BÀI 1.

TOÅNG QUAN VEÀ TÖ PHAÙP QUOÁC TEÁ

I Khaùi nieäm tö phaùp quoác teá

Lòch söû ra ñôøi cuûa tö phaùp quoác teá : Theá kyû thöù 5 sau coâng nguyeân, ñeá quoác La maõ tan raõ vaø
hình thaønh neân caùc quoác gia ôû chaâu AÂu cuøng vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ caùc hoaït ñoäng giao
thöông. Trong khi ñoù, phöông Ñoâng vaãn haïn cheá vieäc ñi laïi, höôùng noäi, töï cung töï caáp
 caùc qui cheá phaùp lyù môùi daàn daàn hình thaønh, bao goàm 2 qui cheá cô baûn
Qui cheá phaùp lyù nhaân thaân  chòu söï ñieàu chænh cuûa phaùp luaät cuûa nöôùc ñang sinh soáng
Qui cheá phaùp lyù laõnh thoå  phaûi chòu söï ñieàu chænh cuûa phaùp luaät sôû taïi

Vaøo theá kyû 19, thuaät ngöõ tö phaùp quoác teá chính thöùc ra ñôøi ôû Myõ vaø ñöôïc söû duïng phoå bieán
treân theá giôùi
Tö Quan heä giöõa caù nhaân toå chöùc, khoâng coù söï tham gia cuûa yeáu toá quyeàn löïc nhaø
nöôùc
( Coâng  Quan heä coù söï tham gia cuûa yeáu toá quyeàn löïc nhaø nöôùc )
Phaùp Luaät
Quoác teá Lieân quoác gia, yeáu toá nöôùc ngoaøi
 Tö phaùp quoác teá laø phaùp luaät veà quan heä giöõa caùc caù nhaân toå chöùc coù yeáu toá nöôùc ngoaøi

Moät soá quoác gia nhö UÙc, Anh, Myõ khoâng coù khaùi nieäm veà luaät quoác teá maø aùp duïng khaùi nieäm
Luaät xung ñoät ( conflict of law )  xuaát phaùt töø quan ñieåm laø nhieäm vuï cô baûn nhaát cuûa tö phaùp
quoác teá laø giaûi quyeát xung ñoät phaùp luaät giöõa caùc heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc quoác gia
Nhöng trong thöïc teá, tö phaùp quoác teá coøn thöïc hieän nhieàu nhieäm vuï khaùc beân caïnh nhieäm vuï
giaûi quyeát xung ñoät  thuaät ngöõ tö phaùp quoác teá vaãn phoå bieán

Tö phaùp quoác teá laø 1 ngaønh luaät quoác gia ( tuy coù tính lieân quoác gia ) vaø luoân luoân gaén lieàn vôùi
1 quoác gia  vaãn naèm trong phaïm vi phaùp luaät cuûa quoác gia
Chuù yù
Khoâng neân gheùp chung coâng phaùp vôùi tö phaùp do
Ñoái töôïng ñieàu chænh laø khaùc nhau : coâng phaùp aùp duïng cho caùc quoác gia, tö
phaùp aùp duïng cho caù nhaân
Luaät quoác teá khoâng giaûi quyeát caùc vuï vieäc cho caù nhaân ñôn leû
II Ñoái töôïng ñieàu chænh vaø phöông phaùp ñieàu chænh cuûa tö phaùp quoác teá
1- Ñoái töôïng ñieàu chænh
Laø caùc quan heä xaõ hoäi ( maø phaùp luaät nhaém ñeán ñeå ñieàu chænh ) toàn taïi khaùch quan ( khaùc vôùi
quan heä phaùp luaät toàn taïi theo yù chí cuûa nhaø nöôùc ) coù nhöõng ñaëc thuø rieâng : nhöõng quan heä coù
tính chaát daân söï ( tö ) vaø coù yeáu toá nöôùc ngoaøi.
a. Chuû theå coù yeáu toá nöôùc ngoaøi : coù theå bao goàm caû nhaø nöôùc,
Caù nhaân  1 beân chuû theå laø ngöôøi nöôùc ngoaøi hay ngöôøi Vieät nam ñònh cö ôû nöôùc ngoaøi
Phaùp nhaân  1 beân chuû theå laø phaùp nhaân nöôùc ngoaøi.
 b. Khaùch theå coù yeáu toá nöôùc ngoaøi
Taøi saûn hay haønh vi lieân quan naèm ôû nöôùc ngoaøi
c. Söï kieän phaùp lyù phaùt sinh hay thay ñoåi coù yeáu toá nöôùc ngoaøi
Laø söï kieän laøm phaùt sinh thay ñoåi chaám döùt quan heä xaûy ra ôû nöôùc ngoaøi

 Ñoái töôïng ñieàu chænh cuûa tö phaùp quoác teá khoâng chæ bao goàm caùc quan heä phaùp luaät noäi
dung maø coøn ñieàu chænh 1 soá quan heä toá tuïng, coù tính chaát ñaëc thuø rieâng cuûa tö phaùp
quoác teá. Ví duï : coâng nhaän thi haønh baûn aùn, töông trôï tö phaùp …
2- Phöông phaùp ñieàu chænh
Laø caùch thöùc ngaønh luaät taùc ñoäng leân caùc ñoái töôïng thuoäc phaïm vi ñieàu chænh nhaèm ñaït ñöôïc
muïc tieâu mong muoán. Moãi moät ngaønh luaät coù phöông phaùp ñieàu chænh ñaëc thuø khaùc nhau.
Tö phaùp quoác teá coù 2 phöông phaùp ñieàu chænh
Phöông phaùp thöïc chaát ( tröïc tieáp giaûi quyeát vaán ñeà )
Tö phaùp quoác teá taùc ñoäng leân caùc ñoái töôïng thuoäc phaïm vi ñieàu chænh thoâng qua caùc qui phaïm
phaùp luaät thöïc chaát (laø qui phaïm qui ñònh 1 caùch cuï theå caùch thöùc haønh xöû cuûa caùc chuû theå lieân
quan )  ñöôïc aùp duïng phoå bieán vaø laø phöông phaùp ñieàu chænh cô baûn cuûa tö phaùp quoác tế.
Phöông phaùp xung ñoät (giaùn tieáp giaûi quyeát vaán ñeà)
Tö phaùp quoác teá taùc ñoäng leân caùc ñoái töôïng thuoäc phaïm vi ñieàu chænh thoâng qua caùc qui phaïm
phaùp luaät xung ñoät.
III Chuû theå cuûa tö phaùp quoác teá
1 Khaùi nieäm
Chuù yù Nhaø nöôùc cuõng coù tham gia vaøo quan heä phaùp luaät daân söï.
Chuû theå cuûa tö phaùp quoác teá laø caùc chuû theå tham gia vaøo quan heä maø tö phaùp quoác teá ñieàu
chænh,
Chuû theå cuûa tö phaùp quoác teá thöôøng theå hieän yeáu toá nöôùc ngoaøi (1 beân hay caû 2 beân)
Chuû theå phoå bieán cuûa tö phaùp quoác teá laø caùc theå nhaân vaø phaùp nhaân, ngoaøi ra nhaø nöôùc cuõng
coù theå tham gia quan heä trong nhöõng tröôøng hôïp cuï theå caù bieät.
2 Caùc nhoùm chuû theå cuûa tö phaùp quoác teá
A Caù nhaân – Ngöôøi nöôùc ngoaøi
Ngöôøi nöôùc ngoaøi laø ngöôøi khoâng coù quoác tòch cuûa quoác gia sôû taïi (nôi cô quan coù thaåm quyeàn
ñang giaûi quyeát vaán ñeà), bao goàm
Ngöôøi coù quoác tòch nöôùc ngoaøi (coù theå ña quoác tòch nhöng phaûi khoâng coù quoác tòch Vieät nam)
Ngöôøi khoâng coù quoác tòch  khoâng coù lieân heä maät thieát vôùi 1 heä thoáng phaùp luaät cuûa 1 quoác
gia naøo  phaûi xaùc ñònh theo caùc nguyeân taéc chung : nôi sinh, nôi sinh soáng …
Qui cheá phaùp lyù aùp duïng cho ngöôøi nöôùc ngoaøi : döïa treân caùc cheá ñoä ñoái xöû cô baûn nhö
 Cheá ñoä toái hueä quoác : Ngöôøi nöôùc ngoaøi töø caùc quoác gia nöôùc ngoaøi khaùc nhau
thì ñöôïc ñoái xöû töông töï nhau
 Cheá ñoä ñaõi ngoä nhö coâng daân : Höôûng quyeàn vaø nghóa vuï nhö coâng daân cuûa quoác
gia sôû taïi
 Cheá ñoä coù ñi coù laïi : Quoác gia A ñoái xöû toát vôùi coâng daân cuûa B töông töï quoác gia
B ñoái xöû toát vôùi coâng daân cuûa A, theo nghóa tích cöïc
  Cheá ñoä ñaõi ngoä ñaëc bieät : Nhaân vieân ngoaïi giao höôûng caùc quyeàn vaø nghóa vuï
ñaëc bieät
 Cheá ñoä baùo phuïc quoác : Cuõng chính laø nguyeân taéc coù ñi coù laïi nhöng theo nghóa
tieâu cöïc, duøng ñeå traû ñuõa laãn nhau
B Phaùp nhaân nöôùc ngoaøi
Phaùp nhaân nöôùc ngoaøi laø phaùp nhaân khoâng mang quoác tòch Vieät nam
Quoác tòch cuûa phaùp nhaân thöôøng ñöôïc xaùc ñònh theo
 Nôi ñaêng kyù thaønh laäp  ôû caùc nöôùc aùp duïng luaät thaønh vaên
 Nôi ñaët truï sôû chính  ôû caùc nöôùc aùp duïng luaät baát thaønh vaên (Anh, Myõ)
 Nôi tieán haønh caùc hoaït ñoäng kinh doanh chính  Trung ñoâng
Phaùp nhaân luoân phaûi chòu taùc ñoäng ñoàng thôøi cuûa 2 heä thoáng phaùp luaät :
 Phaùp luaät cuûa quoác gia sôû taïi  Chi phoái caùc hoaït ñoäng cuï theå cuûa phaùp nhaân
ñöôïc tieán haønh treân laõnh thoå quoác gia sôû taïi
 Phaùp luaät cuûa quoác gia maø phaùp nhaân mang quoác tòch  Caùc vaán ñeà phaùp lyù
cuûa phaùp nhaân : saùp nhaäp, chia taùch, giaûi theå phaù saûn … seõ do phaùp luaät cuûa quoác
gia maø phaùp nhaân mang quoác tòch chi phoái
C Quoác gia
Quoác gia laø chuû theå ñaëc bieät cuûa tö phaùp quoác teá: laø chuû theå coù chuû quyeàn  Phaùp luaät caùc
nöôùc ñeàu thöøa nhaän caùc quyeàn mieãn tröø cuûa quoác gia.
IV Nguoàn cuûa tö phaùp quoác teá
1 Khaùi nieäm
Veà lyù luaän chung, nguoàn laø nôi xuaát phaùt, laø nôi chöùa ñöïng  Nguoàn luaät laø nôi chöùa ñöïng caùc
qui phaïm phaùp luaät, coù theå toàn taïi döôùi 3 hình thöùc
Vaên baûn qui phaïm phaùp luaät
Taäp quaùn phaùp
Tieàn leä phaùp  ñöôïc ghi nhaän trong caùc baûn aùn hay phaùn quyeát tröôùc ñaây
Ñaëc ñieåm
 Nguoàn cuûa tö phaùp quoác teá laø caùc hình thöùc chöùa ñöïng caùc qui phaïm vaø nguyeân taéc
ñöôïc aùp duïng ñeå ñieàu chænh ñoái vôùi caùc quan heä thuoäc ñoái töôïng ñieàu chænh cuûa tö phaùp
quoác teá
 Nguoàn cuûa tö phaùp quoác teá coù theå toàn taïi trong caùc vaên baûn qui phaïm phaùp luaät, taäp
quaùn phaùp hay tieàn leä phaùp
 Ñoái töôïng ñieàu chænh cuûa tö phaùp quoác teá laø caùc quan heä vöôït ra khoûi bieân giôùi quoác
gia, lieân quan ñeán phaùp luaät quoác teá
 nguoàn cuûa tö phaùp quoác teá bao goàm
Ñieàu öôùc quoác teá: Vaên baûn qui phaïm phaùp luaät
Phaùp luaät quoác gia: coù theå toàn taïi döôùi baát kyø hình thöùc naøo
Taäp quaùn quoác teá: Tieàn leä phaùp
Caùc loaïi nguoàn khaùc

2 Caùc loaïi nguoàn cuûa tö phaùp quoác teá

A Ñieàu öôùc quoác teá
Laø söï thoûa thuaän giöõa caùc quoác gia vaø caùc chuû theå cuûa luaät quoác teá treân cô sôû töï nguyeän, bình
ñaúng nhaèm xaùc laäp caùc quyeàn vaø nghóa vuï phaùp lyù quoác teá cuûa caùc chuû theå
Ñieàu öôùc quoác teá vôùi tö caùch laø nguoàn cuûa tö phaùp quoác teá seõ ñöôïc aùp duïng ñeå ñieàu chænh caùc
quan heä quoác teá trong caùc tröôøng hôïp
 AÙp duïng cho caùc quoác gia thaønh vieân cuûa ñieàu öôùc
Caùc beân chuû theå khoâng laø caùc quoác gia thaønh vieân cuûa ñieàu öôùc trong quan heä cuõng coù theå thoûa
thuaän choïn ñieàu öôùc quoác teá ñeå aùp duïng (khi khoâng traùi vôùi phaùp luaät cuûa caùc quoác gia lieân
quan )  thöôøng aùp duïng ñeå giaûi quyeát caùc quan heä hôïp ñoàng.
Ñieàu öôùc quoác teá laø loaïi nguoàn coù giaù trò phaùp lyù cao nhaát vaø luoân ñöôïc öu tieân aùp duïng ñeå xöû
lyù  Neáu coù söï khaùc bieät vôùi phaùp luaät quoác gia thì quoác gia seõ phaûi aùp duïng caùc qui ñònh cuûa
ñieàu öôùc quoác teá
B Phaùp luaät quoác gia
Phaùp luaät quoác gia ñöôïc coi laø nguoàn cuûa tö phaùp quoác teá laø toaøn boä heä thoáng cuûa phaùp luaät
quoác gia, bao goàm taát caû caùc hình thöùc nguoàn coù theå chöùa ñöïng beân trong heä thoáng : vaên baûn,
taäp quaùn, aùn leä
C Taäp quaùn quoác teá
Veà nguyeân taéc, taäp quaùn laø nhöõng caùch thöùc xöû söï coù
Tính lòch söû truyeàn thoáng  hình thaønh trong 1 thôøi gian daøi
Tính oån ñònh  khoâng thay ñoåi, thöôøng xuyeân, laäp ñi laäp laïi
Ñöôïc thöøa nhaän roäng raõi trong 1 khu vöïc ñòa lyù hay trong 1 coäng ñoàng naøo ñoù
Tính hôïp phaùp  phuø hôïp vôùi caùc qui ñònh cuûa phaùp luaät, hay caùc nguyeân taéc chung cuûa phaùp
luaät (do taäp quaùn thöôøng ñöôïc aùp duïng ôû nhöõng lónh vöïc maø phaùp luaät chöa coù qui ñònh cuï theå)
V Moái quan heä giöõa tö phaùp quoác teá vaø caùc ngaønh luaät khaùc
1 Tö phaùp quoác teá vaø coâng phaùp quoác teá
Tö phaùp quoác teá chính laø luaät tö quoác teá: Baûn chaát laø luaät tö ñöôïc aùp duïng treân phaïm vi quoác
teá
 Khoâng coù moái quan heä höõu cô ñöông nhieân vôùi coâng phaùp quoác teá
2- Tö phaùp quoác teá vôùi caùc ngaønh luaät tö trong nöôùc
Tö phaùp quoác teá coù moái quan heä höõu cô raát chaët cheõ khoâng theå taùch rôøi vôùi caùc ngaønh luaät tö
trong nöôùc, ñöôïc xaây treân neàn taûng chung laø phaùp luaät quoác gia  caùc qui phaïm phaùp luaät cuûa
tö phaùp quoác teá khoâng caàn phaûi taùch ra khoûi phaùp luaät quoác gia (chæ coøn laïi caùc quan heä toá tuïng
laø ñoäc laäp)