Bron 1

In zijn 'Mémoires' (bedoeld als instructie voor de kroonprins) schreef Lodewijk XIV het volgende over
zijn opvatting over het koningschap.

"Het is alleen aan het hoofd dat het betaamt zich te beraden en te besluiten en alle functies van de
overige leden bestaan slechts uit de uitvoering van de bevelen die hen zijn gegeven (...) Degene die
koningen aan de mensen heeft gegeven (dat wil zeggen God) heeft gewild dat men hen respecteert
als zijn plaatsvervangers, aan hem alleen het recht toekennend hun gedrag te onderzoeken. Het is
zijn wil dat ieder die als onderdaan geboren is, gehoorzaamt zonder onderscheid (...) Deze
onderworpenheid die de soeverein dwingt de wet van zijn onderdanen aan te nemen, is de uiterste
ramp die een man van onze rang kan treffen (...) Hoe slecht een vorst ook mag zijn, de opstand van
zijn onderdanen is altijd oneindig misdadig."

Opdracht:
Leg met behulp van de bron uit wat Lodewijk XIV verstond onder een koningschap volgens het 'droit
divin'.

………………… Het droit divin is het goddelijk recht waarmee absolute christelijke vorsten

hun gezag legitimeerden. Zij stelden dat God hen had aangesteld om over hun onderdanen te
regeren. Hierdoor waren ze van mening dat ze aan geen enkel ander mens verantwoording
hoefden af te leggen. Deze overtuiging is kenmerkend voor het absolutisme.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bron 2

Fragmenten uit het boek 'Le Droit Public' van de beroemde Franse rechtsgeleerde Jean Domat, een
jaar na zijn dood (1696) gepubliceerd.

"In dit beginsel moeten we de oorsprong zoeken van de regels die de plichten bepalen van zowel
degenen die heersen als van degenen die aan de regering onderworpen zijn. Want door de plaats die
God aan ieder persoon in de maatschappij heeft toegekend, bepaalt Hij voor hem (…) al zijn functies
en plichten. En net zoals Hij iedereen opdraagt nauwgezet de voorschriften van Zijn wet uit te voeren
die de plichten vormen van alle mensen in het algemeen, zo schrijft Hij voor iedereen afzonderlijk de
plichten voor die behoren bij zijn situatie en status, in overeenstemming met zijn rang in de
maatschappij, waarvan hij deel uitmaakt. Dit omvat de functies en plichten met betrekking tot
andere individuen en met betrekking tot de maatschappij als een geheel (…) Verder vloeit uit deze
beginselen voort dat, aangezien alle mensen niet hun plichten vervullen en sommigen daarentegen
onrechtvaardigheden begaan, om de orde in de maatschappij te bewaren onrechtvaardigheden en
alles wat tegen deze orde in wordt ondernomen onderdrukt moeten worden: dit was alleen mogelijk
door aan sommigen gezag over anderen te geven en dit maakte de regering noodzakelijk. Deze
noodzaak van een regering over mensen, die naar hun aard gelijk zijn maar alleen van elkaar
onderscheiden zijn door de verschillen die God in overeenstemming met hun rangen en beroepen
heeft gemaakt, maakt duidelijk dat de regering voortvloeit uit Zijn wil; en omdat alleen Hij de
natuurlijke opperheerser over de mensen is, ontlenen al degenen die regeren hun macht en hun
gezag aan Hem en vertegenwoordigen zij in hun functies God Zelf (…) De eerste plicht van
gehoorzaamheid jegens de regering is de plicht om diegenen te gehoorzamen, die de eerste plaats
innemen, vorsten of anderen die de hoofden zijn van het lichaam dat de maatschappij vormt, en hen
te gehoorzamen zoals de ledematen van het menselijk lichaam het hoofd gehoorzamen waarmee zij
een eenheid vormen."

Opdracht:
Leg uit dat Domat de absolute macht van Lodewijk XIV verdedigde door duidelijk te maken waar
volgens hem de oorsprong van alle macht ligt en hoe de verhouding tussen koning en onderdaan
behoorde te zijn.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

en

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bron 3

Aan het begin van zijn regeringsperiode, in 1666, schreef Lodewijk XIV een soort instructie voor zijn
zoon, de kroonprins. Uit dit geschrift, 'Mémoires de Louis XIV pour l'instruction du Dauphin', komt
onderstaand fragment.

"Ik beweer niet dat we niet vanwege ons eigen belang en grootsheid moeten willen dat onze
grootheid wordt gedeeld door degenen die bij ons in de gunst staan, maar we moeten zorgvuldig
waken tegen overdrijving. Mijn advies om dit te garanderen bestaat uit drie belangrijke
opmerkingen. De eerste is dat u volledige kennis van zaken hebt, omdat een koning die dat niet
heeft, altijd afhankelijk is van degenen die hem dienen en zich niet kan verweren tegen hun sluwe
streken. De tweede is dat u uw vertrouwen over velen verdeeld, zodat iedereen die u vertrouwen
hebt geschonken de opkomst van zijn rivaal in de gaten zal houden, wat ervoor zorgt dat de jaloezie
van de ene de ambitie van de ander zal beteugelen. En de derde is dat zelfs als u een klein aantal
personen toegang verleent tot uw geheime zaken of hen in uw dagelijkse gesprekken betrekt, u nooit
moet toestaan dat iemand het idee krijgt dat zij de bevoegdheid hebben om naar eigen goeddunken
te spreken over hun goede of slechte indrukken van de anderen; maar integendeel, u moet
uitdrukkelijk een soort band in stand houden met allen die belangrijke staatsambten vervullen en aan
iedereen dezelfde vrijheid geven om al datgene voor te stellen waarvan zij geloven dat het in uw
dienst is; zodat niemand van hen zou geloven dat ze zich niet tot u zouden kunnen wenden voor hun
behoeften en dat zij alleen denken aan uw vriendelijkheden; en ten slotte zou de meest veraf
staande én de meest vertrouwde ervan overtuigd moeten zijn dat zij volledig afhankelijk zijn van u."

Opdracht:
Net als iedere andere koning was ook Lodewijk XIV afhankelijk van dienaren (ministers), voor
adviezen en voor de uitvoering van zijn besluiten. Maak duidelijk dat je uit de instructie voor de
kroonprins kunt afleiden dat hij zowel aan zichzelf als aan zijn dienaren eisen stelde, die erop gericht
waren dat deze afhankelijkheid niet ten koste ging van zijn absolute macht.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

als

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bron 4 en bron 5

Schilderij van de Zwitserse kunstenaar Joseph Werner (1637-1710), getiteld 'Triomf van koning
Lodewijk XIV van Frankrijk, die de zonnewagen bestuurt, voorafgegaan door Aurora'.
Pierre-Denis Martin (1663-1742) schilderde vooral
historische onderwerpen en koninklijke residenties,
zoals de hier afgebeelde tuin van het paleis van
Versailles.

Opdracht:
Lodewijk XIV gebruikte de kunst om zijn absolute macht duidelijk te maken. Toon dat aan voor de
schilderijen van Werner en Martin.

Bron 4

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Bron 5

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bron 6
De Franse schilder Jean Nocret maakte in 1670 dit werk, met als titel 'Lodewijk XIV en zijn familie,
gekleed als de goden van de Olympus'.

Opdracht:
Lodewijk XIV gebruikte de kunst om zijn absolute macht duidelijk te maken. Toon dat aan voor het
schilderij van Nocret.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Het schilderij kan ook gebruikt worden als bewijs van kritiek op Lodewijk XIV. Leg dit uit.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………