Chương 5- TNĐL TN

Chöông 5 - TOÛA NHIEÄT ÑOÁI LÖU TÖÏ NHIEÂN

5.1 ÑAËC TRÖNG CUÛA CHUYEÅN ÑOÄNG TÖÏ NHIEÂN

Giaû söû nhieät ñoä beà maët tw > nhieät ñoä trung bình cuûa chaát loûng tf,
chaát loûng saùt beà maët coù nhieät ñoä tw, khoái löôïng rieâng w nhoû hôn khoái
löôïng rieâng chaát loûng xa beà maët f, do söï cheânh leäch nhieät ñoä t = tw - tf
 cheânh leäch veà khoái löôïng rieâng caùc vuøng  = f - w  taïo neân doøng
chaát loûng chuyeån ñoäng töï nhieân.

Thoâng thöôøng nhieät ñoä chæ thay ñoåi trong lôùp moûng gaàn saùt beà maët
TĐN. Khi TĐN caøng maõnh lieät, söï bieán thieân nhieät ñoä caøng lôùn 
chuyeån ñoäng cuûa chaát loûng caøng maïnh.

Hình 5.1 Toûa nhieät ñoái löu töï nhieân giöõa taám phaúng vaø moâi tröôøng

Khi chaát loûng CĐ TN hay CĐ CB  hai cheá ñoä chuyeån ñoäng: chaûy
taàng vaø chaûy roái.

Cheá ñoä chuyeån ñoäng cuûa chaát loûng aûnh höôûng raát lôùn ñeán cöôøng ñoä
toûa nhieät. Khi chaát loûng chaûy taàng, nhieät trôû hoaøn toaøn do chieàu daøy cuûa

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 5- TNĐLTN
lôùp moûng chaûy taàng quyeát ñònh (lôùp bieân nhieät).

Khi chieàu cao taêng daàn  chieàu daøy cuûa lôùp moûng chaûy taàng taêng
leân  HSTN giaûm daàn theo chieàu cao. Khi chaát loûng ôû traïng thaùi quaù ñoä
( chaûy taàng sang chaûy roái), do taùc duïng xoaùy maõnh lieät cuûa lôùp chaûy roái
 HSTN taêng leân. Khi ñoä cao ñaõ ñaït ñeán khu vöïc chaûy roái maõnh lieät 
HSTN khoâng thay ñoåi.

5.2 TOÛA NHIEÄT ĐL TÖÏ NHIEÂN TRONG KHOÂNG GIAN RỘNG

Quaù trình toaû nhieät ĐLTN gaëp raát phoå bieán trong kyõ thuaät vaø trong
caùc hoaït ñoäng cuoäc soáng cuûa con ngöôøi:

VD:

- quaù trình giaûi nhieät cho caùc thieát bò ñieän töû, cơ khí

- caùc taám böùc xaï nhieät

- laøm nguoäi caùc vaät ñuùc

- trong caùc heä thoáng laïnh öùng duïng cho caùc daøn laïnh, caùc thieát bò ngöng
tuï, bay hôi …

- caùc quaù trình toûa nhieät cuûa caùc vaät theå ñaët trong töï nhieân, toûa nhieät cuûa
cô theå con ngöôøi…

Theo ñònh lyù ñoàng daïng thöù hai:

Nu  f Gr, Pr 

Quan heä giöõa tieâu chuaån Re vaø Gr:

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 5- TNĐL TN
12
 L  gL3 t 
Re  tb     Gr1 2
  2 
 

 Gr coù theå xem laø moät daïng ñaëc bieät cuûa tieâu chuaån Re, taùc duïng
cuûa noù trong TN ĐLTN töông öùng vôùi taùc duïng cuûa tieâu chuaån Re trong
CĐ CB.

Ñieàu kieän toûa nhieät ñoái löu töï nhieân  duøng nhieät ñoä trung bình
1
cuûa lôùp bieân t m  t f  t w  laøm nhieät ñoä xaùc ñònh.
2

Nhieät ñoä xaùc ñònh: t m 

1
t f  t w 
2

tw : nhieät ñoä beà maët,

tf : nhieät ñoä chaát loûng

Num  C Gr. Pr m  CRamn

n

Ra - tieâu chuaån Rayleigh.

Baûng 5.1 Trò soá cuûa C vaø n

Traïng thaùi chuyeån ñoäng Ram C n

Traïng thaùi maøng < 103 0,5 0

Khu vöïc quaù ñoä töø chaûy 1.103  5.102 1,18 1/8
maøng sang chaûy taàng

Chaûy taàng 5.102  2.107 0,54 1/4

Chaûy roái 2.107  1.1013 0,135 1/3

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 5- TNĐLTN
Khi taám heïp, daøi  choïn caïnh beù laøm kích thöôùc xaùc ñònh.

Ñoái vôùi taám phaúng ñaët naèm ngang, toûa nhieät coøn phuï thuoäc vaøo
chieàu roäng cuûa taám vaø phuï thuoäc vaøo beà maët noùng höôùng leân hay höôùng
xuoáng. Neáu beà maët noùng höôùng leân thì heä soá toûa nhieät taêng 30%, coøn khi
beà maët toûa nhieät höôùng xuoáng thì heä soá toûa nhieät giaûm ñi 30%.

C n

Ra = Gr.Pr Beà maët noùng Beà maët noùng

höôùng leân treân höôùng xuoáng döôùi

< 0,001 0,65 0,35 0

0,001  500 1,53 0,83 1/8

500  2.107 0,7 0,38 1/4

2.107  1013 0,176 0,095 1/3

Ví dụ:

Töôøng loø nung thẳng đứng: h = 2,5 m; F = 40 m2; tw = 90 oC ; khoâng khí

xung quanh tf = 30 oC. Tính  vaø toån thaát nhieät Q.

Hướng dẫn giải:

Kích thước xác định: l = h = 2,5 m

Nhiệt độ xác định: tm 

1
t f  tw   60o C
2

Chênh lệch nhiệt độ: Δt = tw – tf = 60oC

Tra bảng TSVL của không khí khô tại nhiệt độ xác định tm  λm, νm, Prm

=1/Tm

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 5- TNĐL TN

Tính tiêu chuẩn Gr: gh3t

Gr 
2
Tính tiêu chuẩn Ra: Ra = Gr.Pr

Xaùc ñònh traïng thaùi chuyeån ñoäng vaø trò soá C,n

Tính tiêu chuẩn Nusselt: Nu = C.Ran

Num m
Tính heä soá toaû nhieät: 
h
Tính nhieät löôïng trao ñoåi: Q = α.F.Δt

Bài tập:

1/ Xeùt moät ñöôøng oáng daãn nöôùc noùng daøi L = 6m, ñöôøng kính ngoaøi
D = 8cm ñaët naèm ngang ñi qua moät phoøng roäng coù nhieät ñoä phoøng laø
t0 = 18oC. Nhieät ñoä beà maët ngoaøi cuûa oáng laø tw = 70oC. Haõy xaùc ñònh
löôïng nhieät toån thaát qua oáng do quaù trình toûa nhieät ñoái löu töï nhieân?
2/ Moät taám phaúng ñaët naèm ngang coù kích thöôùc (3x4) m. Nhieät ñoä beà
maët noùng tw = 120oC, nhieät ñoä moâi tröôøng tf = 20oC.
- Xaùc ñònh HSTN töø beà maët taám phaúng ñeán moâi tröôøng kk xung quanh
theo 2 TH:
+ Beà maët noùng höôùng leân treân.
+ Beà maët noùng höôùng xuoáng döôùi.

5.3 TOÛA NHIEÄT ÑOÁI LÖU TÖÏ NHIEÂN TRONG KHOÂNG GIAN HẸP

Khi ĐLTN phaùt sinh trong khoâng gian nhoû, kín hoaëc trong khe heïp
 chuyeån ñoäng cuûa chaát loûng vaø toûa nhieät raát phöùc taïp.

Tính chaát chuyeån ñoäng cuûa chaát loûng do vò trí töông hoã cuûa beà maët
noùng laïnh, (tw1 – tw2), hình daïng vaø kích thöôùc cuûa khoâng gian quyeát ñònh
CBGD: Hoàng Thị Nam Hương
Chương 5- TNĐLTN
Xem quaù trình trao ñoåi nhieät phöùc taïp naøy nhö moät hieän töôïng nhieät
maø treân cô baûn laø do daãn nhieät, với “heä soá daãn nhieät töông ñöông” tñ .

Hình 5.2 Tính chaát chaûy voøng töï nhieân cuûa chaát loûng trong khoâng gian
heïp cuûa vaät kín

Nhieät löôïng trao ñoåi thöïc teá:

 tñ
q t w1  t w2 


Coù theå duøng coâng thöùc Newton ñeå bieåu thò:

q   tñ t w1  t w2 

Neáu nhieät löôïng truyeàn qua chæ ñôn thuaàn do daãn nhieät:

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 5- TNĐL TN

q  t w1  t w2 


 tñ
q
t w1  t w2  
Do ñoù:    tñ   tñ
q  
t w1  t w2 


q  t  t w 2   tñ  
Hoaëc  tñ w1   Nu 
q  
t w1  t w2 


Suy ra:

 tñ  
 tñ   tñ  Nu 
 

 tñ  f Gr  Pr f

tñ : heä soá ñoái löu.

Choïn chieàu daøy cuûa khe heïp  laøm kích thöôùc xaùc ñònh

Nhieät ñoä xaùc ñònh: nhieät ñoä trung bình cuûa chaát loûng t f  0,5t w1  t w2 

 Gr  Pr   103

 tñ  1   tñ    nhieät löôïng truyeàn do daãn nhieät.

 103  Gr  Pr  f  106

 tđ  0,105Gr  Pr 0f,3

 106  Gr  Pr  f  1010

 tđ  0,40Gr  Pr 0f, 2

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 5- TNĐLTN

Theo Mikheyev Gr  Pr f  10 3 trong tính toaùn gaàn ñuùng coù theå

thay baèng coâng thöùc sau:

 tđ  0,18Gr  Pr 0f, 25

Bài tập:

Coù 2 taám phaúng baèng kim loaïi, dieän tích moãi taám laø 1m2 ñaët song song
vôùi khoaûng caùch laø  = 20mm, nhieät ñoä beà maët noùng tw1 = 200oC, nhieät ñoä
maët laïnh tw2 = 80oC, khi xeùt coù theå boû qua aûnh höôûng cuûa trao ñoåi nhieät
böùc xaï, taám ñaët thaúng ñöùng, bieát giöõa hai taám phaúng laø lôùp khoâng khí.
Tính nhieät löôïng truyeàn giöõa 2 taám. Neáu  giaûm 2 laàn  HSDN töông
ñöông thay ñoåi ntn?

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương