Chương02 CNTT

Chöông 2
I. SÖÏ RA ÑÔØI & PHAÙT TRIEÅN CUÛA TRIEÁT HOÏC MAÙC - LEÂNIN
II. PHEÙP BIEÄN CHÖÙNG DUY VAÄT
III. CHUÛ NGHÓA DUY VAÄT BIEÄN CHÖÙNG
IV. CHUÛ NGHÓA DUY VAÄT LÒCH SÖÛ
V. TRIEÁT HOÏC MAÙC - LEÂNIN TRONG THÔØI ÑAÏI HIEÄN NAY

Chöông 2
I. SÖÏ RA ÑÔØI & PHAÙT TRIEÅN CUÛA TRIEÁT HOÏC MAÙC - LEÂNIN
1. Ñieàu kieän & tieàn ñeà ra ñôøi cuûa trieát hoïc Maùc - Leânin
2. Caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa trieát hoïc Maùc - Leânin
3. Ñoái töôïng, ñaëc ñieåm & chöùc naêng cuûa trieát hoïc Maùc - Leânin
1. Ñieàu kieän, tieàn ñeà ra ñôøi cuûa trieát hoïc Maùc - Leânin
• TH Maùc – Leânin laø heä thoáng quan ñieåm duy vaät bieän chöùng veà
Trieát hoïc
töï nhieân, xaõ hoäi & tö duy (CNDV cao nhaát – CNDVBC, PBC cao nhaát –
Maùc -
PBCDV); laø theá giôùi quan, ph.phaùp luaän khoa hoïc, caùch maïng cuûa
Leânin
giai caáp coâng nhaân & nhaân daân lao ñoäng (nhaän thöùc, caûi taïo theá giôùi).
• Söï phaùt trieån cuûa CNTB sau nhöõng naêm 30 cuûa theá kyû 19;
ÑK kinh
teá-xaõ hoäi • Söï baàn cuøng hoùa giai caáp voâ saûn & söï phaùt trieån cuûa cuoäc
ñaáu tranh cuûa giai caáp voâ saûn töø töï phaùt sang töï giaùc.
• Lòch söû trieát hoïc & ñôøi soáng tinh thaàn cuûa nhaân loïai;
Tieàn ñeà
• Trieát hoïc coå ñieån Ñöùc (Pheùp bieän chöùng duy taâm cuûa Heâghen
lyù luaän
& Chuû nghóa duy vaät nhaân baûn cuûa Phôiôbaéc).
• Thuyeát teá baøo;

Tieàn ñeà • Thuyeát tieán hoùa Ñaùcuyn;
KHTN
• Ñònh luaät baûo toaøn vaø chuyeån hoùa naêng löôïng.
2. Caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa trieát hoïc Maùc - Leânin
• Thôøi kyø chuyeån bieán tö töôûng cuûa C.Maùc- Ph.AÊngghen töø

CNDT & daân chuû caùch maïng sang CNDV & CNCS (1842-1843);
GÑ C.Maùc- • Thôøi kyø C.Maùc- Ph.AÊngghen ñeà xuaát caùc nguyeân lyù trieát
Ph.AÊngghen hoïc DVBC & DVLS (1844-1848);
• Thôøi kyø C.Maùc- Ph.AÊngghen boå sung, phaùt trieån lyù luaän
trieát hoïc (sau 1848).
• Thôøi kyø 1893 – 1907;

GÑ • Thôøi kyø sau 1907 ñeán Caùch maïng Thaùng Möôøi Nga 1917;
V.I.Leânin
• Thôøi kyø sau Caùch maïng Thaùng Möôøi Nga 1917.
GÑ hieän • Thôøi kyø sau chieán tranh theá giôùi laàn 2 ñeán 1991;
nay • Thôøi kyø sau 1991.
3. Ñoái töôïng, ñaëc ñieåm & chöùc naêng cuûa trieát hoïc Maùc - Leânin
• Tieáp tuïc giaûi quyeát duy vaät bieän chöùng vaán ñeà cô baûn cuûa trieát hoïc,
Ñoái TH Maùc– Leânin nghieân cöùu caùc quy luaät chung nhaát chi phoái söï
töôïng vaän ñoäng, phaùt trieån trong töï nhieân, xaõ hoäi vaø tö duy con ngöôøi.
• Thoáng nhaát chuû nghóa duy vaät vaø pheùp bieän chöùng;
• Chuû nghóa duy vaät trieät ñeå - xuaát hieän chuû nghóa duy vaät lòch söû;
Ñaëc
• Thoáng nhaát lyù luaän (khoa hoïc) vôùi thöïc tieãn (caùch maïng);
ñieåm
• Thoáng nhaát tính khoa hoïc vôùi tính caùch maïng;
• Xaùc ñònh ñuùng ñaén moái quan heä giöõa trieát hoïc vaø khoa hoïc.
• Chöùc naêng theá giôùi quan duy vaät bieän chöùng: Haït nhaân TGQ khoa
hoïc, nhaân sinh quan caùch maïng cuûa GC voâ saûn.
Chöùc
naêng • Chöùc naêng phöông phaùp luaän bieän chöùng duy vaät: Heä thoáng caùc
nguyeân taéc, quan ñieåm chæ ñaïo hoaït ñoäng nhaän thöùc khoa hoïc vaø
thöïc tieãn caùch maïng cho con ngöôøi.
Chöông 2
II. PHEÙP BIEÄN CHÖÙNG DUY VAÄT
1. Nguyeân lyù veà moái lieân heä phoå bieán & caùc caëp phaïm truø cuûa PBCDV
2. Nguyeân lyù veà söï phaùt trieån & caùc quy luaät cô baûn cuûa PBCDV
3. Moät soá nguyeân taéc cô baûn cuûa PBCDV
K.Marx F.Engels V.I.Lenin
Caêntô Seâling Heâghen
Phật Laõo Töû Heâraclít

B I EÄ N C H ÖÙ N G C H UÛ Q U A N
Noäi dung – hình thöùc
Taát nhieân – ngaãu nhieân Baûn chaát- hieän töôïng

QL P.ñònh p.ñònh
NL Phaùt trieån
QL Maâu thuaãn
NL MLH phoå bieán
QL Löôïng - Chaát
Khaû naêng – hieän thöïc Caùi rieâng – caùi chung
Nguyeân nhaân – keát quaû
B I EÄ N C H ÖÙ N G K H AÙ C H Q U A N
a) Nguyeân lyù veà moái lieân heä phoå bieán
 MLH laø söï taùc ñoäng, raøng buoäc, thaâm nhaäp… laãn nhau giöõa
Ñònh caùc söï vaät (hieän töôïng) hay giöõa caùc yeáu toá, boä phaän beân
nghóa trong moät söï vaät maø söï thay ñoåi caùi naøy seõ taát yeáu keùo theo
söï thay ñoåi caùi kia.
• MLH laø nguyeân nhaân gaây ra moïi söï vaän ñoäng, thay ñoåi cuûa
baûn thaân söï vaät.
Moái
• Söï taùch bieät laø söï taùc ñoäng… nhöng söï thay ñoåi caùi naøy seõ
lieân
khoâng taát yeáu keùo theo söï thay ñoåi caùi kia cuûa söï vaät cuï theå.
heä
• Trong theá giôùi vaät chaát thoáng nhaát, vaïn vaät vöøa lieân heä
(tuyeät ñoái) vöøa taùch bieät (töông ñoái).
 MLH mang tính khaùch quan, phoå bieán & ña daïng
Tính • MLH beân trong & MLH beân ngoøai;
chaát • MLH trong TN, MLH trong XH & MLH trong tö duy;
• MLH rieâng, MLH chung & MLH phoå bieán.
 MLH phoå bieán laø MLH giöõa caùc maët, caùc thuoäc tính ñoái
Ñònh laäp toàn taïi trong moïi söï vaät (hieän töôïng), trong moïi lónh
nghóa vöïc hieän thöïc.
 MLH phoå bieán chi phoái toång quaùt söï vaän ñoäng, phaùt trieån
MLH cuûa moïi söï vaät xaûy ra trong theá giôùi; vaø laø ñoái töôïng
phoå nghieân cöùu cuûa pheùp bieän chöùng.
bieán
 MLHPB mang tính khaùch quan, phoå bieán & ña daïng:
Tính • MLH MÑL – MÑL ; MLH C – L ; MLH CC - CM;
chaát • MLH CR – CC ; MLH NN – KQ ; MLH ND – HT ;
MLH BC – HT ; MLH KN – HT ; MLH TN - NN.
Noäi  Trong theá giôùi vaät chaát thoáng nhaát, moïi söï vaät ñeàu toàn taïi trong
dung muoân vaøn MLH raøng buoäc laãn nhau, trong ñoù coù nhöõng MLH
lyù luaän phoå bieán.
• Tìm hieåu, phaùt hieän caøng nhieàu MLH (…) ñang chi phoái söï vaät.
Trong • Phaân loaïi, xaùc ñònh MLH beân trong, cô baûn, taát nhieân,…; qua
nhaän ñoù lyù giaûi nhöõng MLH coøn laïi.
thöùc • Xaây döïng hình aûnh veà söï vaät nhö söï thoáng nhaát caùc MLH;
Phaùt hieän ra ñaëc ñieåm, quy luaät, baûn chaát cuûa söï vaät.
Nguyeân
taéc toaøn Khaéc phuïc beänh phieán dieän, beänh chieát trung, beänh nguïy bieän…
dieän
• Ñaùnh giaù ñuùng vai troø cuûa töøng MLH (…) chi phoái söï vaät.
Trong • Thoâng qua hoaït ñoäng thöïc tieãn söû duïng nhieàu bieän phaùp,
thöïc coâng cuï thích hôïp ñeå bieán ñoåi nhöõng MLH, ñaëc bieät laø
tieãn nhöõng MLH beân trong, cô baûn, taát nhieân,…
• Naém vöõng söï chuyeån hoùa caùc MLH, kòp thôøi ñöa ra caùc bieän
phaùp boå sung ñeå phaùt huy/haïn cheá söï taùc ñoäng vaø höôùng söï
vaät vaän ñoäng theo ñuùng quy luaät vaø hôïp lôïi ích chuùng ta.
b) Caùi rieâng & caùi chung
Caùi rieâng - chæ moät söï vaät (hieän töôïng) nhaát ñònh beân caïnh söï vaät khaùc;
Khaùi Caùi chung - chæ moät maët (thuoäc tính, yeáu toá…) ñöôïc laäp laïi ôû nhieàu söï
nieäm vaät. Caùi chung nhaát laø caùi phoå bieán; traùi ngöôïc CPB laø caùi ñôn nhaát.
• CC chæ toàn taïi trong nhöõng CR; thoâng qua nhöõng CR maø CC bieåu
Moái hieän söï toàn taïi cuûa chính mình.
quan • CR chæ toàn taïi trong moái quan heä daãn ñeán CC; thoâng qua CC maø
heä nhöõng CR lieân heä, chuyeån hoùa laãn nhau.
bieän • CC laø caùi boä phaän cuûa CR; CR laø caùi toaøn boä, neân CR khoâng gia
chöùng nhaäp heát vaøo trong CC, trong CR coøn coù CÑN.
• CÑN & CC/CPB coù theå chuyeån hoùa laãn nhau.
• Phaûi nghieân cöùu nhöõng CR ñeå xaùc ñònh ñuùng CC;
YÙù • Phaûi giaûi quyeát vaán ñeà chung tröôùc khi giaûi quyeát vaán ñeà rieâng;
nghóa
• Phaûi caù bieät hoùa CC khi aùp duïng vaøo töøng CR.
PPL
• Hieåu roõ söï chuyeån hoùa giöõa CÑN & CC/CPB ñeå coù ñoái saùch thích hôïp.
c) Nguyeân nhaân & keát quaû
Nguyeân nhaân – chæ söï töông taùc giöõa caùc söï vaät hay giöõa caùc yeáu toá
Khaùi trong söï vaät maø coù gaây ra nhöõng bieán ñoåi nhaát ñònh keøm theo; nhöõng
nieäm bieán ñoåi keøm theo ñoù laø keát quaû (NN khaùc nguyeân côù, ñieàu kieän….).
 NN coù tröôùc vaø quyeát ñònh KQ:
Moái • Nhieàu NN khaùc nhau cuøng taùc ñoäng sinh ra nhieàu KQ khaùc nhau;
quan • Caùc NN khaùc nhau coù vai troø khaùc nhau trong vieäc sinh ra KQ;
heä • Nhöõng NN taùc ñoäng cuøng (/khaùc) höôùng seõ laøm taêng cöôøng,
bieän khueách ñaïi (/suy yeáu, trieät tieâu) taùc duïng cuûa nhau.
chöùng  KQ aûnh höôûng ngöôïc laïi NN.
 Maïng nhaân quaû & chuoåi nhaân quaû.
 Muoán hieåu ñuùng moät hieän töôïng (KQ) naøo ñoù phaûi xaùc ñònh ñuùng
YÙù nhöõng NN saûn sinh ra noù.
nghóa
 Muoán xoùa boû (/laøm xuaát hieän) moät hieän töôïng (KQ) naøo ñoù phaûi
PPL
loaïi boû (/taïo ra) nhöõng nguyeân nhaân sinh ra noù…
Chuổi nhaân quaû daây chuyeàn
NN
KQ1 KQ2
KQ11 KQ12 KQ21 KQ22
KQ111 KQ112 KQ121 KQ122 KQ211 KQ212 KQ221 KQ222
Chuổi nhaân quaû Ñoâminoâ
NN KQ1 KQ2 KQ3 KQ4 KQ5 KQ6 KQ7 KQ8

d) Taát nhieân & ngaãu nhieân
Taát nhieân - chæ caùi (söï vaät, hieän töôïng) phaûi xaûy ra nhö theá chöù
Khaùi khoâng theå khaùc ñöôïc, do nhöõng ng.nhaân cô baûn, beân trong quy ñònh.
nieäm Ngaãu nhieân - chæ caùi coù theå xaûy ra theá naøy nhöng cuõng coù theå xaûy ra
theá khaùc, do n.nhaân beân ngoaøi hay söï ngaãu hôïp hoaøn caûnh quy ñònh.
• Quùa trình phaùt trieån cuûa söï vaät chuû yeáu bò chi phoái bôûi caùi TN
Moái nhöng caùi NN coù aûnh höôûng ñeán toác ñoä phaùt trieån aáy.
quan
• Caùi TN bao giôø cuõng vaïch ñöôøng cho mình ñi xuyeân qua voâ soá caùi
heä
NN; caùi NN laø hình thöùc bieåu hieän cuûa caùi TN.
bieän
chöùng • Trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh, caùi TN & caùi NN coù theå chuyeån
hoùa laãn nhau.
• Muoán hieåu vaø laøm chuû xu höôùng vaän ñoäng, phaùt trieån chung (TN)
YÙù cuûa söï vaät phaûi phaân tích (khoâng ñöôïc boû qua) nhöõng caùi NN.
nghóa
• Phaûi naém vöõng söï chuyeån hoùa giöõa caùi TN vaø caùi NN ñeå vaïch ra
PPL
ñoái saùch thích hôïp.
e) Noäi dung & hình thöùc
Noäi dung - chæ toaøn boä caùc yeáu toá, maët, quaù trình… taïo neân söï vaät.
Khaùi Hình thöùc - chæ caùc moái lieân heä töông ñoái beàn vöõng, oån ñònh giöõa caùc
nieäm yeáu toá, maët, quaù trình taïo neân caáu truùc cuûa söï vaät, laø phöông thöùc toàn
taïi cuûa baûn thaân söï vaät. (Phaân bieät HT beân trong vaø HT beân ngoaøi).
• ND & HT thoáng nhaát: Khoâng coù HT naøo khoâng chöùa ND; vaø ngöôïc laïi.
Moái • ND quyeát ñònh HT: Söï vaät baét ñaàu vaän ñoäng baèng söï thay ñoåi khaù
quan nhanh cuûa ND so vôùi söï bieán ñoåi chaäm cuûa HT  Xung ñoät & giaûi
heä quyeát xung ñoät giöõa ND&HT  Phaù boû HT cuõ, xaùc laäp HT môùi…
bieän
• HT taùc ñoäng laïi ND: HT phuø hôïp (/khoâng phuø hôïp) vôùi ND seõ thuùc
chöùng
ñaåy (/kìm haõm) söï phaùt trieån cuûa ND.
• Muoán hieåu söï vaät phaûi tìm hieåu caû ND laãn HT cuûa noù.
YÙù
• Bieát taùc ñoäng ñeán ND ñeå caûi bieán söï vaät, vaø thaáy söï taùc ñoäng cuûa
nghóa
HT ñeán ND ñeå coù ñoái saùch thích hôïp.
PPL
• Bieát söû duïng HT ñeå giaûi quyeát toát nhieäm vuï (ND) ñaët ra.
f) Baûn chaát & hieän töôïng
Baûn chaát - chæ söï toång hôïp caùc maët, moái lieân heä cô baûn, taát nhieân, oån
Khaùi ñònh, beân trong & chi phoái söï vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa söï vaät; laø caùi
nieäm chung mang tính quy luaät; Hieän töôïng - chæ söï theå hieän baûn chaát ra
beân ngoaøi trong ñieàu kieän nhaát ñònh.
• BC & HT thoáng nhaát nhau: BC ñöôïc boäc loä qua HT; HT bieåu hieän
Moái ít nhieàu veà BC; veà caên baûn, chuùng phuø hôïp nhau, nhöng ñoù laø phuø
quan hôïp khoâng hoaøn toaøn.
heä • BC & HT ñoái laäp nhau: BC - caùi chung, taát nhieân, saâu saéc, beân
bieän trong, oån ñònh, quy ñònh xu höôùng vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa söï vaät;
chöùng HT - caùi caù bieät, ngaãu nhieân, phong phuù, beân ngoaøi, baát oån, bieåu
thò söï toàn taïi cuï theå cuûa söï vaät trong ñieàu kieän xaùc ñònh.
YÙù • Phaûi phaân tích caùc HT, bieát loaïi boû HT xuyeân taïc, xaùc ñònh ñöôïc
nghóa HT ñieån hình ñeå khaùm phaù ra BC; tieáp tuïc ñaøo saâu caùc caáp ñoä BC.
PPL • Phaûi döïa vaøo BC, chöù khoâng phaûi HT, ñeå vaïch ra ñoái saùch thích hôïp.
g) Khaû naêng & hieän thöïc
Khaùi Khaû naêng - chæ caùi (söï vaät…) chöa coù, chöa tôùi nhöng seõ coù, seõ tôùi khi
nieäm ñieàu kieän töông öùng hoäi ñuû; Hieän thöïc - chæ caùi hieän coù, ñang toàn taïi.
Ñieàu kieän Ñieàu kieän

HT KN1, KN2,. . HT’ KN’1, KN’2,.. HT’’
Moái
quan
heä Trong töï nhieân Trong xaõ hoäi
bieän Ñieàu kieän khaùch quan Ñieàu kieän khaùch quan
chöùng
HT KN1, KN2,. . HT’ HT KN1, KN2,. . HT’
Ñieàu kieän chuû quan Ñieàu kieän chuû quan
YÙù • Phaûi laáy hieän thöïc laøm ñoái töôïng cho moïi quaù trình nhaän thöùc.
nghóa • Phaûi xuaát phaùt töø hieän thöïc, nhöng phaûi tính ñeán moïi khaû naêng ñeå
PPL vaïch ra caùc ñoái saùch thích hôïp.
a) Nguyeân lyù veà söï phaùt trieån
 VÑ laø phöông thöùc toàn taïi, laø thuoäc tính coá höõu cuûa vaät chaát
Ñònh
[VÑ laø söï thay ñoåi noùi chung cuûa moïi söï vaät (hieän töôïng)
nghóa
trong theá giôùi vaät chaát].
• Nguoàn goác VÑ laø söï töông taùc noäi taïi trong moät söï vaät hay
giöõa caùc söï vaät toàn taïi trong theá giôùi vaät chaát.
Vaän • Ñöùng im laø moät daïng VÑ ñaëc bieät – VÑ trong traïng thaùi oån
ñoäng ñònh / caân baèng cuûa moät söï vaät cuï theå.
• Trong theá giôùi vaät chaát thoáng nhaát, vaïn vaät vöøa vaän ñoäng
(tuyeät ñoái) vöøa ñöùng im (töông ñoái).
 Vaän ñoäng mang tính khaùch quan, phoå bieán & ña daïng:
Tính • VÑ cô hoïc; VÑ vaät lyù; VÑ hoaù hoïc; VÑ sinh hoïc; VÑ xaõ hoäi.
chaát • VÑ trong töï nhieân; VÑ trong xaõ hoäi; VÑ trong tö duy
• VÑ – thay ñoåi chaát; VÑ – thay ñoåi löôïng; VÑ thay ñoåi caû
chaát laãn löôïng.
 PT laø khuynh höôùng vaän ñoäng tieán leân töø thaáp ñeán cao, töø
Ñònh
ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø keùm hoaøn thieän ñeán hoaøn thieän
nghóa
cuûa moïi söï vaät (hieän töôïng) xaûy ra trong theá giôùi vaät chaát.
 PT do maâu thuaãn toàn taïi trong söï vaät gaây ra, ñöôïc thöïc
Phaùt hieän thoâng qua böôùc nhaûy veà chaát, vaø dieãn ra theo xu
trieån höôùng phuû ñònh cuûa phuû ñònh.
 Phaùt trieån mang tính khaùch quan, phoå bieán & ña daïng:
• PT trong töï nhieân; PT trong xaõ hoäi; PT trong tö duy.
Tính
chaát • PT laø söï chuyeån hoùa: giöõa caùc MÑL; giöõa C&L; giöõa
CC&CM; giöõa CR&CC; giöõa NN&KQ; giöõa ND&HT;
giöõa BC&HT; giöõa KN&HT; giöõa TN&NN.
Noäi  Trong theá giôùi vaät chaát thoáng nhaát, moïi söï vaät ñeàu luoân vaän
dung ñoäng; Xuyeân qua muoân vaøn söï vaän ñoäng xaûy ra trong theá giôùi
lyù luaän toàn taïi moät xu höôùng vaän ñoäng chung, ñoù laø phaùt trieån.
Tiến bộ Phaùt trieån laø xu höôùng vaän
1
ñoäng toång hôïp töø: höôùng
vaän ñoäng thay ñoåi veà chaát
theo chieàu tieán boä, giöõ vai
Sự thay đổi nói chung
troø chuû ñaïo; höôùng vaän
Phát triển
ñoäng thay ñoåi veà chaát
Vận động
2 theo chieàu thoaùi boä vaø

höôùng vaän ñoäng chæ thay
ñoåi veà löôïng theo chieàu
oån ñònh, giöõ vai troø phuï
ñaïo, caàn thieát cho höôùng
tieán boä chuû ñaïo treân.
Ổn định 3
• Tiến bộ & thoái bộ: Một sự thay đổi về chất được coi là tiến bộ khi: (1) Năng lực tồn tại (sống
còn) của bản thân sự vật mới cao hơn; (2) Khả năng tương tác, truyền đạt, bảo tồn, xử lý
thông tin,… nhanh hơn, nhạy hơn, nhiều hơn, chính xác hơn.
• Phát triển là thay đổi tiến bộ nhưng không nằm bên ngoài sự ổn định và cũng không loại trừ
sự thay đổi thoái bộ; Phạm trù phát triển không áp dụng cho thế giới vật chất, sự vật – tạo thể
đơn nhất mà chỉ áp dụng cho sự vật – tạo thể hệ thống.
• Thí dụ, sự phát triển đất nước Việt Nam từ khi bắt đầu sự nghiệp đổi mới đến nay: (1) LV
kinh tế - tiến bộ; (2) LV đạo đức, môi trường – thoái bộ; (3) LV chính trị - xã hội - ổn định.
• Phaùt hieän nhöõng giai ñoaïn toàn taïi, nhöõng xu höôùng bieán
Trong ñoåi, chuyeån hoùa cuûa baûn thaân söï vaät (hieän töôïng) trong söï
nhaän töï vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa chính noù;
thöùc • Thoáng nhaát caùc giai ñoaïn toàn taïi, caùc xu höôùng thay ñoåi,
chuyeån hoùa ñoù ñeå phaùt hieän ra quy luaät vaän ñoäng, phaùt
trieån cuûa baûn thaân söï vaät (hieän töôïng).
Nguyeân
taéc phaùt Khaéc phuïc tö duy sieâu hình; beänh baûo thuû, trì treä, giaùo ñieàu…
trieån
• Chuù troïng ñeán moïi ñieàu kieän, khaû naêng cuûa söï vaät ñeå nhaän
ñònh ñuùng xu höôùng thay ñoåi coù theå xaûy ra ñoái vôùi noù;
Trong • Thoâng qua thöïc tieãn, söû duïng nhieàu bieän phaùp thích hôïp ñeå
thöïc bieán ñoåi nhöõng ñieàu kieän, phaùt huy hay haïn cheá nhöõng khaû
tieãn naêng cuûa söï vaät nhaèm höôùng söï vaän ñoäng cuûa noù theo
ñuùng quy luaät vaø hôïp lôïi cho chuùng ta.
b) QL chuyeån hoùa töø söï th.ñoåi veà löôïng daãn ñeán th.ñoåi veà chaát & ngöôïc laïi
Phaïm truø chæ toång hôïp nhöõng tính quy ñònh khaùch quan, voán coù cuûa
söï vaät (hieän töôïng) veà phöông dieän ñònh tính: kieåu caáu truùc, loaïi
Chaát
yeáu toá caáu thaønh, ñaëc ñieåm … cuûa söï vaät, noùi leân söï vaät laø noù, phaân
bieät noù vôùi söï vaät khaùc noù.
Phaïm truø chæ nhöõng tính quy ñònh khaùch quan, voán coù cuûa söï vaät
(hieän töôïng) veà phöông dieän ñònh löôïng: soá löôïng yeáu toá caáu
Löôïng
thaønh, quy moâ caáu truùc toàn taïi, toác ñoä, nhòp ñieäu vaän ñoäng, phaùt
trieån cuûa söï vaät…
Chaát vaø löôïng toàn taïi khaùch quan, phoå bieán, ña daïng vaø töông ñoái;
Söï vaät (hieän töôïng) naøo cuõng laø moät theå thoáng nhaát giöõa chaát vaø löôïng.
Söï vaät
Toång hôïp
Chaát veà phöông dieän veà phöông dieän Löôïng
ñònh tính nhöõng tính ñònh löôïng
quy ñònh
Phaïm truø chæ tính quy ñònh, moái lieân heä thoáng nhaát giöõa chaát vaø
Ñoä löôïng; laø khoaûng giôùi haïn maø trong ñoù söï thay ñoåi veà löôïng chöa
laøm thay ñoåi caên baûn chaát cuûa söï vaät (hieän töôïng).
Ñieåm Phaïm truø chæ moác (/giôùi haïn) maø söï thay ñoåi veà löôïng vöôït qua noù
nuùt seõ laøm thay ñoåi caên baûn chaát cuûa söï vaät (hieän töôïng).
• Phaïm truø chæ söï thay ñoåi caên baûn veà chaát do nhöõng thay ñoåi veà
Böôùc löôïng vöôït qua giôùi haïn ñoä (/ñieåm nuùt) gaây ra.
nhaûy • Böôùc nhaûy keát thuùc giai ñoaïn cuõ, ñoàng thôøi môû ra moät giai ñoaïn
môùi cuûa quaù trình vaän ñoäng, phaùt trieån lieân tuïc cuûa söï vaät (hieän
töôïng).
BN ñoät bieán & BN BN toaøn boä & BN töï nhieân, BN xaõ

daàn daàn BN cuïc boä hoäi & BN tö duy
• Chaát & löôïng thoáng nhaát vôùi nhau: Moïi söï vaät (hieän töôïng) ñeàu
laø söï thoáng nhaát giöõa chaát vaø löôïng.
• Löôïng ñoåi roài chaát ñoåi: Söï vaät baét ñaàu vaän ñoäng baèng söï thay
ñoåi veà löôïng; Neáu löôïng thay ñoåi trong ñoä, chöa qua ñieåm nuùt
thì chaát khoâng thay ñoåi caên baûn; Khi löôïng thay ñoåi vöôït qua ñoä,
qua ñieåm nuùt thì chaát seõ thay ñoåi caên baûn, böôùc nhaûy xaûy ra;
Noäi
Böôùc nhaûy laøm chaát cuõ maát ñi, chaát môùi ra ñôøi, söï vaät cuõ tieâu
dung
vong, söï vaät môùi xuaát hieän.
lyù
luaän • Chaát thay ñoåi taïo ra söï thay ñoåi veà löôïng: Maát ñi hay xuaát hieän
theâm moät vaøi tính quy ñònh veà löôïng, hay thay ñoåi quy moâ, trình
ñoä cuûa tính quy ñònh löôïng cuõ;
• Phöông thöùc vaän ñoäng, phaùt trieån: Löôïng thay ñoåi roài seõ laøm
chaát thay ñoåi, chaát thay ñoåi laøm löôïng thay ñoåi laø phöông thöùc
cuûa moïi söï vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa söï vaät (hieän töôïng) xaûy ra
trong theá giôùi.
• Khi nghieân cöùu söï vaät (hieän töôïng) phaûi chuù troïng caû hai
phöông dieän chaát vaø löôïng;
Nguyeân • Muoán söï vaät coù söï thay ñoåi veà chaát phaûi kieân trì tích luyõ söï thay
taéc ñoåi veà löôïng; Muoán chaát cuûa söï vaät oån ñònh phaûi giöõ söï thay ñoåi
phaân veà löôïng trong giôùi haïn ñoä;
tích • Khi löôïng thay ñoåi chöa ñaït ñöôïc ñieåm nuùt khoâng neân thöïc hieän
löôïng - böôùc nhaûy; Khi löôïng cuûa söï vaät thay ñoåi ñaït ñöôïc ñieåm nuùt
chaát phaûi kieân quyeát thöïc hieän böôùc nhaûy; Phaûi bieát linh hoaït vaän
duïng caùc hình thöùc böôùc nhaûy phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuï theå.
• Phaûi traùnh chuû nghóa höõu khuynh, chuû nghóa taû khuynh…
c) QL thoáng nhaát & ñaáu tranh cuûa caùc maët ñoái laäp
Phaïm truø chæ söï thoáng nhaát, ñaáu tranh & chuyeån hoùa giöõa caùc
Maâu thuaãn
maët ñoái laäp cuûa moät söï vaät (hieän töôïng) hay giöõa caùc söï vaät
bieän chöùng
vôùi nhau.
Caùc maët ñoái Caùc maët (thuoäc tính, khuynh höôùng) vaän ñoäng traùi ngöôïc nhau
laäp nhöng laïi laø ñieàu kieän, tieàn ñeà toàn taïi cuûa nhau.
Söï lieân heä, raøng buoäc khoâng taùch rôøi nhau, quy ñònh laãn nhau
Thoáng nhaát
cuûa caùc MÑL; maët naøy laáy maët kia laøm tieàn ñeà toàn taïi cuûa
cuûa caùc MÑL
mình. Laø söï ñoàng nhaát cuûa caùc MÑL.
Khuynh höôùng taùc ñoäng qua laïi, baøi tröø, phuû ñònh laãn nhau cuûa
Ñaáu tranh
caùc MÑL. Hình thöùc ñaáu tranh cuûa caùc MÑL raát ña daïng,
cuûa caùc MÑL
phong phuù.
Chuyeån hoùa Caùc MÑL töï phuû ñònh mình ñeå bieán thaønh caùi khaùc. Hình thöùc
giöõa caùc chuyeån hoùa cuûa caùc MÑL raát ña daïng, phong phuù; song coù hai
MÑL hình thöùc chuû yeáu.
 Maâu thuaãn bieän chöùng toàn taïi khaùch quan, phoå bieán, ña daïng:
• Maâu thuaãn laø caùi voán coù, toàn taïi trong moïi söï vaät (hieän töôïng), trong
moïi lónh vöïc hieän thöïc.
• Nhöõng maâu thuaãn bieän chöùng khaùc nhau toàn taïi trong nhöõng söï vaät
khaùc nhau coù vai troø khoâng gioáng nhau trong quaù trình vaän ñoäng, phaùt
trieån cuûa baûn thaân söï vaät.
MT cô baûn MT khoâng cô baûn

MT beân ngoaøi MT thöù yeáu
Maâu thuaãn bieän chöùng
MT beân trong MT chuû yeáu
MT trong xaõ hoäi MT trong töï nhieân MT trong tö duy
MT ñoái khaùng MT khoâng ñoái khaùng MT bieän chöùng [MT loâgích]

Maâu thuaãn bieän chöùng
Xuaát hieän Toàn taïi Giaûi quyeát
Khaùc bieät Ñoái laäp T.nhaát & ñ.tranh cuûa CMÑL Ch.hoùa cuûa CMÑL
Do töông taùc beân STN: töông ñoáioån ñònh Xuaát hieän caùc
trong, beân ngoaøi söï SÑT: tuyeät ñoáithay ñoåi khaû naêng
vaät maø nhöõng caùi khaùc STN: tröøu töôïngcuï theå chuyeån hoùa
bieätCaùc maët ñoái laäp SÑT: bình laëngquyeát lieät cuûa caùc MÑL
Khi ñieàu kieän hoäi ñuû:
•MÑL naøy  MÑL kia (tr.ñoä môùi)
•Hai MÑL  nhöõng caùi thöù 3 naøo ñoù
• Söï khaùc bieät  maët ñoái laäp  MTBC: Moïi söï vaät (hieän töôïng)
ñeàu chöùa trong mình nhöõng söï khaùc bieät chuyeån hoùa daàn thaønh
nhöõng maët ñoái laäp, maâu thuaãn bieän chöùng;
• Caùc loaïi MTBC: Nhöõng maâu thuaãn bieän chöùng khaùc nhau coù vai
troø khoâng gioáng nhau ñeán quaù trình vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa söï
Noäi vaät;
dung
• Caùc giai ñoaïn MTBC: Moãi maâu thuaãn bieän chöùng traûi qua ba
lyù
giai ñoaïn: Xuaát hieän, toàn taïi, ñöôïc giaûi quyeát; Maâu thuaãn ñöôïc
luaän
giaûi quyeát, söï vaät cuõ maát ñi, söï vaät môùi ra ñôøi vôùi nhöõng maâu
thuaãn bieän chöùng môùi…
• Nguoàn goác vaän ñoäng, phaùt trieån: Maâu thuaãn bieän chöùng laø nguoàn
goác, ñoäng löïc vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa moïi söï vaät (hieän töôïng)
xaûy ra trong theá giôùi.
• Khi nghieân cöùu söï vaät (hieän töôïng) phaûi phaân tích (phaân ñoâi caùi
thoáng nhaát) noù ra thaønh nhöõng maët ñoái laäp ñeå naém ñöôïc caùc
maâu thuaãn ñang chi phoái quaù trình vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa noù;
• Phaûi thaáy caùc maâu thuaãn khaùc nhau coù vai troø khoâng gioáng nhau
Nguyeân ñeán quaù trình vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa söï vaät;
taéc
• Muoán söï vaät oån ñònh phaûi cuûng coá söï thoáng nhaát cuûa caùc maët
phaân
ñoái laäp; Muoán söï vaät thay ñoåi nhanh phaûi ñaåy söï ñaáu tranh cuûa
tích
caùc maët ñoái laäp vaø taïo ñieàu kieän ñeå maâu thuaãn sôùm ñöôïc giaûi
maâu
quyeát;
thuaãn
• Khi ñieàu kieän hoäi ñuû, maâu thuaãn chín muøi phaûi cöông quyeát
giaûi quyeát maâu thuaãn; Maâu thuaãn phaûi ñöôïc giaûi quyeát ñuùng
luùc, ñuùng choã, ñuùng möùc ñoä.
• Khoâng dung hoøa maâu thuaãn, sôï maâu thuaãn…
d) QL phuû ñònh cuûa phuû ñònh
Phuû Phaïm truø chæ söï thay theá hình thaùi naøy baèng hình thaùi khaùc cuûa cuøng
ñònh moät söï vaät (hieän töôïng) trong quaù trình vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa noù.
Caùi Caùi ñaõ & ñang toàn taïi nhöng khoâng coøn hôïp quy luaät hay hôïp thôøi, caøng ngaøy
cuõ caøng coù nhieàu yeáu toá thoaùi boä tieâu cöïc, söùc soáng beù daàn, seõ sôùm bò phuû ñònh.
Caùi Caùi chöa töøng baây giôø moái toàn taïi, hôïp quy luaät hay hôïp thôøi, caøng ngaøy caøng
môùi coù nhieàu yeáu toá tieán boä tích cöïc, söùc soáng lôùn daàn, seõ sôùm ñöôïc khaúng ñònh.
Phuû Phaïm truø chæ maét khaâu cuûa quùa trình töï phaùt trieån cuûa söï vaät ñöa
ñònh ñeán söï ra ñôøi cuûa caùi môùi vaø söï maát ñi cuûa caùi cuõ. Ñoù laø söï phuû
bieän ñònh taïo ra ñieàu kieän, tieàn ñeà cho quaù trình phaùt trieån cuûa söï vaät;
chöùng mang tính khaùch quan vaø tính keá thöøa.
Tính khaùch quan: Söï töï phuû ñònh cuûa Tính keá thöøa: loaïi boû nhöõng caùi loãi
baûn thaân söï vaät do vieäc giaûi quyeát thôøi, traùi quy luaät nhöng löu giöõ
maâu thuaãn, vieäc thöïc hieän böôùc nhaûy nhöõng caùi tích cöïc, hôïp quy luaät
veà chaát beân trong söï vaät gaây ra. trong caùi cuõ ñeå taïo thaønh caùi môùi.
Phaïm truø chæ söï phuû ñònh tieáp theo trong chuoåi lieân tuïc caùc haønh
ñoäng phuû ñònh bieän chöùng; Ñoù laø söï phuû ñònh maø qua ñoù xaùc laäp
laïi caùi cuõ (khaúng ñònh laïi caùi ñaõ bò phuû ñònh) ôû moät trình ñoä cao
Phuû
hôn trong quùa trình phaùt trieån cuûa söï vaät (hieän töôïng);
ñònh
cuûa • Cuõng mang tính khaùch quan, tính keá thöøa.
phuû • Mang tính chu kyø: Caùi cuõ bò phuû ñònh trong laàn ñaàu ñöa ñeán söï
ñònh ra ñôøi cuûa caùi môùi; Caùi môùi naøy laïi chöùa söï töï phuû ñònh mình
trong laàn sau ñoù; Laàn phuû ñònh naøo coù xuaát hieän caùi môùi (caùi
ñöôïc KÑ) nhöng caùi môùi naøy coù laëp laïi yeáu toá cuûa caùi cuõ (ñaõ bò
phuû ñònh laàn ñaàu) ôû moät trình ñoä cao hôn thì ñöôïc goïi laø phuû
ñònh cuûa phuû ñònh. Söï vaät vaän ñoäng theo ñöôøng xoaén oác
Phaùt trieån laø moät chuoãi caùc laàn PÑ bieän chöùng
PÑBC1PÑBCn PÑ cuûa PÑ PÑBCn+2PÑBCx

• Phuû ñònh bieän chöùng: Quùa trình vaän ñoäng, phaùt trieån voâ taän cuûa
söï vaät (hieän töôïng) laø moät chuoãi lieân tuïc caùc laàn phuû ñònh bieän
Noäi chöùng;
dung • Phuû ñònh cuûa phuû ñònh: Qua moät soá laàn phuû ñònh bieän chöùng seõ
lyù xuaát hieän phuû ñònh cuûa phuû ñònh;
luaän
• Xu höôùng VÑ, PT: Phuû ñònh cuûa phuû ñònh vaïch ra xu höôùng
xoaén oác tieán leân cuûa söï vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa moïi söï vaät
(hieän töôïng) xaûy ra trong theá giôùi.
• Coi quùa trình phaùt trieån cuûa söï vaät (hieän töôïng) laø moät cuoäc
ñaáu tranh khoù khaên, phöùc taïp, laâu daøi giöõa caùi môùi & caùi cuõ;
Caùi môùi coù theå thaát baïi taïm thôøi nhöng sau cuøng noù seõ chieán
thaéng caùi cuõ.
Nguyeân
taéc phuû • Thaáy ñöôïc xu höôùng phaùt trieån xoaén oác tieán leân trong tieán
ñònh trình vaän ñoäng khoâng ngöøng cuûa baûn thaân söï vaät.
bieän • Maïnh daïn pheâ phaùn, khaéc phuïc & loaïi boû daàn caùi cuõ; ñoàng
chöùng thôøi khoân kheùo, duõng caûm baûo veä & taïo ñieàu kieän cho caùi môùi
nhanh choùng lôùn maïnh.
• Choáng laïi thaùi ñoä phuû ñònh ‘saïch trôn’ hay keá thöøa ‘toaøn boä’;
Khoâng bi quan tröôùc söï thaát baïi taïm thôøi cuûa caùi môùi.
Phaùt trieån
Böôùc nhaûy Phuû ñònh

Caùch thöùc Xu höôùng
veà chaát bieän chöùng
Giaûi quyeát
maâu thuaãn
Nguoàn goác
Giai ñoaïn cô baûn trong quaù trình phaùt trieån cuûa söï vaät
chất(vùng ánh sáng) ĐỘ
ĐỘ
Bước nhảy
TIA TỬ
Bước nhảy
NGOẠI
ĐỘ ÁNH SÁNG
NHÌN THẤY
TIA HỒNG
NGOẠI
O 0.49 Mm 0.75Mm
Lượng (bước sóng)
điểm nút điểm nút
Moái quan heä LÖÔÏNG-CHAÁT trong söï thay ñoåi giöõa caùc vuøng cuûa aùnh saùng
• 2 ngöôøi linh Mamôluùc troäi
2>3 hôn haún 3 ngöôøi lính Phaùp.
• 100 ngöôøi lính Mamôluùc vaø
100 = 100 100 Ngöôi lính Phaùp thì
ngang nhau.
• 300 ngöôøi lính Phaùp thì
thöôøng troäi hôn 300 ngöôøi
lính Mamôluùc.
• 1000 ngöôøi lính Phaùp bao giôø
1500 < 1000 cuõng ñaùnh thaéng 1500 lính
Mamôluùc.
Kî binh Mamôluùc gioûi chieán
ñaáu nhöng keùm veà kyõ luaät. Coøn
kî binh Phaùp keùm veà taøi ngheä
nhöng coù kyû luaät.
(Theo Napoâleâoâng)
a) Nguyeân taéc toaøn dieän
• Tìm hieåu, phaùt hieän caøng nhieàu MLH (…) ñang chi phoái söï vaät.
Trong • Phaân loaïi, xaùc ñònh MLH beân trong, cô baûn, taát nhieân,…; qua
nhaän ñoù lyù giaûi nhöõng MLH coøn laïi.
thöùc • Xaây döïng hình aûnh veà söï vaät nhö söï thoáng nhaát caùc MLH;
Phaùt hieän ra ñaëc ñieåm, quy luaät, baûn chaát cuûa söï vaät.
Yeâu
caàu Khaéc phuïc beänh phieán dieän, beänh chieát trung, beänh nguïy bieän…
PPL
• Ñaùnh giaù ñuùng vai troø cuûa töøng MLH (…) chi phoái söï vaät.
Trong • Thoâng qua hoaït ñoäng thöïc tieãn söû duïng nhieàu bieän phaùp,
thöïc coâng cuï thích hôïp ñeå bieán ñoåi nhöõng MLH, ñaëc bieät laø
tieãn nhöõng MLH beân trong, cô baûn, taát nhieân,…
• Naém vöõng söï chuyeån hoùa caùc MLH, kòp thôøi ñöa ra caùc bieän
phaùp boå sung ñeå phaùt huy/haïn cheá söï taùc ñoäng vaø höôùng söï
vaät vaän ñoäng theo ñuùng quy luaät vaø hôïp lôïi ích chuùng ta.
b) Nguyeân taéc phaùt trieån
• Phaùt hieän nhöõng giai ñoaïn toàn taïi, nhöõng xu höôùng bieán
Trong ñoåi, chuyeån hoùa cuûa baûn thaân söï vaät (hieän töôïng) trong söï
nhaän töï vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa chính noù;
thöùc • Thoáng nhaát caùc giai ñoaïn toàn taïi, caùc xu höôùng thay ñoåi,
chuyeån hoùa ñoù ñeå phaùt hieän ra quy luaät vaän ñoäng, phaùt
trieån cuûa baûn thaân söï vaät (hieän töôïng).
Yeâu
caàu Khaéc phuïc tö duy sieâu hình; beänh baûo thuû, trì treä, giaùo ñieàu…
PPL
• Chuù troïng ñeán moïi ñieàu kieän, khaû naêng cuûa söï vaät ñeå nhaän
ñònh ñuùng xu höôùng thay ñoåi coù theå xaûy ra ñoái vôùi noù;
Trong • Thoâng qua thöïc tieãn, söû duïng nhieàu bieän phaùp thích hôïp ñeå
thöïc bieán ñoåi nhöõng ñieàu kieän, phaùt huy hay haïn cheá nhöõng khaû
tieãn naêng cuûa söï vaät nhaèm höôùng söï vaän ñoäng cuûa noù theo
ñuùng quy luaät vaø hôïp lôïi cho chuùng ta.
c) Nguyeân taéc lòch söû – cuï theå
Nguyeân taéc lòch söû – cuï theå laø ‘linh hoàn’ phöông phaùp luaän cuûa trieát hoïc Maùc
• Toaøn boä noäi dung lyù luaän

Nguyeân taéc lòch söû
CSLL cuûa pheùp bieän chöùng duy
– cuï theå theo
saâu xa vaät vaø cuûa chuû nghóa duy vaät
nghóa roäng
bieän chöùng.
Cô sôû
lyù luaän
• Toaøn boä noäi dung lyù luaän
CSLL caùc nguyeân lyù: veà moái lieân Nguyeân taéc lòch
tröïc heä phoå bieán; veà söï phaùt söû – cuï theå theo
tieáp trieån; veà tính thoáng nhaát theá nghóa heïp
giôùi trong tính vaät chaát.
c) Nguyeân taéc lòch söû – cuï theå
Nguyeân taéc lòch söû – cuï theå theo nghóa heïp
 Phaûi tìm hieåu quùa trình ra ñôøi, toàn taïi, phaùt trieån cuï theå
cuûa nhöõng söï vaät cuï theå trong nhöõng ñieàu kieän, hoøan
caûnh cuï theå. Nghóa laø:
Trong • Phaûi bieát ñöôïc söï vaät ñaõ ra ñôøi, toàn taïi nhö theá naøo
nhaän trong nhöõng ñieàu kieän, hoaøn caûnh naøo.
thöùc • Hieän giôø söï vaät ñang toàn taïi nhö theá naøo trong nhöõng
ñieàu kieän, hoaøn caûnh ra sao.
Yeâu • Treân cô sôû ñoù naém baét ñöôïc söï vaät seõ toàn taïi nhö theá
caàu naøo treân nhöõng neùt cô baûn trong töông lai…
PPL Phaûi khaéc phuïc beänh tröøu töôïng chung chung, ñaïi khaùi…
Trong  Phaûi xaây döïng nhöõng bieän phaùp, ñoái saùch cuï theå, aùp
thöïc duïng cho nhöõng söï vaät cuï theå, ñang toàn taïi trong nhöõng
tieãn giai ñoaïn, ñieàu kieän, hoaøn caûnh cuï theå.
Chöông 2
III. CHUÛ NGHÓA DUY VAÄT BIEÄN CHÖÙNG
1. Nguyeân lyù veà tính thoáng nhaát vaät chaát cuûa theá giôùi
2. Phaïm truø vaät chaát – yù thöùc & nguyeân taéc khaùch quan
3. Phaïm truø thöïc tieãn – nhaän thöùc & nguyeân taéc thoáng nhaát lyù luaän vaø th.tieãn
K.Marx F.Engels V.I.Lenin
F.Bacon Spinoza
Thales Heraclitus Democritus

1. Nguyeân lyù veà tính thoáng nhaát vaät chaát cuûa theá giôùi
• Theá giôùi vaät chaát toàn taïi khaùch quan, vónh vieãn, voâ haïn, voâ taän;
• Trong theá giôùi vaät chaát khoâng coù gì khaùc ngoaøi nhöõng söï vaät,
Noäi quaù trình vaät chaát coù moät keát caáu - toå chöùc nhaát ñònh, ñang bieán
dung ñoåi, chuyeån hoùa laãn nhau, laø nguoàn goác, nguyeân nhaân cuûa nhau,
nguyeân cuøng chòu chi phoái bôûi caùc quy luaät khaùch quan cuûa theá giôùi vaät
lyù chaát;
• YÙ thöùc (tinh thaàn) cuûa con ngöôøi chæ laø saûn phaåm cuûa vaät chaát coù
toå chöùc cao – vaät chaát xaõ hoäi & boä oùc cuûa con ngöôøi.
Taùch vaán ñeà baûn theå Phaân bieät phaïm truø cuûa Xaùc ñònh ñaëc tröng ñeå
luaän ra khoûi vaán ñeà trieát hoïc veà (baûn chaát) nhaän bieát vaät chaát (vôùi caùi
nhaän thöùc luaän; nhöng vaät chaát vôùi nhöõng khoâng phaûi laø vaät chaát) laø
vieäc giaûi quyeát vaán quan nieäm cuûa khoa thuoäc tính thöïc taïi khaùch
ñeà baûn theå luaän phaûi hoïc cuï theå veà (caáu quan (toàn taïi ñoäc laäp vôùi yù
môû roäng sang laõnh truùc, tính chaát cuûa theá thöùc con ngöôøi & ñöôïc yù
vöïc nhaän thöùc luaän. giôùi) vaät chaát. thöùc con ngöôøi phaûn aùnh).
2. Phaïm truø vaät chaát - yù thöùc & nguyeân taéc khaùch quan
a) Phaïm truø vaät chaát
Ñònh nghóa  ‚Vaät chaát laø moät phaïm truø trieát hoïc duøng ñeå chæ thöïc taïi
cuûa khaùch quan ñöôïc ñem laïi cho con ngöôøi trong caûm giaùc,
V.I.Leânin ñöôïc caûm giaùc cuûa chuùng ta cheùp laïi, chuïp laïi, phaûn aùnh vaø
veà vaät chaát toàn taïi khoâng leä thuoäc vaøo caûm giaùc‛ (V.I.Leânin )
Noäi dung YÙù nghóa

• VC laø caùi toàn taïi khaùch quan • Theå hieän caùch giaûi quyeát DVBC vaán ñeà cô baûn cuûa
(beân ngoaøi vaø khoâng phuï thuoäc trieát hoïc; baùc boû quan ñieåm duy taâm, baát khaû tri;
vaøo yù thöùc con ngöôøi); khaéc phuïc haïn cheá cuûa chuû nghóa duy vaät cuõ veà VC;
• VC laø caùi gaây neân yù thöùc khi taùc • Coå vuõ caùc ngaønh khoa hoïc nghieân cöùu, khaùm phaù
ñoäng leân giaùc quan cuûa con ngöôøi; tính ña daïng cuûa theá giôùi VC;
• YÙ thöùc con ngöôøi (caûm giaùc, tö • Cuûng coá CNDV lòch söû: Söï vaän ñoäng cuûa toàn taïi (VC)
duy) chæ laø söï phaûn aùnh cuûa vaät xaõ hoäi [Phöông thöùc saûn xuaát] laø nguyeân nhaân cuoái
chaát. cuøng gaây ra caùc bieán coá trong ñôøi soáng xaõ hoäi.
Vaän ñoäng laø  ‘Vaän ñoäng hieåu theo nghóa chung nhaát (…) bao goàm
phöông thöùc toàn taát caû moïi söï thay ñoåi vaø moïi quaù trình dieãn ra
taïi, laø thuoäc tính coá trong vuõ truï, keå töø söï thay ñoåi vò trí ñôn giaûn cho
höõu cuûa vaät chaát ñeán tö duy’. (Ph.AÊngghen)
Nguoàn goác Tính chaát Hình thöùc

Töông taùc beân Tính khaùch quan; Tính phoå bieán; VÑ cô hoïc; VÑ vaät
trong theá giôùi vaät Tính tuyeät ñoái (nhöng bao haøm tính lyù; VÑ hoùa hoïc; VÑ
chaát (töï thaân) ñöùng im töông ñoái); Tính ña daïng. sinh hoïc; VÑ xaõ hoäi.
• Söï vaät cuï theå toàn taïi baèng nhieàu hình thöùc VÑ cuï theå coù lieân heä, chuyeån
hoùa laãn nhau nhöng chæ ñaëc tröng baèng hình thöùc VÑ cô baûn;
• Lónh vöïc VC khaùc nhau ñöôïc ñaëc tröng baèng nhöõng hình thöùcVÑ khaùc
nhau veà chaát nhöng coù lieân heä, chuyeån hoùa laãn nhau;
• Hình thöùcVÑ baäc cao xuaát hieän treân cô sôû caùc hình thöùc VÑ baäc thaáp vaø
chöùa trong mình caùc HTVÑ baäc thaáp, maø khoâng ngöôïc laïi.
Khoâng gian, thôøi  Khoâng gian - vò trí, kích thöôùc, keát caáu cuûa söï vaät
gian laø hình thöùc toàn vaät chaát; Thôøi gian - trình töï thay ñoåi, ñoä laâu cuûa
taïi, laø thuoäc tính coá caùc tieán trình vaät chaát.
höõu cuûa vaät chaát  Khoâng gian - thôøi gian cuûa vaät chaát vaän ñoäng.
Tính chaát Hình thöùc

Tính khaùch quan; Tính phoå bieán; Tính tuyeät ñoái (kích KG-TG vaät lyù;
thöôùc KG & ñoä laâu TG thì töông ñoái); Tính vónh cöõu & KG-TG sinh hoïc;
voâ taän (Tính 3 chieàu KG & 1 chieàu TG); Tính ña daïng. KG-TG xaõ hoäi.
• ‘Caùc hình thöùc cô baûn cuûa moïi toàn taïi laø khoâng gian & thôøi gian; toàn taïi
ngoaøi thôøi gian cuõng heát söùc voâ lyù nhö toàn taïi ôû ngoaøi khoâng gian’-AÊngghen
• ‘Trong theá giôùi, khoâng coù gì ngoaøi vaät chaát vaän ñoäng vaø vaät chaát ñang vaän
ñoäng khoâng theå vaän ñoäng ôû ñaâu ngoaøi khoâng gian vaø thôøi gian’ – V.I.Leânin
• … Haït quaéc / daây  haït cô baûn  nguyeân töû / phaân

töû  … …  thieân haø  vuõ truï  …
Voâ
• Chaát (chaát theå, phaûn chaát theå) & tröôøng [haáp daãn;
sinh
ñieän töø; haït nhaân (maïnh; yeáu)]…
Töï • Vaät chaát saùng & vaät chaát toái…
nhieân
Quan nieäm Höõu …AND, ARN  tieàn teá baøo  teá baøo  cô theå ña
khoa hoïc sinh baøo … …  quaàn theå  sinh khu  sinh quyeån  …
veà keát caáu
cuûa TGVC
• Xaõ hoäi loaøi ngöôøi laø caáp ñoä cao nhaát, phöùc taïp nhaát veà
Xaõ keát caáu – toå chöùc cuûa theá giôùi vaät chaát; Vaät chaát xaõ hoäi
hoäi gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng coù yù thöùc cuûa con ngöôøi.
Nhöõng söï kieän sau cuøng
cuûa Vuõ truï (13,8 tæ naêm)
4,9%
68,3%
26,8%
Thành phần vũ trụ Thiên hà Andromeda

b) Phaïm truø yù thöùc
• QN duy taâm: YÙ thöùc laø moät thöïc theå tinh thaàn ñoäc laäp
(Thöôïng ñeá, thöïc taïi toái cao, Trôøi, linh hoàn, caùi Toâi,…)
vôùi baûn tính naêng ñoäng, saùng taïo ñaõ taïo ra theá giôùi vaät
QN phi chaát.
maùcxít • QN duy vaät cuõ: YÙ thöùc laø söï phaûn aùnh moät caùch thuï
ñoäng, ñôn giaûn, maùy moùc (khoâng naêng ñoäng saùng taïo,
Quan sieâu hình) söï vaät vaät chaát toàn taïi khaùch quan vaøo trong
nieäm ñaàu oùc con ngöôøi.
chung veà
yù thöùc
• YÙ thöùc laø söï phaûn aùnh naêng ñoäng, saùng taïo theá giôùi
khaùch quan vaøo trong boä oùc CN; YÙ thöùc laø hình aûnh
QN
chuû quan cuûa theá giôùi khaùch quan. YÙ thöùc ‘chaúng qua chæ
maùcxít
laø vaät chaát ñöôïc ñem chuyeån vaøo trong ñaàu oùc con ngöôøi vaø ñöôïc
caûi bieán ñi ôû trong ñoù’- C.Maùc
• Boä oùc ngöôøi laø saûn phaåm tieán hoùa sinh hoïc – xaõ hoäi,
cô quan vaät chaát cuûa YT; YT laø thuoäc tính / chöùc
NG naêng tinh thaàn cuûa boä oùc ngöôøi.
töï • Söï taùc ñoäng cuûa theá giôùi vaät chaát leân boä oùc ngöôøi: YT
nhieân laø hình thöùc phaûn aùnh cao caáp theá giôùi vaät chaát beân
Nguoàn ngoaøi vaøo beân trong boä oùc con ngöôøi
goác
cuûa yù
thöùc • Lao ñoäng laøm tính chaát, quy luaät cuûa theá giôùi vaät chaát
boäc loä thaønh hieän töôïng, taùc ñoäng leân gíac quan, ñöa
NG ñeán oùc taïo ra YT.
xaõ
• Ngoân ngöõ giuùp suy tö (phaûn aùnh tröøu töôïng, khaùt
hoäi
quaùt) ñeå naém baét caùc caáp ñoä quy luaät, baûn chaát cuûa
theá giôùi vaät chaát.
• YT laø söï phaûn aùnh naêng ñoäng, saùng taïo: Ñònh
höôùng tieáp nhaän, choïn loïc, löu giöõ, xöû lyù thoâng
YÙ thöùc laø tin; Ñöa ra caùc yù töôûng, giaû thuyeát, xaây döïng
söï phaûn caùc moâ hình tö töôûng, caùc hoïc thuyeát, lyù luaän…
aùnh naêng
ñoäng, saùng
Baûn • YT laø hình aûnh chuû quan cuûa theá giôùi khaùch
taïo theá giôùi
chaát quan: TGKQ quy ñònh caû noäi dung vaø hình thöùc
khaùch quan
cuûa yù bieåu hieän cuûa YT nhöng ñöôïc caûi bieán xuyeân
cuûa boä oùc
thöùc qua laêng kính chuû quan (taâm tö, tình caûm, kinh
con ngöôøi;
nghieäm, hieåu bieát…) cuûa con ngöôøi.
laø hình aûnh
chuû quan • YT laø moät hieän töôïng xaõ hoäi vaø mang baûn
cuûa theá giôùi chaát xaõ hoäi: YT ra ñôøi, toàn taïi, thay ñoåi gaén
khaùch quan vôùi thöïc tieãn xaõ hoäi, bò chi phoái bôûi caùc quy
luaät, ñieàu kieän xaõ hoäi; phaûn aùnh vaø saùng taïo
theo nhu caàu cuûa thöïc tieãn xaõ hoäi.
• Tri thöùc: Keát quaû cuûa quùa trình nhaän thöùc theá giôùi, höôùng daãn
haønh vi con ngöôøi (Yeáu toá cô baûn, coát loõi cuûa YT).
• Tình caûm: Rung ñoäng taâm lyù oån ñònh toû thaùi ñoä con ngöôøi tröôùc
Keát
hieän thöïc; Laø ñoäng löïc hay caûn löïc ñoái vôùi haønh vi CN.
caáu
cuûa yù • Nieàm tin: Caûm giaùc chaéc chaén veà moät ñieàu gì ñoù.
thöùc • Lyù trí: Naêng löïc phaân tích, xöû lyù tình huoáng.
• YÙ chí: Naêng löïc huy ñoäng söùc maïnh tinh thaàn vöôït qua khoù khaên
ñeå ñaït muïc ñích.
E
A
B A’ D’
B’ C’
C
D
c) Moái quan heä giöõa vaät chaát vaø yù thöùc
 Chuû nghóa duy taâm ñaõ tröøu töôïng hoùa yù thöùc cuûa con ngöôøi thaønh löïc
löôïng sieâu nhieân, thaàn bí, roài taùch ra khoûi con ngöôøi hieän thöïc. Vaø coi ñoù
laø caùi toàn taïi duy nhaát tuyeät ñoái, laø tính thöù nhaát sinh ra taát caû; coøn theá
giôùi vaät chaát chæ laø baûn sao, bieåu hieän khaùc cuûa yù thöùc, tinh thaàn, laø tính
thöù hai ñöôïc sinh ra. (Ñaây laø söï cöôøng ñieäu hoùa nhaân toá chuû quan)
 Chuû nghóa duy vaät sieâu hình ñaõ tuyeät ñoái hoùa yeáu toá vaät chaát, chæ nhaán
maïnh moät chieàu vai troø vaät chaát sinh ra vaø quyeát ñònh yù thöùc; phuû nhaän
tính ñoäc laäp töông ñoái vaø tính naêng ñoäng saùng taïo cuûa yù thöùc trong hoaït
ñoäng thöïc tieãn caûi taïo theá giôùi cuûa con ngöôøi.
 Chuû nghóa duy vaät bieän chöùng khaéc phuïc haïn cheá duy taâm vaø sieâu hình,
chæ ra söï ñoái laäp giöõa VC vaø YT chæ laø söï ñoái laäp giöõa thöïc theå VC - boä oùc
ngöôøi & thuoäc tính YT cuûa noù: ‘Söï ñoái laäp giöõa vaät chaát vaø yù thöùc chæ coù yù nghóa
tuyeät ñoái trong nhöõng phaïm vi heát söùc haïn cheá; trong tröôøng hôïp naøy chæ giôùi haïn ôû vaán
ñeà nhaän thöùc luaän cô baûn laø thöøa nhaän caùi gì coù tröôùc vaø caùi gì laø caùi coù sau. Ngoaøi giôùi
haïn ñoù thì khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa raèng söï ñoái laäp ñoù laø töông ñoái’ – V.I.Leânin.
• Vaät chaát coù tröôùc, yù thöùc coù sau: Con ngöôøi laø keát quaû
phaùt trieån laâu daøi cuûa theá giôùi vaät chaát. YÙ thöùc luoân gaén
lieàn vôùi con ngöôøi vaø loaøi ngöôøi.
Vai troø
cuûa
vaät chaát • Vaät chaát laø nguoàn goác cuûa yù thöùc: Vaät chaát chính laø nguoàn
ñoái vôùi goác töï nhieân vaø nguoàn goác xaõ hoäi cuûa yù thöùc.
yù thöùc
• Vaät chaát quyeát ñònh yù thöùc: Vaät chaát quyeát ñònh noäi dung,
quyeát ñònh hình thöùc bieåu hieâän, quyeát ñònh söï bieán ñoåi
cuûa yù thöùc, vaø quyeát ñònh vai troø, taùc duïng cuûa yù thöùc.
• YÙ thöùc coù tính ñoäc laäp töông ñoái (tính naêng ñoäng, saùng taïo);
Vì vaäy, yù thöùc coù theå taùc ñoäng laïi vaät chaát nhöng phaûi thoâng
qua hoaït ñoäng thöïc tieãn cuûa con ngöôøi.
• Trong hoaït ñoäng thöïc tieãn, caùc nhaân toá yù thöùc tham gia chæ
Vai troø
ñaïo haønh vi con ngöôøi: Vaïch ra muïc tieâu, phöông höôùng, xaây
cuûa
döïng keá hoaïch, löïa choïn phöông phaùp, coâng cuï … ñeå chæ ñaïo
yù thöùc
haønh ñoäng nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu, keá hoaïch ñaët ra.
ñoái vôùi
vaät chaát • VC hoùa yù thöùc (söï xaâm nhaäp yù thöùc vaøo löïc löôïng VC) caøng
saâu, roäng thì söùc taùc ñoäng cuûa yù thöùc caøng lôùn.
• Söï taùc ñoäng cuûa yù thöùc ñeán vaät chaát chuû yeáu theo hai höôùng:
o tích cöïc – thuùc ñaåy, neáu caùc yeáu toá yù thöùc phaûn aùnh phuø
hôïp vôùi caùc quy luaät khaùch quan…;
o tieâu cöïc – kìm haõm, neáu caùc yeáu toá yù thöùc phaûn aùnh
khoâng phuø hôïp vôùi quy luaät khaùch quan….
d) Nguyeân taéc khaùch quan
Cô sôû • CSLL giaùn tieáp laø MQH BC giöõa vaät chaát & yù thöùc
lyù luaän • CSLL tröïc tieáp laø MQH BC giöõa caùi khaùch quan & caùi chuû quan
Phaûi xuaát phaùt • Xuaát phaùt töø baûn thaân söï vaät, töø cuoäc soáng, töø theá
töø hieän thöïc giôùi vaät chaát khaùch quan ñeå tìm hieåu ñieàu kieän toàn
khaùch quan & taïi, phaùt hieän ra quy luaät chi phoái chuùng;
toân troïng noù • Toân troïng, laøm theo ñieàu kieän & quy luaät khaùch quan.
• Khaéc phuïc chuû nghóa khaùch quan
Yeâu caàu
• Khaéc phuïc chuû nghóa chuû quan
PPL
• Keát hôïp vôùi nguyeân taéc tính ñaûng
Phaûi phaùt huy • Phaùt huy vai troø cuûa nhaân toá yù thöùc (tinh thaàn) chuû
tính naêng ñoäng quan trong moïi lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi.
saùng taïo chuû • Bieát vaïch ra chieán/saùch löôïc ñuùng, vaø bieát caùch thöïc
quan hieän chuùng hieäu quaû (Daùm nghó, daùm laøm, daùm chòu).
3. Phaïm truø thöïc tieãn - nhaän thöùc & nguyeân taéc thoáng nhaát lyù luaän vaø th.tieãn
a) Phaïm truø thöïc tieãn
Ñònh Hoaït ñoäng thöïc tieãn: Toaøn boä hoaït ñoäng vaät chaát, ñoái töôïng –
nghóa caûm tính, coù muïc ñích, mang tính lòch söû – xaõ hoäi cuûa con
ngöôøi nhaèm caûi bieán töï nhieân vaø xaõ hoäi.
Tính vaät chaát phoå bieán Tính saùng taïo Tính muïc ñích Tính lòch söû – xaõ hoäi
Thöïc Tính vaät chaát bao Caûi bieán töï Do yù thöùc, Cô sôû toàn taïi,
tieãn truøm leân toaøn boä nhieân, xaõ lôïi ích CN p.trieån XH, bieán
keát caáu cuûa t.tieãn hoäi vaø CN quy ñònh ñoåi cuøng vôùi XH
TT saûn xuaát Cô baûn, laâu ñôøi nhaát; Taïo ra cuûa caûi vaät chaát theo
vaät chaát nhu caàu sinh toàn CN; Caûi taïo giôùi töï nhieân, CN.
Hình
thöùc TT chính trò Caûi taïo caùc quan heä (/cheá ñoä) xaõ hoäi, thuùc ñaåy
cô - xaõ hoäi söï phaùt trieån tieán boä xaõ hoäi.
baûn
TT thöïc Gaén vôùi caùch maïng KH-KT, ngaøy caøng quan
nghieäm KH troïng, thuùc ñaåy söï phaùt trieån tieán boä cuûa xaõ hoäi.
b) Phaïm truø nhaän thöùc
• Nhaän thöùc laø söï phaûn aùnh naêng ñoäng, saùng taïo theá giôùi
Ñònh khaùch quan (khaùch theå) vaøo trong boä oùc con ngöôøi (chuû theå);
nghóa laø quaù trình xaâm nhaäp saâu roäng cuûa lyù trí con ngöôøi vaøo theá
giôùi xung quanh ñeå tìm hieåu, naém baét caùc caáp ñoä quy luaät,
baûn chaát cuûa ñoái töôïng.
Nhaän
thöùc
NT caûm tính NT lyù tính
Hình NT kinh nghieäm NT lyù luaän

thöùc
cô NT thoâng thöôøng NT khoa hoïc
baûn
NT ngheä thuaät ………. NT trieát hoïc
Tính bieän chöùng cuûa quaù trình nhaän thöùc
‚Töø tröïc quan sinh ñoäng ñeán tö duy tröøu töôïng vaø töø tö duy tröøu
töôïng ñeán thöïc tieãn - ñoù laø con ñöôøng bieän chöùng cuûa söï nhaän thöùc
chaân lyù, cuûa söï nhaän thöùc thöïc taïi khaùch quan‛.
Tö duy tröøu töôïng
Tröïc quan sinh ñoäng
T h öï c t i eã n
Giai ñoaïn thaáp cuûa quaù trình nhaän thöùc; phaûn aùnh tröïc tieáp,
Ñònh
cuï theå, sinh ñoäng nhöng hôøi hôït caùc tính chaát beân ngoaøi cuûa
nghóa
söï vaät vaøo boä oùc cuûa con ngöôøi (tröïc quan sinh ñoäng).
Söï phaûn aùnh töøng tính chaát rieâng leû cuûa söï vaät khi
Nhaän Caûm
söï vaät taùc ñoäng tröïc tieáp leân töøng giaùc quan cuûa
thöùc gíac
con ngöôøi.
caûm
tính Söï phaûn aùnh khaù toaøn veïn veà söï vaät khi noù taùc
Hình Tri
ñoäng leân nhieàu giaùc quan cuûa con ngöôøi; Laø söï
thöùc giaùc
lieân keát, toång hôïp nhieàu caûm giaùc.
cô baûn
Söï taùi hieän hình aûnh veà söï vaät maø tröôùc ñoù ñaõ
Bieåu ñöôïc phaûn aùnh bôûi caûm giaùc, tri giaùc; Laø söï phaûn
töôïng aùnh cao nhaát, phöùc taïp nhaát cuûa caûm tính, baét ñaàu
mang tính tröøu töôïng, khaùi quaùt.
Giai ñoaïn cao cuûa quaù trình nhaän thöùc, phaûn aùnh giaùn tieáp,
Ñònh
tröøu töôïng, khaùi quaùt caùc thuoäc tính, ñaëc ñieåm baûn chaát beân
nghóa
trong cuûa söï vaät vaøo boä oùc cuûa con ngöôøi (tö duy tröøu töôïng).
Nhaän
thöùc Khaùi Söï phaûn aùnh nhöõng tính chaát, quan heä mang tính
lyù nieäm baûn chaát cuûa ñoái töôïng ñöôïc tö töôûng.
tính
Hình Söï phaûn aùnh tính chaát hay quan heä cuûa ñoái töôïng
Phaùn
thöùc ñöôïc tö töôûng döôùi daïng khaúng ñònh hay phuû ñònh
ñoaùn
cô baûn & coù giaù trò loâgích xaùc ñònh.
Thao taùc loâgích döïa vaøo moät hay vaøi phaùn ñoaùn
Suy
laøm tieàn ñeà ruùt ra moät phaùn ñoaùn môùi laøm keát
lyù
luaän.
• NT caûm tính laø cô sôû, tieàn ñeà cuûa NT lyù tính… ; NT lyù tính
naâng cao ñoä chính xaùc, ñònh höôùng cho NT caûm tính...
Söï thoáng
• Nhaän thöùc neáu chæ döøng laïi ôû caûm tính seõ khoâng khaùm phaù
nhaát
ñöôïc quy luaät, baûn chaát cuûa söï vaät... Nhaän thöùc neáu chæ xaûy ra
giöõa NT
trong lyù tính seõ töï sa vaøo chuû nghóa giaùo ñieàu, aûo töôûng, vieãn
caûm tính
voâng.
& NT lyù
tính • Tröïc giaùc – naêng löïc nhaän thöùc dieäu kyø naém baét baûn chaát cuûa
söï vaät, ñöa laïi lôøi giaûi chính xaùc cho nhöõng vaán ñeà phöùc taïp laø
bieåu hieän cuûa söï keát hôïp trong mình caû caùi caûm tính & caùi lyù
tính
Khaéc phuïc chuû nghóa duy caûm, chuû nghóa duy lyù; chuû nghóa kinh nghieäm, chuû nghóa giaùo ñieàu.
 Töø trong hoaït ñoäng thöïc tieãn cuûa con ngöôøi, NT caûm tính - giai ñoaïn thaáp cuûa NT - xuaát
hieän vaø môû roäng (thu thaäp taøi lieäu caûm tính, quan saùt, thí nghieäm… [Ñaây laø söï tích luõy veà
löôïng]).
 Khi thöïc hieän caùc thao taùc lyù tính (moå xeû, phaân tích, toång hôïp, tröøu töôïng, khaùi quaùt,
heä thoáng hoùa…) treân caùc taøi lieäu do NT caûm tính mang laïi, NT ñöôïc naâng töø NT caûm tính
leân thaønh NT lyù tính – giai ñoaïn cao cuûa NT. Taïi ñaây, xuaát hieän caùc quan ñieåm, lyù luaän…
[Ñaây laø böôùc nhaûy veà chaát, phuû ñònh bieän chöùng thöù nhaát trong moät chu kyø cuûa NT].
 Nhöõng keát quaû cuûa NT lyù tính (quan ñieåm, lyù luaän…) naøy ñöôïc vaät chaát hoùa, quaàn chuùng
hoùa… xaâm nhaäp vaøo thöïc tieãn, cuoäc soáng [Ñaây laø phuû ñònh bieän chöùng thöù hai] ñeå:
• Kieåm nghieäm tính ñuùng ñaén vaø hoaøn thieän quan ñieåm, lyù luaän…;
• Lyù luaän… coù ñöôïc söùc maïnh vaät chaát chæ ñaïo thöïc tieãn, cuoäc soáng.
 Vôùi hoaït ñoäng thöïc tieãn môùi naøy chu kyø NT cuõ keát thöùc, ñoàng thôøi môû ra moät chu kyø NT
môùi. Quaù trình NT cöù theá tieáp tuïc maõi ñeán voâ taän.
Ñònh • Tri thöùc coù noäi dung phuø hôïp vôùi khaùch theå maø noù phaûn
nghóa aùnh, ñoàng thôøi ñöôïc thöïc tieãn kieåm nghieäm.
Chaân • Noäi dung cuûa chaân lyù chæ phuï thuoäc vaøo khaùch
Khaùch
lyù theå maø noù phaûn aùnh maø khoâng phuï thuoäc vaøo yù
quan
muoán chuû quan cuûa con ngöôøi.
• Noäi dung cuûa chaân lyù phaûn aùnh khaùch theå thuoäc
Tính Cuï
veà lónh vöïc cuï theå, trong ñieàu kieän, giai ñoaïn cuï
chaát theå
theå.
• Noäi dung cuûa chaân lyù luoân vaän ñoäng, phaùt trieån
Quaù ñeå phaûn aùnh khaùch theå ngaøy caøng ñaày ñuû, chính
trình xaùc hôn. Ñoù laø söï vaän ñoäng xuyeân qua caùc chaân
lyù töông ñoái ñeán chaân lyù tuyeät ñoái.
c) Phaïm truø lyù luaän
Lyù luaän laø söï nhaän thöùc nhöõng moái lieân heä taát yeáu, beân
Ñònh trong cuûa ñoái töôïng vaø dieãn ñaït keát quaû nhaän thöùc ñoù baèng
nghóa moät heä thoáng caùc khaùi nieäm, phaïm truø, phaùn ñoaùn veà nhöõng
quy luaät, baûn chaát cuûa khaùch theå.
Noäi dung phaûn aùnh Hình thöùc theå hieän Tính chaát dieãn ñaït
Nhöõng moái Heä thoáng caùc Loâgích, tröøu
Lyù lieân heä taát yeáu, khaùi nieäm, töôïng, khaùi
luaän beân trong cuûa phaïm truø, phaùn quaùt, giaùn tieáp,
ñoái töôïng… ñoaùn … toång hôïp…
Lyù luaän vöøa laø keát quaû, vöøa laø baûn thaân cuûa quaù trình nhaän thöùc lyù luaän
LL tieân tieán, caùch maïng LL khoa hoïc, chaân chính...

Phaân
loaïi
LL baûo thuû, phaûn c.maïng LL phi k.hoïc, nguïy bieän…
d) Moái quan heä giöõa thöïc tieãn vaø lyù luaän
• Töø trong hoaït ñoäng thöïc tieãn, con ngöôøi coù ñöôïc nhöõng
taøi lieäu caûm tính, kinh nghieäm. Tö duy lyù tính phaân tích,
Nguoàn tröøu töôïng, khaùi quaùt, toång keát… chuùng xaây döïng neân
goác nhöõng quan nieäm, hoïc thuyeát, lyù luaän;
Thöïc tieãn • Söï phaùt trieån môùi cuûa thöïc tieãn luoân ñaët ra caùc vaán ñeà
laø nguoàn ñoøi hoûi phaûi xaây döïng caùc lyù luaän môùi ñeå giaûi ñaùp.
goác, ñoäng
löïc cuûa lyù • Hoaït ñoäng thöïc tieãn luoân ñoøi hoûi phaûi boå sung, hoaøn
luaän chænh lyù luaän ñaõ coù ñeå noù ngaøy caøng saâu saéc, chính xaùc
hôn; coù theå giaûi ñaùp (giaûi quyeát) toát caùc vaán ñeà do noù
Ñoäng
ñaët ra;
löïc
• Do thöïc tieãn luoân vaän ñoäng neân lyù luaän phaûi vaän ñoäng
theo ñeå khoâng rôi vaøo tình traïng laïc haäu hay vieãn vong.
Thöïc tieãn thuùc ñaåy caùc ngaønh khoa hoïc ra ñôøi, phaùt trieån. ‘Quan ñieåm veà ñôøi soáng, veà thöïc
tieãn, phaûi laø quan ñieåm thöù nhaát vaø cô baûn cuûa lyù luaän veà nhaän thöùc’ – V.I.Leânin
d) Moái quan heä giöõa thöïc tieãn vaø lyù luaän
• Lyù luaän ñöôïc xaây döïng ñeå phuïc vuï cho hoaït ñoäng thöïc tieãn:
Lyù luaän Döïa treân lyù luaän, con ngöôøi ñeà ra muïc tieâu, phöông höôùng,
höôùng bieän phaùp,… ñeå chæ ñaïo, döï baùo hoaït ñoäng thöïc tieãn;
daãn, chæ • Söï phaùt trieån cuûa lyù luaän thöôøng baùm saùt thöïc tieãn ñeå giaûi ñaùp,
ñaïo hoaït giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà do thöïc tieãn ñaët ra.
ñoäng thöïc • Lyù luaän phaûi thoâng qua thöïc tieãn ñeå kieåm nghieäm tính chaân
tieãn lyù cuûa noù; Lyù luaän phaûi xaâm nhaäp vaøo thöïc tieãn ñeå theå hieän
söùc maïnh cuûa chính mình.
• ‘Coá nhieân vuõ khí cuûa söï pheâ phaùn khoâng theå thay theá ñöôïc söï pheâ phaùn baèng vuõ khí, löïc
löôïng VC chæ coù theå bò ñaùnh ñoå baèng löïc löôïng VC; nhöng lyù luaän cuõng seõ trôû thaønh löïc löôïng
VC moät khi noù thaâm nhaäp vaøo quaàn chuùng’ - C.Maùc.
• ‘Vaán ñeà tìm hieåu xem tö duy cuûa con ngöôøi coù theå ñaït tôùi chaân lyù khaùch quan hay khoâng,
hoaøn toaøn khoâng phaûi laø moät vaán ñeà lyù luaän maø laø moät vaán ñeà thöïc tieãn. Chính trong thöïc
tieãn maø con ngöôøi phaûi chg minh chaân lyù’- V.I.Leânin .
3. Phaïm1.truø thöïlyù
Cô sôû c tieã
luaänn-cuû
nhaä n thöùcn&taénguyeâ
a nguyeâ c thoángtaé c thoá
nhaá t lyùngluaä
nhaá
n&t lyù
thöïluaä n vaø
c tieã n th.tieãn
e) Nguyeân taéc thoáng nhaát lyù luaän vaø thöïc tieãn
Moät laø, lyù luaän phaûi • LL phaûi xuaát phaùt töø TT; phaûi baùm saùt, phaûn aùnh
ñöôïc hình thaønh töø thöïc ñuùng TT; phaûi ñöôïc toång keát, khaùi quaùt töø kinh
tieãn, phaûi ñöôïc thay nghieäm TT;
ñoåi, phaùt trieån cuøng söï • LL phaûi luoân ñöôïc boå sung, phaùt trieån töø TT;
thay ñoåi, phaùt trieån cuûa phaûi thay ñoåi theo söï thay ñoåi cuûa TT;
thöïc tieãn • LL phaûi ñöôïc kieåm tra, ñaùnh giaù, saøn loïc… bôûi TT.
Hai laø, lyù luaän phaûi xaâm • LL phaûi vaïch ra muïc tieâu, chieán löôïc, saùch löôïc…
nhaäp vaøo TT, chæ ñaïo, cho hoaït ñoäng TT;
höôùng daãn TT, döï baùo • LL phaûi kòp thôøi giaûi quyeát hieäu quaû caùc vaán ñeà
xu höôùng phaùt trieån cuûa do TT ñaët ra;
TT & theå hieän söùc maïnh • LL phaûi ñöôïc vaät chaát hoùa, quaàn chuùng hoùa,…
cuûa mình trong thöïc tieãn vaøo trong hoaït ñoäng TT.
 Phaûi khaéc phuïc beänh kinh nghieäm, beänh giaùo ñieàu
Chöông 2
IV. CHUÛ NGHÓA DUY VAÄT LÒCH SÖÛ
1. Saûn xuaát vaät chaát - cô sôû toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa xaõ hoäi
2. Caùc moái quan heä bieän chöùng trong quaù trình vaän ñoäng, phaùt trieån xaõ hoäi
3. Hoïc thuyeát veà hình thaùi kinh teá - xaõ hoäi vaø söï tieán boä xaõ hoäi
Xaõ hoäi laø boä phaän ñaëc thuø cuûa töï nhieân
 Xaõ hoäi vöøa laø keát quaû cuûa quùa trình chuyeån bieán töø ñôøi soáng baày ñaøn (baûn
naêng) cuûa loaøi vaät thaønh ñôøi soáng coäng ñoàng (coù muïc ñích) cuûa loaøi
ngöôøi, vöøa laø keát quaû cuûa söï taùc ñoäng qua laïi giöõa caùc con ngöôøi vaø bieåu
hieän caùc moái quan heä giöõa caùc caù nhaân.
 Xaõ hoäi vaän ñoäng, phaùt trieån vöøa tuaân theo quy luaät töï nhieân, vöøa tuaân
theo quy luaät xaõ hoäi. Quy luaät xaõ hoäi:
• Chæ toàn taïi vaø taùc ñoäng trong nhöõng ñieàu kieän xaõ hoäi nhaát ñònh, thoâng qua hoaït ñoäng
thöïc tieãn cuûa con ngöôøi;
• Chi phoái caùc söï kieän, bieán coá lòch söû döôùi daïng moät xu höôùng taát yeáu xaùc ñònh;
• Cuõng mang tính khaùch quan, con ngöôøi chæ coù theå kìm haõm hay phaùt huy söùc taùc ñoäng
cuûa noù baèng caùch taïo ra nhöõng ñieàu kieän khoù khaên hay thuaän lôïi;
• Thöôøng ñöôïc phaùt hieän ra baèng phöông phaùp khaùi quaùt – tröøu töôïng hoùa trong nghieân
cöùu caùc söï kieän, bieán coá lòch söû xaûy ra trong khoâng gian khaù roäng & thôøi gian töông
ñoái daøi
Saûn xuaát laø hoaït ñoäng ñaëc tröng cuûa con ngöôøi vaø xaõ hoäi loaøi ngöôøi
SX vaät chaát SX con ngöôøi & QHXH SX tinh thaàn
SX laø moät loaïi hình hoaït ñoäng thöïc tieãn vôùi muïc ñích caûi bieán caùc ñoái
vaät töôïng cuûa giôùi töï nhieân theo nhu caàu toàn taïi, phaùt trieån cuûa con ngöôøi
chaát vaø xaõ hoäi loaøi ngöôøi.
Tính khaùch quan Tính xaõ hoäi Tính lòch söû Tính saùng taïo
Phöông Laø caùch thöùc con ngöôøi tieán haønh quaù trình saûn xuaát ra cuûa caûi
thöùc SX vaät chaát ôû nhöõng giai ñoaïn lòch söû nhaát ñònh.
SX ñöôïc tieán haønh baèng Phöông Phöông SX ñöôïc tieán haønh

nhöõng phöông tieän kyõ dieän kyõ dieän baèng caùch thöùc toå chöùc
thuaät, coâng ngheä naøo? thuaät kinh teá kinh teá nhö theá naøo?
Trình ñoä SXVC caøng cao, con ngöôøi ñöôïc thoûa maõn nhu caàu (vaät chaát &
tinh thaàn) cuûa mình caøng lôùn, xaõ hoäi caøng phaùt trieån, caøng taïo ra nhieàu ñieàu
kieän ñeå con ngöôøi töï hoaøn thieän chính mình, thuùc ñaåy söï phaùt trieån moïi maët
ñôøi soáng xaõ hoäi.
SXVC –  Taïo ra moïi tö lieäu (TL sinh hoaït & TL saûn xuaát) ñeå thoaû maõn
neàn taûng moïi nhu caàu con ngöôøi.
toàn taïi,  Laøm xuaát hieän caùc quan heä (gia ñình, giai caáp… ) & caùc maët
phaùt cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi (nhaø nöôùc, phaùp luaät, ñaïo ñöùc…).
trieån cuûa
 Laøm bieán ñoåi giôùi töï nhieân, xaõ hoäi, con ngöôøi.
xaõ hoäi
 Quyeát ñònh söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa xaõ hoäi.
 Lòch söû phaùt trieån xaõ hoäi loaøi ngöôøi laø lòch söû phaùt trieån SXVC, thay ñoåi caùc
PTSX töø thaáp ñeán cao: [CSNT→CHNL→PK→TBCN→XHCN (CSCN)].
 PTSX laø nhaân toá quyeát ñònh vaên minh cuûa nhaân loaïi, tieán boä cuûa loaøi ngöôøi
a) Moái quan heä bieän chöùng giöõa löïc löôïng saûn xuaát & quan heä saûn xuaát
Laø toaøn boä caùc yeáu toá vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa con
Khaùi ngöôøi, taïo thaønh naêng löïc thöïc tieãn caûi bieán giôùi töï
nieäm nhieân theo muïc ñích cuûa quaù trình saûn xuaát vaät chaát
(Bieåu hieän quan heä giöõa CN vôùi giôùi töï nhieân)
• Trình ñoä LLSX : TÑ TLSX (coâng cuï LÑ…); TÑ ngöôøi LÑ (trí
löïc…); TÑ keát hôïp caùc yeáu toá trong quaù trình SX (quy trình
Löïc coâng ngheä…)
löôïng • Tính chaát LLSX: Tính caù nhaân, tính xaõ hoäi.
saûn • Söï thay ñoåi trình ñoä & tính chaát cuûa LLSX trong tieán trình
xuaát phaùt trieån saûn xuaát cuûa nhaân loaïi: Khoa hoïc – coâng ngheä ngaøy
caøng trôû thaønh LLSX tröïc tieáp & Xaõ hoäi hoùa quaù trình SX.
• LLSX laø noäi dung vaät chaát kyõ thuaät cuûa quùa trình SX xaõ hoäi.
Keát  Ngöôøi lao ñoäng (söùc lao ñoäng) – yếu tố cơ bản nhất;
caáu  Tö lieäu saûn xuaát.
Khaùi Laø quan heä kinh tế giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi naûy
nieäm sinh trong quùa trình saûn xuaát vaø taùi saûn xuaát vaät chaát cuûa
xaõ hoäi (Bieåu hieän quan heä giöõa con ngöôøi vôùi xaõ hoäi).
• Quan heä sôû höõu TLSX coù hai loaïi cô baûn: sôû höõu tö nhaân vaø sôû
Quan höõu coäng ñoàng, vôùi noäi dung cô baûn laø taäp hôïp caùc quyeàn:
heä chieám höõu, söû duïng, mua baùn, chuyeån nhöôïng; coù theå ñöôïc
saûn baûo hoä bôûi phaùp lyù – nhaø nöôùc hay truyeàn thoáng.
xuaát • Tính thoáng nhaát vaø taùc ñoäng laãn nhau giöõa caùc moái QHSX.
• QHSX laø hình thöùc kinh teá- xaõ hoäi cuûa quùa trình SX xaõ hoäi.
 Quan heä sôû höõu TLSX – yếu tố cơ bản nhất;

Keát
caáu  Quan heä toå chöùc - quaûn lyù quaù trình SX;
 Quan heä phaân phoái keát quaû cuûa quaù trình SX.
Coù saün (1)
Ñ.tg LÑ
Laøm ra (2)
Tö lieäu SX
Ph.tieän LÑ
T.lieäu LÑ
Löïc löôïng
saûn xuaát C.cuï LÑ
Theå löïc
QUAÙ Ngöôøi LÑù
TRÌNH Trí löïc
SAÛN
XUAÁT Ph.phoái SP
Quan heä
SH TLSX
saûn xuaát Nhöõng yeáu toá giöõ
vai troø cô baûn
TC-Q.lyù
MQH giöõa noäi dung vaät chaát kyõ thuaät vaø hình thöùc kinh teá xaõ hoäi cuûa quùa trình SX; MQH
thoáng nhaát vaø ñaáu tranh cuûa caùc maët ñoái laäp, treân cô sôû quyeát ñònh cuûa LLSX, taïo thaønh
nguoàn goác, ñoäng löïc cô baûn cuûa quaù trình vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa caùc PTSX trong lòch söû
LLSX laø noäi dung vaät chaát kyõ thuaät, coøn QHSX laø hình
LLSX-QHSX
thöùc kinh teá xaõ hoäi cuûa quaù trình SX. Söï thoáng nhaát cuûa
thoáng nhaát
chuùng ñaûm baûo cho quaù trình SX ñöôïc dieãn ra lieân tuïc.
Töông öùng vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa mình, maø LLSX
LLSX quyeát
(ND) ñoøi hoûi caû ba loaïi QHSX (HT) phaûi phuø hôïp vôùi noù
ñònh QHSX
ñeå noù ñöôïc khai thaùc, söû duïng & tieáp tuïc phaùt trieån.
QHSX (HT) taùc ñoäng thuùc ñaåy (tích cöïc) hay kìm haõm
QHSX taùc ñoäng
(tieâu cöïc) ñeán LLSX (ND) khi noù phuø hôïp hay khoâng phuø
ñeán LLSX
hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa LLSX.
 Tính oån ñònh & phuø hôïp (thoáng nhaát) cuûa QHSX taïo
Söï thoáng
ñieàu kieän cho LLSX phaùt trieån;
nhaát
LLSX &  Söï phaùt trieån cuûa LLSX seõ phaù vôõ tính thoáng nhaát, ñöa
QHSX QHSX töø hình thöùc phuø hôïp (thuùc ñaåy) sang khoâng phuø
bao haøm hôïp (kìm haõm) söï phaùt trieån cuûa LLSX;
khaû naêng  Maâu thuaãn giöõa LLSX & QHSX xuaát hieän, vaø ngaøy caøng
chuyeån hoùa gay gaét;
thaønh caùc  Nhôø vaøo cuoäc caùch maïng kinh teá, maâu thuaãn naøy ñöôïc
maët ñoái laäp giaûi quyeát, QHSX cuõ bò xoaù boû, QHSX môùi ñöôïc xaây
& phaùt sinh döïng phuø hôïp vôùi trình ñoä môùi cuûa LLSX.
maâu thuaãn  LLSX laïi tieáp tuïc phaùt trieån trong moät PTSX môùi…
Quy luaät QHSX phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa LLSX vaïch ra nguoàn
goác, ñoäng löïc cô baûn nhaát cuûa söï vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa PTSX, neàn SX
vaät chaát noùi rieâng, cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi noùi chung.
b) Moái quan heä bieän chöùng giöõa cô sôû haï taàng vaø kieán truùc thöôïng taàng
Toøan boä caùc QHSX hôïp laïi taïo thaønh cô caáu kinh teá cuûa
Khaùi
xaõ hoäi ôû moät giai ñoïan nhaát ñònh (Phöông dieän kinh teá
nieäm
cuûa ñôøi soáng XH).
 QHSX thoáng trò chi phoái caùc QHSX khaùc, ñònh höôùng söï phaùt
trieån kinh teá – xaõ hoäi, taïo neân ñaëc tröng cho cheá ñoä kinh teá
Cô sôû cuûa xaõ hoäi.
haï
taàng  QHSX vöøa laø hình thöùc xaõ hoäi ñeå LLSX toàn taïi vaø phaùt trieån,
vöøa laø cô caáu kinh teá, taïo neân cô sôû hieän thöïc cho söï hình
thaønh vaø taùc ñoäng cuûa KTTT.
 Caùc QHSX thoáng trò – yếu tố cơ bản nhất;

Keát
caáu  Caùc QHSX taøn dö;
 Caùc QHSX maàm moáng.
Toaøn boä heä thoáng keát caáu caùc quan heä tö töôûng xaõ hoäi
Khaùi cuøng caùc thieát cheá chính trò - xaõ hoäi töông öùng ñöôïc hình
nieäm thaønh treân CSHT nhaát ñònh (Phöông dieän chính trò cuûa
ñôøi soáng XH)
Kieán  Caùc yeáu toá cuûa KTTT ñan xen, chi phoái laãn nhau.
truùc  Trong XH coù giai caáp, caùc yeáu toá KTTT nhö: chính trò, phaùp
thöôïng luaät, nhaø nöôùc, chính ñaûng… coù vai troø raát quan troïng; trong
taàng ñoù, nhaø nöôùc – boä maùy toå chöùc & thöïc thi quyeàn löïc cuûa giai
caáp thoáng trò (naém tö lieäu SX) giöõ vai troø quan troïng nhaát.
 Caùc hình thaùi yù thöùc xaõ hoäi: Chính trò, phaùp luaät, toân
Keát giaùo…
caáu  Caùc thieát cheá chính trò - xaõ hoäi: Nhaø nöôùc, ñaûng phaùi,
giaùo hoäi…
 CSHT naøo sinh ra KTTT naáy ñeå duy trì baûo veä noù:
• Taát caû yeáu toá cuûa KTTT ñeàu tröïc tieáp hay giaùn tieáp phuï
thuoäc vaøo CSHT & do CSHT quy ñònh.
• Traät töï kinh teá xeùt ñeán cuøng quy ñònh traät töï chính trò.
• Giai caáp naøo thoáng trò trong kinh teá thì seõ thoáng trò trong
CSHT chính trò, vaø seõ thoáng trò trong toaøn boä KTTT.
quyeát  CSHT thay ñoåi thì KTTT cuõng thay ñoåi theo:
ñònh • Bieán ñoäng, maâu thuaãn trong kinh teá, sôùm muoän cuõng gaây ra
KTTT nhöõng bieán ñoäng, maâu thuaãn trong chính trò.
• Ñaáu tranh trong yù thöùc heä, xung ñoät lôïi ích chính trò -XH coù
nguoàn goác saâu xa töø xung ñoät, ñaáu tranh trong kinh teá.
 CSHT cuõ maát ñi, CSHT môùi ra ñôøi thì KTTT cuõ cuõng seõ maát
ñi ñeå KTTT môùi ra ñôøi, nhöng ñaây laø moät quaù trình khoù
khaên, laâu daøi, phöùc taïp.
 Do coù keát caáu, quy luaät, muïc ñích toàn taïi,… khaùc nhau maø caùc
yeáu toá cuûa KTTT coù tính ñoäc laäp töông ñoái vaø taùc ñoäng theo
nhöõng höôùng, caùch khaùc nhau, thaäm chí traùi ngöôïc nhau ñeán
CSHT (duy trì hay xoùa boû).
Söï taùc  Nhaø nöôùc laø yeáu toá taùc ñoäng tröïc tieáp & maïnh meõ nhaát; Ñaïo
ñoäng ñöùc, toân giaùo,... taùc ñoäng ñeán CSHT phaûi thoâng qua nhaø nöôùc
trôû laïi & phaùp luaät…
cuûa
KTTT  KTTT phuø hôïp vôùi CSHT, ñöôïc hình thaønh töø caùc quan heä
ñeán kinh teá cuûa xaõ hoäi seõ taùc ñoäng tích cöïc, thuùc ñaåy söï phaùt trieån
CSHT CSHT.
 KTTT khoâng phuø hôïp vôùi CSHT, khoâng ñöôïc hình thaønh töø
caùc quan heä kinh teá cuûa xaõ hoäi seõ taùc ñoäng tieâu cöïc, kìm haõm
söï phaùt trieån CSHT.
c) Moái quan heä bieän chöùng giöõa toàn taïi xaõ hoäi vaø yù thöùc xaõ hoäi
• Toøan boä caùc ñieàu kieän & phöông dieän sinh hoaït vaät
Khaùi chaát cuûa xaõ hoäi ôû moät giai ñoïan nhaát ñònh (Lónh vöïc
nieäm vaät chaát khaùch quan quy ñònh söï sinh toàn, phaùt trieån
cuûa xaõ hoäi).
Toàn taïi  Tính thoáng nhaát vaø taùc ñoäng laãn

xaõ hoäi nhau giöõa caùc yeáu toá cô baûn cuûa
TTXH
Caùc • Ñieàu kieän töï nhieân – ñòa lyù,

yeáu toá • Ñieàu kieän daân cö,
cô baûn • Phöông thöùc saûn xuaát (yeáu toá cô baûn nhaát, tröïc tieáp).
• Toaøn boä phöông dieän sinh hoaït tinh thaàn cuûa coäng
Khaùi
ñoàng xaõ hoäi, ñöôïc hình thaønh töø toàn taïi xaõ hoäi vaø
nieäm
phaûn aùnh toàn taïi xaõ hoäi.
• MQH giöõa YT xaõ hoäi & YT caù nhaân laø MQH

YÙ thöùc giöõa caùi chung & caùi rieâng…
xaõ hoäi
• Tính giai caáp vaø yù thöùc giai caáp .
Hình • Caùc sinh hoaït tö töôûng mang tính hoïc thuaät (chính trò,
thöùc phaùp luaät, khoa hoïc,…)
bieåu • Caùc sinh hoaït vaên hoùa coäng ñoàng (leã hoäi truyeàn
hieän cô thoáng, leã hoäi toân giaùo….)
baûn • Caùc taäp tuïc, loái soáng, thoùi quen… cuûa caùc coäng ñoàng.
• TTXH quyeát ñònh noäi YTXH chæ laø söï phaûn aùnh cuûa TTXH vaø luoân
dung, baûn chaát cuûa YTXH phuï thuoäc vaøo TTXH.
• TTXH quyeát ñònh nguoàn Moãi khi TTXH (Phöông thöùc saûn xuaát,..) bieán
goác, nguyeân nhaân saâu xa ñoåi thì YTXH sôùm hay muoän cuõng seõ bieán ñoåi
gaây ra nhöõng thay ñoåi cuûa theo; Caùc thôøi kì lòch söû khaùc nhau coù nhöõng
YTXH (taâm lyù, tö töôûng) lyù luaän, quan ñieåm XH khaùc nhau.
• TTXH quyeát ñònh hình YTXH chæ toàn taïi thoâng qua, nhôø vaøo TTXH
thöùc toàn taïi cuûa YTXH (TTXH sôû dó laø TTXH vì noù mang YTXH).
• TTXH quyeát ñònh vai troø YTXH chæ coù vai troø vaø taùc duïng trong ñôøi
vaø taùc duïng cuûa YTXH soáng XH khi vaø chæ khi noù thaäm nhaäp ñöôïc
vaøo TTXH & taùc ñoäng thoâng qua TTXH.
 Tính quyeát ñònh cuûa TTXH ñoái vôùi YTXH laø khoâng ñôn giaûn, khoâng tröïc
tieáp vì YTXH raát phöùc taïp vaø coù tính ñoäc laäp töông ñoái.
 Tính ñoäc laäp töông ñoái cuûa yù thöùc xaõ hoäi
Xaõ hoäi cuõ ñaõ maát ñi, thaäm chí töø laâu, nhöng YTXH do noù
sinh ra vaãn toàn taïi dai daúng (Do söï thay ñoåi maõnh meõ cuûa
YTXH TTXH, ñoä treã cuûa YTXH trong tieán trình phaûn aùnh; Söùc yø
thöôøng laïc cuûa thoùi quen, taäp quaùn; tính laïc haäu, baûo thuû cuûa moät soá
haäu hôn so hình thaùi YTXH; Caùc löïc löôïng xaõ hoäi phaûn tieán boä thöôøng
vôùi TTXH löu giöõ, truyeàn baù nhöõng tö töôûng laïc haäu nhaèm choáng laïi caùc
löïc löôïng xaõ hoäi tieán boä).
Trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh, moät soá tö töôûng (tri thöùc
YTXH coù khoa hoïc, quan ñieåm caùch maïng…) coù theå phaûn aùnh vöôït
theå phaûn tröôùc TTXH ñeå döï baùo töông lai, ñeå toå chöùc, höôùng daãn hoaït
aùnh vöôït ñoäng thöïc tieãn tieán leân. (Caùc tö töôûng naøy vaãn khoâng thoaùt ly
tröôùc khoûi TTXH, maø phaûn aùnh TTXH moät caùch chính xaùc, saâu
TTXH saéc hôn)
 Tính ñoäc laäp töông ñoái cuûa yù thöùc xaõ hoäi
Nhöõng quan ñieåm lyù luaän cuûa moãi thôøi ñaïi thöôøng ñöôïc taïo ra
Tính keá treân cô sôû keá thöøa nhöõng taøi lieäu lyù luaän cuûa caùc thôøi ñaïi tröôùc.
thöøa trong (Nhöõng giai ñoaïn höng thònh / suy taøn cuûa moät soá hình thaùi
söï phaùt YTXH nhieàu khi khoâng phuø hôïp hoaøn toaøn vôùi nhöõng giai
trieån cuûa ñoaïn höng thònh / suy taøn kinh teá. Moät nöôùc duø kinh teá keùm
YTXH phaùt trieån nhöng tö töôûng coù theå phaùt trieån cao. Trong XH coù
giai caáp, tính keá thöøa cuûa YTXH gaén vôùi tính giai caáp cuûa noù).
ÔÛ moãi thôøi ñaïi, tuøy theo hoaøn caûnh cuï theå maø coù moät hay vaøi
Söï taùc ñoäng hình thaùi YTXH naøo ñoù noåi leân haøng ñaàu & taùc ñoäng maïnh
qua laïi giöõa ñeán caùc hình thaùi YTXH khaùc. (Ngaøy nay, YT chính trò, YT
caùc hình phaùp luaät… coù vai troø ñaëc bieät quan troïng: YT chính trò cuûa
thaùi, caáp ñoä giai caáp caùch maïng thöôøng ñònh höôùng cho söï phaùt trieån tieán
cuûa YTXH
boä cuûa caùc hình thaùi YTXH khaùc; vaø ngöôïc laïi).
 Vai troø vaø taùc duïng cuûa YTXH ñeán quaù trình phaùt trieån cuûa TTXH
 YTXH chæ coù vai troø aûnh höôûng ñeán quaù trình phaùt trieån cuûa TTXH khi
caùc yeáu toá (tö töôûng, tình caûm…) cuûa noù ñöôïc vaät chaát hoùa, ñöôïc quaàn
chuùng hoùa trong TTXH.
 Söùc taùc duïng cuûa YTXH ñeán söï phaùt trieån cuûa TTXH phuï thuoäc vaøo:
• Ñieàu kieän lòch söû cuï theå (tính chaát cuûa caùc moái quan heä kinh teá) maø
nhöõng tö töôûng, tình caûm… naûy sinh;
• Vai troø lòch söû cuûa giai caáp mang ngoïn côø tö töôûng, tình caûm…;
• Möùc ñoä xaâm nhaäp cuûa tö töôûng, tình caûm… vaøo quaàn chuùng, möùc ñoä
vaät chaát hoùa tri thöùc…
 Khi xaâm nhaäp vaøo TTXH (thöïc tieãn…) caùc yeáu toá cuûa YTXH mang tính
tieán boä, caùch mạng (khoa hoïc) seõ thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa tồn tại xaõ
hoäi tieán leân. Vaø ngöôïc laïi.
3. Hoïc thuyeát veà hình thaùi kinh teá - xaõ hoäi
a) Khaùi nieäm vaø keát caáu cuûa hình thaùi kinh teá – xaõ hoäi
Xaõ hoäi ôû töøng giai ñoaïn lòch söû nhaát ñònh, vôùi moät kieåu
Khaùi QHSX ñaëc tröng cho xaõ hoäi ñoù phuø hôïp vôùi moät trình ñoä
nieäm nhaát ñònh cuûa LLSX, vaø vôùi moät KTTT töông öùng ñöôïc
xaây döïng treân nhöõng QHSX - CSHT aáy.
Hình
QHSX vöøa laø hình thöùc xaõ hoäi (QHSH, QHTC-QL,
thaùi
QHPP) ñeå LLSX toàn taïi vaø phaùt trieån, vöøa laø cô caáu
kinh
kinh teá (QHSXTT, QHSXTD, QHSXMM), taïo neân cô
teá-xaõ
sôû hieän thöïc cho söï hình thaønh vaø taùc ñoäng cuûa KTTT.
hoäi
Yeáu toá quyeát ñònh söï vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa
LLSX HT KT– XH, neàn taûng vaät chaát kyõ thuaät.
Yeáu toá cô baûn chi phoái moïi quan heä, lónh vöïc
Keát
QHSX cuûa ñôøi soáng XH (gia ñình, giai caáp, nhaø
caáu
nöôùc,…); phaân bieät caùc HT KT-XH khaùc nhau.
KTTT Coâng cuï duy trì, baûo veä CSHT sinh ra noù.
b) Quaù trình lòch söû - töï nhieân cuûa söï phaùt trieån caùc HT KT-XH
• Khoâng do theá löïc sieâu nhieân, cuõng chaúng do yù muoán chuû quan cuûa con
ngöôøi maø do söï taùc ñoäng cuûa caùc quy luaät khaùch quan chi phoái: QL
QHSX phuø hôïp vôùi LLSX; QL CSHT quyeát ñònh KTTT…
• Baét nguoàn töø söï phaùt trieån cuûa LLSX: LLSX thay ñoåi  QHSX thay ñoåi
 PTSX thay ñoåi  CSHT, KTTT,... thay ñoåi  HT KT-XH thay ñoåi.
• Xu höôùng phaùt trieån chung (thoáng nhaát) cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi laø traûi qua
caùc HT KT-XH töø thaáp ñeán cao: CSNTCHNLPKTBCN CSCN.
• Do nhaân toá chuû quan vaø ñieàu kieän cuï theå veà ñòa lyù, chính trò, vaên hoùa,
quoác teá,… maø söï phaùt trieån cuûa moãi quoác gia (daân toäc) dieãn ra raát ña daïng:
Coù quoác gia (daân toäc) traûi qua caùc HT KT-XH töø thaáp ñeán cao; Coù quoác
gia (daân toäc) boû qua moät hay vaøi HT KT-XH.
 Quaù trình phaùt trieån caùc HT KT-XH vöøa mang tính thoáng nhaát vöøa mang tính ña daïng
b) Quaù trình lòch söû - töï nhieân cuûa söï phaùt trieån caùc HT KT-XH
SÖÏ VAÄN ÑOÄNG CUÛA LÖÏC LÖÔÏNG SAÛN XUAÁT
TIEÁN HOÙA
CAÙCH MAÏNG
TIEÁN HOÙA
CAÙCH MAÏNG
TIEÁN HOÙA
CAÙCH MAÏNG
TIEÁN HOÙA
CAÙCH MAÏNG
TIEÁN HOÙA
SÖÏ VAÄN ÑOÄNG CUÛA QUAN HEÄ SAÛN XUAÁT
Xu höôùng chung cuûa söï phaùt trieån HT KT-XH

c) Giaù trò khoa hoïc, caùch maïng cuûa hoïc thuyeát HT KT-XH
• Khoâng theå xuaát phaùt töø tö töôûng, taâm lyù chuû quan cuûa con
ngöôøi ñeå giaûi thích moïi hieän töôïng xaõ hoäi maø phaûi tìm thaáy
cô sôû saâu xa cuûa caùc hieän töôïng xaõ hoäi töø trong thöïc traïng
cuûa PTSX, ôû trình ñoä phaùt trieån cuûa LLSX.
Phöông • Phaûi thaáy QHSX laø yeáu toá cô baûn chi phoái moïi maët, moïi
phaùp quan heä ñôøi soáng xaõ hoäi; Phaûi xuaát phaùt töø QHSX hieän thöïc
luaän ñeå phaân tích moïi maët (chính trò, xaõ hoäi, tö töôûng, vaên hoùa,…)
DVLS cuûa xaõ hoäi vaø moái quan heä giöõa chuùng.
• Muoán hieåu ñuùng söï vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa xaõ hoäi phaûi tìm
thaáy caùc quy luaät chi phoái xaõ hoäi ñoù; Muoán thaáy ñöôïc con
ñöôøng phaùt trieån cuûa moät quoác gia, daân toäc phaûi hieåu ñuùng
quy luaät chung, ñoàng thôøi phaûi tìm hieåu ñieàu kieän lòch söû, cuï
theå cuûa quoác gia, daân toäc ñoù.
c) Giaù trò khoa hoïc, caùch maïng cuûa hoïc thuyeát HT KT-XH
• Lyù luaän HT KT-XH taïo ra moät böôùc ngoaët trong
Trieát nhaän thöùc xaõ hoäi: Khaéc phuïc söï thoáng trò laâu ñôøi cuûa
hoïc chuû nghóa duy taâm - sieâu hình - thaàn bí; Môû ra caùch
nhìn duy vaät - bieän chöùng - khoa hoïc veà lòch söû.
• Lyù luaän HT KT-XH mang laïi cho caùc ngaønh khoa

hoïc xaõ hoäi cô sôû theá giôùi quan duy vaät ñuùng ñaén,
YÙ Khoa phöông phaùp luaän bieän chöùng hieäu quaû ñeå nghieân
nghóa hoïc cöùu ñôøi soáng xaõ hoäi raát phöùc taïp, goùp phaàn ñöa caùc
ngaønh khoa hoïc xaõ hoäi trôû thaønh khoa hoïc thaät söï.
• Lyù luaän HT KT-XH trang bò cô sôû lyù luaän ñeå cho caùc
Chính
Ñaûng Coäng saûn hoaïch ñònh ñöôøng loái caûi taïo xaõ hoäi
trò
cuõ, xaây döïng thaønh coâng xaõ hoäi môùi – xaõ hoäi XHCN.
Chöông 2
V. TRIEÁT HOÏC MAÙC - LEÂNIN TRONG THÔØI ÑAÏI HIEÄN NAY
1. Trieát hoïc Maùc-Leânin trong ñieàu kieän toaøn caàu hoùa & kinh teá thò tröôøng
2. Trieát hoïc Maùc-Leânin vôùi söï nghieäp xaây döïng CNXH ôû Vieät Nam
1. Trieát hoïc Maùc-Leânin trong ñieàu kieän toaøn caàu hoùa & kinh teá thò tröôøng
 Toaøn caàu hoùa & kinh teá thò tröôøng
 Baûo veä vaø ñoåi môùi ñeå tieáp tuïc phaùt trieån cuûa trieát hoïc Maùc – Leânin
• ÔÛ caùc nöôùc Phöông Taây tö baûn chuû nghóa
• ÔÛ caùc nöôùc kieân trì con ñöôøng phaùt trieån ñaát nöôùc ñi theo con ñöôøng
xaõ hoäi chuû nghóa
2. Trieát hoïc vôùi söï nghieäp xaây döïng CNXH ôû Vieät Nam
 Hoà Chí Minh keá thöøa, vaän duïng vaø phaùt trieån trieát hoïc Maùc–Leânin
 Keát hôïp nhuaàn nhuyeãn giöõa tính khoa hoïc & tính caùch maïng,
giöõa quan ñieåm nhaän thöùc & phöông phaùp haønh ñoäng;
Ñaëc  Thoáng nhaát giöõa lyù luaän & thöïc tieãn, giöõa suy nghó & haønh
ñieåm ñoäng, giöõa noùi & laøm;
Tö
töôûng  Ngoân ngöõ trong saùng, giaûn dò, deã hieåu, deã thaâm nhaäp vaøo
TH quaàn chuùng.
Hoà  Heä thoáng nhöõng quan ñieåm, quan nieäm DVBC veà con
Chí ñöôøng caùch maïng VN, thöïc hieän caùch maïng giaûi phoùng daân
Minh Thöïc
toäc, xaây döïng cheá ñoä daân chuû nhaân daân, tieán daàn leân
chaát
CNXH, khoâng kinh qua giai ñoaïn phaùt trieån TBCN, nhaèm
xaây döïng moät nöôùc VN hoøa bình, ñoäc laäp, thoáng nhaát, daân
chuû vaø giaøu maïnh, goùp phaàn vaøo caùch maïng theá giôùi.
 Trieát hoïc Hoà Chí Minh laø chuû nghóa duy vaät thöïc tieãn
 Hoà Chí Minh keá thöøa, vaän duïng vaø phaùt trieån trieát hoïc Maùc–Leânin
 ‚Hoïc thuyeát cuûa Khoång Töû coù öu ñieåm cuûa noù laø söï tu döôõng ñaïo ñöùc caù nhaân. Toân giaùo
Gieâsu coù öu ñieåm cuûa noù laø loøng nhaân aùi cao caû. Chuû nghóa Maùc coù öu ñieåm cuûa noù laø
phöông phaùp bieän chöùng. Chuû nghóa Toân Daät Tieân coù öu ñieåm cuûa noù laø chính saùch cuûa noù
thích hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa nöôùc ta. Khoång Töû, Gieâsu, Caùc Maùc, Toân Daät Tieân chaúng phaûi
coù nhöõng ñieåm chung ñoù sao? Hoï ñeàu muoán möu caàu haïnh phuùc cho nhaân loaïi, möu caàu
haïnh phuùc cho xaõ hoäi. Neáu hoâm nay, hoï coøn soáng treân ñôøi naøy, neáu hoï ôû moät choã, toâi tin
raèng hoï nhaát ñònh chung soáng vôùi nhau raát toát ñeïp nhö nhöõng ngöôøi baïn thaân thieát. Toâi
coá gaéng laøm ngöôøi hoïc troø nhoû cuûa hoï‛. (Hoà Chí Minh)
Söï vaän duïng saùng • ‚Ñaûng laáy chuû nghóa Maùc - Leânin & tö töôûng Hoà
taïo tö töôûng trieát Chí Minh laøm neàn taûng tö töôûng, kim chæ nam cho
hoïc Hoà Chí Minh haønh ñoäng‛: Xaây döïng vaø thöïc thi Ñöôøng loái Ñoåi
cuûa Ñaûng Coäâng saûn môùi; Xaây döïng moâ hình CNXH ôû VN; Ñöa ra taùm
VN trong thöïc tieãn phöông höôùng cô baûn, quaùn trieät taùm moái quan heä
caùch maïng VN cô baûn ñeå hieän thöïc hoùa moâ hình CNXH…
• Trieát hoïc Maùc–Leânin laø cô sôû TGQ vaø PPL khoa hoïc, caùch maïng ñeå
Ñaûng Coäâng saûn VN phaân tích xu höôùng phaùt trieån cuûa xaõ hoäi trong ñieàu kieän
caùch maïng khoa hoïc – coâng ngheä hieän ñaïi phaùt trieån maïnh meõ, hoäi nhaäp
quoác teá vaø phaùt trieån kinh teá tri thöùc trong kyû nguyeân toaøn caàu hoùa.
• Baûn chaát cuûa CM KH - CN hieän ñaïi laø caûi bieán veà chaát löïc löôïng saûn xuaát
treân cô sôû bieán khoa hoïc thaønh löïc löôïng saûn xuaát tröïc tieáp  Xaây döïng
chieán löôïc phaùt trieån KH - CN.
• Baûn chaát cuûa toaøn caàu hoùa, quoác teá hoùa laø quaù trình taêng leân maïnh meõ caùc
moái lieân heä, söï aûnh höôûng, taùc ñoäng, phuï thuoäc laãn nhau giöõa caùc khu vöïïc,
daân toäc, quoác gia treân theá giôùi  Xaây döïng chieán löôïc, saùch löôïc hoäi nhaäp
trong moâi tröôøng caïnh tranh hoøa bình, bieát taän duïng nhöõng thôøi cô vaø giaûm
thieåu nhöõng haäu quaû, vöôït qua nhöõng thaùch thöùc.
 Maëc duø CNXH ñang rôi vaøo khuûng hoaûng, thoaùi traøo nhöng nhöõng maâu
thuaãn cô baûn cuûa thôøi ñaïi, baûn chaát cuûa CNTB vaãn khoâng thay ñoåi  Xaây
döïng chieán löôïc, saùch löôïc Ñoåi môùi ñeå tieáp tuïc toàn taïi vaø phaùt trieån ñaát nöôùc.
• Phaân tích nguyeân nhaân suïp ñoå moâ hình CNXH ôû Lieân Xoâ & Ñoâng AÂu,
vaïch ra caùch thöùc khaéc phuïc söï thoaùi traøo ñeå CNXH tieáp tuïc phaùt trieån.
• Tìm kieám con ñöôøng ñoåi môùi toaøn dieän ñaát nöôùc vaø caùc phöông thöùc
thöïc hieän noù ñeå ñi leân CNXH.
• Vaïch ra nhöõng nguyeân nhaân ñöa ñeán söï laïc haäu, yeáu keùm cuûa lyù luaän
vaø caùch thöùc khaéc phuïc ñeå lyù luaän ngaøy caøng khoa hoïc, caùch maïng vaø
coù söùc soáng maïnh meõ hôn.

Chương02 CNTT

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương02 CNTT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chöông 2

III. CHUÛ NGHÓA DUY VAÄT BIEÄN CHÖÙNG

IV. CHUÛ NGHÓA DUY VAÄT LÒCH SÖÛ

V. TRIEÁT HOÏC MAÙC - LEÂNIN TRONG THÔØI ÑAÏI HIEÄN NAY

• Thuyeát teá baøo;

• Thôøi kyø chuyeån bieán tö töôûng cuûa C.Maùc- Ph.AÊngghen töø

• Thôøi kyø 1893 – 1907;

II. PHEÙP BIEÄN CHÖÙNG DUY VAÄT

Caêntô Seâling Heâghen

Phật Laõo Töû Heâraclít

Noäi dung – hình thöùc

Taát nhieân – ngaãu nhieân Baûn chaát- hieän töôïng

Nguyeân nhaân – keát quaû

KQ11 KQ12 KQ21 KQ22

KQ111 KQ112 KQ121 KQ122 KQ211 KQ212 KQ221 KQ222

Chuổi nhaân quaû Ñoâminoâ

NN KQ1 KQ2 KQ3 KQ4 KQ5 KQ6 KQ7 KQ8

Ñieàu kieän Ñieàu kieän

troø chuû ñaïo; höôùng vaän

2 theo chieàu thoaùi boä vaø

BN ñoät bieán & BN BN toaøn boä & BN töï nhieân, BN xaõ

MT cô baûn MT khoâng cô baûn

MT trong xaõ hoäi MT trong töï nhieân MT trong tö duy

MT ñoái khaùng MT khoâng ñoái khaùng MT bieän chöùng [MT loâgích]

Maâu thuaãn bieän chöùng

Xuaát hieän Toàn taïi Giaûi quyeát

Phaùt trieån laø moät chuoãi caùc laàn PÑ bieän chöùng

PÑBC1PÑBCn PÑ cuûa PÑ PÑBCn+2PÑBCx

Böôùc nhaûy Phuû ñònh

• Toaøn boä noäi dung lyù luaän

III. CHUÛ NGHÓA DUY VAÄT BIEÄN CHÖÙNG

Thales Heraclitus Democritus

Noäi dung YÙù nghóa

Nguoàn goác Tính chaát Hình thöùc

Tính chaát Hình thöùc

• … Haït quaéc / daây  haït cô baûn  nguyeân töû / phaân

Thành phần vũ trụ Thiên hà Andromeda

NT caûm tính NT lyù tính

Hình NT kinh nghieäm NT lyù luaän

Tö duy tröøu töôïng

Tröïc quan sinh ñoäng

LL tieân tieán, caùch maïng LL khoa hoïc, chaân chính...

IV. CHUÛ NGHÓA DUY VAÄT LÒCH SÖÛ

SX vaät chaát SX con ngöôøi & QHXH SX tinh thaàn

SX ñöôïc tieán haønh baèng Phöông Phöông SX ñöôïc tieán haønh

 Quan heä sôû höõu TLSX – yếu tố cơ bản nhất;

 Caùc QHSX thoáng trò – yếu tố cơ bản nhất;

Toàn taïi  Tính thoáng nhaát vaø taùc ñoäng laãn

Caùc • Ñieàu kieän töï nhieân – ñòa lyù,

• MQH giöõa YT xaõ hoäi & YT caù nhaân laø MQH

SÖÏ VAÄN ÑOÄNG CUÛA QUAN HEÄ SAÛN XUAÁT

Xu höôùng chung cuûa söï phaùt trieån HT KT-XH

• Lyù luaän HT KT-XH mang laïi cho caùc ngaønh khoa

V. TRIEÁT HOÏC MAÙC - LEÂNIN TRONG THÔØI ÑAÏI HIEÄN NAY

 Toaøn caàu hoùa & kinh teá thò tröôøng

You might also like