CH ÖÔ NG 2

MOÙ N G NOÂ N G

1./. KHAÙI NIEÄM CHUNG VEÀ MOÙNG NOÂNG

1.1/ ÑÒNH NGHÓA
* moùng: phaàn môû roäng ñaùy CT ñeå taêng dieän tích tieáp xuùc nhaèm giaûm aùp löïc truyeàn
leân neàn ñaát nhaèm muïc ñích luùn ít vaø ñaát khoâng bò tröôït.
* neàn: khu vöïc ñaát naèm ngay saùt ñaùy moùng tröïc tieáp gaùnh ñôõ moùng
Moùng noâng ñöôïc ñònh nghóa nhö phaàn môû
Maët neàn CT roäng cuûa ñaùy coâng trình, tieáp nhaän taûi troïng
coâng trình vaø truyeàn vaøo ñaát neàn sao cho
MOÙNG neàn coøn öùng xöû an toaøn vaø bieán daïng ñuû beù
ñeå khoâng laøm hö hoûng keát caáu beân treân vaø
aûnh höôûng ñeán tính naêng laøm vieäc cuûa coâng
trình.
NEÀN: khu v c
Xeùt theo ñaëc ñieåm laøm vieäc cuûa ñaát neàn,
tr c tie
moät moùng ñöôïc goïi laø moùng noâng khi toaøn
ga h moùng boä taûi troïng coâng trình truyeàn qua moùng
ñöôïc gaùnh ñôõ bôûi ñaát neàn ôû döôùi ñaùy moùng
coøn phaàn löïc ma saùt vaø dính cuûa ñaát xung
quanh moùng ñöôïc boû qua.
Hình 2-1 Sô sô ñoà Neàn- Moùng

Cuõng coù ñònh nghóa döïa vaøo nhieàu quan traéc thöïc nghieäm keát hôïp vôùi thí
nghieäm xuyeân tónh CPT nhö sau:
De/B < 1,5 vôùi B laø beà roäng moùng vaø De laø chieàu saâu ngaøm moùng töông ñöông
trong ñaát coù daïng nhö sau:

qc
Df
De Söùc khaùng muõi thí
z nghieäm CPT theo chieàu
saâu
Hình 2-2 Chieàu saâu ngaøm moùng

60
 D
1
q ce 0
De  q c ( z )dz (2.1)

trong ñoù qce laø söùc khaùng muõi töông ñöông ñöôïc tính theo coâng thöùc:
D 3a
1
3a  b Db
q ce  q cc ( z )dz (2.2)

vôùi qcc(z) laø söùc khaùng muõi qc(z) san baèng caùc giaù trò lôùn hôn 1,3 qcm laø giaù trò
trung bình cuûa qc(z) trong khoaûng töø (D-b) ñeán (D+3a):
D 3a
1
3a  b Db
q cm  q c ( z )dz (2.3)

caùc giaù trò a=B/2 neáu B>1m,

a=0,5m neáu B<1m,
b = min{a,h} vôùi h laø chieàu saâu moùng ñaët trong lôùp ñaát chòu löïc.
qc

qcm
D h qce 1,3qcm
b

3a

Hình 2-3 Sô ñoà tính chieàu saâu ngaøm moùng

Ñôn giaûn hôn, moùng coù theå xem laø moùng noâng khi 2B  Df ( chieàu saâu choân
moùng Df nhoû hôn hai laàn beà roäng moùng B), cho moùng noâng rieâng leû döôùi töøng coät.

N Phaàn ñaùy coâng N

Hy Mx trình Hy Mx

B Maët moùng Df B
Df
y y

R
Ñaùy moùng z z

Hình 2-4 Sô ñoà chòu taûi cuûa moät moùng noâng

Trong tính toaùn moùng noâng, vaán ñeà öùng suaát tieáp xuùc hay phaûn löïc neàn taùc ñoäng
leân ñaùy moùng luoân laø vaán ñeà phöùc taïp. Haàu heát caùc nghieân cöùu thöïc nghieäm cho
thaáy raèng phaûn löïc ñaát neàn phuï thuoäc vaøo caùc ñieàu sau:
 Caùch lan truyeàn taûi troïng töø moùng vaøo ñaát hay noùi caùch khaùc laø tuøy thuoäc
vaøo ñoä cöùng cuûa moùng.

61
 Loaïi ñaát neàn: ñaù, ñaát dính hoaëc ñaát rôøi vaø traïng thaùi cuûa chuùng.
 Chieàu saâu choân moùng.
 Thôøi gian coá keát ñoái vôùi ñaát haït mòn.
 Kích thöôùc vaø tæ leä caùc caïnh cuûa moùng.

Mo g c ng Moùng chòu uoán Mo g c ng Moùng chòu uoán

ng sua tie xu v i ne la� c ng ng sua tie xu v i ne la� d h

Mo g c ng Moùng chòu uoán

ng sua tie xu v i ne la� ca

Hình 2-5 Caùc daïng bieåu ñoà phaûn löïc ñaát neàn leân ñaùy moùng
Theo caùc keát quaû nghieân cöùu thöïc nghieäm cuûa Gueùrrin vaø caùc coäng söï cho thaáy,
vôùi moùng ñôn chòu taûi ñuùng taâm coù theå phaân chia thaønh moät soá tröôøng hôïp sau:
Neàn laø ñaát coù ñoä cöùng trung bình trôû leân vaø moùng coù ñoä cöùng lôùn (moùng daày)
seõ coù ñoä luùn ñeàu thì phaûn löïc ñaát neàn phía hai bieân moùng raát lôùn vaø nhoû nhaát ôû
taâm moùng, sau ñoù do aùp löïc ôû caùc bieân lôùn hôn khaû naêng chòu taûi cuûa neàn neân
aùp löïc ñaát chuyeån daàn vaøo phía trong daãn ñeán daïng yeân ngöïa nhö hình treân.
Neáu moùng bieán daïng uoán ñöôïc, ban ñaàu phaûn löïc neàn lôùn nhaát ôû vuøng chaân coät,
sau ñoù, phaûn löïc neàn coù khuynh höôùng tieán daàn tôùi phaân boá ñeàu.
Neàn laø ñaát dính döôùi moùng cöùng laãn moùng meàm do löïc dính cuûa ñaát, phaûn löïc
neàn phaân boá daïng yeân ngöïa nhöng xaáp xæ vôùi giaù trò trung bình cuûa aùp löïc phaân
boá ñeàu hôn.
Neàn laø ñaát caùt, do khoâng coù löïc dính giöõa caùc haït neân ôû phaàn bieân moùng ñaát bò
phaù hoaïi deûo, öùng suaát ñaùy moùng phaân boá laïi daïng parabol maø phaàn lôùn nhaát ôû
taâm moùng. Moùng caøng meàm thì giaù trò cöïc ñaïi ôû khu vöïc taâm moùng caøng lôùn.
Khi moùng chòu hai taûi taäp trung ñaët ôû hai bieân phaûn löïc neàn luoân coù daïng yeân
ngöïa cho moïi loaïi ñaát neàn.
Caùc dieãn tieán söûa ñoåi öùng suaát tieáp xuùc xaûy ra gaàn nhö töùc khaéc ngay khi ñaët taûi
cho ñaát thoaùt nöôùc nhanh. Coøn vôùi ñaát thoaùt nöôùc chaäm nhòp ñoä thay ñoåi phaûn

62
 löïc ñaát neàn naøy phuï thuoäc vaøo thôøi gian phaân taùn aùp löïc nöôùc loã roãng thaëng dö
trong ñaát neàn.
Trong thöïc teá tính toaùn khoù coù theå xeùt heát caùc giai ñoaïn thay ñoåi bieåu ñoà thöïc
cuûa phaûn löïc ñaùy moùng. Thöôøng coù hai caùch choïn bieåu ñoà phaûn löïc neàn trong
tính toaùn neàn moùng:
 Vôùi moùng tuyeät ñoái cöùng, phaûn löïc neân ñöôïc chaáp nhaän laø phaân boá tuyeán
tính, nghóa laø phaân boá ñeàu vôùi taûi taäp trung ñaët ñuùng taâm, phaân boá hình
thang hoaëc tam giaùc vôùi taûi taäp trung leäch taâm.
 Vôùi moùng chòu uoán, aùp löïc ñaùy moùng thöôøng ñöôïc giaû thuyeát laø tyû leä vôùi
chuyeån vò thaúng ñöùng ñaùy moùng hay laø bieán daïng ñaøn hoài cuûa ñaát neàn,
thöôøng ñöôïc goïi laø neàn Winkler vaø ñaát neàn ñöôïc ñaëc tröng baèng heä loø xo
ñaøn hoài.
1.2/ PHAÂN LOAÏI
Theo hình daïng moùng noâng coù theå chia thaønh:
 Moùng ñôn leäch taâm nhoû
 Moùng ñôn leäch taâm lôùn nhö moùng chaân vòt
 Moùng phoái hôïp ñaët döôùi hai coät
 Moùng baêng moät phöông vaø hai phöông döôùi nhieàu coät hoaëc döôùi töôøng chòu
löïc
 Moùng beø döôùi nhieàu coät hoaëc nhieàu töôøng cuûa moät phaàn hoaëc toaøn boä coâng
trình. Moùng beø coù theå caáu taïo daïng baûn, daïng saøn naám, daïng beø hoäp.
N N
Mx Mx N
Hy Hy Mx
Hy
Df Df Df

y y y
B B B

z z z
x x x
ey ey ey
L H H
N N N
L L

B B B
Hình 2-6 Sô ñoà moùng ñôn chòu taûi leäch taâm beù vaø lôùn
Theo caùch thi coâng thì coù moùng laép gheùp ñöôïc cheá taïo saün vaø moùng thi coâng
taïi choå thöôøng ñöôïc goïi laø moùng toaøn khoái.
Theo vaät lieäu, moùng noâng coù theå phaân chia thaønh caùc loaïi sau:
 moùng gaïch chæ thích hôïp cho taûi troïng nhoû vaø naèm treân möïc nöôùc ngaàm

63
  moùng ñaù hoäc xaây thích hôïp cho taûi troïng trung bình, naèm treân hoaëc döôùi
möïc nöôùc ngaàm vaø chæ chòu öùùng suaát neùn
 moùng beâtoâng khoái ñöôïc söû duïng trong caùc moùng chæ chòu öùùng suaát neùn
 moùng beâtoâng coát theùp ñöôïc söû duïng phoå bieán trong moïi tröôøng hôïp.
Theo ñoä cöùng, moùng noâng coù theå phaân chia thaønh:
 moùng cöùng coù ñoä luùn ñoàng ñeàu trong toaøn moùng.
 moùng meàm hoaëc moùng chòu uoán laø moùng coù theå bieán daïng cong ñöôïc.

3
2

1 4
Moùng phoái hôïp

1 : Moùng phoái hôïp chöõ nhaät

2 : Moùng phoái hôïp bôûi daàm noái
3 : Moùng phoái hôïp hình thang
4 : Moùng beø

Moùng beø daïng baûn

Moùng beø daïng saøn naám

Maët baèng moät moùng beø

Moùng beø daïng hoäp

Hình 2-7 Caùc daïng moùng phoái hôïp vaø moùng beø

Ñoâi khi moùng ñôn coøn ñöôïc phaân loaïi theo ñoä leäch taâm cuûa taûi thaúng ñöùng taùc
ñoäng leân moùng:
- moùng ñôn chòu taûi ñöùng ñuùng taâm hoaëc leäch taâm nhoû raát thöôøng gaëp trong caùc
moùng coät cuûa nhaø daân duïng, loaïi naøy chæ caàn kieåm tra khaû naêng chòu taûi cuûa neàn
ñaát vaø ñoä luùn cho pheùp maø khoâng caàn kieåm tra goùc xoay.

64
 - moùng ñôn chòu taûi ñöùng leäch taâm lôùn, ñoä leäch taâm naøy do moment lôùn so vôùi
löïc ñöùng nhö: moùng töôøng chaén; moùng cuûa khaùn ñaøi moät maùi hoaëc do leäch taâm
hình hoïc giöõa taâm cuûa ñaùy coâng trình vaø taâm moùng nhö: moùng bieân cuûa coâng trình
xaây chen. Loaïi moùng naøy ngoaøi vieäc kieåm tra khaû naêng chòu taûi cuûa neàn coøn phaûi
kieåm tra goùc xoay cuûa baûn thaân moùng.
Coù nhieàu phöông phaùp tính toaùn moùng ñôn coù theå phaân chia theo loaïi taûi taùc
ñoäng:
- moùng chuû yeáu chòu taûi thaúng ñöùng, taûi ngang nhoû hôn taûi ñöùng nhö caùc moùng
coâng trình xaây döïng daân duïng vaø coâng nghieäp. OÅn ñònh cuûa moùng phuï thuoäc vaøo
ñoä luùn vaø söùc chòu taûi ñöùng an toaøn cho pheùp cuûa neàn ñaát.
- moùng chuû yeáu chòu taûi ngang nhö moùng cuûa bôø keø; töôøng chaén ñaát; moá caàu; ñeâ
ñaäp; truï quaït gioù; truï ñieän … OÅn ñònh caùc loaïi moùng naøy phuï thuoäc vaøo cöôøng ñoä
choáng tröôït cuûa neàn ñaát
Ngoaøi ra khi moùng ñôn ñaët treân ñaát cöùng, ñaát quaù coá keát maïnh hoaëc ñaù, vieäc
tính toaùn oån ñònh neàn moùng chuû yeáu döïa vaøo cöôøng ñoä chòu taûi cuûa neàn ñaát.
1.3 CHIEÀU SAÂU ÑAËT MOÙNG
Chieàu saâu ñaët moùng ñöôïc löa choïn theo
- ñoä saâu möïc nöôùc ngaàm
- saâu hôn vuøng nöùt neû do khí haäu gaây ra
- traùnh taùc ñoäng reå caây lôùn
- thaáp hôn caùc ñöôøng oáng thoaùt caáp nöôùc ngaàm, caùc ñöôøng daây ñieän ngaàm.

Hình 2-8 ñieàu kieän ñaët moùng laân caän

KHI HAI MOÙNG ÑAËT CAÏNH NHAU, ÑEÅ TRAÙNH AÛNH
HÖÔÛNG LAÃN NHAU CHIEÀU SAÂU ÑAËT MOÙNG CUÛA CHUÙNG
PHAÛI NHOÛ HÔN ÑOÄ DOÁC LÔÙN NHAÁT LAØ 2/3 NHÖ HÌNH 2.8

2./. TÍNH TOAÙN MOÙNG ÑÔN CHÒU TAÛI THAÚNG ÑÖÙNG

ÑUÙNG TAÂM
Coù nhieàu phöông phaùp tính toaùn moùng ñôn chòu taûi ñöùng ñuùng taâmcoù theå phaân
chia thaønh hai nhoùm chính:

65
 - Nhoùm thöù nhaát tính toaùn döïa theo söùc chòu taûi cho pheùp suy töø söùc chòu taûi cöïc
haïn hoaëc giôùi haïn cuûa neàn ñaát.
- Nhoùm thöù hai tính toaùn döïa theo ñoä luùn cho pheùp vaø goùc xoay cho pheùp cuûa
moät moùng rieâng leû vaø ñoä luùn leäch cho pheùp giöõa hai moùng laân caän.

Df N p
q=Df
y y
B

HÌNH 2-9 SÔ ÑOÀ TAÛI VAØ AÙP LÖÏC ÑAÙY MOÙNG CUÛA MOÄT
MOÙNG NOÂNG CHÒU TAÛI ÑUÙNG TAÂM
Theo quy phaïm xaây döïng 45-78 (SNIP 15-74), moät moùng noâng chòu taûi ñöùng
ñuùng taâm ñöôïc tính theo traïng thaùi giôùi haïn veà bieán daïng cho neàn ñaát (khoâng phaûi
laø ñaát yeáu), vaø traïng thaùi giôùi haïn veà cöôøng ñoä cho keát caáu moùng, coù theå chia coâng
vieäc tính toaùn naøy laøm 4 böôùc nhö sau:
 Böôùc 1 : Kieåm tra öùng suaát ñaùy moùng ñuû nhoû ñeå neàn coøn öùng xöû nhö
“vaät lieäu ñaøn hoài”
Rtc= RII
O Ple Pult P

A
B

S
C

Hình 2-10 Caùc söùc chòu taûi treân ñöôøng quan heä taûi troïng P – ñoä luùn S
Quan heä öùng suaát vaø bieán daïng cuûa ñaát neàn heát söùc phöùc taïp maø cho ñeán ngaøy nay,
chöa coù ñöôïc moät coâng thöùc toaùn hoïc ñôn giaûn naøo ñeå moâ taû quan heä naøy moät caùch
ñaày ñuû. Töø caùc thöïc nghieäm trong phoøng vaø hieän tröôøng ñaõ ñöôïc ghi nhaän, xeùt moät
caùch toång quaùt, ñöôøng cong quan heä öùng suaát vaø bieán daïng (S-P) cuûa neàn ñaát döôùi
moät dieän chòu taûi goàm caùc giai ñoaïn nhö sau:
- Trong phaàn ñaàu cuûa ñöôøng taûi troïng P – ñoä luùn S coù daïng tuyeán tính OA, neàn
ñaát xem nhö moät vaät theå “bieán daïng tuyeán tính” gaàn vôùi phaàn chòu neùn cuûa vaät theå
“ñaøn hoài”, giôùi haïn ñaøn hoài Ple coù theå ñöôïc xaùc ñònh baèng coâng thöùc cuûa

66
Pouzinevski, trong phöông phaùp nöûa khoâng gian bieán daïng tuyeán tính öùng vôùi vuøng
bieán daïng deûo vöøa môùi baét ñaàu xuaát hieän ôû bieân dieän chòu taûi

cot g   
Ple  D f 2  c cot g (2.4)
 
cot g    cot g   
2 2
vôùi  : laø troïng löôïng theå tích cuûa ñaát neàn
Df : laø chieàu saâu choân moùng
 : goùc ma saùt trong cuûa ñaát
c : löïc dính ñôn vò cuûa ñaát
- Phaàn keá tieáp AB cuûa ñöôøng cong S-P coù daïng phi tuyeán coù theå xem neàn ñaát
öùng xöû nhö moät vaät theå “ñaøn hoài-deûo”.
Trong giai ñoaïn naøy, neáu vuøng bieán daïng chaûy deûo coøn ñuû beù so vôùi toaøn neàn,
xem xeùt moät caùch gaàn ñuùng thì neàn ñaát coù theå töông ñoàng nhö “vaät lieäu ñaøn
hoài”. Chính treân cô sôû naøy QPXD 45-70 vaø 45-78 cuûa Vieät Nam ñeà nghò söû
duïng taûi troïng taùc ñoäng öùng vôùi vuøng bieán daïng deûo phaùt trieån, tính töø ñaùy dieän
chòu taûi xuoáng moät ñoä saâu baèng ¼ beà roäng dieän chòu taûi, nhö söùc chòu taûi cuûa
neàn ñaát.
 B c  
   D f   
4  tg 
R tc  m     *D f 
  
 cot g    2 
 
Ñeå tieän vieäc söû duïng, Rtc ñöôïc vieát döôùi daïng :
p tc  R tc  m( AB  BD f  *  Dc tc ) theo QPXD 45-70 (2.5)
m1 m 2
hoaëc p tc  R II  ( AB II  BD f  II*  Dc II ) theo QPXD 45-78 (2.6)
k tc
Trong ñoù: ptc laø aùp löïc ôû ñaùy moùng
Caùc heä soá söùc chòu taûi A, B, D tham khaûo chöông I
- Ñoaïn BC treân ñöôøng S-P laø giai ñoaïn tröôït trong neàn ñaát, coù theå xem neàn
ñaát nhö moät vaät theå “ñaøn hoài-deûo lyù töôûng”, ñoä luùn cuûa neàn do aûnh höôûng cuûa söï
di chuyeån ngang cuûa caùc haït ñaát maø khoâng phaûi do söï giaûm heä soá roãng. Söùc chòu
taûi cöïc haïn Pult cuûa ñaát neàn coù theå öôùc löôïng theo caùc taùc giaû ñaõ ñöôïc giôùi thieäu
trong chöông I.
Caùc phöông phaùp tính neàn theo traïng thaùi cöôøng ñoä ñeàu döïa vaøo öùng suaát cho
pheùp qa ñöôïc suy töø söùc chòu taûi cöïc haïn Pult.
P b
qa  ult , vôùi p ult  q ult  N   cN c  qN q
FS 2
hoaëc söùc chòu taûi theo ñoä luùn quy ñònh suy töø coâng thöùc tính luùn cuûa lyù thuyeát
baùn khoâng gian ñaøn hoài tuyeán tính.
Sa E pb max (1   2 )
pa  ñöôï c suy töø coâ ng thöù c : S 
b max (1   2 ) E

67
 Khi moùng chuû yeáu chòu taûi ngang H seõ phaûi thoûa ñieàu kieän:
T
H  ult vôùi Tult laø khaû naêng chòu taûi ngang cöïc haïn cuûa neàn vaø coù theå coù ñöôïc
FS
töø thí nghieäm baøn keùo hieän tröôøng hoaëc töø thaønh phaàn naèm ngang cuûa söùc chòu taûi
giôùi haïn taùc ñoäng xieân trong thí nghieäm baøn neùn.

Tult

P
O Ple Pap Pult

Hình 2-11 Quan heä aùp löïc ñöùng vaø ngang cuûa thí nghieäm baøn keùo hieän tröôøng
Do ñoù, söùc chòu taûi tieâu chuaån Rtc cuûa ñaát neàn ñöôïc tính vôùi caùc giaù trò beù cuûa
ctc, tc vaø tc, hoaëc RII cuûa ñaát neàn ñöôïc tính vôùi caùc giaù trò beù cuûa cII, II vaø II ñöôïc
thoáng keâ caùc chæ tieâu rieâng cuûa moät ñôn nguyeân ñòa chaát theo phöông phaùp bình
phöông cöïc tieåu vôùi xaùc suaát tin caäy  = 0,85. Neáu caùc chæ tieâu rieâng choáng caét c, 
coù ñöôïc töø thí nghieäm caét tröïc tieáp, thí nghieäm naøy khoâng kieåm tra ñöôïc aùp löïc
nöôùc loã roãng trong quaù trình caét vaø c,  ñöôïc veõ trong maët toång öùng suaát neân thaønh
phaàn ma saùt döôùi ñaùy moùng ½ bN neân tính vôùi troïng löôïng rieâng baõo hoøa.
Neáu tính söùc chòu taûi vaøo giai ñoaïn töùc thôøi (short term) ngay khi hoaøn taát coâng
trình, neàn ñaát chöa kòp thoaùt nöôùc loå roãng thaëng dö, ñöôïc tính vôùi caùc giaù trò cuu, uu
cuûa phöông phaùp caét nhanh khoâng coá keát, vôùi phöông phaùp naøy troïng löôïng ñôn vò
theå tích cuûa ñaát neàn laø  khoâng xeùt löïc ñaåy noåi Archimeøde leân caùc haït.
Tröø ñaát caùt söùc chòu taûi tieâu chuaån Rtc ñöôïc tính vôùi troïng löôïng ñôn vò ñaåy noåi
cuûa neàn caùt, ’, vì heä soá thaám cuûa caùt raát lôùn neân ngay khi hoaøn taát coâng trình aùp
löïc nöôùc loå roãng thaëng dö  u (do taûi cuûa coâng trình gaây ra), phaân taùn haàu heát.
Thoâng thöôøng vôùi ñaát caùt, keát quaû caùc thí nghieäm caét nhanh treân maùy caét tröïc tieáp
coù cuøng keát quaû vôùi thí nghieäm coá keát – thoaùt nöôùc.
Böôùc 2 : Kieåm tra bieán daïng cuûa neàn hoaëc ñoä luùn ôû taâm moùng, S0, ñuû nhoû ñeå
khoâng caûn trôû vieäc söû duïng bình thöôøng cuûa nhaø vaø coâng trình, hoaëc traùnh giaûm
tính beàn vöõng laâu daøi cuûa coâng trình. Ñaëc bieät ñoä luùn leäch giöõa caùc moùng hoaëc goùc
xoay, i, cuûa moät moùng cuõng phaûi ñuû nhoû ñeå khoâng gaây ra noäi löïc phuï nguy hieåm
cho keát caáu coâng trình.
S0  Sgh vaø i  igh (2.7)
Coâng vieäc tính toaùn luùn cuûa neàn ñöôïc döïa treân cô sôû cuûa baøi toaùn Boussinesq
(cô sôû laø baøi toaùn ñaøn hoài) ñeå xaùc ñònh vuøng bieán daïng luùn döôùi ñaùy moùng, neân
ñieàu kieän ptc < Rtc laø ñieàu kieän caàn cho böôùc tính toaùn naøy. Tính toaùn ñoä luùn cuûa

68
neàn ñaát coù theå tieán haønh vôùi phöông phaùp toång phaân toá vaø aùp duïng caùc daïng coâng
thöùc sau:
n n
e  e2i n n

S   s i   1i hi ; S   a oi p i hi ; S   i p i hi ,
1 1 1  e1i 1 1 E oi
2
2 i
vôùi  i  1  (2.8)
1  i
Ba coâng thöùc treân ñöôïc tính toaùn vôùi ñöôøng cong e-p cuûa thí nghieäm neùn coá keát
Hoaëc tính ñoä luùn theo ñöôøng e – logp (hay e - log)
n Ci p  p i
S H i log 0i , tham khaûo chi tieát ôû chöôngI.
i 1 1  e0 i p 0i
Vôùi phöông phaùp toaùn tính theo traïng thaùi giôùi haïn veà cöôøng ñoä khoâng caàn kieåm
tra böôùc tính toaùn ñoä luùn naøy. pgl

Vuøng
neùn luùn
’bt khoâng coù xeùt Vuøng
khi khoâng
neùn luùn
ñaåy noåi xeùt ñaåy
khi coù
noåi
xeùt ñaåy
5 1 noåi

5 1
 ’bt coù xeùt
ñaåy noåi

Hình 2.9 Sô ñoà xaùc ñònh vuøng neùn luùn döôùi ñaùy moùng
Böôùc 3: Tính beà daày moùng h
Beà daøy moùng h ñöôïc choïn sao cho moùng khoâng bò chaân coät xuyeân thuûng qua.
Neáu moùng ñuû daày, thöïc nghieäm cho thaáy moùng bò choïc thuûng theo hình thaùp cuït
maët ñænh laø chaân coät hoaëc ñaùy coâng trình, goùc lan toûa öùng suaát neùn  laø goùc cöùng
cuûa vaät lieäu laøm moùng. Goùc cöùng cuûa beùton laø 450, cuûa gaïch laø 40 ñeán 420 . Neáu
nhö moùng bò xuyeân thuûng töø ñaùy moùng theo thaùp xuyeân maø maët nghieâng cuûa thaùp
hôïp vôùi maët ngang moät goùc 450, nhö trong hình treân ta coù löïc gaây xuyeân thuûng
baèng vôùi aùp löïc ñaùy moùng ptt nhaân vôùi phaàn dieän tích ñaùy moùng naèm ngoaøi thaùp
xuyeân.
Pxt = ptt .Sngoaøi thaùp xuyeân = [b2-(bc+2h)2].ptt (2.9)
Löïc choáng xuyeân thuûng baèng vôùi tích soá cuûa söùc choáng keùo beùton vaø dieän tích
xung quanh cuûa “thaùp xuyeân tính toaùn”.
Pcx =3/4 [Rk . Sxung quanh cuûa thaùp xuyeân] # 0,75.Rk[4(bc+h0)h0] (2.10)
Vôùi chieàu daày laøm vieäc h0 = h -ab , trong ñoù ab laø lôùp beâ toâng baûo veä theùp ñaùy
moùng,

69
 Rk söùc choáng caét cuûa beâ toâng moùng
Thaùp xuyeân tính toaùn ñöôïc choïn gaàn ñuùng baèng dieän tích xung quanh cuûa khoái
laäp phöông caïnh bc + h0 vaø daày h0.
Ntt Ntt

h0
450
ptt

Pxt

h0

bc b
h0 bc + h 0

bc + h0 Maët choáng xuyeân tính toaùn

Hình 2-12 Sô ñoà xaùc ñònh beà daày moùng

Böôùc 4 : Tính coát theùp trong moùng
Xem maët I-I nhö laø maët ngaøm, moment taùc ñoäng leân maët naøy laø :
MI-I = ptt. (½ )(b-bc)b(b-bc)/4 = ptt. b(b-bc)2 /8 (2.11)
Dieän tích coát theùp caàn thieát, ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc gaàn ñuùng sau:
M I I M I I
Fa   (2.12)
Ra  h0 0,9 Ra h0

0,5(b-bc)
I
Ntt

MI-I h b
ptt

Beùton ñaù 4/6 maùc 50-100 daày

100, giöõ vai troø nhö coát pha ñaùy

Caùt loùt daày 100-200, giöõ vai troø

h0 bieân thoaùt nöôùc khi neàn ñaát baõo
h
hoøa bò bieán daïïng

70
 Hình 2-13 Sô ñoà xaùc ñònh beà daày moùng
Coát theùp cuûa phöông coøn laïi ñöôïc tính vaø boá trí töông töï.

Thí duï MN.1

Thieát keá moùng noâng, döôùi chaân coät coù kích thöôùc 300mmx300mm, tieáp nhaän
moät taûi ñuùng taâm Ntc=600 kN. Ñaát neàn caùt chaët trung bình, coù khoái löôïng theå tích
töï nhieân laø  =1,8 T/m3 hay troïng löôïng ñôn vò theå tích = 18 kN/m3 ( xem gia toác
troïng tröôøng g = 10 m/s2 ). Thí nghieäm caét nhanh khoâng coá keát cho goùc noäi ma saùt
 = 300, löïc dính ñôn vò c = 0. Heä soá Poisson  = 0,30.
Möïc nöôùc ngaàm ôû ñoä saâu –10m, keå töø maët ñaát töï nhieân.
Moùng ñöôïc ñuùc baèng beùton maùc 300, coù Rn = 13 MPa vaø Rk = 1MPa.
Coát theùp trong beùton moùng laø Ra = 210 MPa.
Keát quaû cuûa thí nghieäm neùn coá keát ñaát neàn trong baûng sau:

Aùp löïc p, kPa 0 25 50 100 200 400 640 800

Heä soá roãng, e 0,879 0,869 0,855 0,831 0,8 0,785 0,77 0,757
Keát quaû treân ñöôïc veõ trong hai giaûn ñoà e-p vaø e-log(p) beân döôùi
Lôøi giaûi

Baøi toaùn seõ ñöôïc giaûi theo traïng thaùi giôùi haïn bieán daïng cho neàn vaø traïng thaùi giôùi
haïn cöôøng ñoä cho moùng.
Ta coù theå tuaàn töï tính toaùn theo 4 böôùc nhö sau:

Böôùc 1 Kieåm tra neàn coøn laøm vieäc nhö vaät lieäu ”bieán daïng ñaøn hoài” vôùi
ñieàu kieän Rtc  ptc
Choïn ñoä saâu ñaët moùng laø 1,5m. Choïn thöû moùng vuoâng caïnh b = 2m.
Aùp löïc taïi ñaùy moùng :
N tc 600
p tc    tb D f   2,2  10  1,5 = 183 kPa
F 2 2
Söùc chòu taûi tieâu chuaån hoaëc söùc chòu taûi tính toaùn theo traïng thaùi giôùi haïn II:
mm
p tc  R tc  m( Ab  BD f  *  Dc tc )  R II  1 2 ( Ab II  BD f  II*  Dc II )
k tc
m1 = 1,3 ; m2 = 1,1 ( giaû söû laø nhaø töông ñoái maûnh L/H > 4)
ktc =1 vì söû duïng tröïc tieáp caùc keát quaû thí nghieäm ñaát trong phoøng.
Neáu taäp hôïp caùc giaù trò öùng suaát caét coù ñoä phaân taùn thaät beù coù theå choïn
tc= II = 300  A=1,15; B=5,59; D=7,95.
1,3  1,1
RII  1,15  2  18  5,59  1,5  18 =289 kPa > 183 kPa.
1
neàn coøn hoaït ñoäng nhö vaät theå “ñaøn hoài” ñeå coù theå söû duïng caùc keát quaû cuûa baøi
toaùn Boussinesq nhaèm tính toaùn tröôøng öùng suaát trong neàn ñaát beân döôùi moùng.

Böôùc 2 Kieåm tra ñoä bieán daïng cuûa neàn thoâng qua ñoä luùn taïi taâm moùng

71
 Aùp löïc gaây luùn ôû taïi taâm ñaùy moùng pgl = ptc-h =183-18x1,5 = 156 kPa
Chia neàn thaønh caùc lôùp phaân toá daày 0,5m, laäp baûng tính luùn caùc lôùp nhö sau:

Lôùp Ñieåm z z/b k0 z bt p1I p2I e1i e2i sI

(m) (kPa) (kPa) (cm)
0 0 0 1 156 27
1 31,5 179,5 0,865 0,8 1,75
1 0,5 0,25 0,898 140 36
2 40,5 165 0,86 0,803 1,53
2 1 0,5 0,696 109 45
3 49,5 146 0,852 0,808 1,19
3 1,5 0,75 0,541 84 54
4 58,5 130,5 0,845 0,813 0,87
4 2 1 0,386 60 63
5 67,5 120 0,839 0,816 0,63
5 2,5 1,25 0,29 45 72
6 76,5 114 0,834 0,818 0,44
6 3 1,5 0,194 30 81
7 85,5 112,5 0,83 0,819 0,30
7 3,5 1,75 0,154 24 90
8 94,5 115,5 0,826 0,818 0,22
8 4 2 0,114 18 99
9 103,5 118 0.822 0,817 0,14
9 4,5 2,25 0,072 11 108
S= 7,07cm

Nhö vaäy S = 7,07cm < Sgh = 8 cm Thoûa yeâu caàu bieán daïng.

72
 e-p

0.9

0.88

0.86

0.84

0.82

0.8
e

0.78

0.76

0.74

0.72

0.7
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900

p (KPa)

Hình 2-14 Ñöôøng e-p cuûa thí nghieäm coá keát

pgl

0
p2i

1
Lôùp thöù i
2

p1i 3

4
bt z

Hình 2-15 Sô ñoà xaùc ñònh aùp löïc gaây luùn ôû lôùp thöù i
Böôùc 3: Tính beà daày moùng h
Choïn thöû beà daày moùng laø h = 40 cm vaø lôùp baûo veä 3,5 cm, neân h0 = 40–3,5
=36,5cm

Ntt

73
h0=36,5cm h =40cm
450
 Hình 2.14 Sô ñoà tính oån ñònh xuyeân thuûng moùng
Aùp löïc tính toaùn ôû ñaùy moùng ptt=nptc=1,15x183=210kPa
Löïc gaây xuyeân thuûng Pxt = ptt .Sngoaøi thaùp xuyeân
Pxt=210kPax(2x2mx0,485m+2x1,03mx0,485m)=642kN
Löïc choáng xuyeân
Pcx =3/4 [Rk . Sxung quanh cuûa thaùp xuyeân]
#0,75.Rk[4(bc+h0)h0]=0,75x1MPax4x0,665x0,365
=0,728MPa=728kPa>Pxt = 642kPa Thoûa yeâu caàu choáng xuyeân thuûng

Böôùc 4 : Tính coát theùp trong moùng

Xem maët I-I nhö laø maët ngaøm, moment taùc ñoäng leân maët naøy laø :
MII = ptt.0,5(b-bc)b(b-bc)/4=0,125pttb(b-bc)2
=0,125x210(kPa)x2(m)x(1,7m)2=151,7 kN.m
Dieän tích coát theùp caàn thieát :
M I I M I I 0,1517 MN .m
Fa     10 4 cm 2 =22cm2 Choïn 11 16
Ra  h0 0,9 Ra h0 0,9  210 MPa  0,365m
Töông töï ta coù coát theùp theo phöông II-II .

16 a190 Beùton ñaù 4/6 maùc 75 daày 100

365
400

Caùt loùt daày 100

2000 74
100 100
 Hình 2-16 Sô ñoà boá trí coát theùp trong moùng

3./. MOÙNG ÑÔN CHÒU TAÛI THAÚNG ÑÖÙNG LEÄCH TAÂM NHOÛ
Töông töï nhö moùng chòu taûi ñöùng ñuùng taâm, moùng noâng chòu taûi thaúng ñöùng
leäch taâm caàn moät soá ñieàu kieän sau:
1/ Ñeå neàn coøn hoaït ñoäng ñaøn hoài caàn coù:
mm
p tc  R tc  m( AB  BD f  *  Dc tc )  RII  1 2 ( AB II  BD f  II*  DcII )
ktc
mm
tc
pmax  1,2 R tc  1,2m( AB  BD f  *  Dc tc )  1,2 RII  1 2 ( AB II  BD f  II*  DcII )
ktc
tc
pmin
tc
pmin  0 hoaëc vôùi moät soá coâng trình coù caàu chaïy tc
 0,25 (2.13)
pmax
2/ Caùc ñieàu kieän bieán daïng giôùi haïn :
Sgh  S0
igh  i (2.14)
Vôùi goùc xoay iy hay il theo phöông y (truïc daøi cuûa moùng) vaø goùc xoay ix hay ib
phöông x (truïc ngaén cuûa moùng) ñöôïc xaùc ñònh theo phöông phaùp toång phaân toá vôùi
S y S x
coâng thöùc i y  vaø ix 
by bx
Hoaëc ñöôïc xaùc ñònh theo phöông phaùp lôùp bieán daïng tuyeán tính :
1 2 N ex 1 2 N ey
ix  kx 3
vaø i y  ky 3
E  bx  E  by 
   
2 2
Caùc ñieàu kieän caàn cho keát caáu moùng gaàn töông töï nhö tröôøng hôïp taûi ñuùng taâm
nhöng tính toaùn vôùi phaûn löïc ñaùy moùng phaân boá khoâng ñeàu daïng tuyeán tính ñöôïc
giôùi thieäu trong thí duï MN2 beân döôùi.
N ey = Mx/N
Hy Mx

Df Df N
Hy
y y
B B

z z
x
ey
max
min
L H
N y 75 q=Df


 Hình 2-17 Sô ñoà taûi leäch taâm taùc ñoäng leân moùng ñôn

Böôùc 3: Tính beà daày moùng h, taûi leäch taâm moät phöông
Vôùi chieàu daày laøm vieäc h0 = h - ab , trong ñoù ab laø lôùp beâ toâng baûo veä theùp ñaùy
moùng. Rk söùc choáng caét cuûa beâ toâng moùng
Thaùp xuyeân tính toaùn ñöôïc choïn gaàn ñuùng baèng dieän tích xung quanh cuûa khoái
laäp phöông caïnh bc + h0 vaø daày h0 .

Ntt Ntt
M tt
Mtt

450 h0

pmin pmax
p1
Maët choáng
pmax
xuyeân tính
toaùn
h0
bc b
h0 bc + h0

Hình 2-18 maët xuyeân thuûng nguy hieåm cuûa moùng chòu taûi leäch taâm

Cuøng nguyeân taéc tính toaùn nhö tröôøng hôïp moùng chòu taûi ñuùng taâm, nhöng do
phaûn löïc ñaùy moùng phaân boá khoâng ñeàu, khaû naêng moùng bò beû gaûy ôû khu vöïc
phaûn löïc ñaùy moùng cöïc ñaïi nhieàu hôn, neân caàn tính toaùn vôùi moät maët bò xuyeân baát
lôïi nhaát thay vì tính cho caû thaùp xuyeân thuûng.
Pxt = [0.5(b+bc+2h0)x0,5(b-{bc+2h0} ]x0,5x[pmax +p1] (2.15)
Löïc choáng xuyeân cuõng chæ xeùt öùng vôùi moät maët cuûa thaùp xuyeân quy öôùc.
Pcx =3/4 [Rk . Smoät maët beân cuûa thaùp xuyeân] # 0,75.Rk[(bc+h0)h0] (2.16)
Thí duï MN.2
Chaân coät coù kích thöôùc 300mm300mm, tieáp nhaän moät taûi thaúng ñöùng Ntc=600
kN coù ñoä leäch taâm ex=0,1m, ey=0,15m. ñaát neàn vaät lieäu laøm moùng coù cuøng caùc döõ
kieän vôùi thí duï MN1 .
Lôøi giaûi

76
 Böôùc 1: Kieåm tra neàn coøn laøm vieäc nhö vaät lieäu ”bieán daïng ñaøn hoài”
Choïn kích thöôùc moùng nhö trong thí duï MN1 neân söùc chòu taûi tieâu chuaån
Rtc= 289 kN/m2
Aùp löïc lôùn nhaát vaø beù nhaát ôû bieân ñaùy moùng:
N tc 6e 6e y 600 6  0,1 6  0,15
pmax  (1  x  )   tb D f  (1   )  2,2  10  1,5
min F Bx By 2 2 2 2
pmax = 295,5 kPa < 1,2 Rtc= 1,2 x 289 kN/m2 = 346,8 kN/m2
pmin = 70,5 kPa > 0
Caùc ñieàu kieän treân thoûa neân coù theå xem neàn coøn hoaït ñoäng nhö vaät theå “ñaøn
hoài” coù theå söû duïng caùc keát quaû cuûa baøi toaùn Boussinesq ñeå xaùc ñònh tröôøng öùng
suaát trong neàn beân döôùi ñaùy moùng.

Böôùc 2: Kieåm tra ñoä bieán daïng cuûa neàn

Ñoä luùn taïi taâm ñaùy moùng, nhö trong thí duï MN1: So = 7,07cm < Sgh = 8 cm,
chuùng ta deã daøng nhaän thaáy ñoä leäch taâm cuûa taûi thaúng ñöùng chæ laøm xoay moùng
Vaø ñoä xoay cuûa moùng I theo hai phöông ñöôïc tính theo caùc coâng thöùc sau:
1 2 N ex 1  0,32 600  0,1
ix  kx  0,48 = 0,0011 rd< Igh=0,2%
E  bx 
3
24000 13
 
2

1 2 N ey 1  0,32 600  0,15

iy  ky  0,48 = 0,0016 rd< Igh=0,2%
E  by 
3
24000 13
 
2
Thoûa yeâu caàu veà giôùi haïn bieán daïng. Nhö vaäy moùng coù kích thöôùc laø 2m2m,
chieàu saâu ñaët moùng laø 1,5m.
Böôùc 3: Tính beà daày moùng h
Choïn thöû beà daày moùng laø h = 50 cm vaø h0 = 50 –5 = 45cm

77
 Coù theå xaùc ñònh öùng suaát taïi moät ñieåm M baát kyø döôùi ñaùy moùng theo coâng thöùc
sau:

Ntt

450 h0=55cm h =60cm

y
D A
30cm D’ d a A’
ex h0=55cm
N
b =2m
ey x
bc=30c
m
h0=55cm

C B

 
 tc 
N
tc tc
M tc
M   N tc tc
( N ex ) xM ( N e y ) y M
    tb D f  2.17
y
tt
p n   x
  tb D f  n  
 F W W   F b b 3
b b 3 
 y x   x y y x

 12 12 
hoaëc xaùc ñònh öùng suaát cöïc ñaïi cöïc tieåu ôû caùc ñieåm goùc moùng theo coâng thöùc
quen thuoäc nhö sau:
 N tc 6( N tc eb ) 6( N tc el ) 
p tt max; min  n  2
 2
  tbtc D f 
 F lb bl 
vôùi heä soá vöôït taûi n=1,15  pmax(A) = 340kPa, p(D)=236 kPa, p(B)=185 kPa
pmin(C) = 81 kPa , p(D’)=209 kPa, p(A’)=313 kPa
Maët thaùp xuyeân nguy hieåm nhaát laø adAD, ñieàu kieän caân baèng choáng xuyeân
thuûng laø
Pcx(ad) > pxt(AD)
0,75Rk(bc+h0)h0 > p*tbbx[by-(bc+2h0)]
vôùi moùng daày 55cm, lôùp baûo veä 5cm, h0 = 55cm, beùton maùc 300, ta coù:
p*tb=1/4(pA + pA’ + pD’ + pD)=275,5kPa
0,75x1000x(0,3+0,55)0,55 > 275,5x2[2-(0,3+2x0,55)]
405 kPa > 330,6 kPa thoûa ñieàu kieän choáng xuyeân

Böôùc 4 : Tính coát theùp trong moùng

78
 y
D A Ntt
MII
ex tt
N h0=55cm
I I h =60cm
ey
x
0,5(340+236)=288kPa
0,5(pc+pB)=133kPa
C B 222kPa

pmax(A) = 340kPa, p(D)=236 kPa, p(B)=185 kPa

pmin(C) = 81 kPa , p(D’)=209 kPa, p(A’)=313 kPa
Xem maët II laø maët caïnh coät song song vôùi AD nhö laø maët ngaøm, moment taùc
ñoäng leân maët naøy laø :
MII = pmnbx(by – bc)/2 (by – bc)/4 + pmax(tb)  by (by – bc)/2  (by – bc) 2/3
= 222bx (by – bc)/2 (by – bc)/4 + (288 – 222)by (by – bc)/2  (by – bc)
2/3
= 222 2  (2 – 0,3)/2 (2 – 0,3)/4 +[ (288 – 222)  2 (2 – 0,3)/2]/2  (2 –
0,3) 2/6
= 160,4 + 31,79 =192,2 kPa
M I I M I I 0,1922 MN .m
Fa     10 4 cm 2 =18,5cm2
Ra  h0 0,9 Ra h0 0,9  210 MPa  0,55m
Choïn 10 16  16 a 190
Töông töï ta tính coát theùp cho phöông II-II .

4./. MOÙNG ÑÔN CHÒU ÑOÀNG THÔØI TAÛI ÑÖÙNG, MOMENT VAØ
TAÛI NGANG
Khi moment vaø löïc ngang taùc ñoäng leân moùng töông ñoái nhoû so vôùi löïc ñöùng,
moùng coù khuynh höôùng tröôït phaúng, heä caân baèng cuûa löïc cuûa moùng nhö sau:
Ntt vaø Mytt caân baèng vôùi toång phaûn löïc ñaát neàn p, ñöôïc tính toaùn nhö moùng chòu
taûi leäch taâm vaø kieåm tra an toaøn choáng tröôït cuûa moùng theo ñieàu kieän sau:
Httx caân baèng vôùi toång löïc choáng caét ñaùy moùng sF
Httx  sF = (ptt tg + c)F = Ntttg +cF (2.18)

y
Ntt

ex
My tt
Httx
Hx

Ntt x 79
s
 Hình 2-19 sô ñoà phaûn löïc neàn khi moùng chòu taûi ñöùng; ngang vaø moment.

Do ñoù, ngoaøi caùc böôùc tính toaùn nhö baøi toaùn moùng ñôn chòu taûi thaúng ñöùng leäch
taâm nhoû caàn kieåm tra theâm ñieàu kieän oån ñònh choáng tröôït ngang.

5./. MOÙNG ÑÔN CHÒU TAÛI THAÚNG ÑÖÙNG LEÄCH TAÂM LÔÙN
(MOÙNG CHAÂN VÒT)
Töø ñieàu kieän pmin
tc
 0 do ñaát neàn khoâng coù khaû naêng chòu keùo.
Vaø coâng thöùc xaùc ñònh aùp löïc beù nhaát ôû ñaùy moùng khoâng xeùt aùp löïc ñaát ñaép treân
moùng (aûnh höôûng ñoä saâu choân moùng).
 khi leäch taâm moät phöông theo caïnh daøi l :
 N tc 6( N tc el )  nN tc  6el 
p min  n
tt
 2

 1  
 F bl  F  l 
aùp löïc ñaùy moùng beù nhaát coù giaù trò aâm khi ñoä leäch taâm el  (l/6)
 khi leäch taâm hai phöông :
 N tc 6( N tc eb ) 6( N tc el )  nN tc  6eb 6el 
p tt min  n    1   
 F lb 2 bl 2  F  b l 
aùp löïc ñaùy moùng beù nhaát coù giaù trò aâm khi chæ caàn hoaëc ñoä leäch taâm theo
phöông caïnh daøi el  (l/6) hoaëc ñoä leäch taâm theo phöông caïnh ngaén eb  (b/6) vaø
caùc caëp giaù trò (eb ; el) töông öùng ñieàu kieän raøng buoäc treân. Tröôøng hôïp naøy
thöôøng ñöôïc ñònh nghóa laø moùng leäch taâm lôùn.
Coù hai caùch tính toaùn loaïi moùng naày:
- hoaëc phoái hôïp vôùi caùc moùng laân caän baèng caùc daàm moùng ñeå khöû ñoä leäch
taâm lôùn.

Hình 2-20 Moùng phoái hôïp

Moùng ñôn chòu taûi leäch taâm lôùn

Khi coù taûi leäch taâm taùc ñoäng aùp löïc ñaùy moùng phaân boá tuyeán tính theo daïng sau:

80
 Q M
q 
F W
Neáu moùng daïng chöõ nhaät caïnh B, L ñoä leäch taâm e
=M/Q thì
Q  6e 
q 1   (2.19)
BL  B
Vì ñaát khoâng chòu keùo neân aùp löïc ñaát ñaùy moùng
thöôøng ñöôïcgiöõ cho > 0. Vaø thöïc teá khi taûi ñaët leäch
taâm phaûn löïc neàn khoâng tuyeán tính maø thay ñoåi daàn
sang daïng yeân ngöïa, roài chuyeån daàn sang daïng
parabol khoâng ñoái xöùng, aùp löïc ñaùy moùng giaûm daàn
veà khoâng ôû bieân aùp löïc beù.
Vôùi nhöõng nhaø xaây chen, ñoä leäch taâm raát lôùn
(moùng chaân vòt). Trong tröôøng hôïp naøy, aùp löïc ñaùy
moùng phaûi tính toaùn coù keå ñeán söï laøm vieäc ñoàng thôøi
giöõa moùng coät vaø keát caáu beân treân cuøng nhö ñoä luùn
cuûa moùng. Thöïc vaäy, theo hình 2.21, neáu xem xeùt
coät AB cao h ñaët treân moät moùng kyù hieäu CD, caïnh
laàn löôït laø a vaø b nhö hình veõ. Ñaàu A cuûa coät noái vaøo
daàm ôû A, chæ coù chuyeån vò ñöùng do ñoä luùn cuûa moùng.
Ñieàu naøy chæ thoûa maûn ñöôïc khi taïi A laø töïa ñôn
theo phöông ngang.
Coät tieáp nhaän taûi Q vaø truyeàn xuoáng moùng. Giaû söû
phaûn löïc neàn coù daïng tuyeán tính, toång phaûn löïc neàn
ñaët caùch truïc coät e. Phaûn löïc H theo phöông ngang Sô ñoà phaûn löïc neàn leân
phaùt sinh taïi ñaàu coät A ñöôïc caân baèng vôùi löïc ma saùt moùng chaân vòt
giöõa ñaát neàn vaø ñaùy moùng, theo ñieàu kieän caân baèng
theo phöông ngang.
Phöông trình caân baèng xoay quanh B coù daïng:
Hh = Qe
Phöông trình caân baèng xoay naøy coù hai aån soá, H vaø e.
Ñeå giaûi baøi toùan caàn coù phöông trình phuï theo bieán daïng, Vì coät ngaøm cöùng vaøo
moùng neân goùc xoay cuûa coät baèng vôùi goùc xoay cuûa moùng. Ñeå xaùc ñònh ñöôïc goùc
xoay cuûa moùng, giaû thuyeát neàn tuaân theo lyù thuyeát ñaøn hoài tuyeán tính Winkler. Ñoä
luùn taïi hai bieân moùng C vaø D laàn löôït laø:
q q
wC  C vaø wD  D
k k
trong ñoù k laø heä soá neàn.
w  wD qC  q D
Goùc xoay cuûa moùng laø  s  C 
b kb

81
 Nhöng moùng coù daïng chöõ nhaät
kích thöôùc a  b coù taûi thaúng ñöùng Q
taùc ñoäng leäch taâm e neân:
Q  6l  e  
qC  1  
ab  b 
Q  6l  e  
qD  1  
ab  b 
12Q l  e 
Nhö theá: qC  q D 
ab 2 l
12Q l  e 
Vaø  s 
kab 3
Maët khaùc Goùc xoay chaân coät  M e
do moment taïi B: MB = Qe = Hh coù
daïng:
M h Qeh
B  B 
3EI 3EI
Trong ñoù: E module ñaøn hoài beâ Q
toâng vaø I moment quaùn tính coät
Vì s = B
Neân
12Q l  e  Qeh

kab 3 3EI
Töø ñoù suy ra
l
e (2.20)
kab 3 h
1
36 EI
Hình 2-21 Sô ñoà moùng chaân vòt

Töø e tính ñöôïc suy ra qC vaø qD bôûi caùc bieåu thöùc

Cuõng nhö löïc H = Qe/h
Neáu moät trong caùc löïc treân bò aâm, phaûi tính theâm vaø heä caân baèng troïng löôïng
moùng vaø ñaát treân moùng ñeå khöû caùc löïc aâm ñoù.
Thöïc teá, coät ngaøm ôû A thay vì töïa ñôn. Coù theå thöïc hieän caùc pheùp tính treân vôùi
chieàu cao töông ñöông cuûa coät laáy baèng ¾ chieàu cao thöïc cuûa coät. Trong moïi
tröôøng hôïp, coät phaûi ñöôïc tính toaùn ñeå chòu ñöôïc moment uoán do löïc H.
Thoâng thöôøng, aùp duïng lyù thuyeát naøy seõ cho aùp löïc neùn leân ñaát nhoû hôn khi
khoâng xeùt söï laøm vieäc ñoàng thôøi cuûa coät. Nhöng ñeå coù theå aùp duïng ñöôïc kyù thuyeát
naøy löu yù caùc lieân keát ñaàu coät phaûi ñuû söùc tieáp nhaän löïc H
6./. MOÙNG BAÊNG DÖÔÙI TÖÔØNG CHÒU TAÛI THAÚNG ÑÖÙNG -
PHAÛN LÖÏC NEÀN PHAÂN BOÁ TUYEÁN TÍNH
Tính toaùn moùng baêng döôùi töôøng chòu löïc thaúng ñöùng trong nhaø daân duïng, nhaø
coâng nghieäp, deã daøng nhaän thaáy raèng do ñoä cöùng cuûa töôøng lôùn (doïc truïc töôøng)
neân moùng khoâng bò uoán doïc theo töôøng hoaëc ñoä uoán naøy nhoû coù theå boû qua, tröø

82
tröôøng hôïp neàn ñaát khoâng ñoàng ñeàu coù theå phaùt sinh luùn leäch lôùn gaây noäi löïc ñaùng
keå trong baûn thaân töôøng.
Vôùi töôøng chæ chòu taûi ñöùng ñuùng taâm, coâng vieäc tính toaùn neàn töôøng, theo traïng
thaùi giôùi haïn II, ñöôïc tieán haønh vôùi moät meùt daøi töôøng goàm:
 kieåm tra aùp löïc ñaùy moùng sau ñoù tieán haønh tính luùn vaø so saùnh vôùi ñoä luùn
giôùi haïn, neáu tính toaùn theo traïng thaùi giôùi haïn veà bieán daïng.
p  R tc  m( AB  BD f  *  Dc tc ) theo QPXD 45-70
tc

m1 m 2
hoaëc p tc  R II  ( AB II  BD f  II*  Dc II theo QPXD 45-78
k tc
vaø S0  Sgh
 Kieåm tra aùp löïc ñaùy moùng so vôùi söùc chòu taûi cho pheùp cuûa ñaát neàn, söùc
chòu taûi cho pheùp naøy ñöôïc choïn laø giaù trò nhoû giöõa hai giaù trò tính theo söùc
chòu taûi tôùi haïn cuûa ñaát neàn vôùi heä soá an toaøn FS=3 vaø söùc chòu taûi theo ñoä
luùn quy ñònh theo lyù thuyeát baùn khoâng gian ñaøn hoài tuyeán tính.
P b
qa  ult , vôùi p ult  q ult  N   cN c  qN q
FS 2
Sa E pb max (1   2 )
vaø p a  ñöôï c suy töø coâ ng thöù c : S 
b max (1   2 ) E
Vôùi töôøng chæ chòu taûi ñöùng leäch taâm vaø coù taûi ngang, coâng vieäc tính toaùn neàn
töôøng theo traïng thaùi öùng suaát cho pheùp hoaëc traïng thaùi giôùi haïn thöù nhaát ñöôïc
tieán haønh vôùi moät meùt daøi töôøng goàm caùc böôùc:
 Tính oån ñònh toång theå theo maët tröôït cho tröôùc theo phöông phaùp phaân
maûnh.
 Tính oån ñònh choáng tröôït vaø choáng laät cuûa töôøng
Wtg  cb
FS 
H
trong ñoù FS: heä soá an toaøn choáng tröôït; W: troïng löôïng töôøng; B: beà roäng
töôøng; H: löïc ngang tính toaùn taùc ñoäng leân töôøng.
Döôùi ñaây laø moät thí duï tính töôøng chòu löïc trong nhaø neân tính theo traïng thaùi
giôùi haïn veà bieán daïng.
Thí duï MN.3
Thieát keá moùng baêng döôùi töôøng daày 300mm, tieáp nhaän moät taûi ñuùng taâm
N =300 kN/m daøi. Caùc ñaëc tröng cuûa ñaát neàn vaø beùton moùng gioáng nhö thí duï MN1
tc

Lôøi giaûi
Böôùc 1: Kieåm tra neàn coøn laøm vieäc nhö vaät lieäu ”bieán daïng ñaøn hoài” vôùi
ñieàu kieän Rtc  ptc
Choïn ñoä saâu ñaët moùng laø 1,5m. Thöû moùng baêng caïnh b = 2m.
Aùp löïc gaàn ñuùng taïi ñaùy moùng:
N tc 300
tc
p    tb D f   2,2  10  1,5  183KPa
F 2 1
Söùc chòu taûi tieâu chuaån hoaëc söùc chòu taûi tính toaùn theo giôùi haïn II:
mm
p tc  R tc  m( AB  BD f  *  Dc tc )  RII  1 2 ( AB II  BD f  II*  DcII )
ktc

83
 m1 = 1,3 ; m2 = 1,1 ( giaû söû laø nhaø töông ñoái maûnh L/H >4)
ktc =1 vì söû duïng tröïc tieáp caùc keát quaû thí nghieäm ñaát trong phoøng.
Do taäp hôïp caùc giaù trò öùng suaát caét raát ít phaân taùn neân tc= II = 300  A=1,15;
B=5,59; D=7,95.
1,3  1,1
R II  1,15  2  18  5,59  1,5  18  289 KPa  183KPa
1
Thoûa, coù theå xem neân hoaït ñoäâng nhö vaät theå “ñaøn hoài”, coù theå söû duïng caùc keát
quaû cuûa baøi toaùn Boussinesq ñeå xaùc ñònh tröôøng öùng suaát trong neàn döôùi moùng.
Ta nhaän thaáy söùc chòu taûi cuûa moùng vuoâng caïnh b vaø moùng baêng roäng b coù cuøng
giaù trò. Vì coâng thöùc söùc chòu taûi ñöôïc thieát laäp cho dieän chòu taûi hình baêng vaø söû
duïng tính toaùn cho moùng hình vuoâng hoaëc hình chöõ nhaät.
Böôùc 2 Kieåm tra ñoä bieán daïng cuûa neàn thoâng qua ñoä luùn taïi taâm moùng
S0 < Sgh = 8 cm ( cho nhaø khung beùton coát theùp)
Aùp löïc gaây luùn taïi taâm ñaùy moùng pgl = ptc-h=183-18x1,5=156 kPa
Chia neàn thaønh caùc lôùp daày 0,8m vaø laäp baûng tính nhö sau:

Lôùp Ñieåm z z/b k0 z bt p1I p2I e1i e2i sI

(m) (kPa) (kPa) (cm)
0 0 0 1 156 27
1 34,2 180,7 0.862 0.803 2,5
1 0,8 0,4 0,881 137 41,4
2 48,6 167,1 0.857 0,808 2,1
2 1,6 0,8 0.642 100 55,8
3 63 150 0,850 0,813 1,6
3 2.4 1,2 0,477 74 70,2
4 77,4 143,4 0,840 0,812 1,2
4 3,2 1,6 0,374 58 84,6
5 91,8 144,8 0,835 0,812 1
5 4 2 0,306 48 99
6 106,2 150,2 0,828 0,813 0,66
6 4,8 2,4 0,258 40 113,4
7 120,6 158,1 0,822 0,808 0,6
7 5,6 2,8 0,223 35 127,8
8 135 168 0,817 0,806 0,48
8 6,4 3,2 0,196 31 142,2
9 149,4 178,4 0,813 0,804 0,4
9 7,2 3,6 0,174 27 156,6
163,8 189,3 0,807 0,802 0,2
10
10 8 4 0,157 24 171
S=10,74cm
GHI CHUÙ: Chieàu daày neùn luùn döôùi moùng baêng Hn = 8m lôùn hôn chieàu daày neùn luùn
döôùi moùng vuoâng chæ laø 4,5 m nhö trong thí duï MN1.
Böôùc 3: Tính beà daày moùng h
Choïn thöû beà daày moùng laø h = 35 cm vaø lôùp baûo veä 5 cm, neân h0 = 30cm

Ntt 55cm
h0=30cm
I
h0=30cm bt =30cm b =2m
h =35cm
45 0 84
h0=30cm
ptt=183x1.15=210kPa
Aùp löïc tính toaùn ôû ñaùy moùng ptt=nptc=1,15x183=210kPa
Tính toaùn xuyeân thuûng moât beân töôøng
Löïc gaây xuyeân thuûng Pxt = ptt .Sngoaøi thaùp xuyeân
Pxt=210kPa (1m 0,55m) =115,5 kN. Löïc choáng xuyeân
Pcx =3/4 [Rk . Smoät maët cuûa thaùp xuyeân]
#0,75.Rk[1mh0]=0,75x1MPa0,3m=0,225 MN=225kN > Pxt =115,5kN
Thoûa yeâu caàu choáng xuyeân thuûng
Böôùc 4 : Tính coát theùp trong moùng
Xem maët I-I, ôû chaân töôøng, nhö laø maët ngaøm, moment taùc ñoäng leân maët naøy laø :
MII = ptt[(b-bt)/2](1m)(b-bt)/4=0,125ptt (b-bt)2=
0,125x210(kPa)(1,7m)2=76 kN.m
Dieän tích coát theùp caàn thieát :
M I I M I I 0,076 MN .m
Fa     10 4 cm 2  13,4cm 2
Ra  h0 0,9 Ra h0 0,9  210 MPa  0,3m
Choïn 7 16 cuõng laø 16 a 140
Phöông II-II chæ caàn theùp caáu taïo.

10 a 200 16 a 140

Hình 2-22 Theùp trong moùng baêng döôùi töôøng

Trong tröôøng hôïp tính moùng töôøng tuyeät ñoái cöùng. Ñieàu kieän ñeå cho trong baûn
thaân moùng khoâng coù öùng suaát caêng laø thaùp xueân thuûng phaûi phuû truøm ñaùy moùng.
bc+2h0 tg > b (2.21)
vôùi bc laø beà daày chaân coät hoaëc chaân töôøng
 laø goùc cöùng vaät lieäu laøm moùng
b laø beà roäng chaân coät

85
 h0 chieàu daày laøm vieäc cuûa moùng
Nhö vaäy trong thí duï treân neáu moùng ñöôïc xaây baèng ñaù chieàu daày moùng phaûi laø
Ñaù xaây coù goùc cöùng  = 420
Neân 0,3 + 2h0tg420 > 2m
2  0,3
h0  = 0,95m
2tg 42 0
Trong moùng noâng ñôn ñieàu kieän ñeå taïo moùng cöùng cuõng ñöôïc tính töông töï.

7./. MOÙNG BAÊNG DÖÔÙI COÄT

Moùng baêng döôùi coät phaàn neàn tíng toaùn gioáng nhö moùng baêng döôùi töôøng.
Nhöng phaàn moùng do ñoä cöùng cuûa moùng höõu haïn neân caàn tính toaùn moment vaø löïc
caét xaûy ra trong moùng vôùi caùc löïc chaân coät taùc ñoäng. Trong ñieàu kieän tuaân theo giaû
thuyeát phaûn löïc neàn phaân boá tuyeán tính, neân coù theå giaûi moment vaø löïc caét trong
daàm nhö tröôøng hôïp daàm trong moment cô hoïc keát caáu nhöng laät ngöôïc dophaûn löïc
ñaát neàn coù chieàu töø döôøi ñi leân ngöôïc chieàu vôùi troïng löôïng. Chuùng toâi giôùi thieäu
phaàn tính toaùn naøy qua thí duï sau.
Thí duï MN.4
Thieát keá moùng baêng döôùi boán coät nhö hình veõ, tieáp nhaän caùc taûi ñuùng taâm
coät 1 vaø coät 4 : Ntc=600 kN, coät 2 vaø coät 3: Ntc=1200 kN. Kích thöôùc chaân coät laø
500mm500mm.
Caùc ñaëc tröng cuûa ñaát neàn vaø beùton moùng gioáng nhö thí duï MN1 .
Giaûi
Böôùc 1 Kieåm tra neàn coøn laøm vieäc nhö vaät lieäu ”bieán daïng ñaøn hoài” vôùi
ñieàu kieän Rtc  ptc
Choïn ñoä saâu ñaët moùng laø 1,5m. Thöû moùng baêng caïnh b = 2m, daøi l = 12m
Do ñoái xöùng neân toång hôïp löïc Ntc=3600kN taùc ñoäng taïi taâm moùng
Aùp löïc gaàn ñuùng taïi ñaùy moùng :
N tc 3600
p tc    tb D f   2,2  10  1,5 = 183 kPa
F 2  12
Söùc chòu taûi tieâu chuaån hoaëc söùc chòu taûi tính toaùn theo giôùi haïn II:
mm
p tc  R tc  m( AB  BD f  *  Dc tc )  RII  1 2 ( AB II  BD f  II*  DcII )
ktc
m1 = 1,3 ; m2 = 1,1 ( giaû söû laø nhaø töông ñoái maûnh L/H >4)
ktc =1 vì söû duïng tröïc tieáp caùc keát quaû thí nghieäm ñaát trong phoøng.
Do taäp hôïp caùc giaù trò öùng suaát caét raát ít phaân taùn neân tc= II = 300  A=1,15;
B=5,59; D=7,95.
1,3  1,1
RII  1,15  2  18  5,59  1,5  18 =289 kPa > 183 kPa Thoûa coù theå xem
1
neân hoaït ñoäng nhö vaät theå “ñaøn hoài”, coù theå söû duïng caùc keát quaû cuûa baøi toaùn
Boussinesq ñeå xaùc ñònh tröôøng öùng suaát trong neàn döôùi moùng.

Böôùc 2 Kieåm tra ñoä bieán daïng cuûa neàn thoâng qua ñoä luùn taïi taâm moùng
S0 < Sgh = 8 cm

86
 Aùp löïc gaây luùn pgl = ptc-h=183-18x1,5=156 kPa
Chia neàn thaønh caùc lôùp daày 0,5m beân treân vaø 1m beân döôùi cuûa vuøng chòu neùn vaø
laäp baûng tính nhö sau, töø thí duï MN1 vaø MN3, ta coøn theå suy ra ñoä luùn cuûa moùng
baêng vôùi l/b=6, nhoû hôn 1,9cm < Sgh =8cm.

600kN

00,25m
1200kN

3,75m
1200kN

4m
600kN

3,75m

0,25m

Hình 2-23 Moùng baêng döôùi caùc coät

Böôùc 3: Tính beà daày moùng h vaø Böôùc 4: Tính coát theùp trong moùng
Toång löïc tính toaùn taùc ñoäng leân coät laø Ntt = n Ntc =1,15[600+1200+1200+600]
= 4140kPN ( heä soá vöôït taûi n =1,15)
Chuùng ta coù theå giaûi noäi löïc trong moùng vôùi phaûn löïc ñaát neàn ñaõ xeùt ñeán troïng
löôïng ñaát treân moùng hoaëc vôùi phaûn löïc roøng pnet, trong thí duï naøy ñöôïc tính vôùi
phaûn löïc roøng.
4140
pnet = =172,5 kN/m2, theo truïc moùng coù pnet = 345 kN/m daøi
2  12

(A)690kN (B)1380kN (C)1380kN (D) 690kN

0,25m 3,75m 4m 3,75m 0,25m x
O
Pnet =345kN/m

87
 x2

Löïc caét V trong moùng ñöôïc xaùc ñònh theo quan heä sau: V   p dx
x1
vaø giaû thieát

löïc coät ñaët taïi taâm coät, ta coù löïc caét V taïi taâm coät A :
x=(0,25m)- : VA-=345  0,25 = 86,25 kN
x=(0,25m)+ : VA+=3450,25 – 690 = -603,75 kN
Löïc caét V taïi taâm coät B
x=(4m)- : VB-= -603,75 +3453,75= 690 kN
x=(4m)+ : VB+= 690 – 1380 = -690 kN
Löïc caét V taïi taâm coät C
x=(8m)- : VC-= -690+3454= 690 kN
x=(8m)+ : VC+= 690 – 1380 = -690 kN
Löïc caét V taïi taâm coät D
x=(11,75m)- : VD-= -690 + 3453,75= 603,75 kN
x=(11,75m)+ : VD+=603,75 – 690 = -86,25 kN

690
690
603,5

86,25
Löïc caét
86,25 V (kN)

603,75
690
690

1,83m
x2

Moment uoán trong moùng ñöôïc xaùc ñònh theo quan heä cô baûn sau: M   V dx
x1

Moment taïi A : M=86,250,25/2=10,78 kN-m

Moment cöïc ñaïi giöõa AB :
(603,75/2)(603,75/345)-10,78=541,65 kN-m
Moment taïi B :
(690/345)(690/2)-561,65 = 120,75 kN-m
Moment taïi giöõa moùng :
120,75 – 6904/2 = 569,25 kN-m
Phaàn coøn laïi ñöôïc suy ra töø ñaëc tính ñoái xöùng cuûa moùng.

541,65 569,25 541,65

Moment M (kN-m)
10,78 10,78

120,75 120,75
88
 Tính beà daày baûn moùng
Baûn moùng döôùi hai chaân coät A vaø D naèm ôû caïnh baûn moùng, coù khaû naêng bò
xuyeân thuûng lôùn nhaát.
Nhaèm an toaøn cho baûn moùng, löïc xuyeân thuûng coù theå ñöôïc choïn baèng löïc taùc
ñoäng chaân coät Pxt = 690 kN
Löïc choáng xuyeân Pcx=0,75xRk (bc+ 0,5h0 + bc + h0 + bc+ 0,5h0)h0
Pcx=0,75xRk (1,5+2h0)h0
690 = 0,75x1000x(1,5+2h0)h0, vôùi beùton maùc 300 Rk
2
=1MN/m
0,92=(1,5+2h0)h0
Suy ra h0  0,4m
Baûn moùng döôùi hai chaân coät B vaø C, löïc xuyeân thuûng coù theå ñöôïc choïn baèng löïc
taùc ñoäng chaân coät Pxt = 1380 kN
Löïc choáng xuyeân Pcx=0,75  Rk 4(bc+ h0 )h0
Pcx=0,75Rk 2(1+2h0)h0
1380 = 0,75  1000  2(2+2h0)h0 , vôùi beùton maùc 300 Rk
2
=1MN/m
0,92=(2+2h0)h0
Suy ra h0  0,35m
Toång hôïp hai keát quaû treân choïn h0 = 50cm choïn lôùp baûo veä 25 cm vaø ñöôøng
kính theùp söû duïng laø 25 cm . Toång chieàu daøy baûn laø 0,5 m
Tính coát theùp trong baûn moùng
Lôùp theùp beân treân theo phöông doïc
Moment nhòp lôùn nhaát trong moùng coù giaù trò cöïc ñaïi laø : 569,25kN-m, choïn theùp
nhoùm CII coù Ra = 270MN/m2
M 569,25
Fa    0,0047 m 2 /m daøi
0,9 Ra h0 0,9  270.000  0,5
Choïn theùp 25 a 200
Lôùp theùp beân döôùi theo phöông doïc
Moment goái lôùn nhaát trong moùng, taïi chaân coät B vaø C coù giaù trò cöïc ñaïi töông
öùng laø : 120,75kN-m, theùp nhoùm CII coù Ra = 270MN/m2
M 120,75
Fa    0,0010 m 2 /m daøi
0,9 Ra h0 0,9  270.000  0,5
Choïn theùp 14 a 250
Lôùp theùp beân döôùi theo phöông ngang
Neáu xem maët caïnh caùc coät theo phöông doïc nhö maët ngaøm, phaûn löïc neàn gaây ra
moment, treân moät meùt daøi, coù giaù trò sau:
M=172,50,752/2=48,52 kN-m/m

89
 M 45,52
Fa    0,0004 m 2
0,9 Ra h0 0,9  270.000  0,5
Choïn theùp 12 a 250

25 a200 500 750

14 a250

h0=500 h-550

12 a250
Hình 2-24 Sô ñoà ñaët theùp trong moùng baêng döôùi caùc coät

8./. MOÙNG BEØ THEO PHÖÔNG PHAÙP PHAÛN LÖÏC NEÀN PHAÂN
BOÁ TUYEÁN TÍNH
Phöông phaùp naøy goàm caùc böôùc sau:
1/ Sau khi coù caùc löïc coät töø khung truyeàn xuoáng : Q1, Q2, Q3, Q4, …, Qn. Thöû
choïn moùng beø coù kích thöôùc LxB. Nhö hình veõ. Xaùc ñònh toång hôïp löïc caùc coät :
Q= Q1+ Q2+ Q3 +…+ Qn
A B C

F E D
B

Hình 2-25 Moùng beø döôùi coät

2/ Xaùc ñònh aùp löïc ñaùy moùng taïi caùc ñieåm A, B, C, D, ….baèng phöông trình sau.
Q M yx Mx y
p  
F Iy Ix
Trong ñoù F=BL
Ix=(1/12)BL3 moment quaùn tính quanh truïc x

90
 Iy=(1/12)B3L moment quaùn tính quanh truïc y
Mx= Qex moment cuûa caùc löïc chaân coät quanh truïc x
My= Qey moment cuûa caùc löïc chaân coät quanh truïc y
ex vaø ey laø ñoä leäch taâm theo phöông x vaø phöông y cuûa toång hôïp löïc
caùc löïc coät, ñöôïc xaùc ñònh theo toïa ñoä x, y cuûa caùc coät.
Q x  Q2 x2  ...  Qn xn B
ex  1 1 
Q 2

Q1 y1  Q2 y2  ...  Qn yn L
ey  
Q 2
3/ So saùnh caùc aùp löïc naøy vôùi söùc chòu taûi cho pheùp cuûa ñaát neàn, khi tính theo
öùng suaát cho pheùp, hoaëc vôùi Rtc khi tính theo traïng thaùi giôùi haïn bieán daïng.
4/ Tính ñoä luùn taïi taâm moùng hoaëc ñoä luùn trung bình cuûa moùng, so vôùi ñoä luùn cho
pheùp Sgh
5/ Chia beø thaønh nhieàu daõy theo phöông x vaø phöông y. Tính keát caáu töøng daõy
vôùi hai giaû thuyeát : hoaëc phaûn löïc neàn laø phaân boá ñeàu hoaëc phaûn löïc neàn phaân
boá daïng hình thang.
6/ Veõ bieåu ñoà löïc caét vaø moment cho moãi daõy
7/ Töø bieåu ñoà löïc caét tính beà daøy hoaëc choïn beà daøy beø vaø kieåm tra ñieàu kieän
choáng caét.
8/ Töø bieåu ñoà moment, choïn giaù trò cöïc ñaïi vaø cöïc tieåu ñeå tính coát theùp caàn thieát.
Thí duï MN.5 Tính toaùn moùng beø 16,5m vaø 21,5m coù nhöõng löïc coät trong hình
beân döôùi. ÖÙng suaát cho pheùp cuûa ñaát neàn qa(net)=60kN/m2
Lôøi giaûi
Aùp löïc ñaùy moùng taïi A, B, C, D, E, F.
Q M yx Mx y
p  
F Iy Ix
F=16,5x21,5=354,75 m2
Ix=(1/12)B L3= (1/12)16,5x21,53=13.665m4
Iy=(1/12)B3 L = (1/12)16,5x21,53= 8050m4
Q=350+2(400)+450+2(500)+2(1200)+4(1500)=11.000 kN
ex = (1/11.000)[8,25(500+1500+1500+500)+16,25(3500 +1200+1200+450)
+0,25(400+1500+1500+400)] – 16,5/2=-0,44m
My = 11.000x-0,44=-4840 kN-m
ey= (1/11.000)[21,25(400+500+450)+14,25(1500+1500+1200)+7,25(1500+1500
+1200)+0,25(400+500+350)]-21,5/2= 0,1m
Mx = 11.000 x 0,1 =1100 kN-m

y
A G B I C 0,25m
400kN 500kN 450kN

1500kN 1500kN 1200kN 7m

K
0,44m 91
L=21,5m 0,1m x
 11000 4840 x 1100 y
p   = 31- 0,6x + 0,086y
354,75 8050 13665
Taïi A (x=-8,25m; y=10,75m) : p = 31-0,6(-8,25) + 0,086(10,75) = 36,81 kPa
Taïi B (x=0m; y=10,75m) : p = 31 + 0,086(10,75) = 31,86 kPa
Taïi C (x=8,25m; y=10,75m) : p = 31-0,6(8,25) + 0,086(10,75) = 26,91 kPa
Taïi D (x=8,25m; y=-10,75m) : p = 31-0,6(8,25) + 0,086(-10,75) = 25,19 kPa
Taïi E (x=0m; y=-10,75m) : p = 31+ 0,086(-10,75) = 30,14 kPa
Taïi F (x=-8,25m; y=-10,75m) : p = 31-0,6(-8,25) + 0,086(-10,75) = 35,09 kPa
Chia moùng beø laøm ba daõy :
 AGHF , beà roäng daõy = 4,25m
 GIHF, beà roäng daõy = 8m
 ICDJ, beà roäng daõy = 4,25m
Tính toaùn daõy AGHF
ÖÙng suaát ñaùy moùng trung bình ptb=0,5(pA+pF)= 0,5(36,81+35,09)=35,95 kPa
Toång öùng suaát ñaùy moùng döôùi daõy AGHF =35,95x4,25x21,50=3285 kN
Toång aùp löïc do caùc coät taùc ñoäng leân daõy AGHF = 2x400+2x1500 = 3800 kN
Toång taûi trung bình = 0,5(3285+3800)=3542,5kN
ÖÙng suaát ñaùy moùng trung bình hieäu chænh ptbhc= ptb(3542,5/3285)= 35,95x1,078
= 38,768kPa
Caùc löïc coät ñöôïc hieäu chænh baèng caùch nhaân cho heä soá 3542,5/3800=0,9322

372,89kN 1398,36kN 1398,36kN 372,89kN

0,25m 7m 7m 7m 0,25m
A F
p =164,76kN/m

K L 92
Löïc caét V trong daõy ñöôïc xaùc ñònh theo quan heä sau:
x2

V   p dx vaø giaû thieát löïc coät ñaët taïi taâm coät, ta coù löïc caét V taïi taâm coät A :
x1

x=(0,25m)- : VA-=164,76x0,25 = 41,19 kN

x=(0,25m)+ : VA+=164,76x0,25 – 372,89 = -331,70 kN
Löïc caét V taïi taâm coät K
x=(7,25m)- : VK-= -331,70 +164,76x7= 821,65 kN
x=(7,25m)+ : VK+= 821,62 – 1398,36 = -576,7 kN
Löïc caét V taïi taâm coät L
x=(14,25m)- : VL-= -576,7+164,76x7= 576,7 kN
x=(14,25m)+ : VL+= 576,7 – 1398,36 = -821,65 kN
Löïc caét V taïi taâm coät F
x=(21,25m)- : VF-= -821,62 + 164,76x7= 331,7 kN
x=(21,25m)+ : VF+=331,7 – 372,89 = -41,19 kN

821,65
576,70
331,7

41,19
Löïc caét
41,19 V (kN)

331,7
576,70
821,65

Moment uoán trong daõy ñöôïc xaùc ñònh theo quan heä cô baûn sau:
x2

M   V dx
x1

Moment taïi A : M=41,19x0,25/2=5,15 kN-m

Moment cöïc ñaïi giöõa AK :
(331,7/2)(331,7/164,76)-5,15=328,7 kN-m
Moment taïi K :
(821,65/164,76)(821,65/2)-328,7 = 1720,06 kN-m
Moment taïi giöõa daõy :
1720,06 – 576,70x3,5/2 = 710,83 kN-m
Phaàn coøn laïi cuûa daõy ñöôïc suy ra töø ñaëc tính ñoái xöùng cuûa daàm.

328,7 328,7

Moment M (kN-m)
5,15
5,15
710,83
93
1720,06 1720,06
 Keát quaû tính toaùn daõy GIJH
Töông töï nhö treân, aùp löïc trung bình döôùi ñaùy daõy GIJH
p( B )  p( E ) 31,86  30,14
ptb    31 kN/m2
2 2
Toång öùng suaát ñaùy moùng döôùi daõy GIJH =31 x 8 x21,50=5332 kN
Toång aùp löïc do caùc coät taùc ñoäng leân daõy GIJH = 2x500+2x1500 = 4000 kN
Toång taûi trung bình = 0,5(5332+4000) = 4666 kN
ÖÙng suaát ñaùy moùng trung bình hieäu chænh ptbhc= ptb (4666/5332)= 27,12 kN/m2
Ñöôøng öùng suaát ñaùy moùng töông taùc duïng taïi truïc taâm daõy 27,12 x 8 = 217
kN/m
Caùc löïc coät ñöôïc hieäu chænh baèng caùch nhaân cho heä soá 4666/4000=1,1665
583,25kN 1749,75kN 1749,75kN 583,25kN
0,25m 7m 7m 7m 0,25m
B E
p =217kN/m
990
759,75
529

54,25
Löïc caét
54,25 V (kN)

529
759,75
990
638,05 638,05

Moment M (kN-m)
6,78
6,78 290,73

1620,29 1620,29

Keát quaû tính toaùn daõy ICDJ

Töông töï nhö treân, aùp löïc trung bình döôùi ñaùy daõy ICDJ
p( C )  p( D ) 26,91  25,19
ptb    26,05 kN/m2
2 2
Toång öùng suaát ñaùy moùng döôùi daõy ICDJ =26,05 x 4,25 x21,50=2380 kN
Toång aùp löïc do caùc coät taùc ñoäng leân daõy ICDJ = 450+350+2x1200 = 3200 kN
Toång taûi trung bình = 0,5(2380+3200) = 2790 kN
ÖÙng suaát ñaùy moùng trung bình hieäu chænh

94
 ptbhc=ptb (2790/2380)=26,05x1,17 kN/m2 = 30,54 kN/m2
Ñöôøng öùng suaát ñaùy moùng töông taùc duïng taïi truïc taân daõy
30,54x4,25=129,8kN/m
Caùc löïc coät ñöôïc hieäu chænh baèng caùch nhaân cho heä soá 2790/3200=0.871875
392,4kN 1046,44kN 1046,44kN 305,2kN
0,25m 7m 7m 7m 0,25m
C D
p =129,8kN/m

548,65
410,81
272,97

32,45 Löïc caét

V (kN)
32,23

359,95
497,79
495 635,63 1196,19
289,95

Moment M (kN-m)
4,06
4,06

664,56 360,15

Tính beà daày baûn moùng

Baûn moùng döôùi hai chaân coät K, L naèm ôû caïnh baûn moùng vaø chòu taûi lôùn nhaát,
1500 kN moãi moùng, coù khaû naêng bò xuyeân thuûng lôùn nhaát.
Löïc xuyeân thuûng coù theå ñöôïc choïn baèng löïc taùc ñoäng chaân coät Pxt = 1500 kN
Löïc choáng xuyeân Pcx=0,75xRk (bc+ 0,5h0 + bc+h0+ bc+ 0,5h0)h0
Pcx=0,75xRk (1,5+2h0)h0
1500 = 0,75x1000x(1,5+2h0)h0 , vôùi beùton maùc 300 Rk =1MN/m2
h0 =0,7m
choïn lôùp baûo veä 7,7 cm vaø ñöôøng kính theùp söû duïng laø 2,5 cm. Toång chieàu daøy
baûn laø 0,8 m
Tính coát theùp trong baûn moùng
TRONG DAÕY AGHF
Lôùp theùp beân döôùi
Moment goái lôùn nhaát trong daõy AGHF, neáu tính cho 1m daøi, giaù trò cöïc ñaïi
töông öùng laø: 1720,06/4,25=404,72 kN-m/m, theùp nhoùm CII coù Ra = 270MN/m2
M 404,72
Fa    0,0024 m 2 /m daøi
0,9 Ra h0 0,9  270.000  0,7
Choïn theùp 25 a 200
Moment ôû giöõa nhòp giöõa 718,35/4,25=137,09 kN-m/m

95
 M 137,09
Fa    0,00081m 2
0,9 Ra h0 0,9  270.000  0,7
Choïn theùp 25 a 400
Lôùp theùp beân treân
Moment nhòp lôùn nhaát trong daõy AGHF, neáu tính cho 1m daøi, giaù trò cöïc ñaïi
töông öùng laø : 326,55/4,25= kN-m/m, theùp nhoùm CII coù Ra = 270MN/m2
M 75,57
Fa    0,00043m 2 /m daøi
0,9 Ra h0 0,9  270.000  0,7
Choïn theùp 14 a 200
TRONG DAÕY GIJH
Lôùp theùp beân döôùi
Moment goái lôùn nhaát trong daõy GIJH, neáu tính cho 1m daøi, giaù trò cöïc ñaïi töông
öùng laø : 1620,06/8=202,51 kN-m/m, theùp nhoùm CII coù Ra = 270MN/m2
M 202,51
Fa    0,0012 m 2 /m daøi
0,9 Ra h0 0,9  270.000  0,7
Choïn theùp 20 a 200
Moment ôû giöõa nhòp giöõa 290,73/8=36,34 kN-m/m
M 36,34
Fa    0,00022 m 2
0,9 Ra h0 0,9  270.000  0,7
Choïn theùp 20 a 400
Lôùp theùp beân treân
Moment nhòp lôùn nhaát trong daõy GIJH, neáu tính cho 1m daøi, giaù trò cöïc ñaïi
töông öùng laø : 638,05/8= 79,76kN-m/m, theùp nhoùm CII coù Ra = 270MN/m2
M 79,76
Fa    0,00047 m 2 /m daøi
0,9 Ra h0 0,9  270.000  0,7
Choïn theùp 16a200
TRONG DAÕY ICDJ
Lôùp theùp beân döôùi
Moment goái lôùn nhaát trong daõy ICDJ, neáu tính cho 1m daøi, giaù trò cöïc ñaïi töông
öùng laø : 664,56/4,5=147,68 kN-m/m, theùp nhoùm CII coù Ra = 270MN/m2
Choïn theùp 20 a 200
Lôùp theùp beân treân
Moment nhòp lôùn nhaát trong nhòp bieân caïnh coät D cuûa daõy ICDJ, neáu tính cho
1m daøi, giaù trò cöïc ñaïi töông öùng laø : 1196,19/4,5=281,46 kN-m/m, theùp nhoùm CII
coù Ra = 270MN/m2
M 281,46
Fa    0,00165m 2 /m daøi
0,9 Ra h0 0,9  270.000  0,7
Choïn theùp 25a250
Moment nhòp lôùn nhaát trong nhòp bieân caïnh coät C vaø nhòp giöõa cuûa daõy ICDJ,
neáu tính cho 1m daøi, giaù trò cöïc ñaïi töông öùng laø : 495/4,5=110 kN-m/m, theùp
nhoùm CII coù Ra = 270MN/m2
M 110
Fa    0,00065m 2 /m daøi
0,9 Ra h0 0,9  270.000  0,7

96
 Choïn theùp 20a250
Phaân tích töông töï cho phöông x ñeå coù löôïng coát theùp theo phöông naøy.
1  64,2  60,4  1,35  2
Löïc gaây xuyeân thuûng Pxt =   53,265    0,325 =22,07 T
2 2  2
Löïc choáng xuyeân Pcx = 0,75 x105x(0,35+0,5)x0,5 = 33,47 T > Pxt =22,07 T
(Thoûa)
Tính coát theùp
MII = (39,365x0,8252 x2/2)+[(62,3-39,365)x2/2x0,67x0,825]=39,67Tm
39,67  10 5
Fa  =39,34 cm2 , hoaëc choïn 20a160 cho hai phöông
0,9  41,5  2700

9./. SÔ ÑOÀ NEÀN WINKLER

Trong phöông phaùp tính toaùn moùng chòu uoán coù xeùt ñeán öùng xöû thöïc cuûa ñaát
neàn. Ñaát neàn ñöôïc töông ñoàng vôùi moät heä voâ soá caùc loø xo ñaøn hoái tuyeán tính,
thoâng thöôøng ñöôïc bieát vôùi teân neàn Winkler hoaëc neàn ñaøn hoài cuïc boä. Haèng soá
ñaøn hoài cuûa heä caùc loø xo ñöôïc goïi laø heä soá phaûn löïc neàn, k.

Q
p

Q ,  l
q

Neàn Winkler

l
Hình 2-26 Moâ hình neàn Winkler

Moâ hình neàn WinklerQ = k  l hoaëc  = k  l

9.1/ Heä soá neàn
   1
Theo ñònh nghóa, heä soá neàn k   2 , ñôn vò cuûa heä soá neàn k laø kN/m3.
S s1  s2
Heä soá neàn ñöôïc xaùc ñònh töø thí nghieäm baøn neùn hieän tröôøng tieát dieän troøn hoaëc
vuoâng coù kích thöôùc töø 0,3m ñeán 1m, thaäm chí lôùn hôn khi caàn khaûo saùt ñaëc tính
ñaát cho nhöõng coâng trình quan troïng. Hoaëc cuõng coù theå tham khaûo caùc baûng toång
keát keát quaû nghieân cöùu heä soá neàn cuûa moät soá taùc giaû hoaëc caùc phoøng thí nghieäm coù
uy tín ñuû tin caäy vaø söû duïng caùc coâng thöùc hieäu chænh ñeå tìm heä soá neàn töông öùng
caàn thieát.
Thí duï MN.6
Ñeå ño heä soá neàn k ngöôøi ta thöïc hieän thí O 1=10kPa 2 =70kPa 
nghieäm baøn neùn hieän tröôøng, coù ñöôøng kính
laø 0,45m. Ñaàu tieân, ngöôøi ta ñaët moät aùp löïc
s1

97
s2
s
70 kPa vaø chôø ñeán ñoä luùn oån ñònh, sau ñoù giaûm aùp löïc coøn 10 kPa. Soá ñoïc cuûa 3
chuyeån vò keá laàn löôït laø 5510-5m; 10310-5m vaø 72 10-5m . Tieáp theo, aùp löïc ñaùy
baøn neùn taêng trôû laïi 70 kPa, soá ñoïc caùc chuyeån vò keá baây giôø laàn löôït laø 7010-5m;
11810-5m vaø 8610-5m
Tính heä soá neàn k töông öùng vôùi baøn neùn chuaån coù ñöôøng kính laø 0,75m ?
Lôøi giaûi
Soá ñoïc trung bình cuûa ba chuyeån vò keá tröôùc khi taêng taûi trôû laïi laø :
(1/3)(55+103+72)10-5m = 76,710-5m
Soá ñoïc trung bình cuûa ba chuyeån vò keá sau khi taêng trôû taûi laïi laø :
(1/3)(70+118+86)10-5m = 91,310-5m
Ñoä luùn cuûa baøn neùn : s2 - s1 = 14,610-5m
Heä soá neàn cuûa ñaát neàn döôùi baøn neùn ñöôøng kính 0,45m laø
   1 70  10
k(  0, 45 m )   2  5
=410MN/m3
S s2  s1 14,6  10
do heä soá neàn k tæ leä nghòch vôùi baùn kính baøn neùn R neân heä soá neàn k0,75 döôùi baøn
neùn ñöôøng kính 0,75 m ñöôïc tính nhö sau
    1 0,45 70  10 0,45
k(  0, 75)   2 = =246MN/m3
S s1  s2 0,75 14,6  10  5 0,75
Heä soá neàn k khoâng laø haèng soá maø noù thay ñoåi theo nhieàu thoâng soá nhö : beà roäng
b, beà daøi L, chieàu saâu choân moùng Df vaø loaïi ñaát. Naêm 1955, Terzaghi ñaõ coâng boá
caùc keát quaû nghieân cöùu veà heä soá neàn, theo ñoù heä soá neàn k tyû leä nghòch vôùi beà roäng
moùng. Treân coâng tröôøng ngöôøi ta coù theå tieán haønh thí nghieäm baøn neùn vuoâng kích
thöôùc 0,3m0,3m vaø coâng thöùc chuyeån ñoåi heä soá neàn k cuûa moät moùng vuoâng kích
thöôùc B(m)B(m) töø keát quaû thí nghieäm baøn neùn treân coù daïng nhö sau:
2
 B  0,3 
- treân neàn caùt : k  k0,3   (2.22)
 2B 
 0,3 
- treân neàn seùt : k  k0,3   (2.23)
B
Ñoái vôùi moùng chöõ nhaät kích thöôùc B (m)  L (m), heä soá neàn ñöôïc chuyeån ñoåi
töø moùng vuoâng coù cuøng aùp löïc taùc ñoäng treân hai moùng seõ coù daïng nhö sau:
 B
k ( B  B ) 1  
 L
k (2.24)
1,5
töø coâng thöùc tính heä soá neàn döôùi moùng chöõ nhaät töø moùng vuoâng chuùng ta
nhaän thaáy heä soá neàn cuûa ñaát döôùi moùng baêng laø k = (2/3)k(B B)
Heä soá neàn k0,3 cuûa moät soá loaïi ñaát caùt vaø seùt nhö baûng sau

Loaïi ñaát Traïng thaùi k0,3 (MN/m3)

Caùt khoâ Rôøi 8-25
hoaëc aåm Chaët TB 25-125
Chaët 125-375
Caùt baõo Rôøi 10-15
hoøa Chaët TB 35-40

98
 Chaët 130-150
Seùt Deûo (qu =100-200Kpa) 12 –25
Deûo cöùng (qu =200-400Kpa) 25 –50
Cöùng (qu > 400Kpa) > 50
Vôùi qu laø söùc chòu neùn moät truïc cuûa ñaát neàn
Baûng 2.1 Heä soá neàn tieâu chuaån Terzaghi

Ñoái vôùi daàm daøi, Vesic ñeà nghò moät coâng thöùc gaàn ñuùng xaùc ñònh heä soá neàn,
Es B 4 Es
nhö sau: k’ = B k  0,65 12 (2.25)
EF I F B (1   2 )
EF : module Young cuaû vaät lieäu moùng
IF = (1/12)B1h2 : moment quaùn tính cuûa tieát dieän ngang cuûa daàm
Es : module Young cuûa ñaát neàn
 : heä soá Poisson
Scott (1981) ñeà nghò moät coâng thöùc töông quan xaùc ñònh k0,3 töø keát quaû xuyeân
ñoäng SPT cho ñaát caùt.
k0,3 (MN/m3) = 1,8N (2.26)
Moät coâng thöùc gaàn ñuùng xaùc ñònh heä soá neàn k thöôøng ñöôïc söû duïng coù daïng nhö
sau:
Es
k (2.27)
B (1   2 )

9.2./ HEÄ PHÖÔNG TRÌNH CÔ BAÛN CHO DAÀM TREÂN NEÀN WINKLER

d2y
Töø cô sôû cô hoïc vaät lieäu M  EF I F 2 (2.28)
dx
Trong ñoù M moment taïi tieát dieän baát kyø
EF module Young cuûa vaät lieäu moùng
IF = (1/12)bh3 : moment quaùn tính cuûa tieát dieän ngang cuûa daàm
dM
Maët khaùc chuùng ta coù:  Q (vôùi Q laø löïc caét taïi tieát dieän x tính töø taâm O)
dx
dQ
 p( x)  q( x)
dx
d 2M
 p( x)  q( x)
dx 2
d 2M d4y
 E I
F F  p( x)  q( x) (2.29)
dx 2 dx 4
trong ñoù p(x) laø aùp löïc leân moùng ôû tieát dieän x
q(x) laø phaûn löïc cuûa ñaát neàn ôû tieát dieän x
theo ñònh nghóa heä soá neàn, ta coù: q(x) = k*  y(x) , vôùi k* = kB(kN/m2)
Töø treân, phöông trình vi phaân truïc voõng cuûa moùng baêng nhö sau:
EJ y(4) = p(x) - q (x)
EJ y(4) + k*  y(x) = p(x)

99
 Trong tröôøng hôïp taûi taäp trung thì p(x) = 0 vaø phöông trình vi phaân truïc voõng coù
daïng:
EI y(4) + k*  y(x) = 0 (2.30)
k*
Chia hai veá cho EJ vaø ñaët   4 (1/m) (2.31)
4 EI
Phöông trình vi phaân cô baûn cuûa moùng baêng treân neàn ñaøn hoài trôû thaønh :
y ( 4 ) ( x)  4 4 y ( x)  0
Nghieäm toång quaùt laø :
y ( x)  ex (C1 cos x  C2 sin  x)  e x (C3 cos x  C4 sin  x) (2.32)
Töø heä soá ñaëc tröng  nhieàu taùc giaû vaø nhieàu quy phaïm thieát keá ñeà nghò phaân
loaïi moùng baêng theo ñoä cöùng nhö baûng sau:

l Loaïi daàm moùng Ghi chuù

< /4 Daàm moùng ngaén Coù theå tính toaùn vôùi giaû thieát
moùng cöùng tuyeät ñoái vaø phaûn löïc
neàn phaân boá ñeàu hoaëc hình thang
/4  Daàm moùng daøi höõu haïn
> Daàm moùng daøi voâ haïn
Baûng 2.2 phaân loaïi daàm treân neàn ñaøn hoài

2.10 DAÀM MOÙNG DAØI VOÂ HAÏN

Trong tröôøng hôïp daàm moùng daøi voâ haïn l >  chòu taûi taäp trung P.
Caùc haèng soá tích phaân cuûa nghieäm toång quaùt ñöôïc xaùc ñònh laàn löôït theo nhöõng
ñieàu kieän bieân cuûa baøi toaùn.
y ( x)  ex (C1 cos x  C2 sin  x)  e x (C3 cos x  C4 sin  x)
ÔÛ hai ñaàu xa cuûa daàm moùng khoâng bò aûnh höôûng cuûa taûi ñaët taïi goác toïa ñoä, ñieàu
kieän bieân laø :
x   ; y  0  C1 = C2 = 0 (ñeå coù y(x) = 0 khi x   thì C1 vaø C2 phaûi
baèng khoâng)
Do ñoù khi daàm daøi voâ haïn phöông trình truïc voõng coù daïng laø :
y= C3 e-xcos x + C4 e-xsinx
C3 vaø C4 ñöôïc xaùc ñònh theo caùc ñieàu kieän ñaët taûi cuûa baøi toaùn

1. daàm daøi voâ haïn chòu taùc ñoäng cuûa taûi P taäp trung taïi goác truïc toïa ñoä O

O x

Hình y 2-27
Sô ñoà daàm

100
 daøi chòu taûi ñöùng taâïp trung

Trong tröôøng hôïp taûi taäp trung P ñaët taïi goác truïc toïa ñoä, taïi goác O, x =0 coù:
 goùc xoay trieät tieâu  = y’=0  C3 = C4 = C
 löïc caét Q =-E Iy’’’= -P/2  C = P/83EI
Phöông trình truïc voõng cuûa daàm daøi voâ haïn chòu taûi taäp trung :
1 P x P
y 3
e (cos x  sin x)  A(x )
EI 8 2k *
Töø q(x)=k*y(x) vaø k*/EI=44
P x P
 phaûn löïc ñaát neàn : q(x)= 44EI  q ( x)  e (cos x  sin x)  A(x )
2 2
1 P  x 1 P
Phöông trình goùc xoay:   y '   2
e sin  x   B(x ) (2.33)
EI 4 EI 4 2
Phöông trình moment :
P  x P
M   EIy ' ' 
4
e cos  x  e  x sin x  
4
C(x ) (2.34)
P P
Phöông trình löïc caét : Q   EIy ' ' '   e  x cos  x   D(x ) (2.35)
2 2
Trong ñoù caùc heä soá coù daïng :
A(x)= e-xcos x + e-xsin x; B(x)= e-xsin x
C(x)= e-xcos x - e-xsin x; D(x)= e-xcos x (2.36)

Thí duï MN.7

Moät moùng baêng daøi voâ haïn, coù beà daày 0.5m, roäng 1m. Chòu moät taûi ñöùng 1000kN.
Tính öùng suaát trong moùng neáu nhö noù ñaët treân neàn caùt chaët. Beùton coù module ñaøn
hoài E = 23000000 kN/m2= 23000MN/m2
Lôøi giaûi :
Choïn heä soá neàn töø caùc baûng thoáng keâ, vôùi neàn laø seùt deûo k0,3 = 25MN/m3
Heä soá neàn döôùi moùng vuoâng caïnh 1m laø : k1 = 25(0,3/1) =7,5MN/m3
Heä soá neàn döôùi moùng baêng caïnh 1m laø:
k* = kB = (2/3)k(B B)B = (2/3) 7,5 = 5 MN/m2
Moment quaùn tính cuûa tieát dieän ngang cuûa moùng I=bh3/12 =(1x0.53)/12=0.0104 m4
k*
4 (1/m) = 0,269 (1/m)
4 EI
P  x
Tính M 
4
e cos  x  e  x sin x 

taïi caùc ñieåm x= O M= (P/4) = 1000/(40,269) =929,37 kN.m

1000
x=1m  x = 0,269  M 
4  0,269
e 0,269 cos 0,269  e 0,269 sin 0,269
= 495,91 kN.m
Hoaëc ta cuõng coù theå tra caùc heä soá C(x) trong caùc baûng tính saún
x=1m  x = 0,269  C(x) = 0,5336
P
M  C(x ) = 929,37  0,5336 = 495,91 kN.m
4

101
 Tuaàn töï ta tính caùc giaù trò M ñeán caùc khoaûng caùch x maø ôû ñoù aûnh höôûng cuûa P
leân M khoâng ñaùng keå coù theå boû qua, töø ñieàu naøy khi chieàu daøi daàm phuû truøm leân
khu vöïc aûnh höôûng cuûa P ta goïi laø daàm daøi voâ haïn. Vôùi caùc giaù trò x aâm chuùng ta
söû duïng caùc giaù trò M ñoái xöùng.

10.2./ MOMENT M0 TAÄP TRUNG TAÏI GOÁC TRUÏC TOÏA ÑOÄ O

M
0

O
y

Hình 2-28 Sô ñoà daàm daøi chòu moment taâïp trung

Trong tröôøng hôïp taûi taäp trung M ñaët taïi goác truïc toïa ñoä, taïi goác O, x =0 coù
Taïi goác O, x=0 coù ñoä voõng y=0  C3 = 0  y= C4 e-xsinx
M0
Vaø M= M0/2 – E Iy’’= M0/2  – E Iy’’x=0 =E I 2C42=M0/2  C4 
4 2 EI
Do vaäy phöông trình truïc voõng cuûa daàm daøi voâ haïn chòu moment M0 taäp trung
 2M 0 M0
taïi goác O coù daïng: y  *
B ( x )  B ( x )
k 4 2 EI
Phaûn löïc neàn q ( x )   2 M 0 B ( x ) (2.37)
M0
Phöông trình moment : M  D ( x ) (2.38)
2
M 0
Phöông trình löïc caét : Q A( x ) (2.39)
2

Caùc heä soá A(x)= e-xcos x + e-xsin x; B(x)= e-xsin ;

C(x)= e-xcos x - e-xsin x; D(x)= e-xcos x coù theå suy töø giaûn ñoà ôû hình 2.31
hoaëc baûng 2.3

10.3/ TAÛI PHAÂN BOÁ ÑEÀU TRONG MOÄT ÑOAÏN DAÀM DAØI VOÂ HAÏN
Keát quaû ñoä voõng y, moment M, löïc caét Q taïi moät ñieåm cuûa daàm daøi voâ haïn chòu
taøi troïng phaân boá ñeàu daøi höõu haïn treân daàm moùng coù theå tính toaùn theo caùc coâng
thöùc neâu trong baûng beân döôùi.

102
 Ñieåm C döôùi taûi p
Ñoä voõng : yc  2  D(a )  D(b) 
p 2k *
p
A C B Moment : M c  ( B(a )  B(b ) )
4 2
a b p
Löïc caét : Vc  (C (a )  C ( b ) )
4

Ñieåm C beân traùi taûi p

Ñoä voõng : yC  ( D( a )  D( b ) )
C A p B 2k *
p
Moment : M C   ( B(a )  B(b ) )
a 4 2
p
b Löïc caét : Qc  (C (a )  C ( b ) )
4
p
Ñoä voõng : yC   ( D( a )  D(bc ) )
A p B C 2k *
b p
Moment : M C  ( B(a )  B(b ) )
4 2
a p
Löïc caét : Qc  (C (a )  C ( b ) )
Ñieåm C beân phaûi taûi 4

Hình 2-29 Sô ñoà tính moùng baêng daøi voâ haïn taûi phaân boá ñeàu höõu haïn
10.4/ DAÀM MOÙNG DAØI BAÙN VOÂ HAÏN
Vôùi daàm daøi baùn voâ haïn chòu taûi taäp trung coù theå söû duïng caùc coâng thöùc sau:

Ñaàu daàm töï do, taûi taäp trung P1 ñaàu 2 P

Ñoä voõng : yD( x )
daàm k*
P x P
Moment : M   2 B( x )

Löïc caét : Vc   P1C ( x )

Ñaàu daàm töï do, Moment taäp trung M1 2 M 1

Ñoä voõng : y C ( x )
ñaàu daàm k*
M1 Moment : M  M 1 A( x )

O Löïc caét : Qc  2 M 1 B( x )

y x

103
Ñaàu daàm töï do, taûi P1 ñaët gaàn ñaàu daàm Ñoä voõng:
P P C (a )  2 D(a ) A(a ) 
y   
a 2k *  2C (a )  D(a ) B(a )  A ( a  x ) 
x Moment:
y P C (x )  2 D(x ) C (x ) 
M   
4  2C (x )  D(x ) D(x )  C ( a  x ) 
Löïc caét:
P C (x )  2 D(x ) D(x ) 
Q  
2  C (x )  D(x ) A(x )  D ( a  x ) 
Hình 2-30 sô ñoà tính daàm baùn voâ haïn treân neàn Winkler, taûi taäp trung
x
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5
-0.4

-0.2

0
A(x)-B(x)-C(x)-D(x)

0.2

A(ax)
B(ax)
0.4
C(ax)
D(ax)

0.6

0.8

1.2

Hình 2-31 Caùc heä soá tính moùng baêng vôùi neân Wikler

10.5/ TAÛI TROÏNG BUØ

Trong tính toaùn chuùng ta thöôøng gaëp tröôøng hôïp löïc khoâng ñaët ôû ñaàu muùt traùi,
vaø vì ñaàu muùt naøy khoâng coù noäi löïc neân ta phaûi ñaët heä taûi goàm löïc ñöùng P0 vaø
moment M0 taùc ñoäng leân ñieåm naøy ñeå sao cho taïi caïnh moùng traùi khoâng coù M vaø
Q, heä taûi naøy ñöôïc goïi laø taûi buø
Ñaàu daàm töï do, noäi löïc M0t vaø Q0t xuaát hieän do caùc taûi ñaët beân phaûi ñaàu daàm
M0t
Q0t P0

M0

104
 Ñeå khöû noäi löïc dö naày, ta ñaët vaøo ñaàu muùt traùi hai löïc M0 vaø P0 vaø xem nhö
daàm daøi voâ haïn
Döôùi taùc duïng cuûa heä taûi naøy noäi löïc M02 vaø Q02 taûi ñaàu muùt traùi seõ laø
M02 =P0/4 + M0/2 (2.40)
0
Q 2 = -P0/2 -M0/2 (2.41)
Noäi löïc dö taïi ñaàu muùt daàm trieät tieâu khi:
M0t + M02 = M0t + P0/4 + M0/2 = 0 M0 =-4 M0t -2 Q0t / (2.42)
Q0t + Q02 = Q0t -P0/2 -M0/2 = 0 P0 = 4M0t +4 Q0t (2.43)

(x) A(x) B(x) C(x) D(x) (x) A(x) B(x) C(x) D(x)
0 1 0 1 1 3.5 -0.0389 -0.0106 -0.0177 -0.0283
0.1 0.9907 0.0903 0.8100 0.9003 3.6 -0.0366 -0.0121 -0.0124 -0.0245
0.2 0.9651 0.1627 0.6398 0.8024 3.7 -0.0341 -0.0131 -0.0079 -0.0210
0.3 0.9267 0.2189 0.4888 0.7077 3.8 -0.0314 -0.0137 -0.0040 -0.0177
0.4 0.8784 0.2610 0.3564 0.6174 3.9 -0.0286 -0.0139 -0.0008 -0.0147
0.5 0.8231 0.2908 0.2415 0.5323 4 -0.0258 -0.0139 0.0019 -0.0120
0.6 0.7628 0.3099 0.1431 0.4530 4.1 -0.0231 -0.0136 0.0040 -0.0095
0.7 0.6997 0.3199 0.0599 0.3798 4.2 -0.0204 -0.0131 0.0057 -0.0074
0.8 0.6354 0.3223 -0.0093 0.3131 4.3 -0.0179 -0.0124 0.0070 -0.0054
0.9 0.5712 0.3185 -0.0657 0.2527 4.4 -0.0155 -0.0117 0.0079 -0.0038
1 0.5083 0.3096 -0.1108 0.1988 4.5 -0.0132 -0.0109 0.0085 -0.0023
1.1 0.4476 0.2967 -0.1457 0.1510 4.6 -0.0111 -0.0100 0.0089 -0.0011
1.2 0.3899 0.2807 -0.1716 0.1091 4.7 -0.0092 -0.0091 0.0090 -0.0001
1.3 0.3355 0.2626 -0.1897 0.0729 4.8 -0.0075 -0.0082 0.0089 0.0007
1.4 0.2849 0.2430 -0.2011 0.0419 4.9 -0.0059 -0.0073 0.0087 0.0014
1.5 0.2384 0.2226 -0.2068 0.0158 5 -0.0045 -0.0065 0.0084 0.0019
1.6 0.1959 0.2018 -0.2077 -0.0059 5.1 -0.0033 -0.0056 0.0079 0.0023
1.7 0.1576 0.1812 -0.2047 -0.0235 5.2 -0.0023 -0.0049 0.0075 0.0026
1.8 0.1234 0.1610 -0.1985 -0.0376 5.3 -0.0014 -0.0042 0.0069 0.0028
1.9 0.0932 0.1415 -0.1899 -0.0484 5.4 -0.0006 -0.0035 0.0064 0.0029
2 0.0667 0.1231 -0.1794 -0.0563 5.5 0.0000 -0.0029 0.0058 0.0029
2.1 0.0439 0.1057 -0.1675 -0.0618 5.6 0.0005 -0.0023 0.0052 0.0029
2.2 0.0244 0.0896 -0.1548 -0.0652 5.7 0.0010 -0.0018 0.0046 0.0028
2.3 0.0080 0.0748 -0.1416 -0.0668 5.8 0.0013 -0.0014 0.0041 0.0027
2.4 -0.0056 0.0613 -0.1282 -0.0669 5.9 0.0015 -0.0010 0.0036 0.0025
2.5 -0.0166 0.0491 -0.1149 -0.0658 6 0.0017 -0.0007 0.0031 0.0024
2.6 -0.0254 0.0383 -0.1019 -0.0636 6.1 0.0018 -0.0004 0.0026 0.0022
2.7 -0.0320 0.0287 -0.0895 -0.0608 6.2 0.0019 -0.0002 0.0022 0.0020
2.8 -0.0369 0.0204 -0.0777 -0.0573 6.3 0.0019 0.0000 0.0018 0.0018
2.9 -0.0403 0.0132 -0.0666 -0.0534 6.4 0.0018 0.0002 0.0015 0.0017
3 -0.0423 0.0070 -0.0563 -0.0493 6.5 0.0018 0.0003 0.0011 0.0015
3.1 -0.0431 0.0019 -0.0469 -0.0450 6.6 0.0017 0.0004 0.0009 0.0013
3.2 -0.0431 -0.0024 -0.0383 -0.0407 6.7 0.0016 0.0005 0.0006 0.0011
3.3 -0.0422 -0.0058 -0.0306 -0.0364 6.8 0.0015 0.0006 0.0004 0.0010
3.4 -0.0408 -0.0085 -0.0237 -0.0323 6.9 0.0014 0.0006 0.0002 0.0008
7 0.0013 0.0006 0.0001 0.0007
Baûng 2.3 Baû ng giaù trò caù c haø m A( x); B( x); C( x) vaø D( x).
Thí duï MN.8
Moät moùng baêng cuûa moät nhaø khung goàm 16 coät, 15 nhòp, khoaûng caùch caùc coät
ñeàu nhau 3,3m. Hai ñaàu thöøa 1,65m tính töø taâm coät bieân. Taûi taùc ñoäng leân caùc coät
gioáng nhau Ntt=36 T. Neàn ñaát coù heä soá neàn laø k1,25 =437,5T/m3

105
 Lôøi giaûi
Choïn moùng coù beà daày moùng 0,25m, beà roäng b = 1,25m chieàu cao daàm gaân
h=0,6m
Moment quaùn tính gaàn ñuùng I = 1,1210-2m4
Module ñaøn hoài cuûa beùton E = 1,15106 T/m2, Heä soá =0,33m-1
Vì l > =3,14 neân daàm ñöôïc xem nhö daøi voâ haïn hoaëc khi l > 3,14 / 0,33=9,5m
Chuùng ta tính toaùn cho moät löïc thaúng ñöùng ñaët taïi ñieåm goác O cuûa truïc daàm 0x,
seõ gaây ra moment M vaø löïc caét Q taïi caùc ñieåm 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 coù toïa ñoä laàn löôït
laø x=1,65; 3,3; 4,95; 6,6; 8,25; 9,9 vaø 11,55m. Xa ngoaøi ñieåm 7, aûnh höôûng cuûa löïc
ñaët taïi O coù theå boû qua. Nhö vaäy khi ñaët löïc taïi coät thöù nhaát beân traùi, aûnh höôûng
cuûa noù khoâng ñeán giöõa moùng, ta coù theå xeùt sô ñoà ñaët taûi töø coät bieân traùi ñeán coät
giöõa moùng vaø phaàn coøn laïi xeùt theo tính ñoái xöùng.

P=36T

Ñieåm 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7

x(m)
-10.000

-5.000

-15 -10 -5 0 5 10 15
0.000

5.000
M(T.m)

10.000 M=27,3Cx

15.000

20.000

25.000

30.000

Hình 2-32 Bieåu ñoà moment do löïc taäp trung gaây ra trong daàm daøi voâ haïn
Ñieåm x(m) x Cx M=27,3Cx Dx Q=-18Dx
0 0 0 1 27,3 1 -18
1 1,65 0,54 0,2021 5,517 0,5006 -9
2 3,3 1,09 -0,1422 -3,882 0,1462 -2,63
3 4,95 1,63 -0,2068 -5,642 -0,0112 0,2
4 6,6 2,18 -0,1603 -4,376 -0,0645 1,16
5 8,25 2,72 -0,0871 -2,380 -0,0600 1,08

106
 6 9,9 3,27 -00329 -0,9 -0,0377 0,68
7 11,55 3,81 -0,0036 -0,008 -0,0171 0,31
Laàn löôït ta ñaët taûi leân caùc coät beân traùi roài coäng taùc duïng ñeå coù bieåu ñoà M vaø Q,
sau ñoù, vì ñaàu muùt moùng beân traùi khoâng coù noäi löïc neân ta phaûi ñaët heä taûi goàm löïc
ñöùng Q0 vaø moment M0 taùc ñoäng leân ñieåm naøy ñeå sao cho taïi caïnh moùng traùi
khoâng coù M vaø Q, heä taûi naøy ñöôïc goïi laø taûi buø.
Khi ñaët moät taûi coät moment sinh ra taïi caùc ñieåm laân caän moùng nhö baûng sau:

TAÛI
Ñieåm 7 6 5 4 3 2 1 0
x -11,55 -9,9 -8,25 -6,6 -4,95 -3,3 -1,65 0
x -3,81 -3,27 -2,72 -2.18 -1,63 -1,09 -0,54 0
M -0,098 -0,9 -2,38 -4,376 -5,642 -3,882 5,517 27,3

TAÛI
0 1 2 3 4 5 6 7
0 1,65 3,3 4,95 6,6 8,25 9,9 11,55
0 0,54 1,09 1,63 2,18 2,72 3,27 3,81
27,3 5,517 -3,882 -5,642 -4,376 -2,38 -0,9 -0,098
Caùc taûi laàn löôït taùc ñoäng leân caùc coät A, B. C, D, E, F, G, H vaø moâment M sinh
ra taïi caùc ñieåm theo baûng beân döôùi
Coät A Coät B Coät C Coät D
5,517 27,3 5,517 -3,882 -5,642 -4,376 -2,38 -0,9 -0,098
-5,642 -3,882 5,517 27,3 5,517 -3,882 -5,642 -4,376 -2,38
-2,38 -4,376 -5,642 -3,882 5,517 27,3 5,517 -3,882 -5,642
-0,098 -0,9 -2,38 -4,376 -5,642 -3,882 5,517 27,3 5,517
-0,098 -0,9 -2,38 -4,376 -5,642 -3,882 5,517
-0,098 -0,9 -2,38 -4,376 -5,642
-0,098 -0,9 -2,38
-0,098

Coät E Coät F Coät G Coät H

-0,098
-2,38 -0,9 -0,098
-5,642 -4,376 -2,38 -0,9 -0,098
5,517 -3,882 -5,642 -4,376 -2,38 -0,9 -0,098
5,517 27,3 5,517 -3,882 -5,642 -4,376 -2,38 -0,9 -0,098
-5,642 -3,882 5,517 27,3 5,517 -3,882 -5,642 -4,376 -2,38
-2,38 -4,376 -5,642 -3,882 5,517 27,3 5,517 -3,882 -5,642
-0,098 -0,9 -2,38 -4,376 -5,642 -3,882 5,517 27,3 5,517

Moment M trong moùng do taát caû caùc taûi coät sinh ra nhö sau:
Coät A Coät B Coät C Coät D Coät E
-2,6 18,142 2,914 14,26 -2.728 9,884 -5,108 8,984 -5,206 8,984

Coät E Coät F Coät G Coät H

107
 8,984 -5,206 8.984 -5,206 8.984 -5,206 8.984 -5,206

Khi ñaët moät taûi coät löïc caét Q sinh ra taïi caùc ñieåm laân caän moùng nhö baûng sau:
TAÛI
Ñieåm 7 6 5 4 3 2 1 0-
Q -0,31 -0,68 -1,08 -1,16 -0,2 2,63 9 18

TAÛI
0+ 1 2 3 4 5 6 7
-18 -9 -2,63 0,2 1,16 1,08 0,68 0,31

Q (T)

20

15

10

5
Q (T)

0
-15 -10 -5 0 5 10 15

-5

-10

-15

-20
x (m)

Hình 2-33 Bieåu ñoà löïc caét trong daàm daøi voâ haïn do taûi taïp trung gaây ra
Caùc taûi laàn löôït taùc ñoäng leân caùc coät A, B. C, D, E, F, G, H vaø löïc caét Q sinh ra taïi
caùc ñieåm theo caùc haøng trong baûng beân döôùi
9 18/-18 -9 -2,63 0,2 1,16 1,08 0,68 0,31
-0,2 2,63 9 18/-18 -9 -2,63 0,2 1,16 1,08 0,68
-1,08 -1,16 -0,2 2,63 9 18/-18 -9 -2,63 0,2 1,16
-0,31 -0,68 -1,08 -1,16 -0,2 2,63 9 18/-18 -9 -2,63
-0,31 -0,68 -1,08 -1,16 -0,2 2,63 9 18/-18
-0,31 -0,68 -1,08 -1,16 -0,2 2,63
-0,31 -0,68 -1,08 -1,16
-0,31 -0,68

0,68 0,31
1,16 1,08 0,68 0,31
-2,63 0,2 1,16 1,08 0,68 0,31
18/-18 -9 -2,63 0,2 1,16 1,08 0,68 0,31
2,63 9 18/-18 -9 -2,63 0,2 1,16 1,08

108
-1,16 -0,2 2,63 9 18/-18 -9 -2,63 0,2
-0,68 -1,08 -1,16 -0,2 2,63 9 18/-18 -9

Löïc caét Q trong moùng do taát caû caùc taûi coät sinh ra nhö sau:

Coät A Coät B Coät C Coät D Coät E

7,41 18,79 16,16 17,32 18 18
-17,21 -1,59 -19,84 -1,39 -18,68 -0,31 -18 0 -18

Coät E Coät F Coät G Coät H

18 18 18 18
-18 0 -18 0 -18 0 -18 0
Taïi ñaàu muùt traùi cuûa daàm moùng toàn taïi giaù trò moment Mt = -2,6 T.m vaø löïc caét
Qt = -7,41 T, theo phaân tích lyù thuyeát phaàn treân chuùng ta phaûi ñaët heä taûi troïng buø
M0 vaø P0 ôû ñaàu muùt daàm traùi ñeå trieät tieâu noäi löïc dö taïi ñaây,
Coâng thöùc xaùc ñònh M0 vaø P0 coù daïng nhö sau:
M0 =-4 M0t -2 Q0t / vaø P0 = 4M0t +4 Q0t
Nhö vaäy, chuùng ta coù:M0 = -4(-2,6) -2(-7,4) / 0,33 = 55,2 Tm
vaø P0 = 40,33(-2,6)+ 4(-7,4) =-33T
Moment M sinh ra trong daàm moùng do heä taûi buø ñaët taïi ñaàu muùt traùi coù daïng
M = P0Cx / 4 + M0Dx / 2
Löïc caét Q sinh ra trong daàm moùng do heä taûi buø ñaët taïi ñaàu muùt traùi coù daïng
Q = -P0 Dx / 2 - M0Ax / 2

Ñieåm 0 1 2 3 4 5 6 7
x 0 1,65 3,3 4,95 6,6 8.25 9,9 11,55
x 0 0,545 1,09 1,63 2,18 2,72 3.27 3,81
Cx 1 0,195 -0,143 -0.207 -0,157 -0,087 -0,033 -0,004
Dx 1 0,496 0,156 -0,012 -0,065 -0,060 -0,038 -0,017
M 2,6 8,8 7,5 4,8 2,2 0,5 -0,2 -0,39
Dx 1 0,496 0,156 -0,012 -0,065 -0,06 -0,038 -0,017
Ax 1 0,796 0,454 0,184 0,028 -0,033 -0,043 -0,031
Q 7,4 0,934 -1,561 1,478 -0,817 -1,291 -1,019 -0,563

Toång hôïp moment M do taûi ñaët ôû caùc coät vaø do heä taûi buø ñaët ôû ñaàu muùt traùi

Muùt Coät A Coät B Coät C Coät D

Vò trí 0 1 2 3 4 5 6 7
M do taûi -2,6 18,142 2,914 14,26 -2.728 9,884 -5,108 8,984
M buø 2,6 8,8 7,5 4,8 2,2 0,5 -0,2 0
M toång 0 26,942 10,414 19,06 -0,528 10,384 -5,308 8,984

Coät E Coät F Coät G Coät H

-5,206 8,984 -5,206 8.984 -5,206 8.984 -5,206 8.984

109
0 0 0 0 0 0 0 0
-5,206 8,984 -5,206 8.984 -5,206 8.984 -5,206 8.984

Hình 2-34 Bieåu ñoà moment trong moùng baêng do heä löïc taäp trung taùc ñoäng
Toång hôïp löïc caét Q do taûi ñaët ôû caùc coät vaø do heä taûi buø ñaët ôû ñaàu muùt traùi

Muùt Coät A Coät B Coät C Coät D

Vò trí 0 1 2 3 4 5 6 7
Q do taûi 7,41 18,79 16,16 17,32 18
-17,21 -1,59 -19,84 -1,39 -18,68 -0,31 -18
Q buø 7,4 0,934 -1,561 1,478 -0,817 -1,291 -1,019 -0,563
Q toång 0 19,72 17,64 16,03 17,44
-16,28 -3,15 -18,36 -2,21 19,97 -1,32 -18,56

Coät D Coät E Coät F Coät G

7
18 18 18 18
-18 0 -18 0 -18 0 -18 0
-0,563
17,44 18 18 18
-18,56 0 -18 0 -18 0 -18 0

110
Hình2-35 Bieåu ñoà löïc caét trong moùng baêng do heä löïc taäp trung taùc ñoäng

11./. DAÀM DAØI HÖÕU HAÏN TREÂN NEÀN ÑAØN HOÀI

11.1/. LÔØI GIAÛI PHÖÔNG TRÌNH LA GRANGE
Moät ñieåm töïa ñaøn hoài khi chuyeån vò thaúng ñöùng cuûa noù tyû leä vôùi taûi taùc ñoäng. Taûi
naøy q(x) laø toång löïc ngoaøi taùc ñoäng taäp trung hoaëc phaân boá p(x) vaø phaûn löïc ñaát
neàn b cho beà roäng b.
Nhö vaäy, ta coù:  = ky(x)
Vaø b = kby(x) hay k* = kb
K ñöôïc goïi laø module phaûn löïc neàn; heä soá ñaù ballast; heä soá Westergaard; heä soá
ñaøn hoài cuûa neàn hay heä soá neàn. Taûi taùc ñoäng leân baûn laø:
q(x) = p(x) + kby
Phöông trình caân baèng cuûa baûn (phöông trình Lagrange) coù daïng:
d4y q( x)
y  4  
dx D
hoaëc
d 4 y kby p( x)
4
  [2] (2.44)
dx D D
EI Ebh 2
D laø ñoä cöùng cuûa baûn dalle; D   (2.45)
1   2 12(1   2 )
Nghieäm toång quaùt cuûa phöông trình [2] khoâng veá hai coù daïng:
y ( x)  ex (C1 cos x  C2 sin  x)  e x (C3 cos x  C4 sin  x) [3]
kb 4 k *
vôùi   4 
4D 4D
ñaët: C1 = A’; C2 = B’; C3 = A; C4 = B; e = ex; c = cosx ; s = sinx
1
y ( x)  ( Ac  Bs )  ( A' c  B ' s )e [3]
e
Caùc ñaïo haøm cuûa phöông trình [3] coù daïng
1
y ' ( x)   ( B  A)c  ( A  B ) s    ( A' B ' )c  ( B ' A' ) s e
e
1
y ' ' ( x)  2 2  Bc  As   2 2 B ' c  A' s e
e
1
y ' ' ' ( x)  2 3  A  B c  B  As   2 3 B ' A'c  B ' A's e
e
1
y ' v ( x)  4 4  Ac  Bs   4 4  A' c  B ' s e
e
Ghi chuù:
Vôùi phaàn töû ñoäc truïc, phöông trình Lagrange coù daïng:
y’ = goùc xoay 
M
y' ' 
EI

111
 Q
y' ' ' 
EI

11.2/. TRÖÔØNG HÔÏP TAÛI PHAÂN BOÁ HÖÕU HAÏN COÙ DAÏNG HÌNH THANG
p(x) = p1 + (p2 – p1)(x-a1)/a2

p2
p1

A a1 B a2 C D

L
Hình 2-36 Moùng baêng chòu taûi phaân boá höõu haïn
Moät daàm daøi L, roäng b, daày h, chòu taùc ñoäng cuûa moät taûi phaân boá höõu haïn, tuyeán
tính theo x, nghieäm rieâng cuûa phöông trình Lagrange coù daïng:
y = 1x + 2 trong ñoù 1vaø 2 laø hai haèng soá caàn xaùc ñònh.
Nghieäm chung cuûa phöông trình Lagrange coù daïng:
y  ( A cos x  B sin x)e x  ( A' cos x  B ' sin x)ex  1 x   2 [4]
ñaïo haøm baäc boán cuûa [4]

y iv  4 4 ( A cos x  B sin x)e x  ( A' cos x  B ' sin x)ex 
 
y iv  4 4 ( A cos x  B sin x)e x  ( A' cos x  B ' sin x)ex   1 x   2   1 x   2
vaø keát hôïp vôùi [2]
y ' v ( x)  4 4  y   1 x   2    q ( x) / D
vôùi q ( x)  p ( x)  b  p1  ( p 2  p1 )( x  a1 ) / a 2  bky
 kb   x  a1  1
y 4 4    4 4  1 x   2    p1   p 2  p1  
 D  a2  D
kb kb
Maët khaùc theo ñònh nghóa cuûa   4  4 4  0
4D D
 x  a1  1
Hay laø  1 x   2    p1   p 2  p1  
 a 2  4 4 D
Baát chaáp x, ta coù:
 p 2  p1  a1  p1  p 2  p1  a1  p1
a2 a2
Khi x=0   2  4

4 D kb
p p p  p2
Vaø  1  1 4 2  1
4 Da 2 kba 2

112
Vaäy
 p 2  p1  a1  p1
x x p  p2 a2
y  ( A cos x  B sin x)e  ( A' cos x  B ' sin x)e  1 x
kba 2 kb
(2.46)
Coù y deã daøng suy ra,
Moment M = Dy’’
Löïc caét Q = Dy’’’
Taûi phaân boá q(x) = -Dy’’’’ = p(x) + b
Boán haèng soá tích phaân A; B; A’; B’ ñöôïc xaùc ñònh töø caùc ñieàu kieän bieân.
11.3/. ÑIEÀU KIEÄN BIEÂN
Chuùng ta phaân bieät ba tröôøng hôïp:
 taïi A vaø taïi D: a/ ñaàu töï do: löïc caét Q = 0 vaø moment M = 0 hay y’’’= 0
vaø y’’ = 0
b/ ñaàu khôùp: chuyeån vò y = 0 vaø moment M = 0 hay y = 0 vaø y’’ = 0
 taïi B: bieåu thöùc cuûa boán bieán soá y, y’, M vaø Q ôû hai beân cuûa ñieåm B naøy.
 Taïi C: bieåu thöùc cuûa boán bieán soá y, y’, M vaø Q ôû hai beân cuûa ñieåm C naøy.
Phöông trình bieán daïng coù daïng:
Töø A ñeán B vaø töø C ñeán D
y  ( A cos x  B sin x)e x  ( A' cos x  B ' sin x)ex (2.47)
vì p1 = p2 = 0 keùo theo 1 = 2 = 0;
Töø B ñeán C
y  ( A cos x  B sin x)e x  ( A' cos x  B ' sin x)ex   1 x   2 (2.48)
ñieàu naøy daãn ñeán giaûi heä 12 phöông trình coù 12 aån soá laø 12 heä soá:
2 cho ñaàu A: (y’’ = 0, y’’’ = 0)
2 cho ñaàu D: : (y’’ = 0, y’’’ = 0)
4 cho ñieåm B: (y = yB, y’ = y’B, y’’ = y’’B, y’’’ = y’’’B)
4 cho ñieåm C: (y = yC, y’ = y’C, y’’ = y’’C, y’’’ = y’’’C)
GHI CHUÙ
Phöông phaùp naøy ñöôïc giaû thieát laø moùng khoâng hôû khoûi ñaát (vôùi y> 0); öùng xöû thöïc
cuûa moùng chæ töông öùng vôùi öùng suaát neùn. Trong tröôøng hôïp naøy coù söï khaùc bieät
trong keát quaû cuûa caùc taùc ñoäng, caùc öùng suaát vaø caùc bieán daïng töông öùng vôùi moät
söï gia taêng nheï nhöõng giaù trò cöïc ñaïi.

ñeå khöû nhöõng öùng suaát keùo giöõa ñaát vaø daàm (hoaëc baûn) öùng vôùi khu vöïc daàm bò
voàng leân, chuùng ta taùc ñoäng nhöõng löïc phaân boá höôùng leân vaø baèng – kbf, vôùi f laø
giaù trò bieán daïng taïi hoaønh ñoä ñang khaûo saùt. Nhöõng löïc naøy gaây ra bieán daïng phuï
f höôùng leân treân ñöôïc tính töø taûi buø phaân boá - kbf

113
 Thí duï MN.9 Cho b = 0,9m; h = 0,4m; L = 10m; p1 = 0,1 MN/m; p2 = 0,3 MN/m;
a1 = 2m;
a2 = 2m; E = 20.000 MPa; k = 50 MPa/m;
Bieán daïng : f=y
Goùc xoay  = y’
Moment M = Dy’’ vôùi daàm thì D = EI
Löïc caét Q = Dy’’’
Vôùi moãi phaàn cuûa daàm trong hình coù:

p2
p1

A a1 B a2 C D

L
Töø A ñeán B, nhöõng heä soá laø A1, B1, A’1, B’1 vôùi 1 = 2 = 0
Töø B ñeán C, nhöõng heä soá laø A2, B2, A’2, B’2 vôùi 1  0 vaø 2  0
Töø C ñeán D, nhöõng heä soá laø A3, B3, A’3, B’4 vôùi 1 = 2 = 0
Nhö vaäy, chuùng ta coù 12 aån soá vaø caàn phaûi coù 12 phöông trình.
Nhöõng ñieàu kieän bieân ôû hai maàu muùt A vaø D cho 4 phöông trình, cuï theå neáu daàm
töï do ôû hai maàu muùt A vaø D caùc ñieàu kieän bieân naøy seõ cho:
 taïi A: M1(0) = 0 {1} vaø Q1(x) = 0 {2}
 taïi D: M3(L) = 0 {3} vaø Q3(L) = 0 {4}
ñieàu kieän töông thích cuûa töøng caëp boán bieán daïng vaø taùc ñoäng (f, , M, Q) taïc B vaø
C cho 8 phöông trình sau:
 taïi B: f1(a1) = f2(a1) {5}
1(a1) = 2(a1) {6}
M1(a1) = M2(a1) {7}
Q1(a1) = Q2(a1) {8}
 taïi C: f2(a1+ a2) = f3(a1+ a2) {9}
2(a1+ a2) = 3(a1+ a2) {10}
M2(a1+ a2) = M3(a1+ a2) {11}
Q2(a1+ a2) = Q3(a1+ a2) {12}
Ñoä cöùng D = EI/12 = 96 MN.m2
kb 4 k *
4  =0,585089
4D 4D
 p 2  p1  a1  p1  p 2  p1  a1  p1 0,3  0,1 2  0.1
a2 a2 2
2  4
  = 0,0022222
4 D kb 50  0,9
p p p  p2 0,1  0,3
1  1 4 2  1  = - 0.002222
4 Da 2 kba 2 50  0,9  2

114
  Taïi A, x = 0  e = ex=1; c = cosx =1; s = sinx = 0
phöông trình {1} cho:
 1 
M 1 ( x  0)  EIy ' ' ( x)  EI  2 2  B1c  A1 s   B '1 c  A'1 s e =0
 e 
 (-B1 +B’1) = 0 {1}
phöông trình {2} cho:
 1 
Q1 ( x  0)  EIy ' ' ' ( x)  EI  2 3  A1  B1 c  B1  A1 s   B '1  A'1 c  B '1  A'1 s e
 e 
 A1 + B1 + B’1-A’1 = 0 {2}
 Taïi D, x = L =10m   = 5,85089 ; e = e5,58089 = 347,536;
c = cosx = cos 5,85089 = 0,907997; s = sinx = sin 5,85089 = 0,418976
phöông trình {3} cho:
 1 
M 3 ( x  L)  EIy ' ' ( x)  EI  2 2  B3 c  A3 s   B ' 3 c  A' 3 s e =0
 e 
 1 
 0,907997 B3  0,418976 A3   0,907997 B ' 3 0,418976 A' 3 347,536  0
 347,536 
-0,002613B3 + 0,001206A3 + 0,002613B’3 – 0,001206A’3 = 0 {3}
phöông trình {4} cho:
 1 
Q3 ( x  L)  EIy' ' ' ( x)  EI  2 3  A3  B3 c  B3  A3 s   B' 3  A' 3 c  B' 3  A' 3 s e  0
 e 
 1 
 A3  B3 c  B3  A3 s   B'3  A'3 c  B'3  A'3 s e  0
 e 
 1 
 A3  B3 c  B3  A3 s   B'3  A'3 c  B'3  A'3 s e  0
 e 
1
c  s A3  1 (c  s) B3  es  c A'3 ec  s B'3  0
e e
0,003818 A3 + 0,001407B3 –169,9526A’3 +461,171 B’3 =0 {4}
 Taïi B, x = 2m  x =1,170174; e = e1,170174 = 3,22255;
c = cosx = cos 1,170174= 0,38992; s = sinx = sin 1,170174 = 0,920818
phöông trình {5} cho:
f1(a1) = f2(a1) {5}
1
f 1 ( x  2m)  y1 ( x  2m)  ( A1c  B1 s )  ( A'1 c  B '1 s )e
e
1
f 2 ( x  2m)  ( A2 c  B2 s )  ( A' 2 c  B ' 2 s )e   1 x   2
e
1 1
( A1c  B1 s )  ( A'1 c  B '1 s )e  ( A2 c  B2 s )  ( A' 2 c  B ' 2 s )e   1 x   2
e e
1 1
( A1 c  B1 s )  ( A'1 c  B '1 s )e  ( A2 c  B 2 s )  ( A' 2 c  B ' 2 s )e  (  1 x   2 )
e e
(c/e)A1 + (s/e)B1 + ceA’1 + seB’1 -(c/e)A2 - (s/e)B2 - ceA’2 - seB’2 = -(1x +2)/b
0,121020A1 + 0,285742B1 + 1,256789A’1 + 2,967338B’1 -0,121020A2 - 0,285742B2
- 1,256789A’2 - 2,967338B’2 = -0,0022222 {5}
phöông trình {6} cho: 1(a1) = 2(a1)

115
 1
y '1 ( x  2m)   ( B1  A1 )c  ( A1  B1 ) s    ( A'1  B '1 )c  ( B '1  A'1 ) s e
e
1
y ' 2 ( x  a1  2m)   ( B2  A2 )c  ( A2  B2 ) s    ( A' 2  B ' 2 )c  ( B ' 2  A' 2 ) s e   1
e
( B1  A1 )c  ( A1  B1 ) s  1  ( A'1  B'1 )c  ( B'1  A'1 ) s e
e
1 
 ( B2  A2 )c  ( A2  B2 ) s   ( A' 2  B ' 2 )c  ( B ' 2  A' 2 ) s e  1
e 
 -[(c+s)/e]A1+[(c-s)/e]B1+[(c-s)e]A’1+[(c+s)e]B’1+[(c+s)/e]A2-[(c-s)/e]B2-[(c-
s)e]A’2-[(c+s)e]B’2 = 1/
 -0,406761A1+0,164722B1-1,710616A’1+4,224154B’1+0,406761A2-0,164722B2
+1,710616A’2 - 4,224154B’2 = -0,0037981 {6}
phöông trình {7} cho: M1(a1) = M2(a1)
 1 
vôùi: M 1 (a1 )  EIy ' ' ( x  a1  2m)  EI 2 2  B1c  A1 s   2 2 B '1 c  A'1 s e
 e 
 1 
vaø M 2 (a1 )  EIy ' ' ( x  a1  2m)  EI 2 2  B2 c  A2 s   2 2 B ' 2 c  A' 2 s e
 e 
1 1
  B1c  A1 s   B '1 c  A'1 s e   B2 c  A2 s   B ' 2 c  A' 2 s e
e e
0,285742 A1+ 0,12102 B1 – 2,967385 A’1 + 1,256769 B’1 - 0,285742 A2- 0,12102 B2
+2,967385 A’2 - 1,256769 B’2 = 0 {7}
phöông trình {8} cho: Q1(a1) = Q2(a1)
Q1 (a1 )  EIy ' ' ' ( x  a1  2m) 
 1 
 EI 2 3  A1  B1 c  B1  A1 s   2 3 B '1  A'1 c  B '1  A'1 s e
 e 
Q2 (a1 )  EIy ' ' ' ( x  a1  2m) 
 1 
 EI 2 3  A2  B2 c  B2  A2 s   2 3 B ' 2  A' 2 c  B ' 2  A' 2 s e
 e 
 - 0,164722 A1+ 0,406761 B1 – 4,224154 A’1 – 1,710616 B’1 + 0,164722 A2-
0,406761 B2 + 4,224154 A’2 + 1,710616 B’2 = 0 {8}
 Taïi C, f2 = f3, vôùi x = a1+ a2= 4m  x =3,40347; e = e3,40347= 10,384481;
c = cosx = cos 3,40347= -0,695813; s = sinx = sin 3,40347= 0,718223
Töông töï, töø phöông trình [9], ta coù:
- 0,067003 A2+ 0,069161 B2 – 7,225907 A’2 +7,458635 B’2 + 0,067003 A3-
0,069161 B3 + 7,225907 A’3 - 7,458635 B’3 = 0,006666 {9}
Töông töï, töø phöông trình [10], ta coù:
- 0,002158 A2 - 0,136163 B2 – 14,680 A’2 + 0,232728 B’2 + 0,002158 A3 + 0,136163
B3 + 14,680 A’3 - 0,232728 B’3 = 0,0037981 {10}
Töông töï, töø phöông trình [11], ta coù:
+ 0,069161 A2 + 0,067003 B2 – 7,458635 A’2 – 7,225907 B’2 - 0,069161 A3 -
0,067003 B3 + 7,458635 A’3 + 7,225907 B’3 = 0 {11}
Töông töï, töø phöông trình [12], ta coù:

116
- 0,136163 A2 + 0,002158 B2 – 0,232728 A’2 – 14,68445 B’2 + 0,136163 A3 -
0,002158 B3 + 0,232728 A’3 + 14,68445 B’3 = 0 {12}
Giaûi heä 12 phöông trình treân ta ñöôïc caùc nghieäm sau:
A1 = 6,1194410-4 A2 = -20,0259310-4 A3 = 223,047410-4
B1 = -4,27122110-4 B2 = -12,0159710-4 B3 = -97,1715510-4
A’1 = -3,3049910-4 A’2 = -3,52440710-4 A’3 = 0,001925210-4
B’1 = -4,7122110-4 B’2 = -2,3250110-4 B’3 = -0,0008407410-4
Baây giôø, ta coù theå tính öùng suaát, bieán daïng vaø caùc taùc ñoäng noäi löïc trong daàm treân.
 Chaúng haïn taïi x = 3m x = 2,75526; e = e2,75526= 5,78495;
c = cosx = cos 2,75526= -0,18342; s = sinx = sin 3,40347= 0,983035
Bieán daïng hoaëc ñoä voõng:
1
f = y2(x=3m) = ( A2 c  B2 s )  ( A' 2 c  B ' 2 s )e   1 x   2 = -0,00248m
e
Goùc xoay:
1
  y ' 2 ( x  3m)   ( B2  A2 )c  ( A2  B2 ) s    ( A' 2  B ' 2 )c  ( B ' 2  A' 2 ) s e   1
e
= -0,0001813rad
Moment:
 1 
M 2 ( x  3m)  EIy ' ' ( x  3m)  EI 2 2  B2 c  A2 s   2 2 B ' 2 c  A' 2 s e
 e 
= -0,0956MNm
Löïc caét:
Q2 ( x  3m)  EIy ' ' ' ( x  3m) 
 1 
 EI 2 3  A2  B2 c  B2  A2 s   2 3 B ' 2  A' 2 c  B ' 2  A' 2 s e
 e 
= 0,02428MN
Phaûn löïc neàn:
 = -ky = -50(-0,00248) = 0,124 MPa
= 124 KPa

12./. MOÙNG BEØ TREÂN NEÀN WINKLER

Moùng beø treân neàn Winkler, döïa treân lyù thuyeát baûn vaø voû chòu taùc ñoäng cuûa phaûn
löïc neàn. Laàn löôït ta tính taùc ñoäng cuûa moät chaân coät leân khu vöïc baûn xung quanh
chaân coät treân, sau ñoù ta duøng nguyeân lyù choàng chaäp ñeå xaùc ñònh bieåu ñoà moment,
löïc caét, phaûn löïc vaø ñoä voõng vaø ñoä voàng cuûa baûn. Phöông phaùp tính goàm caùc böôùc
sau:

Böôùc 1 : Choïn thöû beà daày h cuûa baûn.

Böôùc 2 : Xaùc ñònh ñoä cöùng choáng uoán R cuûa baûn theo coâng thöùc sau:

117
 EF h3
R (2.49)

12 1   F2 
EF module Young cuaû vaät lieäu moùng
F heä soá Poisson cuûa vaät lieäu laøm moùng

Böôùc 3 : Tính baùn kính vuøng aûnh höôûng ñoä cöùng :

R
L'  4 (2.50)
k
Vuøng aûnh höôûng cuûa moät coät coù theå trong khoaûng töø 3 ñeán 4 L’

Böôùc 4 : Xaùc ñònh giaù trò moment, trong heä toïa ñoä cöïc, cuûa moät ñieåm do taûi
ñöùng trong coät gaây ra, theo coâng thöùc sau:
 
P (1   F ) A2 
Mt = moment tieáp tuyeán =   A1   (2.51)
4 r 
 L' 
 
P  (1   F ) A2 
Mr = MOMENT XUYEÂN TAÂM =    F A1   (2.52)
4 r 
 L' 

Trong ñoù r laø khoaûng caùch töø chaân coät ñeán ñieåm ñang khaûo
P löïc chaân coät
A1 , A2 caùc heä soá phuï thuoäc tyû soá r/L’

Trong heä toïa ñoä Deùcarte, xyz. Ta coù:

Mx = Mt sin2 + Mrcos2 (2.53)
2
My = Mt cos  + Mrsin  2
(2.54)
Böôùc 5 : Tính löïc caét (Q) cho moãi ñôn vò chieàu roäng cuûa beø do löïc ñöùng chaân
coät gaây ra :
P
Q A3 (2.55)
4 L'
A3 laø heä soá phuï thuoäc tyû soá r/L’
Böôùc 6 : Chuyeån vò ñöùng :
PL2
H  taïi chaân coät (2.56)
8R
PL2
H  A4 ñieåm caùch coät moät khoaûng r (2.57)
4R
A4 laø heä soá phuï thuoäc tyû soá r/L’
Böôùc 7 : Ñaët taûi troïng buø ôû caùc bieân cuûa töøng daõy cuûa beø sao cho thoûa caùc ñieàu
kieän bieân cuûa beø.

118
 6

A1
r/L'

3 A2

A3
A2 A4
2
A1

A3
1

A4

0
-0.4 -0.3 -0.2 -0.1 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5
A1-A2-A3

Hình 2-37 Caùc heä soá tính moùng beø

119
Hình 2-38 Thi coâng moùng beø

120