Τελικά γίναμε καλύτεροι άνθρωποι με την πανδημία;

Είναι νωρίς ίσως ακόμα να κάνουμε κάποιου είδους ψυχοσυναισθηματική αποτίμηση,

κάποιες απαντήσεις όμως μοιάζει σα να δίνει από το παρελθόν ένα κείμενο του διάσημου
συγγραφέα Τζόναθαν Φράνζεν.

Δημήτρης Πολιτάκης

11.1.2022 | 10:36

 ΜΟΙΑΖΕΙ ΜΕ ΑΝΑΜΝΗΣΗ από άλλη ζωή παρότι δεν έχουν ακόμα συμπληρωθεί ούτε δύο
χρόνια από εκείνο το ερώτημα που είχε τεθεί στην αρχή της πανδημίας, όταν πιστέψαμε ότι
είχε φτάσει η Μέρα της Κρίσεως: Θα μας κάνει καλύτερους (συν)ανθρώπους αυτή η
δοκιμασία;

Το ερώτημα παραμένει μετέωρο, αν όχι ρητορικό. Ίσως το μόνο σίγουρο που θα μπορούσε
να ισχυριστεί κανείς (και τα κολοσσιαία κέρδη των τεχνολογικών κολοσσών που
σημειώθηκαν στο μεταξύ το αποδεικνύουν) είναι ότι ισχυροποιήθηκε σε απόλυτο βαθμό η
σχέση μας με (και η εξάρτηση μας από) την τεχνολογία, τις συσκευές, τις πλατφόρμες, ενώ
συγχρόνως η συνθήκη ενίσχυσε την αποξένωση, την εσωστρέφεια και τον ναρκισσισμό.

 
Είναι νωρίς ίσως ακόμα να κάνουμε κάποιου είδους ψυχοσυναισθηματική σούμα, κάποιες
απαντήσεις όμως μου φαίνεται σα να δίνει από το παρελθόν ένα κείμενο του διάσημου
συγγραφέα Τζόναθαν Φράνζεν που διάβασα πρόσφατα. 

Πρόκειται για το κείμενο του χαιρετισμού που είχε απευθύνει προ δεκαετίας, τον Μάιο του
2011, στους αποφοίτους του Κολεγίου Kenyon, όπου είχε φοιτήσει και ο ίδιος κάποτε. Ο
τίτλος της ομιλίας ήταν «Ο πόνος δεν θα σε σκοτώσει», τίτλος πιο συμπαγής από εκείνον
του αντίστοιχου κειμένου του αείμνηστου συγγραφέα και στενού φίλου του Φράνζεν,
Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, που λεγόταν «Αυτό εδώ είναι νερό» και μάλιστα έχει εκδοθεί και
στα ελληνικά.  

«Το πιο πιθανό είναι να έχετε βαρεθεί μέχρι θανάτου να ακούτε στριμμένους
πενηντάρηδες να θάβουν τα social media», λέει σε κάποιο σημείο του κειμένου ο
συγγραφέας των Διορθώσεων  και της Ελευθερίας. «Ο σκοπός μου όμως εδώ είναι κυρίως
να θίξω την αντίθεση ανάμεσα στις ναρκισσιστικές τάσεις της τεχνολογίας και στο
πρόβλημα της αληθινής αγάπης...»

«...Σύμφωνα με τη  λογική του τεχνοκαταναλωτισμού, όπου οι αγορές διαρκώς

ανακαλύπτουν τις μύχιες επιθυμίες των καταναλωτών, η τεχνολογία μας έχει γίνει
εξαιρετικά επιδέξια στη δημιουργία προϊόντων που ανταποκρίνονται στο φαντασιακό
ιδεώδες μιας ερωτικής σχέσης, στην οποία το ερωτικό αντικείμενο δεν ζητά τίποτα και τα
δίνει όλα, άμεσα, μας κάνει να νιώθουμε πανίσχυροι, και δεν κάνει ποτέ σκηνές όταν
φτάσει η στιγμή να αντικατασταθεί από ένα ακόμα πιο επιθυμητό αντικείμενο και να
αποσυρθεί στο ράφι: ο απώτερος στόχος της τεχνολογίας, το τέλος της τέχνης, είναι να
αντικατασταθεί ένας φυσικός κόσμος που αδιαφορεί για τις επιθυμίες μας –ένας κόσμος με
καταιγίδες και κακουχίες και ραγισμένες καρδιές, ένας κόσμος αντίστασης– από έναν
κόσμο που να ανταποκρίνεται τόσο άμεσα στις επιθυμίες ώστε να αποτελεί, ουσιαστικά,
μόνο μια προέκταση του εαυτού. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι ο κόσμος του
τεχνοκαταναλωτισμού μοιάζει να βασανίζεται από τον αληθινό έρωτα και δεν έχει άλλη
επιλογή από το να τον βασανίσει κι αυτός με την σειρά του...» 

«Ένα από τα πιο ενθαρρυντικά πράγματα της μάστιγας των κινητών είναι ότι καμιά φορά
τυχαίνει να πέσω πάνω σε κάποιο άτομο που εκείνη την ώρα καυγαδίζει από το κινητό με
τον ερωτικό του σύντροφο. Είμαι σίγουρος ότι θα προτιμούσε να μην του συνέβαινε αυτός
ο καυγάς ενώ βρίσκεται σε δημόσιο χώρο, να που συμβαίνει όμως και τον/την κάνει να
συμπεριφέρεται με τον πιο uncool τρόπο. Φωνές, κατηγορίες, παρακαλετά, βρισίδια. Κάτι
τέτοια είναι που μου δίνουν ελπίδα για τον κόσμο». 

«Δεν θέλω να πω πως ο αληθινός έρωτας βρίσκεται στους καυγάδες ή πως όσοι είναι βαθιά
απορροφημένοι από τον εαυτό τους δεν συμπεριφέρονται έτσι. Ο αληθινός έρωτας είναι
σαν ένα είδος αστείρευτης ενσυναίσθησης που γεννιέται όταν η καρδιά ανακαλύπτει ότι
ένα άλλο άτομο είναι όσο αληθινό είσαι κι εσύ. Και γι’ αυτό η αγάπη, όπως την
αντιλαμβάνομαι εγώ, είναι πάντα συγκεκριμένη. Το να προσπαθείς να αγαπήσεις ολόκληρη
την ανθρωπότητα μπορεί να είναι ένα ευγενές εγχείρημα, περιέργως όμως σε κάνει να
εστιάζεις ακόμα περισσότερο στον εαυτό σου, στην ηθική και πνευματική σου ευημερία.
Αντιθέτως, για να αγαπήσεις ένα συγκεκριμένο άτομο, για να ταυτιστείς με τις χαρές  και
τις αγωνίες του σα να ήταν δικές σου, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να εγκαταλείψεις λίγο
από τον δικό σου εαυτό...»