Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi, Müzik ve Güzel Sanatlar Enstitüsü, Müzik Bilimleri

Doktora Programı, Yukarı Dikmen Mahallesi, 648. Cadde, 06450 Çankara/Ankara

14 NİSAN 2020

MÜZİK TERAPİ YÖNTEM VE TEKNİKLER

Emine Elif ŞAHİN KARADENİZ

Danışman : Prof. Dr. Hakkı Alper MARAL

Dersin Adı: ALAN SEMİNERİ II

Müzik Terapi Yöntemleri

Müzik terapi yöntemleri deneyimlerden seçilerek dizayn edilmiştir. Her birinin içinde
birden fazla varyasyon, müdahaleler hatta uygulamalar vardır. Şarkı çalışması yöntemin bir
çeşididir. Dinleme başka bir çeşididir. Bu varyasyonlar bir çok açıdan benzersizdir. Danışan
gelir ve bir dinleyici olarak müzik deneyimi içinde yanıt verir. Müzik terapist tarafından dört
farklı yöntem giriş seviyesi ve ileri eğitimde kullanır. Yöntem aynı olup işlem ve teknik
farklıdır (Wheeler, 2015: 116). Müzikte kabul görmüş 4 farklı yöntem vardır. Bu yöntemler;
doğaçlama, yeniden yaratma, besteleme ve dinlemedir (Brusia, 2016: 127). Her yöntem
kendine özgü niteliklere ve çeşitliliklere sahiptir. Yöntemler, danışanların ihtiyaçlarına göre
şekillenebilir.
Müzik terapi, çalışılan danışan grubuna göre bireysel müzik terapi ve grup müzik
terapi olarak, ikiye ayrılabilir. Çalışmanın gerekliliklerine göre müziğin aktif veyahut pasif
müzik terapi yöntemi kullanılabilir. Aktif ve pasif müzik terapi ayrı ayrı seanslarda olma
zorunluluğu yoktur. Aynı seansın içerisinde kullanılabilir. Bireysel müzik terapide, danışanın
ihtiyaçları kişiye özel olarak düzenlenir. Oluşturulan kişisel planla, danışan ve terapist birebir
çalışma yapar. Seansın içerisinde danışanın davranış ve çalışmaya verdiği tepki terapist
tarafından gözlemlenir. Müzik terapist, terapi seans planı yaparken danışanın devam etmekte
veya yapmış olduğu tedavi ve diğer programlar göz önünde bulundurularak oluşturulması
tedavi sürecine daha yararlı olur.
 Bireysel terapi, grup çalışmalarına katılabilmek için gerekli ön koşul becerilere ve
sosyal davranışlara sahip olmayan bireyler için, tek kabul edilebilir seçenektir (Çoban, 2005:
29).
Grup müzik terapisi, bireysel müzik terapiden farklı olarak benzer ihtiyaçları olan
danışanlarla belli bir grup içerisinde ortak amaçlar çerçevesinde yapılan çalışmadır. Her
hastayla tek tek ilgilenmek yerine grup için bireysel gözlem daha yüzeysel, grup uyumu ve
bütünü daha ön planda olur. Bireysel terapiye göre daha genel ve yüzeyseldir.

Müzik Terapi Türleri

Aktif Müzik Terapi

Aktif müzik terapi; hastaların müzik aletlerini, vücutlarını, seslerini kullanarak ve müzik
deneyimlerini anlatmaya teşvik edilerek yapılan tedavi yöntemidir. Aktif müzik terapide
bireyin veya grubun müzik yapması ya da müzik yaratmasına yardımcı olarak müziğin içinde
olması sağlanır. Ayrıca aktif müzik terapinin bir başka yolu da müzik ritmine uyularak
yapılan danstır.
Aktif tedavideki müzikle beraber kullanılan ritmik hareketlerin amacı bedeni, ruhsal
ve fiziksel yönden geliştirmek ve korumaktır. Hastalara uygulanan ritim çalışmaları ile kas
katılığı, eklem rahatsızlığı, denge bozukluğu, isteklendirme eksikliği gibi rahatsızlıklarda
olumlu sonuçlar ortaya konmaktadır.
Danışan duygu ve düşüncelerini seans süresi içerisinde aktif bir şekilde kullanır.
İhtiyaçları doğrultusunda terapist tarafından yönlendirilen danışanlar, fiziksel problem gibi
durumlarda aktif müzik terapi hastaların iyileşmesine katkı sağlar. Fizik tedavi veya buna
benzer çalışmalarla eş zamanlı terapi iyileşme sürecini hızlandırabilir.

Pasif Müzik Terapi

Pasif müzik terapi, geleneksel Türk müzik terapide en çok kullanılan yöntemdir. Pasif müzik
terapi, danışan daha çok dinleyici pozisyonunda ve terapistin yönlendirmesiyle yapılır.
Terapist tarafından canlı veya kayıttan müzik dinletilerek yapılır. Dinletilen müzik kişiye özel
hedefler doğrultusunda seçilmesi, danışanın tedavisini doğru amaçlara ulaştırır.
Bu teknikte hasta, bir seans boyunca geniş ve rahatlatıcı müzikler dinletilir. Terapiye katılan
kişilerden, dinletilen müziğe tamamen konsantre olmaları ve kendilerini müziğin akışına
bırakmaları istenir. Amaç zihnin, düşünce ve sıkıntı gibi etkenlerden uzaklaştırmak, bireyleri
rahatlatlama ve güven kazanmalarına yardımcı olmaktır.
Pasif müzik terapinin birbirinden farklı yöntemi ve amacı vardır. Bu amaçlar doğrultusunda
seanslar gerçekleştirilmelidir.

Müzik Terapide Temel Yöntemler

Doğaçlama Müzik Terapi (Improvasition Music Therapy)

Müzik terapi yöntemi olarak doğaçlama, bir doğaçlama performansı ile aynı özelliklere
sahiptir. Ancak neden ve ne için müzik yaratmak ve çalmak arasında belirgin farklar vardır.
Doğaçlama müzik terapisi, hastanın seslerini, vücutlarını, enstrumanları veya farklı objeleri
kullanarak spontane bir şekilde müzik yapar. Hasta terapötik amaçlara bağlı olarak terapist
ile, diğer hastalarla veya tek başına doğaçlama yapabilir. Hasta serbestçe doğaçlama müzik
yapabilir veya müzik terapist tarafından özel müzikal talimatlara göre yapabilir.
Hazırlıksız müzik yaratılması fiziksel hareketleri düzenlemekte, yeni fikirleri bulmakta,
estetik deneyime sahip olmakta, başkalarıyla iletişime girmekte ve duyguları geliştirmekte
hastalara yardımcı olur. Bu model müziğin bilinçaltını ortaya çıkarmasına yol açar. Müzikal
kurallar olmaksızın doğaçlama olarak yapılan müziğin kişinin karakter ve benliğinin ifadesi
olacağı kabul edilmiştir. Organize olmamış sesler kullanılarak oluşturulan müzikal tınılar
terapiste ve danışana özgürlük alanı açar.
Doğaçlama yaparken hasta tarafından talep edilmedikçe terapist, müzikal kurallar,
kısıtlamalar, yön veya yönergeleri uygulamaz.

Reseptif Müzik Terapi (Receptive Music Therapy)

Reseptif müzik tecrübeleri, hastanın şu eylemlerini tanımlar:

Reseptif müzik tecrübeleri danışanın dinlediği herhangi bir tarz müziğe - ki bu bir canlı
performans olabilir, bir ticari kayıt olabilir, terapistin veya hastanın icra ettiği herhangi bir
tarzda (rock, jazz, klasik, dini, modern, popüler vb.) bir müzik olabilir - binaen ortaya
koyduğu tepkiler olarak ifade edilebilir. Bu dinleme müziğin fiziksel, ruhsal, entelektüel,
estetik veya ruhsal yönlerine odaklı olabilir. Hastaya dinletilen müzik, terapinin ihtiyaçlarına
yönelik tasarlanmıştır (Bruscia, 1998).
Reseptif metodunda danışan, müziği dinler ve deneyime pasif, sözel veya diğer yöntemlerle
tepki verir. Müziği dinleyip algılayabilecek seviyede dikkat kabiliyetleri ve alıcılıkları olan
danışanlar, dinleme deneyimleri için ilk sıradaki adaylardır. Bedensel dinleme, ağrı kontrolü,
gevşeme, bilinçdışı dinleme, uyarıcı dinleme, ritme uyumlu dinleme, algısal dinleme,
hareketli dinleme, hatırlama, geriye gitme, müzikle tetiklenen anımsama, iletişim,
imgelemesel dinleme gibi farklı varyasyonları vardır.

Yeniden Yaratma Müzik Terapi (Re - Creative Music Therapy)

Daha önceden bestelenmiş müziği öğrenir, söyler, çalar, icra eder veya bir model olarak
sunulan her türlü müziği yeniden yaratır. Ayrıca, danışanın özel olarak tanımlanan rol ve
davranışları sergilediği müzik aktiviteleri ve oyunları da bu metodun kullanımları arasındadır.
Yeniden yaratma bir müzikal ürünün herhangi bir parçasını veya tümünü yorumlamayı,
yeniden üretimini, gerçekleştirmeyi veya yorumlamayı dinleyiciyle veya dinleyici olmadan
yapmayı içinde barındıran geniş bir terimdir.
Belirli beceri ve davranışları geliştirmek için düzene ihtiyaç duyan danışanlar için yeniden
yaratma deneyimi için öncelikli adaylardır. Yeniden yaratma, danışanların zorluklara rağmen
kendi duygularını yaşamalarına yardım eder.
Yeniden yaratmada, enstrümantal, vokal, müzikal, oyun veya etkinliklerle yapılabilir.
Yeniden yaratma kullanılırken danışan tamamen özgür olabilirken bazı durumlarda terapistin
komutlarına göre hareket eder.
Besteleme Müzik Terapi (Composition Music Therapy)

Besteleme yöntemi danışan tarafında katılımı farklı bir türü içerdiğinden reseptif (alıcı)
yöntemlerinden farklıdır. Sürece dahil olan bir danışan ister tek tek veya grubun bir parçası
olarak, fikirler, fanteziler, lirik bir yapı olarak vb. kişisel görüşleri içinde deneyim
oluştururlar. Danışanın yeteneklerini düzenlemek, problem çözmek, sorumluluk almak ve
iletişim besteleme süreçleri ve ürünleri ile hedeflenebilir. Terapötik temalar ele alınmasıyla
ortaya çıkar. Örneğin terapist, armonik bir eşlik yaparken danışan, melodiyi basit bir çubuk
enstrüman üzerinden üretebilir ya da terapist, danışanın birlikte icra edeceği melodiyi veya
armoniyi bestelerken danışan, şarkı sözü yaratabilir.
Bu yöntemin varyasyonları enstrümantal besteleme, müzik düzenleme ve şarkı yazımı
kullanılır. Çünkü popüler şarkı kültürü her yerde ve her yaşta bulunur; radyoda, televizyonda
ve internette hastalar erişilebilir. Bireysel ve grup halinde, hastalar sıfırdan bir şarkı yazabilir
veya var olan bir şarkıya yeniden söz ve / veya buna göre müzikal elementleri değiştirerek
hazır bir şarkı yapısını, dönüştürebilir. Terapistin rolü besteleme sürecinde teknik yardım
sağlamaktır. Terapist bir grup tanıyarak ve onların ortak amaca ve yaratıcı süreç içinde ortaya
çıkabilecek farklılıkları uzlaştırarak üyelerine yardım, kolaylaştırıcı ve arabulucu olarak
hizmet vermektedir.

Müzik Terapi Metotları

Nörolojik müzik terapisi (NMT)

Nörolojik Müzik Terapi, nörolojik bir olay veya tanıdan sonra duyusal, konuşma ve dil,
bilişsel ve motor işlev bozukluklarına uygulanan müziğin terapötik kullanımıdır. Terapi,
müziğin beyinde nasıl işlendiğini ve algılandığını ve bunu müzikal olmayan hedefleri
iyileştirmek için nörorehabilitasyonda bir araç olarak nasıl kullanabileceğimiz üzerine
nörobilim araştırmalarına dayanmaktadır. Bu araştırmadan aktif olarak veya pasif olarak
müzik yapımına katılmanın beynin birçok alanına bilateral olarak eriştiğini ve onları uyardığı
bilinmektedir.

Bu yaklaşımda eğitim, genellikle nörorehabilitasyon (nörolojik fonksiyonun iyileşmesi)

amacıyla bilimsel, kanıta dayalı uygulamaları anlamaya ve uygulamaya odaklanmaktadır. Bu
yaklaşımda kullanılan tekniklerin örnekleri , sırasıyla bilişsel , sensorimotor
 veya konuşma fonksiyonlarını iyileştirmek için kullanılabilecek işitsel algı eğitimi, desenli
duyusal güçlendirme ve terapötik şarkı söylemeyi içerir . Nörolojik müzik terapisinde eğitim
dünya çapında kurumlarda verilmektedir ve fizik, mesleki ve konuşma terapistleri gibi diğer
yardımcı sağlık çalışanlarının eğitiminin yanı sıra doktor ve hemşirelerin eğitimini de
içermektedir. Nörolojik Müzik Terapistlerinin tedavi ettiği popülasyonlar şunları içerir:

 Travmatik beyin hasarı

 İnme

 Koma Kurtarma

 Otizm

 Alzheimer hastalığı

 Parkinson hastalığı

 Huntington Hastalığı

 Serebral Palsi

 Çoklu skleroz

 Diğer demanslar ve nörolojik durumlar

Nordoff-Robbins Müzik Terapisi

Nordoff-Robbins'in müzik terapi yaklaşımı, herkesin kişisel büyüme ve gelişme için
kullanılabilecek müziğe duyarlı olduğu inancına dayanmaktadır. Bu tedavi şeklinde,
danışanlar terapistleriyle birlikte müzik yaratmada aktif rol alırlar. Nordoff-Robbins'de müzik
için değil , insanlar için müzik yapıyar. Yaklaşım, en engelli danışanların bile aktif ve başarılı
katılımcı olmasına izin veren tekniklere dayanmaktadır. Bu etkileşim sayesinde terapistler,
danışanların ifade becerilerini ve başkalarıyla ilişki kurma yeteneklerini destekler ve geliştirir.

Güdümlü İmgelem ve Müzik – Guided İmagine and Music (GIM)

Danışanın yaşam sorunlarını bütünsel bir perspektiften anlamasına yardımcı olmak için
görüntüleri, anıları ve duyguları teşvik etmek için müzik dinlemeyi derinden rahat bir
durumda birleştiren psikodinamik ve multimodal bir terapidir.

Genellikle tek bir GIM oturumu 1,5 - 2 saat sürer ve dört bileşeni vardır:

1. Danışan ve terapist arasında, danışanın herhangi bir sorunu veya endişeyi ifade
etmesine olanak tanıyan ve müzik ve görüntü segmentine odaklanarak sonuçlanan bir
ön görüşme
2. Terapist, danışanın derinlemesine dinlenmesini sağlayan bir gevşeme indüksiyonu
sağlar. Ardından, danışanın müzik deneyimine girmesine yardımcı olmak için bir odak
görüntüsü sağlanır.
3. Kaydedilmiş bir müzik programı terapist tarafından seçilir. GIM'de kullanılan müzik
programları yıllarca denenmiş ve duygusal bir kontur izlenmiş veya belirli duygusal
durumları desteklemek için tasarlanmıştır. Müzik başlarken, danışan görüntüleri,
anıları veya duyguları ortaya çıktıklarında anlatmaya teşvik edilir. Terapistin rolü,
danışanın görüntüleri daha derinden keşfetmesini kolaylaştıran destekleyici bir rehber
olmaktır.
4. Müzik programının sonunda danışan, çizilmiş bir mandala veya kil kalıplama yoluyla
veya sözlü olarak deneyim üzerine düşünmeye teşvik edilir. Bu, sembolik dünyadan
günün gerçekliğine kadar olan deneyimi köprüler.

GIM ayrıca katılımcıların müzik sırasında sessizce görüntü aldığı ve ardından grup tartışması
içindeki deneyimleri keşfettiği gruplarla da uygulanmaktadır.

Benenzon Müzik Terapi

Benenzon terapi, sözel olmayan psikoterapilerin yönteminin ve tekniğinin bir

parçasıdır. Psikiyatrist Prof. Dr. Rolando O. Benenzon'a göre Benenzon terapi, danışan ile
terapist arasında bir bağ veya ilişki geliştirmek, işlemek, analiz etmek ve güçlendirmek için
beden-ses-sözel olmayan unsurları kullanan bir psikoterapi türüdür. Yukarıda bahsedilenler,
her insanı karakterize eden ses, akustik ve hareket enerjileri ile temsil edilen Ses Kimliği
(ISO) aracılığıyla hareket eden bir katartik yol ve gelişim yoluyla “Ego” nun uygulanmasıyla
gerçekleştirilir.
 
Benenzon Terapisinin, diğer alternatif terapilerde olduğu gibi, geleneksel tıbbi tedavinin
yerini almadığı gerçeğini açıklığa kavuşturmak önemlidir. Terapötik toplantılar yoluyla
sosyal, fiziksel, duygusal, bilişsel ihtiyaçlar tüm duyuların, zihnin, duyguların ve bedenin
devreye girmesinden kaynaklanır.  Benenzon Terapisinin amacı, yeni iletişim kanallarının
açılması ve terapötik ilişkinin geliştirilmesi yoluyla hastanın yaşamını iyileştirmektir. Bu
noktaya kadar bir hastalığı yok edebilecek bir 'terapi' yoktur, ancak multidisipliner bir ekiple
işbirliği içinde bir hastalığın iyileşmesini veya tedavisini destekleyebiliriz.
 

NICU Müzik Terapi

NICU müzik terapi prematüre bebekler için oldukça uzmanlaşmış bir
uygulamadır. Çalışmalar NICU'da müzik terapinin yapılandırılmış kullanımının, beslenmeyi
iyileştirmek gibi prematüre bebekleri olumlu yönde etkileyebileceğini göstermiştir. Bu,
hastanede yatış sürelerinin azalmasına ve önemli maliyet tasarruflarına neden olabilir.

Analitik Müzik Terapi

Bu müzik terapi yönteminde, danışanlar klinik olarak organize edilmiş müzikal aktivitelere
aktif olarak katılırlar ve en çok uygulanan müzikal performans şekli doğaçlamadır.
Doğaçlamalar tonal ve atonal olabilir ve danışanların doğaçlamaların biçimini ve tarzını
etkileyen doğaçlama müziğinde kendilerini ifade etmenin yolu budur. Beste müziği de, ya da
şarkı ya da enstrümantal müzik besteleme etkinliği de işin bir parçası olarak kullanılabilir.
Her durumda, müşterilerin kişisel ve / veya fonksiyonel gelişimi odaklıdır ve müzikal ürünün
estetik kalitesinin bir değerlendirmesi değildir.

Davranışsal Müzik Terapi

Davranışsal Müzik Terapisi (BMT) esas olarak ABD'de geliştirilmiştir ve hala birincil
müdahale yöntemini oluşturmaktadır. Aşağıdaki gibi tanımlanan bir yöntemdir:
… Uyarlanabilir davranışları arttırmak veya değiştirmek ve uyumsuz davranışları söndürmek
için müziğin koşullu takviye veya uyaran ipucu olarak kullanılması.

Davranış terapisinde olduğu gibi, tedavinin odağı, uygulanan davranış analizi ile ölçülebilen
davranış - koşullandırma davranışının - değiştirilmesine yöneliktir. Kişi otistik bir çocukla ya
da depresif bir yetişkiyle çalışıyor olsun, süreç uyaran tepkisi kavramını içerir ve müzik,
davranışın nedenini araştırmak yerine davranışı değiştirmek ve patolojinin semptomlarını
azaltmak için kullanılır. ABD'de araştırmalar yapılmış ve çalışmaların çoğu, çalışmaların
tekrarlanabilmesi için kayıtlı müzik kullanmıştır. BMT'nin etkilerinin bilim camiasında kabul
edilmesini ve tanınmasını sağlamak için titiz bilimsel standartlar uygulanır. Davranış terimi
her şey dahil bir kavram olarak anlaşılmaktadır. Bu nedenle terapinin amacı, aşağıdakiler de
dahil olmak üzere birçok farklı davranış türünün kontrolü ve manipülasyonudur:

• fizyolojik davranış

• motor davranış

• psikolojik davranış

• duygusal davranış

• bilişsel davranış

• algısal davranış
• otonom davranış
Uygulamada, herhangi bir biçimde müzik bir davranış değiştirme programı ile birlikte
kullanılır. Bunun bir örneği, öğrenme özürü olan bir kişiyi bir gruptaki dikkat süresini
artırmaya teşvik eden bir program olabilir. Kişi bir görevde veya terapiste dikkatini
sürdürürse, müzik (belki de şarkı veya çalınan bir parça şeklinde) alacaktır. Davranışları
bozulursa, müzik geri çekilir. Kişinin müzik deneyimleri istediği varsayımına dayanarak,
program müzik deneyimleri edinme motivasyonu nedeniyle dikkatini arttırmak için
tasarlanmıştır.