
Hình 5.5 Sô ñoà ño loã coân
trong ñoù : h1, h2, - kích thöôùc ño töø hai ñænh vieân bi tôùi maët chuaån.
D, d - ñöôøng kính vieân bi lôùn vaø nhoû.
L - khoaûng caùch taâm cuûa hai vieân bi.
 - goùc coân trong cuûa chi tieát.
Phöông trình ño giaùn tieáp laø:
Dd
  arcsin
2L
Dd Dd
 arcsin  arcsin

   D  d 
2 h2  h1   
  
2 h2  h1  D  d 

  2 

1- Ño kích thöôùc moãi vieân bi, xaùc ñònh D, d, σD , σd , (moãi bi ño 5 laàn).
 Di 
5 2
D
i 1
D 
n1
2- Ñaët chi tieát coù loã coân caàn kieåm tra leân baøn chi tieát cuûa maùy ño. Boû vieân bi
thöù nhaát vaøo, thaû ñaàu ño xuoáng, ñoïc ñöôïc chæ soá h1 (tieán haønh ño 5 laàn).
3- Laáy vieân bi thöù nhaát ra, cho vieân bi thöù 2 vaøo, ñöa ñaàu ño xuoáng, ñoïc ñöôïc
trò soá h2 (tieán haønh ño 5 laàn).
4- Tính toaùn goùc coân ño, xöû lyù caùc soá lieäu tính sai soá phöông phaùp ño.
Dd
  arcsin
  D  d 
2(h 2  h1 )   

  2 
2 2 2 2
   2    2      
   2D     d     h1     2h2  
 D   d   h1   h2 
Vôùi:
 1 h 2  h1  1 h 2  h1
 .  .
D L 4 L2  ( D  d ) 2 d L 4 L2  ( D  d ) 2
 1 Dd  1 Dd
 .  .
h1 L 4 L2  ( D  d ) 2 h2 L 4 L2  ( D  d ) 2
Baûng 5.1
Caùc thoâng soá Laàn 1 Laàn 2 Laàn 3 Laàn 3 Laàn 4 Laàn 5

D
d
h1
h2
V KEÁT CUÛA THÍ NGHIEÄM

    
VI NHAÄN XEÙT VAØ ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ ÑO

Baøi 6
ÑO ÑOÄ ÑAÛO VAØNH RAÊNG

- Bieát caùch ño ñoä ñaûo höôùng taâm noùi chung, treân cô sôû ño ñoä ñaûo vaønh raêng.
- Laø moät trong caùc yeáu toá quan troïng veà ñoä chính xaùc ñoäng hoïc cuûa baùnh raêng.
- Bieát xöû lyù veà ñaàu ño khi gaëp beà maët phöùc taïp.
II DUÏNG CUÏ VAØ VAÄT ÑO

- Moät baùnh raêng coù m = 2  3; z = 20  25.
- Ñoàng hoà so 0,01mm.
- Ñoà gaù ñoàng hoà so.
- Baøn maùp.
- Ñoà gaù choáng taâm.
- Moät truïc gaù maøi coù ñoä oâ van 0,005 vaø laép xít vôùi loã baùnh raêng.
- Moät con laên coù kích thöôùc thích hôïp.

1- Sô ñoà ño
Hình 6.1
2- Caùch ño
- Choïn con laên coù ñöôøng kính sao cho tieáp ñieåm cuûa noù vôùi profile raêng taïi
ñöôøng aên khôùp. Chieàu daøi con laên baèng khoaûng 3 laàn ñöôøng kính cuûa noù ñeå
oån ñònh khi ñaët vaøo raõnh raêng.
- Ñaët con laên vaøo moät raõnh baát kyø.
- Ñaët ñoàng hoà so vôùi ñaàu ño löôõi dao (deã ño hôn) taïi voøng taâm cuûa truïc gaù.
- Quay nheï truïc gaù quanh ñaàu ño ñoàng hoà vaø ghi chæ soá cao nhaát laø Ri.
- Laëp laïi cho töøng raõnh ñeán heát chu vi baùnh raêng.
Baûng 6.1 Baùnh raêng soá hieäu
STT Giaù trò R STT Giaù trò R

1 14
2 15
3 16
4 17
5 18
6 19
7 20
8 21
9 22
10 23
11 24
12 25
13 26
III ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ

Ñoä ñaûo höôùng taâm: Rmax – Rmim =
IV NHAÄN XEÙT KEÁT QUAÛ

Baøi 7
ÑO CHIEÀU DAØI PHAÙP TUYEÁN CHUNG

- Bieát caùch söû duïng pan me chuyeân duøng ñeå ño chieàu daøi phaùp tuyeán chung.
- Bieát caùch xaùc ñònh chieàu daøi phaùp tuyeán chung.
II GIÔÙI THIEÄU CHUNG NGUYEÂN LYÙ

Ñoä dao ñoäng cuûa chieàu daøi phaùp tuyeán chung 0L laø hieäu soá giöõa chieàu daøi phaùp
tuyeán chung lôùn nhaát vaø beù nhaát ño treân caùc phaàn khaùc nhau cuûa vaønh raêng (H.7.1).
L
A B
Hình 7.1
Ñeå kieåm tra chieàu daøi phaùp tuyeán chung coù theå söû duïng caùc duïng cuï chæ ra
treân hình 7.2. Trong ñoù hình 7.2a - kieåm tra baèng Calíp. Hình 7.2b, 7.2c, 7.2d -
duøng caùc duïng cuï chuyeân duøng. Hình 7.2e - duøng pan me chuyeân duøng.
a) b) c)
L
d) e)
Hình 7.2
Theo ñònh nghóa cuûa chieàu daøi phaùp tuyeán chung thì trò soá cuûa noù seõ baèn g
cung AB ôû voøng troøn cô sôû, töùc laø L = AB (H.7.1).
Neáu goïi n laø soá raêng trong chieàu daøi phaùp tuyeán chung L, thì chuùng ta coù
coâng thöùc tính chieàu daøi phaùp tuyeán chung nhö sau:
L = m.cos [(n - 0,5) + Z + 2 tg ]
trong ñoù: m - moâñun cuûa baùnh raêng;  - goùc aên khôùp, (thöôøng laáy  = 20o)
Z - toång soá raêng cuûa baùnh raêng.
 = tg -  goïi laø in-va cuûa goùc , thöôøng choïn  = 20o
 - heä soá dòch raêng, thöôøng choïn  = 0
n - soá raêng trong chieàu daøi phaùp tuyeán chung tính theo coâng thöùc gaàn
ñuùng sau: n = 0,111Z + 0,5
Nhö vaäy, trò soá L tính theo caùc coâng thöùc treân laø trò soá danh nghóa, coøn khi
ño chieàu daøi phaùp tuyeán chung cuûa baùnh raêng cheá taïo thì coù theå khaùc ñi. Hieäu soá
giöõa chieàu daøi phaùp tuyeán chung ño ñöôïc treân baùnh raêng cheá taïo vaø chieàu daøi danh
nghóa tính theo coâng thöùc treân, goïi laø sai soá cuûa chieàu daøi phaùp tuyeán chung.

- Choïn moät trong caùc baùnh raêng trong baûng 7.1
Baûng 7.1
TT Soá hieäu Moâñun Ghi chuù

1 1 1
2 2, 4, 8 2
3 3 3
4 26 1,5
5 7 1,8
6 65 2,5
- Xaùc ñònh moâñun cuûa baùnh raêng.

- Tính chieàu daøi phaùp tuyeán chung, xaùc ñònh soá raêng trong ñoaïn chieàu daøi phaùp
tuyeán chung ñaõ xaùc ñònh, neân choïn soá raêng trong caùc khoaûng khaùc nhau.
- Tieán haønh ño, ghi keát quaû vaøo baûng 7.2.
Baûng 7.2
Soá hieäu Laàn 1 Laàn 2 Laàn 3 Laàn 4 Laàn 5
III ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ

Sai leäch giöõa chieàu daøi phaùp tuyeán chung danh nghóa vaø thöïc.
IV NHAÄN XEÙT KEÁT QUAÛ

Baøi 8
KHAÛO SAÙT ÑAËC TUYEÁN CUÛA LÖÏC KEÁ DÖÏA TREÂN

NGUYEÂN TAÉC BIEÁN DAÏNG
I MUÏC ÑÍCH
- Naém ñöôïc ñaëc ñieåm vaø keát caáu cuûa duïng cuï ño bieán daïng loaïi löïc keá voøng.
- Xaây döïng ñöôïc ñöôøng ñaëc tuyeán thuaän nghòch, moái quan heä giöõa taûi troïng vaø
chuyeån vò cuûa duïng cuï.

- Ñoàng hoà so loaïi 0,01mm gaén vôùi bieán daïng keá.
- Voøng bieán daïng loaïi 50kg.
- Caân löïc ñeå taïo taûi troïng (0  160)kg.
1 1- voøng bieán daïng

5 2- ñoàng hoà so
2
3- ñaàu tyø
3
4- kim choáng
6 4 5- tay ñoøn
7 6- maët tyø treân
7- thöôùc ño
8
Bieán daïng keá 8- maët tyø döôùi
9- ñoàng hoà ño löïc
9
10- thaân ñeá
10
Hình 8.1 Sô ñoà keát caáu cuûa duïng cuï ño bieán daïng loaïi löïc keá voøng

- Ñaët ñoàng hoà so vaøo gaù cuûa voøng löïc keá, laép caây choáng cho ñaàu ño tieáp xuùc
vôùi ñaàu ño cuûa ñoàng hoà so. Chænh vaø taïo löïc ban ñaàu.
- Ñaët bieán daïng keá leân baøn caân löïc, duøng tay quay taïo löïc oån ñònh sô boä, ñieàu
chænh caùc ñoàng hoà chæ thò veà “0”.
- Taêng töø töø löïc taùc duïng theo töøng möùc 10kg, 20kg...100kg. Moãi möùc döøng laïi
ñoïc keát quaû chuyeån vò cuûa ñoàng so, sau ñoù giaûm löïc töø töø theo chieàu ngöôïc
laïi theo töøng möùc 100kg, 90kg...10kg.
- Caùc trò soá ñöôïc ghi vaøo baûng 8.1:
Baûng 8.1
Chieàu taêng löïc Chieàu giaûm löïc

Ñoàng hoà so (0,01 mm) Ñoàng hoà so (0,01mm)
STT
Möùc löïc Laàn ño Möùc löïc Laàn ño
1 2 3 1 2 3
1 10 10
2 20 20
3 30 30
4 40 40
5 50 50
6 60 60
7 70 70
8 80 80
9 90 90
10 100 100
Thöïc hieän ño 3 laàn.

Kyù hieäu: P - löïc taùc duïng (N).
J - ñoä cöùng cuûa heä thoáng (voøng bieán daïng) (N/mm).
y - chuyeån vò (ñoä meàm deûo, ñoä meàm) (mm).
Ta coù coâng thöùc lieân heä vôùi giaû thieát voøng laøm vieäc trong giôùi haïn tæ leä nhö sau:
y = P/J hay J = P/y
IV BAÙO CAÙO THÍ NGHIEÄM

1- Xaây döïng ñöôøng cong bieán daïng thuaän vaø nghòch
- Veõ ñöôøng thuaän lieàn neùt
- Veõ ñöôøng nghòch chaám gaïch.
2- Nhaän xeùt daïng ñaëc tuyeán cuûa bieán daïng keá
3- Nhaän xeùt veà daïng ñaëc tuyeán cuûa bieán daïng keá (tuyeán nghòch, phi tuyeán)
4- Xaùc ñònh ñoä cöùng cuûa voøng bieán daïng
Baøi 9
KHAÛO SAÙT VAØ XAÙC ÑÒNH SAI SOÁ

HEÄ THOÁNG ÑÒNH LÖÔÏNG TÖÏ ÑOÄNG
I MUÏC TIEÂU THÍ NGHIEÄM

- Khaûo saùt caùc thaønh phaàn cô baûn cuûa moät heä thoáng ñònh löôïng töï ñoäng.
- Ñieàu khieån quaù trình ñònh löôïng töï ñoäng.
- Phaân tích, ñaùnh giaù caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình ñònh löôïng töï ñoäng.
II GIÔÙI THIEÄU CHUNG VEÀ HEÄ THOÁNG
Hình 9.1 Sô ñoà khoái hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ñònh löôïng töï ñoäng
Heä thoáng ñònh löôïng töï ñoäng thöôøng thaáy trong caùc daây chuyeàn pha troän
nguyeân lieäu. Heä thoáng naøy cho pheùp naâng cao naêng suaát, ñaûm baûo tyû leä caùc thaønh
phaàn ñònh löôïng. Vieäc kieåm soaùt khoái löôïng ñöôïc thöïc hieän nhôø caùc loadcell. Beân
caïnh ñoù heä thoáng coøn coù theâm cuïm ñònh löôïng thoâ tinh ñeå ñaûm baûo ñoä chính xaùc
vaø haïn cheá sai soá. Phaàn ñieàu khieån ñöôïc thöïc hieän nhôø maùy tính.Sau ñaây laø sô ñoà
nguyeân lyù cuûa heä thoáng ñònh löôïng töï ñoäng:
1- Loadcell
Loadcell Model 9010 coù khaû naêng chòu taûi troïng töø 1 ÷ 50 kg vaø coù khaû naêng
choáng shock do coù boä giaûm chaán nhôùt. Boä giaûm chaán giuùp loadcell coù theå oån ñònh
traïng thaùi nhanh, khoâng gaây bieán daïng moûi cho loadcell. Vì vaäy, quaù trình ñònh
löôïng dieãn ra nhanh, chính xaùc vaø loadcell coù tuoåi thoï cao.
Hình 9.2 Loadcell coù giaûm chaán
2- Cuïm ñònh löôïng thoâ tinh

Cuïm ñònh löôïng thoâ, tinh bao goàm: Moät pheãu chöùa, cô caáu chaáp haønh laø hai
xy lanh khí neùn vaø moät cöûa van. Pheãu chöùa ñöôïc tieáp lieäu thaúng töø thuøng chöùa ôû
phía treân thoâng qua moät pheãu trung gian höôùng doøng chaûy vaø giaûm löu löôïng doøng
chaûy, beân trong pheãu chöùa coù moät löôõi gaø laøm baèng inox laép khít vôùi beà roäng cuûa
pheãu chöùa nhaèm haïn cheá doøng chaûy töø treân xuoáng cuûa vaät lieäu. Ta coù theå ñieàu
chænh ñoä môû löôõi gaø baèng bu loâng. Cô caáu chaáp haønh taùc ñoäng söï ñoùng môû cuûa cöûa
van laø hai xy lanh khí neùn, quyeát ñònh vieäc chaûy thoâ hay chaûy tinh cuûa vaät lieäu.
Hình 9.3 Cuïm định lượng thoâ tinh treân khung maùy
3- Pheãu chöùa
Pheãu chöùa ñöôïc laøm baèng vaät lieäu inox, coù tieát dieän caét ngang nhoû vaø caøng veà
phía döôùi cuøng gaàn cöûa van thì caøng bò vaùt veà moät beân. Beân caïnh ñoù, pheãu chöùa
ñöôïc thieát keá coù theâm moät loã nhoû. Khi ñònh löôïng tinh, ta coù theå deã daøng kieåm
soaùt löôïng vaät lieäu rôi töï do khi cöûa van ñöôïc ñoùng laïi hoaøn toaøn. Vôùi muïc ñích laøm
haïn cheá doøng chaûy, beân trong pheãu caân ta coøn laép ñaët moät löôõi gaø coù theå thay ñoåi
ñoä môû ñöôïc baèng bu loâng.
4- Cuïm caân
Cuïm caân saûn phaåm bao goàm moät
pheãu chöùa, moät cöûa van vaø cô caáu chaáp
haønh taùc ñoäng ñoùng môû cöûa van laø moät
xy lanh khí neùn.
5- Caûm bieán
Boán caûm bieán proximity daïng
ñieän dung HCP-18R8NA duøng ñeåå
khoáng cheá möùc vaät lieäu trong pheãu
chöùa. Nhö vaäy khi caûm bieán nhaän
ñöôïc traïng thaùi naøy seõ truyeàn tín hieäu
taùc ñoäng cô caáu caáp lieäu laøm vieäc. Hình 9.4 Boá trí caùc caûm bieán tieáp caän
6- Sô ñoà hệ thống ñieàu khieån cuûa maùy
Hình 9.5 Sô ñoà keát noái boä ñieàu khieån

III VAÄN HAØNH
Hình 9.6 Baûng ñieàu khieån
- Caáp nguoàn heä thoáng ñònh löôïng (ON)

- Ngaét nguoàn heä thoáng ñònh löôïng (OFF)
- Baét ñaàu quaù trình ñònh löôïng (START)
- Keát thuùc quaù trình ñònh löôïng (STOP)
- Ñoùng môû cöûa xaû (MANUAL DISCHARGE)
- Ñoùng môû cöûa caáp lieäu ( MANUAL FULL-FLOW)
- Ngöøng khaån caáp (EMERGENCY STOP).
Hình 9.7 Boä hieån thò vaø thieát laäp thoâng soá FX-10DU-E
Caùch thöùc ñieàu chænh thoâng soá:
- Söû duïng nuùt hay dòch chuyeån ñeán doøng coù döõ lieäu caàn ñieàu chænh
- AÁn nuùt , vaø nhaäp giaù trò caàn caân vaøo qua caùc nuùt soá 1,2,…9 ( boû qua
baèng caùch aán nuùt )
- AÁn nuùt ñeå chuyeån döõ lieäu caân vaøo boä chæ thò AD-4401
IV BAÙO CAÙO
1- Keát quaû ghi vaøo baûng 9.8
Toång khoái löôïng
4 8 12 16 20 24
thí nghieäm (kg)
Laàn thí nghieäm 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Khoái löôïng nhaäp Loadcell 1


Toång khoái löôïng thöïc teá
Sai soá
- Ghi chuù: Ta laàn löôït thí nghieäm vôùi toång khoái löôïng laø 4kg, 8kg ,…,24kg.
ÖÙng vôùi moãi giaù trò khoái löôïng treân, ta seõ phaân chia cho boán loadcell theo moät tæ leä
(sinh vieân coù theå töï choïn) sao cho toång khoái löôïng treân boán loadcell baèng vôùi khoái
löôïng maø ta thí nghieäm. Thöïc hieän coâng vieäc treân ba laàn. Ví duï: Vôùi khoái löôïng
nhaäp laø 4kg ta coù theå thöïc hieän nhö sau. Laàn 1 ta nhaäp khoái löôïng treân boán
loadcell laàn löôït laø 1kg -1kg-1kg-1kg. Laàn 2 ta nhaäp khoái löôïng treân boán loadcell
laàn löôït laø 1,2kg-0,8kg-0,9kg-1,1kg. Laàn 3 ta nhaäp khoái löôïng treân boán loadcell laàn
löôït laø 0,5kg-1,5kg-0,7kg-1,3kg.
2- Tính phaàn traêm sai soá cuûa heä thoáng tröôùc vaø sau khi hieäu chænh
3- Nhaän xeùt sai soá cuûa heä thoáng
- Veõ sô ñoà boá trí loadcell treân heä thoáng ñònh löôïng?
- Veõ sô ñoà nguyeân lyù cuïm ñònh löôïng thoâ tinh?
- Veõ sô ñoà nguyeân lyù cuïm ñònh löôïng saûn phaåm?
- Nhöõng khuyeát ñieåm naøo cuûa moâ hình heä thoáng gaây neân sai soá vaø bieän phaùp
haïn cheá?
- Sai soá coù phuï thuoäc vaøo khoái löôïng nhaäp cuûa caùc pheãu hay khoâng (khoái
löôïng lôùn thì sai soá lôùn, nhoû hay khoâng phuï thuoäc)?
- Vieäc choïn 4 loadcell nhaèm muïc ñích gì? Coù giaûi phaùp naøo khaùc khoâng? Haõy
trình baøy yù töôûng.
- Taïi sao phaûi caáp 2 cheá ñoä thoâ vaø tinh? Vieäc ñieàu chænh tinh trong heä thoáng
hieän taïi phuï thuoäc nhöõng yeáu toá naøo?
Baøi 10
ÑO BIEÁN DAÏNG SÖÛ DUÏNG STRAIN GAGE
Hình 10.1 Moâ hình thí nghiệm
I MUÏC ÑÍCH
- Tìm hieåu caùch söû duïng strain gage ñeå đo biến dạng
- Tìm hiểu mạch đo sử dụng strain gage (mạch cầu Wheastone)
II DUÏNG CUÏ
- Thanh nhoâm lắp console (hình 10.1) coù caùc strain gage daùn tại vị trí gần đầu
cố định, đầu tự do cuûa cơ cấu mang caùc khối nặng.
- Caùc quaû naëng coù ñaùnh soá, thöôùc ño chieàu daøi, thöôùc caëp.
- Test board, ñieän trôû, boä nguoàn DC.
- Ñoàng hoà Multimeter.
III MAÏCH CAÀU WHEASTONE

Do dR/R raát nhoû vaø khoù ño tröïc tieáp, neân chuùng ta phaûi söû duïng maïch caàu
Wheatstone ñeå ño ñoä thay ñoåi ñieän trôû.
Hình 10.2 Maïch caàu Wheatstone
Ñieän theá Vo ñöôïc tính theo coâng thöùc:

R3 R1  R4 R2
V0  Vs (10.1)
R2  R3 R1  R3 
Khi maïch caàu caân baèng (V0=0), töø (10.7) thu ñöôïc:
R1 R4
R3 R1  R4 R2 Hay  (ñeå ñôn giaûn, ta choïn R1 = R2 = R3 = R4)
R2 R3
Moái quan heä giöõa giaù trò ñieän trôû thay ñoåi dRi vaø ñieän theá V0:
V0 V V V
dV0  dR1  0 dR2  0 dR3  0 dR4 (10.2)
R1 R2 R3 R4
Laáy ñaïo haøm rieâng phaàn (10.1) ñöôïc:
 R1 R2  dR1 dR2  R3 R4  dR3 dR4 

dV0         Vs (10.3)
 R1  R2   R3  R4 
2 2
 R1 R2  R3 R4 
Vôùi ñieàu kieän caân baèng maïch caàu, coâng thöùc (10.3) ñöôïc vieát laïi:
1  dR1 dR2 dR3 dR4 

dV0      VS (10.4)
4  R1 R2 R3 R4 
Töø coâng thöùc (10.4) ta coù:
dV0 
S
 1   2   3   4 Vs (10.5)
4
Vì maïch caàu Wheatstone ñöôïc chænh caân baèng luùc ñaàu neân (10.5) töông ñöông vôùi:
V0 
S
1   2   3   4 Vs (10.6)
4
Ñaây chính laø coâng thöùc cô baûn theå hieän moái quan heä giöõa ñieän aùp ra cuûa
maïch caàu Wheatstone vaø ñoä bieán daïng cuûa strain gage.
Söû duïng strain gage vaø maïch caàu Wheatstone ño ñoä bieán daïng.
a- Maïch caàu moät strain gage

Strain gage ñöôïc maéc ôû nhaùnh baát kì trong maïch caàu, ba ñieän trôû coøn laïi laø
ñieän trôû coá ñònh. Sô ñoà treân hình 10.3, strain gage thay theá cho ñieän trôû R3.
Hình 10.3 Maïch caàu 1 strain gage
Töø coâng thöùc (10.6) suy ra:
V0 
S
 a Vs (10.7)
4
b- Maïch caàu hai strain gage
Trong maïch caàu hai strain gage, hai strain gage ñöôïc maéc ôû 2 nhaùnh trong
maïch caàu, hai ñieän trôû coøn laïi laø ñieän trôû coá ñònh. Sô ñoà treân hình 10.4, 2 strain
gage thay theá cho ñieän trôû R1, R3 (a) hoaëc thay theá cho ñieän trôû R1, R2 (b).
Hình 10.4 Maïch caàu 2 strain gage

S
V0  1   3 Vs (10.8a)
4
S
V0  1   2 Vs (10.8b)
4
IV DAÀM MOÄT ÑAÀU NGAØM

Cô sôû lyù thuyeát
a- Quan heä giöõa löïc, öùng suaát vaø bieán daïng:
Theo coâng thöùc söùc beàn, moái quan heä giöõa löïc vaø öùng suaát:
F
a  (10.9)
A
Töø coâng thöùc (10.9), ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc löïc thoâng qua giaù trò öùng suaát.
Tuy nhieân, trong thöïc teá raát khoù ño tröïc tieáp öùng suaát maø phaûi ño thoâng qua ñoä
bieán daïng töông ñoái a.
 a  E a (10.10)
Moät trong caùch ño bieán daïng töông ñoái laø söû duïng strain gage (bieán trôû löïc caêng).
b- Moâ hình thí nghieäm

Moâ hình thí nghieäm ñöôïc xaây döïng döïa treân baøi toaùn daàm chòu uoán ngaøm moät
ñaàu. Hai strain gage ñöôïc daùn vaøo maët treân vaø maët döôùi cuûa daàm. Khi coù löïc taùc
duïng thì strain gage ôû maët treân bò keùo vaø strain gage maët döôùi seõ bò neùn.
Hình 10.5
Theo söùc beàn:
M .c F .L.c
a    E a (10.11)
I I
Vôùi c (khoaûng caùch töø 2 strain gage ñeán maët trung hoøa) vaø I (momen quaùn
tính) theo coâng thöùc:
h
c (10.12)
2
B.h 3
I (10.13)
12
c- Strain gage (bieán trôû löïc caêng)

Ñieän trôû cuûa strain gage thay ñoåi khi strain gage bieán daïng, moái quan heä naøy
coù theå trình baøy döôùi daïng coâng thöùc toaùn hoïc:
dR
 S a ; S - heä soá bieán ñoåi (10.14)
R
Trong baøi thí nghieäm, strain gage coù R = 120,0  0,3%( Ohm)
V OÁNG ROÃNG 1 ÑAÀU NGAØM

Cô sôû lyù thuyeát
ÖÙng suaát phaùp do taùc duïng momen uoán gaây ra tính theo coâng thöùc:
Mc
 (10.15)
I
Vôùi: M - momen uoán taïi vò trí caàn xaùc ñònh öùng suaát
c - khoûang caùch töø truïc trung hoøa ñeán ñieåm maø öùng suaát caàn xaùc ñònh
r04 ri4
I - momen quaùn tính (=  )
4 4
ÖÙng suaát tieáp do löïc caét gaây ra tính theo coâng thöùc:
Qy S c
 (10.16)
I x bc
Vôùi: Qy - löïc caét

Sc - momen tónh cuûa tieát dieän maët caét ngang
bc - chieàu daøy tieát dieän taïi vò trí xaùc ñònh öùng suaát
ÖÙng suaát xoaén tính theo coâng thöùc:

T
 (10.17)
W
Vôùi T - momen xoaén taïi vò trí xaùc ñònh öùng suaát
W - momen choáng xoaén maët caét ngang ( =

 3
16
 
D 1  4 với  
d
D
)
Caëp löïc Pl gaây ra öùng suaát xoaén taïi moïi ñieåm treân beà maët truïc. (H.10.6a)
Taûi P gaây ra öùng suaát uoán keùo cöïc ñaïi taïi B vaø öùng suaát neùn cöïc ñaïi taïi ñieåm
ñoái xöùng B qua ñöôøng truïc.
Taûi P cuõng taïo öùng suaát caét ñaït giaù trò toái ña treân maët yz.
Hình 10.6 Vò trí ñaët strain gauge A, B
Moãi öùng suaát treân ñaït cöïc ñaïi taïi moät soá ñieåm taïi maët phaúng tieát dieän ñaàu
ngaøm. Vaäy caàn nghieân cöùu xaùc ñònh vò trí tieát dieän naøy cuûa oáng. Hình 10.7 cho
thaáy caùc traïng thaùi öùng suaát gaây ra taïi 2 ñieåm A vaø B.
Hình 10.7 Sô ñoà phaân boá öùng suaát taïi vò trí A vaø B
ÖÙng suaát caét vaø xoaén seõ cuøng höôùng ôû phaàn phaûi cuûa truïc vaø ngöôïc höôùng ôû
phaàn beân traùi. ÖÙng suaát uoán taïi A baèng 0 vì noù naèm treân maët phaúng trung hoøa. Vì
vaäy taïi A seõ gaây ra öùng suaát toái ña laø keát hôïp cuûa 2 loaïi öùng suaát naøy. Vaäy öùng
suaát caét toái ña taïi A laø toång keát quaû xeáp choàng cuûa 2 öùng suaát treân:
c
T Qy S
torsion&shear   (10.18)
W I xbc
Taïi ñieåm B thì öùng suaát uoán laø toái ña cho bôûi phöông trình 1
Caùc SG rossette ñaët taïi vò trí A, B cuûa maãu.
Vôùi caùc SG boá trí nhö hình 10.6c thì ta coù lieân heä giöõa öùng suaát vaø bieán daïng
nhö sau:
Hình 10.8 Strain gauge rossette
Quan heä giöõa öùng suaát vaø löïc cuûa SG giöõa:

Quan heä giöõa öùng suaát vaø löïc cuûa SG 2 beân:
x   y  xy x   y  xy
a  45 
2

2
 
sin 2* 450 
2

2
(10.19)
   
x   y  xy x   y  xy
a  45   sin 2* 450  (10.20)
2 2 2 2
Lieân heä giöõa öùng suaát vaø bieán daïng caét taïi ñieåm B:
 xy T
 xy   (10.21)
G WG
Taïi ñieåm A cuõng daùn loaïi SG nhö treân nhöng do khoâng coù öùng suaát phaùp neân
bieán daïng ño theo phöông doïc truïc x seõ giaù trò baèng 0. Hai SG coøn laïi cuõng cho giaù
trò theo 2 phöông trình nhö treân.
Lieân heä giöõa öùng suaát vaø bieán daïng caét taïi ñieåm A:
Qy S c
T 
 xy W I x bc
 xy   (10.22)
G G
Khi bieát ñöôïc öùng suaát caét, ta seõ tính ñöôïc bieán daïng caé t töø phöông trình
Hook nhö sau:
 xy   xy .G (10.23)
Vaø öùng suaát phaùp ñöôïc xaùc ñònh theo nhö sau:
x 
E
1  2
  x   y  (10.24)
y 
E
1  2
  y   x  (10.25)
Vôùi öùng suaát phaùp ñôn truïc ta coù:  y   x

1. TIEÁN HAØNH THÍ NGHIEÄM
Hình 10.9 Maïch ño bieán daïng söû duïng strain gage

Söû duïng caùc ñieän trôû, test board, boä nguoàn DC, thanh nhoâm coù gaén caùc strain
gage, sinh vieân xaây döïng maïch caàu Wheatstone.
Hình 10.10 Sơ đồ đo biến dạng sử dụng strain gauge

Ghi nhaän giaù trò ñieän aùp khi khoâng coù khoái naëng Vref
Laàn löôït ñaët caùc khoái naëng vaøo cô caáu mang khoái naëng, ñoïc caùc giaù trò ñieän
aùp Vread ño ñöôïc vaø ghi vaøo baûng soá lieäu:
BAÛNG SOÁ LIEÄU

Maïch caàu 2 strain gage
STT Ñieän aùp Vread(V) Khoái löôïng M(kg)
1
2
3
4
5
6
7
8
2. BAÙO CAÙO
1. Veõ ñöôøng quan heä giöõa khoái löôïng taùc ñoäng leân ñaàu töï do vaø ñieän aùp V0 = Vread - Vref.
2. Nhaän xeùt veà ñöôøng quan heä giöõa khoái löôïng vaø ñieän aùp.
3. Tính bieán daïng töø lyù thuyeát töông öùng vôùi töøng quaû taûi (theo coâng thöùc
10.10). Veõ ñöôøng quan heä giöõa ñieän aùp V0 vaø  a . Xaùc ñònh heä soá bieán ñoåi S
(Module ñaøn hoài cuûa thanh nhoâm E = 6,9.1010 Pa).
4. Giaûi thích söï khoâng oån ñònh (neáu coù) cuûa ñieän aùp ra maïch caàu Wheatstone
trong quaù trình ño. Neâu bieän phaùp haïn cheá söï khoâng oån ñònh naøy.
5. Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch ño bieán daïng söû duïng strain gage ôû hình 10.5.
6. Duøng maïch caàu caân baèng hai nhaùnh (Ra, Rb) vôùi caùc khoái naëng khaùc nhau.
Tính bieán daïng töø lyù thuyeát töông öùng vôùi töøng quaû taûi (theo coâng thöùc
10.13). Veõ ñöôøng quan heä giöõa ñieän aùp V0 = Vread - Vref, vaø  a . Xaùc ñònh heä soá
bieán ñoåi S (Module ñaøn hoài cuûa thanh nhoâm E = 6,9.1010 Pa).
7. Duøng maïch caàu caân baèng moät nhaùnh vôùi heä soá bieán ñoåi vöøa xaùc ñònh, tính  a ,
b ,  x öùng vôùi caùc taûi troïng khaùc nhau. Töø caùc giaù trò  a , b ,  x tính  x ,  y ,
 xy . So saùnh vôùi  x ,  y ,  xy tính theo lyù thuyeát töông öùng vôùi caùc taûi troïng
treân. Nhaän xeùt vaø giaûi thích söï khaùc bieät naøy?
Baøi 11
LAÄP BAÛN VEÕ TÖØ MAÃU
I MUÏC ÑÍCH
- Bieát caùch laäp baûn veõ töø chi tieát maãu coù saün.
- Söû duïng ñöôïc caùc loaïi duïng cuï ño khaùc.

- Thöôùc caëp vaïn naêng loaïi coù ñoä chính xaùc 0,02mm.
- Thöôùc ño cao.
- Moãi sinh vieân chæ laøm moät trong ba chi tieát: tay bieân, piston, khoái laäp phöông.

- Kieåm tra xem caùc kích thöôùc ñuû ñeå moâ taû toaøn boä chi tieát chöa? (coù theå vaãn
coøn thieáu moät soá caùc kích thöôùc caàn thieát).
- Ño taát caû caùc kích thöôùc caàn thieát ñeå ghi leân baûn veõ.
A1
R1 D
2
1
D
B
Hình 11.1 Keát caáu tay bieân

Hình 11.2 Keát caáu piston
Hình 11.3
IV BAÙO CAÙO
- Xaùc ñònh caùc kích thöôùc vaø xaây döïng baûn veõ.
- Trong caùc kích thöôùc naøy, kích thöôùc naøo laø quan troïng, taïi sao?
- Caùc kích thöôùc naøo ño baèng phöông phaùp ño giaùn tieáp, noùi roõ caùch ño kích thöôùc ñoù.
Baøi 12
ÑO LÖU LÖÔÏNG
I MUÏC ÑÍCH
- Tìm hieåu khaùi nieäm theá naøo laø ño löu löôïng.
- Naém ñöôïc caùc nguyeân taéc ño löu löôïng trình baøy trong baøi thí nghieäm nhö:
taám chaén, venturi, töø, rotamet, tuoác bin, ñoàng hoà.
- Bieát caùch khaéc vaïch duïng cuï.

- Taám chaén
- Venturi
- Töø
- Rotamet
- Ñoàng hoà nöôùc.
III TÌM HIEÅU NGUYEÂN LYÙ CUÛA SÔ ÑOÀ THÍ NGHIEÄM

Sô ñoà baøi thí nghieäm ñöôïc theå hieän treân hình 12.1
Hình 12.1 Baøn thí nghieäm ño löu löôïng

1- Ño löu löôïng theo nguyeân taéc taám chaén

Ngöôøi ta ñaët taám chaén trong ñöôøng oáng coù kích thöôùc D, taám chaén coù loã vôùi
ñöôøng kính laø d, vieát phöông trình Becnuli taïi maët caét 1-1 vaø 2-2 ta coù:
P1 v12 P v2
  2  2
 2g  2g
..F0 2g
Q  P1  P2 
1  2 m2 
F2 F d2
trong ñoù:  ; m 0  2
F0 F1 D
µ - heä soá thaét
 - heä soá löu löôïng
Fo - dieän tích maët caét ngang cuûa loã taám chaén
P1, P2 - aùp suaát ôû phía tröôùc vaø phía sau taám caûn
F1 - dieän tích maët caét ngang cuûa oáng daãn
g- gia toác troïng tröôøng
Ñoä cheânh aùp P1-P2 ñöôïc ñoïc treân aùp keá chöõ U
Hình 12.2 Nguyeân taéc duøng taám chaén
2- OÁng venturi
Nguyeân taéc laøm vieäc töông töï taám chaén, chuùng chæ khaùc nhau ôû hình daïng cuûa
caûm bieán, oáng venturi coù hình daïng ôû hình 12.3.
Hình 12.3 OÁng ven venturi
3- Rotamet
Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa rotamet ñöôïc trình baøy treân hình 12.4, noù bao goàm
oáng coân baèng thuûy tinh beân trong coù phao baèng kim loaïi. Khi cho doøng löu chaát ñi
qua phao seõ ñöôïc naâng leân ñeán vò trí caân baèng, vò trí cuûa phao seõ chæ ra löu löôïng
cuûa doøng löu chaát chaûy qua noù.
 Löu löôïng ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
2 gv   fao   
Q  ..H.d.tg
. f0
trong ñoù:
H- chieàu cao daâng leân cuûa phao ôû vò trí caân baèng
d- ñöôøng kính treân cuûa phao
 - goùc coân
 - heä soá löu löôïng
Hình 12.4 Rotamet fao - troïng löôïng rieâng cuûa phao
V - theå tích cuûa phao
 - troïng löôïng rieâng cuûa chaát caàn xaùc ñònh löu löôïng.
4- Daïng turbine
Hình 12.5 Nguyeân lí daïng turbine

Löu löôïng ñöôïc xaùc ñònh

r
Q
K
K - heä soá; r - vaän toác goùc cuûa turbine
5- Daïng ñoàng hoà

Nguyeân lyù töông töï daïng turbine, noù chæ khaùc nhau ôû choã, daïng turbine thì tín
hieäu ra laø ñieän, coøn daïng ñoàng hoà thì phaàn hieån thò duøng boä ñeám cô.
6- Daïng töø
Nguyeân lyù laøm vieäc ñöôïc trình baøy treân hình 12.6, oáng daãn ñöôïc ñaët giöõa hai
cöïc cuûa nam chaâm, doøng chaát loûng coù tính daãn ñieän ñöôïc daãn qua oáng. Töø tröôøng
bieán thieân do nam chaâm taïo ra seõ taïo ra moät söùc ñieän ñoäng trong chaát loûng. Söùc
ñieän ñoäng naøy tæ leä vôùi vaän toác cuûa doøng löu chaát. Do vaäy seõ xaùc ñònh ñöôïc löu
löôïng cuûa doøng löu chaát chaûy qua oáng daãn.
Hình 12.6 Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa caûm bieán töø
Löu löôïng ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc
Ed
Q
4 kB
trong ñoù: E - söùc ñieän ñoäng taïo ra khi coù doøng löu chaát ñi qua oáng
k - heä soá
 - taàn soá goùc cuûa töø thoâng do nam chaâm taïo ra
B - ñoä caûm öùng töø
d - ñöôøng kính oáng daãn
v - vaän toác trung bình cuûa doøng löu chaát chaûy qua oáng
VI CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH THÍ NGHIEÄM

- Baät coâng taéc ñeå bôm laøm vieäc, cho bôm chaïy khoaûng vaøi phuùt ñeå oån ñònh löu
löôïng.
- Khoùa van 13, 12, 2, 3, môû laàn löôït van 14, 15: ño vaø ghi soá lieäu vaøo baûng sau:
Giaù trò ñoïc treân duïng cuï ño löu löôïng

Duïng cuï
Laàn 1 Laàn 2 Laàn 3 Laàn 4 Laàn 5
Roâtamet
Ñoàng hoà nöôùc
- Khoùa van 14, 13, 12, 2 môû laàn löôït van 3, 15: ño vaø ghi soá lieäu vaøo baûng sau:

Duïng cuï
Roâtamet
Venturi (ñoïc treân

aùp keá chöõ U)

Duïng cuï
Roâtamet
Taám chaén (ñoïc

treân aùp keá chöõ U)

Duïng cuï
Turbine

Duïng cuï
Löu löôïng keá töø

V BAÙO CAÙO
- Veõ ñöôøng ñaëc tuyeán cuûa löu löôïng keá duøng taám chaén, oáng venturi
(moái quan heä giöõa löu löôïng vaø ñoä cheânh leäch möùc chaát loûng ôû hai nhaùnh
cuûa aùp keá chöõ U), nhaän xeùt.
- Veõ ñöôøng ñaëc tuyeán cuûa löu löôïng keá töø, turbine (moái quan heä giöõa
löu löôïng vaø tín hieäu ra treân duïng cuï hieån thò 6, 7), nhaän xeùt.
- So saùnh giaù trò ño löu löôïng cuûa caùc duïng ño trình baøy treân hình 10.1. Haõy
giaûi thích caùc nhaän xeùt naøy.
Baøi 13
KHAÛO SAÙT HEÄ THOÁNG ÑO NHIEÄT ÑOÄ
I MUÏC ÑÍCH
- Tìm hieåu caùc thaønh phaàn cuûa heä thoáng ño nhieät ñoä
- Naém vöõng moät soá noäi dung tính toaùn lieân quan ñeán thieát keá heä thoáng ño
nhieät ñoä.
II DUÏNG CUÏ
- Heä thoáng ño vaø ñieàu khieån nhieät ñoä (H.13.1).
- Nhieät keá chaát loûng.
- Voøng gia nhieät.
- Khoái kim loaïi laøm ñeàu nhieät vaø ñaët caëp nhieät ñieän, nhieät keá chaát loûng.
- Oscilloscope.
Hình 13.1 Heä thoáng ño vaø ñieàu khieån nhieät ñoä
III CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH THÍ NGHIEÄM

- Baät coâng taéc nguoàn voøng nhieät ñeå gia nhieät.
- Khi nhieät ñoä khoái kim loaïi taêng daàn, tieán haønh ghi nhaän nhieät ñoä baèng
caùch ñoïc giaù trò treân nhieät keá chaát loûng ñoàng thôøi ghi nhaän giaù trò ñieän aùp
cuûa caëp nhieät ñieän baèng oscilloscope. Caùc trò soá ñöôïc ghi vaøo baûng 13.1:
Baûng 13.1
STT Nhieät ñoä nhieät keá chaát loûng (oC) Ñieän aùp oscilloscope (mV)
- Khi nhieät ñoä taêng ñeán khoaûng 300oC, ngöøng vieäc gia nhieät, nhieät ñoä khoái
kim loaïi seõ giaûm daàn, thöïc hieän vieäc ghi nhaän nhieät ñoä vaø ñieän aùp cuûa quaù
trình giaûm nhieät ñoä.
VI BAÙO CAÙO
- Giaûi thích phaàn maïch ño vaø hieån thò nhieät ñoä duøng vi ñieàu khieån cuûa heä
thoáng ño vaø ñieàu khieån nhieät ñoä (H.13.2).
- Veõ ñöôøng ñaëc tuyeán cuûa caëp nhieät ñieän khi taêng vaø giaûm nhieät, nhaän xeùt veà
hai ñöôøng naøy.
- Xaáp xæ vaø tuyeán tính hoùa ñöôøng ñaëc tuyeán theo caùc böôùc:
 Cho bieát phöông trình ñöôøng ñaëc tuyeán moâ taû quan heä giöõa nhieät ñoä vaø ñieän
aùp cuûa caëp nhieät ñieän loaïi J nhö sau:
T = a0 + a1v + a2v2 + a3v3 + a4v4 + a5v5 + a6v6 + a7v7
Duøng caùc giaù trò nhieät ñoä vaø ñieän aùp ghi nhaän ñöôïc ñeå xaùc ñònh caùc heä soá ai.
 Tìm caùc haøm tuyeán tính moâ taû ñöôøng ñaëc tuyeán vöøa tìm ñöôïc trong khoaûng
nhieät ñoä thí nghieäm vôùi sai soá toái ña cho pheùp laø 0,5oC.
- Choïn IC khueách ñaïi theo caùc böôùc:

 Cho bieát boä chuyeån ñoåi AD cuûa vi ñieàu khieån laø 10 bit vôùi ñieän aùp tham
chieáu 5V, tính ñoä phaân giaûi (mV/oC).
 Xaùc ñònh ñoä phaân giaûi cuûa caëp nhieät ñieän (mV/oC).
 Tính heä soá khueách ñaïi vaø choïn IC khueách ñaïi.
Hình 13.2
Baøi 14
ÑO PROFILE
- Giuùp sinh vieân naém vöõng caùc kyõ naêng ño vaø kieåm tra caùc sai leäch hình hoïc.
- Sinh vieân ñöôïc thöïc haønh treân maùy ño Profile cuûa MITUTOYO hieän ñaïi vaø
chính xaùc.
II NOÄI DUNG THÍ NGHIEÄM

- Thieát laäp baûn veõ chi tieát treân cô sôû toïa ñoä caùc ñieåm ño, khoaûng caùch caùc
ñieåm.
- Kieåm tra ñaùnh giaù ñoä chính xaùc kích thöôùc cuûa chi tieát maãu.
- Ño caùc goùc nghieâng treân chi tieát.
III MOÂ TAÛ THIEÁT BÒ ÑO

Thieát bò ño Profile laø daïng thieát bò ño daïng quang hoïc, vôùi thieát bò naøy
chuùng ta coù theå ño vaø kieåm tra caùc sai soá hình daùng cuûa chi tieát.
1- ñaàu maùy chieáu

2- maøn hình
3- tay naém quay maøn hình
4- choát khoùa quay maøn hình
5- hieån thò goùc quay
6- hieån thò toaï ñoä X, Y
7- uï thaáu kính
8- thaáu kính phoùng ñaïi
9- thaáu kính hoäi tuï
10- baøn maùy
11- thaáu kính hoäi tuï
12- baûng ñieàu khieån
13- bieân daïng
14- baùnh xe chænh tieâu cöï
15- nguoàn ñieän
16- coång giao tieáp
17- tay naém tinh chænh tieâu cöï
18- hieån thò Optoeye
Hình 14.1
1- coâng taéc chính; 2- coâng taéc ñeøn chieáu saùng bieân daïng
3- coâng taéc ñieàu chænh ñoä saùng ñeøn chieáu bieân daïng; 4- coâng taéc ñeøn chieáu saùng beà maët
5- tay naém ñieàu chænh toác ñoä focusing; 6- coâng taéc ñeøn taäp trung naêng löôïng
Hình 14.2
III CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH THÍ NGHIEÄM

- Baät coâng taéc chính 1 cuûa maùy khoaûng 1 phuùt sau thì baät coâng taéc 3, 4.
- Sinh vieân ñaët chi tieát caàn ño (maãu ño do giaùo vieân phaùt) leân baøn maùy 10 sau
ñoù söû duïng tay naém ñieàu chænh tieâu cöï 17 vaø tay naém ñieàu chænh toác ñoä focusing 5
ñeå ñieàu chænh ñoä roõ neùt cuûa chi tieát treân maøn hình.
- Muoán thöïc hieän caùc thao taùc ño caùc kích thöôùc bieân daïng cuûa chi tieát ta phaûi
duøng hai nuùt ñieàu chænh toïa ñoä X, Y. Khi tieán haønh ño caùc kích thöôùc thaúng, ñöôøng
kính,… treân chi tieát maãu, ta dòch chuyeån vaïch taâm chuaån treân maøn hình tieáp xuùc
vôùi bieân aûnh cuûa chi tieát treân maøn hình.
Trong quaù trình ño chi tieát chuùng ta ñoïc keát quaû ño baèng caùch ñoïc caùc kích
thöôùc cheânh leäch cuûa toïa ñoä X, Y cuûa vaïch taâm chuaån trong hai laàn di chuyeån.
IV BAÙO CAÙO
- Veõ laïi chi tieát vôùi ñaày ñuû caùc kích thöôùc.
- Ñöa ra sai leäch vò trí giöõa caùc kích thöôùc.

HD Thi Nghiem Dung Sai Va Ky Thuat Do (1) - Trang

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

HD Thi Nghiem Dung Sai Va Ky Thuat Do (1) - Trang

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2 HÖÔÙNG DAÃN THÍ NGIEÄM

NHAØ XUAÁT BAÛN ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA

TP HOÀ CHÍ MINH - 2010

LÔØI NOÙI ÑAÀU

Moïi yù kieán ñoùng goùp xin göûi veà ñòa chæ:

Caùc taùc giaû

LÔØI NOÙI ÑAÀU 5

Baøi 4 Xaùc ñònh kích thöôùc maãu 16

Baøi 5 Ño loã coân theo phöông phaùp ño giaùn tieáp 21

Baøi 6 Ño ñoä ñaûo vaønh raêng 25

Baøi 7 Ño chieàu daøi phaùp tuyeán chung 27

Baøi 10 Ño löïc söû duïng Strain Gage 36

Baøi 11 Laäp baûn veõ töø maãu 45

Baøi 12 Ño löu löôïng 47

Baøi 13 Khaûo saùt heä thoáng ño nhieät ñoä 53

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 58

I MUÏC ÑÍCH THÍ NGHIEÄM

II CAÙC DUÏNG CUÏ

III GIÔÙI THIEÄU CHUNG VEÀ DUÏNG CUÏ

1- Caáu taïo cuûa pan me

1- phaàn coá ñònh

Hình 1.1 Caáu taïo cuûa pan me

IV CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH

2- Ño sai soá hình daùng trong maët caét ngang (H.1.3)

Chi tieát soá AA’ BB’ CC’ DD’

Maët caét I-I

Maët caét II-II

Maët caét III-III

 ovan  dmax  dmin (taïi töøng tieát dieän)

Hình 1.4 Sô ñoà ño ñoä caïnh

Chi tieát soá Trò soá ño h taïi caùc maët caét

Tieát dieän ño I-I II - II III – III

V ÑAÙNH GIAÙ VAØ NHAÄN XEÙT KEÁT QUAÛ ÑO

ÑO ÑOÄ ÑAÛO HÖÔÙNG TAÂM VAØ ÑOÄ ÑAÛO MAËT ÑAÀU

I MUÏC ÑÍCH THÍ NGHIEÄM

II GIÔÙI THIEÄU DUÏNG CUÏ

III CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH

V ÑAÙNH GIAÙ VAØ NHAÄN XEÙT KEÁT QUAÛ ÑO

ÑO VAØ KIEÅM TRA ÑOÄ THAÚNG, ÑOÄ PHAÚNG

II CAÙC DUÏNG CUÏ

III GIÔÙI THIEÄU DUÏNG CUÏ

Caùch 2: Söû duïng baøn maùp, ñoàng hoà so.

2- Kieåm tra ñoä vuoâng goùc

Chi tieát soá

V ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ

XAÙC ÑÒNH KÍCH THÖÔÙC MAÃU

II CAÙC DUÏNG CUÏ

III GIÔÙI THIEÄU DUÏNG CUÏ

3- Söû duïng vaø baûo quaûn maãu ño

IV CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH

Hình 4.2 Hình 4.3

Kích thöôùc caàn kieåm tra

(Ñoä chính xaùc cuûa kích thöôùc A0,04, B0,05, C0,06)

V ÑAÙNH GIAÙ VAØ NHAÄN XEÙT KEÁT QUAÛ ÑO

ÑO LOÃ COÂN THEO PHÖÔNG PHAÙP ÑO GIAÙN TIEÁP

I MUÏC ÑÍCH THÍ NGHIEÄM

II GIÔÙI THIEÄU CHUNG VEÀ MAÙY ÑÔØ LIN NOÂ MEÙT

Hình 5.3 Hình 5.4

III ÑO LOÃ COÂN DUØNG BI CAÀU

Hình 5.5 Sô ñoà ño loã coân

IV CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH

Caùc thoâng soá Laàn 1 Laàn 2 Laàn 3 Laàn 3 Laàn 4 Laàn 5

V KEÁT CUÛA THÍ NGHIEÄM