Zarf Fiil Ekleri Kodlaması

“Kenyalı asiye ince ipi araklamadan gittiğinde oldukça” ya da “Ali madan dağında
yaramazken ince ip atarak incelmeksizin dikçe durdu.”  şeklinde kodlayabiliriz.

https://www.edebiyatciyim.com/zarf-fiil-ekleri-ve-kodlamasi/

https://www.turkedebiyati.org/zarf-fiil-grubu.html

http://dilbilimleri.net/turkce-dilbilgisi-fiilimsi-nedir-zarf-fiil-nedir-verbal-adverb/

Zarf Fiil Ekleri Örnekleri

-Ip, Up

Bağlaç işlevinde “ve”, “gibi” anlamlar katar ve fiillerin durumlarını gösterir.

 Arabayı onarıp bize sattılar.

 Çalışıp sınavı geçti.
 Bakıp bakıp gülüyordu.

-arak, -erek

Fiillerin hangi durumda yapıldığı gösterir, iki fiilin aynı anda yapıldığını gösterir.

 Söylenerek kapıyı kapattı.

 Her sabah kalktığında gülerek günaydın diyordu.
 Maçları seyrederek analizlerini yapıyordu.
 Okuldan gelerek kardeşini hastaneye götürdü.

-ınca, ince

Eklendikleri eylemin zamanını bildirir.

 Annemler köyden gelince temizlik yapacağız.

 Okullar bitince tatile gideceğiz.
 Takım şampiyon olunca yeni transferler açıklanacak.
 Gözleri bozulunca gözlük takmak zorunda kaldı.

-dıkça, -dikçe

Eklendikleri fiillere neden-sonuç, koşul-sonuç gibi anlamların yanında zaman anlamı da katar.

 Birikim yaptıkça mutlu oluyordu.

 Derslerine çalıştıkça notları yükseliyordu.
 Onu gördükçe sinirlerim tepeme çıkıyordu.
 Evi temizledikçe kirlenmeye devam ediyordu.

-madan, -meden
Cümleye koşul, zaman ve nasıl yapıldığı şeklinde anlamlar katar.

 Ben gelmeden yemeğe sakın başlamayın.

 Derslerde durmadan not alıyordu.
 Takımımız maçları gol atmadan tamamlıyordu.
 Öğretmenlerinize danışmadan defter almayın.

-alı, -eli

Cümleye başlama zamanı şeklinde bir anlam katar.

 Buraya geleli hiçbir olay çıkmadı.

 Ailemi görmeyeli oldukça uzun zaman oldu.
 Havalar ısınalı daha denize gitmedik.
 İstanbul’a taşınalı henüz beş ay oldu.

-ken

Eklendiği fiile durum ya da zaman anlamı katar. Ayrıca cümlede iki eylemin aynı anda
yapıldığını bildirir.

 Yürürken eski müdürümle karşılaşmayalım mı?

 Dün sabah okula giderken ayağım burkuldu.
 Biz tam mezun olurken sınav sistemi değişti.
 Su içerken hıçkırığı tutmuştu. 

-meksizin, -maksızın

Eklendikleri fiillerle cümleye durum ve bazen de süreklilik gibi anlamlar katmaktadır.

 Durmaksızın ders çalışıyordu.

 Hiçbir şey görmeksizin olayı seyretmeye çalışıyordu.
 Yaptığı hataları anlamaksızın tekrarlamaya devam ediyordu.

-esiye, -asıya

 İşini ölesiye seviyordu.

 Annesinin yaptığı yemekleri doyasıya yedi.
 Şirketi batırasıya kadar devam etti.

-dığında, -diğinde

Eylemlerin zamanını bildirir.

 İstanbul’a geldiğinde bana haber vermeyi unutma.

 Okulu bitirdiğinde bizlere haber vermeden memleketine gitmişti.
 Temizlik bittiğinde dışarıya yemek yemeye gittik.
 Hediyesini gördüğünde büyük bir şaşkınlık yaşadık.

…-r ….-mAz
 Döner dönmez hemen bilgisayarın başına oturdu.
 Maç biter bitmez hakemin yanına koştular.
 Okulu bitirir bitirmez iş hayatına atıldı.
 Hava aydınlanır aydınlanmaz yollara düştü.