MÁY THỦY KHÍ

Chương 3: Bơm ly tâm và bơm hướng trục

3.1 Khái niêm chung về bơm
3.2 Bơm ly tâm
3.2.1. Kết cấu nguyên lý, công dụng và phân loại, cấu tạo của bơm ly tâm

3.2.2. Bơm ly tâm làm việc trong hệ thống

3.2.3. Xâm thực trong bơm

3.2.4. Ghép bơm trong hệ thống

3.3. Bơm hướng trục

3.3.1. Khái niêm chung và cấu tạo cơ bản

3.3.2. Nguyên lý làm việc và phương trình cơ bản

3.3.3. Bố trí và vận hành bơm trong hệ thống

3.4. Bài tập

 MÁY THỦY KHÍ
3.1. Khái niệm chung về bơm:

Bơm ly tâm là loại máy thủy lực nhận năng lượng dưới dạng cơ năng ở
đầu vào có thể đến từ các thiết bị động lực như động cơ điện động cơ
đốt trong…. Thông qua trục quay sẽ mang năng lượng dưới dạng mô
men xoắn đến bánh công tác. Tại bánh công tác khi chất lỏng được hút
vào bơm do bánh công tác quay tạo ra chân không ở cửa vào hút chất
lỏng vào bánh công tác. Khi chất lỏng qua bánh công tác hệ thống cánh
sẽ tương tác với dòng chất lỏng và truyền cho dòng chất lỏng một năng
lượng khi ra khỏi bánh công tác dòng chất lỏng sẽ có một năng lượng
nhất định dưới dạng động năng là chủ yếu
Bơm được chia làm 03 loại bơm chính: Bơm ly tâm, bớm hướng chéo ,
bơm hướng trục
 MÁY THỦY KHÍ
3.1. Khái niệm chung về bơm
Hình ảnh bơm ly tâm
 MÁY THỦY KH
Hình ảnh bơm hỗn lưu
 MÁY THỦY KH
Hình ảnh bơm chìm hướng trục
 MÁY THỦY KH
Hình ảnh bơm hướng trục
 MÁY THỦY KHÍ
Bơm ly tâm và bơm hướng trục
3.2. Bơm ly tâm:
3.2.1. Kết cấu và nguyên lý làm việc, công dụng, phân loại của bơm ly tâm
Bơm ly tâm là loại bơm được sử dụng thông dụng nhất nó được dùng để vận chuyển
chất lỏng. Bơm ly tâm có hiệu suất tương đối cao. Các bơm ly tâm có hiệu suất () từ 78
 92%. Bơm có kết cấu đơn giản, chắc chắn và vân hành thuận tiện.
Trên hinh 4.1 giới thiệu kết cấu của bơm ly tâm một cấp dạng công sôn. Bơm các¸các
bộ phận chính sau đây:
1 2 3 4 5 6 7 8

14 13 12 11 10 9

KÕt cÊu cña b¬m ly t©m mét cÊp d¹ng c«ng s«n
 MÁY THỦY KHÍ
3.2.1. Ph©n lo¹i b¬m ly t©m
• B¬m ly t©m ®ưîc ph©n thµnh nhiÒu lo¹i kh¸c nhau theo nhiÒu ®Æc ®iÓm
kh¸c nhau. Dưíi ®©y ta sÏ nghiªn cøu mét sè c¸ch ph©n lo¹i b¬m ly t©m.

* Ph©n lo¹i theo sè b¸nh c«ng t¸c l¾p nèi tiÕp trªn trôc:
- B¬m ly t©m mét cÊp (cã mét b¸nh c«ng t¸c l¾p trªn trôc - h×nh 4.1), th«ng
thêng cét ¸p H ≤ 100m cét níc.
- B¬m ly t©m nhiÒu cÊp (cã nhiÒu b¸nh c«ng t¸c l¾p nèi tiÕp trªn cïng mét
trôc - h×nh 4.2). Sè cÊp tõ 2 ®Õn 8. Trong trưêng hîp c¸c biÖt cã thÓ tíi 18.
Trong b¬m ly t©m nhiÒu cÊp, dßng chÊt láng nèi tiÕp chuyÓn ®éng qua tÊt c¶
c¸c b¸nh c«ng t¸c. Cét ¸p cña b¬m b»ng tæng cét ¸p cña tÊt c¶ c¸c b¸nh
c«ng t¸c.
• * Theo sè dßng chÊt láng qua b¸nh c«ng t¸c:
- B¬m ly t©m mét miÖng hót (mét dßng chÊt láng ch¶y qua b¸nh c«ng t¸c -
h×nh 4.1);
- B¬m ly t©m hai miÖng hót (hai dßng chÊt láng ch¶y qua b¸nh c«ng t¸c -
h×nh 4.3).
 MÁY THỦY KHÍ
b

a
I II
S¬ ®å b¬m ly t©m nhiÒu cÊp S¬ ®å b¬m ly t©m hai dßng vµo

a- C¸nh dÉn hưíng, b- R·nh chuyÓn tiÕp (hai miÖng hót)

* Theo cét ¸p cã:
- B¬m ly t©m cét ¸p thÊp, H = 5 - 40m cét níc,
- B¬m ly t©m cét ¸p trung b×nh, H = 40 - 200m cét níc,
- B¬m ly t©m cét ¸p cao, H  200m cét níc.
* Theo lưu ưlîng cã:
- B¬m ly t©m lưu lưîng nhá,
- B¬m ly t©m lưu lưîng trung b×nh,
- B¬m ly t©m lưu lưîng lín
Lưu lưîng cña b¬m ly t©m thưêng n»m trong kho¶ng 4  16.000m3/h. Lưu lưîng cña
c¸c b¬m lín cã thÓ ®¹t tíi 36.000m3/h.
 MÁY THỦY KHÍ
* Theo vÞ trÝ cña trôc b¬m cã:
- B¬m trôc ngang (b¬m n»m ngang),
- B¬m trôc ®øng (b¬m ®øng).
* Theo kÕt cÊu vá b¬m cã:
- B¬m ly t©m hai n¾p,
- B¬m nhiÒu tÇng (vá b¬m gåm nhiÒu ph©n ®o¹n ghÐp l¹i víi nhau).
* Theo phư¬ng ph¸p nèi trôc b¬m víi trôc ®éng c¬:
- B¬m ly t©m nèi trùc tiÕp,
- B¬m ly t©m nèi gi¸n tiÕp.
Ngoµi c¸c c¸ch ph©n lo¹i trªn cßn nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i kh¸c n÷a
như theo phư¬ng ph¸p dÉn dßng vµo vµ theo phư¬ng ph¸p dÉn dßng
ra khái b¸nh c«ng t¸c, theo kÝch thưíc cña b¬m, theo d¹ng chÊt
láng vËn chuyÓn v.v.... Song chóng ta chØ dõng l¹i ë mét sè c¸ch
ph©n lo¹i trªn.
 MÁY THỦY KHÍ
3.2. 1.Phu¬ng tr×nh cét ¸p vµ luu lưîng cña b¬m ly t©m.
a. Cét ¸p cña b¬m ly t©m.
Cét ¸p cña b¬m ly t©m ®ưîc x¸c ®Þnh dùa theo phu¬ng tr×nh c¬ b¶n (2.5) cña m¸y c¸nh dÉn
cã d¹ng :
U 2 V2 u − U1V1u
H lt =
g
Khi dßng vµo theo phu¬ng huíng kÝnh (α1 = 90o) vËn tèc V1u = 0, phu¬ng tr×nh cét ¸p trë vÒ
d¹ng (2.6):
U 2V2u
H lt =
g
Cét ¸p thùc cña b¬m.
Do ¶nh huëng cña sè c¸nh dÉn hữu h¹n vµ do tæn thÊt sinh ra trong chuyÓn ®éng cña
dßng chÊt láng qua b¬m, cét ¸p thùc cña b¬m nhá h¬n nhiÒu so víi cét ¸p lý thuyÕt v«
cïng vµ ®ưîc x¸c ®Þnh theo (2.29) b»ng :
H = tlHlt = KptlHlt.
Trong ®ã, tl lµ hiÖu suÊt thñy lùc cña b¬m:
H H
tl = =1−
H lt H lt
ΔH – tæn thÊt cét ¸p trong b¬m.
 MÁY THỦY KHÍ
b. Lưu luîng cña b¬m ly t©m.
Lưu lưîng cña b¬m ®îc x¸c ®Þnh theo th«ng sè kÕt cÊu cña b¬m vµ vËn tèc dßng ch¶y b»ng:
Qlt = πDbVm, m3/s hay m3/h.
Trong ®ã:
D – ®uêng kÝnh b¸nh c«ng t¸c,
b – chiÒu réng b¸nh c«ng t¸c t¹i vÞ trÝ tu¬ng øng ®êng kÝnh D,
Vm – vËn tèc kinh tuyÕn cña dßng ch¶y tu¬ng øng tiÕt diÖn tÝnh to¸n.
Lưu luîng thùc Q cña b¬m nhá h¬n luu luîng lý thuyÕt Qlt do cã rß rØ chÊt láng ΔQ
trong b¬m tõ vïng ¸p suÊt cao tíi vïng ¸p suÊt thÊp cña b¬m vµ tõ b¬m ra ngoµi.
Q = Qlt – ΔQ = Qlt.ηQ.
HiÖu suÊt lu lîng cña b¬m:
Q Q
Q = =1−
Qlt Qlt
4.4. Tæn thÊt vµ hiÖu suÊt trong b¬m ly t©m
Trong qu¸ trinh lµm viÖc cña b¬m ly t©m, mét phÇn c¬ năng cña ®éng c¬ truyÒn cho b¬m bÞ
tæn hao biÕn thµnh nhiÖt năng lµm tăng nhiÖt ®é cña chÊt láng lµm viÖc vµ chi tiÕt cña b¬m.
PhÇn năng lưîng ®ã gäi lµ tæn thÊt.
Tæn thÊt năng luîng trong b¬m cã ba d¹ng: tæn thÊt c¬ khÝ (Nck), tæn thÊt luu luîng (Q)
vµ tæn thÊt thuû lùc (H).
 MÁY THỦY KHÍ
c. Tæn thÊt c¬ khÝ.
Tæn thÊt c¬ khÝ lµ phÇn n¨ng lîng mÊt ®i do cã ma s¸t trong æ trôc, æ ®Öm vµ do ma s¸t cña
bÒ mÆt ngoµi cña ®Üa b¸nh c«ng t¸c chuyÓn ®éng víi chÊt láng kh«ng chuyÓn ®éng chøa
trong khe gi÷a ®Üa b¸nh c«ng t¸c vµ vá - gäi lµ ma s¸t ®i·.
Nck = N« + N® + Nms®
N« - tæn thÊt ma s¸t trong æ trôc, N® - tæn thÊt ma s¸t trong æ ®Öm, Nms® - tæn thÊt ma s¸t
®Üa.
Trong ba lo¹i tæn thÊt nµy thi tæn thÊt ma s¸t ®Üa lµ lín h¬n c¶.
M« men ma s¸t mét phÝa cña ®Üa víi chÊt láng ®ưîc x¸c ®Þnh 2
b»ng biÓu thøc:
U
M msd = Rf = RfC'f 
2
Díi d¹ng tÝch ph©n biÓu thøc tÝnh Mms® cã d¹ng:
C 'f
- hÖ sè ma s¸t giua bÒ mÆt ®Üa víi chÊt láng, U - vËn tèc vßng cña ®Üa.
R - b¸n kÝnh cña ®Üa, f - diÖn tÝch cña mÆt ®Üa,  - øng suÊt tiÕp tuyÕn g©y nªn bëi ma s¸t cña
®Üa víi chÊt láng, R2 2
' U  
M msd =  R.2R.Cf  dR = C'f 2 R 52 = Cf U 22 R 32 ;
2 5 g
0
 - vËn tèc gãc cña b¸nh c«ng t¸c (1/s);
R2 - b¸n kÝnh ngoµi cña b¸nh c«ng t¸c (m);
 - träng lîng riªng cña chÊt láng (kG/m3);
 '
Cf - hÖ sè ma s¸t Cf = Cf
5
 MÁY THỦY KHÍ
Tæn thÊt c«ng suÊt do ma s¸t ®Üa lµ:
2 2
N msd = 2M d . = Cf U 22R 32 = Cf U32R 22 kGm/s.
g g
0,5Cf D 22 U32 n 3 5
N msd = = 97,5Cf ( ) D 2 m.l.
75g 1000
U D
HÖ sè ma s¸t Cf phô thuéc vµo sè r©y n«n Re (Re = 2 2 ) Trong chÕ ®é ch¶y rèi,
khi Re > 2.105 cã thÓ x¸c ®Þnh Cf b»ng c«ng thøc: 

0,0425
Cf = 5
Re
Cßn trong chÕ ®é ch¶y tÇng, khi Re < 2.105 thi:
1,02 z msđ
Cf = 0,2
Re
Tæn thÊt c«ng suÊt ma s¸t ®Üa phô thuéc vµo ®é 0,1
nh¸m bÒ mÆt ngoµi cña ®Üa b¸nh c«ng t¸c vµ thµnh vá
b¬m, vµo kÝch thíc cña b¸nh c«ng t¸c vµ vµo khe hë gi÷a
b¸nh c«ng t¸c vµ vá b¬m. 0
40 60 80 100 150 200 300 ns,v/ph
Khe hë t¨ng th× tæn thÊt ma s¸t ®Üa sÏ t¨ng; ®ång
thêi tæn thÊt ma s¸t ®Üa cßn phô thuéc vµo sè vßng quay z msd = N msd / N tr = f (n s )
®Æc trng nS (h×nh 4.4). Khi nS gi¶m th× ζms® (= ΔNms®/Ntr)
Tæn thÊt c«ng suÊt do ma s¸t trong æ trôc vµ æ ®Öm chØ b»ng kho¶ng
sÏ t¨ng. §Æc biÖt tæn thÊt ma s¸t ®Üa sÏ t¨ng nhanh ë (12)% c«ng suÊt trªn trôc b¬m.
nh÷ng b¸nh c«ng t¸c cã nS < 60.
 MÁY THỦY KHÍ
d. Tæn thÊt luu luîng.
Tæn thÊt luu luîng (hay tæn thÊt thÓ tÝch) lµ phÇn n¨ng luîng truyÒn cho dßng chÊt láng
tuÇn hoµn trong b¬m qua khe hë gi÷a r«to vµ vá b¬m vµ phÇn n¨ng luîng truyÒn cho dßng
chÊt láng ch¶y tõ vïng cã ¸p suÊt cao tíi vïng cã ¸p suÊt thÊp cña nã.
Tæn thÊt luu luîng g©y nªn bëi rß rØ chÊt láng ë trong b¬m qua khe ®Öm truíc gi÷a b¸nh
c«ng t¸c vµ vá (q1), qua khe ®Öm gi÷a cÊp tríc vµ cÊp sau cña b¬m (q2) vµ qua hÖ thèng
gi¶m t¶i huíng trôc cña b¬m (q3) (xem h×nh 4.5). §ång thêi tæn thÊt luu luîng cßn g©y nªn
bëi rß rØ chÊt láng tõ trong b¬m ra ngoµi qua khe ®Öm gi÷a trôc b¬m vµ vá (q4)
ChÊt láng thÊm qua khe ®Öm (q4) thùc hiÖn b«i tr¬n vµ lµm m¸t c¸c bé phËn lµm viÖc.
Trong ®iÒu kiÖn lµm viÖc b×nh thuêng, luîng chÊt láng thÊm qua khe ®Öm nµy lµ 60 giät
trong mét phót (10cm3/ph). Luîng rß rØ nµy rÊt nhá so víi luîng rß rØ chÊt láng trong
b¬m (q1, q2, q3), v× vËy cã thÓ bá qua trong khi tÝnh to¸n.

q3

q1 q1

q4 q2 q3 q4
Hinh 4.5. S¬ ®å rß rØ chÊt láng trong b¬m ly t©m.
 MÁY THỦY KHÍ
- Rß rØ qua khe ®Öm tríc (q1).
Luu luîng chÊt láng ch¶y rß qua khe ®Öm truíc (h×nh vµnh khuyªn) (h×nh 4.6) phô thuéc
vµo kÝch thuíc cña khe ®Öm, tøc lµ vµo chiÒu dµi, chiÒu réng cña khe ®Öm vµ ®uêng
kÝnh vßng ®Öm vµ phô thuéc vµo ®é chªnh ¸p tríc vµ sau khe ®Öm. §Ó gi¶m rß rØ qua
khe ®Öm tríc th× khe ®Öm ph¶i cã chiÒu dµi l (kÝch thuíc theo phu¬ng huíng trôc) lín vµ
chiÒu réng b (kÝch thuíc theo phu¬ng huíng kÝnh) nhá.

Dy, mm 50 - 80 80 – 120 120 – 180 180 – 260

b, mm 0,30 0,35 0,45 0,55

ChiÒu réng khe ®Öm chän theo ®êng kÝnh trôc.

ĐÖm kiÓu a) lµ d¹ng ®¬n gi¶n nhÊt trong c¸c lo¹i ®Öm. Nã gåm cã mét vßng ®Öm ®uîc l¾p
chÆt víi vá b¬m, mÆt trong vßng ®Öm cã ®é nh½n kh¸ cao.
Vßng ®Öm ®uîc chÕ t¹o b»ng vËt liÖu mÒm h¬n so víi vËt liÖu chÕ t¹o b¸nh c«ng t¸c ®Ó
kh«ng g©y mµi mßn b¸nh c«ng t¸c cña b¬m. Giua mÆt trong cña vßng ®Öm vµ mÆt ngoµi
phÇn trô cña ®Üa truíc b¸nh c«ng t¸c cã khe hë rÊt nhá ®Ó gi¶m rß rØ chÊt láng qua khe ®Öm.
Trong truêng hîp cÇn thiÕt, ®Ó b¶o vÖ mÆt ngoµi phÇn trô cña ®Üa truíc khái bÞ mµi mßn, ng-
êi ta l¾p thªm vßng ®Öm trªn phÇn trô nµy.
ĐÖm kiÓu a) ®uîc sö dông trong c¸c b¬m thÊp ¸p . HÖ sè rß rØ qua khe ®Öm kiÓu nµy khi b
= 0,3 mm cã gi¸ trÞ  = 0,45  0,55.
 MÁY THỦY KHÍ
-Các kiểu đệm kín của bơm ly tâm:

a/ b/ c/ d/

e/ f/ g/
 MÁY THỦY KHÍ
§Öm lãt kiÓu b vµ c) t¹o ®ưîc ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó trén dßng chÊt láng ch¶y rß qua khe
®Öm víi dßng chÊt láng chÝnh ch¶y vµo b¸nh c«ng t¸c. §iÒu ®ã cã ý nghÜa rÊt quan träng
khi tæn thÊt tu¬ng ®èi do rß rØ lín.
§Öm lãt c¸c kiÓu nµy gi¶m ®îc rß rØ chÊt láng so víi ®Öm lãt kiÓu a). HÖ sè rß rØ cña
chóng khi b = 0,3mm cã gi¸ trÞ  = 0,4  0,45.
ĐÖm zic z¾c kiÓu d), e), f) vµ g) bao gåm nhiÒu ®Öm ®¬n gi¶n ®Æt nèi tiÕp víi nhau, ®uîc
• ph©n chia b»ng khoang ®Öm. Sù t¹o thµnh nhiÒu khoang ®Öm lµm gi¶m vËn tèc cña dßng
chÊt láng ch¶y rß qua khe, do ®ã gi¶m ®ưîc hÖ sè rß rØ.
ĐÖm zic z¾c kiÓu d) víi cïng chiÒu dµi vµ chiÒu réng như khe ®Öm ®¬n gi¶n cã thÓ gi¶m
®îc lưu lưîng rß rØ tíi (20  30)%. DÖm zic z¾c víi chiÒu réng b = 0,3 mm cã hÖ sè rß rØ
 = 0,35  0,45 (®èi víi ®Öm zic z¨c 1 r¨ng) vµ  = 0,20  0,35 (®èi víi ®Öm zic z¨c 2
r¨ng).
ĐÖm zic z¾c kiÓu d) vµ f) ®uîc sö dông trong b¬m cao ¸p. DÖm zic z¾c kiÓu e) sö dông
trong b¬m cao ¸p kh«ng thÝch hîp, nã g©y nªn hiÖn tuîng tù dao ®éng r« to cña b¬m.
ĐÖm zic z¾c kiÓu r·nh xo¾n g), khi b¸nh c«ng t¸c quay t¹o nªn chuyÓn ®éng cña dßng
chÊt láng trong khe ®Öm nguîc víi huíng cña dßng chÊt láng rß rØ, vi vËy cã t¸c dông
gi¶m rß rØ rÊt nhiÒu. DÖm zic z¾c kiÓu nµy cã thÓ gi¶m ®uîc rß rØ qua khe ®Öm tíi (30 
35)%.
 MÁY THỦY KHÍ
Luu luîng chÊt láng ch¶y rß qua khe ®Öm truíc h×nh vµnh khuyªn cã thÓ x¸c ®Þnh theo
phu¬ng tr×nh:
py _ pl
q l = lf 2g.H y1 =  l D y b 2g

l - hÖ sè rß rØ qua khe ®Öm,
f = Dyb - diÖn tÝch tiÕt diÖn ngang (vu«ng gãc víi trôc) cña khe ®Öm
vµnh khuyªn,
Dy - ®uêng kÝnh cña vßng ®Öm,
b - chiÒu réng cña khe ®Öm, b = 0,0015Dy.
p y _ p1
H y1 = - tæn thÊt cét ¸p qua khe, py vµ pl - ¸p suÊt cña dßng chÊt láng ë phÝa tríc
 vµ phÝa sau khe ®Öm.
Víi Dy ≤ 100mm, lÊy b = 0,25mm;
Víi Dy ≥ 100mm, lÊy b = 0,25 + [Dy – 100].10-3 mm.
ChiÒu réng tèi ®a cho phÐp cña khe hë b cã thÓ lÊy: b = 0,3 + 0,04Dy
Tæn thÊt cét ¸p qua khe ®Öm x¸c ®Þnh b»ng:
 2  gH lt1 
U2   Dy   H t1 = k H lt1 = 1 −
H y1 = H t1 − 1−   2  lt1
.H
8g   D 2    2U 2 
 
Hlt1 – cét ¸p lý thuyÕt cña mét cÊp,
 MÁY THỦY KHÍ
• ρk – hÖ sè ph¶n lùc cña b¸nh c«ng t¸c.
• HÖ sè rß rØ qua khe ®Öm phô thuéc vµo kÕt cÊu æ ®Öm.
• §èi víi ®Öm kiÓu a) (h×nh 4.6) ta cã:
1
1 =
l
+ 1,5
2b
Đèi víi khe ®Öm kiÓu f) :
1
1 =
1l1  2l2  f1 
2
3l3  f1 
2   f 2  f 2 
+   +   + 1,51 +  1  +  1  
2b1 2b 2  f 2  2b3  f 3    f 2   f3  
 

λ, λ1, λ2, λ3 – hÖ sè ma s¸t thñy lùc t¹i c¸c khe ®Öm, phô thuéc vµo chÕ ®é ch¶y trong
khe hÑp vµ vµo ®é nh¸m thµnh.
λi ≈ 0,04 ÷ 0,06.
 MÁY THỦY KHÍ
• - Rß rØ qua khe ®Öm gi÷a cÊp truíc vµ cÊp sau cña b¬m (q2).
Trong b¬m nhiÒu cÊp, mét phÇn chÊt láng tõ m¸ng dÉn chuyÓn tiÕp ch¶y nguîc vÒ
m¸ng dÉn huíng qua khe hë gi÷a moay ¬ cña b¸nh c«ng t¸c vµ vßng ®Öm cña ®Üa huíng
(v¸ch ng¨n) vµ qua khe hë gi÷a ®Üa sau cña b¸nh c«ng t¸c vµ v¸ch ng¨n t¹o thµnh chuyÓn
®éng tuÇn hoµn (khÐp kÝn) ë trong b¬m (xem h×nh 4.5).
N¨ng luîng mÊt ®i do chuyÓn ®éng cña chÊt láng trong khe ®Öm ®uîc phôc håi trong
chuyÓn ®éng cña chÊt láng trong khe gi÷a ®Üa sau cña b¸nh c«ng t¸c vµ v¸ch ng¨n nhê
ma s¸t cña ®Üa víi chÊt láng.
N¨ng luîng tæn hao ®Ó kh¾c phôc ma s¸t cña ®Üa víi chÊt láng gäi lµ ma s¸t ®Üa vµ øng
víi tæn thÊt c¬ khÝ.
Trong ®iÒu kiÖn ®Öm cña ®Üa huíng lµm viÖc b×nh thưêng, rß rØ chÊt láng qua khe ®Öm
gi÷a cÊp truíc vµ cÊp sau cña b¬m sÏ lµm t¨ng luu luîng chÊt láng qua m¸ng dÉn cña
c¸nh dÉn huíng vµ kh«ng ¶nh hëng tíi hiÖu suÊt cña b¬m.
Luu luîng chÊt láng qua khe ®Öm cña v¸ch ng¨n gi÷a c¸c cÊp cña b¬m x¸c ®Þnh b»ng
c«ng thøc:

q 2 =  2d mo b' 2gH y 2

 MÁY THỦY KHÍ
2 - hÖ sè rß rØ qua khe ®Öm,
dm¬ - ®ưêng kÝnh moay ¬ ®Üa sau cña b¸nh c«ng t¸c t¹i khe ®Öm,
b' - chiÒu réng cña khe ®Öm,
Hy2 - tæn thÊt cét ¸p qua khe ®Öm.
ChiÒu réng b’ cña khe ®Öm gi÷a v¸ch ng¨n vµ moay ¬ ®Üa sau cña b¸nh c«ng
t¸c ®uîc lÊy b»ng vµ lín h¬n mét chót so víi chiÒu réng b cña khe ®Öm
truíc. Trong b¬m cao ¸p, ®Öm lãt gi÷a c¸c cÊp ®uîc chÕ t¹o víi c¸c r·nh
vßng chiÒu réng 1,5 ÷ 3 mm vµ chiÒu s©u 1 ÷ 2 mm. §Öm lãt kiÓu nµy gi¶m
rß rØ tíi 10  15%.
Tæn thÊt cét ¸p Hy2 qua khe ®Öm ®uîc x¸c ®Þnh b»ng:

U 22   d mo 
2
gH lt21 
H y2 = + 1 −  
2
2U 2 8g   2  D 
 
HÖ sè rß rØ luu luîng ®èi víi ®Öm lãt cã r·nh vßng ®uîc x¸c ®Þnh b»ng:
1
2 = ik – sè r·nh vßng.
l
+ 1,5 + i k
2b
 MÁY THỦY KHÍ
• Luu luîng chÊt láng rß rØ (q3) qua hÖ thèng gi¶m t¶i huíng trôc cña b¬m phô thuéc
vµo kÕt cÊu cña hÖ thèng gi¶m t¶i huíng trôc vµ ®îc x¸c ®Þnh riªng cho mçi truêng
hîp cô thÓ (xem phÇn 4.8.2).
Tæng tæn thÊt luu luîng cña b¬m:
ΔQ = q1 + q2 + q3.
Qlt − Q
HiÖu suÊt luu luîng cña b¬m: Q =
Qlt
Khi tÝnh to¸n thiÕt kÕ cã thÓ x¸c ®Þnh s¬ bé hiÖu suÊt luu luîng cña b¬m b»ng:
1
= 1 + 0,68ns− 2 / 3
Q
3.4.3. Tæn thÊt thuû lùc.
Tæn thÊt thuû lùc trong b¬m ly t©m lµ phÇn nang luîng hao phÝ ®Ó kh¾c phôc mäi
c¶n trë trong chuyÓn ®éng cña dßng chÊt láng. Dßng chÊt láng khi chuyÓn ®éng
qua c¸c bé phËn luu th«ng (buång hót, b¸nh c«ng t¸c, bé phËn dÉn huíng vµ buång
®Èy) ®Òu sinh ra tæn thÊt. PhÇn nang luîng tæn thÊt nµy biÕn thµnh nhiÖt nang lµm
nãng chÊt láng lµm viÖc vµ c¸c chi tiÕt cña b¬m.
Tæn thÊt thuû lùc trong b¬m ly t©m g©y nªn bëi ma s¸t cña dßng chÊt láng
chuyÓn ®éng víi c¸c bÒ mÆt lµm viÖc cña buång luu th«ng, bëi sù thay ®æi ®ét ngét
vÒ phu¬ng vµ trÞ sè cña vËn tèc chuyÓn ®éng cña dßng chÊt láng vµ bëi sù t¹o thµnh
c¸c chuyÓn ®éng xo¸y trong b¬m.
Nguyªn nh©n t¹o thµnh chuyÓn ®éng xo¸y trong b¬m lµ:
 MÁY THỦY KHÍ
Nguyªn nh©n t¹o thµnh chuyÓn ®éng xo¸y trong b¬m lµ:

- Do t¸ch dßng khái bÒ mÆt c¸nh dÉn cña b¸nh c«ng t¸c ë mÐp vµo
vµ mÐp ra cña c¸nh (hinh 4.7), - Do sù kh¸c nhau vÒ vËn tèc cña
dßng chÊt láng ë phÝa tríc vµ phÝa sau c¸nh dÉn ë lèi ra cña nã vµ
ë lèi ra trªn hai phÝa cña hai ®Üa c¸nh b¸nh c«ng t¸c (hinh 4.8)- do
cã ®é chªnh ¸p trong m¸ng dÉn cña b¸nh c«ng t¸c (hinh 2.9),
- Do m¸ng dÉn dßng ra cã ®é më réng lín (gãc loe lín). Gãc loe
Hinh 4.7. Sù t¸ch dßng khái bÒ mÆt
cµng lín th× vïng chuyÓn ®éng xo¸y cµng më réng (hinh 4.9).
c¸nh dÉn vµ sù t¹o thµnh xo¸y ë
mÐp vµo vµ mÐp ra cña c¸nh.

Do dßng ch¶y më réng hay ®æi phu¬ng ®ét ngét khi chuyÓn ®éng trong buång luu th«ng cña
b¬m.
ĐÓ gi¶m tæn thÊt thuû lùc trong b¬m thi c¸nh còng nhu m¸ng dÉn giua c¸c l¸ c¸nh, c¸c bé
phËn dÉn dßng ph¶i cã hinh d¹ng thÝch hîp víi ®uêng dßng, ph¶i ®¶m b¶o cho vËn tèc cña
dßng ch¶y thay ®æi ®iÒu hoµ, tr¸nh sù thay ®æi ®ét ngét cña vËn tèc vÒ phu¬ng vµ gi¸ trÞ
tuyÖt ®èi.
Tæn thÊt thuû lùc trong b¬m rÊt khã cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c b»ng lý thuyÕt. Cho ®Õn nay
cha cã mét phu¬ng ph¸p tin cËy nµo ®Ó x¸c ®Þnh tæn thÊt thuû lùc trong b¬m. HiÖu suÊt thuû
lùc cña b¬m ®ưîc x¸c ®Þnh b»ng c¸c c«ng thøc tu¬ng tù trªn c¬ së hiÖu suÊt thuû lùc ®· biÕt
cña mét m¸y ®ång d¹ng hay b»ng phu¬ng ph¸p thùc nghiÖm.
 MÁY THỦY KHÍ
Tổn thất trong bơm khó xác định bằng lý thuyết nên thường xác định bằng thực nghiệm

Khu vực nước đứng

a/ b/

Hinh 4.8. S¬ ®å t¹o thµnh chuyÓn ®éng xo¸y: Hinh 4.9. Sù t¹o thµnh xo¸y trong m¸ng
a/ ë lèi ra cña ®Üa, b/ ë lèi ra cña c¸nh dÉn dÉn dßng cã gãc loe () lín
Trong ®a sè c¸c trưêng hîp, sù thay ®æi cña sè R©y n«n Re trong mét giíi h¹n lín kh«ng
cã ¶nh huëng ®¸ng kÓ tíi hinh th¸i chuyÓn ®éng cña chÊt láng trong c¸c m¸ng dÉn cña
b¬m ly t©m. ChÕ ®é ch¶y cña chÊt láng trong b¬m tu¬ng tù víi chÕ ®é ch¶y rèi cña chÊt
láng trong c¸c èng thµnh nh¸m.
HiÖu suÊt thuû lùc hÇu nhu kh«ng phô thuéc vµo sè R©y n«n Re. ViÖn sÜ A.A. L«-ma-kin
tæng kÕt c¸c sè liÖu thùc nghiÖm ®· ®a ra c«ng thøc sau ®Ó x¸c ®Þnh hiÖu suÊt thuû lùc cña
b¬m ly t©m:
 MÁY THỦY KHÍ
HiÖu suÊt thuû lùc
0,42 Q
tl = 1 − D lqd = K D1qd 103 3
(lg D lqd − 0,172) 2 n

KDlqd = 3,6  6,5 chän theo ®å thÞ (hinh 4.10) phô thuéc vµo ®Æc tÝnh x©m thùc cña b¬m.
Phu¬ng trinh cho phÐp ta x¸c ®Þnh ®îc hiÖu suÊt thuû lùc cña b¬m qua mét m¸y kh¸c ®ång
d¹ng:

2
 lg D lqdM _ 0,172 
rlT = 1 − (1 − tlM )   tl =
Q ck
 lg D 
 1qdT − 0,172 

C KD1qd
HiÖu suÊt thuû lùc cña b¬m x¸c ®Þnh trùc tiÕp 2500 7
b»ng thùc nghiÖm rÊt khã kh¨n. V× vËy ®Ó x¸c 2000 6 C
®Þnh hiÖu suÊt thuû lùc cña b¬m b»ng thùc 1500 5 K D1qd
nghiÖm, nguêi ta x¸c ®Þnh hiÖu suÊt luu luîng, 1000 4
KD1qd
hiÖu suÊt c¬ khÝ vµ hiÖu suÊt toµn phÇn cña b¬m 500 3
C
0 2
(v× c¸c gi¸ trÞ nµy cã thÓ x¸c ®Þnh dÔ dµng b»ng 0,005 0,010 0,015 0,025 0,030
thùc nghiÖm), råi b»ng tÝnh to¸n x¸c ®Þnh hiÖu Q/nD31qd
suÊt thuû lùc cña m¸y: BiÓu ®å x¸c ®Þnh hÖ sè KD1qd vµ hÖ sè C
 MÁY THỦY KHÍ
§uêng ®Æc tÝnh thùc nghiÖm cña b¬m ly t©m
C¸c ®uêng ®Æc tÝnh thùc nghiÖm cña b¬m ly t©m, ®uîc x©y dùng trªn c¬ së c¸c sè liÖu
thùc nghiÖm nhËn ®uîc trong qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm b¬m. §uêng ®Æc tÝnh thùc nghiÖm cña
b¬m cã hai lo¹i lµ ®uêng ®Æc tÝnh lµm viÖc vµ ®uêng ®Æc tÝnh tæng hîp.
§uêng ®Æc tÝnh lµm viÖc cña b¬m lµ c¸c ®uêng biÓu diÔn c¸c quan hÖ phô thuéc cña
cét ¸p H, c«ng suÊt N vµ hiÖu suÊt  vµo luu luîng Q øng víi sè vßng quay n = const.
§uêng ®Æc tÝnh tæng hîp cña b¬m lµ c¸c ®uêng ®Æc tÝnh H(Q), øng víi c¸c sè vßng
quay kh¸c nhau vµ c¸c ®êng (Q,H) x©y dùng trong to¹ ®é Q - H.
4.5.1. ThÝ nghiÖm x©y dùng ®uêng ®Æc tÝnh thùc nghiÖm cña b¬m ly t©m.
ĐÓ x©y dùng c¸c ®uêng ®Æc tÝnh thùc nghiÖm cña b¬m ly t©m, ta tiÕn hµnh thÝ nghiÖm
b¬m . HÖ thèng thÝ nghiÖm theo s¬ ®å trªn tuy ®¬n gi¶n nhung lµ c¬ b¶n cã thÓ dïng ®Ó
chØnh lý c¸c thiÕt bÞ ®o. HÖ thèng thÝ nghiÖm gåm mét b¬m ly t©m 3 ®uîc dÉn ®éng b»ng
®éng c¬ ®iÖn 1. Đéng c¬ ®uîc treo trªn gi¸ ®ì 2 b»ng hai æ bi ®Ó ®o m« men quay trong
qu¸ trinh lµm thÝ nghiÖm. Nhê cã c¸c æ bi ®éng c¬ cã thÓ quay ®¶o vÒ hai phÝa. Mét tay
®ßn chiÒu dµi l g¾n víi vá ®éng c¬, mét ®Çu tay ®ßn treo c¸c qu¶ c©n P (hoÆc tú lªn mét
c©n bµn) ®Ó ®o m« men quay. M« men quay sÏ c©n b»ng vµ nguîc chiÒu víi m« men tõ
truêng. B¬m hót níc tõ bÓ chøa 8 ®æ vµo thïng ®ong 10 sau ®ã quay l¹i bÓ chøa. Luu luîng
cña b¬m ®îc ®o b»ng thïng ®ong hoÆc b»ng luu luîng kÕ kiÓu mµng 15. ¸p suÊt cña dßng
chÊt láng ®îc ®o b»ng ¸p kÕ 18 hoÆc b»ng èng thuû tinh chu U 19. ¸p suÊt ch©n kh«ng
®uîc ®o b»ng èng thñy tinh chu U 9 hoÆc ch©n kh«ng kÕ. Sè vßng quay cña b¬m ®uîc ®o
b»ng ®ång hå ®o vßng quay hoÆc thiÕt bÞ ®o chuyªn dông. NhiÖt ®é chÊt láng ®uîc ®o b»ng
nhiÖt kÕ 6.
 MÁY THỦY KHÍ
S¬ ®å gi¸ thÝ nghiÖm b¬m ly t©m
12 13

11

10

l
9

8 7
 MÁY THỦY KHÍ
Trong truêng hîp dïng thïng ®ong, luu luîng ®îc x¸c ®Þnh b»ng:

W F (h2 − h1 )
Q= =
t t 2 − t1
Trong truêng hîp luu luîng ®îc x¸c ®Þnh b»ng mµng tiÕt luu (hoÆc èng Ven-tu -ri)
 Hg
Q = f 2gH Hg Q = f 2gH l
1
C¸c biÓu thøc (4.14) vµ (4.14*) cã thÓ biÕn ®æi thµnh d¹ng sau:

Q = K1 H Hg  Hg K 2 = f 2g
Q = K 2 H1 K1 = f 2g
1
H
Hl

H)
f( 
Q=
HHg

Q
 MÁY THỦY KHÍ
• Cét ¸p cña b¬m ®uîc x¸c ®Þnh b»ng phu¬ng tr×nh:
p 2 _ p1 V22 − V12
H= + + Z
 2g
p2 = pa + pM , at (kG/cm2). p1 = pa – pck, kG/cm2
p 2 _ p 1 p M + p ck
=
 
Q 4Q Q 4Q
V1 = = 2 V2 = = 2
F1 d1 F2 d 2

Cuèi cïng ta x¸c ®Þnh ®uîc cét ¸p lµm viÖc cña b¬m:
pM + pck 8 1 1 2
H= + ( − )Q + ( Z + a)
  2 g d 24 d14
Trong ®ã, a - kho¶ng c¸ch gi÷a t©m ¸p kÕ (hoÆc mÆt chuÈn thiÕt bÞ ®o ¸p ch÷ U) tíi
tiÕt diÖn ®o ¸p suÊt ra cña dßng chÊt láng,
C«ng suÊt trªn trôc b¬m cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng c¸c ®ång hå ®o ®iÖn (am pe kÕ vµ
von kÕ) hoÆc b»ng c¸c thiÕt bÞ ®o m« men vµ c¸c thiÕt bÞ ®o vßng quay. C«ng
suÊt trªn trôc b¬m x¸c ®Þnh theo m« men quay vµ vËn tèc quay nh sau:
M pl
N tr = = M = P.l , kGm;
102 102
 MÁY THỦY KHÍ
• C«ng suÊt h÷u Ých cña b¬m lµ

QH kW
N=
102

QH 30QH
= = .100%
N tr n.p.l

C¸c sè liÖu thùc nghiÖm cña b¬m ly t©m (víi n = const).

t1 t2 h1 h2 W t Q pM pCK Z H n P M N 

No s s m m m3 s m3/s kG/cm2 kG/cm2 m m v/ph kG kGm kW %

Khi sè vßng quay cña b¬m kh¸c víi const, cÇn tÝnh chuyÓn ®æi c¸c th«ng sè lµm viÖc
cña b¬m vÒ cïng mét sè vßng quay b»ng c¸c phu¬ng trinh t¬ng tù.
 MÁY THỦY KHÍ
- C¸c d¹ng ®uêng ®Æc tÝnh thùc nghiÖm cña b¬m ly t©m.
§uêng ®Æc tÝnh thùc nghiÖm cña b¬m ly t©m ®uîc x©y dùng duíi d¹ng c¸c ®uêng cong
H = f1(Q), N = f2(Q),  = f3(Q). Trong ®ã ®uêng cong cét ¸p H = f1(Q) cã ý nghÜa quan
träng nhÊt, cßn gäi lµ ®uêng ®Æc tÝnh lµm viÖc c¬ b¶n cña b¬m.

H H H
N H N N
  
H
N H
N N
  
Q Q Q
a/ b¬m ly t©m cã nS nhá, b/ b¬m ly t©m cã nS trung b×nh, c/ b¬m ly t©m cã nS lín.
 MÁY THỦY KHÍ
• B¬m cã sè vßng quay nS nhá, ®uêng ®Æc tÝnh cét ¸p H - Q cã d¹ng låi; b¬m cã nS
trung b×nh, ®uêng ®Æc tÝnh cét ¸p H - Q cã d¹ng tho¶i; cßn b¬m cã nS lín, ®uêng
®Æc tÝnh cét ¸p H - Q cã d¹ng dèc.
• §é dèc cña ®uêng ®Æc tÝnh x¸c ®Þnh b»ng tû sè:
H o − H tt
Kd =
H tt

H0 - cét ¸p øng víi luu luîng Q = 0,

Htt - cét ¸p øng víi luu luîng tÝnh to¸n cña b¬m Qtt.
Đêng ®Æc tÝnh tho¶i cã ®é dèc nhá Kd = 8 - 12% phï hîp víi phu¬ng ph¸p ®iÒu chØnh
luu luîng b»ng tiÕt luu trong ph¹m vi réng. Nhuîc ®iÓm cña ®uêng ®Æc tÝnh d¹ng nµy
lµ luu luîng dao ®éng lín khi cét ¸p thay ®æi nhá. Duêng ®Æc tÝnh d¹ng nµy rÊt cÇn
®èi víi c¸c b¬m cÊp nuíc lµm viÖc víi sè vßng quay kh«ng ®æi.
Đuêng ®Æc tÝnh dèc cã ®é dèc lín Kd = 15 - 18% kh«ng phï hîp víi phu¬ng ph¸p
®iÒu chØnh luu luîng b»ng tiÕt luu. Luu luîng cña nã ph¶i ®uîc ®iÒu chØnh b»ng c¸ch
thay ®æi sè vßng quay cña trôc b¬m. Nhung b¬m cã nS lín cã thÓ cã ®é dèc tíi 30%
(vÝ dô nhu b¬m tuÇn hoµn trong nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn).
B¬m cã ®Æc tÝnh låi cã thÓ lµm viÖc kh«ng æn ®Þnh trong hÖ thèng. Vi vËy ph¶i giíi
h¹n khu vùc lµm viÖc cña b¬m.
 MÁY THỦY KHÍ
• §uêng ®Æc tÝnh tæng hîp cña b¬m ly t©m
H,m

75%
N H

79%
50 /ph
kW m n=2925v

81%
60

83%
n6=1040
70
75
40
n5=960
=8 8 0 78

75


30 n4 79%
n3=800

%
15 30
n =2 5 2 0

81
70

%
n2=720

79

%
20
n1=640 A
60

75
B
10


10 20
0 n=1980 52 0
 100 200 300 Q, l/s n=2 H

25
80

29
A

n=
70 B
n=1425
n 6 5=96 0

60 5 10
n 88
n 4= 00

=1 0
n 3= 720 /ph
n 2=640v
n 1=

04

n=1230 N
8

40 80
=19 5
n 142
20 n= 1 2 3 0
0 0 n=
10 20 30 Q,l/s
0
100 200 300 Q, l/s 0 20 40 60 80 100 Q,m3/h

Ta c¾t c¸c ®uêng - Q b»ng c¸c ®uêng th¼ng song song víi trôc Q vµ dãng nh÷ng ®iÓm
cïng hiÖu suÊt (n»m trªn ®uêng song song víi trôc Q) lªn c¸c ®êng H - Q tu¬ng øng.
Nèi c¸c ®iÓm nµy l¹i víi nhau b»ng c¸c ®uêng cong ®Òu, ta ®uîc tËp hîp c¸c ®uêng cong,
mµ trªn mçi ®uêng cong nµy b¬m cã hiÖu suÊt kh«ng ®æi. Nh÷ng ®uêng cong nµy ®îc gäi lµ
nh÷ng ®uêng ®ång hiÖu suÊt.
 MÁY THỦY KHÍ
• Trªn h×nh lµ c¸c ®uêng ®Æc tÝnh lµm viÖc cña mét b¬m ly t©m c«ng s«n (kiÓu K) øng víi
c¸c ®uêng kÝnh b¸nh c«ng t¸c D2 = 132mm, 148mm vµ 162mm, víi vßng quay lµm viÖc
n = 2900 v/ph.
• Tõ ®å thÞ ta thÊy r»ng, khi ®uêng kÝnh b¸nh c«ng t¸c gi¶m th× cét ¸p vµ c«ng suÊt
gi¶m, cßn hiÖu suÊt thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ. §iÒu ®ã cho phÐp gät bít ®uêng kÝnh b¸nh
c«ng t¸c cña b¬m khi cÇn gi¶m c«ng suÊt lµm viÖc cña b¬m.

H,m 

D2=162mm

D2 =
148
mm

D2 =
132
mm
n=2900v/ph N,ml

Q, l/s

. D¹ng ®uêng ®Æc tÝnh cña b¬m ly t©m c«ng s«n với đương kinh khac nhau(kiÓu K)
 MÁY THỦY KHÍ
- C¸c ®uêng ®Æc tÝnh tu¬ng ®èi vµ c¸c ®uêng ®Æc tÝnh kh«ng thø nguyªn cña b¬m ly t©m.

ĐÓ so s¸nh ®Æc tÝnh cña c¸c b¬m ly t©m (vµ b¬m c¸nh dÉn nãi chung) cã sè vßng quay ®Æc
trung kh¸c nhau vµ so s¸nh c¸c b¬m cã kÕt cÊu kh¸c nhau, ®ång thêi ®Ó cã thÓ x©y dùng s¬ bé
®uêng ®Æc tÝnh cña c¸c b¬m thiÕt kÕ míi, nguêi ta x©y dùng c¸c ®uêng ®Æc tÝnh lµm viÖc tu¬ng
®èi cña c¸c b¬m c¸nh dÉn.
C¸c ®uêng ®Æc tÝnh lµm viÖc tu¬ng ®èi cña c¸c b¬m c¸nh dÉn biÓu thÞ sù phô thuéc cña c¸c
gi¸ trÞ tu¬ng ®èi cña cét ¸p (H'), c«ng suÊt (N') vµ hiÖu suÊt (') vµo gi¸ trÞ tu¬ng ®èi cña luu
luîng (Q').
C¸c gi¸ trÞ tu¬ng ®èi cña luu luîng, cét ¸p, c«ng suÊt vµ hiÖu suÊt ®uîc x¸c ®Þnh như sau:
Hình ảnh bơm chìm hướng trục

Q H N 
Q' = H' = N'= ' =
Q tu H tu N tu tu

- Q, H, N vµ  lµ c¸c gi¸ trÞ cña luu luîng, cét ¸p, c«ng suÊt vµ hiÖu suÊt lÊy theo ®Æc tÝnh
- lµm viÖc cña b¬m,
- Qt, Ht, Nt vµ t - c¸c th«ng sè øng víi c¸c chÕ ®é tÝnh to¸n tèi ưu cña b¬m.
 MÁY THỦY KHÍ
3.2.2.Bơm ly tâm làm việc trong các hệ thống
- Các trạm bơm trong hệ thống tưới tiêu nông nghiệp
- Các tram bơm của hệ thống chống úng thành phố
- Các trạm bưm của hệ thống làm mát nhà máy nhiệt điện
- Các tram bơm của hệ thống nước kỹ thuật nhà máy thủy điện
- Các tram bơm của hệ thống nước cung cấp thành phố
- Các trạm bơm của nhà máy sử lý nước sạch
- Các trạm bơm của các cơ sở công nghiêp
- Các trạm bơm của nhà máy giặt công nghiệp (giặt mài mòn quần bò…)
- Các tram bơm của trong rau, cây thuốc, trang trại chăn nuôi
- Các hệ thống trạm bơm của nhà cao tâng khu trung cư
- Các trạm bơm mỏ, các trạm bơm dòng 2 pha bơm cát bơm bùn
- Các hệ thống trạm bơm phục vụ nuôi trồng thủy sản (Bơm cá…)
- Các hệ thống cung cấp nước cho nhà cao tầng.
MÁY THỦY KHÍ
MÁY THỦY KHÍ
MÁY THỦY KHÍ
MÁY THỦY KHÍ
MÁY THỦY KHÍ
 MÁY THỦY KHÍ
3.2.3.Xâm Thực trong bơm ly tâm:
Xâm thực là một quá trình vật lý sảy ra trong quá trình vận hành của bơm. Trong quá trình
chuyển động của chất lỏng từ của hút đến nối ra của bơm. Chất lỏng sẽ chuyển động qua các
vùng có áp suất khác nhau.
Giả thiết chất lỏng trong quá trình chuyển động đi từ vùng có áp suất cao đến vùng có áp
suất thấp đến một giới hạn áp suất tại vùng chất lỏng đi qua nhỏ hơn áp suất hơi bão hòa.
Lúc đó chất lỏng sẽ chuyển từ trạng thái lỏng sang trạng thái hơi làm cho thể tích chất lỏng
sau khi hóa hơi sẽ tăng lến rất lớn. Các cấu trúc hơi đó lại tiếp tục được cuốn trôi theo dòng
chảy đến một vùng nào đó trong thiết bị thủy lực (trong trường hợp này là bơm) mà tại vùng
đó áp suất lớn hơn áp suất hơi bão hòa thì quá trình ngưng tự xảy ra các cấu trúc hơi sẽ
chuyển thành các hạt chất lỏng, quá trình từ chất lỏng hóa hơi rồi từ hơi trở lại chất lỏng
được gói là quá trình xâm thực.
Hâu quả của việc thay đổi thể tích rất lớn và trong thời gian vô cùng nhở cớ mũ – 10 đến -12
làm cho thể tích chất lỏng thay đổi đột ngột dẫn đến có hiện tượng các phân tử chất lỏng rồn
đến lấp chỗ trống do giảm thể tích đột ngộn với vận tốc lớn gây ra va đập với bề mặt của
bơm vưới ứng suất lớn có thể làm phá hủy bề mặt gây ra hiện tượng ăn mòn bề mặt. Hiện
tượng này được gọi là hiện tượng xâm thực trong bơm
Trong thực tế khai thác khi quá trình bắt đầu xây thực sảy ra bơm sẽ có tiếng nổ thưa thưới
của các bọt khí. Quá trình bắt đầu gọi là xâm thực khi hiệu suất của bơm giảm chừng 2%.
 MÁY THỦY KHÍ
B¶ng 3.2. ¸p suÊt h¬i b·o hßa cña níc t¬ng øng nhiÖt ®é

NhiÖt ®é 0C 0 5 10 20 30 40 50
p bh
= m cét n-íc 0,06 0,09 0,12 0,24 0,43 0,72 1,26


NhiÖt ®é 0C 60 70 80 90 100 120

p bh
= m cét n-íc 2,03 3,18 4,83 7,15 10,33 20,2


p p bh

 
1% Q

Q
H Q

H

Q

Hhdmin Hhd
Hinh 3.1. S¬ ®å l¾p ®Æt b¬m
 MÁY THỦY KHÍ
Cột áp hút và chiều cao hút của bơm. Khi P1 = P bh thì Hck -> chiều cao hút
cho phép
Cột ¸p hót:
Đèi víi bÊt kú mét lo¹i b¬m nµo khi lµm viÖc còng cã hai qu¸ trinh: qu¸ trinh
hót vµ qu¸ trinh ®Èy. Trong qu¸ trinh hót, b¬m ph¶i t¹o ra ®é chªnh ¸p nhÊt
®Þnh giữa miÖng hót cña b¬m vµ trªn mÆt tho¸ng bÓ hót (xem hinh 3.1).
Độ chênh áp: po _ pl
= Hh
Hh gäi lµ cét ¸p hót cña b¬m. 
p0 lµ ¸p suÊt trªn mÆt tho¸ng bÓ hót, pl lµ ¸p suÊt cña dßng chÊt láng ë tiÕt
diÖn vµo b¬m.
NÕu p0 = pa thì :
Hck gäi lµ cét ¸p hót ch©n kh«ng t¹i lèi vµo b¬m.
ĐÓ x¸c ®Þnh cét ¸p hót cña b¬m ta viÕt ph¬ng tr×nh BÐc-nu-li cho c¸c tiÕt diÖn
0- 0 vµ I - I cña dßng ch¶y:
 MÁY THỦY KHÍ
Tóm tắt quá trinh xâm thực (chia làm 2 giai đoạn)
- Giai ®o¹n ®Çu lµ giai ®o¹n t¹o thµnh c¸c bät khÝ vµ h¬i do kh«ng khÝ t¸ch ra tõ m«i tr-
êng chÊt láng vµ sù bèc h¬i cña chÊt láng khi ¸p suÊt m«i trêng gi¶m tíi ¸p suÊt h¬i b·o
hoµ.
- Giai ®o¹n hai lµ giai ®o¹n c¸c bät khÝ vµ h¬i ngng tô ®ét ngét trong vïng m«i trêng cã
¸p suÊt cao.
-NÕu ë mét chç nµo ®ã trong vïng lµm viÖc cña b¸nh c«ng t¸c hay trong buång lu th«ng
¸p suÊt gi¶m tíi ¸p suÊt h¬i b·o hoµ cña chÊt láng, c¸c phÇn tö khÝ sÏ t¸ch khái chÊt
láng, ®ång thêi chÊt láng bèc h¬i t¹o thµnh c¸c bät khÝ vµ bät h¬i hoµ vµo trong chÊt
láng.
-ë giai ®o¹n ®Çu cha t¹o thµnh c¸c bäng h¬i vµ khÝ. ë giai ®o¹n x©m thùc ph¸t triÓn sÏ
t¹o thµnh c¸c bäng h¬i vµ khÝ trªn bÒ mÆt ch¶y bao. Cßn trong giai ®o¹n x©m thùc toµn
phÇn, toµn bé vËt thÓ ch¶y bao sÏ n»m trong bäng h¬i vµ khÝ.
-HiÖn tîng x©m thùc thêng x¶y ra ë lèi vµo cña b¸nh c«ng t¸c (v× ë ®ã ¸p suÊt ch©n
kh«ng cã gi¸ trÞ lín nhÊt). X©m thùc còng cã thÓ x¶y ra trong èng hót hay trong buång
hót cña b¬m (®èi víi b¬n nhiÒu cÊp).
-Khi b¾t ®Çu x¶y ra x©m thùc, trong b¬m nghe thÊy tiÕng ®éng bÊt thêng, m¸y bÞ rung,
lu lîng, cét ¸p vµ hiÖu suÊt cña b¬m gi¶m. Khi trong b¬m x¶y ra x©m thùc toµn phÇn,
dßng chÊt láng bÞ gi¸n ®o¹n, lu lîng vµ cét ¸p cña b¬m gi¶m tíi kh«ng.
 MÁY THỦY KHÍ
3.2.4.Ghép bơm trong hệ thống:
Bơm có thể làm việc trong nhiều hệ thống với các mục đích khác nhau như
cung cấp nước sạnh, tưới tiêu, làm mát….. Nhưng xét về mặt hệ thống làm
việc chỉ có hai loại kết nối:
- Bớm mắc nối tiếp:
- Mục đích tăng cột áp
- Bơm mắc song song:
- Mục đích tăng lưu lượng
- Cách mắc hỗn hợp cả nối tiếp và song song:
- Các trương hợp mặc nối tiếp hoặc song song nhiều lúc để tối ưu về năng
lương trong quá trình vận hành hệ thống nhưng cũng có trường hợp giả
quyết ván đề vật tư có thể không có trên thị trường hoặc mua những hàng
đúng thông số giá cả không hợp lý.
 MÁY THỦY KHÍ
ĐiÒu kiÖn lµm viÖc cña b¬m, qu¹t trong hÖ thèng.
B¬m vµ qu¹t bao giê còng lµm viÖc trong mét hÖ thèng nhÊt ®Þnh. Mçi chÕ ®é lµm viÖc bÊt kú cña
b¬m vµ qu¹t ®ưîc x¸c ®Þnh bëi toµn bé søc c¶n trong hÖ thèng vµ lưu lîng chÊt láng qua hÖ thèng.
Cïng mét b¬m hay qu¹t khi lµm viÖc víi cïng sè vßng quay cã thÓ cã lưu lưîng kh¸c nhau phô
thuéc vµo cét ¸p mµ b¬m, qu¹t t¹o nªn ®Ó kh¾c phôc søc c¶n trong hÖ thèng.
Vi vËy lưu lưîng vµ cét ¸p cña b¬m hay qu¹t kh«ng những chØ phô thuéc vµo ®Æc tÝnh cña b¬m
(qu¹t) mµ cßn phô thuéc vµo ®Æc tÝnh cña hÖ thèng mµ trong ®ã chóng lµm viÖc.
ChÕ ®é lµm viÖc æn ®Þnh cña b¬m (qu¹t) hay tr¹ng th¸i c©n b»ng cña hÖ thèng b¬m (qu¹t) - lưíi
®ưîc x¸c ®Þnh b»ng c¸c phư¬ng trinh c©n b»ng vËt chÊt vµ năng lưîng. Phư¬ng trinh c©n b»ng vËt
chÊt dÉn tíi c©n b»ng lưu lưîng träng lưîng Gb cña b¬m (qu¹t) víi lưu lưîng träng lưîng Gl cña
lưíi, tøc lµ:
Gb = Gl. (10.1)
Trong ®iÒu kiÖn chÊt láng kh«ng bÞ nÐn, träng lưîng riªng cña chÊt láng trong b¬m (qu¹t) vµ lưíi
như nhau (b = l) thi ta cã:
Qb = Ql.
Phư¬ng trinh c©n b»ng năng lưîng cña hÖ thèng b¬m (qu¹t) - lưíi dÉn tíi c©n b»ng năng lưîng
GbHb cña b¬m (qu¹t) cung cÊp cho dßng chÊt láng ch¶y vµo m¹ng lưíi vµ năng lưîng GlHl lưíi
yªu cÇu. Tøc lµ:
GbHb = GlHl.

Do Gb = Gl nªn:
Hb = Hl.
 MÁY THỦY KHÍ
Ql
Lưu lưîng yªu cÇu cña lưíi
t2

 Qdt

Qlmax
Q tb =
t1

Qltb
Qlmin
t 2 − t1
t1 t2 t

Cét ¸p cña lưíi. 2 (p2,V2)

II II
p2 V22
Er = E2 +  hd = + Z2 + +  hd
 2g

 hd
p1 V12
E v = E1 −  h h = + Z1 + − hh
 2g pr

Hz
B
Theo phư¬ng trinh c©n b»ng năng lưîng (10.2), ta cã Hb = Hl, vËy: pv

Z2
p2 − p1 V22 − V12 1 (p1,V1)
Hl = E r − E v = + Z2 − Z1 + +  h h +  hd
 2g I I

Zr
 hh
Hl = Ht + H®

Zv
Z1
.
p −p V22 − V12
H t = 2 1 + Z2 − Z1 +  hh +  hd
 2g 0
 MÁY THỦY KHÍ

H
Hb - Q
V22 - V12
l V2
V2 A  hl +
 hl =  +  2g
d 2g 2g Q
Hl -

Hb = Hl
p2 - p1
+ Z2 − Z1

H l = H t + KQ12

0 Qtt Q
 MÁY THỦY KHÍ
ĐiÒu chØnh chÕ ®é lµm viÖc cña b¬m, qu¹t c¸nh dÉn:

Q b( q ) = Q l H b( q ) = H l

ĐiÒu chØnh b»ng tiÕt lưu ĐiÒu chØnh b»ng thay ®æi sè vßng quay lµm viÖc cña b¬m (qu¹t)
H

A x’
Ax
Hl ”

H H(nx)
A
Hb
l’

A”
H

Ay H(n)
A’
l
H

A y’

Hx
H(ny)
A

H
Hb=Hl=HA

Hy
H

Qy Q Qx Q
b
Hol=const

 l

x

y
Qb=Ql=QA’ Qb=Ql=QA

øng víi sè vßng quay lµm viÖc nx > n ta cã ®iÓm lµm viÖc Ax, cßn øng
H l = H t + KQ12 víi sè vßng quay ny < n ta cã ®iÓm lµm viÖc Ay (h×nh 10.5).
 MÁY THỦY KHÍ
ĐiÒu chØnh b»ng c¸ch quay c¸c c¸nh dÉn xung quanh trôc cña nã.
H,m

H-Q N,kW
N-Q

− Q

Q,l/s

H
Sù lµm viÖc æn ®Þnh cña b¬m trong hÖ thèng Không ổn định Ổn định

 H>0
QA H l-Q
 QB
AA
B

H=HB-Hl<0
QB HB
-Q
QA

HB=Hl
Q
 MÁY THỦY KHÍ
B¬m vµ qu¹t lµm viÖc ghÐp trong hÖ thèng
pKi

l
pK
B¬m (qu¹t) ghÐp song song
pK
1+
p
pK Ki

pK
2+
pK
pK,zK

1+
3

pK
p K1

2
Q1 Q2 Q3 Q

1 2 i p
Ql = QK1 + QK2
QK2
p11,v11,z11 QK1

p12,v12,z12 pK1 +
p1i,v1i,z1i pK2

pK
2
pK
p K1 = p K2 = ... = p Ki = p Kl

1
Q’K1
Q’K2
Q
+ N K2
N N K1
Q ht = Q b1 + Q b2 +……….+ Q bn
N K2

 VK2 − V12i 
p Ki = p1i +  H i − ( Z K − Z1i ) − − h wi 

N’K2
NK2
N’K1
NK1
 2g  Q
 MÁY THỦY KHÍ
B¬m (qu¹t) ghÐp nèi tiÕp
HKi

II. Lò tỏa nhiệt

Kl
H
cao áp

HK
l+
B

HK
2
H
K

H’Kl
H2
I. Lò tỏa nhiệt K1

H’K2

HKl

HK2
thấp áp

Q
Bồn ngưng tụ NKi N K2
N K1+

A
NK2
NK1

NK2
H ht = H b1 + H b2 +……….+ H bn

N’K2

NK1
N’K1
Q
Q ht = Q 1 = Q 2 =……………= Q n