Wydział Psychologii i Kognitywistyki UAM

Kognitywistyka studia 3 letnie

Tryb stacjonarny

Metodologia badań psychologicznych ze statystyką i etyka

badań naukowych

Kod przedmiotu: 23-KODL-MBPS

 zasady obowiązujące na zajęciach

 zasady uzyskania zaliczenia
 sylabus wykładów
 sylabus ćwiczeń i laboratoriów

Poznań 2021
Metodologia ze statystyką – zasady obowiązujące na zajęciach z przedmiotu i zaliczeniu (tryb stacjonarny
kognitywistyka).
Tekst ujednolicony zawierający zmiany związane z prowadzeniem zajęć w formie zdalnej.

1. Zajęcia dydaktyczne realizowane są w czterech formach:

- wykładach (30 godzin)

- konwersatoriach wykładowych (4 spotkania - 15 godzin)
- laboratoriach w sali komputerowej (5 spotkań – 15 godzin)
- ćwiczeń w e-learningu i pracy własnej studentów (15 godzin).
Z uwagi na sytuację pandemiczną zajęcia, zaliczenia i egzamin odbywają się zdalnie przy pomocy
platformy e-learningowej.
2. Zajęcia wykładowe (wykład i konwersatoria) prowadzone są dla całego roku w terminach podanych w
planie zajęć, na zajęcia laboratoryjne każdy student zapisuje się indywidualnie (za pośrednictwem platformy
e-learningowej) wybierając jeden z podanych terminów.
3. Obecność na laboratoriach prowadzonych w sali komputerowej jest obowiązkowa. Usprawiedliwione
nieobecności należy odrobić najpóźniej w ciągu 14 dni. W uzasadnionych przypadkach termin ten może
zostać wydłużony. Obecność zaliczana jest na podstawie terminowego wykonania zadań na platformie e-
learningowej.
4. Usprawiedliwione nieobecności można odrabiać w terminach przeznaczonych do tego celu, lub z inną
grupą (o ile będzie wolne stanowisko komputerowe). Nie ma możliwości odrobienia nieobecności po
zakończeniu zajęć laboratoryjnych. Osoby, które nie mogły z powodu choroby wykonać terminowo zadań
ustalają z prowadzącymi sposób nadrobienia zaległości.
5. Studenci uczestniczący w laboratoriach winni być przygotowani do zajęć - należy powtórzyć materiał
przekazany w trakcie konwersatoriów wykładowych oraz przynieść wydrukowane materiały niezbędne do
realizacji ćwiczeń (informacje na ten temat publikowane są na platformie e-learningowej oraz przesyłane do
studentów za pomocą poczty UAM). Osoby nieprzygotowane mogą nie zostać dopuszczone do zajęć.
6. Osoby uczestniczące w zajęciach laboratoryjnych powinny korzystać z szatni i nie przynosić na zajęcia okryć
zewnętrznych oraz bagażu. Studenci nie powinni używać komputerów do celów nie związanych z zajęciami.

7. Na laboratoria należy przychodzić punktualnie, prowadzący może nie dopuścić do zajęć osoby spóźnionej.
Studenci, którzy nie przyjdą punktualnie na zajęcia muszą się liczyć z tym, że ich stanowisko komputerowe
zostanie zajęte przez osobę odrabiającą ćwiczenia. Zadania na platformie e-learningowej należy wykonywać
w wyznaczonych terminach, po upływie wskazanego czasu wykonani zadań może być niemożliwe.
8. W trakcie semestru studenci zdają:

- test zaliczeniowy na trzecich zajęciach

- test zaliczeniowy na piątych zajęciach
- zaliczenie praktyczne na piątych zajęciach (sprawdzian ze znajomości pakietu statystycznego)
- jeden test dotyczący wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych. Termin testu (jeden dla całego
roku) zostanie wyznaczony w drugiej części semestru.
Ponadto każdy student musi terminowo wykonać zadania na platformie e-learningowej oraz napisać pracę
zaliczeniową. Każdy z tych sprawdzianów lub zaliczeń musi być zaliczony na co najmniej 60 %. Osoby,
którym nie uda się zaliczyć sprawdzianu w pierwszym terminie mają prawo do jednej poprawki. Ocena
semestralna obliczana jest na podstawie średniej ze wszystkich podejść. Do każdego z testów może podejść
osoba, która ma komplet obecności na laboratoriach. Niezaliczony test należy poprawić w ciągu dwóch
tygodni.

Do testu może podejść osoba, która wykonała wszystkie zadania na platformie e-learningowej (na co
najmniej 60 %).

9. Osoby, które nie uzyskały zaliczenia, lub nie zdały egzaminu zobowiązane są do powtórzenia wszystkich
zajęć i zaliczenia wszystkich sprawdzianów w semestrze. Oceny z poprzednich lat oraz z innych kierunków
nie będą przepisywane.
10. Egzamin z przedmiotu (po każdym semestrze) będzie zawierał treści przekazane w trakcie wykładów,
konwersatoriów i laboratoriów. Egzamin odbywa się na sali komputerowej przy pomocy platformy e-
learningowej. Do egzaminu mogą podejść jedynie osoby, które uzyskały zaliczenie z przedmiotu. Prowadzący
mogą na wniosek studentów wyznaczyć wcześniejszy 1 termin egzaminu z obniżonymi progami punktów dla
poszczególnych ocen. Przypominamy, że zgodnie z par. 23 Regulaminu studiów, w przypadku choroby
usprawiedliwienie powinno być dostarczone przed terminem rozpoczęcia egzaminu/ zaliczenia. Student
może przedstawić usprawiedliwienie drogą elektroniczną.
Prof. Jerzy Brzeziński
Wydział Psychologii i Kognitywistyki UAM
e-mail: brzezuam@amu.edu.pl

Metodologia badań psychologicznych ze statystyką i etyka

badań naukowych
KURS PODSTAWOWY

Forma: wykład (30 godz.)

Tryb – stacjonarny/niestacjonarny: sem. 2.
Forma zaliczenia – egzamin testowy po pierwszym semestrze.
(minimum zaliczeniowe: 60 % z ogólnej sumy możliwych do uzyskania punktów )

ZAŁOŻENIA I CELE

Wedle założeń autora programu wykładu, student powinien opanować podstawową

wiedzę w zakresie: (a) planowania badań empirycznych w psychologii oraz (b)
analizy statystycznej danych zebranych w dwojakiego rodzaju badaniach
empirycznych: eksperymentalnych (klasyczny eksperyment z randomizacją: z
grupą eksperymentalną i grupą kontrolną) i korelacyjnych (odwołujących się do
statystycznego modelu regresji liniowej). Ta wiedza powinna być wystarczająca, aby
student mógł, ze zrozumieniem, czytać współczesne prace naukowe z zakresu
psychologii (bierna znajomość metodologii) oraz był zdolny do samodzielnego
zaplanowania i przeprowadzenia badań empirycznych: eksperymentalnych i
korelacyjnych (czynna znajomość metodologii). Ponadto ważne jest, aby student,
właśnie psychologii, zdawał sobie sprawę z tego, że między badaczem-psychologiem
i osobą uczestniczącą w badaniu zachodzi interakcja; to zaś ma niekorzystny wpływ
na ostateczny rezultat badania. Student powinien też zdawać sobie sprawę z
ograniczeń natury etycznej.

TREŚCI PROGRAMOWE

BLOK 1: CECHY CHARAKTERYSTYCZNE POZNANIA NAUKOWEGO W

PSYCHOLOGII. PROBLEM I HIPOTEZA

WYKŁAD 1. Dlaczego metodologia? Poznanie naukowe.

Dlaczego metodologia? Dwa poziomy znajomości metodologii – bierny i czynny.
Zasada racjonalności. Słaba zasada racjonalności. Mocna zasada racjonalności
Dwa modele poznania naukowego. Dwa schematy poznania naukowego:
indukcjonizm (sprawdzanie pozytywne) i hipotetyzm (sprawdzanie negatywne).
Cechy poznania naukowego. Osobliwości badania naukowego: (1) jest
intersubiektywne, (2) jest powtarzalne, (3) ma idealizacyjny charakter.
Zasada randomizacji. Posługiwanie się tablicami liczb losowych.

WYKŁAD 2. Zmienne
Pojęcie zmiennej. Pojęcie zmiennej. Klasyfikacje zmiennych. Pojęcie manipulacji
zmiennymi – zmienne klasyfikacyjne i manipulacyjne. Zmienne wg klasyfikacji S.S.
Stevensa. Rangowanie. Kontrola – zmienne kontrolowane i niekontrolowane.
Zmienne zależne (Y) i niezależne (X).
Klasyfikacja zmiennych niezależnych istotnych dla Y. Zmienne ważne i zmienne
zakłócające. Zmienne główne i zmienne uboczne. Zmienne zakłócające: uniwersalne
i okazjonalne. Kontrola zmiennych.

WYKŁAD 3. Psychologia jako nauka empiryczna

Dwa modele badań psychologicznych (wg Cronbacha): eksperymentalny i
korelacyjny.
Proces badawczy w psychologii (dziewięć etapów). Uwarunkowania procesu
badawczego. Kontekst odkrycia i kontekst uzasadnienia – metafora rzeki
Cztery rodzaje trafności występujące w badaniu psychologicznym.

WYKŁAD 4. Problem i hipoteza

Problem badawczy. Problem jako pytanie rozstrzygnięcia i pytanie dopełnienia.
Cechy dobrze sformułowanego problemu. Klasyfikacja problemów: dotyczące
wartości zmiennych, dotyczące zależności między zmiennymi: istotnościowe,
odnoszące się do kształtu zależności.
Hipoteza badawcza. Cechy dobrze sformułowanej hipotezy. Klasyfikacja hipotez:
dotyczące wartości zmiennych, dotyczące zależności między zmiennymi:
istotnościowe, odnoszące się do kształtu zależności.
Problemy i hipotezy istotnościowe: PY – O(PY); SY – O(SY); rodzaj Oi(SY).
Nieadekwatność obrazów.

LITERATURA PODSTAWOWA DO BLOKU 1:

Brzeziński, J. (2019). Metodologia badań psychologicznych. Wydanie nowe.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

LITERATURA DODATKOWA DO BLOKU 1.

Ajdukiewicz, K. (1983). Zagadnienia i kierunki filozofii. Teoria poznania. Metafizyka.
Warszawa: Czytelnik.
Cronbach, L. J. (1957/2006). Dwa nurty psychologii naukowej. W: J. Brzeziński
(red.), Metodologia badań psychologicznych. Wybór tekstów (wyd. 2, s. 21-
43). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Frankfort-Nachmias, Ch., Nachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach
społecznych. Poznań: Zysk S-ka Wydawnictwo.
King, B. M., Minium, E. W. (2009). Statystyka dla psychologów i pedagogów.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Krajewski, W. (1998). Prawa nauki. Przegląd zagadnień metodologicznych i
filozoficznych (wyd. 2). Warszawa: Książka i Wiedza.
Nowak, S. (2007). Metodologia badań społecznych (wyd. 2). Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wojciszke, B. (2006). Systematycznie modyfikowane autoreplikacje: logika programu
badań empirycznych w psychologii. W: J. Brzeziński (red.), Metodologia badań
społecznych. Wybór tekstów (s. 19-54). Poznań:
Zysk S-ka Wydawnictwo.

BLOK 2: MODEL EKSPERYMENTALNY: ODMIANA KLASYCZNA (JEDNO-

JEDNOZMIENNOWA). ALTERNATYWNE WOBEC
EKSPERYMENTALNEGO MODELE BADAŃ: EX POST FACTO I
GRANIE ROLI

WYKŁAD 5. Model eksperymentalny (E) i quasi-eksperymentalny (q-E).

Charakterystyka modelu eksperymentalnego. Odmiany modelu
eksperymentalnego – w perspektywie historycznej. Definicja modelu
eksperymentalnego i quasi-eksperymentalnego. Pojęcie planu eksperymentalnego i
quasi-eksperymentalnego. Manipulowanie zmiennymi niezależnymi w modelu E.
Dwie metody kontroli zmiennych niezależnych-ubocznych. Kontrola zmiennych
niezależnych-zakłócających – rola zasady randomizacji.
Instrukcje maskujące. Rola instrukcji maskujących cel eksperymentu (ang.
deception). Realizm sytuacyjny i realizm psychologiczny.

WYKŁAD 6. Plany eksperymentalne i quasi-eksperymentalne.

Podstawowe plany eksperymentalne – odmiana: „0-1”. Plany E i q-E. Przegląd
podstawowych planów „0-1” E i q-E. Ograniczenia planów „0-1”.
Znaczenie pretestu zmiennej zależnej. Powody dla których badacze odwołują się
do wyników pretestu. Efekt pretestu. Kontrola efektu pretestu.
Testy statystyczne istotności różnic stosowane w analizie danych
eksperymentalnych i wskaźniki wielkości efektu (ES). Etapy wnioskowania
statystycznego. Warunki poprawnego stosowania testów istotności różnic. Kryteria
wyboru optymalnego testu istotności różnic. Testy parametryczne versus testy
nieparametryczne. Testy istotności różnic i wskaźniki wielkości efektu (ES).
WYKŁAD 7. Trafność planu eksperymentalnego.
Trafność wewnętrzna i zewnętrzna. Kryteria trafności wewnętrznej. Kryteria
trafności zewnętrznej.
Czynniki zakłócające trafność. Maksymalizacja trafności wewnętrznej versus
maksymalizacja trafności zewnętrznej. Czynniki zakłócające trafność wewnętrzną i
trafność zewnętrzną. Trafność wewnętrzna i trafność zewnętrzna, a modele badań w
psychologii.

WYKŁAD 8. Alternatywne względem modelu eksperymentalnego modele

badań.
Model ex post facto (EPF). E vs. EPF. Dwie odmiany. Mocne i słabe strony EPF.
Problemy konstrukcji wywiadu i stosowania skal szacunkowych – szkolenie sędziów
kompetentnych, przygotowanie skal szacunkowych. Ocena istotności zmiennych w
modelu EPF. Typowe zastosowania modelu EPF w psychologii.
Granie roli. Bierne i czynne granie roli (wg Greenwooda). Ograniczenia.

LITERATURA PODSTAWOWA DO BLOKU 2.

Brzeziński, J. (2019). Metodologia badań psychologicznych. Wydanie nowe.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Brzezińska, A., Brzeziński, J. (2011). Skale szacunkowe. W: J. Brzeziński (red.),
Metodologia badań społecznych. Wybór tekstów (s. 299-399). Poznań: Zysk i
S-ka Wydawnictwo.
Greenwood J. D. (1991). Granie roli jako strategia eksperymentalna w psychologii
społecznej. W: J. Brzeziński, J. Siuta (red.), Społeczny kontekst badań
psychologicznych i pedagogicznych. Wybór tekstów (s. 183-209). Poznań:
Wydawnictwo Naukowe UAM.
LITERATURA DODATKOWA DO BLOKU 2.
Adorno, T. W. (1975/2010). Osobowość autorytarna. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN.
Bandura, A., Walters, R. H. (1968). Agresja w okresie dorastania. Warszawa: PWN.
Frenkel-Brunswik, E., Levinson, D. J., Sanford, R. N. (1962). Osobowość
antydemokratyczna. W: A. Malewski (red.), Zagadnienia psychologii
społecznej (s. 303– 322). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
West, S. G. (2006). Poza eksperyment laboratoryjny – plany eksperymentalne i
quasi-eksperymentalne w otoczeniu naturalnym. W: J. Brzeziński (red.),
Metodologia badań psychologicznych. Wybór tekstów (s. 69-115). Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.

BLOK 3: MODEL KORELACYJNY: JEDNO-JEDNOZMIENNOWY

WYKŁAD 9. Model korelacyjny: jedno-jednozmiennowy (jedna zmienna zależna

– jedna zmienna niezależna).
Założenia. Model korelacyjny vs. model eksperymentalny. Odmiany modelu
korelacyjnego – w perspektywie historycznej.
Model geometryczny i jego interpretacja. Metoda najmniejszych kwadratów.
Współczynnik korelacji rAB-Pearsona. Współczynnik determinacji rAB2. Równanie
regresji liniowej. Współczynniki regresji: a i b. Waga „beta”. Model liniowy vs. model
nieliniowy. Ograniczenia zastosowań w psychologii.
Interpretacja przyczynowo-skutkowa związku korelacyjnego. Pojęcie zależności
pozornej. Korelacje pozorne i metody ich rozpoznawania.

WYKŁAD 10. Model korelacyjny: jedno-wielozmiennowy (jedna zmienna

zależna – wiele zmiennych niezależnych).
Model geometryczny i jego interpretacja. Współczynnik korelacji wielokrotnej RY.12
– na przykładzie dwóch zmiennych-predyktorów. Współczynnik determinacji
wielokrotnej RY.122. Interakcja zmiennych niezależnych.
Współczynniki korelacj/determinacji cząstkowej. Równanie regresji liniowej dla
dwóch zmiennych-predyktorów. Współczynniki: a i b. Wagi „beta” (). Współczynniki
korelacji/determinacji cząstkowej i semi-cząstkowej oraz ich interpretacja.
Analiza reszt.

LITERATURA PODSTAWOWA DO BLOKU 3

Brzeziński, J. (2019). Metodologia badań psychologicznych. Wydanie nowe.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

LITERATURA DODATKOWA DO BLOKU 3

Ferguson, G. A., Takane, Y. (2003). Analiza statystyczna w psychologii i pedagogice
(wyd. 3). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
King, B. M., Minium, E. W. (2009). Statystyka dla psychologów i pedagogów.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

BLOK 4: DOBÓR PRÓBY Z POPULACJI

WYKŁAD 11. Dobór osób do badań psychologicznych.

Sposoby doboru osób badanych do próby: celowe (eksperckie, kwotowe),
losowe, przypadkowe. Problem ochotników.
Podstawowe pojęcia i definicje dotyczące losowego doboru próby. Populacja a
próba. Populacje skończone i nieskończone. Problem generalizowalności wyników
badania psychologicznego. Pojęcie reprezentatywności próby. Losowanie zależne
vs. losowanie niezależne. Losowanie indywidualne vs. losowanie zespołowe.
Losowanie jednostopniowe vs. losowanie wielostopniowe.
Schematy losowego doboru próby. Losowanie nieograniczone vs. losowanie
ograniczone. losowanie nieograniczone indywidualne, losowanie systematyczne
indywidualne, losowanie grupowe, losowanie warstwowe, losowanie wielostopniowe.
Warstwy a grupy. Ograniczenia prostych prób losowych w badaniach
psychologicznych.
Posługiwanie się tablicami liczb losowych.

LITERATURA PODSTAWOWA DO BLOKU 4.

Babbie, E. (2003). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN [lub: Babbie, E. (2008). Podstawy badań społecznych.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN].
Brzeziński, J. (2019). Metodologia badań psychologicznych. Wydanie nowe.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Frankfort-Nachmias, Ch., Nachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach
społecznych. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
LITERATURA DODATKOWA DO BLOKU 4.
Steczkowski, J.(1995). Metoda reprezentacyjna w badaniach zjawisk ekonomiczno-
społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

BLOK 5: INTERAKCJA: „BADACZ – OSOBA BADANA” – KONTEKST

PSYCHOLOGICZNY. KONTEKST ETYCZNY

WYKŁAD 12. Kontekst psychologiczny badania naukowego w

psychologii.
Oczekiwania interpersonalne badacza. Badania Rosenthala i Jacobson. Model
powstawania efektu oczekiwań interpersonalnych – cztery czynniki pośredniczące
(wg Rosenthala). Efekty: Galatei i Golema.
Wskazówki sugerujące hipotezę badawczą. Badania Orne’a nad wskazówkami
(zmiennymi) sugerującymi hipotezę badawczą.
Lęk przed oceną. Badania Rosenberga nad lękiem przed oceną.
Status motywacyjny osoby badanej. Problem ochotników. Portret psychologiczny
ochotnika wg Rosenthala i Rosnowa.

WYKŁAD 13. Kontekst etyczny badania naukowego w psychologii. Nadużycia

w nauce.
Trzy kontrowersyjne badania empiryczne: Ascha, Milgrama, Zimbardo.
Cztery podstawowe zasady: świadomej zgody, poufności, anonimowości,
prywatności.
Zasady postępowania psychologa wobec uczestników badania naukowego. 10
zasad wg APA. Etyczne problemy związane ze stosowaniem przez psychologów
instrukcji maskujących (deception). Próby usprawiedliwienia instrukcji maskujących –
za i przeciw. Ważność rozmowy posteksperymentalnej. Skuteczność zabiegów
wyprowadzających osoby badane z sytuacji badania psychologicznego (ang.
debriefing). Narażanie osób badanych na cierpienie, wstyd, lęk i zaniżanie ich
samooceny. Wykładowca w roli badacza i student w roli osoby badanej.
Nadużycia w nauce: fabrykowanie wyników (F), fałszowanie wyników (F),
plagiatowanie (P).

LITERATURA PODSTAWOWA DO BLOKU 5

Aronson, E. (red.). (2002). Człowiek istota społeczna. Wybór tekstów. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN (S. E. Asch, s. 37-47; S. Miligram, s. 48-64; C.
Haney, C. Banks, P. G. Zimbardo, s. 83-101).
Brzeziński, J. (2019). Metodologia badań psychologicznych. Wydanie nowe.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Brzeziński, J., Chyrowicz, W., Toeplitz, Z., Toeplitz-Winiewska, M. (2019). Etyka
zawodu psychologa. Wydanie nowe (wydanie 2). Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN (rozdz. 8 i 9).
Polskie Towarzystwo Psychologiczne (1991). Kodeks etyczno-zawodowy
psychologa. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik
akademicki (t. 1, załącznik do rozdziału 3). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne; też:
www.ptp.org.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=29

LITERATURA DODATKOWA DO BLOKU 5

Babbie, E. (2003). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN [lub: Babbie, E. (2008). Podstawy badań społecznych.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN].
Brzeziński, J., Siuta, J. (red.). (1991). Społeczny kontekst badań psychologicznych i
pedagogicznych. Wybór tekstów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM (M. T.
Orne, s. 17-32; M. J. Rosenberg, s. 61-135; R. Rosenthal, 2 teksty, s. 235-
387).
Charaktery. Psychologia Dziś. Wydanie specjalne: Wielkie eksperymenty, 1 (cały
numer).
Frankfort-Nachmias, Ch., Nachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach
społecznych. Poznań: Zysk S-ka Wydawnictwo.
Rosenthal, R. (1996). Nauka a etyka w przeprowadzaniu badań psychologicznych
oraz analizowaniu i przedstawianiu ich wyników. Czasopismo Psychologiczne,
2, 37-46.
Trusz, S. (2013). Efekty oczekiwań interpersonalnych. Wybór tekstów. Warszawa:
Wyd. Nauk. Scholar (R. Rosenthal & L. Jacobson, s. 75-78; E. Y. Babad, J.
Inbar & R. Rosenthal, s. 158-182; L. Jussim, s. 421-454; T. L. Good, s. 475-
501).

BLOK 6. STRUKTURA RAPORTU Z BADAŃ EMPIRYCZNYCH; ZASADY

SPORZĄDZANIA BIBLIOGRAFII; ZASADY POWOŁYWANIA SIĘ NA
LITERATURĘ PRZEDMIOTU
WYKŁAD 14. Zasady sporządzania raportu z badań empirycznych.
Struktura raportu z badań empirycznych. Jak przygotować artykuł do czasopisma
naukowego i pracę dyplomową?
Zasady sporządzania bibliografii wg American Psychological Association (APA,
2010, wyd. 6.) – zob. dostosowanie reguł APA do j. polskiego: Harasimczuk, J.,
Cieciuch, J. (2012).
Zasady powoływania się na literaturę przedmiotu. Zob. dostosowanie reguł APA
do j. polskiego: Harasimczuk, J., Cieciuch, J. (2012).

LITERATURA PODSTAWOWA DO BLOKU 6

Brzeziński, J. (2019). Metodologia badań psychologicznych. Wydanie nowe.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Harasimczuk, J., Cieciuch J. (2012). Podstawowe standardy edytorskie naukowych
tekstów psychologicznych w języku polskim na podstawie reguł APA.
Warszawa: Wydawnictwo Liberi Libri, dostęp w Internecie:
https://www.liberilibri.pl/harasimczuk

LITERATURA DODATKOWA DO BLOKU 6

APA, American Psychological Association (2010). Publication manual of the
American Psychological Association (wyd. 6). Washington, DC: Autor; (2010),
wyd. 6.

WYKŁAD 15. Podsumowanie kursu podstawowego i omówienie zagadnień

egzaminacyjnych.
Tomasz Ptaszyński
Marzenna Zakrzewska

METODOLOGIA BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH Z ELEMENTAMI STATYSTYKI

ĆWICZENIA

1. Założenia:

Ćwiczenia z przedmiotu odbywać się będą w drugim semestrze 1 roku w wymiarze 45 godzin.

Ćwiczenia będą realizowane w trzech formach:

Konwersatoryjnej – dla całego roku (15 h)
Laboratoryjnej – w grupach laboratoryjnych w pracowni komputerowej (15
h) Pracy własnej realizowanej na platformie e-learningowej. (15h)

2. Tematyka zajęć realizowana w pierwszym semestrze kursu.

Tematyka Konwersatoria Laboratoria E-learning

1. Opis 1.Różne rodzaje wskaźników opisowych.
statystyczny.
Miary tendencji centralnej:
średnia arytmetyczna, mediana,
wartość modalna.
Miary położenia: kwartyle,
centyle, decyle.
Miary dyspersji: rozstęp, odchylenie
średnie, odchylenie standardowe,
odchylenie ćwiartkowe, współczynnik
1.Tworzenie bazy danych w
pakiecie SPSS.
Ćwiczenia w kodowaniu, definiowaniu i
wprowadzaniu danych. Etykiety dla
zmiennych i etykiety dla wartości
zmiennych. Braki danych. Ćwiczenia w
tworzeniu graficznego obrazu
zmiennych, który jest odpowiedni do
skali, na jakiej zostały one zmierzone.
Filtrowanie danych, grupowanie w
przedziałach, interpretacja. Import i
1. Bazy danych.
Tworzenie struktury bazy danych,
zaimportowanie danych, wykonanie
zadań z zakresu definiowania,
grupowania, filtrowania i graficznej
prezentacji danych.
2. Wykonanie opisu
statystycznego.
Zmienne wybrane ze stworzonej
bazy, która będzie wykorzystywana
w kolejnych zadaniach domowych.
 zmienności. export danych i raportów.
Miary asymetrii: skośność i kurtoza
2.Ćwiczenia w dobieraniu i obliczaniu za
rozkładu interpretacja wyników.
pomocą SPSS różnych wskaźników
opisowych.
Ćwiczenia w ich interpretacji. Pełny
opis statystyczny rozkładu
zmiennej dostosowany do skali, na
której została zmierzona.
Prezentacja graficzna zmiennych –
dobór i interpretacja.
Literatura do wszystkich zajęć:
1. Brzeziński, J., Zakrzewska, M. (2010). Metodologia. Podstawy metodologiczne i statystyczne prowadzenia badań naukowych w psychologii. W:
J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia akademicka. Podręcznik (wyd. 2, t. 1, s.175-302). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
2. Brzeziński, J. (2008). Badania eksperymentalne w psychologii i pedagogice (wyd. 2). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar .
3. Ferguson, G. A., Takane, Y. (2002). Analiza statystyczna w psychologii i pedagogice. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
4. King, B. M., Minium, E. W. (2009). Statystyka dla psychologów i pedagogów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Literatura do pierwszego bloku

zajęć: poz.1. s. 207 -224
poz. 4. s. 73 - 138
2. Rozkłady 2. Wnioskowanie indukcyjne. 3. Obliczanie zadań z
prawdopodobieńst Próba i populacja. Parametry i wykorzystaniem tablicy
w i wnioskowanie statystyki. Prawo wielkich liczb i rozkładu normalnego.
statystyczne. centralne twierdzenie graniczne. Błąd I i
II rodzaju. Kryteria doboru testów: typ
skali pomiarowej zmiennej zależnej,
liczba grup porówna-wczych, charakter
grup (zależne – niezależne), wielkość
grup. Algorytm wyboru testu istotności
różnic. Etapy wnioskowania statys-
tycznego (hipotezy, statystyki, obszar
odrzuceń, decyzja statystyczna). Różne
rozklady prawdopodobieństwa.
Rozkłady zmiennych losowych. Rozkład
dla zmiennej losowej zero-jedynkowej,
skokowej i ciągłej Rozkład normalny,
rozkłady prawdopodobieństwa. Zmienna
losowa Bernoulliego.
Rozkład normalny. Prawo trzech
sigm. Momenty rozkładu normalnego.
Literatura do drugiego bloku
zajęć: poz.3. s. 121-131
poz.4. s 144-159 oraz 270-333

3. Testowanie 3. Pojęcie korelacji.
hipotez o
Interpretacja korelacji. Współczynnik
związkach. korelacji: r Pearsona dla danych
interwałowych. Współczynnik
determinacji.
Zasady wyboru właściwego
współczynnika korelacji. Współczynniki rS
3.Zasady dobierania i obliczania różnych
współczynników korelacji za pomocą
pakietu SPSS.
Ćwiczenia w interpretacji wartości, które
pojawiają się na wydruku.
Analiza związków dla całej próby oraz
dla wybranych ze względu na jedno lub
4.Testowanie związków pomiędzy
zmiennymi zmierzonymi w
różnych skalach pomiarowych.
Opis i interpretacja uzyskanych
wyników. (Praca na osobistej
bazie przypisanej do studenta)
 Spearmana dla danych
porządkowych oraz fi Yulla i V
Cramera dla danych nominalnych.
Testowanie istotności współczynników
korelacji. Rozkład t Studenta, rozkład
chi kwadrat.
Literatura do trzeciego bloku
zajęć: poz.1. s. 228-246
poz.4. s 202-239
4. Testowanie 4. Testy dla danych ilorazowych i
hipotez o interwałowych, porządkowych,
różnicach. nominalnych.
Testy dla dwóch grup niezależnych -
założenia. Test z i test t dla dwóch grup
niezależnych. Test dla dwóch grup
zaleznych - test Manna-Whitneya
(trzy warianty dla różnych liczebności
grup). Test dla dwóch grup zależnych -
test Wilcoxona (dwa warianty dla
różnych liczebności).
Test chi-kwadrat. Test McNemary
Literatura do czwartego bloku
zajęć: poz.1. s. 239-246
poz.2. s. 164-201
poz.3. s. 197- 217
poz.4. s. 364 - 391
więcej kryteriów grup osób badanych.
4. Współczynnik korelacji r Pearsona
jako jedno-jednozmiennowa wersja
analizy regresji. Diagram korelacyjny.
Metoda najmniejszych kwadratów.
Regresja liniowa dla dwóch zmiennych.
5. Testy dla danych ilorazowych 5. Testowanie wybranych hipotez
i interwałowych, porządkowych, różnicowych i zależnościowych.
nominalnych. (Praca na osobistej bazie
Ćwiczenia w wykonywaniu testów za przypisanej do studenta)
pomocą pakietu SPSS i w
interpretowaniu wyników. Testy:
Levena, t dla homogenicznych
wariancji, t dla niehomogenicznych
wariancji, test F, Manna-Whitneya,
Wilcoxona oraz chi-kwadrat.