XSTK-5 - 1-Chương5 - Phần1-Kiểm định giả thuyết thống kê

Ch÷ìng 5:
KIM ÀNH GI THUYT THÈNG K

Nguy¹n Ti¸n ¤t
Bë mæn X¡c su§t-Thèng k¶
Khoa To¡n-Tin håc, tr÷íng H Khoa håc Tü nhi¶n, HQG TPHCM
ndat@hcmus.edu.vn
Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 1 / 59

1 B i to¡n kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶
Gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t
Mi·n b¡c bä - Ti¶u chu©n kiºm ành
Sai l¦m lo¤i I v lo¤i II
2 Ph¦n 1: Kiºm ành gi£ thuy¸t cho tr÷íng hñp mët mü
Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)
TH1: Ph÷ìng sai ¢ bi¸t
TH2: Ph÷ìng sai KHÆNG bi¸t, cï mü lîn
TH3: Ph÷ìng sai KHÆNG bi¸t, cï mü nhä
Kiºm ành gi£ thuy¸t cho t l»
3 Ph¦n 2: Kiºm ành gi£ thuy¸t cho tr÷íng hñp hai mü ëc lªp

B i to¡n kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶
Outline

Nhúng nëi dung ch½nh:
ành ngh¾a gi£ thuy¸t thèng k¶.
Gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t.
Mi·n b¡c bä - Ti¶u chu©n kiºm ành.
Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II.
p-gi¡ trà (p-value ).

Gi£ thuy¸t thèng k¶ - ành ngh¾a
ành ngh¾a 1.1

■ Gi£ thuy¸t thèng k¶ l nhúng ph¡t biºu v· c¡c tham sè,
quy luªt ph¥n phèi, ho°c t½nh ëc lªp cõa c¡c ¤i l÷ñng ngü nhi¶n.
Vi»c t¼m ra k¸t luªn º b¡c bä hay ch§p nhªn gi£ thuy¸t gåi l
kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶
■
V½ dö 1.2
Gi¡m èc mët nh m¡y s£n xu§t bo m¤ch chõ m¡y vi t½nh tuy¶n bè
r¬ng tuêi thå trung b¼nh cõa mët bo m¤ch chõ do nh m¡y s£n xu§t ra
l 5 n«m.
Gåi X l b.n.n. thº hi»n tuêi thå trung b¼nh cõa bo m¤ch chõ.
Ta th§y, ¥y l mët gi£ thuy¸t v· ký vång cõa b.n.n. X .
⇒ º ÷a ra k¸t luªn l ch§p nhªn hay b¡c bä gi£ thuy¸t tr¶n,
ta c¦n düa v o mü thüc nghi»m v quy tc kiºm ành thèng k¶.
B i to¡n kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ Gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t
ành ngh¾a 1.3

Trong b i to¡n kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶,
gi£ thuy¸t c¦n ÷ñc kiºm ành gåi l Gi£ thuy¸t khæng
( )
null hypothesis , kþ hi»u H0 ;
m»nh · èi lªp vîi H0 gåi l èi thuy¸t
( )
alternative hypothesis , kþ hi»u l H1 .
X²t b i to¡n kiºm ành tham sè, gi£ sû quan trc mü ngü nhi¶n (X1 , ..., Xn )
tø b.n.n. X câ h m mªt ë x¡c su§t f (x; θ) phö thuëc v o tham sè θ.
Gåi Θ l khæng gian tham sè (tªp hñp chùa t§t c£ c¡c gi¡ trà câ thº câ cõa
tham sè θ), vîi Θ0 v Θc0 l hai tªp con ríi nhau cõa Θ thäa Θ0 ∪ Θc0 = Θ.
Khi â, Gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t cõa b i to¡n kiºm ành tham sè câ
thº câ d¤ng nh÷ sau (
H0 : θ ∈ Θ0 ,
H1 : θ ∈ Θc0 .
Gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t - Th½ dö
V½ dö 1.4
1. Gåi µ l ë thay êi trung b¼nh trong huy¸t ¡p cõa mët b»nh nh¥n
sau khi sû döng thuèc. B¡c s¾ i·u trà quan t¥m gi£ thuy¸t sau:
H0 : µ = 0, Khæng câ £nh h÷ðng cõa thuèc l¶n huy¸t ¡p b¶nh nh¥n,

(
H1 : µ ̸= 0, Câ £nh h÷ðng cõa thuèc l¶n huy¸t ¡p b¶nh nh¥n.
2. Mët kh¡ch h ng quan t¥m ¸n t l» s£n ph©m k²m ch§t l÷ñng trong
mët læ h ng mua cõa nh cung c§p. Gi£ sû t l» s£n ph©m k²m tèi a
÷ñc ph²p l 5%. Kh¡ch h ng quan t¥m ¸n gi£ thuy¸t sau:
H0 : p ≤ 0.05, T l» s£n ph©m k²m ð mùc ch§p nhªn ÷ñc,

(
H1 : p > 0.05, T l» s£n ph¦m k²m cao hìn mùc cho ph²p.

C¡ch °t gi£ thuy¸t
1. Gi£ thuy¸t c¦n kiºm ành ÷ñc °t sao cho khi ch§p nhªn
hay b¡c bä nâ s³ câ t¡c döng tr£ líi b i to¡n thüc t¸ °t ra.
2. Gi£ thuy¸t ÷ñc °t ra sao cho n¸u nâ óng th¼ ta s³ x¡c ành
÷ñc quy luªt ph¥n phèi x¡c su§t cõa ¤i l÷ñng ngü nhi¶n ÷ñc
chån l m ti¶u chu©n kiºm ành.
3. Khi °t gi£ thuy¸t, ta th÷íng so s¡nh c¡i ch÷a bi¸t vîi c¡i ¢ bi¸t.
C¡i ch÷a bi¸t l i·u m ta c¦n kiºm ành, kiºm tra, l m rã. Cán
c¡i ¢ bi¸t l nhúng thæng tin trong qu¡ khù, c¡c ành mùc kinh
t¸, kÿ thuªt.

C¡ch °t gi£ thuy¸t
Têng qu¡t, mët b i to¡n kiºm ành gi£ thuy¸t cho tham sè θ s³ câ mët
trong 3 d¤ng sau (vîi θ0 l gi¡ trà kiºm ành ¢ bi¸t)
• Kiºm ành hai ph½a:
H0 : θ = θ0 ,
H1 : θ ̸= θ0 .
• Kiºm ành mët ph½a b¶n tr¡i:
H0 : θ ≥ θ0 , (ho°c θ = θ0 )

H1 : θ < θ0 .
• Kiºm ành mët ph½a b¶n ph£i:
H0 : θ ≤ θ0 , (ho°c θ = θ0 )

H1 : θ > θ0 .

B i to¡n kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ Mi·n b¡c bä - Ti¶u chu©n kiºm ành
ành ngh¾a 1.5

X²t b i to¡n kiºm ành gi£ thuy¸t vîi gi£ thuy¸t H0 v èi thuy¸t H1 .
Gi£ sû H0 óng, tø mü ngü nhi¶n (X1 , X2 , ..., Xn ) chån h m
T = T (X1 , X2 , ..., Xn ; θ0 ) sao cho vîi sè 0 < α < 1 tòy þ, ta câ thº t¼m
÷ñc tªp hñp Wα thäa i·u ki»n
P (T ∈ Wα ) = α. (1)
Khi â:
■ tªp Wα gåi l mi·n b¡c bä (rejection/critical region ) gi£ thuy¸t H0 ;
■ cán ph¦n bò Wαc gåi m mi·n ch§p nhªn (acceptance region ) ;
¤i l÷ñng ngü nhi¶n T = T (X1 , X2 , ..., Xn ; θ0 ) gåi l thèng k¶
kiºm ành (test statistic ) ;
■
■ gi¡ trà α gåi l mùc þ ngh¾a (significance level ) cõa kiºm ành.
B i to¡n kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ Mi·n b¡c bä - Ti¶u chu©n kiºm ành
Thüc hi»n quan trc düa tr¶n mü ngü nhi¶n (X1 , X2 , ..., Xn )
ta thu ÷ñc mü thüc nghi»m (x1 , ..., xn ).
Tø mü thüc nghi»m n y, ta t½nh ÷ñc gi¡ trà cö thº cõa T

l t = T (x1 , x2 , ..., xn ; θ0 ).
N¸u t ∈ Wα th¼ ta b¡c bä gi£ thuy¸t H0 ;
N¸u t ∈ Wαc th¼ ta k¸t luªn ch÷a õ cì sð º b¡c bä gi£ thuy¸t H0 .

B i to¡n kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ Sai l¦m lo¤i I v lo¤i II
Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II

Trong b i to¡n kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶, ta câ thº mc c¡c sai l¦m sau
▷ Sai l¦m lo¤i I: l sai l¦m mc ph£i khi b¡c bä H0 trong
tr÷íng hñp gi£ thuy¸t H0 óng.
X¡c su§t Sai l¦m lo¤i I l α = mùc þ ngh¾a
cõa kiºm ành:
α = P T ∈ Wα H0 = P B¡c bä H0 H0 óng .

▷ Sai l¦m lo¤i II

: l sai l¦m mc ph£i khi khæng b¡c bä H0 trong
tr÷íng hñp gi£ thuy¸t H0 sai.
X¡c su§t Sai l¦m lo¤i II kþ hi»u l β :
β = P T ∈ Wαc H1 = P Khæng b¡c bä H0 H0 sai .

V (1 − β) gåi l ë m¤nh cõa kiºm ành.

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II
Thüc t¸
```
H0 óng H0 sai
```
Quy¸t ành
```
```
`
Khæng câ sai l¦m Sai l¦m lo¤i II

Khæng b¡c bä H0 (1 − α) β
Sai l¦m lo¤i I Khæng câ sai l¦m

B¡c bä H0 α (1 − β)

ë m¤nh cõa kiºm ành
ành ngh¾a 1.6

Vîi thèng k¶ kiºm ành T = T (X1 , X2 , ..., Xn ; θ) v mi·n b¡c bä Wα .
ë m¤nh (power) cõa kiºm ành l x¡c su§t b¡c bä gi£ thuy¸t H0 khi
èi thuy¸t H0 sai, kþ hi»u l π ,
π = 1 − P T ∈ Wαc H0 sai = P T ∈ Wα H0 sai

= 1− β
= P B¡c bä H0 H0 sai .

Mët thèng k¶ kiºm ành tèt s³ câ ë m¤nh cao.

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II -Th½ dö
V½ dö 1.7
Kh£o s¡t tèc ë ch¡y cõa mët lo¤i nhi¶n li»u rn dòng º ©y t¶n lûa ra
khäi gi n phâng. Gi£ sû b.n.n. X thº hi»n tèc ë ch¡y (v: cm/s) cõa
nhi¶n li»u n y câ ph¥n phèi chu©n vîi ký vång µ v ë l»ch chu©n 2.5.
Ta muèn kiºm ành gi£ thuy¸t sau
(
H0 : µ = 50 ,
H1 : µ ̸= 50 .
V¼ X l mët ÷îc l÷ñng iºm tü nhi¶n cõa µ, n¶n câ v´ hñp lþ º ch§p

nhªn H0 n¸u X khæng qu¡ xa µ0 = 50. Gi£ sû ta b¡c bä H0 khi
x < 48.5 ho°c x > 51.5. C¡c gi¡ trà 48.5 v 51.5 gåi l gi¡ trà tîi h¤n
(critical values ).
Gi£ sû kh£o s¡t mü ngü nhi¶n cï n = 10, x¡c su§t sai l¦m lo¤i I l :
α = P(b¡c bä H0 | H0 óng).
Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II -Th½ dö
Gñi þ:
Vîi µ0 = 50 (theo gi£ thuy¸t H0 ), v vîi σ = 2.5, n = 10, ta câ

α = P X < 48.5|µ = µ0 + P X > 51.5|µ = µ0

X − µ0 48.5 − µ0 X − µ0 51.5 − µ0
=P √ < √ +P √ > √
σ/ n σ/ n σ/ n σ/ n

X − 50 48.5 − 50 X − 50 51.5 − 50
=P √ < √ +P √ > √
2.5/ 10 2.5/ 10 2.5/ 10 2.5/ 10
= P(Z < −1.90) + P(Z > 1.90) = 0.0287 + 0.0287 = 0.0574.
Ngh¾a l , câ 5.74% sè mü ngü nhi¶n kh£o s¡t ÷ñc s³ d¨n ¸n k¸t
luªn b¡c bä gi£ thuy¸t H0 : µ = 50 (cm/s) khi tèc ë ch¡y trung b¼nh
thüc sü l 50(cm/s).

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II -Th½ dö (tt)
Ta câ thº gi£m sai l¦m α b¬ng c¡ch mð rëng mi·n ch§p nhªn.
Gi£ sû vîi cï mü n = 10, mi·n ch§p nhªn l 48 < x < 52, khi â gi¡
trà cõa α l

48 − 50 52 − 50
α=P Z< √ +P Z > √
2.5/ 10 2.5/ 10
= 0.0057 + 0.0057 = 0.0114.

C¡ch thù hai º gi£m α l t«ng cï mü kh£o s¡t.

σ 2.5
Gi£ sû cï mü n = 16, ta câ √ = √ = 0.625, vîi mi·n b¡c bä l
n 16
x < 48.5 ho°c x > 51.5, ta câ

α = P X < 48.5|µ = µ0 + P X > 51.5|µ = µ0

48.5 − 50 51.5 − 50
=P Z< √ +P Z > √
2.5/ 16 2.5/ 16
= P(Z < −1.90) + P(Z > 1.90) = 0.0082 + 0.0082 = 0.0164.
X¡c su§t sai l¦m lo¤i II, β , ÷ñc t½nh nh÷ sau:
β = P Khæng b¡c bä H0 |H0 sai .

º t½nh β ta c¦n ch¿ ra mët gi¡ trà cö thº cho µ trong èi thuy¸t H1 .

• Gi£ sû vîi cï mü n = 10, mi·n ch§p nhªn cõa gi£ thuy¸t H0 l
48.5 ≤ X ≤ 51.5, trong khi gi¡ trà thüc sü cõa µ = 52. Khi â, x¡c su§t sai
l¦m lo¤i II, β t½nh bði

β = P 48.5 ≤ X ≤ 51.5 µ = 52

48.5 − µ X −µ 51.5 − µ
=P √ ≤ √ ≤ √ µ = 52
2.5 10 2.5 10 2.5 10

48.5 − 52 X − 52 51.5 − 52
=P √ ≤ √ ≤ √ µ = 52
2.5 10 2.5 10 2.5 10
= P (−4.43 ≤ Z ≤ −0.64) = P(Z ≤ −0.63) − (Z ≤ −4.43)
≈ 0.2643 − 0.0000 = 0.2643.
• B¥y gií, gi£ sû gi¡ trà thüc sü µ = 50.5, khi â:

β = P 48.5 ≤ X ≤ 51.5 µ = 50.5

48.5 − 50.5 X − 50.5 51.5 − 50.5
=P √ ≤ √ ≤ √
2.5 10 2.5 10 2.5 10
= P (−2.53 ≤ Z ≤ 1.27) ≈ 0.8980 − 0.0057 = 0.8923.
T÷ìng tü α, t«ng cï mü s³ l m gi£m β (x¡c su§t sai l¦m lo¤i II),
vîi cï mü n = 16 v mi·n ch§p nhªn 48 ≤ X ≤ 52, ta t½nh ÷ñc β = 0.229 .
B£ng sau s³ têng k¸t x¡c su§t sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II vîi mi·n ch§p
nhªn kh¡c nhau v cï mü kh¡c nhau
Mi·n ch§p nhªn n α β vîi µ = 52 β vîi µ = 50.5
48.5 ≤ x ≤ 51.5 10 0.0574 0.2643 0.8923
48 ≤ x ≤ 52 10 0.0114 0.5 0.9705
48.5 ≤ x ≤ 51.5 16 0.0164 0.2119 0.9445
48 ≤ x ≤ 52 16 0.0014 0.5 0.9918
B£ng minh ho¤ sai l¦m lo¤i I v lo¤i II khi thay êi cï mü n v thay êi mi·n ch§p nhªn.

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II - Nhªn x²t
1. Ta câ thº gi£m k½ch th÷îc cõa mi·n b¡c bä (t÷ìng ùng vîi t«ng
k½ch th÷îc cõa mi·n ch§p nhªn), v α (x¡c su§t sai l¦m lo¤i I),
b¬ng c¡ch chån nhúng iºm tîi h¤n th½ch hñp.
2. X¡c su§t sai l¦m lo¤i I v lo¤i II câ li¶n quan vîi nhau. Vîi mët cï
mü cè ành, vi»c gi£m sai l¦m lo¤i n y s³ l m t«ng sai l¦m lo¤i
kia.
3. Cè ành c¡c iºm tîi h¤n, t«ng cï mü n s³ l m gi£m α (x¡c su§t
sai l¦m lo¤i I) v β (x¡c su§t sai l¦m lo¤i II).
4. N¸u H0 sai, x¡c su§t sai l¦m lo¤i II s³ t«ng khi gi¡ trà thüc cõa
tham sè ti¸n g¦n ¸n gi¡ trà ÷ñc ph¡t biºu trong gi£ thuy¸t H0 .

p-gi¡ trà (p-value)
Vîi mët gi¡ trà thèng k¶ kiºm ành t½nh tr¶n mët mü c¡c gi¡ trà
quan trc x¡c ành, th¼
p-gi¡ trà = mùc þ ngh¾a nhä nh§t º b¡c bä gi£ thuy¸t H0.
Düa v o èi thuy¸t H1 , c¡c b÷îc t½nh p-gi¡ trà nh÷ sau:
1. X¡c ành thèng k¶ kiºm ành: T .
T½nh gi¡ trà thèng k¶ kiºm ành düa tr¶n mü (x1 , x2 , ..., xn ),
gi£ sû t½nh ÷ñc b¬ng a.
2. Khi â, p-gi¡ trà cho bði
kiºm ành hai ph½a,


 P(|T | > |a| H0 ),

p-gi¡ trà = P(T < a |H0 ), kiºm ành mët ph½a - b¶n tr¡i,

kiºm ành mët ph½a - b¶n ph£i.

P(T > a |H0 ),

K¸t luªn: ta s³ b¡c bä H0 n¸u p-gi¡ trà ≤ α .

One-sample test
Outline

One-sample test
Kiºm ành gi£ thuy¸t cho tr÷íng hñp mët mü
Nëi dung ch½nh:
B i to¡n: Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)
• Tr÷íng hñp bi¸t ph÷ìng sai;
• Tr÷íng hñp KHÆNG bi¸t ph÷ìng sai, cï mü lîn;
• Tr÷íng hñp KHÆNG bi¸t ph÷ìng sai, cï mü nhä.
B i to¡n: Kiºm ành gi£ thuy¸t cho t l».

One-sample test Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)
Outline


TH1: Ph÷ìng sai σ 2 ¢ bi¸t
C¡c gi£ ành:
• Mü ngü nhi¶n X1 , X2 , ..., Xn ÷ñc chån tø têng thº câ

ph¥n phèi chu©n N (µ, σ 2 ) vîi trung b¼nh (ký vång) µ khæng bi¸t.
• Ph÷ìng sai σ 2 ¢ bi¸t.
• Cho tr÷îc gi¡ trà µ0 ,

c¦n so s¡nh trung b¼nh (ký vång) µ vîi µ0 .
B i to¡n kiºm ành ang x²t câ 3 d¤ng °t gi£ thuy¸t kiºm ành,
vîi mùc þ ngh¾a α cho tr÷îc:

H0 : µ = µ0 H0 : µ = µ0 H0 : µ = µ0
(a) ; (b) ; (c) ;
H1 : µ ̸= µ0 H1 : µ < µ0 H1 : µ > µ0


C¡c b÷îc kiºm ành
1. Ph¡t biºu gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t.
2. X¡c ành mùc þ ngh¾a α.
3. L§y mü ngü nhi¶n cï n v t½nh thèng k¶ kiºm ành
X − µ0
Z0 = √ , (2)
σ/ n


C¡c b÷îc kiºm ành (tt)

4. X¡c ành mi·n b¡c bä Wα : theo B£ng 1.
èi thuy¸t Mi·n b¡c bä

n o
H1 : µ ̸= µ0 Wα = z0 : |z0 | > z1− α2
n o
H1 : µ < µ0 Wα = z0 : z0 < −z1−α
n o
H1 : µ > µ0 Wα = z0 : z0 > z1−α
B£ng 1: Mi·n b¡c bä vîi èi thuy¸t H1 t÷ìng ùng.

5. K¸t luªn: tòy thuëc v o gi¡ trà z0 t½nh ÷ñc, ta k¸t luªn
b¡c bä H0 ho°c ch÷a õ cì sð º b¡c bä H0 .

Sû döng p-gi¡ trà
T½nh p-gi¡ trà theo tr÷íng hñp cõa H1 v k¸t luªn
ta s³ b¡c bä H0 n¸u p-gi¡ trà ≤ α,
vîi mùc þ ngh¾a α cho tr÷îc.
Gi£ thuy¸t kiºm ành p - gi¡ trà

H0 : µ = µ0 h i
H1 : µ ̸= µ0 p = 2. 1 − Φ |z0 |
H0 : µ = µ0
H1 : µ < µ0 p = Φ(z0 )
H0 : µ = µ0
H1 : µ > µ0 p = 1 − Φ(z0 )
B£ng 2: p-gi¡ trà vîi èi thuy¸t H1 t÷ìng ùng.
Kiºm ành gi£ thuy¸t cho ký vång (trung b¼nh)

TH1: Ph÷ìng sai σ 2 ¢ bi¸t - Th½ dö 1
V½ dö 2.1 (Kiºm ành 2 ph½a)

D¥y chuy·n s£n xu§t kem ¡nh r«ng P/S ÷ñc thi¸t k¸ º âng hëp
nhúng tuþp kem câ trång l÷ñng trung b¼nh l 6 oz (1 = 28g ).
Mët mü gçm 30 tuþp kem ÷ñc chån ngü nhi¶n º kiºm tra ành ký.
Bë phªn i·u khiºn d¥y chuy·n ph£i £m b£o º trång l÷ñng trung
b¼nh méi tuþt kem l 6oz ; n¸u nhi·u hìn ho°c ½t hìn ¡ng kº, th¼ d¥y
chuy·n c¦n ph£i i·u ch¿nh l¤i.
Gi£ sû trung b¼nh mü 30 tuþt kem l 6, 1oz v ë l»ch chu©n cõa têng
thº l σ = 0, 2oz .
Thüc hi»n kiºm ành gi£ thuy¸t vîi mùc þ ngh¾a 3% º x¡c ành xem
d¥y chuy·n s£n xu§t câ vªn h nh tèt hay khæng?


TH1: Ph÷ìng sai σ 2 ¢ bi¸t - Th½ dö 1 (tt)
Gñi þ:
Gåi X l b.n.n. thº hi»n trång l÷ñng cõa mët tuþt kem ¡nh r«ng.
Gi£ sû X ∼ N (µ, 0.22 ). C¡c b÷îc kiºm ành nh÷ sau:
1. Ph¡t biºu gi£ thuy¸t: (
H0 : µ = µ0 = 6,
H1 : µ ̸= µ0 .
2. X¡c ành mùc þ ngh¾a: α = 0.03.

3. T½nh gi¡ trà thèng k¶ kiºm ành :
ta câ trung b¼nh mü x = 6, 1, cï mü n = 30,
x − µ0 6, 1 − 6
z0 = √ = √ ≈ 2, 74;
σ/ n 0, 2/ 30
4. X¡c ành mi·n b¡c bä: ta s³ b¡c bä H0 n¸u |z0 | > z1− α2 .

TH1: Ph÷ìng sai σ 2 ¢ bi¸t - Th½ dö 1(tt)
Gñi þ(tt): Ta câ α = 3% = 0, 03 n¶n z1− α2 = z0,985 = 2, 17.

Do â, ta s³ b¡c bä H0 n¸u
z0 < −2, 17 ho°c z0 > 2, 17.
5. K¸t luªn: do z0 = 2, 74 > 2, 17 = z1− α2 n¶n b¡c bä H0 .
Ta k¸t luªn, vîi ë tin cªy 100 × (1 − α)% = 97% r¬ng trång l÷ñng
trung b¼nh méi tuþt kem khæng b¬ng 6oz .
■ Sû döng p-gi¡ trà

4a. T½nh p-gi¡ trà, b i to¡n kiºm ành hai ph½a:

p = 2. 1 − Φ |z0 | = 2. 1 − Φ(2, 74) ≈ 2. 1 − 0, 9969 = 0, 0062.
5a. K¸t luªn: v¼ p = 0, 0062 < 0, 03 = α n¶n b¡c bä H0 .

Ta k¸t luªn vîi ë tin cªy 97% r¬ng trång l÷ñng trung b¼nh méi
tuþt kem khæng b¬ng 6oz . □

TH1: Ph÷ìng sai σ 2 ¢ bi¸t - Th½ dö 2
V½ dö 2.2 (Kiºm ành 1 ph½a)

Metro EMS: Mët b»nh vi»n t¤i trung t¥m th nh phè cung c§p
dàch vö c§p cùu t¤i nh . Vîi kho£ng 20 xe c§p cùu, möc ti¶u cõa trung
t¥m l cung c§p dàch vö c§p cùu trong kho£ng thíi gian trung b¼nh l
12 phót sau khi nhªn ÷ñc cuëc gåi y¶u c¦u.
Mët mü ngü nhi¶n gçm thíi gian ¡p ùng khi câ y¶u c¦u cõa 40 ca
c§p cùu ÷ñc chån. Trung b¼nh mü l 13.25 phót. Bi¸t r¬ng
ë l»ch chu©n cõa têng thº l σ = 3.2 phót.
Gi¡m èc EMS muèn thüc hi»n mët kiºm ành, vîi mùc þ ngh¾a 5%, º
x¡c ành xem li»u thíi gian mët ca c§p cùu câ ≤ 12 phót hay khæng?


TH1: Ph÷ìng sai σ 2 ¢ bi¸t - Th½ dö 2 (tt)
Gñi þ:
Gåi X l b.n.n. thº hi»n thíi gian cung c§p dàch vö y t¸ t¤i nh .
X câ trung b¼nh l µ (khæng bi¸t) v ë l»ch chu©n σ = 3.2.
C¡c b÷îc kiºm ành nh÷ sau:
1. Ph¡t biºu gi£ thuy¸t:
H0 : µ = µ0 = 12 , thíi gian ¡p ùng ¤t y¶u c¦u, khæng c¦n thay êi;
(
H1 : µ > µ0 , thíi gian ¡p ùng KHÆNG ¤t y¶u c¦u, c¦n thay êi.
2. X¡c ành mùc þ ngh¾a: α = 0.05.

3. T½nh gi¡ trà thèng k¶ kiºm ành
x − µ0 13.25 − 12
z0 = √ = √ ≈ 2.47;
σ/ n 3.2/ 40
4. X¡c ành mi·n b¡c bä: b¡c bä H0 khi z0 > z1−α .


TH1: Ph÷ìng sai σ 2 ¢ bi¸t - Th½ dö 2(tt)
Gñi þ(tt): Ta câ α = 5% = 0.05 n¶n z1−α = z0.95 = 1.645.

Do â, ta s³ b¡c bä H0 n¸u z0 > 1.645.
5. K¸t luªn: do z0 = 2.47 > 1.645 = z1−α n¶n b¡c bä H0 .

Ta k¸t luªn, vîi ë tin cªy 100 × (1 − α)% = 95% r¬ng Metro EMS
khæng ¡p ùng ÷ñc möc ti¶u thíi gian phöc vö tø 12 phót trð xuèng.

4a. T½nh p-gi¡ trà, b i to¡n kiºm ành mët ph½a-b¶n ph£i:
p = 1 − Φ(z0 ) = 1 − Φ(2.47) ≈ 1 − 0.9932 = 0.0068.
5a. K¸t luªn: vîi α = 0.05, ta câ p = 0.0068 < 0.05 = α n¶n b¡c bä H0 .
Ta k¸t luªn vîi ë tin cªy 95% r¬ng Metro EMS khæng ¡p ùng
÷ñc möc ti¶u thíi gian phöc vö tø 12 phót trð xuèng. □
Ph¦n 1: Kiºm ành gi£ thuy¸t cho mët mü.
□ B i to¡n: Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)
■ TH2: Ph÷ìng sai σ 2 KHÆNG bi¸t, cï mü lîn


TH2: Ph÷ìng sai σ 2 KHÆNG bi¸t, cï mü lîn
C¡c gi£ ành:
• Mü ngü nhi¶n X1 , X2 , ..., Xn ÷ñc chån tø têng thº câ ph¥n phèi
chu©n N (µ, σ 2 ) vîi ký vång (trung b¼nh) µ khæng bi¸t
v ph÷ìng sai σ 2 khæng bi¸t.
⇒ Sû döng ÷îc l÷ñng S thay cho σ .
• Cï mü lîn: n > 30.
• Cho tr÷îc gi¡ trà µ0 , c¦n so s¡nh ký vång µ vîi µ0 .
B i to¡n kiºm ành ang x²t câ 3 d¤ng,


H0 : µ = µ0 , H0 : µ = µ0 , H0 : µ = µ0 ,
(a) (b) (c)
H1 : µ ̸= µ0 . H1 : µ < µ0 . H1 : µ > µ0 .

TH2: Ph÷ìng sai σ 2 KHÆNG bi¸t, cï mü lîn
Khi cï mü lîn, th¼ bi¸n ngü nhi¶n
X − µ0
Z0 = √ , (3)
S/ n
s³ ÷ñc x§p x¿ theo ph¥n phèi chu©n tc N (0, 1).
Khi â, mi·n b¡c bä Wα ho°c p-gi¡ trà s³ ÷ñc t½nh t÷ìng tü nh÷
tr÷íng hñp bi¸t ph÷ìng sai σ 2 ,
X − µ0
ch¿ kh¡c ð vi»c thay th¸ √ b¬ng Z0 ð ph÷ìng tr¼nh (3).
σ/ n

Ph¦n 1: Kiºm ành gi£ thuy¸t cho mët mü.
□ B i to¡n: Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)
■ TH3: Ph÷ìng sai σ 2 KHÆNG bi¸t, cï mü nhä


TH3: Ph÷ìng sai σ 2 KHÆNG bi¸t, cï mü nhä
C¡c gi£ ành:
• Mü ngü nhi¶n X1 , X2 , ..., Xn ÷ñc chån tø têng thº câ ph¥n phèi
chu©n N (µ, σ 2 ) vîi ký vång (trung b¼nh) µ khæng bi¸t
v ph÷ìng sai σ 2 khæng bi¸t.
⇒ Sû döng ÷îc l÷ñng S thay cho σ .
Cï mü nhä: n ≤ 30.
• Cho tr÷îc gi¡ trà µ0 , c¦n so s¡nh ký vång µ vîi µ0 .
B i to¡n kiºm ành ang x²t câ 3 d¤ng,


H0 : µ = µ0 , H0 : µ = µ0 , H0 : µ = µ0 ,
(a) (b) (c)
H1 : µ ̸= µ0 . H1 : µ < µ0 . H1 : µ > µ0 .

1. Ph¡t biºu gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t.
3. L§y mü ngü nhi¶n cï n: X1 , X2 , ..., Xn

v t½nh thèng k¶ kiºm ành
X − µ0
T0 = √ . (4)
S/ n
Bi¸n ngü nhi¶n T0 câ ph¥n phèi Student vîi (n-1) bªc tü do.


Gi£ thuy¸t Mi·n b¡c bä
H0 : µ = µ0 n o
H1 : µ ̸= µ0 Wα = t0 : |t0 | > tn−1
1− α 2
H0 : µ = µ0
Wα = t0 : t0 < −tn−1

H1 : µ < µ0 1−α
H0 : µ = µ0
Wα = t0 : t0 > tn−1

H1 : µ > µ0 1−α
B£ng 3: Mi·n b¡c bä vîi èi thuy¸t H1 t÷ìng ùng (tr÷íng hñp mü nhä).
b¡c bä H0 ho°c ch÷a õ cì sð º b¡c bä H0 .

Sû döng -gi¡ trà
p
■ T½nh p-gi¡ tràdüa theo èi thuy¸t v k¸t luªn
ta s³ b¡c bä H0 n¸u p-gi¡ trà ≤ α,
■ Vîi Tn−1 l b.n.n. câ ph¥n phèi Student vîi (n − 1) bªc tü do, cæng thùc
t½nh p-gi¡ trà theo c¡c tr÷íng hñp xem ð B£ng 4.
èi thuy¸t H1 p - gi¡ trà

H1 : µ ̸= µ0 p = 2.P Tn−1 ≥ |t0 |

H1 : µ < µ0 p = P Tn−1 ≤ t0

H1 : µ > µ0 p = P Tn−1 ≥ t0
B£ng 4: p-gi¡ trà vîi èi thuy¸t H1 t÷ìng ùng (tr÷íng hñp mü nhä).

TH: Ph÷ìng sai σ 2 KHÆNG bi¸t - Th½ dö
V½ dö 2.3
Tr¤m c£nh s¡t giao thæng tr¶n ÷íng cao tèc s³ thüc hi»n vi»c bn tèc
ë ành ký t¤i c¡c àa iºm kh¡c nhau º kiºm tra tèc ë cõa c¡c
ph÷ìng ti»n giao thæng. Mët mü v· tèc ë cõa c¡c lo¤i xe ÷ñc chån
º thüc hi»n kiºm ành gi£ thuy¸t sau
(
H0 : µ = 65,
H1 : µ > 65.
Nhúng và tr½ m b¡c bä H0 l nhúng và tr½ tèt nh§t ÷ñc chån º °t
radar kiºm so¡t tèc ë.
T¤i àa iºm F , mët mü gçm tèc ë cõa 64 ph÷ìng ti»n ÷ñc bn tèc
ë ngü nhi¶n câ trung b¼nh l 66.2 mph v ë l»ch chu©n 4.2 mph.
Sû döng α = 5% º kiºm ành gi£ thuy¸t.
Kiºm ành gi£ thuy¸t chotrung b¼nh (ký vång)

TH: Ph÷ìng sai σ 2 KHÆNG bi¸t - Th½ dö (tt)
Gñi þ:
C¡c b÷îc kiºm ành:
1. Ph¡t biºu gi£ thuy¸t:

2. X¡c ành mùc þ ngh¾a α = 0.05.
3. T½nh gi¡ trà thèng k¶ kiºm ành khi ph÷ìng sai σ 2 KHÆNG bi¸t
v cï mü n = 64 ≥ 30 (mü lîn):
x − µ0 66.2 − 65
z0 = √ = √ = 2.286.
s/ n 4.2/ 64
4. X¡c ành mi·n b¡c bä: ta s³ b¡c bä H0 n¸u
z0 > z1−α = z0.95 = 1.645.


TH: Ph÷ìng sai σ 2 KHÆNG bi¸t - Th½ dö (tt)
5. K¸t luªn: do z0 = 2.286 > 1.645 = z1−α n¶n b¡c bä H0 .

Ta k¸t luªn, vîi ë tin cªy 100 × (1 − α)% = 95% r¬ng tèc ë trung
b¼nh t¤i àa iºm F lîn hìn 65 mph. àa iºm F l àa iºm tèt º °t
radar kiºm so¡t tèc ë.

4a. T½nh p-gi¡ trà, b i to¡n kiºm ành mët ph½a - b¶n ph£i:
p = 1 − Φ(z0 ) = 1 − Φ(2.286) ≈ 0.0111.
5a. K¸t luªn: vîi α = 0.05, ta câ p = 0.0111 < 0.05 = α n¶n b¡c bä H0 .
Ta k¸t luªn vîi ë tin cªy 95% r¬ng tèc ë trung b¼nh t¤i àa iºm
F lîn hìn 65 mph. àa iºm F l àa iºm tèt º °t radar kiºm
so¡t tèc ë.

TH: Ph÷ìng sai σ 2 KHÆNG bi¸t - Th½ dö 2
V½ dö 2.4
Mët cæng ty s£n xu§t pin tuy¶n bè r¬ng tuêi thå trung b¼nh cõa mët
lo¤i pin do cæng ty s£n xu§t ra tèi thiºu b¬ng 240 gií. Kh£o s¡t mët
mü gçm 18 vi¶n pin thu ÷ñc sè li»u sau
237 242 244 262 225 218
242 258 243 234 236 228
232 230 254 220 232 240
Gi£ sû r¬ng tuêi thå lo¤i pin n y tu¥n theo ph¥n phèi chu©n.
(a) V³ ç thà stem-leafs (ç thà th¥n-l¡) cho tªp dú li»u tr¶n.
Nhªn x²t v· ph¥n phèi cõa dú li»u.
(b) Vîi mùc þ ngh¾a 5%, ta câ thº b¡c bä tuy¶n bè cõa cæng ty s£n
xu§t pin hay khæng?

TH: Ph÷ìng sai σ 2 KHÆNG bi¸t - Th½ dö 2
Gñi þ: (a) º v³ ç thà Stem-Leaf (th¥n-l¡), ta c¦n sp x¸p dú li»u

theo thù tü khæng gi£m, ta ÷ñc
218 220 225 228 230 232

232 258 234 236 240 242
242 243 244 254 258 262

One-sample test Kiºm ành gi£ thuy¸t cho t l»
Outline

B i to¡n:
Cho têng thº X , trong â p l t l» ph¦n tû mang °c t½nh A n o
â trong têng thº, v tham sè p l khæng bi¸t (unknown).
Tø mü ngü nhi¶n (X1 , X2 , ..., Xn ), vîi mùc þ ngh¾a α cho tr÷îc,
thüc hi»n kiºm ành:

H0 : p = p0 , H0 : p = p0 , H0 : p = p0 ,
(a) (b) (c)
H1 : p ̸= p0 . H1 : p < p0 . H1 : p > p0 .
Gi£ ành:
Khi cï mü n lîn, º ph¥n phèi chu©n x§p x¿ ph¥n phèi nhà thùc
th¼ c¦n £m b£o i·u ki»n
n.p0 ≥ 5, v n.(1 − p0 ) ≥ 5.

Quan s¡t sü xu§t hi»n cõa bi¸n cè "ph¦n tû mang °c t½nh A"
trong n ph²p thû ëc lªp.
Khi â, gåi Y l sè l¦n xu§t hi»n bi¸n cè tr¶n, th¼ Y ∼ B(n, p), v
Y
Pb = ,
n
l mët ÷îc l÷ñng khæng ch»ch cho p.
Khi â, gi£ sû H0 óng, th¼ thèng k¶

Pb − p0
Z0 = q ,
p0 .(1−p0 )
n
÷ñc x§p x¿ theo ph¥n phèi chu©n tc N (0, 1), v chån Z0 º x²t
ti¶u chu©n kiºm ành.

1. Ph¡t biºu gi£ thuy¸t v èi thuy¸t.
3. Vîi t l» mü pb, t½nh gi¡ trà thèng k¶ kiºm ành:

pb − p0
z0 = q .
p0 .(1−p0 )
n


Gi£ thuy¸t Mi·n b¡c bä
H0 : p = p0 n o
H1 : p ̸= p0 Wα = z0 : |z0 | > z1− α2
H0 : p = p0
H1 : p < p0 Wα = {z0 : z0 < −z1−α }
H0 : p = p0
H1 : p > p0 Wα = {z0 : z0 > z1−α }
B£ng 5: Mi·n b¡c bä cho b i to¡n kiºm ành t l».
b¡c bä H0 ho°c ch÷a õ cì sð º b¡c bä H0.
Sû döng p-gi¡ trà

T½nh p-gi¡ trà düa theo èi thuy¸t v k¸t luªn b¡c bä H0 khi
p-gi¡ trà ≤ α,
Cæng thùc t½nh p-gi¡ trà theo c¡c b i to¡n kiºm ành t÷ìng tü nh÷ B£ng 2.

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho t l» - Th½ dö
V½ dö 2.5
Trong ký ngh¿ gi¡ng sinh v ¦u n«m mîi, Cöc An to n giao thæng ¢ thèng
k¶ ÷ñc r¬ng câ 500 ng÷íi bà th÷ìng n°ng v 25000 ng÷íi bà th÷ìng nhµ do
c¡c vö va ch¤m giao thæng tr¶n to n quèc. Theo thæng c¡o cõa cöc ATGT th¼
kho£ng 50% sè vö tai n¤n câ li¶n quan ¸n r÷ñu bia. Kh£o s¡t ngü nhi¶n 120
vö va ch¤m giao thæng th§y câ 67 vö do £nh h÷ðng cõa r÷ñu bia.
Sû döng sè li»u tr¶n º kiºm ành thæng c¡o cõa Cöc ATGT vîi mùc þ ngh¾a
α = 5%.
Gñi þ: C¡c b÷îc kiºm ành:

1. Ph¡t biºu gi£ thuy¸t: theo dú ki»n b i to¡n, x²t p0 = 0.5,

H0 : p = p0 = 0.5,
H1 : p ̸= p0 .
2. X¡c ành mùc þ ngh¾a α = 0.05.

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho t l» - Th½ dö (tt)

Gñi þ:(tt) C¡c b÷îc kiºm ành:
3. T½nh gi¡ trà thèng k¶ kiºm ành: vîi p0 = 0.5 v n = 120, ta câ
r r
67 p0 .(1 − p0 ) 0.5.(1 − 0.5)
pb = v σpb = = = 0.045644,
120 n 120
67
pb − p0 pb − p0 − 0.5
z0 = r = = 120 = 1.28.
p0 .(1 − p0 ) σpb 0.045644
n
4. X¡c ành mi·n b¡c bä: ta s³ b¡c bä H0 n¸u z0 > z1− α2 = z0.975 = 1.96,
ho«c b¬ng c¡ch t½nh p-gi¡ trà (p-value)
p-gi¡ trà = 2. 1 − Φ(z0 ) = 2. 1 − Φ(1.28) ≈ 2.(1 − 0.8977) = 0.2006.

5. KL: do z0 = 1.28 < 1.96 = z1− α2 (ho°c p-gi¡ trà = 0.2006 > 0.05 = α)
⇒ ch÷a õ cì sð º b¡c bä gi£ thuy¸t H0 .
Kiºm ành gi£ thuy¸t cho t l» - Th½ dö 2
V½ dö 2.6
Trong i·u trà mët lo¤i b»nh truy·n nhi¹m, mët lo¤i thuèc ÷ñc bi¸t câ
hi»u qu£ i·u trà th nh cæng 72% sè ca nhi¹m b»nh. Mët lo¤i thuèc
mîi ÷ñc ph¡t triºn v thû nghi»m cho th§y câ hi»u qu£ i·u trà th nh
cæng 42 ca trong sè 50 ca nhi¹m b»nh.
Câ b¬ng chùng õ m¤nh º k¸t luªn r¬ng lo¤i thuèc mîi hi»u qu£ hìn
lo¤i thuèc cô hay khæng?
T½nh p-gi¡ trà.

Two-sample test
Outline

Two-sample test
Kiºm ành gi£ thuy¸t cho tr÷íng hñp hai mü ëc lªp
Nëi dung ch½nh:
Kiºm ành gi£ thuy¸t so s¡nh hai trung b¼nh (ký vång) cõa hai
têng thº
• Tr÷íng hñp bi¸t ph÷ìng sai;
• Tr÷íng hñp khæng bi¸t ph÷ìng sai, cï mü lîn;
• Tr÷íng hñp khæng bi¸t ph÷ìng sai, cï mü nhä

□ So s¡nh hai ph÷ìng sai;
□ Tr÷íng hñp σ12 = σ22 = σ ;
□ Tr÷íng hñp σ12 ̸= σ22 .
Kiºm ành gi£ thuy¸t so s¡nh hai t l»;

XSTK-5 - 1-Chương5 - Phần1-Kiểm định giả thuyết thống kê

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

XSTK-5 - 1-Chương5 - Phần1-Kiểm định giả thuyết thống kê

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ch÷ìng 5:

KIM ÀNH GI THUYT THÈNG K

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 1 / 59

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 2 / 59

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 3 / 59

B i to¡n kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶

Nhúng nëi dung ch½nh:

ành ngh¾a gi£ thuy¸t thèng k¶.

Gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t.

Mi·n b¡c bä - Ti¶u chu©n kiºm ành.

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II.

p-gi¡ trà (p-value ).

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 4 / 59

Gi£ thuy¸t thèng k¶ - ành ngh¾a

ành ngh¾a 1.1

Gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t

ành ngh¾a 1.3

Gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t - Th½ dö

H0 : µ = 0, Khæng câ £nh h÷ðng cõa thuèc l¶n huy¸t ¡p b¶nh nh¥n,

H1 : µ ̸= 0, Câ £nh h÷ðng cõa thuèc l¶n huy¸t ¡p b¶nh nh¥n.

H0 : p ≤ 0.05, T l» s£n ph©m k²m ð mùc ch§p nhªn ÷ñc,

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 7 / 59

C¡ch °t gi£ thuy¸t

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 8 / 59

C¡ch °t gi£ thuy¸t

• Kiºm ành mët ph½a b¶n ph£i:

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 9 / 59

Mi·n b¡c bä - Ti¶u chu©n kiºm ành

ành ngh¾a 1.5

Mi·n b¡c bä - Ti¶u chu©n kiºm ành

Tø m¨u thüc nghi»m n y, ta t½nh ÷ñc gi¡ trà cö thº cõa T

N¸u t ∈ Wα th¼ ta b¡c bä gi£ thuy¸t H0 ;

N¸u t ∈ Wαc th¼ ta k¸t luªn ch÷a õ cì sð º b¡c bä gi£ thuy¸t H0 .

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 11 / 59

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II

▷ Sai l¦m lo¤i II

β = P T ∈ Wαc H1 = P Khæng b¡c bä H0 H0 sai .

V (1 − β) gåi l ë m¤nh cõa kiºm ành.

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II

Khæng câ sai l¦m Sai l¦m lo¤i II

Sai l¦m lo¤i I Khæng câ sai l¦m

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 13 / 59

ë m¤nh cõa kiºm ành

ành ngh¾a 1.6

π = 1 − P T ∈ Wαc H0 sai = P T ∈ Wα H0 sai

Mët thèng k¶ kiºm ành tèt s³ câ ë m¤nh cao.

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 14 / 59

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II -Th½ dö

V¼ X l mët ÷îc l÷ñng iºm tü nhi¶n cõa µ, n¶n câ v´ hñp lþ º ch§p

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II -Th½ dö

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 16 / 59

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II -Th½ dö (tt)

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 17 / 59

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II -Th½ dö (tt)

C¡ch thù hai º gi£m α l t«ng cï m¨u kh£o s¡t.

β = P Khæng b¡c bä H0 |H0 sai .

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II -Th½ dö (tt)

Sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II -Th½ dö (tt)

Mi·n ch§p nhªn n α β vîi µ = 52 β vîi µ = 50.5

48.5 ≤ x ≤ 51.5 10 0.0574 0.2643 0.8923

48 ≤ x ≤ 52 10 0.0114 0.5 0.9705

48.5 ≤ x ≤ 51.5 16 0.0164 0.2119 0.9445

48 ≤ x ≤ 52 16 0.0014 0.5 0.9918

KIM ÀNH GI THUYT THÈNG K

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 1 / 59

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 2 / 59

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 3 / 59

B i to¡n kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶

ành ngh¾a gi£ thuy¸t thèng k¶.

Gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t.

Mi·n b¡c bä - Ti¶u chu©n kiºm ành.

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 4 / 59

Gi£ thuy¸t thèng k¶ - ành ngh¾a

ành ngh¾a 1.1

Gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t

ành ngh¾a 1.3

Gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t - Th½ dö

H0 : p ≤ 0.05, T l» s£n ph©m k²m ð mùc ch§p nhªn ÷ñc,

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 7 / 59

C¡ch °t gi£ thuy¸t

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 8 / 59

C¡ch °t gi£ thuy¸t

• Kiºm ành mët ph½a b¶n ph£i:

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 9 / 59

Mi·n b¡c bä - Ti¶u chu©n kiºm ành

ành ngh¾a 1.5

Mi·n b¡c bä - Ti¶u chu©n kiºm ành

Tø m¨u thüc nghi»m n y, ta t½nh ÷ñc gi¡ trà cö thº cõa T

N¸u t ∈ Wαc th¼ ta k¸t luªn ch÷a õ cì sð º b¡c bä gi£ thuy¸t H0 .

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 11 / 59

V (1 − β) gåi l ë m¤nh cõa kiºm ành.

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 13 / 59

ë m¤nh cõa kiºm ành

ành ngh¾a 1.6

Mët thèng k¶ kiºm ành tèt s³ câ ë m¤nh cao.

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 14 / 59

V¼ X l mët ÷îc l÷ñng iºm tü nhi¶n cõa µ, n¶n câ v´ hñp lþ º ch§p

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 16 / 59

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 17 / 59

C¡ch thù hai º gi£m α l t«ng cï m¨u kh£o s¡t.

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 20 / 59

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 21 / 59

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 23 / 59

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho tr÷íng hñp mët m¨u

B i to¡n: Kiºm ành gi£ thuy¸t cho t l».

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 24 / 59

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 25 / 59

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)

C¡c gi£ ành:

• M¨u ng¨u nhi¶n X1 , X2 , ..., Xn ÷ñc chån tø têng thº câ

• Ph÷ìng sai σ 2 ¢ bi¸t.

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 26 / 59

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)

C¡c b÷îc kiºm ành

1. Ph¡t biºu gi£ thuy¸t khæng v èi thuy¸t.

2. X¡c ành mùc þ ngh¾a α.

3. L§y m¨u ng¨u nhi¶n cï n v t½nh thèng k¶ kiºm ành

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 27 / 59

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)

C¡c b÷îc kiºm ành (tt)

èi thuy¸t Mi·n b¡c bä

B£ng 1: Mi·n b¡c bä vîi èi thuy¸t H1 t÷ìng ùng.

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)

Gi£ thuy¸t kiºm ành p - gi¡ trà

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho ký vång (trung b¼nh)

V½ dö 2.1 (Kiºm ành 2 ph½a)

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 30 / 59

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)

2. X¡c ành mùc þ ngh¾a: α = 0.03.

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)

V½ dö 2.2 (Kiºm ành 1 ph½a)

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 33 / 59

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)

2. X¡c ành mùc þ ngh¾a: α = 0.05.

4. X¡c ành mi·n b¡c bä: b¡c bä H0 khi z0 > z1−α .

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)

Ph¦n 1: Kiºm ành gi£ thuy¸t cho mët m¨u.

Dat T. Nguyen Kiºm ành gi£ thuy¸t thèng k¶ VNUHCM-US 36 / 59

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)

B i to¡n kiºm ành ang x²t câ 3 d¤ng,

Kiºm ành gi£ thuy¸t cho trung b¼nh (ký vång)

s³ ÷ñc x§p x¿ theo ph¥n phèi chu©n tc N (0, 1).