‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬

‫ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﻪ رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ‬

‫ﻣﺆﻟﻒ‪ :‬ﻋﻠﯽ ﻏﻔﻮري‬

 ‫ﻋﻨﻮان و ﻧﺎم ﭘﺪﯾﺪآورﻧﺪه‪ :‬ﻏﻔﻮري‪ ،‬ﻋﻠﯽ‪1346 ،‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺸﺮ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي‪1394 ،‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي‪ 439:‬ص‪.‬‬
‫ﺷﺎﺑﮏ‪978-600-94934-9-4 :‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻮﯾﺴﯽ‪ :‬ﻓﯿﭙﺎ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬اﯾﺮان‪ .‬ارﺗﺶ‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي‬
‫ردهﺑﻨﺪي ﮐﻨﮕﺮه‪7 1394 :‬ع‪ 7‬غ ‪DSR 119 /‬‬
‫ردهﺑﻨﺪي دﯾﻮﯾﯽ‪355/00955 :‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﮐﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﯽ ﻣﻠّﯽ‪4088397 :‬‬

‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ‪ :‬ﻋﻠﯽ ﻏﻔﻮري‬

‫وﯾﺮاﺳﺘﺎر ﺗﺨﺼﺺ ‪ :‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺘﺎد ﺳﯿﺎوش ﻣﺸﯿﺮي و ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن دﮐﺘﺮ رﺿﺎ رﻣﻀﺎﻧﯽ‬
‫وﯾﺮاﺳﺘﺎر ادﺑﯽ ‪ :‬ﻣﺤﺴﻦ ﻣﯿﺮزاﺧﺎﻧﯽ‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ ﺟﻠﺪ و ﺻﻔﺤﻪ آراﯾﯽ ‪ :‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻋﺸﻘﯽ ﻓﮑﻮر‬
‫اﻣﻮر راﯾﺎﻧﻪ و ﺗﺎﯾﭗ ‪ :‬ﺳﯿﻨﺎ ﺣﯿﺪري‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻏﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﻌﯿﻦ ﺑ‪‬ﺮِﯾﺮي‪ ،‬ﻣﺤﺴﻦ ﻣﻼﺗﺒﺎر‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭼﺎپ و ﻧﺸﺮ ‪ :‬ﺳﺮﻫﻨﮓ‪ 2‬ﻓﻨﯽ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﺳﻤﻮاﺗﯽ‬
‫ﻧﺎﺷﺮ ‪ :‬ﻣﺮﮐﺰ اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‬
‫ﺷﻤﺎرﮔﺎن ‪ 1000 :‬ﺟﻠﺪ‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺘﺸﺎر ‪1394 :‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﭼﺎپ ‪ :‬اول‬
‫ﻗﯿﻤﺖ ‪ 790000:‬رﯾﺎل‬
‫ﻧﺸﺎﻧﯽ ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑـﺎن ﭘﯿـﺮوزي‪ ،‬ﺳـﺘﺎد ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ارﺗـﺶ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﯽ اﯾـﺮان‪،‬‬
‫دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻧﻈﺮي و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ ‪33331009 :‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﻤ‪‬ﺆْﻣ‪‬ﻨ‪‬ﯿﻦَ رِﺟ‪‬ﺎلٌ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗُﻮا ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪‬وا اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﯿ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓَﻤ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻢ ﻣ‪‬ﻦ ﻗَﻀَﻰ ﻧَﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻢ ﻣ‪‬ﻦ ﯾ‪‬ﻨﺘَﻈ‪‬ﺮُ و‪‬ﻣ‪‬ﺎ‬

‫ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻟُﻮا ﺗَﺒ‪‬ﺪ‪‬ﯾﻠًﺎ‪.‬‬

‫ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺮداﻧﻰاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا ﻋﻬﺪ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ وﻓﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮﺧﻰ از آﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻰ از آنﻫﺎ در اﻧﺘﻈﺎرﻧﺪ و ]ﻫﺮﮔﺰ ﻋﻘﯿﺪه ﺧﻮد را[ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫)اﺣﺰاب ‪(23‬‬

‫ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺑﻪ ﺷﻬﯿﺪان ﮔﻤﻨﺎم‬

‫و ﻣﺠﺎﻫﺪان ﺑﯽﻧﺎمِ‬

‫ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻣﻠﺖ ﺑﺰرگ اﯾﺮان‬

 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‪1 ....................... ................................................................................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪3 ...........................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪7 .......................... ................................‬‬
‫ﻗﺪرت ﺳﺎزي ﻫﻮاﯾﯽ)آﻏﺎزي ﺑﺮاي ﯾﮏ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﯽاﻧﺘﻬﺎ( ‪9 ....................... ................................‬‬
‫ورود ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم)اف‪13 ..................... ................................................................ (4-‬‬
‫ﭘﺮوژه ژن ﺳﯿﺎه‪15 ............. ................................................................................................‬‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ )ﺳﺎلﻫﺎي ‪1350‬ﺗﺎ ‪16 .............................................................(1356‬‬
‫ﺳﺎل ‪16 .................. ................................................................................................1350‬‬
‫ﺳﺎل ‪17 .................. ................................................................................................1351‬‬
‫ﺳﺎل ‪19 .................. ................................................................................................1352‬‬
‫ﻧﺒﺮد ﻏﯿﺮﻣﻨﺘﻈﺮه‪20 ............. ................................................................................................‬‬
‫ﺳﺎل ‪22 .................. ................................................................................................1353‬‬
‫داﺳﺘﺎن اف‪24 ............ ................................................................................................14-‬‬
‫ﻗﺪرت آﻣﻮزش‪29 ............ ................................................................................................‬‬
‫ﺳﺎل ‪32 .................. ................................................................................................1354‬‬
‫ﺳﺎل ‪34 .................. ................................................................................................1355‬‬
‫ﺳﺎل ‪37 .................. ................................................................................................1356‬‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت اﯾﺮان و ﻋﺮاق ‪39 ................... ................................................................‬‬
‫آﻏﺎز اﻧﻘﻼب و آﺧﺮﯾﻦ آﻣﻮزشﻫﺎ‪41 .................. ................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ‪47 ......... ................................‬‬
‫آﺧﺮﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﻮان ﻫﻮاﯾﯽ‪49 ...... ................................................................‬‬
‫در اوج ﻗﺪرت ‪50 ............ ................................................................................................‬‬
‫ﻗﻄﻊ ﻫﻤﮑﺎري آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‪52 ... ................................................................‬‬
‫ﺧﺮاﺑﮑﺎري در اف‪ 14-‬از اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺗﺎ واﻗﻌﯿﺖ‪52 .... ................................................................‬‬
‫ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ‪53 ...............................................................................................‬‬
‫اﺑﺮﻫﺎي ﺗﯿﺮه ﺑﺮ ﻓﺮاز اﯾﺮان ‪62 .............................................................................................‬‬
‫ﮐُﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب واﻗﻌﯿﺘﯽ ﺗﻠﺦ ﯾﺎ ﺑﺎزي ﺳﯿﺎﺳﯽ؟‪64 . ................................................................‬‬
‫آﻏﺎز درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‪67 ..............................................................................................‬‬
‫ﭼﺮا ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﺮف ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؟‪71 ..................... ................................‬‬
‫ﺻﺪام و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ‪78 ......................... ................................................................‬‬
‫ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﺪت ﻣﯽﮔﯿﺮد ‪80 ..................... ................................................................‬‬
‫ﭘﺎره ﺷﺪن ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ ‪81 ............................................................................................‬‬
‫آراﻣﺶ ﻗﺒﻞ از ﻃﻮﻓﺎن‪83 ... ................................................................................................‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ آﻣﺎدﮔﯽ رزﻣﯽ ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در آﻏﺎز ﺟﻨﮓ‪84 ........................ ................................‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﺷﮑﺎري ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎي ﮐﺸﻮر‪86 ............. ................................................................‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﭘﻬﻦ ﭘﯿﮑﺮ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪87 ......................... ................................................................‬‬
‫آﻣﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺷﮑﺎري ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪88 . ................................................................‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺎده ‪88 ..... ................................................................................................‬‬
‫ﺗﻮان ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ‪89 ............. ................................................................‬‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ ‪90 ............. ................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‪95 ..................... ................................................................‬‬
‫آﻏﺎز رﺳﻤﯽ ﻧﺒﺮد‪100 ........ ................................................................................................‬‬
‫آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ دﻧﺪان ﺷﮑﻦ ‪101 ................. ................................................................‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ و اﻣﯿﺪﯾﻪ‪102 ..............................................................................................‬‬
‫ﻓﺮودﮔﺎه و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم ﺷﮑﺎري ﻫﻤﺪان‪103 ........ ................................................................‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ‪105 .................. ................................................................‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ ‪106.... ................................................................................................‬‬
‫ﻧﺒﺮد در ﺑﻮﺷﻬﺮ‪109 ........... ................................................................................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﺮق ﺑﺼﺮه‪112... ................................................................................................‬‬
‫ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎي ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و اﻫﻮاز‪114 .................... ................................................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺮآﺑﺎد ‪114 ........ ................................................................................................‬‬
‫آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻬﺎﺟﺎ‪116 ................................................................‬‬
‫ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧﺪه روز‪119 ........... ................................................................................................‬‬
‫ﭼﺮا ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد؟‪121 .......... ................................................................‬‬
‫ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺳﺤﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪125 ................................................................................................‬‬
‫روز ﺑﯽﭘﺎﯾﺎن‪127 .............. ................................................................................................‬‬
‫ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪128 ....... ................................................................‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻤﺎن ‪ 99‬ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ؟‪131 ........... ................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ ‪135 ..............................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﮑﺎري ﻫﻤﺪان‪137 ................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‪141 ............... ................................................................................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻮﺻﻞ‪142 ...............................................................................................‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮهاي از ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪﻃﯿﺒﯽ ‪143 ....... ................................................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺮﮐﻮك‪146 ....... ................................................................................................‬‬
‫ﺷﻬﺪاي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‪148... ................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد و اﻧﻬﺪام اﻟﺮﺷﯿﺪ‪148 .................... ................................................................‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه دزﻓﻮل و اﻧﻬﺪام ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ‪149 .................... ................................................................‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ‪151 ...................... ................................................................‬‬
‫اف‪14-‬ﻫﺎ و ﮐﺴﺐ ﺑﺮﺗﺮي ﻫﻮاﯾﯽ‪153 ................ ................................................................‬‬
‫اﺛﺮات ﻧﺒﺮد روز اول ﻣﻬﺮ ‪155 ................... ................................................................1359‬‬
‫رواﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ از ﻧﺒﺮدﻫﺎي روز اول ﻣﻬﺮ‪158 ......... ................................‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز در روز اول ﻣﻬﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ؟‪162 ...............................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‪163 ..............................................................‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ‪165... ................................................................................................‬‬
‫اﺛﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آنﻫﺎ ﭼﻪ ﺑﻮد؟‪169 ......................... ................................................................‬‬
‫اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت وﯾﺮاﻧﮕﺮ ﻫﻮاﯾﯽ ‪170 ..................... ................................................................‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﻠﺞ ﺳﺎزي در ﻋﻤﻖ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‪173... ................................................................‬‬
‫ﻧﺎﺑﻮدﺳﺎزي ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ‪174 ......................... ................................................................‬‬
‫ﻣﺨﺎزن ارﺑﯿﻞ ‪176 ............. ................................................................................................‬‬
‫ﮐﺮﮐﻮك در آﺗﺶ‪177 ....... ................................................................................................‬‬
‫اﻧﻬﺪام ﻗﺪرت زرﻫﯽ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻋﺮاق‪178 .......... ................................................................‬‬
‫ﮔﺸﺖ ﻫﻮاﯾﯽ ﭘﺮدردﺳﺮ‪180 ...............................................................................................‬‬
‫ﺗﺪاوم ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‪181 ................................................................................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ و درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‪182 ............................................................‬‬
‫ﮐﺒﺮاﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ‪184 .......... ................................................................................................‬‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖﻫﺎﯾﯽ از روي ﻧﺎﭼﺎري‪186 ................... ................................................................‬‬
‫ﻋﺼﺮ روز دوم ﻣﻬﺮ‪187.... ................................................................................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‪187 .............. ................................................................................................‬‬
‫اﻧﻬﺪام ﭘﻞﻫﺎي راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق‪189 ..................... ................................................................‬‬
‫اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮﺷﯿﺪ اﺳﮑﻨﺪري ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺎﻧﺴﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ‪190 ........................ ................................‬‬
‫اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده‪191..... ................................................................................................‬‬
‫ﺳﻮم ﻣﻬﺮ‪193 ................... ................................................................................................‬‬
‫درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ‪199 ............ ................................................................‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮات ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان از روز ﺳﻮم ﻣﻬﺮ ‪203 ............. ................................‬‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺠﺪد ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ‪205 .......... ................................................................‬‬
‫ﻧﻘﺶ اف‪ 14-‬در ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﻗﺪرت ﺗﻬﺎﺟﻢ دﺷﻤﻦ‪205 .................... ................................‬‬
‫ﻫﺪف از ﻧﺎﺑﻮدي زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻋﺮاق ﭼﻪ ﺑﻮد؟‪206 ...........................................................‬‬
‫اﺻﺎﺑﺖ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺧﻮدي ‪208 ........................ ................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ اﻟﺮﺷﯿﺪ‪209 ................................................................................................‬‬
‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ‪215.... ................................................................‬‬
‫ﺗﺪاوم ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‪215 ................................................................................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت و زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي دﺷﻤﻦ‪217 ...................... ................................‬‬
‫ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ اﺟﺒﺎري‪218..... ................................................................................................‬‬
‫ﺑﻄﻼن دو ﻧﻈﺮﯾﻪ‪219 ......... ................................................................................................‬‬
‫ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺗﺪرﯾﺠﯽ دﺷﻤﻦ‪220 ................................................................................................‬‬
‫دﻓﺎع ﻫﻮاﯾﯽ از ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ‪224 ..................... ................................................................‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺳﺨﺖ ﺟﺎن ‪225 ................................................................................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﻣﻮاﺻﻼﺗﯽ و ﻧﻔﺘﯽ ﻋﺮاق اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪228 ................. ................................‬‬
‫ﭘﺎﯾﺪاري ﭘﺎﯾﮕﺎه دزﻓﻮل ‪229 ...............................................................................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎرك‪230 ......... ................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن ‪232 ............................................................................................‬‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﻋﺮاق‪234 ................................................................................................‬‬
‫ﺟﻮاﻧﻤﺮدي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ‪234 .......................... ................................................................‬‬
‫ﺑﻐﺪاد ﺑﯽدﻓﺎع! ‪235 ........... ................................................................................................‬‬
‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺳﺨﺖ ﺟﺎن و ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺨﺖﺟﺎن ﺗﺮ! ‪235 ................. ................................‬‬
‫ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن ‪237 ......... ................................................................................................‬‬
‫اوﻟﯿﻦ اﻧﻬﺪامﻫﺎي دﻗﯿﻖ ﻟﯿﺰري‪240 ...................... ................................................................‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 5-‬ﻋﻠﯿﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ‪241 .......... ................................................................‬‬
‫ﺳﻘﻮط رادار دﻫﻠﺮان‪243... ................................................................................................‬‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎت دﯾﮕﺮ روز ﻫﻔﺘﻢ ﻣﻬﺮ‪244 ....................... ................................................................‬‬
‫ﻫﺸﺘﻢ ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪245 ............. ................................................................................................‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻤﺐ آﻫﻨﯿﻦ ‪248. ................................................................................................‬‬
‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ‪250 .................. ................................................................‬‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﭘﯿﺶ روي ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ دزﻓﻮل‪252... ................................................................‬‬
‫اﯾﺠﮑﺖ ﺑﻪ روش دﺳﺘﯽ!‪253 .............................................................................................‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻋﻤﻠﯿﺎت از ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ دزﻓﻮل‪256 ............ ................................................................‬‬
‫دﻫﻢ ﻣﻬﺮ ‪259 ................... ................................................................................................‬‬
‫ﯾﺎزده ﻣﻬﺮ‪263 .................. ................................................................................................‬‬
‫ﺑﻼﯾﻨﺪرﻫﺎ ‪264 .................. ................................................................................................‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮ ﮐﻒ دﺳﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ‪265 ........................ ................................‬‬
‫اﺗﻔﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻓﯿﻠﻢﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺸﺎﺑﻪ آن را ﯾﺎﻓﺖ ‪267 .................... ................................‬‬
‫دوازدﻫﻢ ﻣﻬﺮ‪269 ............. ................................................................................................‬‬
‫ﺳﯿﺰده ﻣﻬﺮ‪271 ................. ................................................................................................‬‬
‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻧﺎﮔﻔﺘﻪاي از اف‪274 ................. ................................................................ 14-‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل ‪278 ................. ................................................................‬‬
‫دزﻓﻮل ‪ ،‬ﺣﻤﺎﺳﻪاي ﮐﻪ ازآن ﮐﻤﺘﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪280 ................... ................................‬‬
‫روزي ﺑﺪ ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ‪281 .................... ................................................................‬‬
‫ﺧﻄﺮ ﺳﻘﻮط ﭘﺎﯾﮕﺎه‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪282 ............. ................................................................‬‬
‫ﭼﻬﺎرده ﻣﻬﺮ‪283 ............... ................................................................................................‬‬
‫ﺷﺎﻧﺰده ﻣﻬﺮ‪289 ................ ................................................................................................‬‬
‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ‪ 17‬روز ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻃﻮﻓﺎﻧﯽ‪290 ............. ................................................................‬‬
‫ﻫﯿﺠﺪه ﻣﻬﺮ‪292 ................ ................................................................................................‬‬
‫ﻧﻮزده ﻣﻬﺮ ‪294 ................. ................................................................................................‬‬
‫ﻋﮑﺲﺑﺮداري ﻫﻮاﯾﯽ از ﺑﻐﺪاد‪295 ..................... ................................................................‬‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ روزﻫﺎي ‪ 20‬و ‪ 21‬ﻣﻬﺮ ‪297 ....... ................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪302 .. ................................................................‬‬
‫ﺗﻼشﻫﺎي از ﯾﺎد رﻓﺘﻪ ‪304 ................................................................................................‬‬
‫‪23‬ﻣﻬﺮ ‪304 ...................... ................................................................................................‬‬
‫‪24‬ﻣﻬﺮ ‪307 ...................... ................................................................................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه اﻟﺒﮑﺮ ‪309 ............................................................................................‬‬
‫‪25‬ﻣﻬﺮ ‪311 ...................... ................................................................................................‬‬
‫‪26‬ﻣﻬﺮ ‪315 ...................... ................................................................................................‬‬
‫ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎي ﺣﯿﺮت اﻧﮕﯿﺰ ارﺗﻔﺎع ﭘﺴﺖ‪317 ......... ................................................................‬‬
‫‪27‬ﻣﻬﺮ ‪318 ...................... ................................................................................................‬‬
‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 7‬ﭘﯿﺎده ﻋﺮاق ‪319 ........................ ................................................................‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﻧﺪاﺷﺖ‪320 ................................................................‬‬
‫ﻣﺎه ﻣﻬﺮ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪323.. ................................................................................................‬‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﺠﺎت ﭼﻬﺎر اﺳﺘﺎن‪325 ............................................................................................‬‬
‫اول آﺑﺎن‪ ،‬آﻏﺎز ﺗﻠﺦ‪327.... ................................................................................................‬‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﺷﯿﺸﻪ ﻋﻤﺮ دﺷﻤﻦ‪328 ......................... ................................................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪﻫﺎ‪330. ................................................................................................‬‬
‫ﺳﺘﻮن ﭘﻨﺠﻢ دﺷﻤﻦ‪330..... ................................................................................................‬‬
‫اﻧﻬﺪام ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎي ﻋﺮاق‪331 .............................................................................................‬‬
‫ﺳﻘﻮط ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪331 ......... ................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪338 ............... ................................‬‬
‫ﺷﺸﻢ آﺑﺎن‪342 ................. ................................................................................................‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻻﻧﻪ زﻧﺒﻮر ‪343.... ................................................................................................‬‬
‫ﻫﺸﺘﻢ آﺑﺎن‪350 ................. ................................................................................................‬‬
‫دﻫﻢ آﺑﺎن‪353 ................... ................................................................................................‬‬
‫دوازدﻫﻢ آﺑﺎن‪354 ............ ................................................................................................‬‬
‫‪ 45‬روز ﻧﺒﺮد ﺑﯽاﻣﺎن‪357... ................................................................................................‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت و ﻋﻤﻠﯿﺎت‪360... ................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق و اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ ‪364 ...............................‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﺣﻤﻼت ﺑﺮونﻣﺮزي در روزﻫﺎي ‪ 17‬ﺗﺎ ‪ 22‬آﺑﺎن‪366 ................... ................................‬‬
‫ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺎﻣﻞ ارﺗﺶ ﻋﺮاق و ﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮد ﺟﻨﮓ ‪372 ............................................................‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻘﻮطﻫﺎ‪376 ......... ................................................................................................‬‬
‫اداﻣﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻟﻮﻟﯿﺪ‪376... ................................................................‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ روشﻫﺎي ﺑﻤﺒﺎران ‪377 .............................................................................................‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ ﺑﺮاي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ‪378.. ................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‪384 ...... ................................................................‬‬
‫ﻃﻮﻓﺎن در درﯾﺎ ‪386 .......... ................................................................................................‬‬
‫ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ در ﺟﻨﻮب‪393 ................................................................................................‬‬
‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎت ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎﺟﺎ در ‪ 3‬ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ ‪395.. ................................‬‬
‫اداﻣﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺧﺎك ﻋﺮاق‪396 .................. ................................................................‬‬
‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﺠﺎت ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ از اﺳﺎرت‪399.. ................................................................‬‬
‫ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺎه ﺳﻮم ﻧﺒﺮد و اﻗﺪاﻣﺎت ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﺮاي ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﺗﻠﻔﺎت ﺧﻮدي ‪401 .............................‬‬
‫ﺗﺎم ﮐﺖﻫﺎ‪404 ................. ................................................................................................‬‬
‫ﺷﻠﯿﮏ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻧﻔﺘﯽ و ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﯽ ﻋﺮاق‪406 .......................... ................................‬‬
‫آﻏﺎز ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺑﺰرگ زﻣﯿﻨﯽ‪407 ......................... ................................................................‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺼﺮ‪ ،‬ﺗﻮﮐﻞ و ﺧﻮارزم ‪408 .................. ................................................................‬‬
‫آﻏﺎز ﻋﻤﻠﯿﺎت‪409 ............. ................................................................................................‬‬
‫ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق‪410 ........ ................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻮﻗﺖ زورآزﻣﺎﯾﯽﻫﺎ ‪413 .......................... ................................................................‬‬
‫ﻧﺒﺮد ﻧﺴﻞﻫﺎ ‪414 ............... ................................................................................................‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺻﺪام ‪416 .................. ................................................................‬‬
‫ﺳﻘﻮط ﯾﮏ اف ـ ‪ 4‬و ﯾﮏ اف‪ 5-‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪417. ................................................................‬‬
‫ﻣﺎهﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً آرام ﺑﻬﻤﻦ و اﺳﻔﻨﺪ ‪417 ........... ................................................................59‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻗﺎﺑﯿﻪ و ﭼﻐﺎﻟﻮﻧﺪ ‪419 .......................... ................................................................‬‬
‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ‪ 6‬ﻣﺎﻫﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪420 ...... ................................................................‬‬
‫ﮔﺮدانﻫﺎي ﺗﺮاﺑﺮي و ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎن‪422 .............. ................................................................‬‬
‫ﻣﺎهﻫﺎي ﭘﺮﻣﺸﻘﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪423 ............. ................................................................‬‬
‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻫﻪﻫﺎي ‪ 40‬و ‪424 .......... ................................50‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ‪434 ............ ................................................................................................‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻪﻫﺎ‪437 ..................... ................................................................................................‬‬
 ‫|‪1‬‬ ‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﺳﺎلﻫﺎ از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨـﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠـﯽ ﮔﺬﺷـﺘﻪ اﻣـﺎ ﻫﻨـﻮز ﺑﺨـﺶ ﺑﺰرﮔـﯽ از اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫اﯾﻦ دﻓﺎع ﺑﺰرگ و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ در ﺑﺮﺧﯽ از آﺛـﺎر ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪه ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠّﺢ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺳﺨﻨﯽ از ﺗﻼش رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻋﺮﺻﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺎن ﻧﯿﺎﻣـﺪه و‬
‫اﮔﺮ ﻫﻢ آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺪك و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﮔﺮ ﺣـﺎﮐﯽ از ﻣﺴـﺎﻣﺤﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﺪم آﮔﺎﻫﯽ و ﯾﺎ داﻧﺶ و اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﻓﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﻋﺘﺮاف ﮐﺮد‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر آﺛﺎري ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در ﻃـﻮل ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ ﺧﺎرج از ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻫﻮاﯾﯽ داﺧﻠﯽ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﺛﻤﺮ ﺑﺨﺶﺗﺮﯾﻦ اﺛﺮ‬
‫را ﺑﻪ ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ و ﻫﻤﮑﺎرش ﺑﯿﺸﺎپ اﺳﺘﻨﺎد داد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻪ دﯾﮕـﺮان از ﺑﯿـﺮون ﺻـﺤﻨﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره در رواﯾـﺖ و ﺗﺤﻠﯿـﻞﻫـﺎي ﺟﻨـﮓ از ﺟـﺬاﺑﯿﺖ ﺧـﺎص‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز ﭘﺲ از ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺳﺘﺎد ﮐﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﮕﺎري و اﻧﻌﮑـﺎس ﺻـﺎدﻗﺎﻧﻪ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳـﻨﺎد و ﻣﺴـﺘﻨﺪات ﻣﻮﺟـﻮد‪ ،‬ﻣﺮﮐـﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت راﻫﺒـﺮدي‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪.‬ا‪.‬ج‪.‬اﯾﺮان ﻗﺼﺪ دارد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ در دﺳﺘﺮس و ﺑـﺎ ﮐﻤـﮏ ﭘـﮋوﻫﺶﮔـﺮان‬
‫ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ‪ ،‬درﯾﭽﻪﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪي را ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎب ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ رو دارﯾﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﺗﻼشﻫﺎي ذﮐﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻧﺜـﺮي ﻣﺘﻔـﺎوت‬
‫ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﻗﺼﺪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﺮاي ﺑﻪ ﻗﻠﻢ در آوردن رﺷـﺎدتﻫـﺎي ﺻـﺪﻫﺎ ﺧﻠﺒـﺎن ﺷـﺠﺎع و‬
‫ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﻫﺰاران اﻓﺴﺮ‪ ،‬درﺟﻪ دار و ﺳﺮﺑﺎز ﻏﯿﻮر اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ اﻣﮑﺎﻧـﺎت در ﻫﺸـﺖ‬
‫ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺻﺒﺮ و ﭘﺎﯾﺪاري ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎ آﻓﺮﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ اﻋﺘﻘﺎد دارد ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان از ﻃﺮف رژﯾـﻢ ﺑﻌـﺚ ﻋـﺮاق و ﺷـﺨﺺ ﺻـﺪام‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻠﻮ از ﺗﺠﺎرب و ارزشﻫﺎي ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺸﺪﻧﯽ ﺑـﺮاي اﯾـﻦ ﻣﻠـﺖ ﺑـﺰرگ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از آن ﺻﺪﻫﺎ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻏﯿﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ آﺳﺘﯿﻦ ﻫﻤ‪‬ﺖ‬
‫ﺑﺎﻻ زده و وارد اﯾﻦ درﯾﺎي ﻣﺮوارﯾﺪ ﻧﺸﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫|‪2‬‬ ‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬

‫اﻣﺘﯿﺎز اﯾﻦ اﺛﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ اﺳﻨﺎد ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺆﻟﻒ آن‪ ،‬آﻗﺎي ﻋﻠﯽ ﻏﻔﻮري‬
‫ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﯽ در ﻋﺮﺻﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ در ﺧﺎرج از ﻣﺮاﮐﺰ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺖ ﺗﻤﺎم در اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﮔﺎم ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ اﯾﺸﺎن اراﯾﻪ داده ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از اﺳﻨﺎد دﺳﺖ اول ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ در ﻣﺮﮐـﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت راﻫﺒـﺮدي از اﻋﺘﺒـﺎر و‬
‫رواﯾﯽ ﺧﺎص ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬اﯾﺸﺎن ﺗﻼش ﮐﺮده ﺗﺎ اﻃﻼﻋﺎت و آﻣﺎر ﻣﻨﺘﺸﺮه در اﯾﻦ اﺛـﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت رﺳﻤﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﺮﮐـﺰ ﺑـﺎ ﻫـﺪف اﻧﺘﺸـﺎر‬
‫دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و اﻧﻌﮑﺎس ﻧﻈﺮات ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﺧﺎرج از ﻣﺤﯿﻂ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﻌﯽ دارد آن ﻧﻈـﺮات‬
‫را در ﻣﻌﺮض ﻗﻀﺎوت ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﻼش ارزﺷﻤﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﺤﻘّﻖ و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮔﺮانﻗﺪر را‬
‫ارج ﻧﻬﺎده و آن را ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻼﺷﯽ ﻣﺨﻠﺼﺎﻧﻪ در ﺑﺴﻂ و ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺮﻫﻨﮓ ادﺑﯿـﺎت ﭘﺎﯾـﺪاري و‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ داﻧﺴﺘﻪ و از زﺣﻤﺎت و ﺗﻼش اﯾﺸﺎن در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺸﮑﺮ و ﻗﺪرداﻧﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫رﺋﯿﺲ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن دﮐﺘﺮ ﻧﯿﮏﺑﺨﺶ ﺣﺒﯿﺒﯽ‬
‫|‪3‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫در ﻃﻮل ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي از ارﺗﺶ و ﺳـﭙﺎه ﺑـﺎ اﯾﺴـﺘﺎدﮔﯽ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﺗﺎ ﺑﻦ دﻧﺪان ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ اﻧـﻮاع ﺗﺠﻬﯿـﺰات و ﺳـﻼحﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮﺧـﻮردار از‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ارﺳﺎل ﺷﺪه از ﺳﻮي ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎي ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ اﺑﺮﻗـﺪرتﻫـﺎي دﻫـﻪ ﻫﺸـﺘﺎد ﻣـﯿﻼدي‪،‬‬
‫ﺟﺎنﻓﺸﺎﻧﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و در ﻋﻘﺐ راﻧﺪن دﺷﻤﻦ ﺑﻌﺜﯽ ﻋﺮاق ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﯽﺷـﮏ ﺗـﺎرﯾﺦ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ رﺷﺎدتﻫﺎي ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺴﯿﺠﯽ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺗﻼش اﯾﻦ رزﻣﻨﺪﮔﺎن از ﯾـﺎد‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺷﻬﺎدت ﺻﺪﻫﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮔﺮدان‪ ،‬ﺗﯿﭗ و ﻟﺸﮑﺮ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي زﻣﯿﻨـﯽ ارﺗـﺶ و ﺳـﭙﺎه در ﮐﻨـﺎر‬
‫ﺷﻬﺎدت ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز‪ ،‬درﺟﻪدار‪ ،‬اﻓﺴﺮ‪ ،‬رزﻣﻨﺪه ﺑﺴﯿﺠﯽ و ﭘﺎﺳﺪار ﻫﻤﮕﯽ ﻧﺸﺎن از ﭘﺎﯾـﺪاري و‬
‫اﺳﺘﻮاري دﻻور ﻣـﺮدان اﯾﺮاﻧـﯽ دارد ﮐـﻪ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺗﻬـﺎﺟﻢ ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧـﻪ ارﺗـﺶ ﺑﻌـﺚ ﻋـﺮاق‬
‫اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﺎ ﭘﺎي ﺟﺎن ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﮕﺎرﻧﺪه در ﮐﻨﺎر رﺷﺎدت ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﺳﺮﺑﺎز و رزﻣﻨﺪه اﯾﺮاﻧـﯽ و از ﺟـﺎنﮔﺬﺷـﺘﮕﯽ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ در ﮐﻨﺎر دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎ از اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص اﮔﺮ در ﻣﺎهﻫﺎي اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺑﻬﺎي ﺷﻬﺎدت دهﻫﺎ ﻧﻔﺮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺧـﻮد و‬
‫اﻧﺠﺎم ﻫﺰاران ﭘﺮاﻧﻪ)ﺳﻮرﺗﯽ( ﭘﺮوازي‪ ،‬ﺿﺮﺑﺎت ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ و ﻟﺠﺴـﺘﯿﮑﯽ را‬
‫)در ﻣﺎهﻫﺎي ﺣﯿﺎﺗﯽ ﻣﻬﺮ ﺗﺎ اﺳﻔﻨﺪ ‪ (59‬ﺑـﻪ ﻋـﺮاق وارد ﻧﻤـﯽﮐـﺮد‪ ،‬ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ ﺗﻨﻬـﺎ ﺷـﻬﺮ ﻣﻬـﻢ‬
‫ﻣﺘﺼﺮﻓﯽ ﻋﺮاق در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 59‬و ‪ 60‬ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫رﺷﺎدتﻫﺎي ﺻﺪﻫﺎ ﺧﻠﺒﺎن در ﮐﻨﺎر از ﺧﻮدﮔﺬﺷﺘﮕﯽ ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ از ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻨﯽ و ﺗﻌﻤﯿﺮ و‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺳﻘﻮط اﺳﺘﺎنﻫﺎي زرﺧﯿﺰ ﺟﻨـﻮﺑﯽ و ﻏﺮﺑـﯽ ﮐﺸـﻮر ﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ از ﺷﻬﺎدت ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮدي ﻧﯿﺰ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﺿﻤﻦ اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﻬﺎﺟﻢ ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﭘﯿﺸﺮوي ارﺗﺶ ﻋﺮاق را ﮐُﻨﺪ ﮐﺮده و در ﺑﻌﻀـﯽ‬
‫از ﻣﻨﺎﻃﻖ آﻧﺎن را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ رﺷﺎدت و ﻓﺪاﮐﺎري ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺷﺠﺎع ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴـﯿﺎر زﯾـﺎدي در‬
‫از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﻌﺜﯽ داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﺎ دارد درﺑـﺎره ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪|4‬‬

‫ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان در ﺟﻨﮓ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ اﻧـﺪازه ﮐـﺎﻓﯽ اﻃـﻼعرﺳـﺎﻧﯽ ﺷـﺪه و‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺸﻮرﻣﺎن آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ و ﯾﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي اﻧﺠﺎم‬
‫ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ آنﻫﺎ را ﺑﺮﺷﻤﺮده و آﻣﺎرﻫﺎﯾﯽ از ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﺘﺠﺎوز ﻋﺮاﻗـﯽ و ﺧﺴـﺎرت‬
‫وارده ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت و ﻣﺮاﮐﺰ ﻧﻈﺎﻣﯽ دﺷﻤﻦ داد‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﻮرد رﮐﻮرد ﭘﺮواز ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﺟـﺖ ﺟﻨﮕـﯽ در‬
‫ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ را ﺷﮑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺪف ﻗﺮار دادن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ از دورﺗﺮﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻤﮑﻦ‪ ،‬اﻧﻬﺪام‬
‫‪ 14‬ﺗﺎ ‪ 16‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن‪ ،‬اﻧﻬﺪام ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﮐﺸﺘﯽ و ﻧﺎوﭼﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﭼﻨـﺪ ﺧﻠﺒـﺎن در‬
‫دو روز‪ ،‬ﭘﺮواز در ارﺗﻔﺎع ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﻣﺘﺮي ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﮑﺮر‪ ،‬از ﺑﯿﻦ ﺑـﺮدن ﺳـﺘﻮنﻫـﺎي‬
‫زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ ﺑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ در اﺑﺘـﺪاي ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﭘـﺮواز ﻃـﻮﻻﻧﯽ ‪ 8‬اﻟـﯽ ‪ 13‬ﺳـﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺳـﻮﺧﺖ‬
‫رﺳﺎﻧﯽﻫﺎي ﻣﮑﺮر‪ ،‬ﭘﺮوازﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺮون ﻣـﺮزي در درون ﺧـﺎك دﺷـﻤﻨﯽ ﮐـﻪ ﻣﺠﻬـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮﯾﻦ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺸﺖ زﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻢاﺷﺘﺒﺎه در ﮐﺸﻮري ﺑﻪ وﺳـﻌﺖ اﯾـﺮان‬
‫در ﮐﻨﺎر ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﻧﺎوﮔﺎن ﻧﻔﺖﮐﺶ اﯾﺮان در درﯾﺎي ﻋﻤﺎن و ﺧﻠﯿﺞ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻓﺎرس‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒـﺖ از‬
‫ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي ﺗﺠﺎري ورودي و ﺧﺮوﺟﯽ از ﺑﻨﺪر اﻣﺎم و ﺻﺪﻫﺎ ﻣﺜﺎل دﯾﮕﺮ ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ ﮔﻮﺷـﻪاي‬
‫از ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﯽﻫﺎي اﯾﻦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ اﻟﻬﯽ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽﮐﺸﺪ ﮐﻪ داﻧﺴﺘﻦ آنﻫﺎ ﺑـﺮاي‬
‫ﻧﺴﻞ ﺣﺎﺿﺮ و آﯾﻨﺪه ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪ ،‬ﺑﻪ رﻏﻢ ﺗﻼشﻫﺎي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﺑﺮﺧـﯽ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن و ﺣﺘـﯽ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻨﻮز آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺟﻨـﮓﻫـﺎي ﻗـﺮن ﺑﯿﺴـﺘﻢ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻫﻤـﻮاره ﺑـﯿﺶ از ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﺎم آنﻫﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺮوزيﻫﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ و اﻗـﺪاﻣﺎت ﻋﻠﯿـﻪ اﻫـﺪاف‬
‫زﻣﯿﻨﯽ و درﯾﺎﯾﯽ آنﻫﺎ ﻣﮑﺮر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و درﺑـﺎره آنﻫـﺎ آﺛـﺎر ﺳـﯿﻨﻤﺎﯾﯽ و ادﺑـﯽ‬
‫ﻓﺮاواﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ رو دارﯾﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺗﻼش ﮐﺮده ﺗﺎ ﺑـﺎ ﺟﻤـﻊآوري ﺻـﺪﻫﺎ ﺻـﻔﺤﻪ ﻣﻄﻠـﺐ‪،‬‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‪ ،‬ﻓﯿﺶﺑﺮداري و ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺖﻫﺎ و وﺑﻼگﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪاي از ﺗـﺎرﯾﺦ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫اﯾﺮان در ﺷﺶ ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ را ﺑﺎ ﻗﻠﻤﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫|‪5‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﮐﺘـﺎبﻫـﺎي ﻣﻨﺘﺸـﺮه ﺗﻮﺳـﻂ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺧـﯽ‬

‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎي دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻣﺠﻼت ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺻﻨﻌﺖ ﻫﻮاﻧﻮردي‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﺑـﻪ وﯾـﮋه‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت دو ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ و اﯾﺮاﻧﯽ ـ ﮐﺎرآﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ‪ 1‬ﻧﮕﺎرﻧﺪه را آﺳـﺎنﺗـﺮ ﮐـﺮده و اﯾـﻦ‬
‫اﻣﮑﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﺗﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﻔﺼﻞ ﺑﻪ ﻧﻘـﺶ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان در دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس‬
‫ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در ﻣﯿﺎﻧﻪ ﮐﺎر ﺑﺮ روي اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪت اﻣﯿـﺮ ﺳـﺮﺗﯿﭗ اﺣﻤـﺪ ﻣﻬﺮﻧﯿـﺎ‬
‫)از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﯿﺸﮑﺴﻮت و ﻣﺆﻟﻒ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮐﺘﺎب درﺑﺎرة ﻧﻘﺶ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس(‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎت آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن دﮐﺘﺮ ﻧﯿﮏﺑﺨـﺶ ﺣﺒﯿﺒـﯽ رﺋـﯿﺲ ﻣﺮﮐـﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‬
‫راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪ و ﺑﺨﺖ ﺑﺎ اﯾﻨﺠﺎﻧﺐ ﯾﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﺴﯿﺎر وﯾﮋه ﺑﻪ ﺑﺤـﺚ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ درﺑﺎره ﻧﻘﺶ ﻣﻐﻔﻮل ﻣﺎﻧﺪه ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻬﺎﺟﺎ در ﺟﻨﮓ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﺣﺒﯿﺒﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ زﻣﯿﻨﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻨﺪه را در ﻣﯿﺰﮔﺮدﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﻧﻘـﺶ ﻗـﺪرت‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ورزﯾﺪهﺗﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن و ﻣﺤﻘﻘـﺎن ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ در ﻃـﻮل‬
‫ﺟﻨﮓ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺠﺎد ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘـﻮاﻧﻢ ﺑـﺪون ﻃـﯽ ﻣﺮاﺣـﻞ اداري وﮔـﺎﻫﯽ‬
‫وﻗﺖﮔﯿﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﺳﺎﺑﻘﻪ ﺣﺎﺿﺮ در ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﺑﭙﺮدازم‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ادﻋﺎ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه و ﯾﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷـﺪه‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از آﺧﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻔﺤﺺ از ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﻫﺎ )ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺳـﻪ دﻫـﻪ ﮐﺴـﯽ ﺑـﻪ‬
‫آنﻫﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﮑﺮده و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘـﺪس ﺑﺎﺷـﻨﺪ( را در‬
‫ﺑﺮدارد‪.‬‬
‫ﺑﯽﺷﮏ اﮔﺮ ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ‪ 2‬و رﯾﺎﺳﺖ آن دﮐﺘﺮ ﺣﺒﯿﺒﯽ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬اﯾـﻦ‬
‫ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺟﺰ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه )در ﻗﺒﻞ( و ﻣﻘﺪاري ﺗﺤﻠﯿﻞ‪ ،‬ﻣﻄﻠـﺐ زﯾـﺎدي ﺑـﺮاي ﮔﻔـﺘﻦ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻋﺪت و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻼشﻫﺎي ﺑـﺮادران ﺑـﺰرگ و ﮔﺮاﻣـﯽ‪،‬‬

‫‪ .۱‬ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ و ﻓﺮزاد ﺑﯿﺸﺎپ‬

‫‪ .2‬ﮔﻔﺘﻨﯽاﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ دﻓﺘﺮ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﮐﺎر ﮔﺮوﻫﯽ ﮔﺴﺘﺮده در ﺣﺎل ﺟﻤﻊآوري و ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ 10‬ﻫﺰار ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻄﻠـﺐ‬
‫و ﻣﺪرك از اﺳﻨﺎد دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس در دﻓﺎﺗﺮ ﺳﺘﺎدي ﻧﻬﺎﺟﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪|6‬‬

‫اﻣﯿﺮ ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﺳﯿﺎوش ﻣﺸﯿﺮي و رﺿﺎ رﻣﻀﺎﻧﯽ ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺎ وﯾـﺮاﯾﺶ ﺗﺨﺼﺼـﯽ‬
‫ﻣﺠﺪد ﮐﺘﺎب‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﯽ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪه و ﯾﺎ ﻣﻌﺎدل ﯾﺎﺑﯽ ﻓﺎرﺳﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﺗﻤﺎم و ﺑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم رﺳﯿﺪن اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺪون راﻫﻨﻤﺎﯾﯽﻫﺎي ارزﺷﻤﻨﺪ ﻣﺤﻘﻘﯿﻨﯽ )ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗـﺎً‬
‫ﺧﻮد از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ( ﭼﻮن اﻣﯿـﺮان ﻣﺤﺘـﺮم ﺧﻠﺒـﺎن‪ :‬ﻋﻠﯿﺮﺿـﺎ ﻧﻤﮑـﯽ ﻋﺮاﻗـﯽ‪،‬‬
‫ﻓﺮجاﷲ ﺑﺮاﺗﭙﻮر‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﺒﻮق‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻣﻮﺳﻮي‪ ،‬ﻋﺒـﺎس رﻣﻀـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺴـﯿﻦ‬
‫ﭼﯿﺖﻓﺮوش‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﺳﯿﺪﻋﻠﯽﻣﺤﻤﺪ رﻓﯿﻌﯽ و ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺷـﺎﻫﯿﻦﻧـﮋاد و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﯿﺮ ﻣﺤﺘﺮم ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﻓﻨﯽ ﻧﺼﺮاﷲ زﯾﻨﻠﯽ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺳـﺒﺐ از اﯾـﻦ‬
‫ﻋﺰﯾﺰان ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﯽﺷﮏ ﻫﺮ ﮐﺪام ﯾﺎدﮔﺎري ارزﺷﻤﻨﺪ از زﻣﺎن ﺟﻨـﮓ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺻـﻤﯿﻤﺎﻧﻪﺗـﺮﯾﻦ‬
‫ﺳﭙﺎسﻫﺎ و ﻗﺪرداﻧﯽ را ﺗﻘﺪﯾﻢ آنﻫﺎ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﺟﻤﻊ ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﻪ ﻋﺰﯾﺰاﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﻫﻤﭽﻮن آﻗﺎي ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﺳﻤﻮاﺗﯽ ﺑـﺮاي ﮐﻤـﮏﻫـﺎي‬
‫اﺟﺮاﯾﯽ ﭼﺎپ ‪ ،‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻣﺤﺴﻦ ﻣﯿﺮزاﺧﺎﻧﯽ ﺑﺮاي وﯾﺮاﯾﺶ ادﺑﯽ اﺛﺮ و آﻗﺎي ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻋﺸﻘﯽ‬
‫ﻓﮑﻮر ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﯽ ﺟﻠﺪ و ﺻﻔﺤﻪ آراﯾﯽ ﮐﺘﺎب ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ و ﺣﯿﺎﺗﯽ اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺎل ﺗﺸـﮑﺮ‬
‫و ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري را ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ‪ .‬اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﺎري ﺧﺪا ﺑﻪ زودي ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ‬
‫درﺑﺮدراﻧﺪه اﻃﻼﻋﺎت و ﺧـﺎﻃﺮات ﺧﻮاﻧـﺪﻧﯽ از ﻋﻤﻠﯿـﺎتﻫـﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﻦ ﻧﯿـﺮوي اﻟﻬـﯽ در‬
‫ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 60‬ﺗﺎ ‪ 67‬دﻓﺎع ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺰ آﻣﺎده و در دﺳﺘﺮس ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﺰﯾﺰ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺟﻠﺪ او‪‬ل از ﺳﻪ ﺟﻠﺪ در دﺳﺖ ﺗﺪوﯾﻦ در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮﺿـﻮع و ﻋﻨـﻮان اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺤﺚ و رواﯾﺖ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻧﻘﺶ ﻧﯿﺮوي اﻟﻬﯽ ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘـﺪ‪‬س و ﺷـﺮح اﯾﺜـﺎرﮔﺮيﻫـﺎ و‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي ﻫﻮاي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺷﺠﺎع آن ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﮔﺮاﻣـﯽ ﺑـﺎ ﺧﻮاﻧـﺪن ﺟﻠـﺪ او‪‬ل ﺑـﺎ‬
‫رواﯾﺘﯽ ﻣﺒﺴﻮط از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﻼشﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ از اﺑﺘـﺪاي ﺷـﺮوع ﻣﻨﺎﻗﺸـﻪ و درﮔﯿـﺮي‬
‫اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل ‪ 1359‬ﺷﻤﺴﯽ آﺷﻨﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در آﯾﻨـﺪه ﻧـﻪ ﭼﻨـﺪان دور ﻫـﺮ ﺳـﻪ‬
‫ﺟﻠﺪ اﯾﻦ اﺛﺮ در دﺳﺘﺮس ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻨﮓ و ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﮕـﺎن ﻋﺮﺻـﻪ دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪ‪‬س و‬
‫ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ... .‬و ﻣﺎ ﺗﻮﻓﯿﻘﯽ اﻻ ﺑﺎﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻮﮐﻠﺖ‪.....‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﻏﻔﻮري‬
‫ﺗﻬﺮان‪1394 :‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

 ‫|‪9‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﻗﺪرت ﺳﺎزي ﻫﻮاﯾﯽ)آﻏﺎزي ﺑﺮاي ﯾﮏ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﯽاﻧﺘﻬﺎ(‬

‫ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳﺎلﻫﺎي اول ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺿﺎﺧﺎن ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬در آن‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎ در ﻫﻤﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻋﻄﺸﯽ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﺪرت‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي و ﻧﻮﭘﺎي رﺿﺎﺧﺎن ﺑﺎ ﻫﺪف ﻧﻮﺳﺎزي و اﺣﯿﺎي ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ در‬
‫اﯾﺮان ﺑﺮ آن ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ دوﻟﺖﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و آﻟﻤﺎن ﻃﯽ ‪ 20‬ﺳﺎل‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ اﯾﺮان را ﺑﻪ ‪ 400‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺷﺘﺒﺎه او در ﺗﺤﺮﯾﮏ روﺳﯿﻪ و‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 1320‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ در اوج ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم در‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮق آﺳﺎ‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻮﭘﺎي اﯾﺮان را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺣﮑﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺷﺪ ارﺗﺶ رﺿﺎﺧﺎﻧﯽ در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ‬
‫ﺗﺎ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻮﺛﺮي ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوزان روﺳﯽ و اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬
‫ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم در ﺳﺎل ‪ 1324‬ﺧﻮرﺷﯿﺪي )‪ 1945‬ﻣﯿﻼدي( ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ‬
‫وﻗﺎﯾﻊ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر اﺧﺘﻼفﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و دﺧﺎﻟﺖ ﻗﺪرتﻫﺎي ﻧﻈﯿﺮ‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﺳﭙﺲ اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﯾﺮان از ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮد ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺟﺖ روي آورده و‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﯽ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و ﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﺳﺒﺐ ﺗﺤﻮل ﺟﺪي در ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮي‪ ،‬ﺷﺎه ﺟﻮان اﯾﺮان ﻣﻮﻓـﻖ ﺷـﺪ ﺑـﺎ ﮐﻤـﮏ اﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽﻫـﺎ در‬
‫ﮐﻮدﺗﺎي ‪ 28‬ﻣﺮداد ‪ 1332‬دوﻟﺖ ﻣﻠـﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ دﮐﺘﺮﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﻨﺪ و ﻃﯽ ﻣـﺪت‬
‫ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺳﺎﯾﺮ رﻗﺒﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮده و ﯾﺎ ﺗﺒﻌﯿﺪ ﮐﻨـﺪ؛ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻓﮑـﺮ اﻓﺘـﺎد ﺗـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﺷـﺎه ﺟـﻮان ﻋﻼﻗـﻪ وﯾـﮋهاي ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ و ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ داﺷـﺖ و ورود ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﺟـﺖ اف‪ 84-‬و اف‪ 86 -‬ﺑـﻪ او اﯾـﻦ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ را داد ﺗﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان را وارد ﻓﺼﻞ ﺟﺪﯾﺪي از ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺤﻮل ﺧﻮد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺼـﻠﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐـﺎر ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎي ﭘﺮاﻓﺘﺨـﺎر »ﻣﻠﺨـﯽ« اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ و آﻟﻤـﺎﻧﯽ ﭘﺎﯾـﺎن ﻣـﯽداد و ﮐـﺎر ﺑـﺎ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 10‬‬

‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮر ﺟﺖ آﻏﺎز ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﮐﻨﺎر ﻋﻼﻗﻪ او ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ دﯾﮕﺮي‬
‫در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در آن ﺳﺎلﻫﺎ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ﺑﯿﻦ ﻣﺴﮑﻮ و واﺷـﻨﮕﺘﻦ ﺑـﺎ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺰاﯾﻨﺪهاي رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻏﻮل ﺳﺮخ)ﺷـﻮروي( ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺘﯽ ﺣﯿـﺮتاﻧﮕﯿـﺰ در ﺣـﺎل ﻧﻔـﻮذ در آﺳـﯿﺎي ﻏﺮﺑـﯽ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﯾﻤﻦ ﺷﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻣﺼﺮ و ﻟﯿﺒﯽ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ "ﺷـﺮق" ﭼـﺮﺧﺶ‬
‫ﮐﺮده و از آن ﻃـﺮف ﭼـﯿﻦ و ﺷـﻮروي در آﺳـﯿﺎ در ﺣـﺎل اﺟـﺮاي ﺳﯿﺎﺳـﺘﯽ ﺗﻬـﺎﺟﻤﯽ ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫دوﻟﺖﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ و آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﮑﺎف ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﯽ ﺑﻠـﻮك ﻏـﺮب در ﺟﻨـﻮب و‬
‫ﻏﺮب آﺳﯿﺎ آﺷﮑﺎرا ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي اراده ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﻮد در ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 72‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻧﻔﺖﺧﯿﺰ ﺣﺎﺷﯿﻪ آن وارد ﺷﻮد‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ »اﯾﺮان ﺿﻌﯿﻒ« اﺻﻼً ﮔﺰﯾﻨﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﺮاي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬از ﻧﻈﺮ آنﻫﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ "ﯾﮏ اﯾﺮانِ ﻧﺎﺗﻮان" دﯾﮕﺮ‬
‫ﺟﻮاب ﻧﻤﯽداد‪ .‬ورود ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻫﺮﮐﻮﻟﺲ ﺳﯽ‪ 130-‬در ‪ ،1342‬آﻣﻮزش دورهﻫﺎي‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺟﺖ ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻌﺪاد اﯾﺮاﻧﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻣﻬﻢ ﺳﺎلﻫﺎي اﺑﺘﺪاي دﻫﻪ ‪ 40‬ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 1-1‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻫﺮﮐﻮﻟﺲ ﺳﯽ ‪ 130-‬در ﺣﺎل ﺗﺎﮐﺴﯽ ﺟﻬﺖ ﺷﺮﮐﺖ در رژه ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫| ‪11‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﺷﺎه‪ ‬وﻗﺖ اﯾﺮان در ﺳﺎل ‪1341)1962‬ﺧﻮرﺷﯿﺪي( ﺑﺎ ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ درﺳﺖ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻮرﺛﺮوپ در ﺣﺎل ﺳﺎﺧﺖ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺗﺎﯾﮕﺮ اف‪ 5-‬ﺑﻮد ﺑﺎ ﺗﻮﻣﺎس ﺟﻮﻧﺰ رﯾﺲ‬
‫ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﺮان ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺸﻮري ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 5-‬را‬
‫‪1‬‬
‫ﺧﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫ورود ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪) 5-‬ﺗﺎﯾﮕﺮ( ﺑﻪ اﯾﺮان درﺳﺖ ﭘﺲ از ﺗﺤﻮﯾﻞ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ارﺗﺶ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ زﻧﮓﻫﺎي ﺧﻄﺮ را در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺻﺪا درآورد و روسﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 1-2‬دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف – ‪ 5‬در ﺣﺎل اﻋﺰام ﺑﻪ ﮔﺸﺖ ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﺑﺎ ورود ‪ 13‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5 -‬در اول ﻓﻮرﯾـﻪ ‪ (1343)1965‬و آﻣـﻮزش ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن اﯾﺮاﻧـﯽ در‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺳﻄﺢ و ﺗـﻮان ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻇﺮف دو ﺳﺎل ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي‬
‫اف‪ 5-‬اﯾﺮان ﺑﻪ ‪ 75‬ﻓﺮوﻧﺪ و ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ رﺳﯿﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه ﺷـﮑﯽ ﺑـﺮاي‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻇﺮف ﯾﮏ دﻫﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان از ﻧﯿﺮوﯾﯽ »دﺳﺖ ﺳـﻮم«‬
‫ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﯾﯽ "دﺳﺖ اول" ﻣﺒﺪل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬آﻧﺘﻮﻧﯽ ﺳﻤﭙﺴﻮن‪ ،‬ﺑﺎزار اﺳﻠﺤﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﻀﻞاﷲ ﻧﯿﮏآﯾﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ ﭼﺎپ اول ‪ ،1357 ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.274‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 12‬‬

‫ﻏﻼمرﺿﺎ ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺗﻌﺪاد ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اﯾﻦ‬
‫ﻧﯿﺮو در اواﺳﻂ دﻫﻪ ‪ 40‬ﺧﻮرﺷﯿﺪي را ﻫﻔﺘﺎد و ﭘﻨﺞ ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ ، 86 -‬ﻫﻔﺘﺎد و ﭘﻨﺞ ﻓﺮوﻧﺪ اف‪-‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ 5‬و ﺷﺎﻧﺰده ﻓﺮوﻧﺪ آر‪.‬ﺗﯽ‪ 33 -‬ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﮐﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺧﺮﯾﺪ ﺳﻼحﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ در اﯾﺮان روﻧـﺪي ﺻـﻌﻮدي ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺰ از اﯾﺮان ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺳﺨﺖﺗﺮ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﯾـﻦ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ ‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﮐﺎرﮐﻨﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت اﮐﺘﺸـﺎﻓﯽ در‬
‫ﺟﻨﻮب ﺧﺎك روﺳﯿﻪ ﺑـﻮد و اﯾـﻦ ﻣـﻮرد اﺧﯿـﺮ ﺑـﺮاي روسﻫـﺎ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺤﻤـﻞ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ ورود‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم )اف ـ ‪ (4‬ﺑﻪ اﯾـﺮان در ﺳـﺎل ‪ 1347‬و ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﮐـﺎدر ﻫﻤـﺎﻓﺮي در ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬اﯾﺮان در دو ﺑ‪‬ﻌﺪ ﻓﻨﺎوري )ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي( و ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ دﺳﺖ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫رﻓﺎﻗــﺖ ﺷــﺎه ﺳــﺎﺑﻖ ﺑــﺎ رﺋــﯿﺲ ﮐﻤﭙــﺎﻧﯽ ﻧــﻮرﺛﺮوپ در ﺣــﺎﻟﯽ ﺳــﺒﺐ اﻓــﺰاﯾﺶ ﻓــﺮوش‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤــﺎياف‪ ) 5-‬ﺗــﺎﯾﮕﺮ( ﺑــﻪ اﯾــﺮان ﺷــﺪ ﮐــﻪ ﻗــﺪرت ﮔــﺮﻓﺘﻦ ﻧﯿﮑﺴــﻮن رﺋــﯿﺲﺟﻤﻬــﻮر‬
‫ﺟﻤﻬﻮريﺧـﻮاه آﻣﺮﯾﮑـﺎ‪ ،‬دﺳـﺖ دو ﮐﻤﭙـﺎﻧﯽ ﮔـﺮوﻣﻦ و ﻣـﮏ داﻧـﻞ داﮔـﻼس ﺑـﺮاي ﻓـﺮوش‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ اﯾﺮان را ﺑﺎزﺗﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﯿﮑﺴﻮن ﺟﺪاي از آﻧﮑﻪ رﻓﺎﻗﺘﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺎ ﺷﺎه داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘـﺪ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺳﻼح اﺗﻤﯽ ﻫﺮ ﺳﻼﺣﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻓﺮوﺧﺖ‪ .‬اﻓـﺰاﯾﺶ ﭘﺮوازﻫـﺎي ﺟﺎﺳﻮﺳـﯽ‬
‫ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺧﺎك روﺳﯿﻪ )از ﺷﻤﺎل اﯾﺮان( ﺳﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ در دﻫـﻪ ‪ 40‬ﺧﻮرﺷـﯿﺪي ‪ 6‬ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ و ﯾﮏ ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﯾﺮان در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺳـﺮﻧﮕﻮن ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در ‪ 26‬ﻧـﻮاﻣﺒﺮ‬
‫‪ (1346) 1967‬ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي آر‪-‬اف‪) 4-‬ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ( در ﯾﻤـﻦ ﻣـﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ ﯾـﮏ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ دوش ﭘﺮﺗﺎب ﺳﺎم ‪ 7‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺳـﺎرت ﺧﻠﺒـﺎن و ﻣـﺮگ ﮐﻤـﮏ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫‪2‬‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻫﻢﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﭼﻨﺪان ﻫﻢ ﺑﯽﺧﻄﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ ‪،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ‪،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات آﺷﺘﯿﺎن‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ ،1383‬ﺻﻔﺤﻪ ‪100‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺟﻨﮓاﻓﺰار‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،25‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.21‬‬
‫| ‪13‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ورود ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم)اف‪(4-‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم از اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 50‬ﻣﯿﻼدي آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ورود آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ‬
‫در اﺑﺘﺪاي دﻫﻪ ‪ 60‬ﻣﯿﻼدي اﺑﻌﺎدي ﺗﺎزه ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺟﻨـﮓ ﻋﺮﺻـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﯽ ﺑـﺮاي آزﻣـﺎﯾﺶ‬
‫ﺟﻨﮓاﻓﺰارﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن وﯾﺘﻨﺎم ﺷﻤﺎﻟﯽ و وﯾﺖﮐﻨﮓﻫﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ روسﻫـﺎ ﺻـﺪﻫﺎ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻧﺒﺮدﻫـﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﻣﯿـﮓ‪ ،21 -‬ﺟـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻏﺮﺑﯽ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽداد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑـﺎ ورود ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻓـﺎﻧﺘﻮم )ﺷـﺒﺢ( ﯾـﺎ ﻫﻤـﺎن اف‪4-‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪاي ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ درﮔﯿـﺮي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﯿﮓﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻗﺪام اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﺮاي ﺧﺮﯾﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان ﺑـﯿﺶ از ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راه ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﯾﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫـﺮ‬
‫روز ﺑﯿﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﻼحﻫﺎي روﺳﯽ ﺑﻪ وﯾـﮋه اﻧـﻮاع ﻣﯿـﮓ‪ ،‬ﺳـﻮﺧﻮ و ﺗﻮﭘﻮﻟـﻮف ﻣﺠﻬـﺰ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺻﺮار ﺷﺎه وﻗﺖ اﯾﺮان و ﺗﻄﻤﯿﻊ ﻣﻘﺎﻣـﺎت آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ در ﺳـﺎل ‪ 1966‬ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺮوش ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺪل "دي" ﺑﻪ اﯾـﺮان ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ در آن ﺳـﺎل در ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ ‪ 4‬ﺳـﺎل ﻋﻘـﺐ ﺑـﻮد‪) 1 .‬ﺗـﺎ ﭘﺎﯾـﺎن ﺳـﺎل ‪ 1350‬ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي اﯾﺮان از ‪ 193‬ﻓﺮوﻧﺪ ﮔﺬﺷﺖ‪(.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺴﺎﻋﺪت دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي ﻧـﺎﻇﺮ آن ﮐﺸـﻮر و وزارت دﻓـﺎع ﻣﻮاﻓـﻖ‬
‫ارﺳﺎل اﯾﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺪرن ﺑﻪ اﯾﺮان ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺳـﺎل ‪1970‬‬
‫از ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺿﻌﻒ اﻗﺘﺼﺎدي آن دوﻟﺖ‪ ،‬راﻫﯽ ﺑﺮاي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬
‫ﺧﻼء ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺮوج اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ ﭘﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺟﺒﺮان ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺮاﺳﺖ از ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس و درﯾﺎي ﻋﻤﺎن ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ‪1400‬‬
‫ﻣﺎﯾﻞ )ﺑﯿﺶ از ‪ 2200‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ( ﻣﺮز آﺑﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ را ﭘﻮﺷﺶ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺎزار اﺳﻠﺤﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.275‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 14‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 1-3‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف – ‪ 4‬درﺣﺎل ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس‬

‫در آن زﻣﺎن ﻧﯿﻤﯽ از ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻨﻮب ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧـﺪه ﻧﯿـﺰ‬
‫اﺳﺎﺳﺎً ﺗﻮان اداره ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺣﺘﯽ ﮐﻮﭼﮏ را ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬دوﻟـﺖ ﻋﺮﺑﺴـﺘﺎن ﺗﻨﻬـﺎ دوﻟـﺖ‬
‫ﺟﻨﻮب ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ اﻗﺪام ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺠﻬﺰ ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎي اﺳﺘﺎد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ و اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺒﺮدﻫﺎﯾﯽ ﻫﻮاﯾﯽ ﻓﺸﺮده ﻧﯿﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ اﻋﺮاب )ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺳـﻮرﯾﻪ‪،‬‬
‫اردن و ﻋﺮاق( از رژﯾﻢ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﻗﺪس در ﺟﻨﮓ ‪ 1967‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮد و ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ در اوج ﺟﻨﮓ ﺳﺮد‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﻣﺘﺤﺪ ﺿـﻌﯿﻒ ﺗﮑﯿـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ روسﻫﺎ ﺑﯽ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧﻨﺜﯽﺳﺎزي ﻗﺪرت اﯾـﺮان‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﺣﺰب ﺑﻌﺚ در ﻋﺮاق و اﻫﺪاف ﺟﺎهﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﯾﻦ دوﻟﺖ‪ ،‬ﮐـﺎر را ﺑـﺮاي‬
‫اﯾﺮان اﻧﺪﮐﯽ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽﮐـﺮد‪ .‬در ﺳـﺎل ‪ 1348‬ﻋـﺮاق ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﮐﺸـﺘﯽاي ﮐـﻪ در‬
‫اروﻧﺪرود ﺑﺎ ﭘﺮﭼﻢ اﯾﺮان ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺤﻤﻮﻟﻪ ﻫـﺎي اﯾـﺮان‬
‫ﺑﯽ درﻧﮓ ﺑﺎ اﻋﺰام ﯾﮏ ﻧﺎو ﺟﻨﮕﯽ و ﯾﮏ ﮐﺸـﺘﯽ ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﯽ و ﭘـﺮواز ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﭼﻨـﺪ ﻓﺮوﻧـﺪ‬

‫‪ .1‬ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﻋﻼﻗﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﻓﺴﺮان ﺑﺎﺳﻮاد و ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﻧﯿﺰ ﺑﺎ دﻗﺖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫| ‪15‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ از اروﻧﺪ ﮔﺬﺷﺖ و ﺗﺮس ﻋﺮاق از ﺗﻮان ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﺑﻪ وﯾـﮋه ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ( اﯾﺮان ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروان اﯾﺮاﻧﯽ ﺷﻠﯿﮏ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺤﺮﮐﺎت زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺎت ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﯾﺮان ﭘﺎﺳﺦ داده ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻋﺮاق در ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺮاي ﺿـﺮﺑﻪ زدن ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﻟﺤﻈـﻪﺷـﻤﺎري‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺮوژه ژن ﺳﯿﺎه‬
‫در اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل ‪ 1350‬درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑـﺎ از ﺷـﺎه ﻣﺮﺗـﺐ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽﯾﺎﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻬﺮان ﻣﻤﻠﻮ از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﭼـﻪ ﺗﻌـﺪاد از اﯾـﻦ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﻮاي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ اﯾﺮان و ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﺮاي ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ در ﮐﺸﻮر ﺑـﻪ ﺳـﺮ ﻣـﯽﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ ﺳﺎل واﺷﻨﮕﺘﻦ از ﺗﻬﺮان درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻃﺮﺣﯽ ﺑﺎ ﻋﻨـﻮان »ژن ﺳـﯿﺎه« ﺑـﺮاي ﺟﻤـﻊ‬
‫آوري اﻃﻼﻋﺎت از ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﻮروي‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ و اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫‪1‬‬
‫از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻃﺮﻓﯿﻦ ﭘﺮواز اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺿﻤﻦ ﻗﺒﻮل اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺧﻮاﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺮوش ﯾﮏ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬در آن ﺳﺎلﻫﺎ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻗﺪرت‬
‫اول زﻣﯿﻨﯽ و ﻗﺪرت دوم درﯾﺎﯾﯽ و ﻫﻮاﯾﯽ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ زورآزﻣﺎﯾﯽ ﺑـﺎ آن ﮐﺸـﻮر ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن اﯾﺮاﻧﯽ اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﻣـﯽدادﻧـﺪ ﮐـﻪ از آنﻫـﺎ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻠﻪ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺷﻮروي ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ‬
‫ﺷﻮروي ﺑﺎ ‪ 50‬ﻟﺸﮑﺮ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ و ﻫﻢزﻣـﺎن دهﻫـﺎ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫـﻮاﯾﯽ ﺧـﻮد در‬
‫ﺟﻨﻮب آن ﮐﺸﻮر را ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿﺮد ﮐﻤﮏﻫﺎي آن ﺳﻮي اﻗﯿﺎﻧﻮس ﭼﻨﺪان ﺑـﻪ ﮐـﺎر اﯾـﺮان‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪) .‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ در اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 60‬و اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 70‬ﻣـﯿﻼدي آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﻫﺮﮔـﺰ‬
‫ﺗﻮان درﯾﺎﯾﯽ و ﻫﻮاﯾﯽ اﻣﺮوز را ﻧﺪاﺷﺖ(‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺟﻨﮓ اﻓﺰار ‪،‬ﺷﻤﺎره ‪ ، 40‬ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ ،1387‬ﺻﻔﺤﻪ ‪63‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 16‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﮐﻠـﯽ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺣـﺎل آﻧﮑـﻪ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻧﮕﺎه ژﻧﺮالﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اف‪ 14-‬اﺳـﺖ‪).‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ اف‪ 15 -‬را در اﺑﺘﺪا ﺗﺮﺟﯿﺢ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪(.‬‬
‫اف‪ 14-‬ﯾﺎ ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻃﺮح ﺑﺮﺗﺮ ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﮔﺮوﻣﻦ در ﺳﺎل ‪ (1349) 1970‬از ﺑﯿﻦ‬
‫ﺷﺶ ﻫﺰار ﻃﺮح ﺑﺮﻧﺪه ﺷﺪ و اوﻟﯿﻦ ﭘﺮواز ﺧﻮد را در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1970‬اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ راﯾﺎﻧﻪ ﻣﺮﮐﺰي ﺑﻮد و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آن ﺑﺎﯾﺪ دورهﻫﺎي‬
‫ﻓﺸﺮده ﮐﺎر ﺑﺎ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ را ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ )ﺳﺎلﻫﺎي ‪1350‬ﺗﺎ ‪(1356‬‬
‫دﻫﻪ ‪ 50‬ﺧﻮرﺷﯿﺪي را ﻣﯽﺗﻮان »دﻫﻪ ﻃﻼﯾﯽ« ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان داﻧﺴـﺖ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ در‬
‫اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان آﺧﺮﯾﻦ ﻓﻨﺎوريﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ و راﯾﺎﻧـﻪاي آن زﻣـﺎن‬
‫را از ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اف‪ 14-‬ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺷﺪ و ﻣﺪلﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪ اف ‪ "4-‬اﯾـﯽ"‬
‫را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎل ‪1350‬‬
‫ﺑﯿﺶ از‪12‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ آن ﻃﺮف ﺗﺮ از اﯾﺮان‪ ،‬ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﮔﺮوﻣﻦ در ﺣﺎل آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﭘﺮﻧﺪهاي اﻓﺴﺎﻧﻪاي ﺷﺪ‪ .‬اف‪ 14-‬اوﻟﯿﻦ ﭘـﺮواز ﺧـﻮد را در ﺳـﺎل ‪1970‬‬
‫ﻣﯿﻼدي اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺗﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺪل ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ راه ﻃﻮﻻﻧﯽ را ﻃﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در دﻫﻪ ‪ 60‬ﻣﯿﻼدي ﻇﻬﻮر ﻧﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪ ﺟﺖﻫﺎي روﺳﯽ و ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣـﺎﻓﻮق‬
‫ﺻﻮت‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﯾﮏ ﺟـﺖ ره ﮔﯿـﺮ ﺑـﺎ ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ ﺑـﺎﻻ‪ ،‬ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي‬
‫دورﺑﺮد و راداري ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از راﯾﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﻮي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داد در اﺧﺘﯿﺎر اﯾﺮان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺮﻧﺪهاي ﺑﯽرﺣﻢ )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ( ﺑﯿﺶ از ‪) 130‬ﺑﻪ رواﯾﺘﯽ( ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را‬
‫ﺷﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ ﺑﺰرگﺗﺮ ﺷﺪن اﺑﻌﺎد ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﮐﺸﻮر ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎ آﯾﻨﺪهاي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ از‬
‫داﺧﻞ ﺧﺎك اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي‪ 16 ،‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي آر اف‪ .4-‬ا‪‬ﺋﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺤﻮﯾﻞ داد‪.‬‬
‫| ‪17‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ )ﻋﮑﺎﺳﯽ( ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺳﻼح اﻣﺎ داراي دورﺑﯿﻦﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﻗﻮي ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺷﻤﺎل ﺷـﺮق ﺗﺮﮐﯿـﻪ ﺗـﺎ ﺷـﻤﺎلﺷـﺮق درﯾـﺎي ﺧـﺰر را ﭘﻮﺷـﺶ‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪) .‬ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺑﻘﯿﻪ ‪ 12‬ﻓﺮوﻧـﺪ از اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ در ﻗﺎﻟـﺐ ﮔـﺮدان ‪ 11‬ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‬
‫راﻫﻮردي ﻣﻮﻓﻘﯿﺖﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮاي ﮐﺸﻮر در ﺟﻨﮓ ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻧﺪ(‪ .‬روسﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ اﯾﻦ‬
‫اﻗﺪام ﻣﺸﺘﺮك ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺷﺎه وﻗﺖ( و آﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘﺮوازﻫـﺎي ﻣﯿـﮓ‪25 -‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ را در ﺧﺎك اﯾﺮان اﻓﺰاﯾﺶ دادﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ ﭼﻨـﺪان ﺧﻮﺷـﺎﯾﻨﺪ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮط اﺻﻠﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻗـﺪرت ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان‪ ،‬ﻓﺮﻣـﺎن‬
‫ﺑﺮداري ﺷﺎه در ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﺑﺎ »ﻏﻮل ﺳﺮخ« ﺑﻮد‪.‬‬
‫از آن ﻃﺮف روسﻫﺎ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ اﯾﺮان را ﺑﺎ ﻫﺪف ﮐﺎﺳـﺘﻦ از ﺳـﻄﺢ ﻫﻤﮑـﺎري ﺑـﺎ آﻣﺮﯾﮑـﺎ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﯿﺮﮔﯽ رواﺑﻂ دو ﮐﺸـﻮر‬
‫)ﺑﯿﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ( اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ در ‪ 28‬ﻣﺮداد ‪ 1350‬ﯾـﮏ ﺟـﺖ ﺟﻨﮕـﯽ ﻋـﺮاق در ﯾﮑـﯽ از‬
‫ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎي ﮐﺸﻮر ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬دوﻟﺖ اﯾﺮان در آن ﺳـﺎل ﺗﺤـﺖ ﻓﺸـﺎر ﺳـﻨﮕﯿﻦ و ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ‪ 3‬روزه ﺑﻪ ﻋﺮاق ﭘـﺲ دﻫـﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼـﻪ ﺧﻠﺒـﺎن ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫ﻫﯿﭻﮔﺎه ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻧﺸﺪ )و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺗﻘﺎﺿﺎي ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﯽ »ﺗﺨﻠﯿـﻪ اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ«‬
‫ﺷﺪ(‪.‬‬

‫ﺳﺎل ‪1351‬‬
‫آﻏﺎز ﺳﺎل ‪ 1351‬ﺑﺮاي اﯾﺮان ﭼﻨﺪان ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﻧﺒﻮد‪ .‬رﺑﻮده ﺷﺪن ﺳﻪ ﻣﺄﻣﻮر ژاﻧـﺪارﻣﺮي در‬
‫‪ 21‬ﻓﺮوردﯾﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗـﺎ ﻃـﺮﻓﯿﻦ درﮔﯿـﺮي ﺷـﺪﯾﺪي را در ﻣـﺮز ﺧﺴـﺮوي‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺗﺎ ‪ 11‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬اﯾـﻦ در ﺣـﺎﻟﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ روسﻫـﺎ ﺑـﺎ‬
‫اﻣﻀﺎي ﻗﺮارداد دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﻋﺮاق در ﻫﻤﺎن ﻣﺎه )آورﯾﻞ ‪ (1972‬ﺑﻪ ﻣﺴـﻠﺢ ﮐـﺮدن اﯾـﺮان ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫‪1‬‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﯿﮑﺴﻮن‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮرآﻣﺮﯾﮑﺎ)ﺳﺎل ﻫﺎي‪1969‬ﺗﺎ‪ (1974‬از ﺣـﺰب ﺟﻤﻬـﻮريﺧـﻮاه ﺑـﺮﺧﻼف‬
‫دﻣﮑﺮاتﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ در اﺑﺘﺪاي دﻫﻪ ‪ 70‬ﻣﯿﻼدي ﺑﺴﯿﺎر آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ ﺷﺪه و ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﻪ‬

‫‪ .1‬راﺑﺮت ﮔﺮاﻫﺎم ‪،‬اﯾﺮان ﺳﺮاب ﻗﺪرت‪ ، ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﯿﺮوزﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺤﺎب‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.224‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 18‬‬

‫ﻣﺘﺤﺪﯾﻨﯽ راﻫﺒﺮدي دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬او از ﭼﻨـﺪي ﻗﺒـﻞ ﺑـﻪ وزارت دﻓـﺎع‪ ،‬ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن و ﺻـﻨﺎﯾﻊ‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ و ﻣﻮﺷﮑﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﻤﮑﺎري را )ﺑﻪ ﺟﺰ ﻫﻤﮑﺎري ﻫﺴـﺘﻪاي(‬
‫ﺑﺎ اﯾﺮان داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾــﻦ اﺗﻔــﺎق ﺳــﺒﺐ ﺷــﺪ ﺗــﺎ در ‪ 18‬ﻣــﯽ ‪ 28) 1972‬اردﯾﺒﻬﺸــﺖ ‪ (1351‬ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن در‬
‫ﯾﺎدداﺷﺘﯽ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺑـﻪ ﻧﯿﮑﺴـﻮن از او ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه ﺧـﻮد را ﻣﺘﻌﻬـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮوش اﻓـ ‪ 14-‬و اف‪ 15-‬ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﻧﮑﻨـﺪ و ﺑﻤـﺐﻫـﺎي ﻫـﺪاﯾﺖﺷـﻮﻧﺪه ﻟﯿـﺰري در اﺧﺘﯿـﺎر‬
‫ﺷﺎه ﻗـﺮار ﻧﺪﻫـﺪ‪ 1 .‬اﻣـﺎ ﻧﯿﮑﺴـﻮن ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧﻮاﺳـﺘﻪﻫـﺎ ﺗـﻮﺟﻬﯽ ﻧﻤـﯽﮐـﺮد و ﻣﺴـﻠﺢ ﮐـﺮدن‬
‫اﯾﺮان اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻨﺮي ﮐﯿﺴﯿﻨﺠﺮ ﻣﺸﺎور ارﺷﺪ ﻧﯿﮑﺴﻮن و دوﺳﺖ ﺻﻤﯿﻤﯽ ﺷﺎه اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﺑﻮد ﻧﻈﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﺎﻧﻔﻮذ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ را ﺑﺮاي ﻓﺮوش ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت ﺑﻪ اﯾﺮان ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﯿﮑﺴﻮن ﺑﻪ ﻧﻈﺮات ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺳﻔﺮ‬
‫ﻧﯿﮑﺴﻮن ﺑﻪ ﺗﻬﺮان در ﺳﺎل ‪ 1351‬ﺟﯿﻤﺰ ﺷﻠﺰﯾﻨﮕﺮ وزﯾﺮ دﻓﺎع آﻣﺮﯾﮑﺎ رﺳﻤﺎً از رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺿﻤﻦ ﺧﻮدداري از ﻓﺮوش ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻟﯿﺰري‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫‪2‬‬
‫ﻓﺮوش ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ ،14-‬اف ـ ‪ 15‬و اف‪ 16 -‬ﺑﻪ اﯾﺮان ﻧﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫دﻟﯿﻞ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﻮز اﯾﻦ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت وارد ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﺸﺪه و‬
‫در ﺻﻮرت ﻓﺮوش آنﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮﻣﯽ ﺑﺮﺗﺮي ﻓﻦآوري آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮ دﯾﮕﺮان زﯾﺮ‬
‫ﺳﺆال ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻼوه آﻧﮑﻪ در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫‪3‬‬
‫ﻓﻦآوريﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ اﺑﺮﻗﺪرت ﺷﺮق ﺑﯿﻔﺘﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان اﻧﺘﺸﺎرات آﺷﺘﯿﺎن‪،‬ﭼﺎپ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.258‬‬
‫‪ .2‬اﯾﺮان ﺳﺮاب ﻗﺪرت‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.218‬‬
‫‪ .3‬ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻪ در ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب و ﻧﻪ در ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب )ﺣﺘﯽ ﺑﺎ وﺟﻮدﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﮐـﻼن ﮐﺸـﻮر( ﻫﺮﮔـﺰ‬
‫اﯾﺮان ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﻣﺪرن دوﻟﺖﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ را ﺑﻪ روﺳﯿﻪ و ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ رﻗﺒﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻏﺮب ﻧﺪاد‪ .‬اﯾﻦ اﻗﺪام ﺣﺮﻓﻪاي اﯾﺮان ﺳـﺒﺐ‬
‫ﺷﺪ ﺗﺎ ﻏﺮب از اﯾﻦ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و اف ـ ‪14‬ﻫﺎ ﺗﺎ ‪ 35‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ در ﻧﯿـﺮوي درﯾـﺎﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑـﺎ‬
‫اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫| ‪19‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫اﻣﺎ در ﻣﺮزﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ اوﺿﺎع ﺧﻮب ﻧﺒﻮد‪ .‬در ‪ 10‬ديﻣﺎه ‪ 1351‬ﯾﮏ واﺣﺪ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه‬
‫ﻣﺮزي ﺳﺎﻧﻮاﭘﺎ در ﺷﻤﺎل ﺳﻮﻣﺎر )ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه( ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و اﮔﺮﭼﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪه ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻟﺘﻬﺎب‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﺠﺎوز ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ آﻣﺎده ﺑﺎش درآورد‪ .‬ﻓﺮود اﺟﺒﺎري‬
‫ﯾﮏ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻏﯿﺮ ﻣﺴﻠﺢ اﯾﺮاﻧﯽ در ‪ 20‬ديﻣﺎه‪ ،‬زد و ﺧﻮرد در ﭘﺎﺳﮕﺎﻫﯽ در ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه در ‪23‬‬
‫دي و ﻧﺒﺮد در ﻣﻮﺳﯿﺎن‪ ،‬دﻫﻠﺮان و اﯾﻼم در ﺑﻬﻤﻦ و اﺳﻔﻨﺪ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻋﺮاق ﭼﻨﺪان ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﺮﺗﺮي ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﺑﻪ وﯾﮋه در ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﯾﯽ( اﯾﺮان ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺎل ‪1352‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 1352‬رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺳﺮﻋﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﺳـﻔﺎرش ﺧﺮﯾـﺪ‬
‫‪ 108‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺟﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻪ ارزش ‪ 720‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر و ‪ 100‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اف‪) 5 -‬ﺗـﺎﯾﮕﺮ(‬
‫ﺑﻪ ارزش ‪ 300‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﻇﺮﻓﯿـﺖ رزﻣـﯽ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ‪ 40‬درﺻـﺪ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﺮان ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈـﺮ دﺳـﺖ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ رﺷﺪ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ رﺷﺪ ﮐﻤ‪‬ﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺴﯿﺎري از ارﺗﺶﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮﻣﯽ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣـﯽﺑﺮدﻧـﺪ ﺑـﺮاي‬
‫آﻧﮑﻪ از ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي رزﻣﯽ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﻨﻬـﺎ ﮐـﺎﻓﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﻗـﺪام ﺑـﻪ ﺧﺮﯾـﺪ‬
‫ﮔﺮانﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓاﻓﺰارﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﯾﺎ ﺷﺮﻗﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﮐﺜﺮ آنﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ »ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺴـﺎﻧﯽ«‬
‫ﺑﯽﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن وﻗﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﻮاﺑﻖ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾـﻦ اﻓـﺮاد ﺑـﯿﻦ ﺳـﺎلﻫـﺎي‬
‫‪ 1351‬ﺗﺎ ‪ 1356‬ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﻋﺰام ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺳﺘﻌﺪاد‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻦ و آﻣﻮزش ﻣﻨﺎﺳﺐ از‬
‫آنﻫﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺷﺒﺎﻫﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺘﺎﯾﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﺳﻼحﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﭘﯽدرﭘﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺣﻤﻞ ﻣﯽﺷﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺸﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻃﺮﻓﺪار‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﻓﺮوﺷﻨﺪه اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺮ ﻧﯿﮑﺴﻮن ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺳﺮﻋﺖ دادن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﯽﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 20‬‬

‫ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم‪ ،‬اﯾﺮان ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺮاي ﮔﺮداﻧﺪن ﭼﺮخﻫﺎي ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي اﺳﻠﺤﻪ ﺳﺎزي‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﮔﺮوﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﺗﮑﻤﯿﻞ ﭘـﺮوژه ﺑـﺰرگ ﺧـﻮد ﺑـﻮد‪ .‬در ‪ 1973‬ﯾـﮏ‬
‫اف‪ 14 -‬آزﻣﺎﯾﺸﯽ در ارﺗﻔﺎع ‪ 8400‬ﻣﺘﺮي ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 900‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ‪ 6 ،‬ﻫﺪف آزﻣﺎﯾﺸـﯽ را ﺑـﯿﻦ‬
‫‪ 31‬ﺗﺎ ‪ 50‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻗﻔﻞ راداري ﮐﺮد‪ 6 ،‬ﻣﻮﺷﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي آنﻫـﺎ رﻫـﺎ ﺷـﺪ و‬
‫‪2‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ 4‬ﻫﺪف از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪.‬‬
‫رﮐﻮرد ﻓﺎﺻﻠﻪ و دﻗﺖ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ آن زﻣﺎن را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار‬
‫داد و اﯾﻦ اﺗﻔﺎق از ﭼﺸﻢ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن ﮔﺮوﻣﻦ آن زﻣﺎن در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي ﺧﺒﺮي‪ ،‬ﺑﺮد ﻣﻮﺷﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ را ‪ 200‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ و‬
‫ﺑﺮد رادار را ‪ 322‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ارﻗﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿﺰ و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎور‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﯾﯽ ﮔﺮوﻣﻦ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮا در ﺣﺎل ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﭘﺮﻧﺪهاي ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻗﺮار ﺑﻮد ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 7‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 8‬ﺳﺎل ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﮕﺎﻫﺒﺎن ﻣﺮزﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ و درﯾﺎﯾﯽ‬
‫اﯾﺮان ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺒﺮد ﻏﯿﺮﻣﻨﺘﻈﺮه‬
‫اﻣﺎ ﺳﺎل ‪) 1352‬ﺳﺎل ‪ (1973‬ﺳﺎﻟﯽ ﭘﺮﺗﻨﺶ در رواﺑﻂ اﯾﺮان و ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ آن‬
‫)ﺷﻮروي( ﺑﻮد‪ .‬ورود آر‪.‬اف‪ 4-‬روسﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻋﺼﺒﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﮏﻫـﺎي‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﺎوب ﻣﺮزﻫﺎي دو ﮐﺸﻮر را ﻗﻄﻊ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺷﻮروي ﻣـﯽرﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼـﻪ‬
‫روسﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﯽ ﮐﺎر ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﻋﻤﻞ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ آﻧﮑﻪ در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪) 1973‬آﺑـﺎن ‪(52‬‬
‫ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي آر‪.‬اف‪ِ -4‬ﺋﯽ در ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ وارد ﺧﺎك ﺷـﻮروي ﺷـﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻓـﻞ از اﯾﻨﮑـﻪ ﯾﮑـﯽ از‬

‫‪ .1‬اﯾﺮان ﺳﺮاب ﻗﺪرت‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.219‬‬

‫‪ .2‬ﺣﺴﯿﻦ ﺟﻬﺎن ﭘﻨﺎه‪ ،‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺟﻨﮓاﻓﺰار‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻪ اف‪ ،14 -‬ﺷﮑﺎرﭼﯽ اﻓﺴﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﻣﻬﺮ‪ ،1387‬ﺷﻤﺎره ‪ ،46‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.42‬‬
‫| ‪21‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن روﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﺮوان ﮔﻨﺎدي اﻟﯿﺴﻮ ﺑـﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻣﯿـﮓ‪ 21-‬در آن ﺣـﻮاﻟﯽ در‬
‫ﺣﺎل ﮔﺸﺖزﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را در ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐـﺮده و ﺑـﻪ ﺳـﻮي آن ﺑـﺪون‬
‫اﺧﻄﺎر ﻗﺒﻠﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺳﻌﯽ در رﻫﺎﯾﯽ‬
‫از دﺳﺖ ﻣﯿﮓ روﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺮوان روﺳﯽ دو ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﺳﻮي او ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻤﮏ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﮐﻪ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﻨﮓ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎ را‬
‫ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪ از ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي ﺷـﻤﺎل‬
‫اﯾﺮان ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯿﮓ‪ 21-‬روﺳﯽ دﺳﺖ از ﺳﺮ آنﻫﺎ ﺑﺮﻧﻤﯽدارد‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏ ﺳـﻮم ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺘﯽ‬
‫ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﻬﺎرﺗﯽ ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺳـﺮﯾﻊ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫و ﮔﺮدﺷﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﻣﻮﺷﮏ را ﺟﺎ ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺮوان اﻟﯿﺴﻮ از ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﺳـﺮﻋﺖ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﺮده و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻣﻮﺷﮏ در ﻣﺎﻧﻮري ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ‪ 1/3‬ﻣـﺎخ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ اﻧﺘﻬـﺎي‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﯽزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻧﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ را ﺑﻪ دو ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ و آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ ﻣـﯽدﻫـﺪ‬
‫ﮐﻪ اﯾﺠﮑﺖ)ﺧﺮوج اﺿﻄﺮاري( ﮐﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎن روس ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪي ﺑﺮ رواﺑﻂ اﯾﺮان و ﺷﻮروي ﮔﺬاﺷﺖ و دﯾﮕﺮ ﺷﮑﯽ ﺑﺮاي‬
‫روسﻫﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﺮان ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه ‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪ ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮاي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﻣﻬﺎر ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮواز ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻓﺮاز اﯾﺮان در ‪ 26‬آذر ‪ 52‬ﻧﺘﯿﺠﻪاي ﺟﺰ ﺳﻘﻮط دو ﻓﺮوﻧﺪ‬
‫ﻣﯿﮓ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي راﭘﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 2‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﯾﮏ واﺣﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﻬﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ راﯾﺰﻧﺎن روﺳﯽ در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﭘﯿﺸﺮوي ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ‬
‫ﮐﺮده و ﺑﯿﺶ از ‪ 120‬ﺳﺮﺑﺎز اﯾﺮاﻧﯽ را ﺷﻬﯿﺪ و ﻣﺠﺮوح ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺪاري ﺳﺮﺑﺎزان اﯾﺮاﻧﯽ در‬
‫ﭘﺎي ﺗﭙﻪ ‪ 343‬و رﺳﯿﺪن ﻗﻮاي ﮐﻤﮑﯽ‪ ،‬واﺣﺪﻫﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ارﺗﺶ اﯾﺮان‪ ،‬دﺷﻤﻦ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ‬
‫راﻧﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از ‪ 5‬روز ﻧﺒﺮد ﺑﯿﺶ از ‪ 250‬اﻓﺴﺮ و ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﯽ راﻫﯽ دﯾﺎر ﻧﯿﺴﺘﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺗﺎ ‪ 15‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 52‬اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 22‬‬

‫آﺗﺶﺑﺲ ﮐﺮد‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮاي ﻣﺴﺌﻮﻻن اﯾﺮاﻧﯽ ﺷﮑﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺷﻮروي‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﮑﺎري راﻫﺒﺮدي اﯾﺮان و آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﮔﺮوه ﺑﺰرﮔﯽ از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن راداري ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن اﯾﺮان ﺑﺮاي‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﻘﺎط ﮐﻮر راداري ﮐﺸﻮر ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ‬
‫اﯾﺮان در ﮐﻨﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺴﺘﺮده از ﺗﻮپ ﺿﺪ ﻫﻮاﯾﯽ و ﻣﻮﺷﮏ ﻫﺎوك و راﭘﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ از رادار‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ )آوا ﮐﺲ( اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ ‪.1‬‬

‫ﺳﺎل ‪1353‬‬
‫در اداﻣﻪ ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت اﯾﺮان و آﻣﺮﯾﮑﺎ دو ﮐﺸﻮر ﺑﺎ اﺟﺮاي ﭘﺮوژه آي‪ .‬ﺑﯽ‪ .‬ﺋﯽ‬
‫اﯾﮑﺲ )‪ (IBEX‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﺷﻮروي زدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺳﯿﺎ ‪ 2‬و آژاﻧﺲ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ‪ 3‬ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان و ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﭘﯽ‪.‬ﺗﺮي‪.‬اف ‪ 4‬و ﺳﯽ‪ 5 130-‬و دي‪ .‬اچ‪.‬ﺳﯽ‪ 6 4-‬و ﭘﺎﻧﺰده اﯾﺴﺘﮕﺎه ﺷﻨﻮد در ﺷﻤﺎل اﯾﺮان‬
‫ﺣﺮﯾﻒ ﺳﺮخ ﺧﻮد را ﺑﯿﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ در اﺛﺮ اﯾﻦ ﻫﻤﮑﺎري‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺗﻮان ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺷﻨﻮد ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﺴﯿﺎر اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد‬
‫ﺧﻄﺮ اﺟﺮاي اﯾﻦ ﭘﺮوژه ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻓﻮاﯾﺪ آن ﺑﻮد‪ .‬اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي در دﻫﻪ ‪ 70‬ﻣﯿﻼدي ﻗﺪرت‬
‫ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮاي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد و آﻧﺎن ﺑﻪ ﮐﺴﯽ رﺣﻢ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﻬﺎي ﮔﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم »دﺷﻤﻨﯽ ﺷﻮروي« ﺧﺮﯾﺪاري ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻏﺮب ﻧﯿﺰ ﺑﯽ ﮐﺎر ﻧﻨﺸﺴﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 53‬ﺗﻮاﻓﻖﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي‬
‫راﭘﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺎورﯾﮏ و ﺗﺎو در اﯾﺮان اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎو و ﻣﺎورﯾﮏ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﻓﻨّﺎوري ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي‬
‫ﺿﺪ ﺗﺎﻧﮏ ﺟﻬﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم ﻧﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم ﻋﻤﻼً در ﺳﺎل ‪1973‬‬
‫ﺑﺮاي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ( در آن ﺳﺎلﻫﺎ ﺟﻬﺎن ﺗﺎزه وارد دﻧﯿﺎي ﺟﻨﮓاﻓﺰارﻫﺎي ﻟﯿﺰري و‬

‫‪ .1‬ﻣﻬﺪي ﺑﺎﺑﺎ ﻣﺤﻤﻮدي ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪،‬ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻗﻘﻨﻮس از ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺑﺮﻣﯽ ﺧﯿﺰد‪،‬اذر‪، 1386‬ﺷﻤﺎره ‪ ،198‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.6‬‬
‫)‪۲. CIA ( CENTERAL. INTELEGENCE. AGANCY‬‬
‫‪۳. NSA‬‬
‫‪٤. P۳F‬‬
‫‪٥. C-۱۳۰‬‬
‫‪٦. DHC-٤‬‬
‫| ‪23‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﻫﺪاﯾﺖ از راه دور ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺷﺎﯾﺪ ﺣﺘﯽ ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺗﺎو و ﻣﺎورﯾﮏ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ در ﮐﻤﺘﺮ از‬
‫دو دﻫﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ و ﻟﯿﺰري اﻫﻤﯿﺖ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ زرﻫﯽ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﮐﺎﻫﺶ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﺸﺘﻢ ﺷﮑﺎري در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺰرﮔـﯽ در اﺻـﻔﻬﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ آراﻣﯽ آﻣﺎده ﭘﺬﯾﺮش ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺧﺮﯾـﺪ‬
‫اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻗﻄﻌﯽ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه در ﮐﻨﺎر ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻔﺘﻢ ﺷﮑﺎري ﺷﯿﺮاز‪ ،‬ﭘـﺬﯾﺮاي ﮔـﺮدان‬
‫ﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺷﮑﺎري ‪ 81‬و ‪ 82‬و ‪ 71‬و ‪ 72‬ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﻨﺎﺗﻮر ﭼﺮچ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﻔﻮذ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻓﺸﺎر و دﻻﻻن اﺳﻠﺤﻪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ دوﻟﺖ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻓﺮوش ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬ﺑﻪ اﯾﺮان اﻋﻼم ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮوش اﯾﻦ ﺳﻼح‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻗﻄﻌﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬وي در ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﭼﻨﺪﻣﻠﯿﺘﯽ ﺳﻨﺎي‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻗﺮارداد ‪ 2/2‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻري ﯾﮏ ﺣﻖ دﻻﻟﯽ ‪ 18‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻري ﻧﯿﺰ‬
‫‪1‬‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در آن ﺳﺎلﻫﺎ رواﺑﻂ اﯾﺮان و آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺑﺨﺶ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ درﺟﻪاي از ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ رﺳﯿﺪه‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﯿﭻ ﻣﻨﺘﻘﺪي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاي آن »ﻣﺤﺪوده ﻣﺸﺨﺼﯽ« ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﯾﺮان در ﮐﻨﺎر ﺗﺎﯾﻮان و ﮐﺮه ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﮐﻤـﮏ ﺑـﻪ آﻣﺮﯾﮑـﺎ در ﺟﻨـﮓ‬
‫وﯾﺘﻨﺎم اﻗﺪام ﺑﻪ اﻋﺰام ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 5-‬ا‪‬ﯾﯽ و ﺑﯽ ﺧﻮد ﮐـﺮد )ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 3‬ﮔـﺮدان ﺷـﮑﺎري از‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 5 -‬اﯾﺮان ﺑﻪ وﯾﺘﻨﺎم اﻋﺰام ﺷﺪﻧﺪ( و اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ اﯾـﺮان »اردوﮔـﺎه« ﺧـﻮد را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﮐـﺮه ﺟﻨـﻮﺑﯽ و ﺗـﺎﯾﻮان ﻫـﺮ دو ﺣﯿـﺎت ﺳﯿﺎﺳـﯽ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮد را ﻣﺪﯾﻮن آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﺮان ﭼﻨﯿﻦ دﯾﻨﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ‬

‫‪ . 1‬اﯾﺮان ﺳﺮاب ﻗﺪرت‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.220‬‬

‫‪ .2‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ از ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﮐﻪ ﺧﻮد در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑـﻮد‪ ،‬در‬
‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﮔﻔﺖ‪ :‬رواﺑﻂ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﯾﮏ رواﺑﻂ دو ﻃﺮﻓﻪ ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ورزﯾﺪه اﯾﺮاﻧﯽ آﻣﻮزش ﭘﺮﺗﺎب ﺑﻤﺐ و ﯾـﺎ ﺗﺴـﺖ آﻣـﺎدﮔﯽ ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ راﺑـﻪ ﻫﻤﺘﺎﯾـﺎن آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﻣﻦ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﺘﻮان ﺧﻠﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﭘﺮﺗﺎب ﺑﻤﺐ ﻟﯿﺰري ﺑﺎ اف ـ ‪ 4‬را ﯾﺎد دادم و ﺑﺎرﻫﺎ ﺷﺪه ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺗﻮان رزﻣﯽ ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ از رده ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪه )‪ (Expire‬را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﮑﺮدم‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 24‬‬

‫ﭘﺎس ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان در ﺟﻨـﮓ وﯾﺘﻨـﺎم‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪ اف‪ِ 5 -‬ﺋـﯽ را‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪5-‬ا‪‬ي و ﺑﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺤﻮﯾﻞ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫داﺳﺘﺎن اف‪14-‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ اﯾﺮان در ﺳﺎل ‪ 1353‬در ﺣﺎل ﮔﺬر از ‪ 300‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑـﻮد و‬
‫در اﯾﻦ ﺳﺎل اﯾﺮان ﺑـﺎ در اﺧﺘﯿـﺎر داﺷـﺘﻦ ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ ﺷـﮑﺎري‪ ،‬ﮐﺎرﮐﻨـﺎن ﻣﺠـﺮب‬
‫آﻣﻮزشدﯾﺪه‪ ،‬ﻧﻔـﺮات دوره دﯾـﺪه‪ ،‬ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﻫـﻮاﯾﯽ و ﺗﻌﻤﯿـﺮ و ﻧﮕﻬـﺪاري‪ ،‬ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﯽﻣﺎﻧﻨﺪي در ﻣﻨﻄﻘﻪ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در آن زﻣﺎن ﻫﻨﻮز در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرﺗﯽ ﭼﻮن ﺷﻮروي ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ ﻫﻤﮑﺎري اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ اﯾﺮان و آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﯿﮓﻫﺎي‪ 25 -‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺎ ﻋﻤﻖ ﺧﺎك اﯾـﺮان‬
‫ﺑﻪ ﺗﺠﺴﺲ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬داراي ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻔﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ ﮐﺮدن ﮐﺸـﻮر از‬
‫ورود اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﺘﺠﺎوز ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺗﻮپ ﭘﺪاﻓﻨﺪي و ﻣﻮﺷﮏ زﻣـﯿﻦ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻮا ﻣﯽﺷﺪ) ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮي ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑـﻪﮐـﺎرﮔﯿﺮي ﺻـﺪﻫﺎ ﻫـﺰار ﺳـﺮﺑﺎز‪ ،‬درﺟـﻪدار و اﻓﺴـﺮ و‬
‫ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫﺎ دﻻر ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻮد( و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ره ﮔﯿﺮ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺟﻨﮕﻨﺪه رهﮔﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ داراي آﻧﭽﻨﺎن ﻗﺪرﺗﯽ ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ از‬
‫ﭘﺲ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻣﻬﺎﺟﻢ روﺳﯽ ﺑﺮآﯾﺪ‪.‬‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺗﻤﺎم ﻧﮕﺎهﻫـﺎ ﻣﻌﻄـﻮف ﺑـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اف‪ 14-‬ﺑـﻮد‪ .‬در ‪(1348) 1969‬‬
‫ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﮔﺮوﻣﻦ ﺑﺎ اﻣﻀﺎي ﻗﺮاردادي ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﮐـﺮد ﺗـﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ رهﮔﯿﺮي ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر وﺳﯿﻊ )ﻣﻌﺎدل اﻗﯿﺎﻧﻮسﻫـﺎﯾﯽ ﭼـﻮن ﻫﻨـﺪ‪ ،‬اﻃﻠـﺲ و آرام( را‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻣﻦ در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻃﺮﺣﯽ ﻧﯿﻤﻪﺗﻤﺎم ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اف‪ 14-‬داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻼت ﻋﻠﻤﯽ آن زﻣﺎن از اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﯾﻦ‬
‫‪1‬‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه »ﻣﯿﮓﮐُﺶ« و ﯾﺎ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﭘﺮﻧﺪه ﻧﺎم ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ در ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺮه و وﯾﺘﻨﺎم ﺟﻨﻮﺑﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﯿـﺎن آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ آﻣﻮﺧﺘـﻪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ ﺷﻮروي ﺑﻪ درﺟﻪاي از ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ رﺳﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﯾـﮏ ﺧﻠﺒـﺎن ﺟﻬـﺎن‬
‫ﺳﻮﻣﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺻﻮرت دارا ﺑﻮدن اﻧﺪﮐﯽ اﺳﺘﻌﺪاد‪ ،‬ﻣﻬﺎرت و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺳـﺎدﮔﯽ از ﭘـﺲ‬

‫‪ .1‬ﺑﺎزار اﺳﻠﺤﻪ‪ ،‬آﻧﺘﻮﻧﯽ ﺳﯿﻤﭙﺴﻮن‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.277‬‬

‫| ‪25‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ آن زﻣﺎن )اف‪ ،104 -‬اف‪ ،105 -‬اف‪ 5-‬و ﺣﺘﯽ ﮐﻤﯽ ﺳﺨﺖﺗـﺮ اف‪(4-‬‬
‫ﺑﺮآﯾﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻧﺴﻞ ﺳﻮم اروﭘﺎ و ﺷﻮروي ﮐﻪ آرام آرام در ﺣﺎل ورود ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺮﯾﻒﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي ﺑﺮاي ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻧﺴﻞ دوم و ﺳـﻮم آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯿﮓ‪ ،23 -‬ﺳﻮﺧﻮ‪17 -‬و ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺷـﺪه و از ﻫﻤـﻪ ﺑﻬﺘـﺮ ﻣﯿـﮓ‪ 25 -‬در ﻧﺒﺮدﻫـﺎي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻗﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫـﺎي اف‪ 5-‬و اف ـ ‪ 105‬را ﮐـﻪ ﺳـﺘﻮن اﺻـﻠﯽ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ رﻏـﻢ‬
‫ﻗﺪرت ﺑﺎﻻي ﻓﻨّﺎوري ﺑﯿﺸﺘﺮ ﯾﮏ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﻗﻮي ﺑﻮد ﺗﺎ ﯾﮏ ﺷﮑﺎري رهﮔﯿﺮ‪.‬‬
‫اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ آن ﻗـﺪر ﻣﺘﻨـﻮع و ﺳـﺨﺖﮔﯿﺮاﻧـﻪ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ در ‪ 1971‬ﻃﺮح را ﺑﻪ ﻣﺮز ورﺷﮑﺴـﺘﮕﯽ ﮐﺸـﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣـﺪﯾﺮان ﮔـﺮوﻣﻦ ﺑﺎرﻫـﺎ در ﻣﺠـﺎﻟﺲ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ از ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻘﻮل اﻓﺴﺮان ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮده و از ﻃﺮف‬
‫دﯾﮕﺮ از اﯾﻨﮑﻪ دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﺟﺎزه ﻧﻤﯽداد آنﻫﺎ ﻣﺸﺘﺮي دﯾﮕﺮي ﺟﺰ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴـﻠﺢ آﻣﺮﯾﮑـﺎ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﺎراﺿﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ از ﺧﻮشاﻗﺒﺎﻟﯽ ﻫﻢ اﯾﺮان و ﻫﻢ ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﮔﺮوﻣﻦ‪ ،‬آنﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮏ دﻻل ﺑﺴﯿﺎر اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺎﻟﯿﻦ ﺟﺎپ ‪ 1‬آﺷﻨﺎ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎً اﻃﻼﻋﺎت و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺖ‪.‬‬
‫او در ﺳﺎل ‪ (1332 ) 1953‬ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑﺎﺳـﺘﺎنﺷـﻨﺎس ﺑـﻪ اﯾـﺮان آﻣـﺪه و ﺷـﺨﺺ ﺷـﺎه را‬
‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫وي در ‪ 1971‬ﻣﺪﻟﯽ از اف‪ 14-‬را ﺑﻪ ارﺗﺸﺒﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه وﻗﺖ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﻧﺸﺎن داد و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ از ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ درﺑـﺎره اف‪ 14-‬ﺑـﻪ‬
‫ارﺗﺸﺒﺪ ﺣﺴﻦ ﻃﻮﻓﺎﻧﯿﺎن دﺳﺖ راﺳﺖ ﺷﺎه و ﻣﺄﻣﻮر ﺧﺮﯾﺪ ارﺗﺶ اﯾﺮان ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬او ﺣﺘﯽ ﺗﺎ ﺳـﻄﺢ‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﻌﺎون رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮري آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻣﺸﺎوران ﮐﺎخ ﺳﻔﯿﺪ راﺑﻄﯿﻨﯽ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪۱. CALIN JAP‬‬

‫‪ .2‬ﺑﺎزار اﺳﻠﺤﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.279‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 26‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ »ﺟﺎپ« ﺑﯿﺸﺘﺮ زﻣﯿﻨﻪﺳﺎزيﻫﺎ را ﺑﺮاي ﺧﺮﯾـﺪ اف‪ 14-‬اﻧﺠـﺎم داده ﺑـﻮد‪ .‬در‬
‫‪ (1351) 1972‬ﻧﯿﺰ ﺷﺎه در ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻧﯿﮑﺴﻮن ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﮔـﺮ آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺧﻮاﻫـﺎن ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از‬
‫ورود ﻓﺎﮐﺲ ﺑﺖ )ﻣﯿﮓ ‪ (25‬ﺑﻪ اﯾﺮان )و ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ ﻣﺼـﻮن ﻣﺎﻧـﺪن ﺗﺠﻬﯿـﺰات دو ﮐﺸـﻮر از‬
‫ﻋﮑﺲﻫﺎي دﻗﯿﻖ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ راه آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗـﺮﯾﻦ ﺟﻨﮕﻨـﺪهاش را در‬
‫اﺧﺘﯿﺎر اﯾﺮان ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﻧﯿﮑﺴﻮن ﻧﯿﺰ ﺑﯽدرﻧﮓ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺳﻼح ﻏﯿـﺮ ﻫﺴـﺘﻪاي ﮐـﻪ‬
‫اﯾﺮان ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ در اﺧﺘﯿﺎرش ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ اﯾـﻦ درﺧﻮاﺳـﺖ‪ ،‬ﺷـﺎﻣﻞ دو ﻃـﺮح‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﯾﻌﻨﯽ اف ـ ‪) 15‬اﯾﮕﻞ( و اف‪) 14-‬ﺗﺎم ﮐﺖ( ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎري ﺑﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻏﯿﺮ ﺻﻨﻌﺘﯽ اﺟﺎزه داده ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ در ﻓﻨّﺎوري ﺑﻪ ﺳﻄﺢ اﯾـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه آﻣﺮﯾﮑـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﻣﻮاﻓـﻖ ﻧﺒـﻮد و ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺳـﻨﺎﺗﻮرﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ ﻧﯿـﺰ در‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎي ﺧﻮد ﻗﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﮑﺴﻮن در اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ را در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﯿﮑﺴﻮن ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﺣـﺎل ﺗﺒـﺪﯾﻞ‬
‫ﺷﺪن ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻤﭙﺎﻧﯽﮔﺮوﻣﻦ ﮐﻪ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺑـﻮد ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻗﺮارداد ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﯿﺎز داﺷﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺎزارﯾﺎب اﯾﺮاﻧﯽ ـ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻫﻮﺷـﻨﮓ ﻻوي‪89 ،‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﭘﻮل داد ﺗﺎ اﯾﻦ ﻗﺮارداد را ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﺾ آﻧﮑﻪ ﮐﺎر در ﺳﻄﺢ ﻻﺑﯽﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏ ﻣﻠﯽ اﯾﺮان ‪ 75‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن‬
‫دﻻر ﺑﺮاي ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻃﺮح )ﭘﺮوژه( ﺑﻪ ﮔﺮوﻣﻦ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد و ﭼﻮن در آن زﻣـﺎن اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﻣـﺪد‬
‫درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﻣﺸﺘﺮي ﻣﻌﺘﺒﺮي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺮاي دادن‬
‫وام ﺑﻪ ﮔﺮوﻣﻦ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺗﻔـﺎﻗﯽ ﮐـﻪ در ﺳـﺎل ‪ 1973‬اﻓﺘـﺎد‪ ،‬ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﮐﺎرﻣﻨـﺪان و‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﮔﺮوﻣﻦ ﺣﺘﯽ ﺧﻮد را ﻣﺪﯾﻮن ﺳﺨﺎوت اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺪاﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦﮔﻮﻧـﻪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﯾﮑـﯽ از‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻫﻮاﻧﻮردي ﺟﻬﺎن )در ﮐﻞ ‪ 780‬ﻓﺮوﻧـﺪ اف‪ 14-‬ﺑـﺮاي اﯾـﺮان و آﻣﺮﯾﮑـﺎ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ارزش ﻗﺮارداد آنﻫﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ 5‬ﻫﺰار ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑـﻮد( از ﺧﻄـﺮ ﻧـﺎﺑﻮدي ﻧﺠـﺎت‬

‫‪ .1‬ﺑﺎزار اﺳﻠﺤﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.280‬‬

‫‪ .2‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.282‬‬
‫| ‪27‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬آﻧﺘﻮﻧﯽ ﺳﯿﻤﭙﺴﻮن ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر و ﺗﺤﻠﯿﻞﮔﺮ ﻧﻈـﺎﻣﯽ اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﻣـﯽﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ :‬وﻗﺘـﯽ اﻧﺴـﺎن در‬
‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮوﻣﻦ و در آﺷﯿﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻗﺪم ﻣﯽزد‪ ،‬ﻣﺤﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻫﻤـﻪ دﻗـﺖ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺎدي و ﻓﺪاﮐﺎري ﮐﻪ وﻗﺖ ﮐﺎر ﻣﯽﺷﺪ و آن ﻫﻤﻪ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﺑﻐﺮﻧﺞ دﭼـﺎر ﺷـﮕﻔﺘﯽ و‬
‫ﺣﯿﺮت ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫آنﻫﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﺎس ﺧﻮشﺣﺴﺎﺑﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اف‪ 14-‬را زودﺗـﺮ از ﻣﻮﻋـﺪ ﻣﻘـﺮر در‬
‫ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1976‬ﺗﺤﻮﯾﻞ اﯾﺮان دادﻧﺪ و ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮوﯾﺲ را ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﺑﺪﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ‬
‫ﻣﺮﺑﯿﺎن‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن و ﻣﺪﯾﺮان ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾـﺮان اﻋـﺰام ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺗـﺎ ﭘﺎﯾـﺎن آن ﺳـﺎل‪ 800 ،‬ﻧﻔـﺮ از‬
‫ﮐﺎرﻣﻨﺪان ارﺷﺪ ﮔﺮوﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﺸﺎن در اﯾﺮان ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺘﯽ ﺟﺎن ﺑﺎﯾﺮوت ﻣﺪﯾﺮﻋﺎﻣﻞ ﮔﺮوﻣﻦ در ﺳﺎل ‪ 1976‬در ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﮔﺮوﻣﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﯽ اﻋﻼم ﮐﺮد‪» :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﺳﻮد ﺧﻮد را در ﺳﺎل ‪ 1975‬ﻣﺪﯾﻮن ﻧﯿﺮوي‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان و ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﯾﮏ اﻓﺴﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﻼرك ﻣﺴﺌﻮل ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﮔﺮوﻣﻦ ﺷﺪ‪ .‬در اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪ 1353‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮔﺮوه از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ اﯾﺮاﻧﯽ‬
‫اف ـ ‪ 4‬ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 4‬ﺧﻠﺒﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ )ﻣﯿﺮاﻣﺎر ‪ (2‬ﻓﺮﺳﺘﺎده‬
‫ﺷﺪه و ﭘﺲ از ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ اﺳﺘﺎد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 14-‬اﯾﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ‪،‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ اﺗﻔﺎﻗﺎت اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ 80 .‬اﻓﺴﺮ دﯾﮕﺮ )از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﻬﯿﺪ آلآﻗﺎ( ﺑﻪ وﯾﺮﺟﯿﻨﯿﺎ و ﺻﺪﻫﺎ‬
‫اﻓﺴﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري اف‪ 14-‬در ﺑﺨﺶﻫﺎي رادار‪ ،‬ﻣﻮﺗﻮر و ﺑﺪﻧﻪ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬
‫اﻋﺰام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ‪ 27‬ﺗﻦ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﺳﺘﺎد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮد‬
‫را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﺸﺘﻢ ﺷﮑﺎري اﺻﻔﻬﺎن اﻋﺰام ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺎزار اﺳﻠﺤﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.284‬‬

‫‪۲. MIRAMAR‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 28‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 1-4‬دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻣﻮﺷﮏ ﻫﻮا ﺑﻪ ﻫﻮا در ﺣﺎل ﮔﺸﺖ ﻣﺸﺘﺮك رزﻣﯽ‬

‫»ﭘﺮوژه اف‪ «14-‬در اﯾﺮان ﻗﺮار ﻧﺒﻮد ﻓﻘﻂ دﻓﺎع از اﯾﺮان را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻗـﺮار ﺑـﻮد‬
‫اﯾﺮان در اوج ﻗﺪرت ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﻮﭘﺮ ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎنﻫـﺎي‪ ،707 -‬ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧـﻪ را در ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺑﻠﻮك ﺷﺮق و دوﻟﺖﻫﺎي ﻏﺮب ﻃﺮﻓﺪار ﺷﻮروي ﭘﻮﺷﺶ دﻫـﺪ‪) .‬در ‪ 1354‬ﻣﺼـﺮ‪،‬‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق و ﯾﻤﻦ داراي ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﺿﺪ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ(‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺳﻔﺎرش ‪ 14‬ﻓﺮوﻧﺪ‬
‫ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ‪ 707 -‬ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ داده ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﯽ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﻗﺮار اﺳـﺖ اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ ﺗـﺎ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﮐﺎﺑﻮس ﻏﺮب در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﺮان ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي آﻣﻮزش اف‪ 14-‬ﺑـﻪ آﻣﺮﯾﮑـﺎ اﻋـﺰام ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻌﻀﺎً ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ از ﺟﻬﻨﻢ وﯾﺘﻨﺎم )و ﺣﺘﯽ ﮐﺮه( ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬روﺑﺮو ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺎ درﺟـﺎت ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﺳـﺘﻮان دوم و ﯾـﺎ ﺳـﺘﻮان ﯾﮑﻤـﯽ رودرروي‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯿﺎﻧﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ‪ 1000‬ﺗﺎ ‪ 1500‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮواز ﺟﻨﮕﯽ ﻋﻠﯿﻪ وﯾـﺖﮐﻨـﮓﻫـﺎ و‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ روس را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻧﺰدﯾـﮏ )داگ ﻓﺎﯾـﺖ( ﭘﺮوازﻫـﺎي‬
‫ارﺗﻔﺎع ﭘﺴﺖ ‪ 1‬و ﺣﺘﯽ اﺳﺎرت و ﻗﺒﻮل ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن اﻋﺘﻤﺎد ﺑـﻪ ﻧﻔـﺲ ﻓـﺮاوان داده ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ اف‪ 14-‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي آنﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ اﯾـﻦ ﭘﺮﻧـﺪه ﺟﻨﮕـﯽ را‬
‫ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ ﮐﺸﻮري ﺟﻬﺎن ﺳﻮﻣﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۱‬‬
‫‪Low level‬‬
‫| ‪29‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ ،14-‬در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي ﺑﺎ‬
‫ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪»:‬ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﺑﻪ اﻓﺴﺮان ﺟﻮان اﯾﺮاﻧﯽ ﭼﻨﺪان ﺑﺎ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ﻧﮕﺎه ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ آنﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﻧﻔﺖ‪ ،‬اﯾﺮان اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪ اﯾﻦ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﮐﺮده و اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از آن ﻧﺪارﻧﺪ« )اﮔﺮﭼﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺪارك ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ارﺷﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﮐﺎﻣﻼً آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪(.‬‬
‫اﯾﺸﺎن‪،‬ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪»:‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﻧﻤﺮهﻫﺎي ﺑﺎﻻي ﻣﺎ در دورهﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ را ﻧﺎﺷﯽ از‬
‫ﺗﻘﻠﺐ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﯾﮏ ﻣﻮرد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻣﺘﺤﺎن ﻣﺠﺪد ﺷﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻓﺴﺮ‬
‫‪1‬‬
‫آﻣﻮزش ﻣﺪرﺳﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺧﻮد ﭘﯽ ﺑﺮد از ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﻋﺬرﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد«‪.‬‬

‫ﻗﺪرت آﻣﻮزش‬
‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 14-‬ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آﻣﻮزشﻫﺎ را ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻮج‬
‫ﺑﻌﺪي ورود ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 5-‬اﯾﯽ و اف ـ ‪ 4‬دي و اﯾﯽ ﺑﻪ ارﺗﺶ اﯾﺮان‪ ،‬ﺻﺪﻫﺎ ﺧﻠﺒﺎن دﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ »ﺷﭙﺎرد‪ ،‬ﻟﮏ ﻟﻨﺪ‪ ،‬وب‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﺎ« و ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﮕﺰاس‬
‫اﻋﺰام ﺷﺪﻧﺪ ‪.2‬‬
‫از ﺧﻮشاﻗﺒﺎﻟﯽ‪ ،‬آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﻫﻤﮑﻼس ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت زﯾﺎدي در ﺟﻨـﮓﻫـﺎي‬
‫ﻧﯿﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ از ﻧﺒﺮدﻫـﺎي ‪ 1967‬و ‪ ،1973‬ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ از ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽ وﯾﺘﻨـﺎم و ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﭘﺎﮐﺴـﺘﺎن از ﻧﺒـﺮد ‪) 1970‬ﺑـﺎ ﻫﻨـﺪ(‬
‫ﻫﻤﮕﯽ درس ﻫﺎي آﻣﻮزﻧﺪه اي ﺑﺮاي ﺳﺘﻮانﻫﺎي ﺟﻮان اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤـﯿﻂ ﻣﻨﺎﺳـﺐ آﻣﻮزﺷـﯽ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻫﺎ در ﮐﻨﺎر ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻓﻨﯽ‪ ،‬راداري و ﻣﻮﺷﮑﯽ ﺟﻬـﺎن‪ ،‬ﻫﻤﮕـﯽ ﺷـﺮاﯾﻄﯽ را‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آورد ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﺎ ﺳﻄﺢ آﻣﻮزﺷﯽ ﻓـﻮقاﻟﻌـﺎده ﻣﺘﻔـﺎوﺗﯽ ﺑـﺎ ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮﻣﯽ و ﺣﺘﯽ ﺟﻬﺎن اوﻟﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻬﺎرت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در آﻣﻮزش و‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻨﺎت ﺑﺮاي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻫﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺮﮐﺎت ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ اﯾﺮاﻧﯽ ﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ از ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬

‫‪ .1‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و دﻓﺎع ﻣﻘـﺪس ﺑﺮﮔـﺰار ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ دﻓﺘـﺮ ﭘـﮋوﻫﺶ ﻫـﺎي ﻧﻈـﺮي و‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ در ﺑﺎغ ﻣﻮزه دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ‪ ،‬آذر ‪. 92‬‬
‫‪ .2‬اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﻣﺤﻞ آﻣﻮزش ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺟﺪﯾﺪ و ﯾﺎ ﺑﺎﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 30‬‬

‫اﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﻧﺒﺮدﻫﺎي ‪ 1967‬و ‪ 1973‬ﺳﺮزده ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ در ﻣﺮاﺣـﻞ اﻧﺘﻬـﺎﯾﯽ آﻣـﻮزش‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫اﺳﺘﺎد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺑـﻪ رخ ﮐﺸـﯿﺪن ﺗـﻮان ﺧـﻮد اﻗـﺪام ﺑـﻪ ﭘـﺮواز ارﺗﻔـﺎع ﭘـﺎﯾﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ اﯾﺮاﻧﯽ ﻫﺎ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ را ﺣﺘﯽ در ارﺗﻔـﺎع ﺑﺴـﯿﺎر ﭘـﺎﯾﯿﻦﺗـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎدﮔﯽ اﺟﺮا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 1353‬ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﺟﻮان اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﺎﺻﺮ‬
‫رﺿﻮاﻧﯽ از ﮔﺮدان ﯾﺎزده ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد دﺳﺘﻮر ﻋﺠﯿﺐ و ﺳﺮي‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻋﮑﺲﺑﺮداري از ﻧﺎو»اﯾﻨﺘﺮﭘﺮاﯾﺰ« آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﮔﺮﻓﺖ ﺑﯽدرﻧﮓ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﺗﻮان‬
‫ﺧﻮد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم را ﺑﺮاي در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪن از رهﮔﯿﺮي ﻧﺎو ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺳﻄﺢ آب ﭼﺴﺒﺎﻧﺪه و‬
‫ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﺎو ﻣﺬﮐﻮر ﭘﺮواز ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در ‪ 10‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻫﺪف ﺑﻮد ﮐﻪ رادار‬
‫ﻧﺎو‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﺎو ﮔﺰارش داد و آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺸﺪارﻫﺎي ﭘﯿﺎﭘﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدن او داده ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺧﻄﺎرﻫﺎ و ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن از اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺎو آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ رهﮔﯿﺮي او‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻫﺪف رﺳﺎﻧﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺼﺪي رادار ﻧﺎو آﻣﺮﯾﮑﺎ‬
‫ﭘﯿﺎﭘﯽ او را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮد در اﻗﺪاﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ ارﺗﻔﺎع ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮐﻤﮏ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن رﺿﻮاﻧﯽ از ﮐﻞ ﻧﺎو ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﯽ ﺧﯿﺮهﮐﻨﻨﺪه ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺮك ﮐﺮد در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺎو ﻣﺬﮐﻮر ﺣﺘﯽ ﻓﺮﺻﺖ ﺷﻠﯿﮏ ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ آن ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺑﺮ روي‬
‫ﻣﯿﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺣﯿﺮت و ﺗﺤﺴﯿﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫دو ﺟﻮان ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺖ‪ .‬آن ﺷﺐ اﯾﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎ وﺳﯿﻠﻪاي ﺷﺪ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﯿﺮاز‬
‫در اﺗﺎق ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﭘﺴﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﺳﺘﺎد راﻫﻮردي )ﺗﺎﮐﺘﯿﮑﯽ( را‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎد اﺳﺘﻬﺰا ﺑﮕﯿﺮد‪ 2 .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ او در اﺑﺘﺪا ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﺮد ﯾﮏ ﺳﺘﻮان ﺟﻮان اﯾﺮاﻧﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫اﻗﺪام ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫درﺳﺎل ‪1354) 1975‬ه‪.‬ش (ﯾﮑﯽ از اﺳﺘﺎد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ در ﮔـﺰارش ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪاي ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻮان ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ اﺷﺎره ﮐﺮده و ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ از آنﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﮐﻨﺘـﺮل‬

‫‪۱. LOW LEVEL‬‬

‫‪ .2‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﺎﺻﺮ رﺿﻮاﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﺠﻠﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،226‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.6‬‬
‫| ‪31‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﺑﻮدن اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﺸﺪار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ 1 .‬در واﻗﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﺎﻧﻮر ﻫـﺎي‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي ﻋﺎﻟﯽ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻫﺪاﯾﺖ ﺷـﻮﻧﺪه و ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ در "داگ ﻓﺎﯾـﺖ"‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ ژﻧﺮال آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣـﺎت وزارت دﻓـﺎع ﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ در ﺣـﺎل‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﮑﻤﯿﻞ ﯾﮏ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﯽ ﻫﻮﻟﻨﺎك ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻗﺎدر اﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻫﺴﺘﯿﺪ روزي اﯾﻦ ﺳﻼح ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺎ ﺑﺎز ﻧﻤﯽﮔﺮدد؟ اﻣﺎ ﮔﺰارش‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت دﻓﺎﻋﯽ ﮐﻪ از ﮔﺰارش ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﯿﺎ ) ‪ ( CIA‬ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ اﯾﺮان "ﺟﺰﯾﺮه‬
‫ﺛﺒﺎت" در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﯽﺛﺒﺎت ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ‪ 1974‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻧﯿﻤﯽ از ﮐﻞ ﻓﺮوش ﻧﻈﺎﻣﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺸـﻮر )‪ 3/9‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر(‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﯾﺮان ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ آﻧﺘﻮﻧﯽ ﺳﯿﻤﭙﺴﻮن‪» :‬ﺷﺎه اﯾـﺮان ﮐـﻪ ‪ 12‬ﺳـﺎل ﭘـﯿﺶ در ﺑـﺎزي‬
‫دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﮏ ﻏﺮب ﻣﻬﺮه اي ﮐﻮﭼﮏ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﺪ در ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ‬
‫‪3‬‬
‫زرادﺧﺎﻧﻪ ﺟﻬﺎن ﭘﺲ از آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اروﭘﺎ و ﺷﻮروي ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد«‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق اوﻟﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤـﮏ زدن‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻮد‪.‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل ﺣﻤـﻼت ﺳـﻨﮕﯿﻦ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﻧﻔﺖ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺗﯿﻤﯽ از اﻓﺴﺮان ﭘﺪاﻓﻨﺪ اﯾﺮان ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮي از ﻣﻮﺷﮏ ﻫﺎي راﭘﯿﺮ و‬
‫ﻫﺎوك وارد ﺧﺎك ﮐُﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺧﺒﺎر ﻏﯿـﺮ رﺳـﻤﯽ ﺣﺎﮐﯿﺴـﺖ‪ ،‬آنﻫـﺎ ﻇـﺮف ﻣـﺪت‬
‫ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﭼﻬﺎرده ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﯾـﮏ ﺗﻮﭘﻮﻟـﻒ‪ 16 -‬و ﯾـﮏ ﺳـﻮﺧﻮ‪ 7 -‬را ﺳـﺎﻗﻂ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﻤﮏ اﯾﺮان ﺑﻪ ﮐﺮدﻫﺎي ﻣﻌﺎرض ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻋﺮاق وارد ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺟﺪﯾﺪي ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن‬
‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق از ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺷﻤﺎل اﯾﻦ ﮐﺸﻮر و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘﯿﺸـﺮوي ﮐَُﺮدﻫـﺎ و‬
‫ﻋﻘﺐ راﻧﺪن ﺑﻌﺜﯽﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﯾﮏ اﺳﺘﺎد ﺧﻠﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ در آن ﺳﺎلﻫﺎ درﺑﺎره دارﯾﻮش ﺧﺎكﻧﮕﺎر از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﯾﺮان در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫اﮔﺮ روزي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻦ ﺑﺪاﻧﻢ روﺑﻪروي دارﯾﻮش ﺧﺎكﻧﮕﺎر ﭘﺮواز ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻨـﺎً از‬
‫ﻧﺒﺮد دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺸﯿﺪ‪) .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،261‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.(11‬‬
‫‪ .3‬داگ ﻓﺎﯾﺖ )‪ (Dog Fight‬در اﺻﻄﻼح ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻧﺰدﯾﮏ درﻣﺤﺪودة ‪ 5‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ‪.‬‬
‫‪ .3‬آﻧﺘﻮﻧﯽ ﺳﯿﻤﭙﺴﻮن‪ ،‬ﺑﺎزار اﺳﻠﺤﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.272‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 32‬‬

‫ﺳﺎل ‪1354‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﺎه از ﺳـﺎل ‪ 1353‬در اﺛـﺮ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﯽ ﺑﻬـﺎي ﻧﻔـﺖ در ﺑﺎزارﻫـﺎي‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ )ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ از ﺑﺸﮑﻪ اي ‪ 3/5‬دﻻر ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 12‬ﺗﺎ ‪ 13‬دﻻر رﺳﯿﺪ( ﺑـﻪ ﺛﺮوﺗـﯽ ﺑـﺰرگ‬
‫دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ اﻣﺎ ﺳﺎل ﻫﺎي اﻓﺴﺎﻧﻪاي اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ‪ 1354‬ﺗﺎ ‪ 1356‬ﺑﻮد‪ .‬رﺷﺪ ﺷﺪﯾﺪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻧﻔـﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﯽﺳﺎﺑﻘﻪ ‪ 6‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸﮑﻪ ﻧﻔﺖ در روز در ﮐﻨﺎر اﻓﺰاﯾﺶ ‪ 300‬درﺻـﺪي ﻗﯿﻤـﺖ ﻧﻔـﺖ‪،‬‬
‫دﺳﺖ ﺷﺎه را ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﺮﯾﺪﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎزﺗﺮ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ اﯾﺮان از ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر در ﺳﺎل ‪ 1350‬ﺑـﻪ ‪ 1/5‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر در ﺳـﺎل‬
‫‪ 3 ،1352‬ﻣﯿﻠﯿــﺎرد دﻻر در ﺳــﺎل ‪1353‬و ‪ 6/3‬ﻣﯿﻠﯿــﺎرد دﻻر در ﺳــﺎل ‪1354‬رﺳــﯿﺪ‪ .‬اﻧــﻮاع‬
‫ﻧﺎوﺷﮑﻦ ﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺷﮑﯽ ﭘﺪاﻓﻨـﺪي‪ ،‬اﻓـﺰاﯾﺶ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ ﮐﺎرﮐﻨـﺎن ﻧﻈـﺎﻣﯽ‬
‫ارﺗﺶ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺣﺪود ‪ 400‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪ ﺻﺪﻫﺎ ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﺎﻟﮕﺮد) ﮐﺒﺮا‪ ،‬ﺑﻞ و ﺟﺖ رﻧﺠـﺮ( در‬
‫ﮐﻨﺎر ﺧﺮﯾﺪ ‪ 80‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 14-‬و ‪ 180‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5-‬و اف ــ ‪ 4‬ﺟﺪﯾـﺪ ﺳـﺒﺐ ﻧﮕﺮاﻧـﯽ ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻋﺮاب ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه آﻧﮑﻪ ﻫﻤﮑـﺎري ﻫـﺎي اﻧـﺪﮐﯽ ﻧﯿـﺰ ﺑـﯿﻦ‬
‫ارﺗﺶﻫﺎي اﯾﺮان و اﺳﺮاﺋﯿﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻔﺎرشﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺷﺎه ﺷﺎﻣﻞ ﺻﺪﻫﺎ ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 16 -‬و اف‪ 18 -‬وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ ﺣﺘﯽ اروﭘﺎ را ﺑﻪ ﻫﺮاس اﻧﺪاﺧﺖ‪» .‬اﯾﺮان و آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل ﭼـﻪ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ؟« در ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 75‬و ‪ 76‬ﻣﯿﻼدي ﻫﻨﻮز ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اﻋﻀﺎي ﻧﺎﺗﻮ را ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻫـﺎي‬
‫ﻧﺴﻞ ﺳﻮم ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﺿـﻌﯿﻒﺗـﺮ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﻧﺴـﻞ ﭼﻬـﺎرﻣﯽ ﻧﻈﯿـﺮ‬
‫اف ـ ‪ 18‬و اف ـ ‪ 16‬و اف‪ 14-‬ﺑﻮد‪ .‬اﯾﺮان ﺣﺘـﯽ ﺑـﺮاي آﻧﮑـﻪ ﺟـﺪﯾﺖ ﺧـﻮد را ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ‬
‫ﭘﯿﺶ ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻬﯽ را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻫﺎ وارﯾﺰ ﮐﺮد )ﭘﺲ از اﻧﻘـﻼب‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻫﺎي واﻫﯽ از ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺎي اﯾﺮان ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮد( ارزش اﯾﻦ ﻗﺮاردادﻫﺎ ‪ 10‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر‬
‫ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﯾﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺸﻮر در ﺣﺎل ﻣﺴﻠﺢ ﺷﺪن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴـﻪ ﮐـﻪ در آن ﺳـﺎل ﺳﯿﺎﺳـﺘﯽ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از آﻣﺮﯾﮑﺎ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﺮد ﺑﺎ ﻫـﺪف ﮐﺴـﺐ ﺳـﻮد و ﺗﻮأﻣـﺎن ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﻋـﺮاق )دوﺳـﺘﯽ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﻋﺮاق‪ ،‬راﻫﺒﺮدي ﺑﻮده و ‪ 25‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد( ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ ﺑﻪ اﯾـﻦ ﮐﺸـﻮر‬
‫اﻋﻼم آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫| ‪33‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﻤﺎره ‪ 1-5‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 16-‬ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ آن را ﺑﻪ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺗﺤﻮﯾﻞ داد‪.‬‬

‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻣﻌﺎون ﺟﻮان و ﺿﺪ اﯾﺮاﻧﯽ رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﻬـﻮر ﻋـﺮاق در ﻣـﺎرس ‪ 1975‬از ژاك‬
‫ﺷــﯿﺮاك ﻧﺨﺴــﺖوزﯾــﺮ ﻓﺮاﻧﺴــﻪ ﺧﻮاﺳــﺖ ﺗــﺎ ﺑــﺎ ﺧﺮﯾــﺪ ﻣﯿــﺮاژ اف‪ 1 -‬ﮐــﻪ در ﻫﻤــﺎن ﺳــﺎل‬
‫ﻗﺪرت‪ ،‬ﭼﺎﻻﮐﯽ و ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ آن را دﯾﺪه ﺑﻮد ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ اوﻟﯿﻪ ﺷﯿﺮاك ﻗﺮارداد‬
‫‪ 1/8‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻري ﺑﻮد ﮐﻪ در ‪ 1977‬اﺟﺮاﯾﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﯿﺮاژﻫﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑـﺮ‬
‫ﺳﺮ راه اف‪)4-‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻫﺎ( و اف‪) 5-‬ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي( اﯾﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ﻫﺎي ﭘﺎﯾـﺎﻧﯽ ُﺟﻨـﮓ‬
‫از ﭘﺲ اف‪14-‬ﻫﺎ ﺑﺮﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫روس ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻓﺮوش ﺻـﺪﻫﺎ ﻓﺮوﻧـﺪ ﺗﺎﻧـﮏ و ﺗـﻮپ ﺑـﻪ ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﻧﯿـﺮوي زﻣﯿﻨـﯽ ﻋـﺮاق‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و در ﮐﻨﺎر ﻓﺮوش ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﯿﮓ‪ ،21-‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف‪ 22-‬و ﺳﻮﺧﻮ ـ ‪ 7‬ﻗﻮل واﮔﺬاري‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺪرن ﻣﯿﮓ‪ 23-‬و ﺳﻮﺧﻮ ـ ‪ 20‬را ﺑﻪ ﻋﺮاق دادﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﻬﻤﻦ ‪) 1354‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ (1976‬اوﻟﯿﻦ اف‪ 14-‬وارد ﮐﺸﻮر و ﻃﯽ ﯾﮏ ﺳﺎل ﺗـﺎ ﻣـﻪ ‪،1977‬‬
‫‪ 12‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﺤﻮﯾﻞ اﯾﺮان ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺑﺎ ‪ 19/1‬ﻣﺘﺮ ﻃﻮل‪ 4/8 ،‬ﻣﺘﺮ ارﺗﻔـﺎع و ﺣـﺪود ‪ 20‬ﺗـﻦ‬
‫وزن ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺪود ‪ 14‬ﺗﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﻣﻬﻤﺎت‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﻣـﺪرن‬
‫ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ را ﺣﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﻤﻞ ﻫﻢ زﻣﺎن ﺳـﺎﯾﺪواﯾﻨﺪر )ﻣﻮﺷـﮏ ﺣﺮارﺗـﯽ ﺑـﺮد ﮐﻮﺗـﺎه( واﺳـﭙﺎرو‬
‫)ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺮد ﻣﺘﻮﺳﻂ( در ﮐﻨﺎر ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮد ﺣﺮﯾـﻒ ﺧـﻮد را از ‪10‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺗﺎ ‪ 200‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﻣﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ ﻗـﺮار دﻫـﺪ و در ﺟﻨـﮓ ﻫـﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎ ﺗﻮپ وﻟﮑﺎن ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮي ﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺟﻨﮕﻨﺪه دﺷﻤﻦ را ﺑﻪ زﯾﺮ ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 34‬‬

‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ژاﭘﻦ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺣﺘﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ و ﮐﺎﻧﺎدا ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺷـﺪﻧﺪ اﻣـﺎ در آن‬
‫زﻣﺎن در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﮑﺴﻮن ﭘﺲ از رﺳﻮاﯾﯽ واﺗﺮﮔﯿﺖ‪ ،‬ﺟـﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺟﺮاﻟـﺪﻓﻮرد و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﺟﯿﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ داده ﺑﻮد و اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ ﻫﺮﮔﺰ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﯿﮑﺴﻮن را ﺗﮑﺮار ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ 5 .‬ﺳﺎل ﺗﻤﺎم ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺷﺎﮔﺮدان ﮐﻼس ﻫﺎي اف‪ 14-‬اﻓﺴﺮان ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان و ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ و از‬
‫‪ 1979‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﺎ ‪ 25‬ﺳﺎل ﭘﺲ از آن آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮي اف‪ 14-‬را ﻧﻔﺮوﺧﺖ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل ‪ 1354‬ﺑﺮﺧﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺣـﺪﺗﯽ در دزﻓـﻮل روزاﻧـﻪ ‪90‬‬
‫ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳـﻮرﺗﯽ(رزﻣﯽ و آﻣﻮزﺷـﯽ داﺷـﺘﻨﺪ و اﯾـﺮان ﺑـﺮاي آﻧﮑـﻪ از ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اف‪ 5-‬اﻧـﺪﮐﯽ‬
‫ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮ ﻧﻮع» ا‪‬ي« ﺧﻮد ﺧﻼص ﺷﻮد آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﮐﺸـﻮرﻫﺎي اردن و اﺗﯿـﻮﭘﯽ ﻓﺮوﺧـﺖ و ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎي آن ‪ 168‬ﻓﺮوﻧﺪ اف ـ‪ 5‬ﻣﺪل اِﯾﯽ و اف ﺧﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎل ‪1355‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﭘﺸﺖ ﺧﺮﯾﺪﻫﺎي ﺑﺰرگ اﺳﻠﺤﻪ اﯾﺮان رﺷـﻮه ﻫـﺎي ﮐﻼﻧـﯽ ﺑـﯿﻦ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت و ﻣﺪﯾﺮان ارﺷﺪ دو ﮐﺸﻮر رد و ﺑﺪل ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺗﺄﺛﯿﺮي در ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻧﻈـﺎﻣﯽ‬
‫اﯾﺮان ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪) .‬ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﮐﻨﮕﺮه آﻣﺮﯾﮑﺎ در ‪ 1976‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ ﺷﻬﺮام ﭘﻬﻠﻮي ﺧـﻮاﻫﺮزاده‬
‫ﺷـﺎه و ﺑﺮﺧــﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧــﺪﻫﺎن ﻧﯿــﺮوي ﻫــﻮاﯾﯽ ﺑـﺮاي ﮐﻤﭙــﺎﻧﯽ ﻧــﻮرﺗﺮوپ ﺳــﺎزﻧﺪه اف‪ 5-‬دﻻﻟــﯽ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ(‪.‬‬
‫در ﮐﻨﺎر ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮدانﻫﺎي ﺷﮑﺎري ‪ 42 ،41‬و ‪ 43‬در وﺣﺪﺗﯽ‪ ،‬ﮔـﺮدانﻫـﺎي ‪ 72‬ﺷـﮑﺎري‬
‫ﺷﯿﺮاز‪ 81 ،‬و ‪ 82‬در اﺻﻔﻬﺎن ﻣﺮﮐﺐ از ﺟﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ اف ـ‪ 14‬ﻫﺎ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫‪ 12‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺟﺎﻣﺒﻮﺟﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪﯾﺪ ‪ 747‬ﺧﺮﯾﺪ‪ 2 ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳﺮﻋﺖ رﺷﺪ ﻧﻔﺮات ﻓﻨـﯽ ﮐﻤﺘـﺮ‬
‫از اﻧﺪازه ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺳﺎل اﯾﺮان ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 7‬ﻫﺰار ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻨﯽ ﻫﻮاﯾﯽ ﮐـﻢ داﺷـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﺮدن ‪ 80‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 14-‬ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺗﺎ ‪ 2‬ﺳـﺎل دﯾﮕـﺮ ﺑـﻪ‬

‫‪ .1‬ﻓﺮد ﻫﺎﻟﯿﺪي‪ ،‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري در اﯾﺮان‪،‬ﻓﻀﻞ اﷲ ﻧﯿﮏ آﯾﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪،‬‬
‫‪ ،1358‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.108‬‬
‫‪ .2‬اﯾﺮان ﺳﺮاب ﻗﺪرت‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.239‬‬
‫| ‪35‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫اﯾﺮان ﺗﺤﻮﯾﻞ داده ﺷﻮد ﺑﻪ ‪ 6500‬ﻧﻔﺮ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 2650‬ﻧﻔـﺮ آنﻫـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ داراي ﻣﻬﺎرتﻫﺎي وﯾﮋه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻄﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺎﻣﺘﻮازن‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬در واﻗـﻊ اف‪ 14-‬آن ﻗـﺪر از ﻧﻈـﺮ‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي آن ﺑـﺎ ﻣﺸـﮑﻞ ﻣﻮاﺟـﻪ‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ واﻗﻌﺎً ﺑـﻪ آن زﻣـﺎن ﺗﻌﻠـﻖ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬ﺣﺘـﯽ‬
‫اﻣﺮوز ﺑﺮﺧﯽ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن ورزﯾﺪه اف‪ 14-‬ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺑـﺎ اﻧﺠـﺎم ﮔـﺮدشﻫـﺎي‬
‫ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺎ اف‪ 14-‬ﺣﺘﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ‪ 20‬ﺳﺎل ﺟﻠﻮﺗﺮ از ﺧﻮد را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﺎ ﮔﺮدشﻫﺎي ﺑﺎ زاوﯾﻪ ‪ 75‬درﺟﻪاي ﻣﻮﺷﮏ ﯾﺎ ﺗـﻮپ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﻗﻔﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺎد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن وﻗﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ در ‪ 1976‬ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ‬
‫درﺟﻪاي از ﻣﻬﺎرت رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ اﺳﻄﻮرهاي اﺳﺮاﺋﯿﻞ را در ﻣﺎﻧﻮرﻫﺎي‬
‫آﻣﻮزﺷﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽدادﻧﺪ و ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل اﯾﻦ داﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺑﺎﻻﯾﯽ از داﻧﺶ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ را ﺑﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن در ﺑـﻪ ﮐـﺎرﮔﯿﺮي اﯾـﻦ ﺳـﻼح‬
‫ﻣﺪرن را ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻇﺮف ‪ 5‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﭘﻨﺞ ﻫﺪف را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﺑـﺎ ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي‬
‫ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻫﺪف ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻨﻬﺪم ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬دو ﻫﻔﺘـﻪ ﺑﻌـﺪ از‬
‫‪3‬‬
‫اﯾﻦ اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﻣﯿﮓ‪ 25 -‬روﺳﯽ ﻣﺪل آر در ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ اف‪ 14-‬ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در آزﻣﺎﯾﺶ دﯾﮕﺮي ﯾﮏ اف‪ 14-‬ﻫﻢزﻣﺎن ﭼﻬﺎر ﻓﺎﻧﺘﻮم را ﺷﮑﺴﺖ داد و در دهﻫﺎ آزﻣـﺎﯾﺶ‬
‫‪4‬‬
‫دﯾﮕﺮ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻣﻮرد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪14 -‬از اف‪ 5 -‬و اف‪ 4 -‬ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺨﻮردﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ .233‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻧﻬﺎﺟﺎ اﯾﻦ واﻗﻌﻪ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.260‬‬
‫‪ .3‬ﺟﻬﺎن ﭘﻨﺎه ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺟﻨﮓاﻓﺰار‪ ،‬اف‪ 14‬ﺷﮑﺎرﭼﯽ اﻓﺴﺎﻧﻪ اي‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،48‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.19‬‬
‫‪ .4‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،199‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.4‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 36‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 1 -6‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﭼﺎﻻك در ﺣﺎل ﺷﻠﯿﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺎورﯾﮏ‬

‫اﮐﻨﻮن ﻗﻘﻨﻮس ﺑـﻪ ﭘـﺮواز درآﻣـﺪه و دﯾﮕـﺮ ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ ﻫـﺎ ﻫـﻢ ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺮﮐﺖ آن ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎر ﺑﺎ اف‪ 14-‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﯿﺶ از ﻣﻬﺎرت ﻧﯿﺎز ﺑﻪ داﻧـﺶ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 20 ،14-‬ﺳﺎل زودﺗﺮ از ﻣـﺮدم ﻋـﺎدي ﻓـﻦ اﺳـﺘﻔﺎده از ﮐـﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﺷﺨﺼـﯽ‬
‫‪1‬‬
‫را آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ آن ﺳﻮي داﺳﺘﺎن‪ ،‬روسﻫﺎ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﯾﻞ اف‪ 14-‬ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺮان ﺑﻪ ﭘﺮوازﻫﺎي‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﯽدادﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ در ﻣﺮداد ‪ 1355‬ﯾﮏ اف‪ 14-‬اﯾﺮاﻧﯽ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 25 -‬را‬
‫از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر دور ردﯾﺎﺑﯽ ﮐﺮده و در ارﺗﻔﺎع ‪ 65‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ دو ﻣﺎخ ﺑﺮ روي آن‬
‫ﻗﻔﻞ راداري اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺗﮑﺮار اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 25 -‬دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪.4-‬اﯾﯽ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ روسﻫﺎ ﮐﻠﯿﻪ ﭘﺮوازﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﺧﺎك‬
‫اﯾﺮان ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﻠﯿﻖ درآورﻧﺪ‪ .‬ﺷﻌﺎع ﻋﻤﻞ اف‪ 14-‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺗﻨﻬﺎ دو ﺗﺎ ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ‬
‫اف‪ 14-‬ﺑﺎ رادارﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﻞ ﺧﺎك اﯾﺮان ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﯾﮑﯽ از ﻧﻘﺺ ﻫﺎي اف ـ ‪ ،14‬ﺧﻔﮕﯽ ﻣﻮﺗﻮر آن در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ از‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف ـ ‪ 14‬در ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ در اﯾﻦﺑﺎره ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﮔﻔﺖ‪» :‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎق در ﺳﺎل ‪) 1355‬اﺣﺘﻤﺎﻻً در ﻣﺎه اردﯾﺒﻬﺸﺖ‬
‫و ﻣﺎه آﺑﺎن( ﺳﺒﺐ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ دو ﻓﺮوﻧﺪ اف ـ ‪ 14‬ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺷﺪ«‪.‬‬
‫| ‪37‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫اﯾﺮان ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮاي اف‪ 714 ،14-‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻣﻮﺷـﮏ ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ ﺳـﻔﺎرش داد ﮐـﻪ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ‬
‫ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 284‬ﻓﺮوﻧﺪ آنﻫﺎ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺷـﺪﻧﺪ‪1 .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﯾـﺮان ﺑﺨـﺶ ﺑﺰرﮔـﯽ از‬
‫‪ 800‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﺳﻔﺎرش داده ﺷﺪه ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در اوت ‪) 1976‬ﻣﺮداد ‪ (1355‬آﻣﺮﯾﮑﺎ رﺳﻤﺎً ﺑﺎ ﻓﺮوش ‪ 160‬ﻓﺮوﻧﺪ اف ـ ‪ 16‬ﺑﻪ ارزش ‪3/4‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد اﮔﺮﭼﻪ اﮐﺜﺮ ﺳﻨﺎﺗﻮرﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﺮارداد ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﺑﻮد اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1979‬ﺗﺎ ‪1358)1983‬ﺗﺎ ‪ (1362‬ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺤﻮﯾﻞ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫آﻣﺎرﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﺎل ‪ 24‬ﻫﺰار آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ و ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻣﻮر ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫در اﯾﺮان ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در آﺑﺎن ‪) 1355‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ (1976‬ﯾﮏ اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﻣﺴـﯿﺮ ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪﺗﺮ ﺷـﺪن‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﺎه را ﺗﻀـﻌﯿﻒ ﮐـﺮد‪ .‬ﺑـﺎوﺟﻮد ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﻫـﺎي ﺷـﺎه از ﻧﯿﮑﺴـﻮن‪ ،‬ﮐـﺎرﺗﺮ از ﺣـﺰب‬
‫دﻣﻮﮐﺮات‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺷـﺪ‪ .‬ﮐـﺎرﺗﺮ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﭘﺎﯾﺒﻨـﺪي ﻧﺴـﺒﯽ ﺑـﻪ ﺑﺮﺧـﯽ ﺷـﻌﺎرﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺻﺎدرات اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻫﺎي دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﺮان را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮد‪ .‬او ﮐﻞ ﺳﻘﻒ ﻓﺮوش‬
‫ﺳﻼح ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ را ‪ 8/6‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد در ﺳـﺎل اﻋـﻼم ﮐـﺮد و ﻣﺠـﻮز ﻓـﺮوش ﻫﻔـﺖ ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫‪2‬‬
‫آواﮐﺲ و ﭼﻬﻞ ﻓﺮوﻧﺪ اف ـ ‪ 16‬ﺑﻪ اﯾﺮان را ﻟﻐﻮ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺷﺎه‪ ،‬زاﻫﺪي )ﺳﻔﯿﺮ اﯾﺮان در آﻣﺮﯾﮑﺎ( و ﻃﻮﻓﺎﻧﯿﺎن اﻓﺴﺮ ارﺷﺪ ﺧﺮﯾﺪ اﺳﻠﺤﻪ اﯾﺮان از ﭘﺎي‬
‫ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﮐﻨﮕﺮه و ﻻﺑﯽﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﮐﺎرﺗﺮ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ رﻓﺘﺎر ﺧﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎل ‪1356‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺎرﺗﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻓﺮوش ﺑﯽ ﺣﺴﺎب ﺳﻼح ﺑﻪ اﯾـﺮان ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﮐﻤﯿﺘـﻪ رواﺑـﻂ ﺧـﺎرﺟﯽ‬
‫ﺳﻨﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺰ در ﺗﯿﺮ ﻣﺎه ‪ 1356‬در ﮔﺰارﺷﯽ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺑﯽﺳـﺎﺑﻘﻪ ﺳـﻼح ﺑـﻪ اﯾـﺮان‬
‫ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮي در ﺣﮑﻮﻣﺖ اﯾﺮان ﭘﺪﯾﺪ آﯾـﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ اﺣﺴﺎﺳـﺎت ﺿـﺪ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ )ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻫﻤﮑﺎري ﻧﻈﺎﻣﯽ و اﻣﻨﯿﺘﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ و دوﻟﺖ اﯾﺮان( ﺻﻮرﺗﯽ ﺟﺪي ﺑـﻪ ﺧـﻮد‬
‫ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ 21 ،Military.blogfa.com .1‬ﺧﺮداد ‪.1385‬‬

‫‪ .2‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.272‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 38‬‬

‫ﻃﯽ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 52‬ﺗﺎ ‪ 56‬ﻣﯿﺰان ﻓﺮوش ﻧﻈﺎﻣﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﻪ ‪ 16/2‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪه‬
‫ﺑﻮد‪) .‬اﯾﻦ رﻗﻢ از ‪ 1/4‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر در ﺳﺎل ‪ 51‬ﺑﻪ ‪ 9/4‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر در ﺳﺎل ‪ 56‬رﺳﯿﺪه ﺑﻮد(‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﺮان در آن زﻣﺎن ‪ 40‬درﺻﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﻮد را ﺻﺮف ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ و اﻣﻨﯿﺘﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻓﺮد ﻫﺎﻟﯿﺪي ‪ 1‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎب دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري در اﯾﺮان ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﺑــﯿﻦ ﺳــﺎلﻫــﺎي ‪ 1953‬ﺗــﺎ ‪ 1970‬ﻣﺨــﺎرج ﻧﻈــﺎﻣﯽ اﯾــﺮان از ‪ 67‬ﻣﯿﻠﯿــﻮن دﻻر ﺑــﻪ ‪884‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑـﯿﻦ ﺳـﺎل ﻫـﺎي ‪ 1970‬ﺗـﺎ ‪ 1977‬ﺑـﺎز ﺑـﺎ ﻫﻤـﺎن ﻧﺴـﺒﺖ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺑـﻪ ‪9/4‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿــﺎرد دﻻر )‪ 9‬درﺻــﺪ ﺗﻮﻟﯿــﺪ ﻧﺎﺧــﺎﻟﺺ ﻣﻠــﯽ( رﺳــﯿﺪ‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨــﻪ ﻧﻈــﺎﻣﯽ اﯾــﺮان در ﺳــﺎل‬
‫‪2‬‬
‫‪ 1976‬ﻣﻌﺎدل ﭼﯿﻦ و ‪ 8‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺮاق ﺑﻮد«‪.‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮔﺴﺘﺮده اﯾﺮان و آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻃﺮح ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ "ژن ﺳﯿﺎه" ﺑـﻪ راﺳـﺘﯽ‬
‫روس ﻫﺎ را ﮐﻼﻓﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﯾﺮان رﺳﻤﺎً ‪ 16‬ﻓﺮوﻧﺪ آر‪.‬اف‪) 4-‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ( در اﺧﺘﯿﺎر داﺷـﺖ اﻣـﺎ‬
‫ﻋﻤﻼً ‪ 22‬ﺗﺎ ‪ 25‬ﻓﺮوﻧﺪ آر‪.‬اف‪ 4-‬در اﯾﺮان ﺑﻮد ﮐـﻪ از ‪ 1971‬ﺗـﺎ ‪ 1976‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ و آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ در ﺧﺎك ﺷـﻮروي ﻣـﯽﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ‪ 3 ،‬اﻣـﺎ ﺳـﻘﻮط ﯾـﮏ ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫آر‪.‬اف‪ 4-‬در ‪ 1973‬و ﯾﮏﻓﺮوﻧﺪ آر‪.‬اف‪ 4-‬در ‪ 1976‬و دوﻓﺮوﻧﺪ آر‪.‬اف‪ 5-‬در ﻫﻤـﺎن ﺳـﺎل ﻫـﺎ و‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮج اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻣﺮدم ﻋﻠﯿﻪ رژﯾﻢ ﺷﺎه ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭘﺮوژه ﻣـﺬﮐﻮر‬
‫رﺳﻤﺎً در اواﺧﺮ ‪ 1978‬ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد‪ .‬ره ﮔﯿﺮي ﻣﺠﺪد ﯾﮏ ﻣﯿـﮓ‪ 25-‬ﺷـﻮروي در اﮐﺘﺒـﺮ ‪1978‬‬
‫)ﻣﻬﺮ ‪ (1357‬و ﻗﻔﻞ ﺷﺪن ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﺮ روي آن )ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﺮوج ﻣﯿﮓ ﻣـﺬﮐﻮر از ﻣـﺮز‬
‫اﯾﺮان ﺷﻠﯿﮏ ﻧﺸﺪ( ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ روس ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﻗﺪام اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﯾـﺮان ﺧﺎﺗﻤـﻪ دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﺒﺮد اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر )ﻋﻤﻼً ‪ 3‬ﮐﺸﻮر!( ﭘﺲ از ‪ 15‬ﺳﺎل ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪۱. FRAD HOLLIDY‬‬

‫‪ .2‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري در اﯾﺮان‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.79‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺟﻨﮓاﻓﺰار‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺷﮑﺎرﭼﯿﺎن ﺳﮑﻮت ‪،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،40‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.63‬‬
‫| ‪39‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت اﯾﺮان و ﻋﺮاق‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ‪ 3‬ﻫﺰار ﺳﺎل ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﯾﺮان ﻗﺒﻞ از ﻣﺎدﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﻮر ﻣـﺎ ﻫﻤـﻮاره‬
‫در ﮐﻨﺎر ﻫﺠﻮم اﻗﻮام ﺑﺪوي و ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺪوي ﺷﺮﻗﯽ ﺑﺎ ﺣﻤـﻼت ﺷـﺪﯾﺪ و ﺳـﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘـﻪ از ﻣـﺮز‬
‫ﻏﺮﺑﯽ روﺑﺮو ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﮑﺎرﻫﺎي ﺧﻮﻧﯿﻦ ارﺗﺶ اﯾﺮان ﺑﺎ واﺣـﺪﻫﺎي زره ﭘـﻮش آﺷـﻮرﯾﺎن و‬
‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ‪ 700‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ روم و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﻼت اﻋﺮاب و ﻫﺠﻮم ﻋﺜﻤﺎﻧﯿـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮل ‪ 300‬ﺳﺎل ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ از ﻣﺮزﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﯿﺎن رودان )ﻋﺮاق ﮐﻨـﻮﻧﯽ( اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺤﻼل اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ‪ 1338‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤـﺮي )‪ (1920‬ﺳـﺒﺐ اﯾﺠـﺎد دوﻟﺘـﯽ ﺗﺤـﺖ‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻋﺮاق در ﻣﺮز ﻏﺮﺑﯽ اﯾﺮان ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘـﺪاي ﺗﺎﺳـﯿﺲ‬
‫اﯾﻦ دوﻟﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﻞ ﻧﺸﺪه ﻣﺮزي ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر اﯾﺠﺎد ﺷﺪ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﻗـﺪرت‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻧﮕﻠﯿﺲ در دﻫﻪ ‪ 30‬ﻣﯿﻼدي ﻣﺠﺎل ﺑﺮوز ﻧﯿﺎﻓﺖ اﻣﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪاي ﺑﺮاي ﺗﺠﺎوزﻫﺎي ﮔـﺎه‬
‫و ﺑﯿﮕﺎه ﻋﺮاق ﺷﺪ‪ .‬ﮐﻮدﺗﺎﻫﺎي ﭘﯽ در ﭘﯽ در ﻋﺮاق ﮐﻪ در آﺧـﺮﯾﻦ ﻣـﻮرد ﺑـﻪ روي ﮐـﺎر آﻣـﺪن‬
‫ﺣﺴﻦ اﻟﺒﮑﺮ و ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻌﺎون ﺟـﺎه ﻃﻠـﺐ او ﺻـﺪام ﺣﺴـﯿﻦ اﻧﺠﺎﻣﯿـﺪ‪ ،‬ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ‬
‫درﮔﯿﺮيﻫـﺎي ﻣـﺮزي ﺑـﯿﻦ دو ﮐﺸـﻮر ﻫﺮﮔـﺰ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﮐﺎﻣـﻞ ﻗﻄـﻊ ﻧﺸـﻮد‪ .‬ﺣﻤﺎﯾـﺖ اﺗﺤـﺎد‬
‫ﺟﻤﺎﻫﯿﺮﺷﻮروي از دوﻟﺖ ﻋﺮاق در دﻫﻪ ‪ 60‬ﻣﯿﻼدي ﺳﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ اﯾـﻦ دوﻟـﺖ ﺑـﻪ ﺣﻤـﻼت‬
‫ﻣﺮزي ﻣﺤﺪود ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان اﻗﺪام ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻤﻼت در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﻣﺸﺖ آﻫﻨﯿﻦ اﯾﺮان )ﺑﻪ وﯾـﮋه‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ( ﭘﺎﺳﺦ داده ﺷﺪ و ﻋﺮاق ﮐﻪ درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺒﺎن ﮐُﺮد ﺧﻮد ﺑـﻮد‬
‫در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﭼﺎره ﮐﺎر را در ﺻﻠﺢ ﺑﺎ اﯾﺮان دﯾﺪ‪ .‬در ‪1975‬در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﻟﺠﺰاﯾﺮ دو ﻃـﺮف ﺗﻮاﻓـﻖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ اﻣﻀﺎي ﻣﻌﺎﻫﺪهاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎن اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮز دو ﮐﺸﻮر اروﻧﺪ رود )ﺧـﻂ‬
‫ﺗﺎﻟﻮگ( و ﻧﺤﻮه ﮐﺸﺘﯽراﻧﯽ در آن ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺻﺪام ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل او ﻧﺒﻮده و اﻗﺘﻀﺎي ﺷﺮاﯾﻂ او‬
‫را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ روسﻫﺎ در اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ارﺗﺶ ﻋﺮاق را ﮐﻢ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﻋﺰام راﯾﺰﻧﺎن ﺧﻮد در ﮐﻨﺎر ﻫﺰاران ﺗﺎﻧﮏ ﺗﯽ‪ ،55-‬ﺗﯽ‪ 62-‬و‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 40‬‬

‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﯿﮓ‪ ، 21-‬ﺳﻮﺧﻮي‪ 7-‬و ﺗﻮﭘﻮﻟﻮفﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ارﺗﺶ را‬
‫)ﺑﺮاي روز ﻣﺒﺎدا( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﺷﻤﻦ ﺟﺪي ارﺗﺶ اﯾﺮان آﻣﺎده ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ‪.‬‬
‫روسﻫﺎ از اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 1356‬ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺗﺴـﻠﯿﺤﺎﺗﯽ ﻋـﺮاق را در ﮐﻨـﺎر ﻓﺮاﻧﺴـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮوش ‪ 240‬ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺟﺪﯾﺪ و ‪ 60‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﺑـﻪ ﻋـﺮاق‪ ،‬ﺧﺒـﺮ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﺑﺪي ﺑﺮاي اﯾﺮان ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪1-7‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﯿﮓ ‪ 23-‬ﻋﺮاﻗﯽ‬

‫ﻣﻌﻨﺎي اﯾﻦ اﻣﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﯽ دو ﺳـﺎل‪ ،‬ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق از ﻧﯿﺮوﯾـﯽ ﺑﺮﺧـﻮردار از‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻫـﺎي ﻧﺴـﻞ دوم )اﻧـﺪﮐﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻧﺴـﻞ ﺳـﻮم(‪ ،‬ﻣﺒـﺪل ﺑـﻪ ارﺗﺸـﯽ ﺑﺮﺧـﻮردار از‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻫﺎي ﻧﺴﻞ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻣﯿﮓ ﻫﺎي‪ 21 -‬ﺗﺤﻮﯾـﻞ داده ﺷـﺪه ﺑـﻪ ﻋـﺮاق‬
‫ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ رادارﻫﺎي ﻗﻮيﺗﺮ و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺑﺎ ﺑ‪‬ﺮد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿـﮓﻫـﺎي‪23 -‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﻫﺮاساﻧﮕﯿـﺰ ﻣـﯽﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﻫـﺪف اﺻـﻠﯽ آنﻫـﺎ ﻣﻬـﺎر اف ــ ‪ 4‬ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﮔـﻞ ﺳﺮﺳـﺒﺪ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻫﺎي ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﯿﮓ ـ ‪ 25‬و ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﻓﺎﮐﺲ ﺑﺖ )ﺧﻔـﺎش روﺑـﺎه( ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻫﮑﺎرﻫﺎي ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻮروي در آن ﺳﺎل ﻫـﺎ ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ در‬
‫ارﺗﻔﺎع ‪ 90‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 3500‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ﻣﯽ رﺳﯿﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫| ‪41‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻮﺷﮏ ﻫﺎي ﻫﻮا ﺑﻪ ﻫﻮا ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ اﮔـﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫دﺷﻤﻦ از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ آن ﻣﻮﺷﮏ ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻮﺷﮏ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻓـﺎﮐﺲ ﺑـﺖ ﻧﻤـﯽ رﺳـﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 5/5‬ﻣﺎخ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﺎره ﮐﺎر ﺑﻮد‪.‬‬
‫روس ﻫﺎ ﺑﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﺮاي ﺗﺤﻮﯾﻞ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﺎي ﺟﺎه ﻃﻠﺐ ﺗﺤﻤﯿـﻞ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و در ﮐﻤﺎل ﻧﺎﺑﺎوري‪ ،‬ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﺎ ﻫﻤـﻪ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﯿـﮓ ﻫـﺎ رﺳـﻤﺎً از ﻣﯿـﮓ ﻫـﺎي‬
‫ﺷﻮروي در زﻣﯿﻨﻪ ﻓﻨﺎوري اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﻫﻮاﯾﯽ ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺮار ﺷﺪ ﮐـﺎرﺑﺮي و‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ راﯾﺰﻧﺎن روس اﻧﺠـﺎم ﺷـﻮد‪ .‬از ﻫﻤـﻪ ﺑـﺪﺗﺮ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺮاق ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺬﯾﺮاي ‪ 12‬ﻫﺰار راﯾﺰن)ﻣﺴﺘﺸﺎر ﻧﻈـﺎﻣﯽ( ﻫـﻮاﯾﯽ روس )ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﻧﻔـﺮات‬
‫ﻗﺒﻠﯽ( ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻏﺎز اﻧﻘﻼب و آﺧﺮﯾﻦ آﻣﻮزشﻫﺎ‬
‫ﺳﺎل ‪ 56‬را ﻣﯽﺗﻮان آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺎل آﻣﻮزش ﻫـﺎي ﺑـﺎ ﮐﯿﻔﯿـﺖ ﺑـﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن اﯾﺮاﻧـﯽ ﻗﺒـﻞ از‬
‫اﻧﻘﻼب داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﻓﺰاﯾﺶ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻣﺮدﻣﯽ در اﯾﺮان از اواﺧﺮ ﺳـﺎل ‪ 1356‬آﻏـﺎز و در‬
‫ﺳﺎل ‪ 57‬ﺑﻪ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﺮدﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﮐﻮرﺗﺮﯾﻦ و ﺧﻮش ﺑﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ اﻓـﺮاد ﻧﻤـﯽ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ‬
‫ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي آن را ﻧﻔﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻫﺎ دﯾﮕﺮ اﯾﺮان "ﺟﺰﯾـﺮه ﺛﺒـﺎت" ﻧﺒـﻮد و دﻟﯿﻠـﯽ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ رژﯾﻤﯽ ﺑﺎ آﯾﻨﺪه ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻓﻨّﺎوري ﻫﺎ و آﻣﻮزش ﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫را ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ اﯾﺮان ﻫﻨﻮز ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ را ﺻﺮف ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮد ﻣﯽﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﺮان در‬
‫آن ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﻫﺮ ﺧﻠﺒﺎن ﺧﻮد ‪ 1/5‬ﺗﺎ ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻣـﯽﮐـﺮد‪ .‬در ﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﺶ در ﺧﺎرﮐﻒ )ﺷﻮروي( در ﺣﺪ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻫﺰار دﻻر ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻋﺮاق و اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬـﺎن ﺳـﻮم در ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎي‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻮد‪ ،‬آن ﻫﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ رﻗﻤﯽ ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ ﺟﻨﮕﻨﺪه )در آن ﺳﺎل ﻫﺎ ‪ 1/5‬ﺗﺎ‬
‫‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﻗﯿﻤﺖ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻫﺎي ﺳﺒﮏ و ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻮد( را ﺻﺮف ﺗﻨﻬﺎ آﻣـﻮزش ﯾـﮏ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺷﺘﺒﺎه دﯾﮕﺮ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﮔﺰﯾﻨﺶ ﻫﺎي اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺳﺨﺖ ﺑﺮاي داوﻃﻠﺒﺎن ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ ﺑـﻮد‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻫﻮش و اﺳﺘﻌﺪاد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮاي ﺣﺰب ﺑﻌﺚ در ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻌﺪ از "وﻓﺎداري" ﻗـﺮار‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،222‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.12‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 42‬‬

‫داﺷﺖ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺣﺪاﻗﻞ در اﺑﺘﺪاي ﮐـﺎر و درﺟـﺎت ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﻟﺰوﻣـﯽ ﺑـﻪ اﺑـﺮاز‬
‫وﻓﺎداري ﺑﻪ ﺷﺎه ﻧﻤﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در درﺟﺎت ﺑﺎﻻﺗﺮ ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﻇﺎﻫﺮ ﺿﺮوري ﺑﻮد‪.‬‬
‫ِﻓﺮِد ﻫﺎﻟﯿﺪي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﯿﭻ ژﻧﺮال ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺪون اﺟﺎزه ﺷﺎه ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﯿﺎﯾﺪ و‬
‫ﺑﺎ ژﻧﺮال اﯾﺮاﻧﯽ ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺷﺎه ﺑﻪ اﻓﺴﺮان ﺧﻮد اﻣﺘﯿﺎزات ﻣﺎدي ﻓﺮاواﻧﯽ اﻋﻄﺎ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﻫﻤﻮاره ﻣﻮاﻇﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺸﻮد ﻫﻤﻪ ﺑﻪ او واﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﺘﮕﯿﺮي در ردهﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﻧﺒﻮد و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭘﺲ از‬
‫ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب ‪ ،57‬دهﻫﺎ ﻫﺰار درﺟﻪدار و اﻓﺴﺮ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺟﺰو اوﻟﯿﻦ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﻣﻠﺤﻖ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل در ﺳﺎل ‪ 56‬ﻫﻨﻮز ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ آﯾﻨﺪه ﻋﺮاق ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ دوره ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﯿﮓﻫـﺎي ﻏﻨﯿﻤﺘـﯽ و ﯾـﺎ‬
‫ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺛﺎﻟﺚ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 4‬ﻫـﺰار دﻻر‬
‫ﺑﻪ دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ روش ﻫﺎي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﯿﮓ )ﮐﻪ ﺗﻮﺳـﻂ اﺳـﺮاﺋﯿﻞ‬
‫در اﺧﺘﯿﺎر اﺳﺘﺎد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ ‪ 1973‬ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻮد( را‬
‫ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺘﯽ دوره ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻫﺎ و ﺣﺘﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺗﺮاﺑﺮي را ﻣـﯽدﯾـﺪ و‬
‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﻗﺪرﺗﯽ ﺷﮕﺮف در ﺳﻄﺢ ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ارﺗﺶ ﻫﺎي ﺟﻬﺎن را داده ﺑـﻮد‪ .‬ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در ﺳﺎل ‪ 56‬ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ‪ 600‬ﭘﺮاﻧﻪ)ﺳﻮرﺗﯽ ﭘﺮواز( در روز ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ ﺳـﻪ‬
‫ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻮي ﺗﺮﯾﻦ ارﺗﺶ ﻫﺎي ﻋﺮب ﺑﻮد‪ .‬در آن ﺳـﺎل ﺗﻌـﺪاد ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺷـﮑﺎري و ﺑﻤـﺐ‬
‫اﻓﮑﻦ اﯾﺮان ﺑﻪ ‪ 2500‬ﻧﻔﺮ رﺳﯿﺪ‪ 2 .‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان از ﻧﻈﺮ ﻗﺪرت ﺟﺎ ﺑﺠﺎﯾﯽ ﭘﺲ از ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﺳﺮاﺋﯿﻞ در رده ﺳﻮم ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ و ‪ 80‬درﺻـﺪ ﻧﻔـﺮات ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ آن‪،‬‬
‫ﻫﺮ روز ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮان ﺑﺎ ‪ 70‬ﺗﺎ ‪ 80‬ﭘﺮاﻧﻪ روزاﻧﻪ در ﻫـﺮ ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬

‫‪ .1‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري در اﯾﺮان‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.76‬‬

‫‪ .2‬ﻋﻠﯽ ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪. 82‬‬
‫| ‪43‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬آﺳﻤﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ را ﭘﻮﺷﺶ داده و ﻗﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺳـﻮﺧﺖﮔﯿـﺮي ﻫـﻮاﯾﯽ در‬
‫‪1‬‬
‫آﺳﻤﺎن ﻋﺮاق‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺗﺎ ﻣﺮزﻫﺎي اردن و ﺳﻮرﯾﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠﻮ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﺮوان و ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ ﯾﺎ ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺘﻮان دو ﯾﺎ‬
‫ﺳﺘﻮان ﯾﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از ﮔﺬراﻧﺪن دورهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠﻮ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫)در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﺮﺧﯽ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠﻮ‬
‫اﻟﺰاﻣﺎً ﺳﺮوان ﻧﺒﻮد(‪.‬‬
‫در ﻣﺎﻧﻮر ﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك اﯾﺮان ﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ و ﻫﻤﺴـﺎﯾﮕﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻮرﻫـﺎي ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ ﺣﯿﺮت ﻫﻤﮕﺎن را ﺑﺮﻣﯽاﻧﮕﯿﺨﺖ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن اوﯾﺴﯽ در ﮔﻔﺖ و ﮔﻮﯾﯽ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺧـﺎﻃﺮات‬
‫ﺧﻮد در آن روزﻫﺎ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪» :‬ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ اﻧﻬـﺪام ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺟﻨﮕﻨـﺪه‬
‫ﻫﻨﺪي ﺑﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎن )ﻫﯿﺮو( ﻣﻌﺮوف ﺷﺪه و ﻫﻤﻮاره آﺳﺘﯿﻦ ﻫﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﺎﻻ ﻣـﯽزد در ﻧﺒـﺮدي‬
‫آزﻣﺎﯾﺸﯽ ﺑﺎ ﺳﺘﻮان ﺧﻠﺒﺎن )ﺷﻬﯿﺪ( اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﭼﻨﺎن اﺳﯿﺮ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰﻫﺎي اﯾـﻦ ﺧﻠﺒـﺎن ﺟـﻮان‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮد را ﺑﭙﺬﯾﺮد و ﺑﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ دادن آﺳـﺘﯿﻦﻫـﺎي ﺧـﻮد او را ﻗﻬﺮﻣـﺎن‬
‫واﻗﻌﯽ ﺑﺨﻮاﻧﺪ«‪.‬‬
‫در واﻗﻊ ده ﻫﺎ ﻋﺎﻣﻞ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻢ دادﻧﺪ ﺗﺎ ﻗﻮي ﺗﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺟﻬـﺎن ﭘـﺲ از‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺷﻮروي در آن ﺳﺎل ﻫﺎ ﺷﮑﻞ ﺑﮕﯿﺮد و اﻟﺒﺘﻪ ﺻﺪام و ﯾﺎراﻧﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ اﯾﻦ وﻗـﺎﯾﻊ‬
‫را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺷﯿﻨﯽ وﯾﺮاﻧﮕـﺮ ﺑـﻪ راﺣﺘـﯽ‬
‫ﯾﮏ ﮐﺸﻮري ﭼﻮن ﻋﺮاق را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان در ﺣﻘﯿﻘـﺖ در آن ﺳـﺎل ﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوي »ﮐُﺸﻨﺪه ‪ «2‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺣﺮﯾﻔـﯽ ﺑـﺮاي ﻧﺸـﺎن دادن ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﯽﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺿﺮﺑﺎت ﺟﺒﺮان ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺧﯿﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﻢ آﻣﺮﯾﮑـﺎ‪ ،‬ﮐﻮدﺗـﺎي ﻧﻘـﺎب و ﭘـﺎك‬
‫ﺳﺎزي ﻫﺎي اﻓﺮاﻃﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻮان آن را ﮔﺮﻓﺖ اﻣﺎ از اﯾﻦ ﺗﻮان آن ﻗﺪر ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﮐـﻪ از ﻣﻬـﺮ‬
‫‪ 59‬ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 9‬ﻣﺎه واﺣﺪﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق را ﺑـﻪ ﮐﻠـﯽ‬

‫‪ .1‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪۲. KELLER‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 44‬‬

‫از ﺗﻮان ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ آن ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ زﯾﺮ آب ﺑﺒﺮد و اﻗﺘﺼﺎد آن ﮐﺸـﻮر‬
‫را ﻓﻠﺞ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ روي »وﯾﻠﭽﺮ« ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ ﺑﻬـﺎي اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﺷـﻬﺎدت ﺑﺮﺧـﯽ از ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮان ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺮﮔﺮد ﺧﻠﺒﺎن روﺳﯽ اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1978‬در ﮔﺰارش ﺧﻮد ﻗﯿﺪ ﮐﺮد ﮐـﻪ‬
‫اف‪ 14-‬اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺮ روي درﯾﺎي ﺧﺰر در ارﺗﻔﺎع ‪ 65‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ 120‬ﺛﺎﻧﯿﻪ او را در رادار‬
‫و ﻗﻔﻞ ﻣﻮﺷﮏ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﮑﯽ ﺑﺮاي ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺟﻬـﺎن ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺣﺮﯾﻔـﯽ‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ در اﯾﺮان ﻃﺮف ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اي ﮐﺎش ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺠﺒﻮر ﺑـﻪ ﻧﺒـﺮد ﺑـﺎ آن ﻧﺸـﻮﻧﺪ‪) .‬اﯾـﺮان در‬
‫ﻃﻮل ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و اﺳﺘﺎد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﻈﯿﺮ روﺳﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺼﺮ و آﻟﻤـﺎن‬
‫ﺷﺮﻗﯽ روﺑﺮو ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از آن ﻫﺎ ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮ ﺟﺎه ﻃﻠﺒﯽ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﻋﺮاق ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ(‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اف‪ 14-‬ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ از رادار‬
‫و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺿﻌﯿﻒ ﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ اﻣﺎ ﮔﺰارش ﻫﺎ و ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪ ﺗﺸـﺨﯿﺺ دوﺳـﺖ از‬
‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬ﺟﻬﺖ و ﻧﻮع ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و ﺷﺎﻫﺪ اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﺪن ﺑﺴﯿﺎري از رﮐﻮردﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ اف‪ 14-‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﮏ ﭘﻬﭙﺎد آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ )آزﻣﺎﯾﺸﯽ( در ‪ 79‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪4/4‬‬
‫ﻣﺎخ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮﮔﺒﺎرﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮﺷﮏ ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ آن ﺑﻮد‪.‬‬
‫| ‪45‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫در اواﺳﻂ ﺳﺎل ‪ 1356‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﻗﻄﻌـﺎت ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اف ــ ‪ 16‬وارد اﯾـﺮان ﺷـﺪ و‬
‫ﺣﺘﯽ در ﭘﺎﯾﯿﺰ ﻗﺮارداد ﺧﺮﯾﺪ ﻫﻔﺖ ﻓﺮوﻧﺪ آواﮐﺲ اﯾﯽ‪ 3-‬دوﺑﺎره ﺑـﻪ ﺟﺮﯾـﺎن اﻓﺘـﺎد اﻣـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﻘﻼب در زﻣﺴﺘﺎن ‪ 56‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪.‬‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ در اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1978‬ﻗﺮارداد ‪ 70‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 14-‬دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ارزش ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر ﻟﻐـﻮ‬
‫ﮐﺮد‪ 1 .‬از ‪ 714‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﻮﺷﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺧﺮﯾﺪاري ﺷﺪه ﻧﯿﺰ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 284‬ﻓﺮوﻧﺪ آن ﺗﺤﻮﯾـﻞ اﯾـﺮان‬
‫‪2‬‬
‫ﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻋﻠﯽ ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪275.‬‬

‫‪ .2‬ده ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻗﺮار ﺷﺪ ‪ ،‬ﻣﺸﺎور ﮐﺎخ ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬ﻣﮏ ﻓﺎرﻟﯿﻦ در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﯽ ﭘﻨﻬﺎن و ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻀﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫ﻏﺮب در اﯾﺮان ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻮﺷﮏ ﻫﺎ را ﺗﺤﻮﯾﻞ اﯾﺮان دﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن‬
‫ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫| ‪49‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫آﺧﺮﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﻮان ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫ﺳﺎل ‪ 1357‬ﭼﻨﺪان ﺧﻮب ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ آﻏﺎز ﻧﺸﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻫﻨﻮز اﻋﺘﺮاﺿـﺎت ﻣﺮدﻣـﯽ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮي از ﻧﻈﺮ دوﻟﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻢﮐـﻢ ﻣـﺄﻣﻮران ﺳـﺎزﻣﺎن اﻣﻨﯿـﺖ و‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﮐﺰي اﻣﺮﯾﮑﺎ)‪ (CIA‬و ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﺑﺮون ﻣﺮزي اﻧﮕﻠﯿﺲ ‪ 1‬در ﻣـﯽﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎواك ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ آرام ﺑﻮدن اوﺿﺎع‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎه ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ آنﻫـﺎ‬
‫را ﻓﺮﯾﺐ داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﺷـﺎه ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮات ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن اﻗﺘﺼـﺎدي‪ ،‬ﮐﺸـﻮر را در ﻣﺴـﯿﺮ‬
‫ﺑﺤﺮاﻧﯽ از ﻧﻮع "ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪي" ‪ 2‬ﻗﺮار داده ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻘـﺪﯾﻨﮕﯽ ﻧﺎﺷـﯽ از ﻓـﺮوش دﻻر ‪7‬‬
‫ﺗﻮﻣﺎﻧﯽ در ﺑﺎزار ﺳﺒﺐ ﺗﻮرم دورﻗﻤﯽ ﻧﯿﺰ ﺷﺪه و در ﺣﻘﯿﻘﺖ واردات‪ ،‬ﺑـﻼي ﺟـﺎن ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ اوﺿﺎع ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎل ﻫـﺎي ‪ 53‬و ‪ 54‬ﭘﺮروﻧـﻖ و ﺧـﻮب ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﮐﺎرﺗﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﯿﮑﺴﻮن‪ ،‬ﺟﺮاﻟﺪﻓﻮرد و ﺟﺎﻧﺴﻮن )رؤﺳﺎي ﺟﻤﻬﻮري ﺳﺎﺑﻖ‬
‫و اﺳﺒﻖ آﻣﺮﯾﮑﺎ( در ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺷﺎه ﺑﯽ ﮔﺪار ﺑﻪ آب ﻧﻤﯽزد‪ ،‬ﺑﻪ وﯾـﮋه آﻧﮑـﻪ ﻫـﻢ‬
‫ﺳﻨﺎ و ﻫﻢ ﮐﻨﮕﺮه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮوش اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان "ﺣﺴﺎس" ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در آن ﺳﺎل ‪ 450‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﺣﺪود‪ 5‬ﻫﺰار ﺧﻠﺒـﺎن آﻣـﻮزش‬
‫دﯾﺪه در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪) .‬ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺮاﺑﺮي‪ ،‬ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺮﻧﺪه ﻫـﺎي اﯾـﻦ ﻧﯿـﺮو(‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ ‪ 290‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ‪ 279‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲ ‪ 511‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬آﻟﻤـﺎن ﻏﺮﺑـﯽ ‪ 484‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ و‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ‪ 471‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﻋﻀﻮ ﭘﯿﻤﺎن آﺗﻼﻧﺘﯿﮏ ﺷﻤﺎﻟﯽ )ﻧـﺎﺗﻮ(‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﯿﭻﮐﺪام ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﺗﻌﺪاد ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑـﻪ ‪900‬‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪(.‬‬
‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺮاق ﺑﺎ ‪ 339‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎ ‪ 30‬درﺻـﺪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان‬
‫داﺷﺖ و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﺻﻮﻻً ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در آن ﺳﺎل ﻫﺎ ﻋﺮﺑﺴـﺘﺎن ﺑـﺎ‬
‫ﺧﺮﯾﺪ ‪ 171‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣـﺪرن را ﭘﺎﯾـﻪﮔـﺬاري ﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬

‫‪۱. INTELEGENCE SERVICE‬‬

‫‪ .2‬ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﻪ در اﺛﺮ اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪﻫﺎ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻓﺰاﯾﺶ واردات ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ‬
‫اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 50‬‬

‫واﺿﺢ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻓﻘـﺪان ﺗﺸـﮑﯿﻼت و ﻧﻔـﺮات ﻣﻨﺎﺳـﺐ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ را ﻋﻤـﻼً ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل و ﭘﺮواز ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺪول زﯾﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﯾﺮان در ﻃﯽ ‪ 23‬ﺳﺎل ‪ 1954‬ﺗﺎ ‪ 1332) 1977‬ﺗﺎ ‪ (1356‬را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ دﻓﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر‬ ‫ﺳﺎل‬
‫ــ‬ ‫‪78‬‬ ‫‪1954‬‬
‫ﺣﺪود ‪ 200‬درﺻﺪ‬ ‫‪241‬‬ ‫‪1964‬‬
‫ﺣﺪود ‪ 250‬درﺻﺪ‬ ‫‪880‬‬ ‫‪1970‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪1065‬‬ ‫‪1971‬‬
‫‪29‬‬ ‫‪1375‬‬ ‫‪1972‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪1525‬‬ ‫‪1973‬‬
‫‪141‬‬ ‫‪3680‬‬ ‫‪1974‬‬
‫‪72‬‬ ‫‪6325‬‬ ‫‪1975‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪8925‬‬ ‫‪1976‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪9400‬‬ ‫‪1977‬‬

‫در اوج ﻗﺪرت‬

‫در ﻣﺎه ﻫﺎي ﻣﯿﺎﻧﯽ ‪ 1357‬ارﺗﺶ اﯾﺮان ﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ در اوج ﻗـﺪرت ﺑـﻮد‪ .‬ﺷـﻤﺎر‬
‫ﻧﻔﺮات ارﺗﺶ از ‪ 161‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 1349‬ﺑﻪ ‪ 413‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 57‬رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺳﺎل ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان ﺳـﻮﻣﯿﻦ ﻗـﺪرت ﻫـﻮاﯾﯽ ﺟﻬـﺎن از ﻧﻈـﺮ ﺗـﻮان ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﻮد‪.‬‬
‫ارﻗﺎم رﺳﻤﯽ ﺗﻌﺪاد ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻫﺎي اﯾﺮان )ﺑﺪون اﺣﺘﺴﺎب ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺗﺮاﺑـﺮي و ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ(‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽﺷﻮد ﺗﻌﺪاد اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ ﻣﺮﮐـﺐ از اف‪ ،14-‬اف ــ ‪ 4‬و‬

‫‪ .1‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري در اﯾﺮان‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.105‬‬

‫| ‪51‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫اف‪ 5-‬ﺣﺪود ‪ 450‬ﺗﺎ ‪ 456‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ 91 .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺗﺮاﺑﺮي ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﭘﻬﻦ ﭘﯿﮑـﺮ و ‪55‬‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮد )ﻣﺨﺼﻮص ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ( ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮي از اﯾﻦ ﯾﮕﺎن ﺑﺰرگ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽداد‪.‬‬
‫ﻏﻼم رﺿﺎ ﻋﻠﯽ ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎب »ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان«‪ ،‬ﻧﻔﺮات اﯾـﻦ ﻧﯿـﺮو را در‬
‫آن زﻣﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮح اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫»در ﺳﺎل ‪ 56‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﮐﺎرﮐﻨﺎن و ‪ 447‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻨﮕـﯽ‬
‫ﺑــﻮده اﺳــﺖ‪ .‬ده اﺳــﮑﺎدران ﺷــﮑﺎري ﺿــﺮﺑﺘﯽ ﺑــﺎ ‪ 190‬ﻫﻮاﭘﯿﻤــﺎي اف‪.4-‬دي و اﯾــﯽ‪ ،‬ﻫﺸــﺖ‬
‫اﺳﮑﺎدران ﺷﮑﺎري ﺑﺎ ‪ 166‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اف‪.5-‬اﯾـﯽ و اف‪ 4-‬اﺳـﮑﺎدران ﺷـﮑﺎري رهﮔﯿـﺮ ﺑـﺎ ‪79‬‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ ،14-‬ﯾﮏ اﺳﮑﺎدران ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺎ ‪ 14‬ﻓﺮوﻧﺪ آر‪.‬اف‪.4‬اﯾﯽ‪ ،‬دو اﺳﮑﺎدران ﺗﺎﻧﮑﺮ ﺗﺮاﺑﺮي‬
‫ﺑﺎ ‪ 13‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ‪ 707 -‬و ﻧﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ‪ ،747-‬ﭼﻬﺎر اﺳﮑﺎدران ﺗﺮاﺑـﺮي ﺑـﺎ ‪ 54‬ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫ﺳﯽ‪ ،130-‬ﯾﮏ اﺳﮑﺎدران ﺗﺮاﺑﺮي ﺑﺎ ‪ 18‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ ،27-‬ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ اﯾﺮوﮐﺎﻣﺎﻧﺪر و ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ‬
‫ﻓﺎﻟﮑﻦ‪ .20 -‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ‪ 129‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﺎﻟﮕﺮد )ﺟﻨﮕﯽ و اﻣﺪاد و ﻧﺠـﺎت( و ‪ 54‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫‪1‬‬
‫آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮي از اﯾﻦ ﻧﯿﺮو را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﯿﺰ ﺗﻮان اﯾﺮان در آن ﺳﺎل ﻫﺎ را ﻣﺮﮐـﺐ از ﭼﻬـﺎر ﮔـﺮدان اف‪ ،14-‬ده ﮔـﺮدان‬
‫اف‪ ،4-‬ده ﮔﺮدان اف‪ 5-‬و ﯾﮏ اﺳﮑﺎدران ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐـﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ ﺷـﺶ ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺣﺎﻟﺖ آﻟﺮت ‪ 2‬ﺑﻮد ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﮔﺮدان ﺗﺮاﺑﺮي راﻫﻮردي ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻨﺠـﺎه ﻓﺮوﻧـﺪ ﻫﺮﮐـﻮﻟﺲ )ﺳـﯽ‪ 130 -‬و دو ﮔـﺮدان‬
‫ﻣﺮﮐــﺐ از ﭼﻬــﺎرده ﻓﺮوﻧــﺪ ﺑﻮﺋﯿﻨــﮓ‪ 707 -‬و ‪ 747‬ﻧﯿــﺰ ﺳــﻮﺧﺖرﺳــﺎﻧﯽ و ﺗﺮاﺑــﺮي را اﻧﺠــﺎم‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪) .‬ﮔﺮدان ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﻋﻘـﺎب ﻫـﺎي اﯾـﺮان ﺗـﺎ اﻋﻤـﺎق ﺧـﺎك ﻋـﺮاق را‬
‫ﺑﻪﺳﺎدﮔﯽ ﻫﺪف ﻗﺮار دﻫﻨﺪ(‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪،‬ﭼﺎپ‬
‫اول‪،1393،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.108‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،238‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.10‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 52‬‬

‫در ﺳــﺎل ‪ 57‬ﻧﯿــﺮوي ﻫــﻮاﯾﯽ از ﭼﻬــﺎرده ﭘﺎﯾﮕــﺎه ﻫــﻮاﯾﯽ ﭘﯿﺸــﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ده ﭘﺎﯾﮕــﺎه ﮐﻤﮑــﯽ و‬
‫اﺿﻄﺮاري‪ ،‬ﭼﻬﺎرده ﺳﺎﯾﺖ ﺑﺰرگ راداري و ﺗﻮپ ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﭘﺪاﻓﻨﺪي اورﻟﯿﮑﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺷـﮏ ﻫـﺎي‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﺎوك و راﭘﯿﺮ ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻗﻄﻊ ﻫﻤﮑﺎري آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‬

‫ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ اﯾـﺮان را ﺗـﺮك‬
‫و ﺗﮑﻨﺴﯿﻦ ﻫﺎي ﺷﺮﮐﺖ ﻫﯿﻮز از ﻧﻘﻞ واﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮﺷﮏ ﻫﺎي ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺧﻮدداري ﮐﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻌﺪاد ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﻫﺎي ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان را ‪ 250‬ﻓﺮوﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺎ ‪ 500‬ﻓﺮوﻧـﺪ ذﮐـﺮ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎلآﻧﮑﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ‪ 714‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺧﺮاﺑﮑﺎري در اف‪ 14-‬از اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺗﺎ واﻗﻌﯿﺖ‬

‫اﯾﻨﮑﻪ آﯾﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﺧﺮوج از اﯾﺮان اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﺮاب ﮐﺮدن ﺗﺠﻬﯿﺰات و راﯾﺎﻧﻪﻫـﺎي‬
‫اف‪ 14-‬در اﯾﺮان ﮐﺮدهاﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺆاﻟﯽ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘـﯽ ﻣﺤﻘﻘـﺎن آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿـﺮ ﺗـﺎم‬
‫ﮐﻮﭘﺮ ﺑﻪ ﺟﻮاب ﻗﻄﻌﯽ ﺑﺮاي آن ﻧﺮﺳﯿﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔـﺎﻗﯽ ﺻـﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻧﮕﺎرﻧﺪه در ﭼﻨﺪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 14-‬ﻧﻈﯿﺮ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﻣﺴﺒﻮق‪ ،‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ و ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﺳـﯿﺪ ﻋﻠـﯽﻣﺤﻤـﺪ رﻓﯿﻌـﯽ اﯾـﻦ‬
‫ﺳﺆال را ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ از اﻓﺴﺮان ارﺷﺪ ﺧﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي را ﺷﻨﯿﺪهاﯾﺪ و ﯾﺎ ﺧﻮد ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻬﻪ‬
‫ﺷﺪهاﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﻧﺒﻮده و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق ﻣﺸﮑﻼت ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي اف‪ 14-‬در ﺳـﺎلﻫـﺎي اول ﭘـﺲ از‬
‫ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب را ﺑﻪ ﺧﺮوج آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ و ﻋﺪم آﺷﻨﺎﯾﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻨﯽ اﯾﺮان ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪه‬
‫ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪﺗﺪرﯾﺞ رﻓﻊ ﺷﺪ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪»:‬ﻣﻦ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻓﺮدي از ﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬

‫‪ .1‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﻤﮑﯽ ‪،‬ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺻﻠﯽ ﺑﻨﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﻮان از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﺎدر ﯾﺎ اﺻﻠﯽ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ‪،‬ﻋﻤﻞ ﻧﺸﺴﺘﻦ« در آن اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ‪ .‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺿﻄﺮاري ﻧﯿﺰ ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮاردي ﺑﺴﯿﺎر ﺿﺮوري )ﻋﺪم‬
‫اﻣﮑﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬﺎي اﺻﻠﯽ و ﮐﻤﮑﯽ( ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫| ‪53‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﻫﻔﺘﻢ ﺷﯿﺮاز ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ روﺑﻪرو ﻧﺸﺪم«‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﯿﻠﯽ و ﺳﺮﻫﻨﮓ رﻓﯿﻌﯽ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻣﺸـﮑﻼت‬
‫را ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﺎﺗﻤﺎم ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺮﺧﯽ آﻣﻮزشﻫﺎ و ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬از ورود‬
‫اف‪ 14 -‬ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﻨﻬﺎ دو ﺳﺎل ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ و ﺧﺮوج ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﮐﺎرﻣﻨﺪان ﮔﺮوﻣﻦ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺘﺎد ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ ﻣﺸﮑﻼت در ﺑﺨﺶ اف‪ 14 -‬و ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ را‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﻪ ﻫﻢ رﯾﺨﺘﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺐ در ارﺗﺶ در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 57‬و ‪ 58‬ﻣﯽداﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻔﺮات ﻓﻨﯽ در آن ﺳﺎلﻫـﺎ ﮐـﻢﮐـﺎري ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺧـﺮاب ﺷـﺪن ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات را ﺑﻪﭘﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫـﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻨﺪ درﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ ﺳـﻨﺪي ﻣﺒﻨـﯽ ﺑـﺮ ﺧﺮاﺑﮑـﺎري ﻋﻤـﺪي‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬

‫ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1357‬ﻣﺼـﺎدف ﺑـﻮد ﺑـﺎ ﺳـﻘﻮط ﺣﮑﻮﻣـﺖ ‪ 37‬ﺳـﺎﻟﻪ ﻣﺤﻤﺪرﺿـﺎ ﭘﻬﻠـﻮي و ﻧﮑﺘـﻪ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺼﻮر اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن‪ ،‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ زودﺗﺮ از ﺑﺴـﯿﺎري از‬
‫ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ اﻧﻘﻼب ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﻣﺒﺎرزات را ﺑﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي وﻓﺎدار ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺮﺧﯽ اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن )اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ( ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﻓﮑﺎر ﭼﭗﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ و‬
‫ﺣﺘﯽ ﻧﻔﻮذي‪ ،‬ﺟﺰو ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﻠﮑﻪ ﺑـﻪ ﮐـﻞ ارﺗـﺶ‬
‫ﺑﺪﮔﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و اﯾﻦ آﻏﺎزي ﺑﻮد ﺑﺮاي ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﮐﻨﺎر ﯾﮏ اﻧﻘﻼب ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﺎ ﺗﻔﮑﺮ دﯾﻨﯽ ﺑﺮاي ﻏـﺮب ﺧﻄﺮﻧـﺎك‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑﺎزﺧﺮﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﺸﺴـﺖ و‬
‫اﺧﺮاج ﺷﺪﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺟﺎزه ﭘﺮواز داده ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﭘﺮوازﻫﺎي روزاﻧﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ‪ 80‬ﺗﺎ‬
‫‪ 90‬درﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل در ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ )واﻗﻊ در ﺷﻬﺮ دزﻓﻮل( ﭘﺮوازﻫـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 54‬‬

‫در ﺻﻮرت ﺿﺮورت اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺮوازﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ ﻟﻐﻮ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﭘﺮوازﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ از‬
‫‪1‬‬
‫‪ 90‬ﭘﺮاﻧﻪ)ﺳﻮرﺗﯽ( در روزﺑﻪ ده ﭘﺮاﻧﻪ رﺳﯿﺪ و ﺳﻄﺢ اﯾﻤﻨﯽ ﭘﺮوازﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ اﯾﻤﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﺧﺮاﺑﮑﺎري ﺳﺒﺐ ﺷﺪ از اﺳﻔﻨﺪ ‪ 57‬ﺗﺎ ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 59‬ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ‪ ،‬ده ﻓﺮوﻧﺪ اف ـ ‪ 4‬و ‪ 16‬ﺧﻠﺒﺎن از ﺑﯿﻦ ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻨﺸﺄ رﺷﺎدت ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮاي ﮐﺸﻮر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ازﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻋﺒﺎس دوران و ﻋﻠﯽ اﻗﺒﺎﻟﯽ ﺑﺎ دﺳﯿﺴﻪ ﻋﺪهاي‪ ،‬ﺧﺎﺋﻦ و ﯾﺎ "ﺳﻠﻄﻨﺖﻃﻠﺐ" ﻣﻌﺮﻓﯽ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﭼﺮاﮐﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺟﺪﯾﺖ در ﮐﺎر و ﺗﺴﻠﻂ ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ﺑﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺧﻮد‪،‬در ﭘﺎﯾﺎن‬
‫دوره آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﻣﺪال‪ ،‬ﻧﺸﺎن و ﯾﺎ اﺳﻠﺤﻪ از ﻣﻘﺎﻣﺎت ارﺷﺪ رژﯾﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻣﺤﻤﺪ ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻨﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ و آزاده ﮐﺸﻮر درﺑﺎره آن روزﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﻢ از اوﺿﺎع ﺑـﻪ ﻫـﻢ رﯾﺨﺘـﻪ آﻧﺠـﺎ‬
‫ﻓﻬﻤﯿﺪم اﺻﻼً ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻫﻤﻪ را ﺧﺮاب ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺑﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪﻧﻔﺮي‬
‫از رده ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ ارﺗﺶ در ﺳﺘﺎد ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﻫﻤﺎن ﻫﺎ اوﺿﺎع را در ﮐﻨﺘﺮل دارﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮد را‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدم و ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ ،‬ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮو دو ﻣﺎه دﯾﮕﺮ ﺧﺒﺮت ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ«‪.‬‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان را رﻫﺎ ﮐﺮده و ﺑﺎوﺟﻮد ﺗﻌﻬـﺪي ﮐـﻪ در ﻗﺒـﺎل ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪﻫـﺎي‬
‫واﮔﺬارﺷﺪه داﺷﺖ ﺑﺮاي ﺗﻀﻌﯿﻒ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﯾﮏ ﺳﺮي اﻗﺪام ﺳﺎزﻣﺎنﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑـﺮاي ﺑـﺎزﭘﺲﮔﯿـﺮي‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪14-‬از اﯾﺮان و ﻓﺮوش آن ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗـﺎ ﯾـﮏﻗـﺪﻣﯽ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ و اﮔﺮ ﭘﺎﻓﺸﺎري ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ازﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻈﯿﺮ ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري و ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎﺑـﺎﯾﯽ‬
‫و ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً دوﻟﺖ ﻧﻮﭘﺎي اﻧﻘﻼب ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺧﺖ از ﺧﻄـﺮات ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﺑـﺎ‬
‫اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻫـﺪف آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از اﻧﺘﻘـﺎل اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ اﯾـﻦ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﻮروي و ﯾﺎ ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي آن ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺮان ﻋﻠﯿﻪ ﻧﺎوﮔﺎن درﯾﺎﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،249‬ﺑﺎﺑﮏ ﺗﻘﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.48‬‬

‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪) 12‬ﻧﻘﻞ از ﮐﺘﺎب ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي اﯾﺮان در ﺟﻨﮓ(‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺤﻤﺪ ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺻﺨﺮه ﻫﺎ‪،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻮره ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ ،1390‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.65‬‬
‫| ‪55‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴـﺒﻮق درﺑـﺎره ﻓـﺮوش ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي اف‪ 14-‬ﺑـﻪ ﮐﺸـﻮرﻫﺎي‬
‫ﻣﻨﻄﻘـﻪ در ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪاي ﺑــﻪ ﻧﮕﺎرﻧــﺪه ﮔﻔـﺖ‪» :‬در ﺳــﺎل ‪ 1358‬از ﮐﺸــﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﺴــﺘﺎن‪ ،‬اردن‪،‬‬
‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و ﻋﻤﺎن دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ اﻓﺮادي ﺑﺮاي ﺧﺮﯾﺪ اف‪) 14-‬ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ( ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ در ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﺷﯿﺮاز ﺑﻮدم و ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﻧﻔﺮات ﻓﻨﯽ ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﮕﺎه ﻣـﯽﮐـﺮدﯾﻢ و‬
‫ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﭼﺮا اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑﺎارزش ﺟﻨﮕﯽ را ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ؟«‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺎاﻣﯿﺪي آﻣﺮﯾﮑﺎ از ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ آﻣﻮزش ﻫﺎي درﯾـﺎﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑـﺎ‬
‫در "ﭘﻮﯾﻨﺖ ﻣﻮﮔﻮ" ‪) 1‬ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ( ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺿﺪ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ ﺟﺪﯾـﺪي ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ و رادار ﺗﺎﻣﮑﺖ اراﺋﻪ ﮐﻨﺪ آنﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻃﺮح ارﺗﻘﺎي اف‪14-‬ﻣﺪل ﺑـﯽ را در دﺳـﺘﻮر‬
‫ﮐﺎر ﻗﺮاردادﻧﺪ ﮐﻪ ‪ 200‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﺑﺮاي آنﻫﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪ در ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه آﻧﮑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﺮان ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺷﻠﯿﮏ ﯾﮏ ﻣﻮﺷـﮏ ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ از ‪ 212‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫ﯾﮏ ﻫﺪف ﭘﺮﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺑﺨﺶﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﻐﻮ ﻗﺮارداد ‪ 160‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 16 -‬را ﮐﻪ‬
‫‪ 140‬ﻓﺮوﻧﺪ آن آﻣﺎده ﺑﻮد و ﻟﻐﻮ ﻗﺮارداد ﺧﺮﯾﺪ آواﮐﺲ در ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻓﺮوردﯾﻦ‬
‫‪ 58‬ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺴﺌﻮﻻن اﯾﺮاﻧﯽ ‪ ،2‬ﺧﺒﺮ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻣﺎت واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑﻮد‪)،‬ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎ در زﻣﺎن ﺑﺨﺘﯿﺎر ﻟﻐﻮ ﺷﺪه ﺑﻮد( ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪراﺣﺘﯽ از ﺗﻌﻬﺪ ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ارﺳﺎل ﮐﺎﻻﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﻮل آن را ﻗﺒﻼً ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﻮدداري ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﻨﺘﺮل اوﺿﺎع ﻣﺎﻧﻊ ازﻫﻢﭘﺎﺷﯿﺪﮔﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪوﯾﮋه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن اﺻﻐﺮ اﯾﻤﺎﻧﯿﺎن ﮐﻪ از ‪ 57/12/06‬ﺗﺎ ‪ 58/05/24‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻧﻈﺎرت در ﺳﺘﺎد ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت درﺳﺘﯽ در ﺟﻬﺖ‬
‫ﺑﻬﺒﻮد اوﺿﺎع ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬اﻣﺎ آنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻨﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬روزي ‪ 50‬ﺧﻠﺒﺎن‬

‫‪۱. POINT MOGO‬‬

‫‪ .2‬ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻬﻨﺎم ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در ﮔﺬر ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﮐﺰ اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت‬
‫‪ 91‬و ‪.92‬‬
 ‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 56‬‬

‫ﺟﻮان و آﻣﺎده ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﮑﻠﯿﻔﺸﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد و اﺻﻼً ﭘﺮوازي اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺴﺌﻮﻻن ردهﺑﺎﻻي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﯾﺎ ﻓـﺮار ﮐـﺮده ﯾـﺎ ﺑﺎزﻧﺸﺴـﺘﻪ و ﯾـﺎ‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن رده ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﻈﻢ و اﻧﻀﺒﺎط ﻻزم را ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ 1 .‬ﺳـﺮﺑﺎزﻫﺎ از ﭘﺎدﮔـﺎن‬
‫ﻓﺮار ﮐﺮده و در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺗﻨﻬﺎ ده ﺳﺮﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد آن ﻫـﺎ ﻫـﻢ ﺗﻔـﺮﯾﺢ ﮐﻨـﺎن اﻧﺠـﺎم وﻇﯿﻔـﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻮان ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺜﻼً ﺑﺎ ﻧﻮك ﺳﺮﻧﯿﺰه روي ﺑﺪﻧـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﯾﺎدﮔـﺎري ﻣـﯽﻧﻮﺷـﺘﻨﺪ! در‬
‫ﻫﻤﺎن ﮔﯿﺮودار ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي از دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﮐﻪ از آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ ﮐﻤﮏ ﮐﻨـﯿﻢ‬
‫ﺗﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎه دوﺑﺎره اﻧﺴﺠﺎم ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﯿﺎورد‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮐﻤﯿﺘﻪ اي ﺗﺸـﮑﯿﻞ‬
‫ﺑﺪﻫﯿﻢ و ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺐ ﻫﺎ در ﺧﺎﻧـﻪ ﺑﺨـﻮاﺑﯿﻢ در ﻓﺮودﮔـﺎه ﭘﺴـﺖ ﻧﮕﻬﺒـﺎﻧﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ و از‬
‫ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﻌﺪادي ﺳﻼح را از اﺳﻠﺤﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﮔـﺮﻓﺘﯿﻢ و ﭼﻨـﺪ ﻣﺎﺷـﯿﻦ و ﺑـﯽ ﺳـﯿﻢ‬
‫دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ دﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ‪ 2 ،‬اﻣﺎ ﻋـﺪم ﭘـﺮواز ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ و ﯾـﺎ ﮐـﺎﻫﺶ‬
‫ﭘﺮوازﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ و ﯾﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ‪ 3‬ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺗﺮﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗـﺎت ﺑـﺮاي‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎق در ﮐﻨﺎر ﺧﺮاﺑﮑﺎري ﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻧﯿﺮو در ﺳﺎل ‪ 58‬ﺿﺮﺑﻪ زد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﮐﺸـﻮر ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ﻣﺸـﮑﻼت‬
‫دﺳﺖوﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽﻫﺎي ﻓﻨـﯽ و ﺟـﻮان ﺑـﻮدن آن و‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ در ﻃﯽ ‪ 10‬ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﺑﯿﺶ از ﺳﺎﯾﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎ در ﻣﻌﺮض آﺳﯿﺐ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﺳﯿﺪ رﺿﺎ ﭘﺮدﯾﺲ)ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﺎﺑﻖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ( دراﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﺳﺎل ‪ 58‬ﺑﯿﺶ از ‪ 8‬ﺳﺎﻧﺤﻪ ﻫﻮاﯾﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺑﻌﻀـﯽ از آنﻫـﺎ ﻋﻠـﺖ‬
‫ﺳﻮاﻧﺢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﮕﺮدﯾﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﺷـﺪ‪ .‬ﺗﻌﻤﯿـﺮات ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ و‬

‫‪ .1‬ﻣﺤﻤﺪ ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺻﺨﺮه ﻫﺎ‪،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻮره ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ .1390‬ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺻﺨﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪67‬‬
‫)اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺗﻌﺪادي از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ اول ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد(‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻫﻤﺎن‪ :‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 68‬و ‪.69‬‬
‫‪ .3‬اﺣﻤﺪ ﻣﻬﺮﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻮره ﻣﻬﺮ ‪،‬ﭼﺎپ اول ‪،1391،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.429‬‬
‫‪ .4‬ﺳﯿﺪ رﺿﺎ ﭘﺮدﯾﺲ ‪ ،‬در ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات اﯾﺮانﺳﺒﺰ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪،1388 ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.52‬‬
‫| ‪57‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﻏﺮب( و ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻮﻟﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﮑـﻦ‬
‫رﺳﯿﺪه ﺑﻮد«‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻫﺸﺖ ﺣﺎدﺛﻪ‪ 8 ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎارزش ﻧﯿﺮو ﻧﯿﺰ از دﺳﺖ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﮔﺮد ﻣﺤﻤـﺪ ﻧـﻮژه در‬
‫‪ 25‬ﻣﺮداد ‪)1358‬در ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻼش ﺑـﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از ﺗﺼـﺮف ﭘـﺎوه ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﺿـﺪاﻧﻘﻼب‬
‫ﺟﺪاﯾﯽﻃﻠﺐ(‪ ،‬ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ ﺳﺘﻮان ﯾﮑﻢ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺸﯿﺮي ﻣﻮﺳﻮي‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮد ﻣﺤﻤﺪ ﻓـﺎﺗﺢ ﭼﻬـﺮ در‬
‫‪ 28‬ﻣﺮداد ‪ ،1358‬ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ ﺳﺮوان ﻣﺤﻤﺪ اﻣﺎم اوﻟﯿﻦ ﺷﻬﺪاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ‪58‬‬
‫)ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﺎﻧﺘﻮم( ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 2-2‬ﺷﻬﯿﺪ ﺳﺮﮔﺮد ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮژه‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 2-1‬ﺷﻬﯿﺪ ﺳﺘﻮاﯾﮑﻢ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺸﯿﺮي‬
‫در ﺣﺎدﺛﻪ دﯾﮕﺮي در ‪ 21‬دي‪ ،‬ﺳﺮوان ﭘﺮوﯾﺰ ﮐﯿﻬﺎن ﻧﮋاد و ﺳﺘﻮان ﯾﮑﻢ اﺣﻤﺪ ﺗـﻮﮐﻠﯽ ﻧـﮋاد‬
‫ﮐﺮﻣــﺎﻧﯽ در ﭘــﺮواز اﺳــﮑﺮاﻣﺒﻞ ‪ 1‬در ‪ 81‬ﻣــﺎﯾﻠﯽ ﭘﺎﯾﮕــﺎه ﺑﻮﺷــﻬﺮ ﺑــﻪ دﻟﯿــﻞ ﻧــﺎﻣﻌﻠﻮﻣﯽ )اﺣﺘﻤــﺎﻻً‬
‫‪2‬‬
‫ﺧﺮاﺑﮑﺎري( دﭼﺎر ﺳﺎﻧﺤﻪ ﺷﺪه و اف‪ 4 -‬آنﻫﺎ ﺳﻘﻮط ﮐﺮده و ﻫﺮ دو ﺧﻠﺒﺎن ﺷﻬﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎدﺛﻪ دﯾﮕﺮي در ‪ 5‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ ،58‬ﯾﮏ آر‪.‬اف ‪. 4-‬اﯾﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺳﺮوان ﻣﻬـﺪي‬
‫ﻃﯿﺒﯽ ﺳﺮﺷﮑﯽ و ﺳﺘﻮان ﯾﮑﻢ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﮐﺎﻣﺮاﻧﯽ ﮐـﻪ ﻫـﺮ دو از ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ ﮔـﺮدان ‪11‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻪ ﭘﺮواز ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي آﻣﺎده در ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺎ واﮐﻨﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊ ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ اﺳﮑﺮاﻣﺒﻞ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‬
‫‪،‬ﭼﺎپ اول‪.1393،‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 58‬‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺣﺎل ﻋﮑﺲﺑﺮداري از ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﮐُﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻫـﻢ ﻣـﺒﻬﻢ‬
‫‪1‬‬
‫اﺳﺖ )ﺣﺎدﺛﻪ ﯾﺎ ﺑﺪي آبوﻫﻮا( ﺳﻘﻮط ﻧﻤﻮده و ﻫﺮ دو ﺧﻠﺒﺎن ﺷﻬﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻧﯿﺰ از دﺳﺖ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ازﺟﻤﻠﻪ ﺳﺮﻟﺸـﮑﺮ اﻣﯿـﺮ ﺑﻬﻤـﻦ‬
‫ﺑﺎﻗﺮي ﮐﻪ از ‪ 24‬ﻣﺮداد ‪ 58‬ﺗﺎ ‪ 27‬ﺧﺮداد ‪ 59‬ﺳﻤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ را ﺑـﺮ ﻋﻬـﺪه داﺷـﺖ‬
‫ﮐﺎري ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ او ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ وﺧﺎﻣﺖ اوﺿـﺎع را ﺑـﻪ اﻃـﻼع ﻣﺴـﺌﻮﻻن‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮو ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﯿـﺎت و ﮔـﺰارشﻫـﺎي دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق را ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫درﯾﮑﯽ از اﺳﻨﺎدي ﮐﻪ اﺧﯿـﺮاً ﺗﻮﺳـﻂ دﻓﺘـﺮ ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎي ﻧﻈـﺮي و ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت راﻫﺒـﺮدي‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه ﻣﺸﺨﺺﺷﺪه ﮐﻪ ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎﻗﺮي در ‪ 17‬ﺑﻬﻤـﻦ ‪ 1358‬در ﺟﻠﺴـﻪاي ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺳﭙﺎه‪ ،‬ارﺗﺶ و اﻋﻀﺎي ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﯽ دﻓﺎع ﺑﺮﮔﺰار ﺷـﺪ‪ ،‬ﮔـﺰارش ﮐـﺎﻣﻠﯽ از‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ اﯾﺮان داده اﺳﺖ‪.‬در اﯾﻦ ﮔﺰارش او ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰ‬
‫ﻧﯿـــﺮوي ﻫـــﻮاﯾﯽ ﻋـــﺮاق از ﭘـــﺎﯾﯿﺰ ‪ 1357‬ﺑـــﻪ ﺷـــﮑﺎريﻫـــﺎي ﺟﺪﯾـــﺪ‪،‬ﺗﻮان اﻧﺠـــﺎم‬
‫روزاﻧﻪ‪333‬ﭘﺮاﻧﻪ)ﺳﻮرﺗﯽ(‪ ،‬ﺿﻌﻒ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي راداري اﯾﺮان و اﻗﻼم ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ ﯾﺪﮐﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ اﺷـﺎره‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ وﻟﯽاﷲ ﻓﻼﺣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﻧﺪك ﺑﻮدن ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ‪،‬ﮐﺎﻫﺶ اﻧﻀﺒﺎط و ﺗﺤﺮك ﻧﯿﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ اﺷﺎرهﮐﺮده و‬
‫راهﺣﻞ را در ﻓﺮاﺧﻮان و اﺣﻀﺎر‪ 12‬دوره ﺳﺮﺑﺎزي ﻣﯽداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ‪،‬در اﯾﻦ ﺟﻠﺴﻪ )ﺷﻬﯿﺪ( دﮐﺘﺮ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﭼﻤﺮان وزﯾﺮ دﻓﺎع وﻗﺖ ﮐﺸﻮر اﺣﺘﻤﺎل‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﺮان را ﻧﺎﻣﺤﺘﻤﻞ داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﯿﻌﻪ ﻋﺮاق ﮐﻪ ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻫﺴـﺘﻨﺪ‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ‬
‫اول‪ ،1393،‬ﺻﻔﺤﻪ‪ 356‬ﺗﺎ‪ 357‬و ﺻﻔﺤﻪ ‪.255‬‬
 ‫| ‪59‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬اﻟﺒﺘﻪ در آن زﻣﺎن اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻈﺮ ﺷـﻬﯿﺪ ﭼﻤـﺮان ﻧﺒـﻮد ﺑﻠﮑـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻣﺴـﺌﻮﻻن ﺑـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺗﺶ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﻣﺮدم را ﻧﮕﺮان ﻧﮑﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎ روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻓﮑﻮري در اواﺧﺮ ﺧﺮداد ‪) 59‬وي ﺗـﺎ ‪ 21‬ﺷـﻬﺮﯾﻮر ‪60‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮد( ﻧﻮﯾﺪ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺑﻬﺘﺮي را ﻣﯽداد‪ .‬او ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮان ﺳـﻌﯽ ﮐـﺮد اﻓﮑـﺎر‬
‫اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻟﺰوم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 2-4‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﺷﻬﯿﺪﺟﻮاد ﻓﮑﻮري‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره‪ 2- 3‬ﺳﺮﻟﺸﮑﺮﺧﻠﺒﺎن اﻣﯿﺮ ﺑﻬﻤﻦ ﺑﺎﻗﺮي‬
‫ﺷﺸﻤﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب‬ ‫ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪرﻏﻢ اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺳﻌﯽ ﻓﺮاوان داﺷـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﻣﺠﻬـﺰﺗـﺮﯾﻦ‬
‫ﺑﺨﺶ ارﺗﺶ ﮐﻪ ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل ﺑﺪﻧﻪاش را ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺘﺨﺼﺺ‪ ،‬ﺑﺎاﻧﮕﯿﺰه و ﺟﻮان ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدادﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻈﻢ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻧﺪﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ده ﺳﺎل ﭼﺸﻢ و ﮔـﻮش ﮐﺸـﻮر ﺑـﻮد و ﺣﺘـﯽ‬
‫ﺧﺮاﺑﮑﺎريﻫﺎ و ﺑﯽﻧﻈﻤﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪﺳﺎدﮔﯽ آن را از ﭘﺎي درآورد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﺳـﺮﺗﯿﭗ‬
‫دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 58‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه وﻗﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ ﺧﻠﺒـﺎن ﺑـﺎﻗﺮي از‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎي رﺳﯿﺪه ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ دﺷﻤﻦ اﺻﻠﯽ اﯾﺮان در آن زﻣﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﻋـﺮاق در‬
‫ﺣﺎل ﺗﺤﺮﮐﺎت ﻏﯿﺮﻋﺎدي در ﻣﺮز اﺳـﺖ و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ دﺳـﺘﻮر ﻧﺒـﺮد اﻟﺒـﺮز را ﮐـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻧﻬﺎﺟـﺎ‬
‫ﺗﻬﯿﻪﺷﺪه ﺑﻮد در ﺣﻀﻮر ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك ارﺗﺶ )ﻣﺮﺣﻮم ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ ﻓﻼﺣﯽ( در ﺳﺘﺎد ﮐﻞ‬
‫ارﺗﺶ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻃﺮح ﺷﺒﺎﻫﺖ زﯾﺎدي ﺑﻪ ﻃﺮح زاﮔﺮس در زﻣﺎن ﺷـﺎه ﺳـﺎﺑﻖ داﺷـﺖ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﺪم ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﯽ دﻓﺎع ﺗﺎ ﺳﻪ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ از ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻋـﺚ ﻋـﺪم ﺑـﻪ‬
‫روز رﺳﺎﻧﯽ ﻃﺮحﻫﺎ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 60‬‬

‫ازﻃﺮﻓﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ دﻻﯾﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻣﺪاران ﺣﺮف ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن را ﻗﺒﻮل‬
‫ازآنﻃﺮف اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﺠﺰﯾﻪﻃﻠﺒﺎن در ﺳﺎل ‪ ،58‬اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن را ﻣﺘﻮﺟـﻪ اﻫﻤﯿـﺖ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪوﯾﮋه ﻗـﺪرت ﺿـﺪاﻧﻘﻼب در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻏـﺮب و ﺷـﻤﺎل ﻏـﺮب ﺳـﺒﺐ ﻣﺤﺎﺻـﺮه‬
‫ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎ و ﻧﻔﺮات ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﻌﺐاﻟﻌﺒﻮر ﺑﻮدن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳـﺮﯾﻊﺗـﺮﯾﻦ راه‬
‫اﻣﺪادرﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ ،14-‬اف‪ 4-‬و اف‪ 5-‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳـﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﺳﯿﺎوش ﻣﺸﯿﺮي درﺑﺎره آن روزﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬از اﺑﺘﺪاي ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان روزي ﺑﯿﻦ ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳﻮرﺗﯽ( داﺷـﺘﻨﺪ وﺿـﻤﻦ روﺷـﻦ‬
‫ﮐﺮدن ﻣﺴﯿﺮ ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﺷﺐ ﺑﺎ ﻣﻨﻮر‪ ،‬ﻣﻘﺪار زﯾـﺎدي راﮐـﺖ ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﺗﺠﺰﯾـﻪﻃﻠﺒـﺎن‬
‫ﻣﯽرﯾﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﺎﻣﻼً ﻓﻌﺎل اﯾﺮان در ﺳﺎل ‪58‬‬
‫و ﻧﯿﻤﻪ اول ‪ 59‬ﺑﻤﺎﻧﺪ«‪.‬‬
‫آﻣﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه اﺧﯿﺮ ﺗﻮﺳﻂ دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫـﺎي ﻧﻈـﺮي و ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت راﻫﺒـﺮدي ﻧﻬﺎﺟـﺎ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو در ﻣﺎهﻫﺎي ﭘﺮﺗﻼﻃﻢ آن دوران‪ 806 ،‬ﭘﺮاﻧﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﺮ ﻓـﺮاز‬
‫ﺿﺪ اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن در اﺳﺘﺎن ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﻧﺠﺎم داد ﺗﺎ اﯾﻦ اﺳـﺘﺎن اﯾﺮاﻧـﯽ ﻧﺸـﯿﻦ و ﻣﻘـﺪس ﻫﻤﭽﻨـﺎن‬
‫‪2‬‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎً از راﮐﺖ و ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮي ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻫﺪفﮔﯿﺮي داﺷﺘﻨﺪ‬
‫‪3‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﺑﯽاﻏﺮاق ﻫﺰاران ﺟﺪاﯾﯽﻃﻠﺐ و ﺿﺪاﻧﻘﻼب را ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي )از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻫﻤﺪان( ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑـﺎوﺟﻮد ﻣﺸـﮑﻼت‪،‬‬
‫آﻣﺎده ﺑﻮد و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﺶ آﻣﺎدهﺗﺮ‪ .‬وي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﺮ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ ‪ 30‬روز ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﻧﺸﺴﺖ‬

‫‪ .1‬اﻇﻬﺎرات ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪) ،‬اﺟﺮا ﺗﻮﺳﻂ‬
‫دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻧﻈﺮي و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ در ﺑﺎغ ﻣﻮزه دﻓﺎع ﻣﻘﺪس( ‪ 17‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.1392‬‬
‫‪ .2‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ‬
‫اول‪،1393،‬ﺻﻔﺤﻪ‪.156‬‬
‫‪ .3‬ﻫﻨﻮز ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ‪ 35‬ﺳﺎل ﻋﺪه اي ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻘﺶ ارﺗﺶ و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﺟﺪاﯾﯽ ﮐﺮدﺳﺘﺎن از‬
‫اﯾﺮان را ﺑﺎور ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫| ‪61‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻫﺮ ‪ 45‬روز ﯾﮏ ﭘﺮواز در ﺷﺐ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬اﮔﺮ زﻣﺎن از اﯾﻦ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻢ ﺧﻠﺒﺎن‪ ،‬ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﺮد و ﻫﺮ ‪ 6‬ﻣﺎه ﻧﯿﺰ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺪﻧﯽ ﺧﻠﺒﺎن ﭼﮏ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬در ﻏﯿـﺮ اﯾـﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﺧﻠﺒﺎن ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي ‪ 1‬ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﺪ«‪ .‬وي ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪» :‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم آﻣﺎده ﺑﻮدن‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻮﺷﻬﺮي‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻤﺪاﻧﯽ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ اﻋﺰام ﺷﺪﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن رﺿﺎ ﭘﺮدﯾﺲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه اﺳﺒﻖ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻧﯿﺰ درﺑﺎره ﻧﻘﺶ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫﻤـﺪان در دﻓـﻊ‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪﻃﻠﺒﺎن ﮐﻪ از ﻋﺮاق ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در ﺑﺮﺧـﯽ روزﻫـﺎ ﻫـﺮ ﮔـﺮدان ﺷـﮑﺎري‬
‫‪2‬‬
‫ﻫﻤﺪان ‪ 30‬ﺗﺎ ‪ 35‬ﭘﺮاﻧﻪ)ﺳﻮرﺗﯽ( ﻋﻠﯿﻪ دﺷﻤﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 2-5‬ﻧﻘﺸﻪ اﯾﺮان ﮐﻪ ﻧﻮار ﻣﺮزي ﺷﻤﺎل ﻏﺮب را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‬

‫‪۱. Expire‬‬
‫‪ .2‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ ‪ 14 ،‬ﻣﺮداد‬
‫‪1393‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 62‬‬

‫اﺑﺮﻫﺎي ﺗﯿﺮه ﺑﺮ ﻓﺮاز اﯾﺮان‬

‫ﺗﻀﻌﯿﻒ ارﺗﺶ از ﯾﮏﺳﻮ و اﺷﻐﺎل ﺳـﻔﺎرت آﻣﺮﯾﮑـﺎ از ﺳـﻮي داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن ﭘﯿـﺮوي ﺧـﻂ‬
‫اﻣﺎم»ره« از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻋﺮاق را ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ اﯾـﺮان در ﺑـﺪﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪام ) ﮐﻪ در ‪ 26‬ﺗﯿـﺮ ‪ 58‬رﺳـﻤﺎً رﻫﺒـﺮ ﻋـﺮاق و رﺋـﯿﺲ ﺷـﻮراي‬
‫اﻧﻘﻼب آن ﮐﺸﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد( و ژﻧﺮال ﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﯾﺮان را ﺑﻪ ﺳﻮﯾﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ دو ﮐﺸﻮر اﯾﺮان و آﻣﺮﯾﮑﺎ دﯾﮕﺮ ﯾﮏ ﻫﻤﮑﺎري راﻫﺒﺮدي ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ داﺷـﺖ و‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻗﻄﻌﺎت و ﺗﺠﻬﯿﺰات‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻧﯿﺮوي ﻣﻮﺟﻮد را ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﺗـﺪرﯾﺞ زﻣـﯿﻦ ﮔﯿـﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻃﻼﻋﺎت رﺳﯿﺪه از ﮔﻮﺷﻪ و ﮐﻨﺎر ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻇﻦ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐـﺮد‪ .‬اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ از ﺑﻬﻤﻦ ‪ 57‬ﺗﺎ اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪ 59‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑـﻪ ﻣـﺪت ‪16‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﺎه‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬زﻣﯿﻦﮔﯿﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻟﺸﮑﺮوﻓﯿﻖﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ از ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ و ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺑﺨﺶ اﯾﺮان ارﺗﺶ ﻋﺮاق‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺮآوردﻫﺎي ﻣﺎ ارﺗﺶ اﯾﺮان ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺗﺎ ‪ 40‬درﺻﺪ ﺗﻮان ﺳﺎﺑﻘﺶ اُﻓﺖ‬
‫‪2‬‬
‫ﮐﺮد و ﻧﯿﻤﯽ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ و ﺻﺪﻫﺎ ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﺎﻟﮕﺮدش ازﮐﺎراﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﭘﺮواز ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 5-‬و اف‪ 4-‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺤﺪودﺷـﺪه و‬
‫ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و زﻣﯿﻨﯽ ﻧﯿﺰ در ﺣﺎل از دﺳﺖ دادن آﻣﺎدﮔﯽ رزﻣﯽ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً‬
‫اﮐﺜﺮ درﺧﻮاﺳﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﻧﯿﺮوﻫﺎ از ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﺷﻬﺮ دﯾﮕﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ و ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ درﺟﻪداران و اﻓﺴﺮان‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ در ﺷـﻬﺮ و اﺳـﺘﺎن ﺧـﻮد ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﺧـﺮاج و ﯾـﺎ‬
‫ﺑﺎزﺧﺮﯾﺪ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ ،‬ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ و ﺳﭙﻬﺒﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﺰﯾﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﺖ ﺷﺪه و در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﺑﺴـﯿﺎري از‬
‫اﻓﺴﺮان ﻣﯿﺎﻧﯽ و ﺟﺰء اﺻﻮﻻً اﻃﻼﻋﯽ از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑـﺎ ﯾـﮏ ﺑﺤـﺮان ﺑـﺰرگ در ﺳـﻄﺢ‬
‫ﻟﺸﮑﺮ و ﺳﭙﺎه را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ در ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﻌﺜﯽﻫـﺎ ﺑـﻪﺳـﺮﻋﺖ در ﺣـﺎل ﺑﺎزﺳـﺎزي ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ ،1358‬ﺷﻮروي ‪ 24‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿـﮓ‪ 25 -‬را‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،219‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.4‬‬

‫‪ .2‬وﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ‪ ،‬وﯾﺮاﻧﯽ دروازه ﺷﺮﻗﯽ‪ ، ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻋﺮﻓﺎن ﻗﺎروﻧﯽ‪،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺳﭙﺎه ‪،‬ﭼﺎپ اول ‪،1377،‬ﺻﻔﺤﻪ‬
‫‪.42‬‬
‫| ‪63‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ‪ 20‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷـﻌﯿﺒﯿﻪ ﺟـﺎي ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪،‬‬
‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﻓﻘﻂ در اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻟﻤـﺎن ﺷـﺮﻗﯽ و‬
‫ﺷﻮروي ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﻤﺎره ‪ 2-6‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﯿﮓ ‪25‬ﺳﺎﺧﺖ ﮐﺸﻮر روﺳﯿﻪ‬

‫ﺣﻤﻼت ﻋﺮاق ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺮزي ﻣﻬـﺮان ﺑـﻪ ﺷـﺪت اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓـﺖ و در ‪ 8‬ﺧـﺮداد‬
‫‪ 48 ،1359‬اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓﻫﺎي داﺧﻠﯽ در ﺷﻤﺎل و ﻏﺮب اﯾﺮان ﻧﯿـﺰ ﻃﻤـﻊ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ را در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻣﻄﻤﺌﻦ ﮐـﺮد ﮐـﻪ دﺷـﻤﻦ در ﭘـﯽ‬
‫ﺧﯿﺎل ﺧﺎﻣﯽ ﻗﺼـﺪ ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﺮان را دارد‪ .‬ﯾﮑـﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎﻧﯽ ﮐـﻪ در اواﺧـﺮ ﺳـﺎل ‪58‬‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎي ﻋﺮاق را ﺟﺪي ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺗﺪوﯾﻦ ﯾﮏ ﻃـﺮح ﺑـﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﻋـﺮاق ﭘﺮداﺧـﺖ‪،‬‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﻗﯿﺪﯾﺎن ﻣﻌﺎون ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑـﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﻗﯿﺪﯾﺎن ﻃﺮح ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ اﻟﺒﺮز را در ‪ 17‬آﺑﺎن ‪ 58‬ﺗﻬﯿﻪﮐﺮده و اﯾـﻦ ﻃـﺮح ﻣﻬـﻢ در‬
‫‪ 59/4/27‬ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﺗﯿﭗ وﻟﯽاﷲ ﻓﻼﺣﯽ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك ارﺗﺶ ﺑﻪ ﯾﮕﺎنﻫـﺎي ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ‬
‫اﺑﻼغ ﺷﺪ‪ 1 .‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻗﯿﺪﯾﺎن از ﻧﻮاﺑﻎ ﻫﻮاﻧﻮردي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﺗـﺪﺑﯿﺮ او و ﺷـﻬﯿﺪ ﻓﮑـﻮري‪ ،‬ﺗﻤـﺎﻣﯽ‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ‬
‫اول‪،1393،‬ﺻﻔﺤﻪ‪.115‬‬
 ‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 64‬‬

‫ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻔﺖ و ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﺮاق زﯾﺮ آﺗـﺶ ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎي اﯾـﺮان ﻧـﺎﺑﻮد‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﺳﺎل ‪ 60‬او ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ زودﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ ﺷﺪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻃﺮحﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري را ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺟﻨـﮓ ﻫﺸـﺖﺳـﺎﻟﻪ ﺗـﺪوﯾﻦ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﻀﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺤﻮه اﺟﺮاي اﯾﻦ ﻃﺮحﻫﺎ را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ در ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳـﺎل دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس‬
‫اﻧﺠﺎم داد ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮدي و ﻃﺮحرﯾﺰيﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻗـﺪﯾﻤﯽ آﺷـﻨﺎ و ﻣﻄﻠـﻊ ﺑـﺎ اﯾـﻦ‬
‫روشﻫﺎ و ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺟﻮانﺗﺮ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮐُﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب واﻗﻌﯿﺘﯽ ﺗﻠﺦ ﯾﺎ ﺑﺎزي ﺳﯿﺎﺳﯽ؟‬

‫ﯾﮑﯽ از اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺗﺄﺳﻒﺑﺎر در ﺗﻨﻬﺎ دو ﻣﺎه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺳﺮاﺳﺮي دﺷـﻤﻦ‪،‬اﻧﺠﺎم ﻧﻘﺸـﻪاي‬
‫ﺑﺎﻧﺎم ﮐُﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب ‪ 1‬ﺑﺮاي ﺷﮑﺴﺖ دادن اﻧﻘﻼب ﻣﺮدﻣﯽ اﺳﻼﻣﯽ اﯾـﺮان ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ و ﺑﺨﺶﻫﺎﯾﯽ از ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ اﯾـﻦ ﮐُﻮدﺗـﺎ از ﻫﻤـﺎن اﺑﺘـﺪا ﺑـﺎ‬
‫اﻫﺪاف دﯾﮕﺮي ﻃﺮاﺣﯽﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﺪف ﮐﻮدﺗﺎ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺧﺪﺷﻪدار ﮐـﺮدن‬
‫ﻫﻮﯾﺖ ارﺗﺶ ﺑﻪوﯾﮋه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﻗﺒـﻞ از ﺣﻤﻠـﻪ ﺳﺮاﺳـﺮي دﺷـﻤﻦ‪ ،‬اﻧﺴـﺠﺎم‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ در ارﺗﺶ ﮐﻤﺮﻧﮓ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻣﺤﻮ ارزشﻫﺎي آن ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮدﯾـﺪ در ﭘﯿـﺮوزي ﻗـﺎﻃﻊ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪﯾﻘﯿﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺪف دﺷﻤﻦ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ را ﻧﯿﺮوﯾـﯽ ﺳـﺮﺧﻮرده از‬
‫اﻧﻘﻼب و ﻧﺎراﺿﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﻃﺮح ﯾﮏ ﮐُﻮدﺗﺎ‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻮان و اﻋﺘﺒﺎر ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ را در‬
‫ﻫﻢ ﺑﺸﮑﻨﺪ و زﻣﯿﻨﻪ ﻋﺪم اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺮدم و ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺑﻪوﯾﮋه اﻣﺎم)ره( را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫‪2‬‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه اﯾﻦ ﮐﻮدﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻮژه ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه درﮔﯿﺮآن‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم ﺷﮑﺎري ﺷﻬﯿﺪ‬
‫ﻧﻮژه ﻫﻤﺪان ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﻬﯿﺪ ﻧﻮژه اوﻟﯿﻦ ﺷﻬﯿﺪ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن‬
‫ادب ﻓﺎرﺳﯽ ﻗﺮار ﺷﺪ ﺗﺎ از ﺳﺎل ‪ 1390‬از ﻋﻨﻮان ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب )ﮔﺮوه ﻃﺮﻓﺪار ﺷﺎﻫﭙﻮر ﺑﺨﺘﯿﺎر ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان را ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫اﺧﺘﺼﺎر از ﮐﻠﻤﺎت ﻧﺠﺎت ﻗﯿﺎم اﯾﺮان ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم ﺧﻮد داده ﺑﻮد( ﺑﻪ ﺟﺎي ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻮژه اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ‬
‫اول‪،1393،‬ﺻﻔﺤﻪ‪230‬‬
‫| ‪65‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫از آنﺳﻮ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳﺒﺐ ﺗﺮوﯾﺞ ﺟ‪‬ﻮ رواﻧـﯽ و ﻓﺸـﺎر ﻋﻠﯿـﻪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ و‬
‫اﯾﺠﺎد ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ در ﻣﯿﺎن ﮐﺎرﮐﻨﺎن اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺷﻮد ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از آنﻫﺎ اﻋﻢ از ﺧﻠﺒﺎن و‬
‫ﻓﻨﯽ ﺑﺎوﺟﻮد ﻋﻼﻗﻪ زﯾﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺮﻓـﻪ‪ ،‬درﺧﻮاﺳـﺖ ﺗـﺮك ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺟـﻮ ﻣﺘﺸـﻨﺞ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻧﻬﺎﺟﺎ را ﺑﺎ اﺧﺘﻼل روﺑﺮو ﺳﺎزد‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﺑﺮاي ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن واﺿﺢ و آﺷﮑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻮﻻً ﭘﯿـﺮوزي ﯾـﮏ ﯾـﺎ دو‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺪودي ﻧﻔﺮات زﻣﯿﻨﯽ وﻟﻮ ورزﯾﺪهﺗﺮﯾﻦ ﺗﮑﺎوران‪ ،‬ﺑﺮ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮐـﻪ ﻫﻨـﻮز‬
‫از ﭘﯿﺮوزي آن ﺣﺘﯽ دو ﺳﺎل ﻧﯿﺰ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪﻫﺮﺗﻘﺪﯾﺮ در دي ‪ 1358‬ﯾﮑﯽ‬
‫از ﻫﻮاداران ﺑﺨﺘﯿﺎر ﺑﺎﻧﺎم ﻗﺎدﺳﯽ ﻃﺮﺣﯽ را ﺑﺎﻧﺎم ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖﻃﻠﺒﺎن و ﺑﺨﺘﯿﺎر اراﺋـﻪ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ازﻧﻈﺮ ﮐﻮدﺗﺎ ﮔﺮان ﻓﺘﺢ ﺗﻬﺮان ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻫﻤﻪ ﮐﺸﻮر ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ ﻃـﺮح‪ ،‬ﺷـﻮراﯾﯽ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺴﺌﻮل ﺗﻬـﺮان‪ ،‬ﻣﺴـﺌﻮل اﻣـﻮر اﺳـﺘﺎنﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﺴـﺌﻮل اﻣـﻮر ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎنﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﺴـﺌﻮل اﻣـﻮر‬
‫وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻣـﻮر اﯾـﻼت و ﻋﺸـﺎﯾﺮ ﻣﻘـﺪرات ﮐﺸـﻮر را در دﺳـﺖ‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮان ﮐﻮدﺗﺎ ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺪف ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ اﺷـﻐﺎل ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺳـﻮم ﺷـﮑﺎري‬
‫ﻫﻤﺪان ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻠﯽ از ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻬﺮان ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﮐﻤﯽ داﺷﺖ و ﻗﻠﺐ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻮاﯾﯽ در ﮐﻮدﺗﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه در ‪ 50‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻫﻤﺪان ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و دور از دﺳـﺘﺮس ﻣـﺮدم ﺑـﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﮐﻮدﺗﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﺳﭙﻬﺒﺪ ﺳﻌﯿﺪ ﻣﻬﺪﯾﻮن‪ ،‬ﺳﺮﺗﯿﭗ آﯾﺖ ﻣﺤﻘﻘـﯽ ‪ ،‬ﺳـﺮوان ﺣﻤﯿـﺪ ﻧﻌﻤﺘـﯽ و ﺳـﺮوان‬
‫اﯾﺮانﻧﮋاد از ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﮐﻮدﺗﺎ در آن ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎه آﺷﻨﺎﯾﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻮدﺗﺎ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﺎ ‪ 12‬ﺗﯿﻢ ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 100‬ﮐﻼه ﺳﺒﺰ ﺗﯿﭗ ﻧﻮﻫﺪ‪ 300 ،‬ﻃﺮﻓﺪار ﺑﺨﺘﯿـﺎر‪12 ،‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎ و اﺳﺘﻔﺎده از ‪ 16‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎ و راﮐﺖﻫﺎ و ﻣﻮﺷﮏ ﺳـﻨﮕﯿﻦ اﺟـﺮا‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺎوز اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻋﺮاق ﺑﺎرﮔﯿﺮي ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻪ روز ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﻣﻮﻋﺪ ﮐﻮدﺗﺎ ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﮑـﺎري اﻧﺘﺨـﺎبﺷـﺪه ﺑـﻮد در‬
‫ﺗﻬﺮان ﺑﺎ ﺳﺮوان ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻌﻤﺘﯽ ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺗﻮ ﺑﻤﺒﺎران ﺑﯿﺖ اﻣـﺎم‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ‬
‫اول‪،1393،‬ﺻﻔﺤﻪ‪ 234 ،230‬و ‪.235‬‬
 ‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 66‬‬

‫اﺳﺖ و ﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ را ﺑﮑﺸﯿﻢ‪ .‬ﺷﮕﺮد ﻧﻌﻤﺘﯽ اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﮔﻔـﺘﻦ اﯾـﻦ‬
‫ﺟﻤﻼت ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﺮﯾﺐﺧﻮرده‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ آنﻫﺎ را ﺣﺪس ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن داوﻃﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ‬
‫ﺟﻤﻼت ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﻓﺮو ﻣﯽرود و در ﻣﻨﺰل از ﺷﺪت اﺿﻄﺮاب اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﺎ ﻣـﺎدر و ﺑـﺮادرش‬
‫در ﻣﯿــﺎن ﻣــﯽﮔــﺬارد‪ .‬درﻧﻬﺎﯾـــﺖ ﺑــﺎ اﺻـــﺮار آنﻫــﺎ ﺑـــﺮاي ﻟــﻮ دادن ﺟﺮﯾـــﺎن ﮐﻮدﺗـــﺎ‬
‫ﺑﻪاﺗﻔﺎق)ﺷﻬﯿﺪ(ﺧﻀﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺣﻀﺮت آﯾﺖاﷲ ﺧﺎﻣﻨـﻪاي)آن زﻣـﺎن ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه وﻟـﯽﻓﻘﯿـﻪ در‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ( ﻣﺮاﺟﻌﻪ و ﺟﺮﯾﺎن ﮐﻮدﺗﺎ را ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﯾﮑـﯽ‬
‫از درﺟﻪداران ﺗﯿﭗ ‪ 23‬ﻧﻮﻫﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﺴﺘﻘﺮ در اداره دوم ارﺗـﺶ ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﮐـﺮده و ﯾـﮏ‬
‫‪1‬‬
‫ﭘﺎﮐﺖ ﺣﺎوي ﺑﺨﺸﯽ از ﻃﺮح ﮐﻮدﺗﺎ را در اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻫﺮﺗﻘﺪﯾﺮ اﯾﻦ ﮐﻮدﺗﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و ‪ 22‬ﺧﻠﺒﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺎﻓﺮ‪ ،‬اﻓﺴـﺮ ﻓﻨـﯽ و درﺟـﻪدار اﻋـﺪام‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ اﻋﺪامﻫﺎي ﻣﺤﺪود ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي واﻧﻤـﻮد‬
‫ﺷــﺪ ﮐــﻪ ﮔﻮﯾــﺎ ﺑﺨــﺶ ﺑﺰرﮔــﯽ از ﻧﯿــﺮوي ﻫــﻮاﯾﯽ در اﻧﺠــﺎم اﯾــﻦ ﮐﻮدﺗــﺎ ﻧﻘــﺶ داﺷــﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬ﺣﺠﺖاﻻﺳﻼم ﻣﺤﻤﺪي ريﺷﻬﺮي رﯾﺎﺳﺖ وﻗﺖ دادﮔﺎهﻫﺎي اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﯽ و ﻣﺴـﺌﻮل‬
‫ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﮐﻮدﺗﺎﭼﯿﺎن ﺑﻌﺪﻫﺎ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ اﺑﻌﺎد واﻗﻌﯽ ﮐﻮدﺗﺎ را ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ اﻋﻼم‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻓﺮادي ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺷﺮﮐﺖ در ﮐﻮدﺗﺎ دﺳـﺘﮕﯿﺮ و ﻣﺤﺎﮐﻤـﻪ ﺷـﺪﻧﺪ‬
‫اﻋﻢ از ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﻫﻮاﯾﯽ و زﻣﯿﻨﯽ( و ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ‪ 240‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ﺷـﺮﮐﺖﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ‪ 500‬ﻧﻔﺮ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ ﻣﺸـﺨﺺ اﺳـﺖ اﺑﻌـﺎد ﻧﻈـﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻮدﺗﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪود و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ‪ 100‬ﻫﺰارﻧﻔﺮي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﯾﺎ ﺑﯿﺶ‬
‫از ‪ 200‬ﻫﺰارﻧﻔــﺮي ﻧﯿــﺮوي زﻣﯿﻨــﯽ ﺑــﻮده اﺳــﺖ‪.‬ﮔﻮﯾﺎ اﻣﺮﯾﮑــﺎ ﻧﯿــﺰ از ﻫﻤــﺎن اﺑﺘــﺪا ﮐﻮدﺗــﺎ را‬
‫ﺷﮑﺴﺖﺧﻮرده ﻣﯽداﻧﺴﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺪف ﻃﺮاﺣﺎن ﭘﺸﺖ ﭘﺮده ﺑﺪﻧﺎم ﮐﺮدن ﺳﺘﻮن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ دﻓﺎﻋﯽ‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﭘﺮدﯾﺲ) ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﺎﺑﻖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ارﺗﺶ( درﺑﺎره اﺗﻔﺎﻗﺎت ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ‬
‫اول‪،1393،‬ﺻﻔﺤﻪ‪.241‬‬
‫| ‪67‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫»ﺑﻌﺪ از اﺗﻔﺎﻗﺎت ﮐﻮدﺗﺎ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻬﺮان و ﻫﻤـﺪان ﺷـﺎﻫﺪ دﺳـﺘﮕﯿﺮي‪ ،‬ﻣﺤﺎﮐﻤـﻪ و اﻋـﺪام‬
‫ﻧﻔﺮات زﯾﺎدي ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ درﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺴﻮﯾﻪ و ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺟﻤـﻊ ﮐﺜﯿـﺮي از ﻧﻔـﺮات و‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺪون ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﻋﺪهاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻮدﺗﺎ ﺑﺪون دﻟﯿـﻞ و ﻣـﺪرك در‬
‫زﻧﺪان ﺑﻮدﻧﺪ آزاد و ﺣﺘﯽ ﻣﺠﻮز ﭘﺮواز اﺧﺬ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺷـﻬﯿﺪ و ﺑـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﻣﻠﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﭘﺎكﺳﺎزي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن در اواﯾﻞ ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎي‬
‫واﻫﯽ در ﻟﯿﺴﺖﻫﺎي ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 20‬ﻧﻔﺮه اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺜﺮي‪ ،‬اﮔﺮ ﺟﻨﮓ ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ‬
‫‪2‬‬
‫دﯾﺮﺗﺮ رخ ﻣﯽداد ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪاي در ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن دﮐﺘﺮ ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺶ ﺣﺒﯿﺒﯽ رﺋﯿﺲ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻮدﺗﺎ در اﺻﻞ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﺳﻠﻄﻨﺖﻃﻠﺒﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺘﯿﺎر و ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺮاي‬
‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻮد و ازﻧﻈﺮ ﺳﺮﺗﯿﭗدومﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ اﯾﺠﺎد آﺳﯿﺐ‬
‫ﺟﺪي ﺑﻪ ارﮐﺎن ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ ‪.3‬‬

‫آﻏﺎز درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺸـﺎﻫﺪات ﻋﯿﻨـﯽ ﻧﺎﺷـﯽ از‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎي روزاﻧﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﺷﻨﻮدﻫﺎي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﻃﻼﻋﺎت و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ )ﻓﺎﺷـﺎ(‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺮاق ﻗﺼﺪ ﺟﺪي ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان را دارد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ ﺑـﺎ وﺟـﻮد‬
‫ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻘﺎﻣﺎت‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻋﻤﻠﯿـﺎت آﻣـﺎدهﺳـﺎزي را ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ اﻧﺠﺎم دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﯾﮑـﯽ از ﻧﯿﺎزﻫـﺎي ﺣﯿـﺎﺗﯽ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﺮاي آﻣـﺎدهﺑـﺎش و‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ اﯾﺠﺎد د‪‬ﺳﮏ ﻫﻮاﯾﯽ )ﻣﺮﮐﺰ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ(‪ ،‬ﺟﺎيﮔﯿـﺮي ﺑـﺮاي‬

‫‪ .1‬ﺗﻠﺨﯿﺺ از ﮐﺘﺎب در ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.54‬‬

‫‪ .2‬اﺣﻤﺪﻣﻬﺮﻧﯿﺎ‪،‬ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪ ،1391 ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.441‬‬
‫‪ .3‬ﺳﺮﺗﯿﭗدوم ﺧﻠﺒﺎنﻣﺸﯿﺮي ﻧﯿﺰ در ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪ ،‬ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب را ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﺗﻮان رزﻣﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ‬
‫داﻧﺴﺖ‪،‬ﭼﺮاﮐﻪﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺪون ﺧﻠﺒﺎن ارزﺷﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اوﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در اﺛﺮ ﮐﻮدﺗﺎ ﺗﻮان ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ از ﺳﻪ ﮔﺮدان ﺑﻪ دوﮔﺮدان‬
‫رﺳﯿﺪ و ﮔﺮدان‪ 23‬ﺷﮑﺎري ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻋﻤﻼًﻣﻨﺤﻞ ﺷﺪ«‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 68‬‬

‫اﻓﺴﺮان ﻧﺎﻇﺮ ﻣﻘﺪم )‪ (F.A.C‬و اﯾﺠﺎد دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻗﻮي ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺴﺮان ﻧـﺎﻇﺮ ﻣﻘـﺪم ﮐـﻪ در‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻮارد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺟﻮان ﺑﻮدﻧﺪ وﻇﯿﻔﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑـﯿﻦ واﺣـﺪﻫﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ و زﻣﯿﻨـﯽ را‬
‫ﻋﻬﺪهدار ﺑﻮده و ﮐﻤﮏ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮاي ﺑﻤﺒﺎران دﻗﯿﻖ دﺷﻤﻦ در ﺧﻂ ﻣﻘـﺪم‪ ،‬ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻮدي و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﻋﺪم ﻫﺪفﮔﯿﺮي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮدي ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي زﻣﯿﻨـﯽ‬
‫ﺧﻮدي ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﻓﻨﯽﺟﻮاديﻧﯿﺎ ﻣﺘﺨﺼﺺ در اﻣﻮر ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻬﺎﺟـﺎ درﺑـﺎره آن روزﻫـﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎ از ‪ 15‬ﺧﺮداد ‪ 59‬ﺑﺎ ‪ 12‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻪ ﻣﻘـﺮ ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫـﯽ اﻫـﻮاز رﻓﺘـﻪ و د‪‬ﺳـﮏ‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﮑﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻗﺎﺳﻤﯽ اﺳﺘﻘﺒﺎل زﯾـﺎدي از اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﮐـﺮد و‬
‫)‪(F.A.C‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻞ ﮐﺎر‪ ،‬اﺗﺎق ﺟﻨﮓ ﺧﻮد را در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻓﺴﺮان ﻧﺎﻇﺮ ﻣﻘـﺪم‬
‫را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ آوردﯾﻢ و ‪ 30‬ﭘﺴﺖ را از ﻏﺮب ﺗﺎ ﺟﻨﻮب ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮐﺮدﯾﻢ«‪.‬‬
‫وي ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪» :‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﮑﺲﺑﺮداري و ﭘﺮوازﻫﺎي ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﮔﺸﺖ رزﻣـﯽ آﻏـﺎز ﺷـﺪ و‬
‫‪1‬‬
‫ﻋﮑﺲﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﻓﺎﺷﺎ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي اﻋﻼم ﺧﻄﺮ و ﺧﺒﺮ را ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﯾﻢ«‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﺎﺷﺎ )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﻃﻼﻋﺎت و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ( ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫واﺣﺪي ﺳﺮّي در آن زﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮ روي ﺳﯿﮕﻨﺎلﻫﺎ و اﻣﻮاج اﻟﮑﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻣﻮر ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺷﻨﻮدﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد از ﺗﯿﺮﻣﺎه ‪ 59‬درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣـﺎﻧﻮر‬
‫و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن اﯾﺮان ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﻨﮓ اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﺮﻫﻨﮓ ﻓﻨـﯽﺟـﻮاﻫﺮي ﮐـﻪ در‬
‫اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﺳﺘﻮان ﻓﺎﺷﺎ ﺑﻮد در اﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪»:‬ﮔﻔﺖوﮔﻮﻫﺎي ﺑﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﻮزشﻫﺎﯾﻤﺎن ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﯾﻢ آنﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﻨـﮓ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣـﺎ‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺣﺮﻓﻪاي و ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻣﺮﯾﮑﺎ آﻣﻮزش دﯾـﺪه ﺑـﻮدﯾﻢ و‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ »روﻧﺪﻫﺎ« را در ﺻﺤﻨﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت دﻧﺒﺎل ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﻓﺴﺮان ﻓﺎﺷﺎ ﮔﺰارشﻫﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻮﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﺣﺮفﻫﺎي ﻣﺎ را ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﺮد«‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺳﺨﻨﺎن ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﻓﻨﯽ اﻣﯿﺮ ﺟﻮاديﻧﯿﺎ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﺎغ ﻣﻮزه دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‬
‫درﻫﻔﺘﻢ ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫| ‪69‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫وي ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﺎدي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﻇﺮف ﭼﻬﺎر دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎم‬
‫ﮐﺸﻮر اﻋﻼم ﺧﻄﺮ ‪ 1‬ﺑﺪﻫﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﯿﻔﺘﺎد و ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎ از ﺳﻄﺢ ﺧﺎﺻﯽ از ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﺮﻓﺖ«‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ در ﮔﺸﺖﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻮار ﻣﺮزي‪ ،‬ﺗﺠﻤﻊ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ را دﯾﺪه ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺳﯿﺎوش ﻣﺸـﯿﺮي از ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫﻤـﺪان ﺑـﻮد‪ .‬او در ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻـﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﺷﺨﺼﺎً ﺑﺎرﻫﺎ در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮔﺸﺘﯽ ﺳﺘﻮنﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻋـﺮاق در‬
‫اﺑﻌﺎد وﺳﯿﻊ را ﮐﻪ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺮز ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽدﯾﺪم و اﯾﻦﻫﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕـﺎه و‬
‫او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻬﺎﺟﺎ ﮔﺰارش ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ دﺳﺘﻮر ﺧﺎﺻﯽ از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﮔـﻮﯾﯽ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق را ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺖ«‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺷـﺪن اف ـ‪ 14‬ﻫـﺎ از ﺗﯿﺮﻣـﺎه ﺑـﻪ ﺑﻌـﺪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓـﺖ و‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي ﮔﺮانﻗﯿﻤﺖ دوﺑﺎره آﻣﺎده ﭘﺮواز ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ دوﺑﺎره ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻔـﻮذ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻋﺒﺎس ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ در ﺑﯿﻦ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻋﺎﻟﯽرﺗﺒـﻪ ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﻫـﯿﭻ ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ از ﮔـﺮدانﻫـﺎي‬
‫اف ـ‪ 14‬ﺑﺎ ﺗﺴﻮﯾﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﺸﻮد«‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ ﮐﻪ در آن ﺳﺎلﻫﺎ ﻫـﻢ ﺧﻠﺒـﺎن و ﻫـﻢ اﻓﺴـﺮ ﺣﻔﺎﻇـﺖ و‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در اواﯾﻞ ﻣﺮداد ‪ 59‬ﯾﮏ ﺗﯿﻢ ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑﻮﻧﺎﻧﺰا ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳـﯽ‬
‫ﺳﻮاﺑﻖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺪه ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻓﺴﺮ ﺣﻔﺎﻇﺖ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن را ﻣـﯽدﯾـﺪم‪ .‬وﻗﺘـﯽ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 14-‬را دﯾﺪم‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻋﺒـﺎسﺑﺎﺑـﺎﯾﯽ در‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﺸﺘﻢ اﺻﻔﻬﺎن ﮐﻠﯿﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﺮده‪ ،‬ﻣﻦ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ﺟﻮان و ﮐﻢﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑـﻮدم‬

‫‪۱ .Warning Report‬‬

‫‪ .2‬ﺳﺨﻨﺎن ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ ﻓﺎﺷﺎ ﺟﻮاﻫﺮي در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در ﺟﻨﮓ‪ 17 ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪ .92‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮔﺰارشﻫﺎي ﻓﺎﺷﺎ ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك ارﺗﺶ ارﺳﺎل ﻣﯽﺷﺪ و ارﺗﺶ از ‪ 1/5‬ﻣﺎه‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻫﻤﻪﮔﻮﻧﻪ ﻫﺸﺪار را داده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ دﻟﯿﻞ ﺟﺪي ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﺧﻄﺮ ﻫﻨﻮز ﭘﺲ از ‪ 33‬ﺳﺎل ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪار ﯾﮑﯽ از اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﻣﺮزي ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﻣﺬﮐﻮر را ﺗﻼش ارﺗﺶ ﺑﺮاي دﺧﺎﻟﺖ در ﺣﻮزه ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻠﻘﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 70‬‬

‫از اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪم و ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﻦ اﯾـﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﯾـﮏ ﻧﻔـﺮ ﻫـﻢ ﻧﺒﺎﯾـﺪ رد‬
‫ﻣﯽﺷﺪ؟ اﻣﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﺎ ﺳﺮﻟﺸﮑﺮﺷﻬﯿﺪﻋﺒﺎسﺑﺎﺑـﺎﯾﯽ ﺑـﻮده و اﯾـﻦ‬
‫‪1‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻔﻆ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ ارزش و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎ اف‪ 14-‬ﻫﺎ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻨﮓ ﻧﻈﺮيﻫﺎ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﭼﻨﺪان اﻫﻤﯿﺘﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﭘﺮﻧـﺪه ﮔـﺮان ﻗﯿﻤـﺖ ﻗﺎﺋـﻞ‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﺎ آﻏﺎز ﺗﺠﺎوزﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﻓﺮاد ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اف‪)14-‬ﺗـﺎم ﮐـﺖ( ﺗـﺎ ﭼـﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠﻮي اف‪ ،14-‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮﺧـﯽ در اﯾـﻦﺑـﺎره‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﺟﻨﮓ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻋﻤﻼً ﺧﯿﻠﯽ زودﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ واﺣﺪﻫﺎي ارﺗﺶ ﺷـﺮوع ﺷـﺪ و ﻣـﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﺑﺮاي دﻓﺎع از ﮐﺸﻮر آﻣﺎده ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﻓـﺎز دوم آﻣـﻮزش اف‪) 14-‬ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ‬
‫ﺧﺮوج آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ از اﯾﺮان(ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺳﺎﺗﯿﺪ ﺑﺎ ارزش در ﮔﺮدان ﻫـﺎي ﺗﺎﻣﮑـﺖ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫‪2‬‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ آﻣﻮزشﻫﺎ را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﺗﺎزه ﭘﯽ ﺑﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ رادار اف‪ 14-‬ﭼﻪ ﻫﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠﻮي ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ دﯾﮕﺮ اف‪ ،14-‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»در ﻣﺮداد ﻣﺎه ‪ 59‬ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﭘﺮواز ﺷﺒﺎﻧﻪ دارﻧﺪ و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ اف‪14-‬‬
‫ﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ از اواﺧﺮ اﯾﻦ ﻣﺎه و اواﯾﻞ ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ ،‬ﻏﺮب ﮐﺸﻮر را از ﺳﺎﻋﺖ ‪ 10‬ﺷـﺐ ﺗـﺎ ‪5‬‬
‫ﺻﺒﺢ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ 10 ،‬ﺗﺎ ‪ 15‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 14-‬اﯾﻦ ﮐـﺎر را اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽدادﻧـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن ﺳـﻮﺧﺖ‬
‫ﮔﯿﺮي را ﻫﻨﻮز ﻓﺮا ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در آن زﻣﺎن ﻫﻨﻮز آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﺮواز ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﺎ‬
‫اف‪ 14-‬را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪ .‬ﻣﻦ و ﺷﻬﯿﺪ آل آﻗـﺎ در ﺷـﻬﺮﯾﻮر ﺑـﺮاي اوﻟـﯿﻦ ﺑـﺎر در ﮔـﺮدان ﺧﻮدﻣـﺎن‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﺷﺒﺎﻧﻪ را ﺗﻤﺮﯾﻦ ﮐﺮدﯾﻢ و ﭘﺲ از آن ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن‪ ،‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﺑـﺮاي اﯾـﻦ‬
‫ﻧﻮع ﭘﺮوازﻫﺎ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ«‪.‬‬
‫در آن زﻣﺎن ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪)14-‬ﺗﺎﻣﮑﺖ(ﻫﻨﻮز ﻣﻔﺎد ﻗﺮارداد ﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫـﺎ ﻣﺒﻨـﯽ ﺑـﺮ ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﮔﯿﺮي اف‪ 14-‬از ﻣﺮز را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺳـﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒـﺎن ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﯽ ﻋﻨـﻮان‬

‫‪ .1‬ﺳﺨﻨﺎن ﻋﻨﻮان ﺷﺪه در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 7 ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫‪ .2‬اﻇﻬﺎرات ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮﺧﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 14 ،‬اﺑﺎن ‪1392‬‬
‫| ‪71‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑـﺮاي اﻣﺮﯾﮑـﺎ ارزش ﺣﯿـﺎﺗﯽ از ﻧﻈـﺮ ارزش اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑـﯽ داﺷـﺖ‪،‬‬
‫آنﻫﺎ ﻫﺮاس داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﮔﺮ ﻣﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ ﻗـﺮار ﮔﯿـﺮد‪ ،‬ﺑـﻪ داﺧـﻞ ﺧـﺎك ﮐﺸـﻮر‬
‫دﯾﮕﺮي ﺳﻘﻮط ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺟﺪي ﺷﺪن ﺗﺠﺎوزات ﻋﺮاق و اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺨﺎﺻﻤﺎت دو ﮐﺸﻮر اﯾـﺮان‬
‫و آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻣﺎ دﯾﮕﺮ ﺧﻮد را ﻣﻠﺰم ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻘﺎت ﻧﻤـﯽداﻧﺴـﺘﯿﻢ و ﺑـﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از‬
‫‪1‬‬
‫ورود ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻬﺎﺟﻢ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ و ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺮز ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن اف‪ 14-‬ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺗﺠﻤـﻊ ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫زرﻫﯽ ﻋﺮاق در ﻣﺮز ﻏﺮﺑﯽ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در ﯾﮏ ﭘﺮواز ﮔﺸﺖ رزﻣﯽ در ﻣـﺮز‬
‫ﻏﺮﺑﯽ ﺣﺪود‪ 100‬ﺗﺎﻧﮏ ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﺠﻤﻊ ﯾﺎﻓﺘـﻪ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﮐـﺮدم‪ .‬ﻣﺸـﺎﻫﺪات ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﺘﺒﯽ ﮔﺰارش دادم و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧﯿﺰ ﮔﺰارش ﻣﺮا ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ رﺳـﻤﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻬﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺻﺪر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻗﻮا ﺑﻪ ﻣـﺎ ﭘﺎﺳـﺦ داد‪ .‬در زﯾـﺮ ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫آﻣﺪه ﺑﻮد‪» :‬ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻً آنﻫﺎ در ﺣﺎل ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺎﻧﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫وي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در اوﻟﯿﻦ درﮔﯿﺮي ﻣـﻦ در‪26‬ﺷـﻬﺮﯾﻮر ﺑـﺎ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ روﺑـﺮو ﺷـﺪم‪ .‬رادار‬
‫ﻫﻤﺪان اﻋﻼم ﮐﺮد‪» :‬ﮐﻪ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاق در ﺣﺎل ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑـﻪ ‪11‬‬
‫ﻣﺎﯾﻠﯽ آنﻫﺎ رﺳﯿﺪم دﯾﺪم ﺑﺎ ﺧﯿﺎل راﺣﺖ اﻧﮕﺎر ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷـﻬﺮ را ﺑـﻪ راﮐـﺖ‬
‫ﺑﺴـﺘﻪاﻧــﺪ‪ .‬ارﺗﻔــﺎع آنﻫـﺎ ‪ 3500‬ﭘــﺎ ﺑــﻮد‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻓــﻮﻧﯿﮑﺲ را )ﮐـﺎﺑﯿﻦﻋﻘــﺐﺧﻠﺒــﺎنﻗﺎﺳــﻢ‬
‫ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ(ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬د‪‬ﺳﮏ )واﺣﺪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪه ﻋﻤﻠﯿﺎت( ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻧﯿﺰ ﮔـﺰارش ﺳـﻘﻮط‬
‫‪2‬‬
‫را ﺗﺎﺋﯿﺪ ﮐﺮد«‪.‬‬

‫ﭼﺮا ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﺮف ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؟‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1358‬ﺗﻔﮑﺮ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ارﺗﺶ اﯾﺮان ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﺤﻞ و ﯾـﺎ‬
‫ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺷﻮد‪ .‬آنﻫﺎ ﭼﻨﺪان ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ دﺷـﻤﻨﺎن ﻧﻈـﺎﻣﯽ اﯾـﺮان ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ و ﺳـﺎﺧﺘﺎر‬
‫ارﺗﺶ را ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﻮدﺗﺎي ﻣﺸﮑﻮك و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم ﻧﻘﺎب ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻗﺼـﺪ داﻣـﻦ زد و‬

‫‪ .1‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 14 ،‬اﺑﺎن ‪1392‬‬

‫‪ .2‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‬
 ‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 72‬‬

‫واﻗﻌ ًﺎ اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮔﺰارشﻫﺎ در ﭼﻪ ﻣﻮاردي واﻗﻌـﯽ و در ﭼـﻪ ﻣـﻮاردي ﻏﯿﺮواﻗﻌـﯽ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺒﯿﺒﯽ رﺋﯿﺲ دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒـﺮدي ﻧﻬﺎﺟـﺎ در اﯾـﻦﺑـﺎره ﻣﻌﺘﻘـﺪ‬
‫اﺳﺖ‪» :‬آن زﻣﺎن ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ارﺗﺶ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔـﺰارشﻫـﺎي ﻧﮕـﺮان‬
‫ﮐﻨﻨﺪه درﺑﺎره ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮاق ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ دوﺑﺎره ﻗﺪرت ﺑﮕﯿﺮد و ﻫﻤﻪﮐﺎره ﺷﻮد‪ ،‬آنﻫﺎ ﺷـﺎه‬
‫را ﻣﯿﻠﯿﺘﺎرﯾﺴﺖ ‪ 1‬و ارﺗﺶ او را ﻣﻈﻬﺮ ﻗﺪرت ﻣﯿﻠﯿﺘﺎرﯾﺴﺘﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﺎ ﺷـﮏ ﺑـﻪ آن ﻧﮕـﺎه‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎ آﻏﺎز ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺑﺮاي ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه اﻓﺴﺮان ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﮑﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻋﺮاق ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﺗﺠـﺎوز ﺳﺮاﺳـﺮي ﺑـﻪ اﯾـﺮان را دارد‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﭘﺮوازﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و رزﻣﯽ را از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اف‪ 14-‬از ﺧـﻮاب ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﺑﯿـﺪار‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﯿﻖ ﻋﮑﺲﻫﺎ و ﮔﺰارﺷﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐـﻪ ﻋـﺮاق در ﺣـﺎل ﺗﻤﺮﮐـﺰ ﺑـﯿﺶ از‬
‫اﻧﺪازه ﻗﻮا در ﺟﻨﻮب و ﻏﺮب اﯾﺮان اﺳﺖ‪ 2 ،‬اﻣﺎ در ﺗﻬﺮان ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﯽ ﻧﺎﺷـﯽ از ﮐﻮدﺗـﺎي ﻧﺎﻓﺮﺟـﺎم‬
‫ﻧﻘﺎب ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﮔﺰارشﻫﺎي اﯾﻦ ﻧﯿﺮو را ﺟﺪي ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭘﺲ از‬
‫ﺳﻪ دﻫﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺣﺪس زد ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﻮدﺗﺎ اﮔﺮﭼﻪ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﺑﺎ ﺷﮑﺴـﺖ ﻣﻮاﺟـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺒﺐ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪﯾﺪ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻫﻮاز )ﮐﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣـﺎﻧﻊ زﻣﯿﻨـﯽ ﺑـﺮ‬
‫ﺳﺮ راه ﺗﺼﺮف ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻮد(‪ ،‬ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و اﻋـﺪام و اﺧـﺮاج ﺻـﺪﻫﺎ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ورزﯾﺪه ﺷﺪ‪ .‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻮدﺗﺎ ﯾﮏ ﺑﺎزي »دو ﺳﺮ ﺑﺮد« ﺑﺮاي آﻣﺮﯾﮑـﺎ و ﻋـﺮاق ﻧﺒـﻮد؟ اﻣـﺎ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ آﻣﺎده ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﯿﻠﯿﺘﺎرﯾﺴﻢ‪ :‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻏﻠﺒﮥ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪﮐﺎرﺑﺮد ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪﻫﺪفﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ذﯾﻞ واژه(‬
‫‪ .2‬در ‪ 13‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 1359‬ﻧﺎﻣﻪاي از ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك ارﺗﺶ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﻪ واﺣﺪﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﺑﻼغ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺖ‬
‫را »‪ 3‬ـ ب« اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﯾﻌﻨﯽ دﺷﻤﻦ ﻇﺮف ‪ 72‬ﺳﺎﻋﺖ ﺣﻤﻠﻪاي ﻣﺤﺪود ﯾﺎ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻪ اﯾﺮان ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻓﺎﺷﺎ و ﻋﮑﺲﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮد و ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﻋﺮاق ﺣﻤﻠﻪاي ﻣﺤﺪود ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﮕﺎه ﺧﺎن ﻟﯿﻠﯽ و ﻣﯿﻤﮏ اﻧﺠﺎم داد‪) .‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‪ ،‬ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﯿﻠﯽ‪ 7 ،‬ﺧﺮداد ‪.(92‬‬
‫| ‪73‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫در ﭼﻬﺎرم ﺗﯿﺮ ﻣﺎه ﺳﺘﻮاﻧﯿﮑﻢ ﺧﻠﺒﺎن ﻏﻼم ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﯾـﮏ ﻓﺮوﻧـﺪ اف‪ 5-‬ﺑـﺎ ﻫـﺪف‬
‫ﮔﺸﺖ رزﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮز ﻓﮑﻪ و ﺷﻠﻤﭽﻪ رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اوﺿﺎع ﭘﺮداﺧﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﺷﻠﯿﮏ ﺳﻼحﻫﺎي ﺑﺎ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮﻫﺎي ﮐﻮﭼـﮏ و ﺑـﺰرگ روﺑـﺮو ﺷـﺪ‪.‬وي ﮐـﻪ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ اﯾﺠﮑﺖ ‪) 1‬ﺧﺮوج اﺿﻄﺮاري( داﺷﺖ از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻮدداري ﮐﺮد ﺗﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑـﻪ ﻣـﺮز‬
‫اﯾﺮان ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻬﺎﻧﻪ را از دﺷﻤﻦ ﺑﮕﯿﺮد ‪ 2‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت او ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در ‪ 15‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ از ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﺮاي ﺗﺄﯾﯿﺪ آﻣﺎدﮔﯽ اﻓﺴﺮان ﻧﺎﻇﺮ ﻣﻘـﺪم و د‪‬ﺳـﮏﻫـﺎي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ از زﻣﯿﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و اﻓﺴﺮان ﻧﺎﻇﺮ ﻣﻘﺪم از ﺷﻤﺎل ﺗﺎ ﺟﻨﻮب ﻣﺮز را ﺑﺎ ارﺗﺒﺎﻃﺎت رادﯾﻮﯾﯽ‬
‫‪3‬‬
‫ﭼﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ از ﻧﯿﻤﻪ دوم ﺷﻬﺮﯾﻮر آﺳﺘﯿﻦﻫﺎ را ﺑﺎﻻ زده و ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬در ‪ 16‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 1359‬ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬ﺑﺎ رهﮔﯿـﺮي‬
‫ﯾﮏ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻋﻈﯿﻢاﻟﺠﺜﻪ ﻣﯿﻞ‪ 24 -‬ﻋﺮاﻗﯽ در داﺧﻞ ﻣﺮز‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﺗﻮپ و ﻟﮑﺎن‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬آن را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻀﯿﻪ از اﯾﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ‪ 16‬ﺷﻬﺮﯾﻮر‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻋﺮاﻗﯽ از ﮔﺮدان ﯾﮑﻢ‬
‫ﺗﺮاﺑﺮي ﺗﯿﭗ ﭼﻬﺎرم ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻋﺮاق ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻣﺮزي ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﺤﺮك ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ رادار ﻣﺮزي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺸﻒ و دو ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 14-‬ﮐﻪ در ﺣﺎل آﻣﺎده ﺑﺎش و‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاي رهﮔﯿﺮي ﻣﺘﺠﺎوزان ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آنﻫﺎ ﭘﺮواز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي‬
‫اف‪)14-‬ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ( ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﯿﺮي ﺑﺎﻟﮕﺮد ﯾﮏ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﻟﮕﺮد‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ﺷﺪﯾﺪ و ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ زﻣﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺎ زﻣﯿﻦ ﺷﺪ‪ .‬اف‪-‬‬
‫‪ 14‬ﮐﻪ ﻗﺼﺪ رﻫﺎ ﮐﺮدن ﺷﮑﺎر ﺧﻮد را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪه و ﻇﺮف ‪10‬‬

‫‪.1‬ﺧﺮوج اﺿﻄﺮاري ﺻﻨﺪﻟﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻧﺠﺎت ﺧﻠﺒﺎن ازﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي آﺳﯿﺐ دﯾﺪه‬
‫‪ .2‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات راهﺑﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ‬
‫اول‪،1393،‬ﺻﻔﺤﻪ‪276‬‬
‫‪ .3‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‪ ،‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ ‪ 7،‬ﺧﺮداد ‪1392‬‬
 ‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 74‬‬

‫ﺛﺎﻧﯿﻪ ‪ 600‬ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آن ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد و ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻣﺬﮐﻮر در ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻗﻄﻌﻪﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎياف‪ 14-‬اوﻟﯿﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻬﻠﮏ را ﺑﺮ ﻧﺎوﮔﺎن ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق وارد ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪10‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اف‪ 14-‬دﯾﮕـﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽوآﻣﺎده ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ واﺣﺪ ﺑﺰرگ ﮔﺸﺖ رزﻣـﯽ ﻫـﻮاﯾﯽ در ﺻـﻮرت آﻏـﺎز‬
‫ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ‪ ،‬ﮐﺸﺘﺎري ﺑﺰرگ از ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي ﻋﺮاق ﺑﻪ راه ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 2-7‬دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬در ﺣﺎل ﺳﻮﺧﺖﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫در ‪ 17‬ﺷﻬﺮﯾﻮر‪ ،‬ارﺗﺶ رﺳﻤﺎً اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺣﻤﻠـﻪ ﻋـﺮاق ﻗﻄﻌـﯽ اﺳـﺖ و از ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﮐﺸـﻮر‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ آﻣﺎده ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﯾﺖ از ارﺗﺶ در‬
‫ﺳﻄﻮح ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻫﯿﭻ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن روز و ‪ 19‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اف‪4-‬‬
‫و ﯾﮏ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﻣﺸﮑﻮك ﺳـﻘﻮط ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻓﺮﺿـﯿﻪﻫـﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻧﺎﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﯽ‪،‬‬
‫ﺧﺮاﺑﮑﺎري‪ ،‬ﮐﻢ ﮐﺎري و ﯾﺎ اﻗﺪام دﺷﻤﻦ درﺑﺎره اﯾﻦ ﺳﻘﻮطﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﻄﺮح ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫در‪18‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﯾﮏ ﻓﺮوﻧﺪﻫﻮاﭘﯿﻤﺎياف‪ 4-‬از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ‬
‫را ﮐﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺑﻤﺒﺎران ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮدي ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺎران ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪ .1‬آن روز ﭼﻬﺎر ﺑـﺎﻟﮕﺮد و‬
‫ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﻋﺮاﻗﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻬﺪم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ‬
‫اول‪،1393،‬ﺻﻔﺤﻪ‪ 301‬و ‪302‬‬
‫| ‪75‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن افـ‪ 14‬ﻧﯿﺰ ﮐﺎر ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﻫـﻮاﯾﯽ و ﺟﻨـﮓ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿـﮏ ﺑـﺎ اف‪ 14-‬را آﻏـﺎز‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﺟﻮاد ﻃﺎﻟﺒﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﺳﻮﺧﺖﮔﯿﺮي و ﺟﻨﮓ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿـﮏ را ﭘـﺲ‬
‫از اﻧﻘﻼب و ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻪ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈـﺮ ﻫﻨـﻮز ﺑـﺮ‬
‫روي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﺼﺐ ﻧﺸﺪه و ﺑﻪ راﯾﺎﻧﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ داده ﻧﺸﺪه ﺑﻮد«‪ .‬وي ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪:‬‬
‫»اوﻟﯿﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﺧﻮد را از ‪ 707‬ﻣﻦ و ﺷـﻬﯿﺪ ﺑﺎﺑـﺎﯾﯽ اﻧﺠـﺎم دادﯾـﻢ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ‬
‫آﻣﻮزش آن را ﻫﻨﻮز آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺪاده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ از ‪ 19‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﮔﺸﺖ رزﻣـﯽ ﻫـﻮاﯾﯽ را‬
‫در ﻧﻘﺎط ﻣﺮزي آﻏﺎز ﮐﺮدﯾﻢ و ﺗﻼش ﺷﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﺑﺎ ‪ 707‬و ‪ 747‬را در‬
‫ﺷﺐ و روز آﻣﻮزش ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ‪.«1‬‬
‫در ‪ 19‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﭘﺮوازي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان در ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﺟﺒـﺎل ﻏـﺮب ﮐﺸـﻮر‪،‬‬
‫ﻣﺤﻞ اﺧﺘﻔﺎي ‪ 20‬دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺎﻧﮏ ارﺗﺶ ﻋﺮاق را ﻣﺸﺎﻫﺪه و آن را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 4-‬و اف‪ 5-‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺮوي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را در ﻣـﺮز ﻏﺮﺑـﯽ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺻﺒﺢ ﻫﻤﺎن روز ﭘﻞﻫﺎي ﻣﻮاﺻﻼﺗﯽ ﺑﻌﻘﻮﺑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐـﺮده و‬
‫ارﺗﺒﺎط ﯾﮕﺎنﻫﺎي ارﺗﺶ ﺑﻌﺚ در زﯾﻨﻞ ﮐﺶ و ﺧﺎن ﻟﯿﻠﯽ را ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻋﺮاق ﻗﻄﻊ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.2‬‬
‫در ﻫﻤﺎن روز ﺳﺮﮔﺮد ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻋﻄﺎﯾﯽ و ﺳﺮوان ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻬﺮوز ﭘﺎﺷـﺎﭘﻮر در ﯾـﮏ‬
‫درﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﺳـﺎﯾﺖ راداري ﺳﻮﺑﺎﺷـﯽ‪ ،‬اوﻟـﯿﻦ ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ را از اف ـ‪ 14‬ﺷـﻠﯿﮏ و‬
‫ﺳﻮﺧﻮي ‪ 22‬ﻋﺮاق را در ﻓﻀﺎي ﻣﯿﻤﮏ از ﻓﺎﺻﻠﻪ دور ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‪2‬ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻄﺎﯾﯽ‬
‫درﺑﺎره وﻗﺎﯾﻊ آن روز )ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ در دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس ‪ 28‬آﺑـﺎن ‪(92‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»در ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﺴﺘﺎن در ﺣﺎل ﭘﺮواز ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ رادار اﻋﻼم ﮐﺮد ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﺣـﺎل‬
‫ورود ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان اﺳﺖ آﯾﺎ درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ؟‬

‫‪ .1‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺖ دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﻧﻈﺮي و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﺑﺎغ ﻣﻮزه دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﻃﺎﻟﺒﯽ‪ 31 ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
‫‪ .2‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ‬
‫اول‪ ،1393،‬ﺻﻔﺤﻪ‪286‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 76‬‬

‫ﻣﺎ در آن زﻣﺎن دﺳﺘﻮر داﺷﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﺧﺎك ﺧﻮدش ﺣﻤﻠﻪ ﻧﮑﻨﯿﻢ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻣﻦ ﻋﺠﻠﻪ ﻧﮑﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ‪:‬ﺑﻠﻪ اﻣﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﮐﻢ دارم و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ او ﻧﻤﯽروم‪ .‬ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﭼﻬـﺎر‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﯾﮕﺮ از ﮐﻮت )ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ﺑﻐـﺪاد( ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬رادار ﮔﻔـﺖ‪ :‬آﯾـﺎ ﻫﻨـﻮز درﮔﯿـﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮي؟ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻦ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮد‪.‬ﮔﻮﯾﺎ آنﻫﺎ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻦ ﺑﺮاي ﮐﺸﺎﻧﺪن آن ﯾﮏ ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻪ داﺧـﻞ‬
‫ﺧﺎك اﯾﺮان ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آن ﯾﮏ ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴـﯿﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ اﺻﻔﻬﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭘﺲ از ﻃﯽ ‪ 25‬ﻣﺎﯾﻞ رادار ﻫﺸﺪار داد ‪»:‬ﭼﻬـﺎر ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﻣـﻦ و ﺳـﺮوان ﭘﺎﺷـﺎﭘﻮر )ﮐﻤـﮏ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن(آنﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﮐﻨﻮن داﺧﻞ ﺧﺎك اﯾﺮان ﻣﯽﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣـﻦ ﺑﺮﮔﺸـﺘﻢ و آﻣـﺎده درﮔﯿـﺮي‬
‫ﺷﺪم اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮي ‪ 22‬ﺑـﺎ ﻫـﺪف‬
‫ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﺮدن ﻣﺎ از ﺳﻤﺖ ﻫﻤﺪان در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣـﺎل ﺣﺮﮐـﺖ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻣـﺎ او را در رادار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻣﻮﻗﻊ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺷﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﻮد و ﻣﺎ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﺗﺎ آن زﻣـﺎن ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﯾﻢ آن را روي ﻫﺪف ﻗﻔﻞ ﮐﺮده و ﻣﻮﺷـﮏ را ﺷـﻠﯿﮏ ﮐـﺮدﯾﻢ‪ .‬اﺑﺘـﺪا ﮔﻤـﺎن‬
‫ﮐﺮدم ﻣﻮﺷﮏ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﭼﻮن ارﺗﻔﺎع آن ﺑﻪ ﺷﺪت ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ اﻣﺎ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ اوج ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﺪف رﻓﺖ ﻓﻬﻤﯿـﺪم ﺗـﺎ ﺛﺎﻧﯿـﻪﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ ﭼﯿـﺰي از ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻣﺘﺠـﺎوز‬
‫ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬راﯾﺎﻧﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺷﻤﺎرش ﻣﻌﮑﻮس را آﻏﺎز ﮐﺮد و ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﭼﺸﻤﺎن ﻣﻦ ﺑﻪ راﯾﺎﻧﻪ دوﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﻋﺪد ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ درآﻣﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻫﺪف از روي‬
‫رادار ﻣﺤﻮ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮل رادارِ ﺳﻮﺑﺎﺷﯽ و ﻣﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻢزﻣﺎن اﻋﻼم ﮐﺮدﯾﻢ‪» :‬ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ‬
‫از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ«‪ .‬ﻣﺎ ﭼﻮن ﺳﻮﺧﺖ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ رﻓﺘﯿﻢ و در دزﻓﻮل ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ واﻫﻤﻪ داﺷـﺘﯿﻢ‬
‫ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه را ﺑﺰﻧﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻋﺮاق از ﺷﻮك اﯾﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﮐﺎري ﻧﮑﺮد«‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن روز ﯾﮏ اف ـ‪ 14‬دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾـﮏ ﻣﯿـﮓ‪ 21-‬را ﺑـﺎ ﻣﻮﺷـﮏ ﺳـﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر در ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﺧﺴﺮوي ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺟﻨﮓ ﻋﻤﻼً آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب آن ﻗﺪر ﻣﺴـﺌﻮﻻن را ﺑـﻪ‬
‫ارﺗﺶ ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ آنﻫﺎ اﺟﺎزه ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﻧﯿـﺮو را ﺣﺘـﯽ ﺑـﺮاي ﻣـﺎﻧﻮر و ﯾـﮏ ﮐـﺎر‬
‫| ‪77‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫راﻫﻮردي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻮد ﺿـﻌﻒ اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ از‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ و ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽﻫﺎي دﺷﻤﻦ در ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ زﯾﺎد ﺷﺪه و اﯾﻦ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺳـﺒﺐ‬
‫‪1‬‬
‫ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮي اﯾﺮان در آﯾﻨﺪه ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫در اﺗﻔﺎﻗﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ دﯾﻮار ﺻﻮﺗﯽ ﻗﺼـﺮ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺗﻮﺳـﻂ ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎي‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 5-‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻬﺎرم )وﺣﺪﺗﯽ( ﯾﮏ ﺳﺘﻮن زرﻫﯽ ﻋـﺮاق را در ﺣـﺎل ورود‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮز ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ‪ 20‬ﺷﻬﺮﯾﻮرﻣﺎه ﺧﻠﺒﺎن ﺳﯿﺮوس ﺑﺎﻫﺮي و ﺳﯿﺎوش ﻣﺸﯿﺮي در ﭘﺮواز ﺧﻮد در روي ﻣﺮز‬
‫و ﺷﺮق اﻟﻌﻤﺎره‪ ،‬در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻋﻠﯽ ﻏﺮﺑﯽ و ﻋﻠﯽ ﺷﺮﻗﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺷﺪت در‬
‫ﺣﺎل ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻧﯿﺮو اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‪2‬ﺧﻠﺒﺎنﻣﺸﯿﺮي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪»:‬ﻣﻦ در ﮔﺰارشﻫـﺎي ﺧـﻮدم ﻧﺰدﯾـﮏ‬
‫ﺷﺪن ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ‪ ،‬ﺧﻮدرو و ﻧﻔﺮﺑﺮ را ﮔﺰارش دادم‪ .‬در ﻫﻤﺎن روزﻫﺎ ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن در ﺣﺎل‬
‫ﭘﺮواز اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﺷﺪ و ﻓﺮﯾﺎد زد‪ ،‬ﭼﺮا ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺣﻤﻠـﻪ دﺷـﻤﻦ را ﺑـﺎور ﮐﻨﻨـﺪ؟«‬
‫)ﻋﻨﻮان ﺷﺪه در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ‪ 31‬ﺧﺮداد ‪.(92‬‬
‫در ‪ 22‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺳﺮﮔﺮد ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮج اﷲ ﺑﺮاﺗﭙﻮر از ﻃﺮف ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑـﻮري ﺑـﻪ ﭘﺎدﮔـﺎن اﺑـﻮذر‬
‫اﻋﺰام و ﺑﻪ او ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺑﻤﺒﺎران ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﻋﺮاق ﺑﻪ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﯿﻦ ﺗﻨﮓ ﺗﮑﺎب ﻧـﻮ و‬
‫ﮐﻬﻨﻪ اﺑﻼغ ﺷﺪ‪ .‬او در ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﻫﻤﺎن روز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻟﯿﺪر ﯾـﮏ‬
‫دﺳﺘﻪ ‪ 6‬ﻓﺮوﻧﺪي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﻤﺒﺎران و ﺧﺴﺎرات ﺷﺪﯾﺪي ﺑﻪ دﺷـﻤﻦ وارد ﮐـﺮدﯾﻢ اﻣـﺎ‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺮاي ﺗﺼﺮف ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮدي اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪ«‪.‬‬
‫دوﺑﺎره ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻤﺪاﻧﯽ دو ﮔﺮدان ﺗﺎﻧﮏ را ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ورود ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان را داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و آنﻫﺎ را ﺑﻤﺒﺎران ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ‪ 16‬ﺗﺎﻧﮏ دﺷﻤﻦ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود‪ .‬ﻫﻤﺎن روز در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫دﯾﮕﺮي ﻫﺸﺖ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻣﯿﻞ‪ 8-‬ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪) 4-‬ﻓﺎﻧﺘﻮم( ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮ ﺷﺪه و ﭼﻬﺎر‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ آنﻫﺎ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽروﻧﺪ‪) .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‪2‬ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ ﻣﯿﺰﮔﺮد‪ 21 ،‬ﺧﺮداد ‪.(92‬‬

‫‪ .1‬در ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 55‬و ‪ 61‬ﺧﺎﻃﺮات ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﺳﯿﺪ رﺿﺎ ﭘﺮدﯾﺲ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،245‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.4‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 78‬‬

‫ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك ارﺗﺶ ﺧﻄﺮ ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎ ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮده و ﺑﻪ ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﮐﺸﻮر‬
‫ﻫﺸﺪار ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاق و ﺿﺪ اﻧﻘﻼب در ﻣﺮزﻫﺎي ﻏﺮﺑـﯽ ﮐﺸـﻮر ﺧﻄﺮﻧـﺎك‬
‫اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮاﻗﺐ اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻤﺎت و اﺳﻠﺤﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ‪2‬ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﺟﻨﮓ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺳـﺮﻫﻨﮓ ﮐﺘﯿﺒـﻪ رﺋـﯿﺲ اداره دوم‬
‫ارﺗﺶ )ﺑﺎزوي اﺻﻠﯽ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ( ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در آن روزﻫﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺮﺣـﻮم ﺗﯿﻤﺴـﺎر‬
‫ﻇﻬﯿﺮﻧﮋاد و ﻓﻼﺣﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ رﻓﺘﻢ و در آﻧﺠﺎ آﻗﺎي ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﻣـﺪﯾﺮﻋﺎﻣﻞ ﮐﺸـﺘﯽراﻧـﯽ اﯾـﺮان را‬
‫دﯾﺪم‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺟﻨﮓ ﺣﺘﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﺸﺘﯽﻫﺎ را از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﯿﺮون ﺑﺒـﺮ‪ .‬او ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﺳـﺘﺎﻧﺪار‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺬارد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﯽ ﮐﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ آن ﮐﺸﺘﯽﻫﺎ ﯾﺎ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫ﯾﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻋﺮاق اﻓﺘﺎدﻧﺪ«‪.‬‬
‫در ‪ 23‬ﺷﻬﺮﯾﻮر در درﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﺪﯾﺪ در ﺳﺮ ﭘﻞ ذﻫﺎب‪ ،‬دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﻋﺮاﻗﯽ‬
‫‪1‬‬
‫ﺳﺮﻧﮕﻮن و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آن ﺑﻪ ﺳﺮدﺧﺎﻧﻪ ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آن روز‪ ،‬روزي ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮏ افـ‪ 14‬از ﻓﺎﺻﻠﻪاي دور ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد و ﯾﮏ افـ‪ 4‬ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر در ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰي‬
‫ﻧﻔﺲﮔﯿﺮ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬در ﻫﻤﺎن روز ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮ‪ 22-‬را از‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر دور ﺑﺎ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﻣﻮرد ﻫﺪف ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاﻗﯽ و‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﺮاي اﯾﺮان ﭼﻨﺪان ﮐﻢ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﺒﻮد و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﭼﻨﺪ ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‬
‫‪2‬‬
‫افـ‪ 4‬و اف‪ 5-‬در روزﻫﺎي آﻏﺎزﯾﻦ ﺟﻨﮓ از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ و ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺻﺪام و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‬

‫ﻣﺪارﮐﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺪارك وزارت ﺧﺎرﺟـﻪ اﻧﮕﻠـﯿﺲ و اﺳـﻨﺎد‬
‫داﻧﺸﮕﺎه دﻓﺎع ﻣﻠﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ )ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از آرﺷـﯿﻮ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪ ﺻـﺪام ﺣﺴـﯿﻦ ﭘـﺲ از ﺟﻨـﮓ ﺳـﺎل‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ‬
‫اول‪ ،1393 ،‬ﺻﻔﺤﻪ‪307‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،244‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ .12‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮐﺘﺎب اﯾﺮان ‪ -‬ﻋﺮاق ﻧﺒﺮد درآﺳﻤﺎن‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫ﻓﺮزاد ﺑﯿﺸﺎپ‪.‬‬
‫| ‪79‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫‪ 1 (2003‬ﻫﻤﮕﯽ ﺣﮑﺎﯾﺖ از آن داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻫﺮاس ﺻﺪام ﻗﺒـﻞ از ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﺮان‪،‬‬
‫ﺗﻮان ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻮد‪ 15 .‬ﺳﺎل ﻧﻮﺳﺎزي و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﯽوﻗﻔﻪ از ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان ﭘﺮﻧـﺪهاي‬
‫آﻫﻨﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﭘﯿﮑﺮ زﺧﻤﯽ آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاي واﺣﺪﻫﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و زرﻫﯽ و ﺑﻪ‬
‫وﯾﮋه اﻗﺘﺼﺎد ﻋﺮاق ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﺪام ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬ﻫﺮﮔـﺰ از زﻣـﯿﻦ‬
‫ﺑﺮﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺖ و در ﭘﯽ وﻗﻮع ﯾﮏ ﮐﻮدﺗﺎ از ﺳﻮي ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻠﺒﺎن ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑـﻪ‬
‫‪2‬‬
‫دﯾﮕﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﯿﺰ اﻋﺘﻤﺎدي ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻔﺘﻪﻫﺎ ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻟﻤﺎت ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑﯿﻦ راﺑﻄﯿﻦ و ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ روسﻫـﺎ‬
‫و آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﯾـﻦ ﺗﻀـﻤﯿﻦ از آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽﻫـﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺰرگ ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان ﺑـﺎ در اﺧﺘﯿـﺎر داﺷـﺘﻦ‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎوﮔﺎن ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ ﺟﻬﺎن ﻗﺎدر اﺳﺖ ﻋﻤـﻖ ﻣﻨـﺎﻃﻖ راﻫﺒـﺮدي ﻋـﺮاق را‬
‫ﻫﺪف ﻗﺮار داده و در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺗﻮان ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﯽ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ارﺗﺶ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻋﺮﺑـﯽ را از‬
‫ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد‪ .‬از آن ﻃﺮف آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮق آﺳﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻧﻪ آنﻫﺎ و ﻧﻪ ﻣﺘﺤﺪان اروﭘﺎﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﻋﻼﻗﻪاي ﺑﻪ ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﺷـﺪن ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﮐﻤﺎل ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮدي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﯿﺪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ رادارﻫـﺎ و ﻧﻘـﺎط ﺿـﻌﻒ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ و ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي اﯾﺮان را در اﺧﺘﯿﺎر ﻋﺮاق ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻼوه اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ دوﻟـﺖ ﻋـﺮاق اﯾـﻦ‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎن را دادﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در ﺣـﺎﻟﺘﯽ ﮐـﺎﻣﻼً اﻧﻔﻌـﺎﻟﯽ ﻗـﺮار دارد‪ ،‬ﺑـﻪ وﯾـﮋه آﻧﮑـﻪ‬
‫ﺗﺼﻔﯿﻪﻫﺎي ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب و ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب اﯾﻦ ﻧﯿﺮو را از ﻧﺨﺒﻪﻫﺎ ﺗﻬﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺗﺎ ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از اﻓﺴـﺮان ارﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺟﺰء‪ ،‬درﺟـﻪداران و ﺣﺘـﯽ ﮐﺎرﻣﻨـﺪان از ﺧـﺪﻣﺖ اﺧـﺮاج ﺷـﺪﻧﺪ(‪ 3 .‬اﯾـﻦ در ﺣـﺎﻟﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫»ﻧﻔﺲﻫﺎي ﮔﺮم دﺷﻤﻦ آﻣﺎده ﺣﻤﻠﻪ« را ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺣﺲ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬

‫‪ .1‬اﯾﻦ اوراق در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 2011‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻬﺎن ﺻﻨﻌﺖ‪ 8 ،‬آﺑﺎن ‪ ،1390‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.2‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،245‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.6‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 80‬‬

‫اﻓﺴﺮان ﺑﺨﺶ آﻣﻮزش و ﻓﻨﯽ ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﻈﺮي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن و ﮐـﺎخ ﺳـﻔﯿﺪ داﺷـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫آنﻫﺎ ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﺘﻌﺪاد‪ ،‬ﺳﻄﺢ آﻣﻮزش و ﺗﻮان ﻓﻨﯽ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن اﻋﺠـﺎبآور اﺳـﺖ و‬
‫آنﻫﺎ ﻗﺎدر ﺑﻮده و ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺴﺎس ﮐﻨﻮﻧﯽ از ﭘﺲ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ و ﻧﯿـﺮوي‬
‫زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﺑﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻮد آنﻫﺎ ‪ 15‬ﺳﺎل ﺑﺎ اﯾﻦ اﻓﺮاد زﻧﺪﮔﯽ و ﮐﺎر ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﺪت ﻣﯽﮔﯿﺮد‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺮزي‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه وﻗﺖ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺳـﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﻓﮑﻮري ﻣﺠﻮز اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺴـﺘﺮده از ﻣﻮﺷـﮏ ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ را ﺻـﺎدر ﮐـﺮد و ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل آن ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﺷﮑﺎرﻫﺎي اف‪ 14-‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 4-‬و اف‪) 5-‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ و ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ(ﻧﯿﺰ در‬
‫اﯾﻦ روزﻫﺎ ﺑﯽ ﮐﺎر ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در ‪ 24‬ﯾﺎ ‪ 25‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷـﺪت ﺑﯿﺸـﺘﺮي ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬در‬
‫ﺳﺮ ﭘﻞ زﻫﺎب ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻫﻤﺮاﻫﺶ اﺳﯿﺮ ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان‬
‫ﺷﺪ و در دﻫﻠﺮان ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮي ‪ 20-‬و ﯾﮏ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻮﺳﻂ اف‪5-‬ﻫـﺎي دزﻓـﻮل ﺳـﺎﻗﻂ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﯿﺰ دو ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﺧﺴﺎرت ﺳﻘﻮط ﯾﮏ اف‪ 5-‬و ﯾـﮏ ﺑـﺎﻟﮕﺮد ﺑـﻞ ـ ‪ 214‬ﺷـﺪ‪ .‬ﻋﺼـﺮ ﻫﻤـﺎن روز ﯾـﮏ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺎر ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭼﻨﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗـﺮار دادن ﭘﺎﺳـﮕﺎهﻫـﺎي‬
‫ﻣﯿﺸﮕﺎن و زﯾﺪ وارد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دو ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻣﺬﮐﻮر ﻓﺎﻗﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳـﻼح‬
‫ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم در ﺗﻌﻘﯿﺐ و ﮔﺮﯾﺰي ﻧﻔـﺲﮔﯿـﺮ ﺿـﻤﻦ از ﺑـﯿﻦ ﺑـﺮدن ﺟﻨﮕﻨـﺪه‬
‫دﺷﻤﻦ ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ را ﻓﺮاري داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﺜﯽﻫﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺳﺮﺑﺎزان و ﻣﺮزﺑﺎﻧﺎن ژاﻧﺪارﻣﺮي اﯾـﺮان در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن روز ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺠﻮز از ﺳﺘﺎد ﻣﺸـﺘﺮك ارﺗـﺶ‪،‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي دوم ‪ ،‬ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﺷﮑﺎري اﺟﺎزه ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ درﺟﻪ آﻣﺎده ﺑﺎش ﺧﻮد را از ‪– 3‬اﻟـﻒ‬

‫‪ .1‬ﻧﻘﻞ از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ )اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي ﻫﻮاﻓﻀﺎ(‪.‬‬

‫| ‪81‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﺑﻪ ‪-3‬ب اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﻧﯿﺰ در اﻃﻼﻋﯿﻪاي ﻣﺮدم را در ﺟﺮﯾﺎن درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻣـﺮزي‬
‫‪1‬‬
‫ﻗﺮار داد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻃﻼﻋﯿﻪ در ﮐﯿﻬﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎره ﺷﺪن ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ‬

‫ﮐﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ اﻓﺮادي ﮐﻪ در ﺗﻬﺮان ﻫﻨﻮز ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ ﺗـﺎ آﻧﮑـﻪ در ‪26‬‬
‫ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 59‬ﺻﺪام در ﺟﻠﻮي دورﺑﯿﻦﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﮐﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﭘﺨـﺶ ﺷـﺪ‪ ،‬رﺳـﻤﺎً‬
‫ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ )‪ (1975‬را ﭘﺎره و اﻋﻼم ﮐﺮد اروﻧﺪرود ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺗﻌﻠـﻖ دارد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻇﻬـﺮ آن‬
‫روز ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر آﻧﭽﻨـﺎن آﺳـﯿﺒﯽ وارد ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﭘﺮﻧـﺪه‬
‫ﺑﺨﺖ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از اﯾﺮان ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﺧﺎك ﮐﺸﻮرﻣﺎن آراﻣﮕﺎه اﺑﺪي ﺧﻠﺒـﺎن آن ﺷـﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺳﺎﯾﺮ درﮔﯿﺮيﻫﺎي آن روز ﭼﻨﺪان ﺑﺮاي ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺷﮑﺎري ﮐﺸﻮر دﻟﭽﺴﺐ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻧﯿـﺮوي‬
‫زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﭘﺮدهﭘﻮﺷﯽ ﻧﻤﯽدﯾﺪ و اﮔﺮ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ در دﺳﺘﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼـﮏ‬
‫در ﺣﺪ ﮔﺮوﻫﺎن در ﻣﺮز اﻗﺪام ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑـﺎ ﻧﯿﺮوﻫـﺎﯾﯽ در ﺣـﺪ ﮔـﺮدان و ﺗﯿـﭗ‬
‫زرﻫﯽ ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻓﮑّﻪ اﻧﺪك ﻧﻔﺮات ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮔﺮدان ﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاق را ﻋﻘﺐ‬
‫ﺑﺮاﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﻧﯿﺮوز و ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ‪ ،‬واﺣﺪﻫﺎي دﺷـﻤﻦ را ﺑـﻪ راﮐـﺖ ﺑﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از واﺣﺪﻫﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه از ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ورود ﺑﻪ دﺷـﺖ ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‬
‫ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ زورآزﻣﺎﯾﯽ واﻗﻌﯽ در اﺑﻌﺎد ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ دﺳﺖ زد‪ .‬ﮔﺮدان ﻫﺎي دژ ﻣﺘﻌﻠﻖ‬
‫ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻫﻮاز ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺎﺧﯿﺮي ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮوي دﺷﻤﻦ ﺷﻮﻧﺪ و در‬
‫ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻣﺮﺗﺐ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن اف‪5 -‬‬
‫ﮐﻪ از ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﺷﻤﻦ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮدي رد ﺷﺪم و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷـﻤﻦ رﻓـﺘﻢ از‬
‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺣﯿﺮت ﮐﺮدم«‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﮔﺮوه ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ‬
‫اول‪،1393،‬ﺻﻔﺤﻪ‪308‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 82‬‬

‫اﻣﺎ اف‪ 5-‬ﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ آن روز را ﺑﺎ ﺷﺪت ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ از ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻧﺎﺧﻮاﻧﺪه ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ و ﻣﺪﻟﯽ ﮐﻮﭼﮏ از ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺑﺰرگ آﯾﻨﺪه را ﺑﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه واﺣﺪ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﺑﻪ اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ در ﺗﻠﻪ‬
‫اﻓﺘﺎدهاﯾﻢ ﻣﮕﺮ ﻗﺮار ﻧﺒﻮد ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻣﻬﺎر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪادي ازﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 5-‬ﺑﻪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﻪ از ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮﻫﺎي‬
‫ﻣﺮزي اﯾﺮان را ﺑﻪ ﺳﺘﻮه آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮپﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ﺑﻪ‬
‫آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ و ﺧﺪﻣﻪ آنﻫﺎ دﺳﺘﻪدﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﭙﻪﻫﺎي اﻃﺮاف ﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ‪ 26‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻧﯿﺰ دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در ﻧﻮار ﻣﺮزي ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﺿﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮداي آن روز ﻧﯿﺰ در ﯾﮏ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﮔﺸﺖ رزﻣﯽ در ﺣﻮاﻟﯽ ﻣﻬﺮان و ﻏﺮب آﺑﺪاﻧﺎن‪ ،‬ﯾـﮏ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 5-‬ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺳﺘﻮاﻧﯿﮑﻢ ﺣﺴﯿﻦ ﻟﺸﮑﺮي ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻣﻮﺷﮏ زﻣـﯿﻦ ﺑـﻪ ﻫـﻮاي‬
‫دﺷﻤﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻟﺸﮑﺮي ﺑﻪ اﺳﺎرت دﺷﻤﻦ درآﻣﺪ‪ ،‬اﺳـﺎرﺗﯽ ‪ 18‬ﺳـﺎﻟﻪ‬
‫ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺳﺨﺘﯽ و زﺟﺮ ﻓﺮاوان‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺻﺪام ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ او در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ اﻋﺘﺮاف‬
‫ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع رﺳﻤﯽ ﺟﻨﮓ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاق‪ ،‬در ﺷـﻬﺮﯾﻮر ‪ 59‬ﻗﺼـﺪ ﺑﻤﺒـﺎران اﻫـﺪاﻓﯽ در‬
‫داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﺗﻔﺎﻗﯽ دﯾﮕﺮ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 5 -‬ﺑـﻪ ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ ﺳـﺮوان‬
‫ﻣﺤﻤﺪ زارع ﻧﻌﻤﺘﯽ در ﺣﻮاﻟﯽ ﻣﻬﺮان ﺑﺎ آﺗﺶ ﭘﺪاﻓﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﯿﮑﺮ اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎن‬
‫ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﻘﻮط در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درآﻣﺪه ﺗﻮﺳﻂ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن روز ﺧﻠﺒﺎن رﺟﺒﯽﻣﻘﺪم از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان در ﻏﺮب و ﺣﺪود ﻟﺐ ﻣﺮز‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ‬
‫‪2‬‬
‫ﺷﯿﻠﺮ )ﮐُﺮدﺳﺘﺎن( ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ ﻗﻮاي دﺷﻤﻦ را ﺑﻤﺒﺎران ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻬﻨﺎم ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﮔﺬر ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 97‬و ‪.98‬‬

‫‪ .2‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻧﻈﺮي و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪،‬ﺑﺎغ ﻣﻮزه دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 3 ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
‫| ‪83‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫‪ 28‬ﺷﻬﺮﯾﻮر‪ ،‬ﺳﺘﻮان ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اف‪ 5-‬ﺧﻮد از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﯾﮏ ﻫﺪف را‬
‫در ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﯾﺮان ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻃﯽ ‪ 2‬ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺳﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺣﺴﯿﻦ ﻟﺸﮑﺮي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ زارع ﻧﻌﻤﺘﯽ و ﻓﺮﺷﯿﺪ اﺳﮑﻨﺪري را زدﻧﺪ«‪.‬‬

‫آراﻣﺶ ﻗﺒﻞ از ﻃﻮﻓﺎن‬

‫از ‪ 29‬ﺗﺎ ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دو ﻃﺮف ﻧﺎﮔﻬﺎن ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ و زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺟﻨﮓ آﻏﺎز ﻧﺸـﺪه ﻋـﺮاق ‪ 11‬ﺗـﺎ ‪13‬‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮد و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده و ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪن ﺑﯿﺶ از ‪ 100‬دﺳـﺘﮕﺎه‬
‫ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺻﺪام ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪاي ﺳﺮاﺳﺮي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫اﯾﺮان را زﻣﯿﻦ ﮔﯿﺮ ﮐﻨﺪ و آﻧﮕﺎه ﮐﺎر ﺳﺎﯾﺮ ﻗﻮاي اﯾﺮان را ﺑﺴﺎزد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از ‪ 27‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺗﺎ آﻏﺎز‬
‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﯾﺮان ﭼﻬﺎر روز ﺣﯿﺎﺗﯽ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﻤـﮏ ﺑـﻪ ارﺗـﺶ و اﻋـﺰام ﻧﯿـﺮو ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اوﺿﺎع ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ آﻧﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﻣﺪت اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪ و اﯾـﻦ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي ﺗﻬـﺎﺟﻢ ﺑـﺰرگ دﺷـﻤﻦ آﻣـﺎده ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻓﺴـﺮان‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻮد و ﻋﮑـﺲﻫـﺎي آر‪.‬اف‪.4-‬اﯾـﯽ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺠﺰﯾـﻪ و‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﺑﯽﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل ﻧﯿﺮوﻫﺎ در ﻣﺮز ﺑـﯽدﻟﯿـﻞ ﻧﺒـﻮده و ﻫـﺪف‬
‫ﻋﺮاق ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن اﯾﺮان ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫وﺟﻮد ﺑﯿﺶ از ‪ 2‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز در ﻣﺮز آن ﻗﺪر ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫»ﻟﺰوم آﻏﺎز ﺟﻨﮓ« ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺟﯿﻪﮔﺮ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ اﻓﺴﺮان ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮات روزاﻧـﻪ‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ در ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ اﻓﮑﺎري ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺮاي آﻏﺎز ﯾﮏ ﺟﻨـﮓ ﺗﻤـﺎم ﻋﯿـﺎر‬
‫دارد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪ روز ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺮ روي‬
‫آنﻫﺎ ﮐﺎر ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‪2‬ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪»:‬ﻣـﺎ از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﺎﻣﻠﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ آنﻫـﺎ‪ ،‬ﺧـﺎﻧﻮاده و ﺣﺘـﯽ آدرس‬
‫داﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اداره دوم ارﺗﺶ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺗﺐ ﺑﻪ روز‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 84‬‬

‫ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬از آن ﻃﺮف ﺑﺤﺚ درﺑﺎره ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺗﺐ ﺟﺮﯾﺎن داﺷـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﺎ ‪ 339‬ﺷﮑﺎري ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﭼﻨﺪ ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز در روز اﺳﺖ ‪.«1‬‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺟﻮاﻫﺮي اﻓﺴﺮ ﻓﺎﺷﺎ در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ در اﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪»:‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻃﻼﻋـﺎت ﻣـﺎ‬
‫ﺗﻮان ﻋﺮاق در ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ ،59‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪200‬ﭘﺮاﻧﻪ در روز ﺑﻮد و اﮐﺜﺮ اوﻗـﺎت ﻣﺠﻤـﻮع ﭘﺮوازﻫـﺎي‬
‫ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬آﻣﻮزﺷﯽ و ﺟﻨﮕﯽ آنﻫﺎ ‪ 130‬ﭘﺮواز در روز ﺑﻮد‪ .‬او ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺣﻤﻠﻪﮐﻨﻨﺪه‬
‫در ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر را ‪ 177‬ﻓﺮوﻧﺪ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪ 2 .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺤﺚ آﻣﺎد و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺟـﺪي ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻧﺼﺮاﷲ زﯾﻨﻠﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﮔـﺮدان ﻧﮕﻬـﺪاري ﻧﻬﺎﺟـﺎ در ﻃـﻮل ﺟﻨـﮓ در اﯾـﻦﺑـﺎره‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ اﯾﻦ دﻏﺪﻏﻪ را داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻗﻄـﻊ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻧﺒﺮدي درازﻣﺪت ﺑـﺪون ﺧﺮﯾـﺪ ﻗﻄﻌـﻪ و‬
‫ﻟﻮازم ﯾﺪﮐﯽ‪ ،‬اداﻣﻪ دﻫﺪ؟ روﻏﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻼلﻫﺎ‪ ،‬واﺷـﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻻﺳـﺘﯿﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ و ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣـﻮاد‬
‫ﻣﺼﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻮﺷﻪاي از اﯾﻦ ﻧﯿﺎزﻫﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺨﺶ آﻣـﺎد و ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺑـﺎ زﺣﻤـﺎت‬
‫زﯾﺎدي آنﻫﺎ را ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮد‪.‬‬

‫وﺿﻌﯿﺖ آﻣﺎدﮔﯽ رزﻣﯽ ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در آﻏﺎز ﺟﻨﮓ‬

‫در روز ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 1359‬ﺑﺨﺶ آﻣﺎد و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ در ﺑﺨﺶ ﺷﮑﺎري و ﺑﻤـﺐاﻓﮑـﻦ‬
‫‪ 464‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ ،14-‬اف ـ ‪ 4‬و اف‪ 5-‬در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪود ‪ 357‬ﻓﺮوﻧﺪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ آﻣﺎده ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺸﺮوط و آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدهاﻧﺪ ‪.‬ﮔﻔﺘﻨـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬در آﻣـﺎدﮔﯽ ﻣﺸـﺮوط‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻫﻤﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ آﻣﺎدﮔﯽ ﻫﺮ ﮐﺪام از اﻧﻮاع ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ‬
‫در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد؟‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﻓﻨﯽ زﯾﻨﻠﯽ ﻧﺼﺮ اﷲ زﯾﻨﻠﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﯽ و‬
‫دﻓﺎع ﻣﻘﺪس )‪ 31‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪ (92‬درﺑﺎره ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»وﺿﻌﯿﺖ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻮاﮔﺮدﻫﺎي ارﺗﺶ در آن زﻣﺎن ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﯿﺮو اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﻢ«‪.‬‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه )ﻋﻠﯽ ﻏﻔﻮري(‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪92‬‬

‫‪ .2‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺧﺮداد ‪1392‬‬
‫| ‪85‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 2-8‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬ﻣﺴﻠﺢ در ﺣﺎل ﮔﺸﺖ ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫در آن زﻣﺎن ﻣـﺎ ‪ 77‬ﻓﺮوﻧـﺪ اف‪ 14-‬در اﺧﺘﯿـﺎر داﺷـﺘﯿﻢ ﮐـﻪ از اﯾـﻦ ﺗﻌـﺪاد ‪ 19‬ﻓﺮوﻧـﺪ در‬
‫وﺿﻌﯿﺖ اﻧﺒﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻي اورﻫﺎل ‪ 1‬ورود ﺗﺎزه اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺑـﻪ ﻧﺎوﮔـﺎن و‬
‫ﻋﺪم وﺟﻮد ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﮐﺎﻓﯽ در ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻮد‪ 58 .‬ﻓﺮوﻧﺪ )‪ 75/2‬درﺻﺪ( در اﺧﺘﯿﺎر‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ‪ 22 ،‬ﻓﺮوﻧﺪ داراي آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﺸﺮوط ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒـﺎرت‬
‫دﯾﮕﺮ ‪ 36/2‬درﺻﺪ از ﮐﻞ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬روز اول ﺟﻨﮓ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ رﻗﻢ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺗﻌﻤﯿﺮات و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻗﻄﻌﻪ در ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي اﺻـﻔﻬﺎن و ﺷـﯿﺮاز ﺑـﺎﻻ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺮوج آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ از اﯾﺮان‪ ،‬وﻗﺎﯾﻊ ﭘﺲ از اﻧﻘـﻼب و ﺗﻌﻤﯿـﺮ و ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ‪ ،‬رﻗﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 2-9‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 4-‬ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺎورﯾﮏ‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﻤﯿﺮات ﺳﻨﮕﯿﻦ و اﺳﺎﺳﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را اورﻫﺎل ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 86‬‬

‫در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﮐﺸﻮر ‪ 199‬ﻓﺎﻧﺘﻮم از اﻧﻮاع اﯾﯽ‪ ،‬دي و آر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐـﻪ ‪ 28‬ﻓﺮوﻧـﺪ آن‬
‫در وﺿﻌﯿﺖ اورﻫﺎل ﺑﻮدﻧﺪ و ‪ 24‬ﻓﺮوﻧﺪ در وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻌﻤﯿﺮ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ در ﺑﺨـﺶ اف‬
‫ـ ‪ 4‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺨﺼﺺ ﺑﺎﻻي ﻧﻔﺮات ﻓﻨﯽ و ﻟﺠﺴـﺘﯿﮏ‬
‫ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ آﻣﺎدﮔﯽ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺧـﻮب ﺑـﻮده‪ ،‬اﻣـﺎ درﺻـﺪ ﺑـﺎﻻﺗﺮ از اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺗﻌﻤﯿـﺮي و اورﻫـﺎل‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﻋـﺪم ﭘـﺮواز ﺑـﻪ اﻧـﺪازه ﮐـﺎﻓﯽ و ﮐـﺎﻫﺶ ﺗﻮﺟﻬـﺎت ﺑـﺎزﻣﯽﮔﺸـﺖ‪ .‬از ﻣﺠﻤـﻮع‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ‪ 77/8‬درﺻﺪ در وﺿـﻌﯿﺖ آﻣـﺎدﮔﯽ ﮐﺎﻣـﻞ و ‪ 4/7‬درﺻـﺪ در‬
‫وﺿﻌﯿﺖ آﻣﺎدﮔﯽ ﻣﺸﺮوط ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺪود ‪ 141‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﻗـﺎدر ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ‬
‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬در اﻧﻮاع ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 5-‬وﺿﻌﯿﺖ آﻣﺎدﮔﯽ از ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻬﺘـﺮ ﺑـﻮد‪ .‬از‬
‫‪ 188‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 96/6 ،5-‬درﺻﺪ در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻮد )‪ 182‬ﻓﺮوﻧـﺪ( ﮐـﻪ از اﯾـﻦ ﺗﻌـﺪاد‬
‫‪ 160‬ﻓﺮوﻧﺪ داراي آﻣﺎدﮔﯽ ﭘﺮواز )‪ 130‬ﻓﺮوﻧﺪ آﻣـﺎدﮔﯽ ﭘﺮوازﮐﺎﻣـﻞ‪ 30‬ﻓﺮوﻧـﺪ داراي آﻣـﺎدﮔﯽ‬
‫ﻣﺸﺮوط( ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺰان آﻣﺎدﮔﯽ رزﻣﯽ و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي اف‪ 5-‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﯿﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺣﺪود ‪ 88‬درﺻﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره‪ 2-10‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 5-‬در ﺣﺎل ﻧﺸﺴﺘﻦ روي ﺑﺎﻧﺪ ﭘﺮوازي‬

‫ﺟﻤﻊ ﺷﮑﺎري ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎي ﮐﺸﻮر‬

‫در ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر از ‪ 464‬ﺷﮑﺎري و ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﮐﺸﻮر ‪ 11/7‬درﺻﺪ دﭘﻮ )در اﺧﺘﯿـﺎر ﻧﯿﺮوﻫـﺎ‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ( و ‪ 88/3‬درﺻﺪ )ﺣﺪود ‪ 400‬ﻓﺮوﻧﺪ( در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫـﺎ ﻗـﺮار داﺷـﺖ‪ 1 .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ‬
‫ﺣﺪود ‪ 308‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻨﮕﯽ ﮐﺸﻮر ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻫﻤﻪ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت اﻣﯿﺮ زﯾﻨﻠﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺟﻠﺴﻪ ‪ 31‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
‫| ‪87‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫آﻣﺎرﻫﺎي ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 14 -‬و ﻣﺤﻘﻖ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺟﻨـﮓ اﻧـﺪﮐﯽ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ اﯾﻦ آﻣﺎر اﺳﺖ‪ .‬او ﺗﻌﺪاد اف‪ 14 -‬ﻫـﺎ را ﻫﻤـﺎن ‪ 77‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻣـﯽداﻧـﺪ اﻣـﺎ اف‪ 4-‬و‬
‫اف‪ 5 -‬را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 196‬و ‪ 176‬ﻓﺮوﻧﺪ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺗﻌـﺪاد ‪ 368‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺎﻣﻞ ﯾﺎ ﻣﺸﺮوط ﺑﻮدﻧﺪ‪ 1 .‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت آﻣﺎر در ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ در‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺨﺶ ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﭘﻬﻦ ﭘﯿﮑﺮ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫از ﯾﺎزده ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ‪ 747-‬ﻧﯿﺮو‪ ،‬ﺷﺶ ﻓﺮوﻧﺪ در دﭘـﻮ و ﭼﻬـﺎر ﻓﺮوﻧـﺪ آﻣـﺎده ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﻣﺸﺮوط ﺑﻮدﻧﺪ )در آن ﺳﺎلﻫﺎ ﺗﻮان اورﻫﺎل ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﻨﺎﺳـﺐ در داﺧـﻞ‬
‫ﮐﺸﻮر ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺒﻮد( اﻣﺎ وﺿـﻌﯿﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‪ 707 -‬ﺑﻬﺘـﺮ ﺑـﻮد‪ .‬از ﭼﻬـﺎرده ﻓﺮوﻧـﺪ ‪ ،707‬دو‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ در دﭘﻮ و ﺑﻘﯿﻪ در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻣﺎدﮔﯽ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از ‪ 41‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺳﯽ‪ 130-‬ﻧﯿـﺰ ‪31‬‬
‫درﺻﺪ در اورﻫﺎل و ‪ 69‬درﺻﺪ ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي اف ـ ‪ 27‬ﻧﯿـﺰ از‬
‫‪2‬‬
‫ﻧﻮزده ﻓﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺪه ﻓﺮوﻧﺪ در اﺧﺘﯿﺎر ﯾﮕﺎنﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﭘﻮ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻼت اﺳﺎﺳـﯽ ﺑـﺮاي ﺗﻌﻤﯿـﺮ دارﻧـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺷﮑﺎري ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺶ درﺻﺪ اﺟﺎزه داﺷﺘﻨﺪ ﻏﯿـﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬درﺻﺪ ﮐﻤﺘﺮ از اﯾﻦ رﻗﻢ ﻋﻤﻠﮑـﺮد ﺧـﻮب آﻣـﺎد و ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﭘﺎﯾﮕـﺎه را ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ و درﺻﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت اﯾﻦ ﺑﺨﺶ و ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﯾـﺎدآوري‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎﯾﺪ در ﻫـﺮ زﻣـﺎن ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 70‬درﺻـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫آﻣﺎده ﻋﻤﻠﯿﺎت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ‪ 60‬درﺻﺪ آن داراي ﻗﺪرت ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﺎﻣﻞ )اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﻣـﺄﻣﻮرﯾﺘﯽ‬
‫ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﻬﻤﺎت ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ( ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫ﺳﺎﻧﺤﻪ دﯾﺪه‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻗﻄﻌﻪ و دﭘﻮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‪ 3 ،‬ﺗﯿﺮ ‪1393‬‬

‫‪ .2‬ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت اﻣﯿﺮ زﯾﻨﻠﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‪ 31 ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 88‬‬

‫‪1‬‬
‫آﻣﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺷﮑﺎري ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻣﯿﺮ ﻧﻤﮑﯽ از ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﺎﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬آن روز ﭘﺎﯾﮕﺎه ﯾﮑﻢ ﺷﮑﺎري ﻣﻬﺮآﺑـﺎد ‪72‬‬
‫ﺷﮑﺎري داﺷﺘﻪ ﮐﻪ ‪ 52‬ﻓﺮوﻧﺪ آن ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻬﺮهﺑـﺮداري ﺑـﻮده اﺳـﺖ )اﻋـﻢ از ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ اف ـ ‪ 4‬و‬
‫اف‪ 5-‬و ﺟﻨﮕﻨﺪه اف ـ ‪ 4‬و اف‪ 2 (5-‬ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻧﯿﺰ ‪ 84‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ داﺷـﺘﻪ ﮐـﻪ ‪ 68‬ﻓﺮوﻧـﺪ آن‬
‫آﻣﺎده ﺑﻮدﻧﺪ )ﻫﻤﻪ اف‪.(5-‬‬
‫در ﻫﻤﺪان ﻧﯿﺰ ‪ 75‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻮده ﮐﻪ ‪ 52‬ﻓﺮوﻧﺪ آن آﻣﺎده ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ .‬دزﻓـﻮل ‪ 77‬ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫اف‪ 5-‬داﺷﺘﻪ ﮐﻪ ‪ 58‬ﻓﺮوﻧﺪ آن آﻣﺎده ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮﺷﻬﺮ ‪ 48‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم داﺷﺘﻪ ﮐﻪ ‪ 42‬ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫آن آﻣﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪).‬ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾـﻦ رﻗـﻢ را ‪ 32‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻣـﯽداﻧـﺪ( ‪ 3‬ﺷـﯿﺮاز ‪15‬‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﺎﻣﮑﺖ داﺷﺘﻪ ﮐﻪ دوازده ﻓﺮوﻧﺪ آن آﻣﺎده ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺻـﻔﻬﺎن ﻧﯿـﺰ ‪ 61‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ‬
‫داﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺳﯽ ﻓﺮوﻧﺪ آن آﻣﺎده ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ 4 ،‬در ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﻧﯿـﺰ از ‪ 26‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ‪ 22‬ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫آﻣﺎده اﻧﺠﺎم ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺎده‬

‫‪5‬‬

‫»در روز اول ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﯽ ﺧﻠﺒﺎن آﻣﺎده ﭘﺮواز )‪ 27‬ﻧﻔـﺮ( در اﺧﺘﯿـﺎر‬
‫داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ از آﻣﺎدﮔﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬اﻟﺒﺘـﻪ رﯾـﺰشﻫـﺎي ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب‬
‫اواﯾﻞ اﻧﻘﻼب و اﺗﻔﺎﻗﺎت ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔـﯽ از ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻓﻨـﯽ و ﺧﻠﺒـﺎن را از ﺑﺪﻧـﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﺎرج ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﮐﻪ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺗﮏﺳﺮﻧﺸﯿﻦ ﺑﻬﺮه ﻣـﯽﺑـﺮد‪88 ،‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ‪ 63‬ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦﺟﻠﻮ و ‪ 53‬ﺧﻠﺒـﺎنﮐـﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘـﺐ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕـﺎه دزﻓـﻮل )ﺗـﮏ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن( ‪ 63‬ﺧﻠﺒﺎن‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ‪ 37‬ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠﻮ و ‪ 43‬ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ‪ ،‬ﺷﯿﺮاز ﭘﺎﻧﺰده ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠﻮ و‬

‫‪ .1‬آﻣﺎرﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 31 ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
‫‪ .2‬آﺧﺮﯾﻦ آﻣﺎرﻫﺎي اراﯾﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺻﻔﺤﻪ ‪ 389‬ﺗﻌﺪاد اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي آﻣﺎده ﻋﻤﻠﯿﺎت را‬
‫‪ 54‬ﻓﺮوﻧﺪ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪390‬‬
‫‪ .4‬ﻣﻄﺎﺑﻖ آﺧﺮﯾﻦ آﻣﺎرﻫﺎي ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﻧﻈﺮي و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺘﺸﺮه در ﮐﺘﺎب‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﻣﺠﻤﻮع اف‪ 14-‬ﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ در روز اول ﺟﻨﮓ ‪ 19 ،‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ .5‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬
‫| ‪89‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﺳﯿﺰده ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ و ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺻﻔﻬﺎن از ‪ 35‬ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠـﻮ و ﺳـﯿﺰده ﺧﻠﺒـﺎن ﮐـﺎﺑﯿﻦ‬
‫ﻋﻘﺐ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪".‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ آﻣﺎرﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮو ﻣﺨﺎﺑﺮه ﺷﺪه ‪ 336‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ آﻣﺎده ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ آﻣﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﯿﺮ زﯾﻨﻠﯽ ﮐﻪ از ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺑﺎﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﺨﺶ آﻣﺎد و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻓﻨﯽ ﺻﺤﯿﺢﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬در آن روز ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ‪ 450‬ﺧﻠﺒﺎن‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه ﮐﺸﻮر در آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ‪ 1‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘـﺎد ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﻧﻬﺎﺟـﺎ اﯾـﻦ رﻗـﻢ از‬
‫‪2‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ )ﺣﺪود ‪ 600‬ﺧﻠﺒﺎن ( ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻮان ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ‬

‫اﻓﺴﺮان ﺧﻠﺒﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﭘﯽ آن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از اﯾـﻦ ﻧﯿـﺮوي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ و‬
‫آﻣﺎده‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮوي دﺷﻤﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 59‬ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ از ﺑﺨـﺶ ﺑﺰرﮔـﯽ از‬
‫ﻣﺰﯾﺖﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﯾـﺄس و ﻧﺎاﻣﯿـﺪي در اﯾـﻦ ﻧﯿـﺮو ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺟﻮان )ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺳﺘﻮان و ﺳﺮوان( اﯾﻦ ﻧﯿﺮو آﻣﺎده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﺮﭼﻨﺪ‬
‫ﺳﺨﺖ و ﺑﺪون ﺑﺎزﮔﺸﺖ را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﺎر اﺻﻠﯽ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي اﻫﺮﯾﻤﻨﯽ‬
‫زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻧﺎوﮔﺎن ﻫﻮاﯾﯽ ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﺗﺎﯾﮕﺮ)اف‪ 4-‬و اف‪ (5 -‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻔﺮات ﻓﻨﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﺑـﺎ‬
‫آﻣﺎده ﮐﺮدن اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﺑﻤﺐﻫﺎي ام‪.‬ﮐﯽ‪ 82-‬و ام‪.‬ﮐﯽ‪ 83-‬و ام‪.‬ﮐﯽ‪ 84-‬و ﻣﻮﺷﮏﻫـﺎي ﻣﺎورﯾـﮏ‪،‬‬
‫ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺴـﻠﺢ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬آﻣـﺎدهﺳـﺎزي ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي ﻣﺮﮔﺒـﺎر اﺳـﭙﺎرو و‬
‫ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ روزﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧـﺪ از ﻫـﻢاﮐﻨـﻮن ﺑـﻪ‬
‫ﻓﮑﺮ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎوﮔﺎن ﻋﻈﯿﻢ اف‪ 14-‬ﻫﻨﻮز ﮐﺎﻣﻼً آﻣﺎده ﻧﺒﺮد ﻧﺒﻮد و اف‪ 5-‬ﻫـﺎ‬

‫‪ .1‬آﻣﺎرﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺘﺎد ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ‪ 31‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
‫‪ .2‬آﺧﺮﯾﻦ آﻣﺎرﻫﺎي اراﯾﻪ ﺷﺪه در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺻﻔﺤﺎت ‪ 389‬ﺗﺎ ‪ 393‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ در‬
‫آﻧﺰﻣﺎن ﺑﺮاي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم ‪ 138‬ﺧﻠﺒﺎنﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠﻮ و ‪ 136‬ﺧﻠﺒﺎنﮐﺎﺑﯿﻦﻋﻘﺐ‪ ،‬ﺑﺮاي اف ‪ 173 ، 5‬ﺧﻠﺒﺎن و ﺑﺮاي اف‪14-‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ‪ 28‬ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦﺟﻠﻮ و ‪ 85‬ﺧﻠﺒﺎنﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ در وﺿﻌﯿﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﻮده اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦآﻣﺎر ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻨﺎن‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﭼﻪ دﻗﺘﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ارﺗﺶ را از ﺧﻠﺒﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ دﻫﻬﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ‬
‫ﺷﺠﺎﻋﺖ دوﺑﺎره وارد ﻋﺮﺻﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 90‬‬

‫ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ اﺻﻠﯽ آنﻫﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ و ﺑﻤﺒـﺎران ﻓﻮاﺻـﻞ ﮐـﻢ ﺑـﻮد در ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ره ﮔﯿﺮ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺒـﻮد ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي راداري ﺷـﺎﻧﺲ ﭼﻨـﺪاﻧﯽ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮرﺧﯿﻦ ﺧﺎرﺟﯽ ﻋﻨﻮان ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸـﮑﻞ دﯾﮕـﺮ از ﮐـﺎر اﻧﺪاﺧﺘـﻪ‬
‫ﺷﺪن رﻣﺰﻫﺎي اﺻﻠﯽ دﭘﻮﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﻣﻬﻤﺎت و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻬﻤﺎت و ﻣﻮﺷﮏﻫـﺎي ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺣﺘﯽ ﺷﺶ ﻣﺎﻫﻪ ﺑـﺪون اﺗﮑـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺪرت ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ دﻓﻊ دﺷﻤﻦ ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ راﯾـﺎﻧـﻪاي ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان‬
‫»ﺛﺒﺖ ﺻﻠﺢ« ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﮐﻠﯿﻪ ﮐـﺪﻫﺎي آن را ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﺑـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ‪ 1‬و در‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﮔﺮدان اف ـ ‪ 4‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎﻣﻞ آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽدراﯾﻦ روزﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎنﻫﺎي ﮔﺮدان‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ‪ 11‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﮐﻪ در ﭘﺎﯾﮕﺎه آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ »ﺷﺎو« ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آﻣﻮزشﻫﺎ را دﯾﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻮار ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺒﯽ ﺑﺪون اﺳﻠﺤﻪ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎ را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮده و در‬
‫اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﺮان ﻗﻄﻌﯽ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در ﺳﺎل ‪ 59‬اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻮاﻧﯽ ﻣﻌـﺎدل ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان ﻧﺪاﺷـﺖ اﻣـﺎ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﺪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو را دﺳﺖ ﮐﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎﯾﯽ از ﺟﻨﮓﻫﺎي اﻋﺮاب و اﺳـﺮاﺋﯿﻞ و‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐُﺮدﻫﺎي ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق را داﺷﺖ و ﺑﻪ وﯾﮋه در دﻓﺎع ﻫﻮاﯾﯽ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﻧﺴﻞ دوم و ﺳﻮم ﺟـﺖﻫـﺎي ﺟﻨﮕـﯽ ﺑـﻮده و ﺑﻤـﺐ اﻓﮑـﻦﻫـﺎي دورﺑـﺮد‬
‫ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف‪ 22-‬وﺗﻮﭘﻮﻟﻮف‪ 16-‬در ﮐﻨـﺎر ﺑﻤـﺐ اﻓﮑـﻦﻫـﺎي ﻣﯿـﺎن ﺑ‪‬ـﺮدي ﻧﻈﯿـﺮ ﺳـﻮﺧﻮي‪20-‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﭼﻨﺪان از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‬
‫)ﻣﻨﻬﺎي ﺗﻮانﺳﻮﺧﺖﮔﯿﺮي‪ ،‬ﻗﺪرت ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﯽواف‪14-‬ﻫﺎ( ﺿﻌﯿﻒﺗـﺮ ﻧﺒـﻮد ﻋـﻼوه ﺑـﺮآن ﻫـﻢ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ و ﻫﻢ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯿﺮاژﻫﺎ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺧﺎرﺟﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ را ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻧﻈﺮي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي‬
‫ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫| ‪91‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫اﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ اﺻﻠﯽ ﻋﺮاق ﺿﻌﻒ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن از اﺑﺘﺪا درﺳﺖ ﮔـﺰﯾﻨﺶ‬
‫ﻧﺸﺪه و" وﻓﺎداري" ﺑﯿﺸـﺘﺮ از"ﺷﺎﯾﺴـﺘﮕﯽ"در اﻧﺘﺨـﺎب آنﻫـﺎ ﻣـﻮﺛﺮ ﺑـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺣـﺎل‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي آن ﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن دﮐﺘﺮ ﻧﯿـﮏ ﺑﺨـﺶ ﺣﺒﯿﺒـﯽ در‬
‫ﮐﺘﺎب ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﺋﯽ درﺑﺎره اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﺋﯽ ﻋـﺮاق ﻣﺘﺸـﮑﻞ از ‪20‬‬
‫اﺳﮑﺎدران ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻨﮕﻨﺪه رﻫﮕﯿﺮ و ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ‪ 9‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫـﻮاﺋﯽ ﺑـﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺗﯿﭗ ﻣﻮﺷﮑﯽ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻫﻮاي آن در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺴﺎس و ﺣﯿﺎﺗﯽ اﺳﺘﻘﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮو از‬
‫‪ 755‬ﺳﮑﻮي ﭘﺮﺗﺎب ﻣﻮﺷﮑﯽ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻫﻮا در ﺳﺮاﺳﺮ ﺑﺨﺶ ﺷﺮﻗﯽ ﺧﻮد و ‪ 713‬ﻋـﺮاده ﺗـﻮپ‬
‫ﺿﺪﻫﻮاﺋﯽ ﺑﻬﺮه ﻣﯽﺑﺮد«‪.‬‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﺋﯽ ارﺗﺶ ﻋﺮاق از ‪ 366‬ﺷﮑﺎري و ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑـﻮد ﮐـﻪ زﯾـﺮ ﻧﻈـﺮ‬
‫اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎي رادار ﺑﻪ ﭘﺮواز ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻫﻮاﺋﯽ )‪ (CAP‬ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﺸـﻪ دو ﻓﺮوﻧـﺪ ﻣﯿـﮓ‬
‫‪ 21‬در اﺳﺘﺎن ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﯿﮓ در اﺳﺘﺎن اﻟﺪﯾﺎﻟﻪ ‪ ،‬دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬در اﺳﺘﺎن ﻣﯿﺴـﺎن و‬
‫دو ﻓﺮوﻧﺪ ﺳﻮﺧﻮ‪) 22-‬ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﺳﻮﺧﻮي‪ 7 -‬ﯾﺎ ﺳـﻮﺧﻮي‪ 20 -‬ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ( در‬
‫اﺳﺘﺎن ﺑﺼﺮه ﭘﺮواز ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮاق ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ده ﻓﺮوﻧﺪ اﯾﻠﯿﻮﺷﯿﻦ‪ ، 76 -‬دوازده ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف‪ 80 ،22-‬ﻓﺮوﻧﺪ‬
‫ﻣﯿﮓ‪ ،23-‬ﺷﺼﺖ ﻓﺮوﻧﺪ ﺳﻮﺧﻮ‪ 115 ، 7-‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ ‪ ،21-‬ﺳﯽ ﻓﺮوﻧﺪ ﺳﻮﺧﻮ‪ ، 20-‬ﺑﯿﺴﺖ‬
‫‪1‬‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﺎﻧﺘﺮ و ﺑﺮﺧﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﮐﻢ اﻫﻤﯿﺖ ﺗﺮ ﺑﻬﺮه ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮرﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻤﺎم ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﻋﺮاﻗﯽ از ﻧﻮع روﺳﯽ و اﮐﺜﺮ‬
‫آنﻫﺎ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﭼﻨﺪﻣﻨﻈﻮره ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻣﯿﮓ‪ 21 -‬ﻓﻌﺎلﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﻮده و ﺑﺎوﺟﻮد ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻘﺎﯾﺺ در ﺗﺠﻬﯿﺰات‪ ،‬ﺟﻨﮕﻨﺪهاي اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ و ﺑﺎﻗﺪرت ﻣﺎﻧﻮر‬
‫ﺑﺎﻻ ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻣﯽآﻣﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺘﯽ رﻗﯿﺐ ﺟﺪي ﺑﺮاي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪﺷﺮط آﻧﮑﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ درﺟﻪ اول آن را ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد(‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺶ ﺣﺒﯿﺒﯽ ‪ ،‬ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ ،1392 ،‬ﺻﻔﺤﺎت‬
‫‪ 191‬و ‪192‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 92‬‬

‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي رزﻣﯽ ﻋﺮاق در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ‪:1‬‬

‫ﻧﻮع ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‬ ‫ﺗﻌﺪاد‬

‫‪12‬‬ ‫ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ‪22-‬‬
‫‪10‬‬ ‫اﯾﻠﯿﻮﺷﯿﻦ ‪28-‬‬
‫‪80‬‬ ‫ﻣﯿﮓ‪23-‬‬
‫‪60‬‬ ‫ﺳﻮﺧﻮ ‪7-‬‬
‫‪115‬‬ ‫ﻣﯿﮓ ‪21-‬‬
‫‪30‬‬ ‫ﺳﻮﺧﻮ ‪20-‬‬
‫‪20‬‬ ‫ﻫﺎﻧﺘﺮ‬
‫‪12‬‬ ‫ﺗﯽ ‪52-‬‬
‫‪339‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬

‫از آﻧﭽﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺪه ﺗﻮان ﭘﺪاﻓﻨﺪي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﻋﺮاق اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺮاق‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻣﻮزهﻫﺎي روﺳﯽ ﺑﺮ روي ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺑﺎﻻﯾﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻋﻤﻠﮑﺮد‬
‫درﺧﺸﺎن ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ در ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم و ﺟﻨﮓ ‪ 1973‬اﻋﺮاب و اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ از‬
‫ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻗﺪرت دﺷﻤﻦ را ﺟﺪي ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب‬
‫از آﻣﺮﯾﮑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺳﺮﮐﻮب ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ را ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ارﺳﺎل اﯾﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰات‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻼح ﺑﺮﻧﺪه‪ ،‬ﻏﻼفﻫﺎي ﺟﻨﮓ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ و ﻣﻬﺎرت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺻﺪﻫﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم را ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬
‫آﻣﺎرﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻋﺮاق در ﺳﺎل ‪ 4 ،1359‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯾﮏ‪:‬‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﻐﺪاد؛ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ :2‬ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺗﮑﺮﯾﺖ؛ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ :3‬ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﺼﺮه و ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪ :4‬ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﮐﺮﮐﻮك؛‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در آن زﻣﺎن‪ 775 ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﭘﺮﺗﺎبﮐﻨﻨﺪه ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي‬

‫‪ .1‬ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﭙﯿﺪه اﺣﺮار ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪ ،1381 ،‬ﺻﻔﺤﻪ‬
‫‪29‬‬
‫| ‪93‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و آﻏﺎز ﺗﻼﻃﻢ در ارﮐﺎن ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫زﻣﯿﻦﺑﻪﻫﻮا‪ 713 ،‬ﺗﻮپ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ و ‪ 313‬واﺣﺪ دﯾﮕﺮ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫‪1‬‬
‫‪116‬دﺳﺘﮕﺎه رادار اﺧﻄﺎر اوﻟﯿﻪ و ﮐﻨﺘﺮل آﺗﺶ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﯾﮏ واﺣﺪ آﺗﺸﺒﺎر ﺳﺎم‪ 6‬آﺷﻨﺎ ﺷﻮﯾﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐـﻪ اﯾـﻦ واﺣـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﻫﺸﺖ دﺳﺘﮕﺎه زرهﭘﻮش ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ ،6‬ﭼﻬﺎر ﻗﺒﻀﻪ ﺗﯿﺮﺑﺎر ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ دوﺷﮑﺎ ‪،‬‬
‫ﯾﮏ ﺗﻮپ ‪ 57‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮي ‪ ،‬ﯾﮏ ﺧﻮدروي زرهﭘﻮش آﻣﻮزﺷﯽ ﺳﺎم ‪ ،6‬دو ﺗﺎﻧﮑﺮ ‪ 20‬ﻫﺰار ﻟﯿﺘـﺮي‬
‫و ﭼﻨﺪﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﯽﺳﯿﻢ و ﻫﺪاﯾﺖ رادﯾﻮﯾﯽ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪ 2 .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮي ﭘﺪاﻓﻨﺪ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻫﺎوك در ﻣﺘﺤﺮك ﺑﻮدن آنﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎ از ﻫﻔﺘﻪ دوم‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر در ﮐﻨﺎر ﺳﺘﻮنﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﺗﻠﻔﺎت ﻫﻮاﯾﯽ ارﺗﺶ را اﻓﺰاﯾﺶ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪340‬‬

‫‪ .2‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪343‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

 ‫| ‪97‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺒـﺮد رﺳـﻤﯽ آﻏـﺎز ﺷـﻮد‪ ،‬در اﯾـﺮان ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ارﺗـﺶ و ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً وﻗﻮع ﺟﻨﮓ راﺣﺘﻤﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 3-1‬ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 5-‬در ﺣﺎل ﭘﺮواز در ﯾﮏ رژه ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮجاﷲ ﺑﺮاﺗﭙﻮر )ﺑﺎ درﺟﻪ ﺳﺮﮔﺮدي آن روزﻫﺎ( ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در اواﯾﻞ ﺷﻬﺮﯾﻮر‬
‫‪ 59‬ﻣﺄﻣﻮرﯾﺘﯽ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ اوﺿﺎع ﻣﺮزي و وﺿﻌﯿﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑـﻪ ﮔﺮوﻫـﯽ از اﻓﺴـﺮان‬
‫ردهﺑﺎﻻي ارﺗﺶ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﻫﻢ ﺟﺰو آنﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬داده ﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﮔﻠﭽﯿﻦ‬
‫)ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه( از ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن دﯾﺪه ﺑﻮد ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﺎ اﯾﺠـﺎد‬
‫اﺳﺘﺤﮑﺎﻣﺎت‪ ،‬ﺟﺎده و ﺳﻨﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻮان ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾـﺮان ﯾﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ ...‬در آن زﻣـﺎن ﻓﻘـﻂ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪوﯾﮋه ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي دوم )ﺗﺒﺮﯾﺰ( ﺳﻮم )ﻫﻤﺪان( و ﭼﻬﺎرم )وﺣـﺪﺗﯽ( ﺑـﺮاي دﻓـﺎع‬
‫‪1‬‬
‫آﻣﺎده ﺑﻮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎ آنﺳﻮي ﻣﯿﺪان‪ ،‬ژﻧﺮال وﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺟﻨﮓ ﻣﺴﺌﻮل ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﻬﯿﻪ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫از اﯾﺮان ﺑﺮاي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺷﺪ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬درزﻣﯿﻨـﮥ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰي ﺑـﺮاي ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻣﺸﮑﻠﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻃﺮحﻫﺎي ﻻزم را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺟﺰﺋﯿﺎت از ﯾﮏ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺗﻬﯿﻪﮐﺮده و ﻣﺮﺗﺐ‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﻪروز ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ«‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاﺗﭙﻮر در ﮐﺘﺎب ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.143‬‬
‫‪ .2‬وﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ‪ ،‬وﯾﺮاﻧﯽ دروازه ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﺪﻧﺎن ﻗﺎروﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺳﭙﺎه‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ ،1377‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.53‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 98‬‬

‫از ﮔﺰارشﻫﺎي وﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺻﺪام ﻗﺒﻞ از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﯽﺗﻮان درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫ﻋﺮاق از ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪود و ﻧﺎﻗﺺ ﺑـﻮد‪ .‬وي ﺑـﻪ ﺻـﺪام ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﻣـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮐﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ اﻃﻼع داده ﺑـﻮدﯾﻢ ﮐـﻪ اﯾـﺮان ﺑـﯿﺶ از ‪ 450‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫ﺟﻨﮕﯽ دارد ﮐﻪ ‪ 172‬ﻓﺮوﻧﺪ آن ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري و از ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮد ﻗﻄﻌﺎت ﯾﺪﮐﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺤﺎﺻـﺮه اﻗﺘﺼـﺎدي ﻏـﺮب و در‬
‫اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﮐﻠﯿﺪﻫﺎي اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻓﻨﯽ و ﺟـﺪولﻫـﺎي ﮐـﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي ﻗﻄﻌـﺎت ﯾـﺪﮐﯽ و ﻓـﺮار و‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ و اﺧﺮاج ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﮐﺎدر ﻓﻨـﯽ ﭘـﺲ از ﭘﯿـﺮوزي اﻧﻘـﻼب اﯾـﺮان )ﮐـﻪ در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮔﺴﺘﺮده ﭘﺎكﺳـﺎزي در ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ و دﯾﮕـﺮ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﺴـﻠﺢ اﯾـﺮان‬
‫‪1‬‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد( ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﺮواز ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ او درﺑﺎره ﺑﺮﺧﯽ ﮐﻤﺒﻮدﻫﺎ ﻫﻢ اذﻋﺎن دارد‪ .‬ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎ اﻃﻼﻋﺎت درﺳﺖ و‬
‫ﻗﺎﺑﻞاﻋﺘﻤﺎدي درﺑﺎره ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي رزﻣﯽ اﯾﺮان در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎ درﺑﺎره ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‬
‫ﻓﯿﻠﻢﻫﺎي وﯾﺪﺋﻮﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ .‬اﺑﺰار ﻋﮑﺲﺑﺮداري ﻣﺎ در اول ﺟﻨﮓ اﺑﺘﺪاﯾﯽ و ﺗﻮﺳﻂ ﻣﯿﮓ‪21-‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﺎرﯾﮏ‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ‪ 100‬ﻣﺘﺮ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﯾﮕﺎن‬
‫رزﻣﯽ در اﯾﺮان ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺒﻠﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ آن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﻇﻬﻮر آن ﻣﺎ را‬
‫‪2‬‬
‫ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت درﺑﺎره اﻣﮑﺎﻧﺎت و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﺗﻮان رزﻣﯽ آنﻫﺎ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮد«‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ او ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻮت ﻋﺮاق در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان را در ﺑﺨﺶ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﯽداﻧﺴﺖ و در ﮐﺘﺎب‬
‫ﺧﻮد ﺗﺄﮐﯿﺪﮐﺮده ‪ » :‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺧﺰاﻧﻪ اﯾﺮان ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﮐﺎﻣﻼً ﺗﻬﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺮاق از ﺳﭙﺮدهﻫﺎي‬
‫ﻧﻘﺪي و ارزي‪ 30‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻري ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد«‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﻋﺮاق را دﻟﮕﺮم ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻨﮕﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ را اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻣﺮزﻫﺎي اﯾﺮان ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ارﺗﺸﯽ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺎﻫﯽ و ﻣﺮدﻣﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺪام ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺣﻤﻼت روز اول را ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮد آﻏﺎز ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻﺪام ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﺪا ﮐﺮدن اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن از اﯾﺮان )اﯾﻦ اﺳﺘﺎن‬

‫‪ .1‬وﯾﺮاﻧﯽ دروازه ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 60‬و ‪ ،61‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮواز ‪ 200‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در روز اول ﻣﻬﺮ ﮐﻪ ‪140‬‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ آﻧﻬﺎ از ﻣﺮز ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺪاوم ﺿﺮﺑﺎت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﮔﺰارش اداره اﺳﺘﺨﺒﺎرات‬
‫ﻋﺮاق اﺷﮑﺎﻻت ﻓﺮاواﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﺮدان ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﺗﻨﮓ و آزﻣﻮنﻫﺎي ﺳﺨﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬وﯾﺮاﻧﯽ دروازه ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 61‬و ‪. 63‬‬
 ‫| ‪99‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﺑﺰرگ ﻧﻔﺘﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎي دﻓﺎﻋﯽ ﮐﺸﻮر ازﺟﻤﻠﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻋﻈﯿﻢ وﺣﺪﺗﯽ‬
‫دزﻓﻮل را در ﺧﻮد ﺟﺎ داده ﺑﻮد( و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺗﺼﺮف اﺳﺘﺎنﻫﺎي راﻫﺒﺮدي ﻓﺎرس و اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ راه ورود ﺑﺪون دردﺳﺮ ﯾﮕﺎنﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﺧﻮد را ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫اﯾﺮان ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﻤﺎر ﺑﺰرﮔﯽ زد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر او ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه زﻧﺪﮔﯽ‬
‫او )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ در ‪ (1990‬ﺷﺪ‪ .‬او ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗـﺎ ‪ 192‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ را در‬
‫ﻇﻬﺮ روز ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 1359‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآورد‪) .‬ﺑـﯿﺶ از ‪ 60‬درﺻـﺪ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق(‪ .‬دﺳﺘﻮر او ﻧﺎﺑﻮدي ﻓﺮودﮔﺎهﻫـﺎ و ﮐﻠﯿـﻪ ﺑﺎﻧـﺪﻫﺎي ﭘـﺮوازي ﺑـﻮد‪ .‬در آن ﻧﯿﻤـﺮوز‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎً ﮔﺮم در اﯾﺮان ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺪارس آﻣـﺎده ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ و‬
‫ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺎور ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ در ﺑﻐﺪاد ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪ ﮐﺸـﻮر ﺑـﺰرگ و ﭘﺮﺟﻤﻌﯿـﺖ‬
‫اﯾﺮان را ﺑﭙﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﮔﻮﯾﺎ ﺣﻤﺎﻗﺖ ﺻـﺪام ﺣـﺪوﻣﺮزي ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﻧﺎﭘﺨﺘـﻪ ﮐـﻪ درس ﺟﻨـﮓ و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ را در ﻫﯿﭻ داﻧﺸﮕﺎه ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻓﺮاﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻟﺒﺎس ﻧﻈـﺎﻣﯽ و دﺳـﺘﺎر ﻗﺮﻣـﺰ در ﺳـﺘﺎد‬
‫ﻣﺮﮐﺰي ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺷﺨﺼﺎً ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺮواز ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ را ﺻﺎدر ﮐـﺮد‪ .‬ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل دﺳـﺘﻮر او ‪192‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤــﺎ )ﻣﯿــﮓﻫــﺎي ‪ 23-‬و ‪ ،21‬ﺳــﻮﺧﻮي‪ 7-‬و ‪ 20‬و ﻫــﺎﻧﺘﺮ و ﺗﻮﭘﻮﻟــﻮف ‪ 16‬و ‪ (22‬از‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي اﻟﺮﺷﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻮت‪ ،‬ارﺑﯿﻞ‪ ،‬ﮐﺮﮐﻮك‪ ،‬ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬ﺷﻌﯿﺒﯿﻪ و ﻋﺒﯿﺪ اﺑﻦ ﺟﺮاح ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ اﯾـﺮان‬
‫ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮج اول اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﺳـﺎﻋﺖﻫـﺎي ‪ 13:30‬و ‪ 14:30‬ﺑـﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎي‬
‫ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬دزﻓﻮل‪ ،‬اروﻣﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺷﯿﺮاز‪ ،‬ﻫﻤﺪان‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﻫـﻮاز‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ ،‬ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه‪ ،‬ﺳـﻨﻨﺪج و‬
‫آﺑﺎدان رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺧﻮشﺑﯿﻦﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد ﻧﯿﺰ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ واﻗﻌﺎً ﻋﺮاق ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل ﯾـﮏ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺗﻤﺎمﻋﯿﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺎط ﮐـﻮر راداري و ﻏﻔﻠـﺖ ﺑﺮﺧـﯽ ﻧﯿﺮوﻫـﺎ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ داﺧﻞ اﯾﺮان ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﺟﻨﮕـﯽ‬
‫داﺧﻞ ﺷﯿﻠﺘﺮﻫﺎ )ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺘﻮﻧﯽ( ﻗﺮار دادهﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻓﮑـﻮري ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻋﺮاق دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻗﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺮاﺳﺮي ﺑﻪ اﯾﺮان‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 100‬‬

‫ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﺻﻠﯽ ﺻﺪام از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮدي ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎي اﺻﻠﯽ ارﺗـﺶ و ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي‬
‫اﺻﻠﯽ ﺷﮑﺎري و ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اﯾـﺮان ﺑـﻮد‪ .‬آنﻫـﺎ در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﺑـﻪﺟـﺰ ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي ﻣﺸـﻬﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس و ﭼﺎﺑﻬﺎر‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺷﮑﺎري را ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻮردﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫آﻏﺎز رﺳﻤﯽ ﻧﺒﺮد‬

‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻋﻘﺮﺑﻪﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪوﻗﺖ ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ ﻋﺪد ﯾﮏ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ روز ‪ 22‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ )‪31‬‬
‫ﺷﻬﺮﯾﻮر( ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ژﻧﺮال ﻋﺮاﻗﯽ ﻋﺪﻧﺎن ﺧﯿﺮا‪ ...‬ﭘﯿﺶ ﺻﺪام آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺮورم‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﺎ از زﻣﯿﻦﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺗﺎ ‪ 20‬دﻗﯿﻘﻪ دﯾﮕﺮ ﮐﻤﺮ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ«‪.‬‬
‫او ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت ﺻﺪام را از ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺑﯿﺮون آورد‪ .‬ﺻﺪام وﯾﺎراﻧﺶ ﺑﯿﺶ از‬
‫ﯾﮏ دﻫﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان را زﯾﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ ازﻧﻈﺮ آنﻫﺎ اﯾـﻦ ﻧﯿـﺮو ﺑـﺪون ﮐﻤـﮏ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺷﺎﻧﺲ زﯾﺎدي ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺻـﻒ ﻧﻤـﯽﺷـﺪ ﻗـﺪرت ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺟـﻮان اﯾﺮاﻧـﯽ و‬
‫ﻓﻨﺎوري در اﺧﺘﯿﺎر آنﻫﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد و ﺻﺪام ﺑﻪﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺖ اﮔﺮ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان‬
‫ﺗﻮان ﺟﺎن ﺑﻪ درﺑﺮدن از ﺣﻤﻠﻪ روز اول ﺟﻨﮓ را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻋـﺮاق ﺷـﺎﻫﺪ ﺿـﺮﺑﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ‬
‫دردﻧﺎﮐﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت »ﺻﺎﻋﻘﻪ« ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻫﺪف ﻃﺮاﺣﯽﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ و‬
‫ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﭘﺮوازي در درﺟﻪ اول و در ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﺎﺑﻮدي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي رﻫﺎﺷﺪه ﺑﺮ روي ﺑﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 190 ،13/30‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ )ﯾﺎ ‪ 1 (192‬در ﻣﻮج اول ﺑﺎ ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪن ﺑـﺮ‬
‫ﻓﺮاز ﻏﺮب‪ ،‬ﺟﻨﻮب ﻏﺮب‪ ،‬ﺷﻤﺎل ﻏﺮب و ﻣﺮﮐﺰ اﯾﺮان ﻫﺸﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺻﻠﯽ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻓﺮﻋـﯽ‬
‫و ﭼﻬﺎر ﭘﺎدﮔﺎن ﺑﺰرگ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ و ده ﻓﺮودﮔﺎه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و داﺧﻠﯽ را ﻫﺪف ﻗﺮاردادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺮد دﯾﮕـﺮ آﻏﺎزﺷـﺪه ﺑـﻮد و در ﺳـﺎﻋﺖ ‪ 14:30‬دﯾﮕﺮﮐﺴـﯽ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﻣـﺎﻧﻊ وﻗـﺎﯾﻊ‬
‫زﻧﺠﯿﺮهاي ﯾﮏ ﻧﺒﺮد واﻗﻌﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎي ﭘﯽدرﭘﯽ در ﮐﻨﺎر آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻧﻈـﺎﻣﯽ و‬

‫‪ .1‬وﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ در ﮐﺘﺎب وﯾﺮاﻧﯽ دروازه ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 56‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬راس ﺳﺎﻋﺖ ‪ 192 ،13: ...‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻨﮕﯽ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻃﺮف اﻫﺪاﻓﺸﺎن ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪﻧﺪ‪ ...‬ﻋﺪﻧﺎن ﺧﯿﺮا‪ ...‬وزﯾﺮ دﻓﺎع ﺑﻪ ﺻﺪام ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺮورم ﺟﻮانﻫﺎ ‪ 20‬دﻗﯿﻘﻪ‬
‫ﻗﺒﻞ ﭘﺮواز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪام ﺑﻪ او ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﮐﻤﺮ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ ﺗﻠﻔﺎت ﻧﯿﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در آن روز را ﯾﮏ ﻓﺮوﻧﺪ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬
 ‫| ‪101‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ در ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﮐﺸﻮري و ﻟﺸﮑﺮي ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎسﻫﺎي ﻣﮑﺮر ﻣﺴﺌﻮﻻن واﺣـﺪﻫﺎي اﻧـﺪك و ﭘﺮاﮐﻨـﺪه زﻣﯿﻨـﯽ‬
‫ارﺗﺶ و ﭘﺎﺳﮕﺎهﻫﺎي ژاﻧﺪارﻣﺮي ﻣﺮزي ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﺗﻠﺦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﭘﺮﺗﻌـﺪاد‬
‫و ﻣﺠﻬﺰ دﺷﻤﻦ در ﺣﺎل ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪن ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﻤﺘﺮ از ﭼﻨﺪ ﺳـﺎﻋﺖ‬
‫ﺑﻌﺪ ﻋﺮاق ﻣﻮج دوم ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮد را آﻏﺎز ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺣﻤﻠـﻪ اول ﻧﺒـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻫﺪف آن اﯾﻦ ﺑﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﻬﺪام ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺑﺮ روي ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﭘﺮوازي‪.‬‬

‫آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ دﻧﺪانﺷﮑﻦ‬

‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﺟﻮاد ﻓﮑﻮري ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه وﻗﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ در آن‬
‫ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ دﻟﻬﺮهآور ﺿﻤﻦ اراﺋﻪ آﺧﺮﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺧﺴﺎرات ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺷﮑﺎري را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﺗﺪﺑﯿﺮي‬
‫اﻧﺪﯾﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﻫﯿﺠﺎنزده و ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ از ﺟﺴﺎرت دﺷﻤﻦ در آن ﺟﻠﺴﻪ‬
‫ﻃﻮﻓﺎﻧﯽ ﻫﻤﮕﯽ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري ﮐﻪ دﯾﺪﮔﺎﻫﯽ‬
‫راﻫﺒﺮدي داﺷﺖ ﻣﻮاﻓﻖ ﺣﻤﻼت ﭘﺮاﮐﻨﺪه و ﮐﻢﻓﺎﯾﺪه ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫او ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﯾﮏ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ﺟﺰﺋﯿﺎت دﻗﯿﻖ و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻘﺸﻪاي ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺨﺸﯽ از اﻗﺘﺼﺎد آن ﮐﺸﻮر ﮐﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ارﺗﺶ آنﻫﺎ ﺑﻮد را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫او ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺤﺪود ﻃﺮح »اﻟﺒﺮز« از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫـﺎي ﺳـﻮم ﺷـﮑﺎري ﻫﻤـﺪان و ﺷﺸـﻢ ﺷـﮑﺎري‬
‫ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد او ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﻬﺎرده ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓـﺖ ﺗـﺎ از‬
‫ﭘﺨﺘﮕﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ در اوﻟﯿﻦ روز ﺣﻤﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد؟‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ و اﻣﯿﺪﯾﻪ‬

‫از اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻮردﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺷـﮑﺎري وﺣـﺪﺗﯽ دزﻓـﻮل ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ از اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﯿﻨﻪ ﺷﺪﯾﺪي داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﯽ ﻧﯿـﺰ ﺿـﺮﺑﺎت‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 102‬‬

‫ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﻪ آنﻫﺎ زده ﺑﻮد )ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺿﺮﺑﺎﺗﯽ ﺑﻪﻣﺮاﺗﺐ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ از اﯾـﻦ ﭘﺎﯾﮕـﺎه درﯾﺎﻓـﺖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ( در ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﯾﮕﺎنﻫﺎي ﭘﯿﺸﺎﻫﻨﮓ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي وﺣـﺪﺗﯽ ﺑـﻪ‬
‫آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺣﺪود ‪ 14:00‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ دﺳﺘﻪ »ﺳـﻮﺧﻮ‬
‫ﻫﺎي‪ «20-‬رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﺷﯿﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻬﺎر دﺳـﺘﮕﺎه ﺗـﺎﻧﮑﺮ ﺑﻨـﺰﯾﻦ‬
‫ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ 1 .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﺪاﮐﺎر ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺿﻤﻦ ﺟﻤـﻊآوري وﺳـﺎﯾﻞ ﻣﻨﻬـﺪم ﺷـﺪه ﺑـﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﺗﺮﻣﯿﻢ ﺧﺮاﺑﯽﻫﺎي ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 5-‬ﺑﺮاي ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ آﻣﺎده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺴﺮ اﯾﻤﻨﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﺮوان ﺧﻠﺒﺎن ﻓﯿﺮوز ﺷﯿﺦ ﺣﺴﻨﯽ درﺣﺎﻟﯽﮐـﻪ ﻣﺸـﻐﻮل ارزﯾـﺎﺑﯽ ﺧﺴـﺎرات‬
‫وارده ﺑﻪ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ و ﭘﺎﯾﮕـﺎه و دادن دﺳـﺘﻮرات ﺑـﺮاي آﻣـﺎدهﺳـﺎزي ﺑـﻮد‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬـﺎن درﯾﺎﻓـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي دﺷﻤﻦ در ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 5‬دﻗﯿﻘﻪ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺎران ﻣﺠـﺪد ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﺳﺒﺐ ﺷﻬﺎدت او ﺷﺪ )او از اوﻟﯿﻦ ﺷﻬﯿﺪان ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﭘﺲ از آﻏﺎز رﺳﻤﯽ ﻧﺒﺮد ﺑﻮد(‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻣﯿﺪﯾﻪ ﺻﺪﻣﻪ ﮐﻤﺘـﺮي دﯾـﺪ و ﺑﻤﺒـﺎرانﻫـﺎي ﺷـﺪﯾﺪ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺖ آن را از ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ‪ .‬دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 5 -‬اﯾﯽ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ از ﭘﺎﯾﮕـﺎه دزﻓـﻮل ﺑـﻪ ﭘـﺮواز‬
‫درآﻣﺪه و اﻗﺪام ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺣﻤـﻼت ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5-‬از ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ و ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﯾﮕـﺎنﻫـﺎي زرﻫـﯽ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي‬
‫ﭘﯿﺸﺮوي ﻋﺮاﻗﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﯾﮑﯽ از ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﺒﺎران اﯾﻦ‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﭘﯿﺶﻗﺮاول ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺷﯿﺮﺟﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ دور زدن اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﮐـﻪ ﻣﺴـﻠﺢ‬
‫ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻣﺴﻠﺴﻞﻫﺎ و ﺗﻮپﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ اﺻﺎﺑﺖ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫـﺪ ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ آنﻫﺎ ﺑﻪﻣﺤﺾ ﻣﺸﺎﻫﺪه واﺣﺪﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 9‬ﮐـﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً ﻫﻤﮕـﯽ زرﻫـﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﮔﺮدشﺑﻪراﺳﺖ ﯾﮏﺑﻪﯾﮏ از ﮐﻨﺎر ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻤـﺐﻫـﺎي ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎ‬
‫ﺧﻄﯽ از آﺗﺶ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ آﺳـﯿﺐ‬
‫ﻓﺮاوان رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ‪413‬‬

 ‫| ‪103‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻋﺮاﻗﯽ ﯾﮑﯽ از واﺣﺪﻫﺎ ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ در ﺑﯽﺳﯿﻢ ﺧﻮد ﻓﺮﯾـﺎد زد‪» :‬ﻧﯿﻤـﯽ از واﺣـﺪ‬
‫ﻣﻦ در ﯾﮏ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﺪ ﭘﺲ ﭘﻮﺷـﺶ ﻫـﻮاﯾﯽ ﮐﺠﺎﺳـﺖ؟« او و ﺑﺴـﯿﺎري از ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن‬
‫زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق اﺻﻼً ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﺑﺮدﻧﺪ ﻣﻮردﺣﻤﻠﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﻓﺴﺮان ارﺷـﺪ‬
‫دﺷﻤﻦ ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎي ‪ 1967‬و ‪ 1973‬ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ را داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪﺧـﻮﺑﯽ ﻗﺒـﻞ از ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺘﺎد ﮐﻞ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﯾﺎدآوري ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮانزﻣـﯿﻦﮔﯿـﺮ ﻧﺸـﻮد‬
‫واﺣﺪﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻋﺮاق در دﺷﺖﻫﺎي ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻗﺘـﻞﻋـﺎم ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﺎﺑـﺎنﻫـﺎ و‬
‫دﺷﺖﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺧﺎص و ﻓﻘـﺪان ﻋـﻮارض ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي زرﻫﯽ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 9‬زرﻫـﯽ ﺗﻨﻬـﺎ ﻟﺸـﮑﺮ‬
‫آﺳﯿﺐدﯾﺪه در آن ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺻﺪﻫﺎ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﮐﺒﺮا‪ ،‬ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﺗﺎﯾﮕﺮ در ﻫﻤـﺎن ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻋﺖ‬
‫اول ﺟﻨﮓ ﺿﺮﺑﻪ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ زدﻧﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ از ﻫﻤـﺎن اﺑﺘـﺪاي ﺗﺠـﺎوز‪ ،‬ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ‬
‫درﯾﺎﺑﻨﺪ از ﯾﮏ ﭘﯿﺮوزي راﺣﺖ و ﺑﯽدردﺳﺮ ﺧﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮودﮔﺎه و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم ﺷﮑﺎري ﻫﻤﺪان‬

‫ﻫﺪف ﺑﻌﺪي ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺪان ﺑﻮد و در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 13:45‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم ﺷـﮑﺎري‬
‫ﻫﻤﺪان ﻣﻮردﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻤﺒﺎران ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺒﻮد ‪1‬و در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪن‬
‫ﯾﮏ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺪاﻓﻨﺪ زﻣﯿﻦﺑﻪﻫﻮا‪ ،‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﭘﺎﯾﮕـﺎه را دوﺑـﺎره ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﺎن داﺳﺘﺎن ﻧﺒﻮد‪ .‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼً آﻣﺎده ﺑـﻮد ‪ ،‬ﺗـﺎ ﭘﺎﯾـﺎن ﻫﻤـﺎن روز‬
‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﻮﺑﺖ ﭘﺮواز ﻋﻠﯿﻪ دﺷﻤﻦ اﻧﺠﺎم داد‪ 2 .‬آنﻫـﺎ ﺣﺘـﯽ ﭼﻬـﺎر ﻣﯿـﮓ ﻋﺮاﻗـﯽ را ﮐـﻪ ﻗﺼـﺪ‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﻓﺮودﮔﺎه ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﻫﻤﺪان را داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ رهﮔﯿﺮي ﮐﺮده و ﻓﺮاري دادﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻮج دوم ﺣﻤﻠﻪ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ در ﺳﺎﻋﺖ ‪ ،15:00‬ﮐﻠﯿﺪ ﺧﻮرد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐـﻪ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬و دو ﺳﻮﺧﻮ اﻧﺠﺎم ﺷـﺪ‪ .‬آنﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻏﺎﻓـﻞﮔﯿـﺮ‬
‫ﮐﺮدن رادارﻫﺎي ﻣﺮزي و ﺣﺮﮐﺖ در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ از اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ﺧﻮد ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺑﻬﺮه را‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ از اﯾﻦ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﻧـﺪ اﺻـﻠﯽ ﻓﺮودﮔـﺎه آﺳـﯿﺐ رﺳـﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ‪413‬‬

‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،226‬ﻧﻘﻞ از ﮐﺘﺎب اﯾﺮان و ﻋﺮاق در ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ و ﻓﺮزاد ﺑﯿﺸﺎب‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 104‬‬

‫ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﻓﺮﻋﯽ و اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻤﺎت ﻫﻤﮕﯽ دﺳﺖﻧﺨﻮرده ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻼوه آﻧﮑﻪ ﺑﺎﮔﺬﺷﺖ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ از ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮي اوﻟﯿﻪ ‪،‬ﺗﻮپﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻏﺮش ﮐﺮده و دﺷﻤﻦ را وادار‬
‫ﮐﺮد ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﻧﺎﺷﯿﺎﻧﻪ ﭘﺮﺗﺎب ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﮐـﻪ ﻣﻮﻓـﻖ ﺑـﻪ ﺟﻠـﺐ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮو ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﭘﺮوازﻫﺎي ﺑﺮونﻣﺮزي ﻋﻠﯿﻪ دﺷﻤﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪﺳـﺮﻋﺖ ﺑـﺎ ﺗـﺮﻣﯿﻢ‬
‫ﺧﺴﺎرات وارده‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪) 4-‬ﻓـﺎﻧﺘﻮم( ﻣﻤﻠـﻮ از ﻣﻬﻤـﺎت را در ﺳـﺎﻋﺖ ‪ 17:25‬ﺑـﻪ‬
‫آﺳﻤﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ آنﻫﺎ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان دﺳﺘﻪ ﭘﺮوازي »آﻟﻔﺎ رد ﺑـﯽ ‪ «1‬ﭘـﺮوازي ﻣـﺆﺛﺮ را ﻋﻠﯿـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﮐﻮت در اﺳﺘﺎن »ﻣﯿﺴﺎن« ﻋﺮاق آﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر در ﮐﻤﺘﺮ از ﭘﺎﻧﺰده دﻗﯿﻘﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻓﺮاز ﮐﻮت رﺳﺎﻧﺪه و ﭘﺎﯾﮕﺎه‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﻮت را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﺪ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮده و ﺻﺪﻣﻪ زﯾﺎدي ﺑﻪ ﮐﻮت زدﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﻪﺷﺪت ﺷﺮوع ﺑﻪ آﺗﺸﺒﺎري ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎنﻫـﺎي اﯾﺮاﻧـﯽ ﺑـﺎ اﻧﺠـﺎم ﻣـﺎﻧﻮرﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ از دﯾﻮار آﺗﺶ ﺗﻮپﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻣـﺬﮐﻮر ﮐـﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺿﺮﺑﻪ وﯾﺮانﮐﻨﻨﺪه ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎرا ﺑﯽﭘﺎﺳﺦ ﺑﮕﺬارد ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﺳﺎم ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﭘﺎﯾﮕﺎه‬
‫دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ را ﻣﺴﻠﺴﻞوار ﺷـﻠﯿﮏ ﮐﻨﻨـﺪ! آﺳـﻤﺎن ﮐـﻮت ﻣﻤﻠـﻮ از ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي‬
‫ﺳﻔﯿﺪرﻧﮓ ﺳﺎم ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم اول ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدشﻫـﺎي ﺳـﻨﮕﯿﻦ و ﮔﻤـﺮاه ﮐـﺮدن ﭘـﯽدرﭘـﯽ ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎ ﺑـﺎ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺟﻨﮓ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿـﮏ آﺳـﻤﺎن ﻋـﺮاق را ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﮐﺸـﻮر ﺗـﺮك ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫ﺷﻤﺎره دو ﺑﻪ ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ ﺳـﺮوان ﻣﺤﻤـﺪ ﺻـﺎﻟﺤﯽ و ﺳـﺘﻮاﻧﯿﮑﻢ ﺧﺎﻟـﺪ ﺣﯿـﺪري ﻣـﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ‬
‫آﺗﺸــﺒﺎرﻫﺎي دﺷــﻤﻦ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘــﻪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤــﺎي آنﻫــﺎ ﺣﺎﻟــﺖ ﺷــﯿﺮﺟﻪ ﮔﺮﻓﺘــﻪ و ﺑــﻪ دﻟﯿــﻞ‬
‫ارﺗﻔــﺎع ﮐــﻢ ﻓﺮﺻــﺖ اﯾﺠﮑــﺖ ‪)2‬ﺧــﺮوج اﺿــﻄﺮاري( ﭘﯿــﺪا ﻧﮑﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤــﺎي آنﻫــﺎ در‬
‫ﻓﺮات ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و اﻓﺘﺨـﺎر اوﻟـﯿﻦ ﺷـﻬﺪاي ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑـﺮونﻣـﺮزي ﻧﺼـﯿﺐ آنﻫـﺎ ﮔﺮدﯾـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﭘﯿﮑﺮ اﯾﻦ دو ﺷﻬﯿﺪ ‪ 33‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﻣﻬﺮ ‪ 92‬ﺑﻪ آﻏﻮش ﻣﯿﻬﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫‪۱. ALFA. RED. B‬‬

‫‪۲. EJECT‬‬
 ‫| ‪105‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم ﺷﮑﺎري ﻫﻤﺪان ﻫﻤﻪ ﺷﺎدﻣﺎن از ﻧﺎﮐﺎم ﮔﺬاﺷﺘﻦ دﺷﻤﻦ در‬
‫اﻧﻬﺪام ﭘﺎﯾﮕﺎه و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه رﻗﯿﺐ )ﮐﻮت( ﺑﻮدﻧﺪ ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﺷﻬﺎدت دو ﺗﻦ از‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﻪ را ﻣﺘﺄﺛﺮ ﮐﺮد‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﺷﺐ دهﻫﺎ ﺧﻠﺒﺎن از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺗﺪاوم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻠﯿﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﺬﮐﻮر و ﺳﺎﯾﺮ اﻫﺪاف دﺷﻤﻦ را ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪن از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻋﻈﯿﻢ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺮاي ﺳﺤﺮﮔﺎه اول ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ اﻣﺎ ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻓﺮارﺳﯿﺪن زﻣﺎن‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﺳﯿﺎوش ﻣﺸﯿﺮي درﺑﺎره روز اول ﻧﺒﺮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪»:‬ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫﻤـﺪان ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ‬
‫درﮔﯿﺮي روزاﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪﻃﻠﺒﺎن و ﻣﺘﺠﺎوزان داﺧﻠﯽ در ﻏﺮب ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼً در ﺷﺮاﯾﻂ آﻣـﺎدﮔﯽ‬
‫رزﻣﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﺧﻠﺒﺎن‪ ،‬ﮐﺎدر ﻓﻨﯽ‪ ،‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﭘﺪاﻓﻨـﺪ واداري‬
‫داﺷﺖ«‪ .‬او در ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه درﺑﺎره ﺧﺴـﺎرات روز اول ﺣﻤﻠـﻪ ﻋـﺮاق ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪»:‬ﻣـﺎ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي رﻫﺎﺷﺪه در ﺑﺎﻧﺪ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺣﻤﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ‬
‫ﻧﺰد‪ ،‬اﻣﺎ ﯾﮏ ﺑﻤﺐ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ آﺷﯿﺎﻧﻪﻫﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد و ﺗﺮﮐﺶﻫﺎي آنﻫﺎ ﺳﻨﮓﻫﺎ را ﺑﻪ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫درآورد و ﺑﻪ دو ﺟﻨﮕﻨﺪه آﺳﯿﺐ رﺳﯿﺪ«‪.‬‬
‫وي ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽداﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﺗﻮان ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه آﺳﯿﺒﯽ‬
‫ﻧﺮﺳﯿﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ ﻧﻔﺮات ﻓﻨﯽ ﺗﺎ ﺳﺤﺮﮔﺎه اول ﻣﻬﺮ‪ 60 ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ آﻣﺎده‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﯽﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن رﺟﺒﯽﻣﻘﺪم ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻋﺼﺮ آن روز در ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﻪ ﮐﻮت ﺣﻤﻠـﻪ ﮐـﺮد‬
‫درﺑﺎره آن روز ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪»:‬ﺗﻤﺎم ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آن روز داوﻃﻠﺐ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﮔﻠﭽﯿﻦ ﻧﺎم ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮ را ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺧﻠﺒﺎن و ﭼﻬﺎر ﮐﻤﮏﺧﻠﺒﺎن‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ از ‪17:00‬‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺗﺎدﻧﺪانﻣﺴﻠﺢ از ﺑﺎﻧﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ارﺗﻔﺎع ‪ 12‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ ﺑﺎ‬
‫ﮔﺬر از ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ ،‬ﻣﻬﺮان و زاﮔﺮس وارد ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﺴـﺘﯿﻢ ﺷـﺮاﯾﻂ ﺟﻨﮕـﯽ و‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 106‬‬

‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق ﻫﻮﺷﯿﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﺑﻪ ‪ 200‬ﭘﺎ ﮐﺎﻫﺶ داده و ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ‪550‬‬
‫ﻧﺎﺗﯿﮑـﺎل ﻣﺎﯾـﻞ در ﺣﺎﻟـﺖ ﭘﺮوازﺟﻤـﻊ )‪ (Box Formation‬در ﺳـﮑﻮت رادﯾـﻮﯾﯽ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﻓﺮودﮔﺎه ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻮت ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬در ‪ 10‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻫﺪف ﺣﺎﻟﺖ ﺣﻤﻠﻪ و زاوﯾﻪ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﻋﺮاق از ﻫﻤﻪ ﻃﺮف ﺷﻠﯿﮏ ﺧﻮد را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻠﻮي ﻣﻦ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺷﻬﯿﺪ ﺻﺎﻟﺤﯽ و ﺧﺎﻟﺪ ﺣﯿﺪري ﺑﻮد‪ ،‬آنﻫﺎ ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺗﻌﺎدل ﺧﻮد‬
‫را ازدﺳﺖداده و ﺑﻪ ﺻﻮرت واروﻧﻪ )‪ (Invert‬ﺑﻪ داﺧﻞ رودﺧﺎﻧﻪ ﺳﻘﻮط ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ اوﻟﯿﻦ‬
‫ﺷﻬﺪاي آﻏﺎز رﺳﻤﯽ ﻧﺒﺮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﺑﺪون آﻧﮑﻪ وﻗﺖ را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ ﺳﮑﻮت‬
‫رادﯾﻮﯾﯽ را ﺷﮑﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬رﺟﺒﯽ ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺑﺎش« ﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻒ از اﺗﻔﺎق رخداده‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺼﻤﻢﺗﺮ‬
‫از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎ را ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي رﻫﺎ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻫﺮﮐﺪام از ﻣﺎ ﯾﮏﺳﻮم ﺑﺎﻧﺪ را زدﯾﻢ و‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻤﺐﻫﺎ را ﺑﺮ روي ﺷﯿﻠﺘﺮﻫﺎ رﻫﺎ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﻮت ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎ را ﺣﺪس ﻣﯽزد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ را در‬
‫ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎ ﻣﺨﻔﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺮﮐﺶ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﻪ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي روي رﻣﭗ آﺳﯿﺐ وارد‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ‪2‬ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در اواﯾﻞ ﺟﻨﮓ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 5-‬و در ﮔﺮدان ﺷﮑﺎري‬
‫ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻣﺸﻐﻮل ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﻮد‪ ،‬درﺑﺎره ﺣﻤﻠﻪ روز اول دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»در آن روز ﻋﺮاﻗﯽﻫـﺎ در ﻣـﻮج اول از ﺷـﺮق ﺑـﻪ ﻓﺮودﮔـﺎه ﺗﺒﺮﯾـﺰ ﺣﻤﻠـﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎي آنﻫﺎ ﺑﯿﺮون ﭘﺎﯾﮕﺎه و ﯾﺎ در ﻧﻘﺎط ﮐﻢاﻫﻤﯿﺖ ﺧﻮرد و ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﺪ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺳﺒﺐ ﺗﻬﯿﯿﺞ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮوان ﺧﻠﺒﺎن ﺷﺮﯾﻔﯽراد ﮐﻪ از ﻣﺪتﻫﺎ ﻗﺒـﻞ‬
‫از ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻓﺮزاﻧﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺠﻮز ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪ دﺷـﻤﻦ را ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬آن‬
‫روز ﺑﺎ ﺣﻀﻮر در دﻓﺘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﭼﻨﺎن ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺎ ﻣﺸﺖ ﺑﻪ روي ﻣﯿﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ زد ﮐـﻪ ﻫﺮﭼـﻪ‬

‫‪ .1‬ﻧﻘﻞ ﺷﺪه در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﺎغ ﻣﻮزه دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
 ‫| ‪107‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﻟﯿﻮان ﺑﻮد ﺑﻪ زﻣﯿﻦ رﯾﺨﺖ‪ .‬او ﻓﺮﯾﺎد زد‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﮔﻔﺘﻢ ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﻋﺮاق را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﻨﯿﻢ‪،‬‬
‫اﺟﺎزه ﻧﺪادﯾﺪ و اﯾﻦ داغ ﺑﻪ دل ﻣﺎ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻓﺮزاﻧﻪ ﺑﺎﻣﺘﺎﻧﺖ ﺻﺤﺒﺖ او و ﺳـﺎﯾﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن را ﮔـﻮش ﮐـﺮد و ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺑـﻪزودي‬
‫ﺗﻼﻓﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬آن روز ﻧﻔﺮات ﻓﻨﯽ ‪ 36‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را آﻣﺎده ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﺻـﻞ و ﮐﺮﮐـﻮك ﺑـﻪ‬
‫آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ دﺳﺘﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﻧﯿﺎﻣﺪ و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ اول ﻣﻬﺮ روز اﻧﺘﻘـﺎم اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﺎﻋﺖ ‪12‬‬
‫ﺷﺐ ﯾﮏ ﺟﺖ ﻓﺎﻟﮑﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه آﻣﺪ‪ .‬ﺷﺶ ﺧﻠﺒﺎن ورزﯾﺪه ﺑـﻪ ﻧـﺎمﻫـﺎي ﻋﻠـﯽ اﻗﺒـﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺑﻬـﺮوز‬
‫ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﯾﺪاﷲ ﺟﻮادﭘﻮر‪ ،‬ﻫﻮﺷﻨﮓ آﻗﺎﺳﯽﺑﯿﮏ ‪،‬ﻣﺤﻤﺪ داﻧﺶ ﭘﻮر و ﯾﮏ ﺧﻠﺒـﺎن دﯾﮕـﺮ ﭘﯿـﺎده‬
‫‪1‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن از ﺗﻬﺮان آﻣﺪه و ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﮏﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺳﺎﯾﺮ وﻗﺎﯾﻊ در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﻣﻮج اول ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻤـﺐاﻓﮑـﻦﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺳـﺎﻋﺖ‬
‫‪ 13:53‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﮑﺎري ﺗﺒﺮﯾﺰ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺣﻤﻼت ﺧﺴﺎرات ﺟـﺪي‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ آﻧﮕﺎه راه ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و ﺿﻤﻦ ﺑﻤﺒـﺎران ﭘﺎﻻﯾﺸـﮕﺎه ﺷـﻬﺮ ‪،2‬‬
‫ﻓﺮودﮔﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ را ﻧﯿﺰ ﻫﺪف ﻗﺮاردادﻧﺪ و از ﻣﺴﯿﺮ ﻏﺮب ﺑﻪ ﻋﺮاق ﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﮐﺎرﮐﻨـﺎن‬
‫ﻓﺮودﮔﺎه و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻣﺠﺪد ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺗﺒﺮﯾـﺰ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دﺳﺘﻮرات ﻻزم ﺑﺮاي آﻣﺎدﮔﯽ را داد و از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ )ﻣﺠﺪد( دﺷﻤﻦ آﻣﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻮج دوم ﺣﻤﻠﻪ ﺧﯿﻠﯽ زود آﻏـﺎز ﺷـﺪ‪ .‬ﻫﺸـﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ )ﺷﺶ ﻓﺮوﻧﺪ ﺳﻮﺧﻮ و دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ ‪ ،(21-‬در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﺷﮑﺎري رﺳﺎﻧﺪه و ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﻓﺮورﯾﺨﺘﻨﺪ و درﺳﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻏـﺮش‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺘﺼـﺪي ﯾﮑـﯽ از ﺳـﺎﯾﺖﻫـﺎي ﻣﻮﺷـﮑﯽ راﭘﯿـﺮ ‪ 3‬ﻣﻮﻓـﻖ ﺑـﻪ ﻣﻨﻬـﺪم ﮐـﺮدن ﯾﮑـﯽ از‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻤﺎم ﺗـﻼش ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﻓـﺮداي ان روز ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﻋﺮاﻗﯽ ‪ ،‬دو ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5-‬ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺘﯽ ﺣﯿـﺮتاﻧﮕﯿـﺰ از ﺑﺎﻧـﺪ ﺑﻠﻨـﺪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪﺻﻒ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﮐﻪ ﺧﻮد را آﻣﺎده ﺑﺮاي ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪،‬‬

‫‪ .1‬ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ‪ ،‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 7 ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫‪ .2‬اﯾﻦ ﺑﻤﺐﻫﺎ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮده و ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪۳. RAPIER‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 108‬‬

‫زدﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎه آﺗﺶ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ ﺗـﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖ ﻧﺒـﺮد ﻫـﻮاﯾﯽ ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻣﯿﮓﻫﺎي ‪ 21-‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد را ﺗﺮك ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻧﺒـﺮدي ﺳـﻬﻤﮕﯿﻦ ﺑـﯿﻦ‬
‫رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺳﻮﺧﻮي دﺷﻤﻦ و ﺳﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﺑـﺎ دو ﻓﺮوﻧـﺪ اف‪ 5-‬ﻧﻬﺎﺟـﺎ‬
‫آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺎﯾﮕﺮ)ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺪاﻟﻪ ﺑﺮﺑﺮي( ﭘﺲازآﻧﮑﻪ از ﻣﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ ﻗـﺮار دادن‬
‫ﺳﻮﺧﻮﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮپ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﻧﺎاﻣﯿـﺪ ﺷـﺪ‪ ،‬از ﻣﻮﺷـﮏ ﺣﺮارﺗـﯽ ﺳـﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر )‪ ۹‬ـ ‪ (AIM‬ﮐﻤـﮏ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺷﮏ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻮر و ﯾﮏ ﺑﺎل ﺳﻮﺧﻮ را آﺳﯿﺐزده و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ ﻧﺎﺗﻮان از اداﻣﻪ ﻣﺴﯿﺮ‬
‫در ﻏﺮب ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎن رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﮔﺮدي ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻮد ﺑﻪﺳﺎدﮔﯽ ﺗﻦ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻤﯽداد و ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي ﭘﯽدرﭘﯽ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮار ﺳﺎﯾﺮ ﺳﻮﺧﻮﻫﺎي دﺳﺘﻪ ﺧـﻮد را‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ زﻣﺎن ﻧﺒﺮد از ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ از ﺑـﯿﻢ ﺣﻤﻠـﻪ ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ﺷﮑﺎريﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰ ﮐﻪ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ آﻣﺎده ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از ﺑﺎﻧﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮار را ﺑﺮﻗـﺮار ﺗـﺮﺟﯿﺢ داده و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺧﻮد را ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﺤﺼـﻮر ﺑـﯿﻦ دو ﺟﻨﮕﻨـﺪه اﯾﺮاﻧـﯽ‬
‫ﺧﯿﻠﯽ زود ﺧﻮد را ﺑﺎزﻧﺪه ﯾﺎﻓﺖ! درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 3‬ﻫـﺰار ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ او را‬
‫ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪﺟﺎي ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﺮﺧﺶ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﺮده و آن را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬در ﯾﮏﻟﺤﻈﻪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺷﻌﻠﻪور ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺮﮔﺮد ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد را ﺗﺎ ﺑﺎﻻي اﻧﺒﺎر ﻗﻄﻌﺎت ﯾﺪﮐﯽ ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺮد و آﻧﮕﺎه از آن ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﻻﺷﻪ اﯾﻦ ﺳﻮﺧﻮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺑﻤﺐﻫﺎي‬
‫ﻫﺸﺖ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺧﺴﺎرات وارد ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻼش ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ در ﺳـﺎﻋﺖ ‪16:00‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه آﻣﺎده ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻮد‪ 1 .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان واﮐﻨﺶ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ را ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ دﻓـﺎع در روزﻫـﺎي اول‬
‫ﺟﻨﮓ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻣﻮرد ﺑﻪ اﻧﻬﺪام دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻃﺒﻖ رواﯾﺖ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ‪ ،‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ روز اول ﻣﻬﺮ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫زﻣﺎن وﻗﻮع را ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
 ‫| ‪109‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﻧﺒﺮد در ﺑﻮﺷﻬﺮ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 14:00‬ﭼﻨﺪ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﻋﺮاق از ﻧﻮع ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﻣﺮزﻫﺎي درﯾﺎﯾﯽ ﺟﻨـﻮب‬
‫اﯾــﺮان ﺑــﻪ ﻓﺮودﮔــﺎه ﺑﻮﺷــﻬﺮ ﺣﻤﻠــﻪ ﮐﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﻓﺮودﮔــﺎه ﻣــﺬﮐﻮر ﻣﻤﻠــﻮ از ﺑﻤــﺐاﻓﮑــﻦﻫــﺎي‬
‫اف ـ ‪ 4‬ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ از اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮاﻧﻪ ﺑﻬﺮه ﺧـﻮﺑﯽ ﻧﺒﺮدﻧـﺪ و ﺗﻨﻬـﺎ در‬
‫اﺛﺮ اﺻﺎﺑﺖ ﭼﻨﺪ ﺗﺮﮐﺶ‪ ،‬دو ﻣﺤﻞ از ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ آﺳﯿﺐ دﯾﺪ‪1 .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﯿﮓ دﯾﮕـﺮ‬
‫در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه درﯾﺎﯾﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬راﮐﺖﻫﺎ و ﺑﻤﺐﻫﺎي ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ‬
‫ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﺎوﭼﻪ و ﺑﺨﺸﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺿﺮﺑﻪ زد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﻫـﺮ دو ﭘﺎﯾﮕـﺎه‪،‬‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪﮐﺎراﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺷﮑﺎري رهﮔﯿﺮيﻫـﺎي ﺑﻮﺷـﻬﺮي درﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ ﺑﺨﺸـﯽ از‬
‫ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻨﯽ‪ ،‬آﻣﺎدهﺳﺎزي ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ از زﻣﯿﻦﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ و ﻇـﺮف ﭼﻨـﺪ‬
‫دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي ﻣﻬﺎﺟﻢ ﯾﻮرش ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي درﯾﺎﯾﯽ و ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺪﮐﯽ از ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫درﮔﯿﺮي ﺧﻮزﺳﺘﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي از رده ﺧﺎرج ﮐﺮدن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺸﻢ ﺷﮑﺎري و ﮔﺮدانﻫﺎي‬
‫ﺗﮑﺎوري درﯾﺎﯾﯽ ﻣﺸﻬﻮر آن )ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻨﺸﺄ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻮﻧﯿﻦ در ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و آﺑﺎدان ﺷﺪﻧﺪ(‬
‫ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ دوﺑﺎره ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر را ﻣﻮردﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮاردادﻧﺪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺑﺎر ﭘﺮﺗﻌﺪادﺗﺮ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯾﻦ ﺑـﺎر ﻏﺎﻓـﻞﮔﯿـﺮ ﻧﺸـﺪ و ﺑـﺎ آﺗـﺶ ﭘـﺮﺣﺠﻢ و دﻗﯿـﻖ‪،‬‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﻓﺮاري داد‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺸﯽ دوﺑﺎره ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ و راﮐﺖﻫﺎي ﺧﻮد را رﻫﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﻏـﺮب ﮔـﺮدش‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺎﺟﺮا ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دوﺑﺎره ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺷﺪ و ﻗﺮار ﺷﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي اﯾـﻦ ﭘﺎﯾﮕـﺎه‪ ،‬ﺿـﻤﻦ ﭘﻮﺷـﺶ‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ درس ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺪﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺷـﺶ‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺮوﻧﺪ اف‪.4-‬اﯾﯽ )ﻓﺎﻧﺘﻮم( از ﺑﺎﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ و در دو ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎل ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي دﺳﺘﻪ اول در آراﯾﺸﯽ دو ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ ﺳﻮﺧﻮي‪ 20-‬رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ورود ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن را داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪413‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 110‬‬

‫ﺳﻮﺧﻮﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﻣﺘﻮﺟﻪ ورود ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ در‬
‫آراﯾﺸﯽ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﺎ ﺧﯿﺎل راﺣﺖ ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪﺳﻮي ﺷﺮق اداﻣﻪ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎي‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي ﻫـﺪف رﺳـﯿﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﻣﺘﻌﺠـﺐ از ﺑـﯽﺗـﻮﺟﻬﯽ دﺷـﻤﻦ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر را ﺑﺮ روي ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻮﺧﻮﻫﺎ ﻗﻔﻞ ﮐﺮده و ﺑـﺎ ﮔﺮدﺷـﯽ ﺷـﺪﯾﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺮاغ دو ﻃﻌﻤﻪ دﯾﮕﺮ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در آنﺳﻮي ﻣﯿﺪان دﺳﺘﻪ ﺳﻮﺧﻮﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎي آﺧـﺮ ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﻮﺷﻬﺮي ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﯾﮏﻟﺤﻈﻪ دو ﻓﺮوﻧﺪ از آنﻫﺎ در آﺳﻤﺎن‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪ رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻧﺒﺮد را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ دو ﻓﺮوﻧﺪي اداﻣﻪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫آنﻫﺎ ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ را رﻫﺎ ﮐﺮده و ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻧﺒﺮد آﻣﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ زﻣﺎن ﺑﺮاي آنﻫﺎ‬
‫ﭼﻨﺪان زﯾﺎد ﻧﺒﻮد‪.‬ﭼﺮﺧﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﺳﻮﺧﻮﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﻗﻔﻞ ﺷﺪن ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻘﺐ ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺘﻌﺠﺐ از ﭼﺮﺧﺶﻫﺎي ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ ﺳﻮﺧﻮﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎﺗﺤﻤﻞ ﻓﺸﺎر‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ "ﺟﯽ ‪ "2‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻫﺮ دو ﺳﻮﺧﻮ را در ﺣﺎﻟﺖ دﻟﺨﻮاه ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ ﺷﻠﯿﮏ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺷﮏ اول ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮارداد‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻮﺧﻮي دوم ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻮري‬
‫ﺷﺪﯾﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ رﺳﺎﻧﺪه و ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر را ﮔﻤﺮاه ﮐﺮد و آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺑﺼﺮه ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﭼﻮن دﺳﺘﻮر ﻋﺒﻮر از ﻣﺮز را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادي دﯾﮕﺮ از ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي دﻧﺒﺎل ﮐﺮدن ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻤﺒﺎران ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه آﺑﺎدان آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺪك آﺑﺎدان ﺑﺎ ﻣﺮز‬
‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﻣﻮردﺣﻤﻠﻪ ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮاﻧﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ دﯾﮕﺮ از ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اف ـ ‪) 4‬ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺗﺮ درﺑﺎره آنﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ( ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﭼﻬﺎرﻓﺮوﻧﺪ ﺷﻨﺎور ﻧﺎﺷﻨﺎس ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽرﻓﺖ ﻗﺎﯾﻖ ﻣﻮﺷﮏاﻧﺪاز ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽازﺗﺨﺼﺼﯽﺗﺮﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎي ﺿﺪ درﯾﺎﯾﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺮاي‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﮐﺎﻣﻼً آﻣﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﭘﺲﺳﻮزﻫﺎي ﺧﻮد را‬

‫‪ .1‬ﺑﺮاي ﻧﮕﺎرش اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬از ﮐﺘﺎب اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن ﻣﻨﺪرج در ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻤﺎره ‪ ،247‬ﺻﻔﺤﻪ‬
‫‪ 9‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬در ﻫﻮاﻧﻮردي ﻓﺸﺎر ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﯿﺮوي ﮔﺮﯾﺰ از ﻣﺮﮐﺰ ﮐﻪ در ﭼﺮﺧﺶﻫﺎي ﺳﺮﯾﻊ ﺑﺮ ﺧﻠﺒﺎن و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ وارد ﻣﯽﺷﻮد را‬
‫»ﺟﯽ« )‪ (G‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
 ‫| ‪111‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫روﺷﻦ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺪف ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪﭼﯿﺰ ﺣﺎﮐﯽ از اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻨﺎورﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر‬
‫ﻫﻨﻮز ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ را در رادار ﺧﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن ﮐﻪ آن زﻣﺎن ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺟﻮان‬
‫ﺑﻮد درﺑﺎره آن روز ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ‪:‬‬
‫»آن روز ﺑﺎ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﯾﻢ ﺗﺎ ﺷﻨﺎورﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را درروي آب‬
‫ﻣﻨﻬﺪم ﮐﻨﯿﻢ اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﺎﻻي ﺳﺮ آنﻫﺎ رﺳﯿﺪﯾﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ اﻃﻼﻋﺎت رﺳﯿﺪه اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ‬
‫و آنﻫﺎ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺘﯿﻢ ‪.«1‬‬
‫ﮐﻤﯽ آنﺳﻮﺗﺮ‪ ،‬دو ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 4 -‬دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻤﺒﺎران ﺳـﻨﮕﯿﻦ را ﺑـﻪ ﻧﻈﺎﻣﯿـﺎن ﻋﺮاﻗـﯽ در‬
‫ﺑﻨﺪر اماﻟﻘﺼﺮ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺑﻨﺪر‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺷﻨﺎور‪ ،‬رادار‪ ،‬ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت و ﺑﺴـﯿﺎري‬
‫از ﻧﻔﺮات آنﻫﺎ ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﺗﻠّﯽ از ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﺠـﺎ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ژﻧـﺮالﻫـﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دو ﮐﺸﻮر را درﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸـﯽ از ﻧﯿـﺮوي درﯾـﺎﯾﯽ ﻋـﺮاق ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﻇﺮف دو ﺳﺎﻋﺖ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﻤﺐاﻓﮑـﻦﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺗﻨﻬـﺎ ﮐـﺎري در ﺳـﻄﺢ‬
‫آﺗﺶﺑﺎزي ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ و ﺑﻨﺪرﻫﺎ اﯾﺮاﻧﯽ اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮدﻧﺪ!‬
‫اﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ »زﺑﯿﺮ« در ﺑﺼﺮه ﺑﺮاي ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﻮﺷﻬﺮي ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ﻧﺒﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ‬
‫از ﻓــﺎﻧﺘﻮمﻫــﺎ ﺑــﺎ اﻧﺠــﺎم ﻋﻤﻠﯿــﺎﺗﯽ دﻗﯿــﻖ ﮐــﻞ ﭘﺘﺮوﺷــﯿﻤﯽ ﻣــﺬﮐﻮر را ﺑــﻪ آﺗــﺶ ﮐﺸــﯿﺪه و ﺑــﺎ‬
‫رﻓﺖوﺑﺮﮔﺸﺖﻫﺎي ﭘﯿﺎﭘﯽ ﺣﺘﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎي اداري ﭘﺎﻻﯾﺸـﮕﺎه ﻣـﺬﮐﻮر را ﭘـﺲ از ﻧـﺎﺑﻮدي‬
‫ﺑﺮجﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ آن ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣـﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻏﺮب اروﻧﺪرود ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﻘﻮط ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﮑﺲﻫﺎي ﮔﺮﻓﺘﻪﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﮔﺮدان ‪ 11‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 16:00‬ﻫﻤﺎن روز‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺸﻢ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي واﻗﻌﯽ ﺷﺎﻫﮑﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺪاف ﻣﻮردﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ زﯾﺮورو ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ازﺳﺮﺗﯿﭗ ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن در ﻣﯿﺰ ﮔﺮد ‪ 9‬ﻣﻬﺮ ‪ 92‬در ﺑﺎغ ﻣﻮزه دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺷﺮح اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ ﻧﻘﻞ از ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره‬
‫‪ ،247‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 10‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 112‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﺮق ﺑﺼﺮه‬

‫اوﻟﯿﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﻤﻘﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺸـﻮر در ﺳـﺎﻋﺖ ‪ 15:30‬ﮐﻠﯿـﺪ ﺧـﻮرد‪ .‬ﻃﺮاﺣـﯽ اﯾـﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻨﻬﺎ ﻃﯽ دو ﺳﺎﻋﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺴـﯿﺎري از رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي داﺧﻠـﯽ و‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﺒﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ دﺷﻤﻦ را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ در ﻓﺮودﮔـﺎه ﺑﻮﺷـﻬﺮ ﻏﻮﻏـﺎﯾﯽ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺮﭘﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه از ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن )ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﯽ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺷـﻬﺮت‬
‫ﮐﻢﺳﺎﺑﻘﻪاي رﺳﯿﺪﻧﺪ( ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻘﺸـﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎت » ﻃـﺮح اﻟﺒـﺮز« ﮐـﻪ ﻧـﺎم ﯾﮑـﯽ از‬
‫وﯾﺮانﮐﻨﻨﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻠﯿﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻮد را ﺑﻪ اﺟﺮا ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻨﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑـﻪﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻣﺨﻮف ‪ 1000‬ﭘﻮﻧﺪي ‪ 2‬ام‪.‬ﮐﯽ‪ 83.‬را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻬﻤﺎت ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺘﺼﻞ ﮐﺮده و اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي آﻫﻨﯿﻦ را ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻫﺸﺖ ﺧﻠﺒﺎن و ﮐﻤـﮏﺧﻠﺒـﺎن ورزﯾـﺪه‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي ﺳﺮﮔﺮد ﺧﻠﺒﺎن ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ اﺑﻦ ﯾﻤـﯿﻦ )ﮐﻤـﮏﺧﻠﺒـﺎن ﮐـﺎﻇﻢ روﺳـﺘﺎ(‪ ،‬ﺳـﺮوان اﺻـﻐﺮ‬
‫ﺳﭙﯿﺪﻣﻮي آذر )ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﺣﻤﯿﺪ ﻗـﺪﯾﺮي ﻣﻘﺪم(‪،‬ﺳـﺮوان ﻋﺒـﺎس ﺣـﻖﭘﺮﺳـﺖ)ﮐﻤﮏﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﺳﺘﻮان ﻋﻠﯽ ﺧﺮازﯾﺎن(‪ ،‬ﺳﺮوان ﻋﻠﯽ ﺑﺨﺘﯿﺎري )ﮐﻤـﮏﺧﻠﺒـﺎن ﺳـﺘﻮان ﻓﻀـﻞاﷲ اﻣﯿﻨـﯽ( دادﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﮔﺮوه دﺳﺘﻪ ﺳﺮﮔﺮد اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ و ﻫﺪف‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﻌﯿﺒﯿﻪ در اﺳﺘﺎن ﺑﺼﺮه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ ﺑﺎوﺟﻮد ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺣﻤﻞ اﻧﻮاع ﻣﻬﻤﺎت ﺑﻪ ﮐﻤـﮏ ﻣﻮﺗﻮرﻫـﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ‬
‫ﺗﻮر ﺑﻮ ﺟﺖ ﺧﻮد ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ از زﻣﯿﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ ارﺗﻔـﺎع ﻣﺘﻮﺳـﻂ رﺳـﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬آنﻫـﺎ‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﺑﺎ ﮔﺬر از ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻨﺪر دﯾﻠﻢ ـ ﺧﺴﺮوآﺑﺎد از اروﻧﺪرود ﮔﺬﺷﺘﻪ و وارد ﺧﺎك دﺷـﻤﻦ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﮔﺬر از ﻓﺎو و اماﻟﻘﺼﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺼﺮه ﮔﺮدش ﮐﺮده و ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﻋﺖ ‪ 17‬ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺷﻌﯿﺒﯿﻪ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﺧﻠﺒﺎن ﮐﻪ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﺗﯿﺰﻫﻮﺷـﯽ و‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻻ ‪ ،‬ﺧﻄﺮﭘﺬﯾﺮي ﺣﺮﮐﺖ در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺻـﺪﻫﺎ‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ داﺧﻞ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺷﻠﯿﮏ ﯾﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ دﺷـﻤﻦ ﻣﻮاﺟـﻪ‬

‫‪ .1‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ در ﮐﺘﺎب ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 125‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»در ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻓﻌﺎل و ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﭘﺮواز ﻋﻠﯿﻪ آن ﮐﺸﻮر اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮد و ﺗﻨﻬﺎ ‪ 2‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﺘﻘﺎم آﻣﺎدﮔﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮﺷﻬﺮ و ﻫﻤﺪان«‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻫﺮ ﯾﮏ ﭘﻮﻧﺪ ‪ 453‬ﮔﺮم اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫| ‪113‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت در اﺧﺘﻔﺎي ﮐﺎﻣﻞ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐـﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن درﺳـﺖ ﺑـﺮ ﺑـﺎﻻي ﺳـﺮ‬
‫دﺷﻤﻦ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﯽ در ﺣﺎل اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت اﮐﺮوﺑﺎﺗﯿﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑـﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮ آراﯾـﺶ و زاوﯾـﻪ‪،‬‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ارﺗﻔﺎع ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ‪ 4‬ﻃﺮف ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﻫﺪف رﯾﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫دهﻫﺎ ﺑﻤﺐ ‪ 450‬ﮐﯿﻠﻮﮔﺮﻣﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه را ﻣﺒﺪل ﺑـﻪ ﺟﻬـﻨﻢ ﮐـﺮد‪ .‬ﺑﻤﺒـﺎران ﻣـﺬﮐﻮر ﺑـﻪاﻧـﺪازهاي‬
‫وﯾﺮانﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﭼﻬﺎرم ﺑﺮاي ﺑﻤﺒﺎران دﯾﮕﺮ ﻫﺪﻓﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﮕﺎه‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ وﺣﺸﺖزده ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﻌﺎل ﮐﺮدن ﺗﻮپﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺧﻮد رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﻤﻪﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ دﯾﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي‪ ،‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ ﺑﺎ روﺷﻦ ﮐﺮدن‬
‫ﭘﺲﺳﻮز ‪ 1‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﯽ ﺧﯿﺮهﮐﻨﻨﺪه ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب و آﻧﮕﺎه ﺷﺮق ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯽﺷﮏ آنﻫﺎ در زﻣﺮه ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دﻧﯿﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧـﻪ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﻫـﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﻧـﻪ‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي راداري و ﻧﻪ رهﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺿﺮﺑﻪاي وارد ﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﺎ ﺷﺎدي ﭘﺬﯾﺮاي ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﺧﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺨﺎﺑﺮه ﺧﺒـﺮ ﻧـﺎﺑﻮدي ﺷـﻌﯿﺒﯿﻪ‪،‬‬
‫ﺗﻬﺮان و اﯾﺮان را ﺧﻮﺷﺤﺎل ﮐﺮد و در ﺑﻐﺪاد و ﺑﺼﺮه ﺳﺒﺐ ﺷـﻮك ﺷـﺪﯾﺪ ﺑـﻪ اﻓﺴـﺮان ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن درﺑﺎره دﯾﮕﺮ وﻗﺎﯾﻊ آن روز ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪»:‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪازآﻧﮑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ‬
‫ﺑﺎﻧﺪ ﻓﺮودﮔﺎه را زدﻧﺪ ﺧﻠﺒﺎن ﻓﻌﻠﯽ زاده ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺳﮑﺮاﻣﺒﻞ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ اﻣـﺎ ﺑـﻪ آنﻫـﺎ ﻧﺮﺳـﯿﺪ‪ .‬ﻣـﺎ‬
‫ﭘﺲازآﻧﮑﻪ از ﮔﺸﺖ ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮد ) ﮐﻪ ﺷﺮح آن رﻓﺖ( ﺑﺎزﮔﺸﺘﯿﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﯾـﮏ دﺳـﺘﻪ‬
‫ﺑﺮاي زدن ﺷﻌﯿﺒﯿﻪ رﻓﺘﻪاﻧﺪ ‪ .‬ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ دوﻣﯿﻦ ﻣﻮج ﺣﻤﻠـﻪ ﻋـﺮاق آﻏـﺎز ﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ آﻣـﺎده‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﺮوان ﺳﭙﯿﺪﻣﻮي آذر ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﭼﻮن ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﺧـﻮدي ﻣﻤﮑـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺷﻤﺎرا ﺑﺰﻧﺪ«‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن اﮐﺜﺮ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻋﺮاق آن روز ﻋﻤـﻞ ﻧﮑـﺮد ﭼﺮاﮐـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎ از ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ رﻫﺎﺷﺪه و ﻣﺴﻠﺢ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﭘﺲﺳﻮز ﯾﺎ ‪ :After Burner‬در ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﺖ ﭘﺸﺖ ﺗﻮرﺑﯿﻦ ﻣﻮﺗﻮر ﮐﻪ در ﻓﻀﺎي آن ﻟﻮﻟﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮﯾﺰ )ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي‬
‫ﺧﺮوﺟﯽﮔﺎز( وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺲﺳﻮز‪ ،‬ﺑﻨﺰﯾﻦ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻄﺮهﻫﺎي رﯾﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﭘﺎﺷﯿﺪه و اﺣﺘﺮاق ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﺷﻌﻠﻪ ور ﺷﺪن آن ﺳﺒﺐ ﺧﺮوج ﮔﺎزﻫﺎ از ﻣﯿﺎن ﯾﮏ ﺗﻮرﺑﯿﻦ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ زﯾﺎد و ﺳﺒﺐ اﯾﺠﺎد ﻗﺪرت راﻧﺶ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺮاي‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 114‬‬

‫وي از دﯾﮕﺮ اﺗﻔﺎﻗﺎت آن روز را‪ ،‬رودررو ﺷﺪن ﺧﻠﺒﺎن دﻣﯿﺮﯾﺎن )اﺳـﮑﺮاﻣﺒﻞ( ﺑـﺎ ﻣـﻮج دوم‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آﻧﮑﻪ او ﻫﻨﻮز ﭼﺮخﻫـﺎﯾﺶ ﺑﺴـﺘﻪ ﻧﺸـﺪه‬
‫ﺑﻮد ﻣﻮﺷﮑﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﻨﺪ«‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ ﺳـﺮﺗﯿﭗ ﻧﻤﮑـﯽ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ‪» :‬او آن روز ﯾـﮏ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕـﺎه از او ﺗﺸـﮑﺮ و ﺑـﺮاي او درﺧﻮاﺳـﺖ درﺟـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﺮد«‪.‬‬

‫ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎي ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و اﻫﻮاز‬

‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﻣﻮﻓﻖﺗﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت دﺷﻤﻦ در ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر را ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪ ﻓﺮودﮔـﺎه ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه و‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻋﻨﻮان ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎري ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ و ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫـﺎ و ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑـﻮدن‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﺑﻪ ﻣﺮز و وﺟﻮد ﻣﻮاﻧﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ )ﮐﻮهﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ(‪ ،‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي رهﮔﯿﺮ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻤﮏ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه و ﻓﺮودﮔﺎه ﺑﺮﺳﻨﺪ و اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﻪ ﺑـﺰرگﺗـﺮﯾﻦ واﺣـﺪﻫﺎي ﻫـﻮاﻧﯿﺮوز را در‬
‫ﺧــﻮد ﺟــﺎيداده ﺑــﻮد ﺣــﺪود ‪ 2‬دﻗﯿﻘــﻪ زﯾــﺮ آﺗــﺶ ‪ 6‬ﺑﻤــﺐاﻓﮑــﻦ ﻋﺮاﻗــﯽ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘــﻪ و در‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‪ 14:15‬ﺑﺎﻧﺪ ﻓﺮودﮔﺎه‪ ،‬ﺑـﺮج ﻣﺮاﻗﺒـﺖ و ﻣﺤﻮﻃـﻪ ﭘـﺮواز )رﻣـﭗ( وﯾـﺮان و ﺗﻌـﺪادي از‬
‫ﮐﺎرﮐﻨــﺎن ﭘﺎﯾﮕــﺎه ﺷــﻬﯿﺪ ﺷــﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻫــﻮاز ﻧﯿــﺰ ﻓﺮودﮔــﺎه‪ ،‬رادار و ﺳــﯿﻠﻮي ﺷــﻬﺮ ﺗﻮﺳــﻂ‬
‫ﺳﻮﺧﻮﻫﺎي‪ 20-‬و ‪ 7‬ﺑﻤﺒﺎران و ﺑﻪﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺧﺴﺎرات ﺟﺰﺋﯽ و ﮐﻠﯽ وارد ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺮآﺑﺎد‬
‫دورﺑﺮدﺗﺮﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ دﺷﻤﻦ در آن روز ﻓﺮاﻣﻮشﻧﺸﺪﻧﯽ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ و ﮐﻮﺑﻨﺪه از ﺳﻮي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق اﯾﻦ ﻋﻼﻣﺖ را ﺑﻪ ﻫﻤﮕﺎن داد ﮐﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺷﻬﺮ ﻣﺮزي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺒﺮدي ﻣﺮﮔﺒﺎر و دﻫﺸﺘﻨﺎك آﻏﺎزﺷﺪه ﮐﻪ‬
‫ﺷﺮوع آن اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺻﺪام اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺎﯾﺎن آن ﻫﺮﮔﺰ در اﺧﺘﯿﺎر او ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪﻫﺮﺗﻘﺪﯾﺮ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 14‬روز ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 6‬ﻣﯿﮓ و دو ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﻪ از ﺗﺎزهﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎي ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ‬
‫ﺑﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ورزﯾﺪهﺗﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاق )ﻃﺒﻖ رواﯾﺖ ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ ﺣﺪاﻗﻞ‬

‫‪ .1‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻔﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺖ دﻓﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﺑﺎغ ﻣﻮزه دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 9 ،‬ﻣﻬﺮ‬
‫‪1392‬‬
 ‫| ‪115‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﯾﮏ ﺗﺎ دو ﺧﻠﺒﺎن ﺧﺎرﺟﯽ آنﻫﺎ را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ( در اﺧﺘﻔﺎي ﮐﺎﻣﻞ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻮارض‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻧﻘﺎط ﮐﻮر رادار در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻬﺮآﺑﺎد رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺗﺎ اﯾﻨﺠﺎ‬
‫ﮐﺎر را ﺧﻮب ﭘﯿﺶآﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺑﺰرﮔﯽ اﯾﻦ ﻓﺮودﮔﺎه آنﻫﺎ را‬
‫ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ ﻧﯿﻤﯽ از آن ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺳﺖ آنﻗﺪر وﺳﯿﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﮓﻫﺎي‬
‫ﻣﺬﮐﻮر ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﻣﺮدد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﮐﺠﺎ ﺷﺮوع ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 23 -‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﮏ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﺣﺘﯽ ﻧﯿﻤﻪﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬آنﻫﺎ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﭘﯽ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ ﺣﺘﯽ ‪ 5‬درﺻﺪ اﯾﻦ ﻓﺮودﮔﺎه را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﯾﮑـﯽ‬
‫از ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻓﺮودﮔﺎه‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ رﻫﺎ ﮐﺮدن دهﻫﺎ راﮐﺖ و ﺑﻤﺐ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎزﻫﻢ ﺑﯽﺗﺠﺮﺑﮕﯽ و دﺳﺘﭙﺎﭼﮕﯽ‪ ،‬ﮐـﺎر دﺳـﺖ ﻣﻬﺎﺟﻤـﺎن ﻋﺮاﻗـﯽ داد و ﺿـﺮﺑﻪ‬
‫ﺟﺪي ﺑﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﻪ در آﺷﯿﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺨﻮرد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﻟﻮفﻫﺎ و ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي‬
‫ﺗﻮپ آنﻫﺎ ﯾﮏ ﺳﯽ‪ 130 -‬و ﯾﮏ ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎن‪ 707-‬را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﯾﮕـﺮ‬
‫ﺧﺴﺎرات ﺟﺰﺋﯽ وارد ﺷﺪ ﺑﻌﻼوه ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ ‪ 747‬ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻗﺮار‬
‫‪1‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 3-2‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺗﺮاﺑﺮي راﻫﻮردي ﺳﯽ‪130-‬‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪411‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 116‬‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺗﻮﭘﻮﻟﻮفﻫﺎ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ از ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑـﻮدن ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫در اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﺧﻮدروﻫﺎي ﻋﺒـﻮري از ﺟـﺎده ﻣﺨﺼـﻮص ﮐـﺮج را ﺑـﻪ ﮔﻠﻮﻟـﻪ ﺑﺴـﺘﻪ‬
‫‪1‬‬
‫اﺳﺖ!‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﺗﻬﺮاﻧﯽ در ﻫﻤﺎن ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﭘﯽﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﯽ روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﮐﺎر ﺧﻮد ورزﯾﺪﮔﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ در ﺻﻮرت ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ از اﻧﺠﺎم‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ ﭘﺮواﯾﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن و ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺣﺠﻢ ﺗﺤﻘﯿﻖ را درﺑﺎره‬
‫ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺟﻨﮓ ﻫﺸﺖﺳﺎﻟﻪ اﯾﺮان و ﻋﺮاق اﻧﺠﺎم داده‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ‪»:‬اﮔﺮﭼـﻪ رادارﻫـﺎي‬
‫اﯾﺮان ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮي ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ روز اول ﻋﺮاق را ﮔﺰارش دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫آن روز آﻣﺎده ﻧﺒﺮد ﺑﻮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ درونﻣـﺮزي را آﻏـﺎز‬
‫ﮐﺮد«‪ .‬وي در ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﺮان را در ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر‪ ،‬ﺳـﻪ ﻧﻮﺑـﺖ ذﮐـﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ اول ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﯾـﮏ ﺑﻮﺋﯿﻨـﮓ‪ 747-‬و ‪،707‬‬
‫ﯾﮏ ﺳﯽ‪ 130-‬و ﯾﮏ ﺗﺎﯾﮕﺮ در آﻟﺮت دزﻓﻮل را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺣﻤﻼت ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﺗـﺮس‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ اﺻﻼً ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫وي ﻧﯿﺰ ﺑﻪﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐـﺮده ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ‪» :‬در روز‬
‫‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻤﺎم ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻧﻬﺎﺟﺎ در آﺷﯿﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺘﻮﻧﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ«‪).‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺑﺎﺳـﺎﺑﻘﻪاي‬
‫ﻧﻈﯿﺮ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق‪ ،‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺧﻠﯿﻠـﯽ‪ ،‬ﺳـﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒـﺎن ﻣﺸـﯿﺮي‪،‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن رﻣﻀﺎﻧﯽ و ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن رﻓﯿﻌﯽ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ را ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ(‪ .‬اﯾـﻦ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺧﺎرﺟﯽ و داﺧﻠﯽ ﺑﻪاﺷﺘﺒﺎه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﻧﻬﺎﺟـﺎ را ﺑـﺮ روي‬
‫زﻣﯿﻦ رﻫﺎﺷﺪه ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻬﺎﺟﺎ وﻗﻮع ﺟﻨﮓ را ﻗﻄﻌﯽ ﻣـﯽداﻧﺴـﺘﻪ و‬
‫از ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ ﻋﻤﻼً درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻣﺘﺠﺎوزان ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد آن روز ﺗﻬﺮان ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺮوزي اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﻮده اﻣﺎ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ‬
‫ﻧﻬﺎﺟﺎ اﯾﻦ را ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ‪.‬‬
 ‫| ‪117‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻧﻤﮑﯽ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺰرگ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ را ﺿﻌﻒ آﻣﻮزش ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬آنﻫـﺎ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﮐﻪ از اﺻﻞ ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮي ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻤـﺎم ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي ﻣـﺎ‬
‫ﺻﺪﻣﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺿﻌﻒ ﻫﺪفﮔﯿﺮي ﺑﺎ ﺑﻤﺐ و ﺗﺮس و ﻧﺒﻮد اﯾﻤﺎن ﺑﺮاي ﺟﻨﮕﯿـﺪن ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ‬
‫ﺗﺎ اﯾـﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ را ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ از دﺳـﺖ ﺑﺪﻫﻨـﺪ«‪ .‬وي در ﮔﻔـﺖوﮔـﻮ ﺑـﺎ ﻧﮕﺎرﻧـﺪه اﻇﻬـﺎر‬
‫داﺷﺖ‪»:‬ﺣﺘﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺗﺮاﺑﺮي ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ را ﮐﻪ در ﺑﺎﻧﺪ ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﻣـﻮرد ﻫـﺪف ﻗﺮاردادﻧـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﯾﮏ ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف‪) 22-‬ﺑﻼﯾﻨـﺪر( از رده ﺧـﺎرج ﮐﺮدﻧـﺪ«‪ .‬ﻧﻤﮑـﯽ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ‪:‬‬
‫»درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮاق ﺑﻤﺐ ﺿﺪ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻫﻤﺎن ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ از ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽﺷﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳـﻘﻒ آﺷـﯿﺎﻧﻪ را ﺳـﻮراخ ﮐـﺮده و ﺳـﺒﺐ ﺧﺮاﺑـﯽ ﻣﻮﻗـﺖ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺷﻮد«‪.‬‬
‫وي در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺆال ﮐﻪ واﮐﻨﺶ ﮐﺎرﮐﻨﺎن اﺧﺮاج ﯾـﺎ ﮐﻨـﺎر ﮔﺬاﺷـﺘﻪﺷـﺪه از ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق در روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﻪ ﺑﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻧﻔﺮات ﻓﻨﯽ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‬
‫زﯾﺎدي ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺷﺮﮐﺖ در ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪازآﻧﮑﻪ ﻇﻬﺮ ‪ 31‬ﺷـﻬﺮﯾﻮر‬
‫آنﻫﺎ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪»:‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺪون ﺣﻘﻮق و درﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﯿﻢ« و ﺑﺴـﯿﺎري از‬
‫آن ﻣﺮدان ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻓﺴﺮان و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺟﻨﮓ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺣﺘﯽ ﺷـﻬﯿﺪ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ﺷﻬﯿﺪ اﻗﺒﺎﻟﯽ دوﮔﺎﻧﻪ‪ ،‬دل ﺣﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻏﻔﻮر ﺟـﺪي‪ ،‬ﻣﻬـﺪﯾﺎر و ﻋﺒـﺎس دوران ﺑﺮﺧـﯽ از اﯾـﻦ اﻓـﺮاد‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﭘﺮوازﻫﺎي ﻧﻬﺎﺟﺎ در روز ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر را ‪ 161‬ﻓﺮوﻧﺪ ذﮐﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‬
‫و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻋﻤﺪه اﯾﻦ ﭘﺮوازﻫﺎ دﻓﺎع در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت دﺷﻤﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻫﺪاف داﺧﻠﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮونﻣﺮزي در ﺗﺪارك ﻃﺮح اﻟﺒﺮز ﺑﻮد«‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق ﻧﯿﺰ ﮐﻪ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬آن روز در‬
‫آﻟﺮت اف‪ 14-‬در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻔﺘﻢ ﺷﯿﺮاز ﺑﻮد‪ .‬او در ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻋﺮاق ﻗﺒﻞ از‬
‫آﻏﺎز رﺳﻤﯽ ﺟﻨﮓ‪ 600 ،‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮد و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ درﮔﺸـﺖﻫـﺎي ﻣـﺮزي‬
‫ﺧﻮد ﻣﺮﺗﺐ واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ آنﻫﺎ را ﻣﯽدﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺳﺎﺧﺖ اﺳﺘﺤﮑﺎﻣﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه )ﻋﻠﯽ ﻏﻔﻮري(‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪92‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 118‬‬

‫اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻣﺮﺗﺐ ﮔﺰارش ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻀﺎي ﺑﻪوﺟـﻮد آﻣـﺪه ﭘـﺲ از ﮐﻮدﺗـﺎي ﻧﺎﻓﺮﺟـﺎم‬
‫ﻧﻘﺎب‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐـﻪ »ﺑـﺎرﮔـﺬاري‬
‫ﻣﻬﻤﺎت ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ« )اﺗﺼﺎل ﻣﻬﻤﺎت ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ( ﺑـﺪون ﮐﺴـﺐ اﺟـﺎزه از ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﺑـﺎﻻﺗﺮ اﻣﮑـﺎن‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺰ از اﻫﺪاف ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻃﺮح ﮐﻮدﺗﺎ ﺑﻮد ﺗﺎ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮاي ﺣﻤﻠـﻪ ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﺮان ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد«‪.‬‬
‫وي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي راﯾﺞ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﻧﯿﺰ رﻋﺎﯾـﺖ ﻣـﯽﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺧﺎرج از آﺷﯿﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﺒﻮد و ﻓﻘﻂ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺒﻮد ﻓﻀﺎي ﺑـﺰرگ‬
‫ﺑﺘﻮﻧﯽ روي ﺑﺎﻧﺪ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ‪2‬ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق درﺑﺎره آﻣﺎدﮔﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬در روز اول ﺟﻨﮓ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬
‫»ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب ﺑﺎ رﻓﺘﻦ راﯾﺰﻧﺎن )ﻣﺴﺘﺸـﺎران( آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ و ﺷـﺎﯾﻌﻪ ﻓـﺮوش اف‪،14-‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻨﯽ‪ ،‬آﻣـﻮزشﻫـﺎ و ﭘﺮوازﻫـﺎ را ﮐـﺎﻫﺶ دادﻧـﺪ‪ .‬در ﺳـﺎل ‪ 61 ،57‬درﺻـﺪ‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ رﻗﻢ در ﺳﺎل ‪ 59‬ﺑﻪ ‪ 42‬ﺗﺎ ‪ 45‬درﺻﺪ رﺳﯿﺪ«‪.‬‬
‫وي ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪»:‬ﺑﺎاﯾﻦﻫﻤﻪ ﺣﺘﯽ ﺳﺎﯾﻪ اف‪ 14-‬ﺑﺮاي ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺗﺮﺳﻨﺎك ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﯿﺮاز و اﺻﻔﻬﺎن )ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ( ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺆﺛﺮي ﻧﮑﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﻣﺴﺒﻮق روز اول ﺟﻨﮓ را ﺑﻪﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ دارد‪» ،‬ﺣﺪود ﺳﺎﻋﺖ ‪ 14:00‬ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﮓ‬
‫اﺳﮑﺮاﻣﺒﻞ ﺑﻪ ﺻﺪا درآﻣﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎ ﻫﺪﻓﯽ در ‪ 200‬ﻣﺎﯾﻠﯽ اﻋـﻼم ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﺎ ﻧﻤـﯽداﻧﺴـﺘﯿﻢ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺷﺮوعﺷﺪه و ﺑﻪاﺗﻔﺎق ﺧﻠﺒﺎن ﯾﺪاﷲ ﺧﻠﯿﻠﯽ )ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠﻮ( ﻇﺮف ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘـﻪ در آﺳـﻤﺎن ﺑـﻮدﯾﻢ‪.‬‬
‫اﻫﺪاف در ‪ 15‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن در ﺣﺎل دور ﺷﺪن ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ ﻗﻔـﻞ‬
‫ﺷﺪن را ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪم ﭼﻨﺪ اﺳﮑﺮاﻣﺒﻞ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ از ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﻫﻤـﺪان ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺮواز درآﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻧﺮﺳﯿﺪﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق ﺑﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.1392‬‬

 ‫| ‪119‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه روز‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺒﺮد ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮاي روز ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺗﻤﺎمﺷﺪه‪ ،‬ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‪ 50 ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﭘﺮواز دﯾﮕﺮ اﻧﺠﺎم داد‪ 1 .‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺎﯾﺖﻫـﺎي ﻣﻮﺷـﮑﯽ ﺳـﺎﺣﻞ ﺑـﻪ‬
‫درﯾﺎي ﻋﺮاق‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ارﺗﺶ ﺑﺮاي ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي ﺟﻮﺷﻦ و ﮐﻤﺎن ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮدﺳﺎزي ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ درﺧﻮر ﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬ﺳـﺎﻗﻂ ﮐـﺮدن‬
‫ﯾﮏ ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ‪) 16‬ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ ﻋﺮاق ﮐﻪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ارزش راﻫﺒـﺮدي‬
‫داﺷﺖ( در ﺳﺮﭘﻞ ذﻫﺎب ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﮐﺮوي ﭘﺮوازي آن ﺷﺪ )ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي راﭘﯿـﺮ(‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻦ ﺿﺮﺑﺎت ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻮﺑﻨﺪهﺗﺮﯾﻦ ﺿـﺮﺑﻪ در ﺳـﺎﻋﺖ ‪ 16:00‬ﺗـﺎ ‪ 18:00‬را‬
‫ﺑﺘﻮان ﺣﺮﮐﺖ ‪ 20‬ﺟﻨﮕﻨﺪه اف‪ 5-‬اﯾﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﻋﻠﯿﻪ واﺣـﺪﻫﺎي ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ﺳـﭙﺎه ﺳـﻮم‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻪوﯾﮋه ﺗﯿﭗ ‪ 20‬زرﻫﯽ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑـﺎ رﺳـﺎﻧﺪن ﺧـﻮد ﺑـﻪ‬
‫ﺗﯿﭗﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎران ﻣﺮگ را ﺑﻪ ﺳﺮ دﺷﻤﻦ ﺑﺎرﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ اﮔﺮﭼﻪ از ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻫﺪاﯾﺖﺷﻮﻧﺪه ﻣﺸﺎﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف ـ ‪ 4‬و ﯾﺎ‬
‫راﮐﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﮐﺒﺮا در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﺑﯽﺑﻬﺮه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد‬
‫آنﭼﻨﺎن ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را دﻗﯿﻖ ﺑﺮ روي ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻓﺮورﯾﺨﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﮐﺮد آن ﮐﻤﺘﺮ از‬
‫ﺑﻤﺐ ﻫﺪاﯾﺖﺷﻮﻧﺪه ﻧﺒﻮد!‬
‫ارﺗﻔﺎع اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت آنﻗﺪر ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪﻣﻪ ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮﻫﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﮔﻤﺎن ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﻗﺼﺪ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ رادارﻧﺪ!‬
‫ﺗــﺎم ﮐــﻮﭘﺮ در ﮐﺘــﺎب ﻣﻌــﺮوف ﺧــﻮد ﺗﺤــﺖ ﻋﻨــﻮان "اﯾﺮان‪،‬ﻋــﺮاق ‪،‬ﻧﺒــﺮد در آﺳــﻤﺎن"‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﯾﮑﯽ از ﮔﺮدانﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﮐﻪ از ﺣﻤﻠﻪ ﭼﻨﺪ اف‪ 5-‬ﺟﺎن ﺑـﻪ درﺑـﺮده ﺑـﻮد در‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ واﺣﺪﻫﺎ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ دﺳﺘﻮرات ﺟﺪﯾﺪ را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﮔﻮﯾﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺗﯿـﭗ‬
‫ﺑﯿﺴﺘﻢ زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ در »ﺳﯿﺒﻪ« ﺑﻪﮐﻠﯽ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺗـﺎ ﭘﺎﯾـﺎن آن روز دﺳـﺘﻮر‬

‫‪ .1‬اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮐﺘﺎب واﺣﺪﻫﺎي اف ‪ 4-‬اﯾﺮاﻧﯽ در ﺟﻨﮓآورده ﺷﺪه اﺳﺖ )ﻣﺠﻠﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪،209‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪(.14‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 120‬‬

‫ﺟﺪﯾﺪي درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ«‪ 1 .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ازﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔـﺎع ﺑـﺮاي اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺗﻮپﻫﺎي ﺧـﻮد ﻋﻠﯿـﻪ ادوات دﺷـﻤﻦ‪ ،‬ﺧﻄـﺮ ﻣـﺮگ را ﺑـﻪ ﺟـﺎن ﺧﺮﯾﺪﻧـﺪ‪ .‬آنﻫـﺎ دررﻓـﺖ و‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ادوات زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه دﺷﻤﻦ را ﺑﻪ ﺗﻮپ ﺑﺴـﺘﻪ و ﻧﻔـﺮات آنﻫـﺎ را ﮐـﻪ‬
‫ﺳﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻣﯽﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ ﻃﻌﻤﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎي آﺗﺸﯿﻦ ﺧﻮد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﺑﺴـﯿﺎري‬
‫از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ ﻃﻌﻢ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ را در ﻫﻤﺎن ﭼﻬـﺎر‬
‫ﺳﺎﻋﺖ اول ﺟﻨﮓ ﭼﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ آنﻫﺎ را از ﻧﺎﺑﻮدي ﮐﺎﻣـﻞ ﻧﺠـﺎت ﻣـﯽداد‪ .‬ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺰرگ روز اول ﻣﻬﺮ آﻣﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت راﻫﺒـﺮدي‬
‫ﮐﻪ ﻫﺪف آن ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﻮان ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي دﺷﻤﻦ‪ ،‬اﻧﻬﺪام اﻧﺒﺎرﻫﺎي‬
‫ﻋﻈﯿﻢ ﻣﻬﻤﺎت و اراﺋﻪ ﯾﮏ ﭘﺎﺳﺦ ﺗﻼﻓﯽﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗـﺎ ﻏـﺮوب روز ‪ 31‬ﺷـﻬﺮﯾﻮر‪ ،‬دﺷـﻤﻦ دو‬
‫ﻓﺮوﻧــﺪ ﺳــﻮﺧﻮي‪22 -‬ﺧــﻮد را ﮐــﻪ ﻣــﻮر اﺻــﺎﺑﺖ ﻣﻮﺷــﮏﻫــﺎي ﺳــﺎﯾﺪواﯾﻨﺪر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫــﺎي‬
‫افـ ‪ 5‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ وﺣﺪﺗﯽ و ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ را از دﺳﺖ داد‪.‬‬
‫دو ﺳﻮﺧﻮي‪ 20 -‬ﻧﯿﺰ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳـﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ ﺳـﻪ‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 23 -‬را ﺷﮑﺎر ﮐﺮدﻧﺪ و اف ـ ‪14‬ﻫﺎ ‪ 2‬ﺳﻮﺧﻮي‪ 7-‬را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ﮐﺘـﺎب‬
‫»اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن« ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ‪»:‬ﺟﻤـﻊ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﻧﺎﺑﻮدﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ و ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ‪ 12‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺮان در آن روز ‪ 2‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻋـﺮاق و ﺣـﺪاﻗﻞ ﭼﻨـﺪ ﮔـﺮدان و ﺗﯿـﭗ‬
‫زرﻫﯽ ﻋﺮاق را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه و ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ آن ﮐﺸﻮر را ﺑـﻪ زﯾـﺮآب ﺑـﺮده ﺑـﻮد‪،‬‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ دﺷﻤﻦ از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎارزش ﺧﻮد )در ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮي( ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺖ ﺑـﻪﻃـﻮر ﮐـﺎﻓﯽ‬
‫ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ آنﻫﺎ در ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﺪودي ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻧﻬﺎﺟـﺎ‬
‫را ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻣﺸـﺎﺑﻪ اﻗـﺪام ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﺟﻨﮓ ‪ 6‬روزه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ دوﺳﻮم ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان و ﺗﻤـﺎﻣﯽ ﺑﺎﻧـﺪﻫﺎي‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،247‬ﺻﻔﺤﻪ ‪12‬‬

 ‫| ‪121‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﭘﺮوازي را در ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻋﺖ اول ﻧﺒﺮد از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻘﻘـﺎن ﻧﻬﺎﺟـﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ‪ »:‬اﮔـﺮ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻮد ﺑﯽﺗﺮدﯾـﺪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣﻤﻠـﻪ ﭘـﯿﺶدﺳـﺘﺎﻧﻪ ‪5‬‬
‫ﻓﺮودﮔﺎه اﺻﻠﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ را ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮاي ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ از ﻣﺪار ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧـﺎرج ﮐﻨـﺪ«‪ 1 .‬اﻣـﺎ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ اﺷﺘﺒﺎه اﻋﺮاب را در ﺳﺎل ‪ 1967‬ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻼش ﮐﺮد ﺗﺎ دو ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺻـﻠﯽ‬
‫در ﻣﺮﮐﺰ و ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق را ﻣﻮردﺗﻬﺎﺟﻢ ﻗـﺮار داده و ﺿـﻤﻦ اﻧﻬـﺪام آنﻫـﺎ از ﻗـﺪرت ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﮑﺎﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑـﺪون اﺳـﺘﻔﺎده از ﺑﻤـﺐﻫـﺎي ﺿـﺪ ﺑﺎﻧـﺪ ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ ﭼﺮاﮐﻪ ﻧﺎﺑﻮدي ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 20‬ﻓﺮودﮔﺎه درﺟـﻪ اول و درﺟـﻪ دوم ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺑﻤﺐ ﺿﺪ ﺑﺘﻦ و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﭼﺮا ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد؟‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﻟﯿﻞ در اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫‪ 6‬روزه اﻋﺮاب و اﺳﺮاﺋﯿﻞ در اﯾﺮان ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ .1‬ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪﯾﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬اﯾــﺮان ﺑــﺮﺧﻼف اﻋــﺮاب در ﺟﻨــﮓ ‪ ،1967‬ﺑﯿﺸــﺘﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫــﺎي ﺧــﻮد را در‬
‫ﭘﻨﺎﻫﮕـﺎهﻫـﺎي ﺑﺘـﻮﻧﯽ ﺿـﺪ ﺑﻤـﺐ ﺑـﺎ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻧـﺎﺗﻮ ﭘﻨـﺎه داده ﺑـﻮد‪ .‬آنﻫـﺎ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ اوﻟﯿﻪ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﺎﻧﺪ اﺻﻠﯽ رﺳـﺎﻧﺪه و ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫دﺷﻤﻦ اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺠـﺎم ﺑـﯿﺶ از ‪ 50‬ﭘﺮاﻧـﻪ )ﺳـﻮرﺗﯽ ﭘـﺮواز( در‬
‫ﻫﻤﺎن روز اول اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻻزم ﺑﺮاي زﻣـﯿﻦﮔﯿـﺮ ﮐـﺮدن ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﻮزشدﯾﺪه ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن رژﯾﻢ ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴـﺘﯽ در‬
‫اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ در ﯾـﮏ روز ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ را اﻧﺠـﺎم‬
‫دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾﮕﺮ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﺪود ‪ 350‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد ﺣـﺪود ‪ 260‬ﭘﺮاﻧـﻪ‪-‬‬

‫‪ .1‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪415‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 122‬‬

‫)ﭘﺮاﻧﻪ( ‪ 1‬ﭘﺮواز اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ﺣﺎلآﻧﮑﻪ اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽﻫﺎ از ‪ 400‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد ﺑﻪاﻧـﺪازه‬

‫‪ 1200‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘـﺮواز در ‪ 5‬ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻬـﺮه ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪) .‬ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان در اوج‬
‫ﻗﺪرت ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﭘﺮواز از ‪ 480‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد ﺑﻮد(‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺶ ﺣﺒﯿﺒﯽ ﻧﯿﺰ در ﮐﺘﺎب اﺧﯿﺮاً ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه ﺧـﻮد ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان ﻣﺎﻫﯿـﺖ‬
‫ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ درﺑﺎره دﻟﯿﻞ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدن ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق در روز اول ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪»:‬ﻃﺮاﺣﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق از ﯾﺎد ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﮑﺮار ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺆﮐﺪ‬
‫اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 1000‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﻣﺆﺛﺮ و از ﭘﯿﺶ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺷﺪه در روز ﺑﺮاي ﻓﺸـﺎر ﺑـﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﺮان ﮐﺸﻮري وﺳﯿﻊ و ﭘﻬﻨﺎور ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫـﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ آن در‬
‫‪2‬‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﺎك ﮐﺸﻮر ﭘﺮاﮐﻨﺪهﺷﺪه و دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ آنﻫﺎ دﺷﻮار ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ .4‬دﺳﺘﻮر اﺷﺘﺒﺎه ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﺑﻤﺒـﺎران ﺑﺎﻧـﺪﻫﺎ و‬
‫ﻧﺒﻮد ﺑﻤﺐ ﺿﺪ ﺑﺎﻧﺪ از ﻋﻮاﻣﻞ دﯾﮕﺮ ﻋﺪم ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ .5‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪»:‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق ﺗـﺮس و‬
‫واﻫﻤﻪ ﺟﺪي از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻪوﯾﮋه اف ‪ 14-‬داﺷﺘﻪ و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ آنﻫﺎ در ﺑﺴﯿﺎري ﻣﻮارد ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان را از ﭘـﯿﺶ ﺷﮑﺴـﺖﺧـﻮرده‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮس ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آنﻫﺎ ﺣﺘـﯽ ﻧﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﭘﻬـﻦﭘﯿﮑـﺮ ﺳـﯽ‬
‫‪130‬و اﻧﻮاع ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎنﻫﺎ را درروي ﺑﺎﻧﺪ ﻣﻨﻬﺪم ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻧـﻮع ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ‬
‫آﺷﯿﺎﻧﻪ ﻣﺴﻠﺢ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺳـﯽ‪ 130 -‬ﻣﺴـﺘﻘﺮ در ﺷـﯿﺮاز ‪،‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺗﻨﻬﺎ در ﺑﻤﺒﺎران ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﻧـﺪ‬
‫را از ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺧﺎرج ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﻬﺪام دهﻫﺎ ﺳـﯽ ‪ 130‬ﺑـﯽدﻓـﺎع در‬
‫ﺑﺎﻧﺪ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﻓﺮودﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮﭼـﮏ در ﯾـﺰد اﻧﺘﻘـﺎل داده‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳﻮرﺗﯽ(‪ :‬واﺣﺪ ﺷﻤﺎرش ﭘﺮواز اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻫﺪف‪ ،‬از زﻣﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه و‬
‫ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﮐﺎر ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺶ ﺣﺒﯿﺒﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﮐﺰ اﻧﺘﺸﺎرات راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪ ،‬ﺧﺮداد ‪ ،1392‬ﺻﻔﺤﻪ‬
‫‪193‬‬
 ‫| ‪123‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻘﻞ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮد را در ﺳﺎﻋﺎت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ روز ﮐﻪ اﮐﺜﺮ‬
‫ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻣﺘﺨﺼﺺ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ را ﺗﺮك ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺗﺎ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﻓﺮﺻﺖ دﻓﺎع‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻧﯿﺰ از آنﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .6‬ﺑﺎوﺟﻮد ﮐﻤﮏ ارﺗﺶ ﺷﻮروي‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺧﺎﺋﻨﯿﻦ ﺑﻪ ارﺗﺶ و ﮐﺸﻮر اﯾﺮان‪ ،‬ﻋﺮاق از‬
‫اﻃﻼﻋﺎت دﻗﯿﻖ و ﺑﺎ ﺟﺰﺋﯿﺎت از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﯽﺑﻬﺮه ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎلآﻧﮑﻪ‬
‫اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽﻫﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ورزﯾﺪه‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت را از دﺷﻤﻨﺎن ﻋﺮﺑﯽ‬
‫ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫»ﺻﺎﻋﻘﻪ« ﮐﺎﻣﻼً ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ از دﺷﻤﻦِ ﺑﻪﻇﺎﻫﺮ ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﺿﺮﺑﺎت ﺟﺪي و ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮﮐﻨﻨﺪه!‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻗﺮن‬
‫ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً در ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﺸﻮري ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻮارد ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫ﻧﺨﺴﺖ وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪه‪ ،‬ﺿﺮﺑﺎت‬
‫از زﻣﺎن اﺑﺪاع ﺷﯿﻮه ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺑﺮقآﺳﺎ )ﺑﻠﯿﺘﺰ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ وارد ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮﯾﮏ( ﺣﺘﯽ ﯾﮏ اﺳﺘﺜﻨﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻟﻬﺴﺘﺎن‪ ،‬آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬آﻟﻤﺎن ﺑﻪ روﺳﯿﻪ )ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1939‬ﺗﺎ ‪ (1941‬ﻧﺒﺮد‬
‫ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ )‪ ، (1956‬ﻧﺒﺮد اﻋﺮاب و اﺳﺮاﺋﯿﻞ در ژوﺋﻦ )‪ (1967‬و ﻧﺒﺮد دره ﺑﻘﺎ ﺑﯿﻦ اﺳﺮاﺋﯿﻞ‬
‫و ﺳﻮرﯾﻪ در )‪ (1982‬ﻫﻤﮕﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﻧﻮع ﺣﻤﻼت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در ﭘﺎﯾﺎن روز ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﮐﻠﯿﻪ اﻃﻼﻋﺎت آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ درﺑﺎره‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ او ﻫﻨﻮز از وﻗﺎﯾﻊ روز اول ﻣﻬﺮ ‪ 1359‬ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او‬
‫ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ ﺗﻮان ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ ‪ 100‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز در روز اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺮواز‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ‪ 3-3‬ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 124‬‬

‫‪ 200‬ﭘﺮﻧﺪه و ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 300‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز در اول ﻣﻬﺮ ﺣﺘﯽ در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﺪﺑﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ژﻧﺮالﻫﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﻢ ﻧﻤﯽﮔﻨﺠﯿﺪ‪ .‬او ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﻫﻨﻮز اف‪14-‬ﻫﺎ ﮐﺎﻣﻼً ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ رﺳﺎن‬
‫ﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درﻧﯿﺎﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﻫﻨﻮز از ﻣﺎورﯾﮏ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ و ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻫﻨﻮز از‬
‫ﺷﻮك ﺿﺮﺑﻪ اول ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﺎﺧﺒﺮ ﻧﺒﻮد ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‪ ،‬ﺳﭙﺎﻫﯽ و ﺑﺴﯿﺠﯽ ﺗﺎ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ دﯾﮕﺮ از ﺑﯿﺶ از ‪ 15‬اﺳﺘﺎن ﮐﺸﻮر در ﺣﺎل ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﯽ ﻣﺮزي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آري او ﻏﯿﺮت و وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را دﺳﺖﮐﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ژﻧﺮال وﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ ﻧﯿﺰ درﺑﺎره ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻮاﯾﯽ روز اول ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪»:‬ﺑﺎ ﻓﺮارﺳﯿﺪن‬
‫ﺷﺐ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﺎاﻣﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮده و ﻫﻤﻪ زﯾﺎن وارده ﺑﻪ اﯾﺮان اﻧﻬﺪام‬
‫ﯾﮏ ﺟﻨﮕﻨﺪه و ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ«‪1 .‬او دﻟﯿﻞ ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫ﻋﺮاق را ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽداﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ .1‬اﯾﺮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از درسﻫﺎي ﻧﺒﺮد ‪ 1967‬اﻋﺮاب و اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻃﺮحﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺧﻮد اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺣﻤﻠﻪﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ اﯾﺮان از آﻣﺎدﮔﯽ ﮐـﻢ و ﺗـﻮان ﻓﻨـﯽ ﺿـﻌﯿﻒ ﺑﺮﺧـﻮردار‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﻤﺐﻫﺎ و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺷﻠﯿﮏﺷﺪه ﯾﺎ ﺑﻪ ﻫﺪف اﺻﺎﺑﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﯾﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ‬
‫دﯾﻮاره ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬آﻣﻮزش ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻗﺮار داﺷﺖ‪.2 .‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎوﺟﻮداﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﭘﺲازاﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧﻪ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺎط راداري داراي ﺿﻌﻒ زﯾﺎدي اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﺳﯿﺪ رﺿﺎ ﭘﺮدﯾﺲ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ در دﻫﻪ ‪ 80‬ﺷﻤﺴﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﺷﺪ‪،‬‬
‫دراﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫‪ .1‬وﯾﺮاﻧﯽ دروازه ﺷﺮﻗﯽ) وﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﺋﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.57‬‬

‫‪ .2‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 58‬و ‪.59‬‬
 ‫| ‪125‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫»ﺗﻮان راداري ﻣﺎ در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﭘﺎﯾﯿﻦ در ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﺒﻮد ﺣﺘﯽ در ارﺗﻔﺎع‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﭘﺎﯾﯿﻦ »رادارﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﻫﻢ ﭘﻮﺷﺶ ‪ 1‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‬
‫ﻫﺮﮐﻮﻟﺲﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺗﺎ ﻃﺒﺲ را ﺑﻪراﺣﺘﯽ ﭘﯿﺶآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺮﯾﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي آواﮐﺲ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﻫﺪف ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﻗﺮار ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﯿﻠﯽ اﯾﺮان ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن درﮔﯿﺮ ﺷﻮد‪ ،‬از اﻣﮑﺎﻧﺎت‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺣﺘﯽ ﻧﺎﺗﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫وي ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪ :‬رادارﻫﺎي ﻣﺎ در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ اﻫﺪاف ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ را ﻧﻤـﯽدﯾـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن‬
‫رادارﻫﺎي ﻓﺮاﺳﻮي اﻓﻖ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع رادارﻫﺎ ﮐﻪ »ﺑﺎﻻي اﻓﻖ« ‪ 2‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﭘﺮﺗﺎبﺷﺪه از ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ را ﻧﯿﺰ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓـﯽ رادارﻫـﺎ و ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺧﻮدش ﺧﻮب ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﮐﻞ ﮐﺸﻮر اﻋـﻢ از‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺣﯿﺎﺗﯽ و راﻫﺒﺮدي ﮐﻤﺒﻮدﻫﺎﯾﯽ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺳﺤﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‬

‫ﺷﺐ ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر و ﺳﺎﻋﺎت اوﻟﯿﻪ اول ﻣﻬﺮ‪ ،‬دهﻫـﺎ ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮ از ﮐﺎرﮐﻨـﺎن ﻓـﺪاﮐﺎر ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺮاي آﻣﺎده ﮐﺮدن ﮐﻠﯿﻪ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫـﺎ و رهﮔﯿﺮﻫـﺎي ﻧﻬﺎﺟـﺎ از ﻫـﯿﭻ ﺗﻼﺷـﯽ‬
‫ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﻣﺘﺼﺪﯾﺎن ﺑﻮﺋﯿﻨﮓﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎن‪ ،‬ﺳﺎﯾﺖﻫﺎي ﻋﻈـﯿﻢ راداري و‬
‫ﻣﻮﺷﮑﯽ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ و ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﻣﻬﻤﺎت‪ ،‬آن روز و ﺷﺐ را ﺗﺎ ﺳـﺤﺮ‬
‫ﺑﯿﺪار ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در اﺗﺎقﻫﺎي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‪ ،‬ﭼﺮاغﻫﺎ ﺗﺎ ﺳﺤﺮ روﺷﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻘﺸـﻪﻫـﺎي ﺧـﺎك ﺧـﻮرده‬
‫ﭘﯽدرﭘﯽ از آرﺷﯿﻮﻫﺎ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬ﺳﺮﻫﻨﮓﻫﺎ و ﺳﺮﮔﺮدﻫﺎ در ﻧﺒﻮد ژﻧﺮالﻫﺎ در ﺣـﺎل ﻃﺮاﺣـﯽ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از آنﻫﺎ دورهﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻋﺎﻟﯽ را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻌﺼـﺐ‪،‬‬
‫ﻏﯿﺮت و ﻫﻮش ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آنﻫﺎ ﻣﯽآﻣﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪﺧﺎﻟﯽ ﻟﯿﻮان را ﭘﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۱. OVERLAP‬‬
‫‪۲. Over The Horizon‬‬
‫‪ .3‬رﺿﺎ ﭘﺮدﯾﺲ‪ ،‬ﺗﻠﺨﯿﺺ ﺷﺪه از ﮐﺘﺎب »در ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ«‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 74‬و ‪.75‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 126‬‬

‫ﺗﻨﺶ و اﺳﺘﺮس ﻃﺮاﺣﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه‬
‫آنﻫﺎ در ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎدن ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﺎارزش و ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎارزشﺗﺮ آن در دام ﭘﺪاﻓﻨﺪ‬
‫دﺷﻤﻦ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن زﻣﺎن آن ﺑﻮد ﮐﻪ آﻣﻮزشﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ‪ 2‬دﻫﻪ ﺑـﺮ ﮔـﺮدن اﯾـﻦ ﻣﻠـﺖ ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﻪﮐـﺎر آﯾـﺪ‪ .‬اﮐﻨـﻮن زﻣـﺎن آن ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺗﺤﻘﯿﺮﻫـﺎي ﻧﺎﺷـﯽ از ﺷـﻌﺎرﻫﺎي اﻓﺮاﻃـﯽ و‬
‫ﭼﭗﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﺟﺒﺮان ﺷﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن زﻣﺎن آن رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ارزشﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻃﺮاﺣﯽ‬
‫دﺷﻤﻦ و ﻏﻔﻠﺖ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﯽ در ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﺑـﻮد دوﺑـﺎره اﺣﯿـﺎ ﺷـﻮد‪ .‬اﮐﻨـﻮن‬
‫زﻣﺎن ﻗﺪرتﻧﻤﺎﯾﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻓﺮارﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬آري ﻧﺒﺮد آﻏﺎزﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﻇﺮﻓﯿـﺖ‬
‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮ ﺷﺪه و ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺗﺎ ﺑﮑﺎر ﮔﯿﺮي ﺑﺴﯿﺞ ﻧﻔﺮاﺗﯽ ﮐﻪ ﻻزم ﺑﻮد ﺗﺎ آﻣـﻮزشﻫـﺎ را ﻓﺮاﮔﯿﺮﻧـﺪ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﻮد‪ .‬در‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺑﺎ ﺷﻮر و ﻫﯿﺠﺎن ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﮐﺎرﮐﻨﺎن را ﺗﻬﯿﯿﺞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪» .‬ﻣـﯿﻬﻦ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ‬
‫اﺣﺘﯿﺎج دارد‪ .‬ﺗﺤﻘﯿﺮﻫﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﺷـﻬﺎدت ﻣـﺆﺛﺮ‬
‫ﺑﺮوﯾﺪ« ﺳﺘﻮانﻫﺎ و ﺳﺮوانﻫﺎي ﺟﻮان ﮔﻮﯾﯽ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﺟﺎدوﯾﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﮐﺸﻮر و ﻣﻠﺖ ﻫﻤﮕﯽ آﻣﺎده اﻧﺠﺎم ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻤﯽ آنﺳﻮﺗﺮ در ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از اﻓﺴﺮان ﺑﺎﺗﺠﺮﺑـﻪ و ﺷـﺮاﻓﺘﻤﻨﺪ در ﺣـﺎل ﺷـﻔﺎﻋﺖ ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﮐﻤﮏﻫﺎي آنﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺷﺪه و ﯾﺎ ﺑـﻪ‬
‫زﻧﺪان اﻓﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﺎك ﺑﺎارزش اﯾﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺷـﮏﻫـﺎ و ﺗﺮدﯾـﺪﻫﺎ ﮐﻨـﺎر‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺮد واﻗﻌﯽ آﻏﺎزﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬آنﻫﺎ ﮐﻪ در آن ﻏﺮوب ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ آزادﺷـﺪه و ﯾـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ دﻋﻮت ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺑﺮاز ﺷﺠﺎﻋﺖ دﺷـﻤﻦ را ﺑـﻪ آﺗـﺶ ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ و‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎري از آنﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ آﺧﺮ ﺟﻨﮓ را ﻧﺪﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﻃﺮاﺣﺎن ﺑﺰرﮔـﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻃﺮاﺣـﺎن ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫اﻟﻮﻟﯿﺪ "اچ ‪ ،"3‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻋﺒﺎس دوران‪ ،‬ﻣﻬﺪﯾﺎر و دهﻫـﺎ ﻧـﺎم ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪﺷـﺪه و ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫دﯾﮕﺮ‪ .‬آنﻫﺎ در ﮐﻨﺎر ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬اﯾﺰدﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾـﺎن‪ ،‬اﺳـﮑﻨﺪري‪ ،‬ﻣﻮﺳـﻮي‪،‬‬
‫دژﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻘﻘﯽ ‪ ،‬ﺻﺪﯾﻖ‪ ،‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﺗﭙـﻮر‪ ،‬ﺟـﻮاﻧﻤﺮدي ‪ ،‬ﮔﻠﭽـﯿﻦ و ﺑﺨﺘﯿـﺎري ﺑﺰرﮔـﺎن‬
‫ﮐﺘﺎب ﻗﻄﻮر ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫| ‪127‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫روز ﺑﯽﭘﺎﯾﺎن‬
‫اول ﻣﻬﺮ ‪ 1359‬را ﺷـﺎﯾﺪ ﻧﺘـﻮان دوﺑـﺎره ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﮐـﺮد‪ .‬روزي ﮐـﻪ ﺑـﯿﺶ از ‪ 380‬ﺧﻠﺒـﺎن و‬
‫ﮐﻤﮏﺧﻠﺒﺎن و ‪ 100‬ﺧﻠﺒﺎن رزرو و آﻣﺎده ﺑﺮاي ﺑـﺰرگﺗـﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻫـﻮاﯾﯽ ﺗـﺎرﯾﺦ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ )ﺑﻪاﺳﺘﺜﻨﺎي ﺟﻨﮓ ‪ 6‬ژوﺋﻦ ‪ (1967‬آنﻫـﺎ ﺑـﺮﺧﻼف دﺷـﻤﻦ‬
‫ﮐﺎﻫﻞ و ﻧﺎدان ﻋﺮاﻗﯽ ﺳﺎﻋﺖ ﺣﻤﻠﻪ را ﻇﻬﺮ )!( اﻧﺘﺨﺎب ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮﯾﻔﯿﻨـﮓ‪ ،‬در‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺳﻪ ﺻﺒﺢ آنﻫﺎ آﻣﺎده ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮدي ﺗﻤـﺎﻣﯽ اﻫـﺪاف راﻫﺒـﺮدي ﻋـﺮاق‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ 20‬درﺻﺪ ﺧﺎك ﻋﺮاق در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻼﻓﯽﺟﻮﯾﺎﻧـﻪ ﻣﻮﺳـﻮم ﺑـﻪ »ﮐﻤـﺎن ‪ «99‬ﯾـﺎ آرش‬
‫دراﻣﺎن ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪) ،‬ﭼﻮنﮐﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺑﻮد!(‬
‫اﻣﺎ ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺰرگ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در آن ﺳﺎﻋﺖﻫـﺎ درﺧﻮاﺳـﺖ ﻣﮑـﺮر ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ از ﺳﻮي ﻧﻔﺮات ﻣﺤﺪود ژاﻧﺪارﻣﺮي‪ ،‬ارﺗﺶ و ﻋﺸﺎﯾﺮ ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ اﻣﮑﺎﻧـﺎت‬
‫در ﺣﺎل ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﻣﺠﻬﺰ زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫ﺑﺎ ﭼﺸﻤﯽ ﮔﺮﯾﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ دادن ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻪ زﺑﺎﻧﯽ ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﻪ واﺣـﺪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪه در ﺑﯿﻦ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ ﺗﻮﺿـﯿﺢ داد ﮐـﻪ »اﻫـﺪاف راﻫﺒـﺮدي« در اوﻟﻮﯾـﺖ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ دﻋﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ آن واﺣﺪﻫﺎ ﺗﻮان اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ و ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن »ﻓﺮاﻏـﺖ«‬
‫ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺟـﺎي ﺷـﮑﺮ ﺑـﺎﻗﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻫـﻮاﻧﯿﺮوز ﻗﻬﺮﻣـﺎن ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﮐﺒﺮاي ا‪.‬اچ‪ (AH1) 1-‬ﺗﺎ ﺣﺪودي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از واﺣـﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨـﯽ را ﺑـﺮ‬
‫ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﯾﮑﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖﻫﺎي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮔﻮش ﻣﯽدادﻧﺪ‪» .‬آﻧﭽﻪ ﭘـﯿﺶ‬
‫روي ﻣﺎﺳــﺖ راﻫــﯽ ﻃــﻮﻻﻧﯽ و ﺑــﯽاﻧﺘﻬــﺎ اﺳــﺖ‪ .‬ﻣــﺎ اﮐﻨــﻮن ﺑــﻪ ﺷــﺠﺎﻋﺖ ﻧﯿــﺎز دارﯾــﻢ‪ .‬ﻣــﺎ‬
‫ازﺟﺎنﮔﺬﺷﺘﮕﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺮار اﺳﺖ ذرهاي ﺗﺮدﯾﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﺑـﻪﺳـﻮي ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎ‬
‫ﻧﺮوﯾﺪ«‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﮕﺎه دﯾﮕﺮي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐﻠﯿﻪ اﻫﺪاف را ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫»ﻫﺪف درﺳﺖ در ﻣﺮﮐﺰ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﺮ روي ﻫﺪف ﻣﻨﻄﻘﻪ از‬
‫ﺷﺪت ﺷﻠﯿﮏ دﺷﻤﻦ روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮐﻢ اﺳﺖ‪«....‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 128‬‬

‫در ﭘﺎﯾﮕﺎه دﯾﮕﺮ‪» :‬ﺣﻤﻼت روز و ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺎ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق را ﮐﺎﻣﻼً ﻫﻮﺷﯿﺎر ﮐﺮده‪،‬‬
‫آنﻫﺎ اﻟﺒﺘﻪ وﺳﻌﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ آﻣﺎده‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻨﻮز از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آنﻫﺎ ﺑﺮاي روز اول ﻣﻬﺮ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪«.‬‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد‪»:‬ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ در ﻫﻨﮕـﺎم ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﺷـﻤﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ دوﺑﺎره ﺑﻤﺒﺎرانﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺐ ﻣﯿﺰان ﺳﻮﺧﺖ ﺧﻮد ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻌﺪي ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺮاي ﮐﻢﺗﺠﺮﺑﻪﺗﺮﻫﺎ از وﯾﮋﮔﯽ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻋﺮاق ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪» .‬ﭘـﺮوازﻫـﺎ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﺗﻤﺮﯾﻦﻫـﺎي اﻧﺠـﺎمﺷـﺪه در ﺳـﺎلﻫـﺎي اﺧﯿـﺮ را‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬دﺷﻤﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺎ را ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺎ ﭘﯿﺮوزﯾﻢ«‪.‬‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺰﯾﺮهاي ﺟﺪا از ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﮐﺸﻮر در ﺣﺎل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﻮد ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ آﯾﺎ ﻃﺮح ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻤﺎن ‪ 99‬ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰيﺷﺪه ﺑﻮد؟ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺆال ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻗﺒﻞﺗﺮ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺪام و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ اﻟﻘـﺎء ﻣﻘﺎﻣـﺎت‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان ﭘـﺲ از ﺧـﺮوج ﻫـﺰاران راﯾـﺰن )ﻣﺴﺘﺸـﺎر(‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺧﺮاﺑﮑﺎري ﮔﺴﺘﺮده و ﺗﺴﻮﯾﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﭘـﺲ از اﻧﻘـﻼب و‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﭘﺲ از ﮐﻮدﺗﺎي ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﻧﻘﺎب ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺰرگ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺻﺪام ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺗﻼش ﮐﻨﺪ‪ ،‬دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮑـﯽ‬
‫‪2‬‬
‫از ﺷﮑﺎريﻫﺎﯾﺶ را ﺣﺮﮐﺖ دﻫﺪ‪.‬‬
‫از ﺗﻌﺪاد ‪ 55‬ﻫﺰار ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﺳﺎل ‪ 1357‬ﺗﻌﺪادزﯾﺎدي در ﺳﺎل ‪1359‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ و ﻋﺪم اﺳﺘﺨﺪام ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪۱ . Low level‬‬

‫‪ .2‬ﺟﺎم ﺟﻢ آﻧﻼﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻣﯿﻘﺎﻧﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه وﻗﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ 18 ،‬ﺑﻬﻤﻦ ‪.1386‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،249‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،48‬ﺑﺎﺑﮏ ﺗﻘﻮاﯾﯽ‪.‬‬
 ‫| ‪129‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻋﺮاق در ﮐﻨﺎر ﺑﯿﺶ از ‪ 300‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي آﻣﺎده ﭘﺮواز‪،‬‬
‫ﻗﺮار ﺑﻮد ‪ 240‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﺑﺎﻟﮕﺮد ﺟﺪﯾﺪ )از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﺪرن ﻣﯿﺮاژ اف ـ ﯾﮏ( را از‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺷﻮروي و ﻓﺮاﻧﺴﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮاق در آن زﻣﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺸﻮري ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮأﻣﺎن از‬
‫ﮐﻤﮏﻫﺎي ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد )اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ دوﻟﺖ ﻋﺮاق‬
‫دوﻟﺘﯽ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﺑﺮاي ﻏﺮب ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ(‪ .‬وﺟﻮدﻫﺠﺪه ﻫﺰارراﯾﺰن )ﻣﺴﺘﺸﺎر( ﺷﻮروي ﮐﻪ‬
‫آﻣﺎدﮔﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ و ﭘﺪاﻓﻨﺪ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﺮﻋﻬﺪه آنﻫﺎ ﺑﻮد ‪ 1‬ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻮﺗﯽ ﺑﺮاي ارﺗﺶ‬
‫ﻋﺮاق ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ؛ اﻣﺎ در اﯾﺮان‪ ،‬ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ اﺗﺎقﻫﺎي ﺑﺮﯾﻔﯿﻨﮓ )ﺗﻮﺟﯿﻪ‬
‫‪2‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﯿﺎت( ﺧﺎك ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮔﺮدان ﻫﺎي ﭘﺮوازي ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺎﺟﺮا ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻗـﺪرﺗﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﮕﺮف داﺷـﺖ ﮐـﻪ اﮔﺮﭼـﻪ‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از آن در اﺛﺮ دﺷﻤﻨﯽ آﻣﺮﯾﮑـﺎ و ﺑﺮﺧـﯽ اﻓﮑـﺎر ﭼـﭗﮔﺮاﯾﺎﻧـﻪ و ﺗﻨـﺪرويﻫـﺎي ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﻗﻮيﺗﺮ از آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﯽ از ﭘﺎي درآﯾﺪ‪.‬‬
‫وﺟﻮد دﻫﻬﺎ ﻫﺰار ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ و ﻓﻨﯽ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﺎﻫﺮ و ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰه‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣـﺪرن و‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﺮاي ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖﺗﺮ ﻧﯿـﺰ‬
‫آﻣــﻮزشدﯾــﺪه و ﻣــﯽﺗﻮاﻧﺴــﺖ در ﺻــﻮرت ﻟــﺰوم ﻓﺮﻣﺎﻧــﺪﻫﯽ ﻫــﻮاﯾﯽ ‪ 33‬ﮐﺸــﻮر در آﺳــﯿﺎ و‬
‫‪3‬‬
‫ﺟﻨﻮبﺷﺮق آﺳﯿﺎ را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﺟـﺎزه را ﺑـﻪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﻣﯽداد ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از آﺳﯿﺐ رﺳﺎﻧﺪن دﺷﻤﻦ ﺑـﻪ ﻧﻘـﺎط ﻣﻬـﻢ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و ﺣﺘﯽ ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﺮﻗﯽ و ﺷﻤﺎﻟﯽ ﮐﺸﻮر را ﭘﻮﺷﺶ داده و ﻣـﺎﻧﻊ‬
‫اﺧﻼل رﻓﺖ و آﻣﺪ در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻃﺮحﻫﺎي ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ آﻣﺮﯾﮑﺎ از ﻣﺘﺤﺪي راﻫﺒﺮدي ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎﻟﻘﻮه و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﺗـﻮان ﻧﺎوﮔـﺎن اف‪-‬‬

‫‪ .1‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرخ ‪ ،1383/7/2‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 4‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺣﺴﻦ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،247‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،19‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺮﯾﻤﯽ‪.‬‬
‫‪ .3‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرخ ‪ ،1389/7/28‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،11‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ اﻣﯿﺮ ﭼﯿﺖﻓﺮوش‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 130‬‬

‫‪ 14‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﺮاﺑﮑﺎري دﺷﻤﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﺪي داده ﻣﯽﺷـﺪ ﮐـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ ﮐـﺎري )ﯾﻌﻨـﯽ ﺑـﻪ‬
‫روزﺳﺎزي ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ و ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﺑﺮﺧﯽ ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي آن( را ﻗﻬﺮﻣـﺎن ﺑـﺰرگ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري )ﺳﺮﻫﻨﮓ در آن زﻣﺎن( ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺮداﻧﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻗﯿﺪﯾﺎن و اﯾﺰدﺳـﺘﺎ اﻧﺠـﺎم‬
‫داد‪.‬‬
‫او در ﺟﻠﺴﻪاي ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ازﻇﻬﺮ ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر در ﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﺎ ﺣﻀـﻮر‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺳﺎﯾﺮ ﻗﻮا ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﯾﮏ ﺣﻤﻠﻪ رﻋﺪآﺳﺎ و ﮔﺴﺘﺮده را ﺑﺎ ﻫﺪف ﮐﺎﺳـﺘﻦ از‬
‫ﻓﺸﺎر دﺷﻤﻦ درﺳﻪ ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻮا و درﯾﺎ داد و ﭼﻮن ﺳـﺎﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن و ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﮐﺸـﻮر‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت روز ﮔﺬﺷﺘﻪ آﻣﺎدهﺗﺮﯾﻦ ﺷـﺮاﯾﻂ را دارد‪ ،‬ﻫﻤﮕـﯽ‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﺧﻄﺮ ﺑﺰرﮔﯽ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻮﺟﻮد و آﻣـﺎده ﻧﺒـﻮدن ﺳـﺎﯾﺮ ﻗـﻮا‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد در ﺳﺎﯾﺮ روزﻫﺎ و ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي ﻣﻬﺮﻣﺎه ﭼﻨﺪ ﺑﺎر درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺰرگ و ﮔﺴـﺘﺮده‬
‫از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﮐﻤﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺷﺪ و ﺷﮑﺎري ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫـﺎي اﯾـﻦ ﻧﯿـﺮو در ‪40‬‬
‫روز اول ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎر اﺻﻠﯽ ﺟﻨﮓ را ﺑﺮ دوش ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و اﻟﺒﺘﻪ دهﻫﺎ ﺟﻨﮕﻨﺪه و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‬
‫ﺷﺠﺎع را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ واﻗﻌﺎً در آن ﺷﺮاﯾﻂ ﭼﺎرهاي ﺟﺰ اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري از ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻘﺎﯾﺺ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻮد و ﺑـﺎﻟﻌﮑﺲ ﻣـﯽداﻧﺴـﺖ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻓﺸﺮده و ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ارﺗﺶ ﺳﺮخ )ﺷـﻮروي(‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻄﺮات زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن اﯾﺮاﻧـﯽ اﯾﺠـﺎد ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻗـﺮار ﺑـﻮد آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽﻫـﺎ ﻓـﺎﻧﺘﻮم‬
‫ﺿﺪرادار واﯾﻠﺪ واﯾﺰل )راﺳﻮي وﺣﺸﯽ( ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﺑﺪﻫﻨـﺪ ﺗـﺎ ﻗﺒـﻞ از ورود ﺑـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك آن ﻫﺎ اﺑﺘﺪا رادارﻫﺎي دﺷﻤﻦ را از ﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﯽاﺳﺖ‪ ،‬ﻃﺮح ﮐﻤﺎن ‪ 99‬ﯾﺎ ﻫﻤﺎن اﻟﺒﺮز‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﻧﺨﺒﮕﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻣﺤﻤﻮد ﻗﯿﺪﯾﺎن )ﻣﻌﺎون ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ارﺗﺶ( ﺗﻬﯿﻪ و در ‪59/4/27‬‬
‫ﺑﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﯾﮕﺎن ﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﺑﻼغ ﺷﺪ‪ 1 .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ وﻗﺎﯾﻌﯽ ﮐﻪ ﻃﯽ ﻣﺎهﻫﺎي ﻣﺮداد‬

‫‪ .1‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻧﻤﮑﯽ ﺻﻔﺤﻪ ‪.130‬‬

 ‫| ‪131‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫و ﺷﻬﺮﯾﻮر رخ داد اﺟﺎزه ﻧﺪاد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻃﺮح ﻗﺒﻞ از اﺟﺮا ﻣﻮرد ﺗﻤﺮﯾﻦ و ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ دﻗﯿﻖﺗﺮ ﻗﺮار‬
‫ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺸﻮر در روز اول ﻣﻬﺮ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﯾﮑﻢ ﺷﮑﺎري‪ ،‬ﻣﻬﺮآﺑﺎد‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﻮد اﯾﻤﺎﻧﯿﺎن؛‬
‫‪ .2‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ دوم ﺷﮑﺎري ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻓﺮزاﻧﻪ؛‬
‫‪ .3‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺳﻮم ﺷﮑﺎري ﻫﻤﺪان‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻗﺎﺳﻢ ﭘﻮرﮔﻠﭽﯿﻦ؛‬
‫‪ .4‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﭼﻬﺎرم ﺷﮑﺎري دزﻓﻮل‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺗﺎﺑﺶﻓﺮ؛‬
‫‪ .5‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﺸﻢ ﺷﮑﺎري ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﻬﺪي دادﭘﯽ؛‬
‫‪ .6‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﻫﻔﺘﻢ ﺷﮑﺎري ﺷﯿﺮاز‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﻦ ﺷﺎﻟﭽﯿﺎن؛‬
‫‪ .7‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﻫﺸﺘﻢ ﺷﮑﺎري اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺒﯿﺐاﷲ ﺻﺎدقﭘﻮر؛‬
‫‪ .8‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﯾﮑﻢ ﺗﺮاﺑﺮي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎوﺑﺮﻫﻮاﯾﯽ ﺟﻮاد ﻋﻈﯿﻤﯽ؛‬
‫‪ .9‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﻫﻔﺘﻢ ﺗﺮاﺑﺮي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﯿﺮاز ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﮐﺎوﯾﺎﻧﯽ؛‬
‫‪ .10‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ )ﻗﺼﺮﻓﯿﺮوزه ﺗﻬﺮان( ﺳﺮﻫﻨﮓ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﮑﺎري ﻧﺎﺻﺮاﺳﮑﻨﺪر‬
‫اﻓﺸﺎر؛‬
‫‪ .11‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﻃﻼﻋﺎت و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻫﻮاﯾﯽ واﻗﻊ در دوﺷﺎن ﺗﭙﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﺟﻮاد‬
‫ﺧﺴﺮوي؛‬
‫‪1‬‬
‫‪ .12‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﯽ ﻫﻮاﯾﯽ دوﺷﺎن ﺗﭙﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓﻓﻨﯽ ﻫﻮاﯾﯽ ﺳﯿﺎوش رﺣﯿﻤﯽ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻤﺎن ‪ 99‬ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ؟‬

‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻨﯽ و ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ از ﺑﻌﺪ از ﻇﻬـﺮ روز‬
‫‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺗﺎ اوﻟﯿﻦ ﺳﺎﻋﺎت ﺑﺎﻣﺪاد روز ﺑﻌﺪ ﺗﻤـﺎم ﻣـﺪت ﻣﺸـﻐﻮل آﻣـﺎدهﺳـﺎزي ﺑﻤـﺐﻫـﺎي‬
‫ﻫﺎي دراگ ‪ ،2‬ﺑﻤﺐ ﻫﺎي ﺳﺒﮏ‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺎورﯾﮏ‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي اﺳﭙﺎرو ﻫﻮا ﺑﻪ‬
‫ﻫﻮا ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ا‪ .‬آي‪.‬ام‪ ،(AIM-7) 7-‬ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪرﻫﻮا ﺑﻪ ﻫﻮا ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان ا‪ .‬آي‪.‬ام‪9-‬‬

‫‪ .1‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.130‬‬

‫‪ .‬ﺑﻤﺐﻫﺎي ﮐﻪ داراي ﯾﮏ ﭼﺘﺮ ‪ 4‬ﭘﺮه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪(high drag) .‬‬
‫‪۲‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 132‬‬

‫)‪ (AIM-9‬و ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ‪ 1000 ،500‬و ‪ 2000‬ﭘﻮﻧﺪي ام‪.‬ﮐﯽ‪ ،82-‬ام‪.‬ﮐﯽ ‪ 83‬و ام‪.‬ﮐﯽ‪84-‬‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮔﻢ ﺷﺪن )ﯾﺎ ﺧﺮاﺑﮑﺎري( ﮐﺪﻫﺎي راﯾﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺮﺧﯽ اﻧﺒﺎرﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﺨـﺶ ﺑﺰرﮔـﯽ از‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫـﺎي ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ ﻫﻨـﻮز ﻧﺎﭘﯿـﺪا ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ اف‪14-‬ﻫـﺎ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻣﺠﻬـﺰ ﺑـﻪ اﺳـﭙﺎرو و‬
‫ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آنﺳﻮﺗﺮاز ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬در ﺳﺘﺎد ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ )ﺷﻬﯿﺪ( ﻓﮑﻮري‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺠﺎم دﺳﺘﻮرات ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻌﺎوﻧﺎن ﺧﻮد ﺑﺎ دﻗﺖ آﺧﺮﯾﻦ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻃﺮح ﮐﻤﺎن ‪ 1 99‬را ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻗﺮار ﺑﻮد ﮐﻤﯽ ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب‪ 200 ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻨﮕﯽ از زﻣﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺟﺰ‬
‫‪ 60‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ )ﺳﻮﺧﺖ رﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ذﺧﯿﺮهﻫﺎ و ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ( ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﺟﺒﺎل ﻋﻈﯿﻢ زاﮔﺮس‪،‬‬
‫ﻋﺮاق را ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ از ﺷﺮق ﺑﻪ ﻏﺮب ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻧﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺰاﺣﻢ آن ﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ درﺳﺖ در ﭼﺸﻢ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪهﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺤﺮﮔﺎﻫﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ دﺷﻤﻦ را ﮐﺎﻣﻼً ﻏﺎﻓﻞ‬
‫ﮔﯿﺮﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﺮاق ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮﮐﺮدن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺣﻤﻠﻪاي ﻣﯽزد‪ .‬ﻫﺪف ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺧﺎك ﻋﺮاق از ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺪار ‪30‬‬
‫درﺟﻪ ﺷﻤﺎﻟﯽ در ﺟﻨﻮب ﺗﺎ ‪ 37‬درﺟﻪ در ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺎزنﻣﻬﻤﺎت‪ ،‬آﺷﯿﺎﻧﻪﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﭘﺮوازي‪ ،‬رادارﻫﺎي‬
‫ﻫﺪاﯾﺖﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺑﺮجﻫﺎي ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﺨﺎﺑﺮاﺗﯽ ﻫﻤﮕﯽ در دﺳﺘﻮرﮐﺎر‬
‫ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺿﺪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ در ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا )اﻟﺒﺘﻪ در ﻧﺒﻮد واﯾﻠﺪ‬
‫واﯾﺰلﻫﺎ( اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫آن روز ﺗﻤﺎم ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺮ روي اﻫﺪاف راﻫﺒﺮدي و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﭙﺎه و ارﺗﺶ ﮐﻪ درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺿﺪاﻧﻘﻼب‪ ،‬در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺷـﻤﺎﻟﯽ و ﻏﺮﺑـﯽ ﮐﺸـﻮر‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﺑﺎ ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي ﻫﺮ وﺳﯿﻠﻪ ﻧﻘﻠﯿﻪ ﻣﻤﮑﻦ آﻣﺎده ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺗـﺎ‬

‫‪ .1‬اﯾﻦ ﻃﺮح ﭼﻮن ‪ 99‬ﺻﻔﺤﻪ داﺷﺖ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ »‪ «99‬ﺷﺪ و ﻋﻨﻮان ﮐﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻤﺎد آرش ﻗﻬﺮﻣﺎن‬
‫اﺳﻄﻮرهاي اﯾﺮان ﮐﻪ آﻣﺎده ﺷﺪ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت وﻃﻦ ﺗﻤﺎم ﻧﯿﺮوي ﺧﻮد را در ﮐﻤﺎن ﺟﻤﻊ ﮐﺮده و ﺑﺎ رﻫﺎ ﮐﺮدن ﺗﯿﺮ‪ ،‬دﺷﻤﻦ را‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺮ ﮐﻞ ﺧﺎك وﻃﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫| ‪133‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‬

‫ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﭘﺮاﮐﻨﺪه و اﻧﺪك ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻫﻮاز ﺑﭙﯿﻮﻧﺪﻧﺪ‪ 1 .‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻬﺮان‪،‬‬
‫ﻫﻤﺪان و ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰ و دزﻓﻮل )وﺣﺪﺗﯽ( ﺑـﺎ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎ و ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي‬
‫ﻫﻔﺘﻢ و ﻫﺸﺘﻢ ﺷﮑﺎري ﺑﺎ ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎزﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﻧﮑﺮﻫــﺎي ﻋﻈــﯿﻢ‪ 707 -‬و ‪ 747‬در ﺳــﺎﻋﺖ ﻣﻘــﺮر در ﻣﺤــﻞ ﺣﻀــﻮر ﯾﺎﻓﺘــﻪ‪ ،‬اﺑﺘــﺪا ﺑﺎﯾــﺪ‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺑﺎ اﻧﺠـﺎم ﺳـﻮﺧﺖﮔﯿـﺮي‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده و دو دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﭘﺲ از ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺣﻤﻠـﻪ را‬
‫اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ وﺣﺪﺗﯽ و ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻧﯿﺰ از ﺟﻨﻮب و ﺷﻤﺎل ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﮐﺸﻮر در ﺧﻮاب ﺑﻮدﻧـﺪ ‪ 380‬ﺧﻠﺒـﺎن ﻗﺴـﻢ ﺧـﻮرده از ﺳـﺎﻋﺖ ‪3:00‬‬
‫ﺑﺎﻣﺪاد در اﺗﺎقﻫﺎي ﺟﻨﮓ وﺑﺮﯾﻔﯿﻨﮓ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫـﺎ ﺣﻀـﻮر ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ﺑـﺮاي ﺷـﺮﮐﺖ در ﺑﺰرﮔﺘـﺮﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان آﻣﺎده ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ‪ 3‬ﻣﻮج ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ واﺻﻠﯿﻪ‪ ،‬دو ﭘﺎدﮔﺎن ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﺑـﻪ اﺳـﺘﺜﻨﺎي اﻟﻮﻟﯿـﺪ‬
‫)در ﻣﺮز ﺑﺎ اردن( ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻮج اول ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻫﻮاز ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﺗﻬﺎم دﺳﺖ داﺷﺘﻦ در ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم ﻧﻮژه ﺣﺘﯽ ﺗﺎ رده اﻓﺴﺮان ﻣﯿﺎﻧﯽ ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﺷـﺪه‬
‫و از آن ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﯽ اﯾﺮان ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ اﻧﺪك زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺪﺗﯽ ﭘﺲ از آﻏـﺎز‬
‫ﺟﻨﮓ ﻟﯿﺎﻗﺖ ﺧﻮد را ﮐﺎﻣﻼٌ اﺛﺒﺎت ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬
‫| ‪137‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﮑﺎري ﻫﻤﺪان‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم ﺷﮑﺎري ﻫﻤﺪان در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 3:00‬ﺑﺎﻣﺪاد ﺷﺎﻫﺪ ﺟﻨﺐ و ﺟـﻮش ﺷـﺪﯾﺪي ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻗﺮارﺑﻮد ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺮ روي ﻫﺪف ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭘـﺲ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ در آن ﻫـﻮاي‬
‫ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﺧﻮد رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ داﺧﻞ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎي ﺗـﺎ دﻧـﺪان ﻣﺴـﻠﺢ‬
‫اﺳﺘﺎرت زدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ در ﻣﻮج اول ﺣﻤﻠﻪ‪ 38 ،‬ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣـﺪ‪ 16 ،‬ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﻮت در اﺳﺘﺎن اﻟﻌﻤﺎره و ‪ 22‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻟﺮﺷﯿﺪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻐﺪاد ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪).‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺑﺮاﺗﭙﻮر‪ ،‬آن روز ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺣﺒﺎﻧﯿﻪ و ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه اﻟﺪوره ﻧﯿﺰ از ﺣﻤﻼت‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم در اﻣﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ(‬
‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آﻧﮑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺗﺎﻧﮑﺮ‪ 707 -‬و ‪ 747‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎ را ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﻫﻤﺪان ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪون ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺑـﻪ ﭘﺎﯾـﺎن ﻣـﯽرﺳـﺎﻧﺪﻧﺪ و اﯾـﻦ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ آﻧﮑﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺴﯿﺮ را ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﮔﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي رﻫﮕﯿﺮ دﺷـﻤﻦ‬
‫ﻧﯿﺰ درﮔﯿﺮ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ اﻟﺒﺘﻪ در ارﺗﻔـﺎع ﺑـﺎﻻ و ﭘـﺲ از ﮔـﺬر از زاﮔـﺮس در‬
‫ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻫﺪاف ﺧﻮد ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺳﮑﻮت ﮐﺎﻣﻞ رادﯾﻮﯾﯽ و »اﻓﺘـﺎدن ﺑـﻪ ﮐـﻒ‬
‫دﺷﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ« ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ‪ 16‬ﻓﺮوﻧﺪ اول‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐـﻮت را ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ ﻏﺎﻓـﻞ ﮔﯿﺮاﻧـﻪ اي‬
‫وﯾﺮان ﮐﻨﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑـﻪ اﻟﺮﺷـﯿﺪ راه ﺳـﺨﺖﺗـﺮي داﺷـﺘﻨﺪ آن ﻫـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل »ﮔﯿﺮ اﻓﺘﺎدن« در ﺗﻮر ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﻃﺮاف ﺑﻐﺪاد را ﻣﯽدادﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ آن ﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻼ ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮ ﮐﺮده و ﺿﻤﻦ اﻧﻬﺪام ﭘﺎﯾﮕﺎه‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻟﻘﻤﻪﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﭼﺮﺑﯽ‬
‫دﺷﻤﻦ را ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﯽﺧﯿﺎﻟﯽ و واﻫﻤـﻪ در روي ﺑﺎﻧـﺪﻫﺎ رﻫـﺎ ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﻣﻮاﺟـﻪ‬
‫دﯾﺪﻧﺪ! ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬اﯾﻨﻬﺎ اﮔـﺮ در‬
‫آﺳﻤﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ دردﺳﺮ زﯾﺎدي درﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﮕﺬار ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎ از ﺷﺮ آن ﻫﺎ ﺧـﻼص ﺷـﻮﯾﻢ«‪.‬‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ﮐﺮده و ﺑﺎ رﺳﺎﻧﺪن ﺧﻮد ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﺳـﺮ ﻣﯿـﮓﻫـﺎي ارزﺷـﻤﻨﺪ )ﺑـﺮاي ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق( آن ﻫﺎ را ﺑﺎ ﺑﻤﺐ و راﮐﺖ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﻣﻌﻨﺎي »اﻧﻬﺪام ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﺮ‬
‫روي زﻣﯿﻦ« را ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﮏ ﮐـﻼس آﻣـﻮزش ﺧـﻮب آن روز‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 138‬‬

‫ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دﺷﻤﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻬﺎي آن ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮان )ﻣﻌﺎدل ﻗﯿﻤﺖ ﭼﻨﺪ ﻣﯿـﮓ‪23-‬‬
‫و ﯾﮏ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎ ﮐﻠﯿﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات( ﺑﻮد!‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻟﺮﺷﯿﺪ در آن روز ﺗﺎ ‪ 80‬درﺻﺪ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﺪ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ ﻫﻢ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺪون ﺗﻘﺒﻞ ﺗﻠﻔﺎت )در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺗﺎزه آرامآرام ﭘﺪاﻓﻨﺪ دﺷﻤﻦ در ﺣﺎل‬
‫ﺑﯿﺪار ﺷﺪن ﺑﻮد( ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﮔﺮدش ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﺣﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﯾﮏ ﻓﺮوﻧﺪ از ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﺗﻤـﺎم ﺳـﻮﺧﺖ‬
‫ﺳﻘﻮط ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ(‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬آنﻫﺎ ﺗﺎ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﻫﻤـﺎن روز‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮج اﷲ ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﺳـﺮﮔﺮوه ﭘـﺮوازي‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اچ ـ ‪ 3‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در آن زﻣﺎن ﻣﺎ ﺑﺎ دو ﮔﺮدان آﻣﺎده اف ـ ‪ 4‬در ﻫﻤﺎن ﺑﻌـﺪازﻇﻬﺮ ﺑـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ دﯾﮕﺮ دﺷﻤﻦ ﻧﯿﺰ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﯾﻢ«‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗدومﺧﻠﺒﺎنﺟﻌﻔﺮﻋﻤﺎديازﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻏﯿﻮر ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﻤﺪان ﻧﯿﺰدرﺑﺎرهآن روز ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬آن‬
‫روز ﭘﺎﯾﮕﺎه‪ 45 ،‬ﺗﺎ ‪ 50‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺴﻠﺢ را از زﻣﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺎ آن روز ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ«‪ ،‬اﻣﺎ او ﺻﺒﺢ آن روز ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻫﺪﻓﯽ ﻣﺘﻔﺎوت را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫ﻗﺮار ﺷﺪ او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﻃﺒﻘﻪ ‪) 3‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺟﺎزه ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﭼﻬـﺎر ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را در ﻋﻤﻠﯿﺎت رزﻣﯽ دارد( ﺑﻪ ﺣﺒﺎﻧﯿﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﯽ در ‪ 120‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻏﺮب ﻋـﺮاق ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ دورﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﻮﻟﯿﺪ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﻪ ﯾﺎد دارد ﮐﻪ ﻫﺸﺖ ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم‬
‫ﻣﺴﻠﺢ ﻗﺮار ﺷﺪ در دو ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺣﻤﻠـﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬او و ﺳـﺮﻫﻨﮓ ﺣﺴـﯿﻦ ﻗﻬﺴـﺘﺎﻧﯽ در‬
‫ﮔﺮوه دوم ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آنﻫﺎ در ﺳﮑﻮت و ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ در ﺧﺎك ﻋﺮاق ﭘﯿﺶ ﻣﯽرﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎن ﻋﻤـﺎدي ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮاﻗﺐ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮﺷﮑﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻮﯾـﺎ ﺧﺒـﺮي‬
‫از دﺷﻤﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﻪ رﻫﮕﯿﺮي‪ ،‬ﻧﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪاي و ﻧﻪ ﻣﻮﺷﮑﯽ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،197‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.11‬‬

‫| ‪139‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫آن ﻫﺎ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﮐﻢ ﻧﯿﺎورﻧﺪ ارﺗﻔـﺎع ﺧـﻮد را اﻓـﺰاﯾﺶ داده و از آﺳـﻤﺎن ﺷـﻤﺎل‬
‫ﺑﻐﺪاد ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮔﻮﯾﺎ دﺷﻤﻦ ﺣﻀﻮر آن ﻫﺎ را اﺣﺴﺎس ﮐـﺮد‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﮑﺘـﻪ ﻋﺠﯿـﺐ ﺑـﺮاي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا آن ﻫﺎ ﺑﺪون ﺷﻠﯿﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ و ﯾﺎ راﮐﺖ از ﺑﻐﺪاد ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ! اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ﺷﺠﺎع ﻣﺎ ﻫﺪف دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده دﯾﮕﺮي را در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺒﺎﻧﯿـﻪ ﻣﻤﻠـﻮ از ﺟﻨﮕﻨـﺪه و‬
‫ﻣﻬﻤﺎت آﻣﺎده ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﯾﮕﺎن ﻫﺎي دﺷﻤﻦ در روز ﺑﻌﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌـﺪ‬
‫آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺣﺒﺎﻧﯿﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ آن ﻫﺎ ﻣﻌﻨﺎي ﭘﺪاﻓﻨـﺪ‬
‫ﻓﺸﺮده ﻋﺮاق را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮپﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﯽﻏﺮﯾﺪ و آﺳﻤﺎن‬
‫زﯾﺮﭘﺎي آن ﻫﺎ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ آﺗـﺶ ﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﺮﻫﻨﮓ )ﺷـﻬﯿﺪ( ﻗﻬﺴـﺘﺎﻧﯽ از‬
‫ﻋﻤﺎدي ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺪون ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع از ﻫﻤﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎ را‬
‫رﻫﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﮐﺎﺳﺘﻦ ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮد‪ .‬از ﻫﻤﺎن ارﺗﻔﺎع‬
‫دو ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ام‪.‬ﮐـﯽ‪ 83-‬و ام‪.‬ﮐـﯽ‪ 84-‬آزاد ﺷـﺪه و‬
‫ﺣﺒﺎﻧﯿﻪ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪4-1‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻤﺎدي ﺧﻮﺷﺤﺎل از ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻮﻓﻖ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت دورﺑﺮد ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﭼﺮﺧﺶ ﮐﺮده و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﺪﯾﺪ ارﺗﻔﺎع و ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫راه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻏﺎﻓـﻞ از اﯾﻨﮑـﻪ آن روز ﭘﺮﻣـﺎﺟﺮا ﺑـﺮاي او ﻫﻨـﻮز ﭘﺎﯾـﺎن‬
‫ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺮز و ﮔﻮش دادن ﺑﻪ ﭘﯿﺎمﻫﺎ ﺗﺎزه ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﺷﺮاﯾﻂ اﺻﻼً ﻋﺎدي‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎنﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺸﻐﻠﻪ ﺷﺪﯾﺪ و وﺿﻌﯿﺖ اﺿﻄﺮاري ﺑﺮاي ﺗﻌﺪادي از‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ او داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ از ﻗﺒﻮل‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﺧﻮدداري ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻋﺮاق ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮي ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻮجﻫﺎي اول و دوم ﺣﻤﻼت اﯾﺮان ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﻓﻌﺎل در ﻋﻤﻠﯿﺎت ‪ 140‬ﻓﺮوﻧﺪي‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در اﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﺪك و در ﺣﺪ ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 15‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ آنﻫﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ‬
‫دﺳﺖ ﮐﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 140‬‬

‫ﺑﺎﻧﺪ ﻓﺮودﮔﺎه ﻫﻤﺪان از دور ﭘﯿﺪا ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز او اﺟﺎزه ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎي‬
‫دﯾﮕﺮي ﺟﻠﻮﺗﺮ از او و اﻟﺒﺘﻪ در ﺣﺎل اﺗﻤﺎم ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓـﺮود ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺛﺎﻧﯿـﻪﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﻣﯽﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ او اﺟﺎزه »ﻧﺸﺴﺖ« دادﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ارﺗﻔـﺎع ﮐـﻢ ﮐـﺮده و‬
‫آﻣﺎده ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن درﺳﺖ از ﻣﻘﺎﺑﻞ او دو ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﻋﺮاﻗﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ و از اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺎﻧﺪ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﻓﺮوﻣﯽرﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕﻨﺪه اﯾﺮاﻧـﯽ ﮔـﻮﯾﯽ‬
‫ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺮگ ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬در ﮐﺴﺮي از ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻋﻤﺎدي ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓـﺖ ﺑـﺮ روي ﺑﺎﻧـﺪ‬
‫ﻓﺮود آﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺑﺎز ﮐﺮدن ﭼﺘﺮ اﻧﺘﻬﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺎ ﮐﺎﺳـﺘﻦ ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﯽ از ﺳـﺮﻋﺖ ﺑـﺎ اﻧـﺪﮐﯽ‬
‫ﭼﺮﺧﺶ از ﺑﺎﻧﺪ اﺻﻠﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪ و درﺳﺖ ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ اﻧﺒﻮه ﺑﻤﺐﻫﺎي دﺷـﻤﻦ اداﻣـﻪ ﻣﺴـﯿﺮ‬
‫ﺑﺎﻧﺪ را ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ آنﻫـﺎ ﻓـﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕـﺮي ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺳﺮﮔﺮد )ﺷﻬﯿﺪ( ﺑﻬﺮام ﻋﺸﻘﯽﭘﻮر و ﺧﻠﺒﺎنﮐﺎﺑﯿﻦﻋﻘﺐ ﺳﺮوان‬
‫)ﺷﻬﯿﺪ( ﻋﺒﺎس اﺳﻼمﻧﯿﺎ در ﺣﺎل ﻓﺮود ﺑﻮدﻧﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي اﺟﺘﻨـﺎب از‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻮﺗﻮر را در وﺿﻌﯿﺖ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻗـﺮار داده‬
‫و دﻣﺎﻏﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر دو ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ ﻧﺸـﻮﻧﺪ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪4-2‬‬ ‫اﻣــﺎ ﻣﺘﺄﺳــﻔﺎﻧﻪ در ﺣــﯿﻦ اوﺟﮕﯿــﺮي ﻫــﺮ دو ﻣﻮﺗــﻮر آن ﻫــﺎ دﭼــﺎر‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺮام ﻋﺸﻘﯽﭘﻮر‬ ‫»واﻣﺎﻧﺪﮔﯽ« ﺷﺪ و آن ﻫﺎ در ﺷﺮاﯾﻂ اﺿﻄﺮاري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ‬
‫آن ﻫــﺎ ﻓﺮﺻــﺖ اﯾﺠﮑــﺖ )ﺧــﺮوجاﺿــﻄﺮاري(داﺷــﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣــﺎ ﺑــﺮاي‬
‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺳﻘﻮط ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮ روي ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿـﻪ دﯾﮕـﺮ در ﺟﻨﮕﻨـﺪه‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه و در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿﻤﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻘﻮط ﮐﺮدﻧﺪ آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﯽ ﺑـﺎز ﭘـﺬﯾﺮاي ﺷـﻬﺎدت‬
‫‪1‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫)ﻫﻤﺴﺮ ﺷﻬﯿﺪ ﻋﺸﻘﯽﭘﻮر از ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺳﻘﻮط‪ ،‬ﻧﺤﻮه ﺷﻬﺎدت ﻫﻤﺴـﺮ‬
‫ﺧﻮد را دﯾﺪه ﺑﻮد‪ .‬اوﺑﺎ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺗﻤـﺎس ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ .‬آن ﺳـﻮي ﺧـﻂ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﻣﺸﯿﺮي دوﺳـﺖ ﺻـﻤﯿﻤﯽ و ﺧـﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺷـﻬﯿﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺷـﯽ را ﺑﺮﻣـﯽدارد‪ .‬ﻫﻤﺴـﺮ ﺷـﻬﯿﺪ ﺑـﻪ او‬

‫‪ .1‬ﺑﺮداﺷﺖ آزاد از ﺧﺎﻃﺮه ﺳﺮﺗﯿﭗدوم ﺧﻠﺒﺎن ﺟﻌﻔﺮ ﻋﻤﺎدي‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺳﺎﯾﺖ ﺟﺎﻣﻊ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬دوﺷﻨﺒﻪ ‪.1387/10/16‬‬
 ‫| ‪141‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺮام ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي ﺑﯽ ﺧﺒﺮ از ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﯾﻦ اﺗﻔـﺎق ﻧﯿﻔﺘـﺎده‬
‫اﺳﺖ! اﻣﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﻋﺸﻘﯽ ﭘﻮر ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺷﻬﺎدت ﺷﻮﻫﺮش ﺑﻪ او اﻟﻬﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣـﻦ اورا‬
‫دﯾﺪم و ﻣﯽ داﻧﻢ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي او ﺑﻮدﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﺧﻮرد‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﺧﺒﺮﻧﺎﮔﻮار ﺷﻬﺎدت ﻋﺸﻘﯽ ﭘـﻮر‬
‫ﺑﻪ دوﺳﺖ دﯾﺮﯾﻨﻪ اش ﺳﺘﻮان ﻣﺸﯿﺮي ﻣﯽرﺳﺪ‪(.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﻣﻌﺎون ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان در آن زﻣﺎن ﻧﯿﺰ درﺑﺎره‬
‫ﻧﻘﺶ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه در ﻋﻤﻠﯿﺎت روز دوم ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اول‬
‫ﻣﻬﺮ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 46‬ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳﻮرﺗﯽ(‪ ،‬ﺑـﺎر اول ‪ 36‬ﭘﺮاﻧـﻪ و ‪10‬‬
‫ﭘﺮاﻧﻪ ﺗﺎآﺧﺮ ﺷﺐ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آن ﻫﺎ ﮐـﭗ )‪ 1 (C.A.P‬ﺑﻮدﻧـﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ‪4-3‬‬ ‫ﻣﻮج اول ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﻃﺮح اﻟﺒﺮز وﻣﻮج دوم در اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫‪2‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮجاﷲ ﺑﺮاﺗﭙﻮر‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬آﻣﺎرﻫﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﮐﻨﻮنﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ و آﻣﺎرﻫﺎي ﻓﻌﻠﯽ ﻧﯿـﺰ ﮐﻤﺘـﺮ‬
‫از ارﻗﺎم واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‬
‫در ﺳﺤﺮﮔﺎه روز اول ﻣﻬﺮ ‪ 59‬ﯾﮑﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻓﻌﺎل‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕـﺎه دوم ﺷـﮑﺎري ﺗﺒﺮﯾـﺰ‬
‫ﺑﻮد‪ 48 .‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ اف‪ 5-‬اي ‪ 2‬در ﮐﻤﺘﺮ از ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻪ ﻫﻮا ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و راﻫﯽ‬
‫ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ در آن روز ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﭘﯿﺎﭘﯽ را ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺳـﺎﻣﺎن دادﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻮﺻﻞ را ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ آن ﻫﺎ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﻮﺻﻞ در ﺷﻤﺎلﺷﺮﻗﯽ‬
‫ﻋﺮاق در اﺳﺘﺎن ﻧﯿﻨﻮا ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاي اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ و ﺷﻤﺎﻟﯽ اﯾـﺮان دردﺳﺮﺳـﺎز ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﺎﯾـﺪ ﻧـﺎﺑﻮد ﻣـﯽﺷـﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻣـﺬﮐﻮر ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺮﮔﺒـﺎر ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اﯾﺮان در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺎ ﮔﺬر از ﺳﺪ دﻓﺎﻋﯽ ﺗﻮپﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را‬
‫ﯾﮑــﯽ ﭘــﺲ از دﯾﮕــﺮي ﺑــﺮ روي اﻧﺒﺎرﻫــﺎي ﻣﻬﻤــﺎت‪ ،‬رادارﻫــﺎ‪ ،‬آﺷــﯿﺎﻧﻪﻫــﺎي ﺗﺠﻬﯿــﺰات و‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي رﻫﺎ ﺷﺪه ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﻓﺮورﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺧﻠﺒـﺎن از ﺟـﺎن ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻋﺮاﻗـﯽ ﮐـﻪ‬

‫‪۱. COMBAT AIR PATROL‬‬

‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻧﻤﮑﯽ ﺻﻔﺤﻪ ‪.132‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 142‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺮزﻣﺎﻧﺶ ﮐﻪ در ﭘﯽ ﺟﺎنﭘﻨﺎﻫﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮار از آﺗﺶ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬ﭘﺎرك ﺷﺪه در اﺑﺘﺪاي ﺑﺎﻧﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﮐـﺖ درآوردن‬
‫آن از ﺿﺮﺑﺎت ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﮑﺎﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﯾﮑﯽ از اف‪ 5-‬ﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺮدﺷـﯽ ﺳـﺮﯾﻊ‬
‫ﺑﺎ ﻗﺮاردادن ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﺬﮐﻮر را در ﻧﯿﻤـﻪ‬
‫ﺑﺎﻧﺪ ﻣﻨﻬﺪم ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺟﻨﮕﻨﺪه دﯾﮕﺮي‪ ،‬آﻧﺘﻮﻧﻮف ﺗﺮاﺑﺮي و ﺳﻪ ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬را ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﻧﺎﺑﻮد‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﻌﺪي ﺑﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻗﻮي ‪ 750‬ﭘﻮﻧﺪي آﺷﯿﺎﻧﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ را ﻣﻨﻬـﺪم‬
‫ﮐﺮد‪ .‬در ﻣﻮج ﺑﻌﺪي ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ از ﺣﻤﻠﻪ اول ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﺪه ﺑـﻮد ﻧـﺎﺑﻮد ﺷـﺪ و در‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻮم آن روز ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﺪﻓﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻮﺻﻞ‬

‫ﺧﻠﺒﺎن ﯾﺪاﷲ ﺷﺮﯾﻔﯽراد از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪه در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻮد ﮐﻪ درﺑﺎره‬
‫‪1‬‬
‫آن روز ﻧﮑﺎت ﺟﺎﻟﺐﺗﻮﺟﻬﯽ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪﻫﺎ ﺧﻠﺒﺎن وﻃﻦﭘﺮﺳﺖ دﯾﮕﺮ در روز ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ از ﺟﺴﺎرت‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﺑﺮﯾﻔﯿﻨﮓ )ﺗﻮﺟﯿﻬﺎت ﻗﺒﻞ از ﭘﺮواز( ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺮﮔﺮد ﺧﻠﺒﺎن‬
‫ﺑﻬﺮوز ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻮﺻﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫رﻓﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم »ﭼﮏﻫﺎي ﻋﺎدي« ﻣﻮﺗﻮر را در وﺿﻌﯿﺖ ‪ 100‬درﺻﺪ و ﺳﭙﺲ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﭘﺲ ﺳﻮز ﻗﺮار داده و در ﮐﻤﺘﺮ از ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺗﺎ ﻣﺮز‪،‬‬
‫در ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﻣﺮز ﺑﺮاي ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪن از رادارﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻧﺎﮔﻬﺎن‬
‫ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﺪت ﮐﺎﻫﺶ دادﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه در ﺳﮑﻮت ﮐﺎﻣﻞ رادﯾﻮﯾﯽ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺳﺮﮔﺮوه‬
‫ﭘﺮوازي ﺑﺮاي ‪ 14‬دﻗﯿﻘﻪ ﺗﻤﺎم در داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از‬
‫اﺿﻄﺮاب‪ ،‬ﺣﺲ اﻧﺘﻘﺎم‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﯾﺎ ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬وﺟﻮد آنﻫﺎ را‬
‫ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻮد اﯾﻦ اوﻟﯿﻦﺑﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎن ﺟﻮان درﮔﯿﺮ ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺟﻨﮕﯽ‬
‫ﺑﺮونﻣﺮزي ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ‪ 35‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻫﺪف‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻃﺒﻖ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻮد و در ‪ 6‬ﻣﺎﯾﻠﯽ‪ ،‬دﯾﮕﺮ آن ﻫﺎ‬

‫‪ .1‬اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻠﺒﺎن ﺷﺮﯾﻔﯽراد‪ ،‬درج ﺷﺪه در ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ ﻣـﻮرخ ‪ 1387/2/12‬ﺑـﺎ ﺑﺮداﺷـﺘﯽ‬
‫آزاد ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫| ‪143‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﻣﻮﺻﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﺎرت ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ دﺷﻤﻦ‬
‫اﺻﻼ از ﺣﻀﻮر آن ﻫﺎ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺬر از روي ﻣﻮﺻﻞ اﯾﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺑﺮاي او ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺲ ﻫﺪف ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ اﻣﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﺪن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻮﺻﻞ ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﺗﻮپ ﭘﺪاﻓﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﭘﺎرك ﺷﺪه و ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻮد را درﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻣﺨﺘﺼﺮ اﺑﺮ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻨﺎر ﻣﯽرﻓﺖ و ﻃﻌﻤﻪ از دور ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮواز ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻠﻤﻪ‬
‫ﭘﺎپ آپ ‪ 1‬ﺳﮑﻮت رادﯾﻮﯾﯽ را ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر وﺿﻌﯿﺖ ﺣﻤﻠﻪ و رﯾﺰش ﻣﻬﻤﺎت ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﺻﺎدر ﺷﺪ‪ .‬در ‪ 3‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻫﺪف آنﻫﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را اﻓﺰاﯾﺶداده و ﺑﺮاي‬
‫ﺷﯿﺮﺟﻪ آﻣﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺷﻤﺎرش ﻣﻌﮑﻮس ﺣﺮﮐﺖ ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ آﻏﺎز‬
‫ﺷﺪ‪ .‬در ﮐﺴﺮي از ﺛﺎﻧﯿﻪ ارﺗﻔﺎع آنﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 9‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺗﻮپﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮ‬
‫ﺷﺪه و ﺳﺮﻋﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﻪ ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺳﺮﮔﺮد ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎي‬
‫ﺧﻮد را روي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻓﺮورﯾﺨﺖ و ﺷﺮﯾﻔﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او‪ .‬در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه در زﯾﺮ‬
‫اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻣﺨﻮف ام‪.‬ﮐﯽ‪ 82-‬ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ آﺗﺶ ﺷﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﻤﺖ و‬
‫ﺳﻮي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و از ﺷﻬﺮ ﻣﻮﺻﻞ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز در ﺧﻮاب ﺳﺤﺮﮔﺎﻫﯽ ﺑﻮد‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ ﮐﺸﻮر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖدادﻧﺪ‪ .‬ﮐﻤﺘﺮ از ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ آن ﻫﺎ در ﺣﺎل‬
‫ﻧﺸﺴﺖ ﺑﺮ ﺑﺎﻧﺪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮهاي از ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪﻃﯿﺒﯽ‬
‫ﺳﺘﻮاﻧﯿﮑﻢ ﺧﻠﺒﺎن ﻃﯿﺒﯽ ﻧﯿﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾـﺰ ﺑـﺮاي ﻧﺎﺑﻮدﺳـﺎزي‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻮد‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ روز ﻗﺒﻞ ﮐﺎﻣﻼً درﺑﺎره ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﺷـﺪه و‬
‫آﻣﺎده ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪ ﭘﺮوازي آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﻋﻠﯽ« ﻣﺮﮐﺐ از ﭼﻬﺎر ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﭘﺮواز آن ﻫﺎ ﺷﺎدروان ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن داﻧﺸﭙﻮر )ﺳـﺮﮔﺮد آن زﻣـﺎن( ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻃﯿﺒﯽﺧﻠﺒﺎن ﺷﻤﺎره دو‪ ،‬ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺷﻤﺎرهﺳﻪ و ﺷـﯿﺮازي ﺷـﻤﺎره ﭼﻬـﺎر ﺑـﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن در‬
‫ﺳﺤﺮﮔﺎه آن روز ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻼه و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺧﻮد را از اﺗﺎق ﺗﺠﻬﯿـﺰات ﭘـﺮواز‬

‫‪۱. Pop up‬‬

‫‪ .2‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺧﺎﻃﺮات ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻃﯿﺒﯽ‪ ،‬درج در ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ ﻣﻮرخ ‪) 1388/9/23‬ﺑﺮداﺷﺖ آزاد(‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 144‬‬

‫ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از اﻋﻼم آﻣﺎدﮔﯽ ﮔﺮدان ﻓﻨﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮاي ﭘﺮواز ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي ﺧﻮد رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﯿﺶ از ‪ 100‬دﻗﯿﻘﻪ درﺑﺎره ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺻﻞ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﺨﻮف از اﻧﻮاع ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﺳﺎم ‪ 4 ،2‬و ‪ 7‬ﺑﻬﺮه ﻣﯽﺑﺮد و ﺗﻮپﻫﺎي آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ‬
‫ﮐﺎﺑﻮﺳﯽ ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣـﺮدان ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺧـﻮد را ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺻـﺪاي‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬آن ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد آورد‪» .‬اﮐﻨﻮن زﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻓﺮارﺳﯿﺪه اﺳـﺖ« ﺳـﺎﻋﺘﯽ ﻗﺒـﻞ از ﻃﻠـﻮع‬
‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ ،‬آن ﻫﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ دﺳﺘﻮر ﭘﺮواز ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﻮر ﭘﺮواز ﺻﺎدر ﺷﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻫﻨـﻮز ﺛﺎﻧﯿـﻪﻫـﺎﯾﯽ از‬
‫ﭘﺮواز ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻧﺎوﺑﺮي او از ﮐﺎر اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﻣـﯽداﻧﺴـﺖ در‬
‫ﺻﻮرت اﻃﻼع ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻟﻐﻮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﺟﺴـﺎرت‪ ،‬ﺧﺸـﻢ‪،‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎم و ﯾﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻮد او را از اﻋﻼم ﻧﻘﺺ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻋﻬﺪ ﮐﺮد ﺳﺮﮔﺮوه‬
‫ﭘﺮوازي را ﻟﺤﻈﻪاي ﺗﻨﻬﺎ ﻧﮕﺬارد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﮔﻢ ﺷﺪن او ﺑﺴﯿﺎر ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ رﺳـﯿﺪن ﺑـﺮ روي‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻮﺻﻞ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ارﺗﻔﺎع ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﻫـﺪف رﻫـﺎ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﮕﺎه دﺷﻤﻦ دوﺑﺎره ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ‪ .‬در آن ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺗﻮپﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏﻫـﺎ و‬
‫رﻫﮕﯿﺮﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻃﯿﺒﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬او اﮔﺮ ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي را ﮔـﻢ ﻣـﯽﮐـﺮد ﻗﻄﻌـﺎً ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﺑﯽﺧﺒﺮ از ﻣﺸﮑﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ ارﺗﻔﺎع ﮐﻢ ﮐﺮده و ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺷﺮق ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و ﺷﻤﺎره دو در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ او را ﮔـﻢ ﮐـﺮد‪ .‬اﮐﻨـﻮن او ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي ﺳﻨﺘﯽ راه را ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬او ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻮارض ﻃﺒﯿﻌـﯽ‬
‫زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺣﺪس ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ده دﻗﯿﻘﻪ وﻗﺘﯽ ﺣﺪس زد ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﺮان ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﺑﻪ ‪ 15‬ﻫﺰار ﭘﺎ رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﺸـﺎﻫﺪه درﯾﺎﭼـﻪ اروﻣﯿـﻪ در ‪ 50‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي ﺳـﻤﺖ‬
‫راﺳﺖ ﺧﻮد ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ را در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ! ﻣﻮﺻـﻞ در اﺛـﺮ‬
‫اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ‪ 45‬روز از رده ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﯾﻦ آﺧﺮﯾﻦ ﭘﺮواز ﻃﯿﺒﯽ در آن روز ﻧﺒﻮد‪ 6 .‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺳﺮﮔﺮد داﻧﺸﭙﻮر دﺳﺘﻪ ﭘﺮوازي‬
‫را ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﺮﮐﻮك در ‪ 200‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻤﺎل ﺑﻐﺪاد آﻣﺎده ﮐﺮد‪ .‬آن ﻫﺎ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪ 13:45‬ﺑﺮ روي ﺑﺎﻧﺪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺪود ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺑﺮ روي ﮐﺮﮐﻮك‪ .‬ﺣﻤﻼت اﯾﻦ ﭼﻬﺎر‬
‫| ‪145‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫ﻓﺮوﻧﺪ ﭘﺎﯾﮕﺎه و ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﮐﺮﮐﻮك را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺻﺪﻣﻪ زد‪ .‬ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﮐﻪ ﻫﻮﺷﯿﺎر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ دو‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 23-‬را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻃﯿﺒﯽ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ درﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻘﺮﺑﻪﻫﺎي ﺑﻨﺰﯾﻦ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي را ﺑﻪ او ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﻓﺰودن ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ و ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ ﺧﻮد را از ﻧﮕﺎه ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮد و ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮوان اﺣﺴﺎن ﻓﺎﺿﻠﯽ ﻧﯿﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﻤﻞﮐﻨﻨـﺪه در روز اول ﻣﻬـﺮ ‪ 59‬ﺑـﻮد‪ .‬او ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺧﻠﺒﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻗﺮار ﺑﻮد ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻮﺻﻞ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آن ﻫـﺎ در ﻫـﻮاي ﻧﯿﻤـﻪ‬
‫ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﻮﺻﻞ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮاره ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺧﻮدي ﮐﻪ ﺟﻠـﻮﺗﺮ از آن ﻫـﺎ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ﮐﻨﺎر آﺗﺶ ﺑﯽوﻗﻔﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ دﺷـﻤﻦ ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽداد ﮐـﻪ او در‬
‫ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﻬﻨﻢ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺿﻠﯽ اﺑﺘﺪا ارﺗﻔﺎع را اﻓﺰاﯾﺶ داده و آﻧﮕـﺎه ﺑـﺎ‬
‫زاوﯾﻪ اي ‪ 45‬درﺟﻪاي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﺪف ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻫﺪف در ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺎ ﺷﯿﺮﺟﻪ او ﻗﺮار داﺷﺖ و او ﻓﺮﺻﺖ را ﺑﺮاي زدن ﻫﺪف از‬
‫دﺳﺖ داد و آﻧﮕﺎه ﮐﻪ دوﺑﺎره ﻓﺮﺻﺖ ﺑـﺮاي ﺷـﻠﯿﮏ راﮐـﺖﻫـﺎي ‪ 2/5‬اﯾﻨﭽـﯽ او ﻓـﺮاﻫﻢ ﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻮپﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ روي او ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﺻـﺤﻨﻪ ﺣﯿـﺮتآوري ﺧﻠـﻖ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ‪156‬‬
‫راﮐﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه و ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺪون واﻫﻤﻪ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را از روي ﻣﺎﺷﻪ ﺗـﻮپ ﺑﺮﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬ﻓﺎﺿـﻠﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮاي ﭘﯿﮕﯿﺮي وﺿﻌﯿﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺑﻪ ﺷﺮق ﺳﻌﯽ ﮐﺮد از ﺿـﺮﺑﻪ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﮕﺮﯾﺰد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﻧﻔﺠﺎر وﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻤﺖ راﺳـﺖ ﺣﮑﺎﯾـﺖ از اﺻـﺎﺑﺖ‬
‫ﺗﻮپ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎﺿﻠﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ از دﺳﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﮔﺮﯾﺨﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﮐـﺎﻫﺶ ﺳـﺮﻋﺖ و‬
‫ارﺗﻔﺎع ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ او ﯾﺎدآوري ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺲﺳﻮز ﻣﻮﺗﻮر ﭼﭗ را روﺷﻦ ﮐﻨﺪ در ﻏﯿﺮ اﯾـﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﺷﮑﺎر ﻣﯿﮓﻫﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﻓـﯽ او ﻣـﯽداﻧﺴـﺖ ﺗـﺎ ﻓﺮودﮔـﺎه ﺗﺒﺮﯾـﺰ‬
‫)ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﮑﺎري ﺑﻪ او( ﻓﺎﺻﻠﻪ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ اروﻣﯿـﻪ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ داد و اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺤﻔﻈﻪ راﮐﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺨﺎزن ﺧﺎﻟﯽ و ﺳﻮﺧﺖ ﺧـﺎرﺟﯽ را ﮐـﻪ دﯾﮕـﺮ ﺑﻼاﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 146‬‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ رﻫﺎ ﮐﺮد‪).‬اﯾﻦ وﺳﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺠﻬﯿﺰات دﯾﮕﺮ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ارزﺷـﯽ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ در ﺷﺮاﯾﻂ اﺿﻄﺮاري ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ(‪.‬‬
‫در اﻃﺮاف اروﻣﯿﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 64‬ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺑﺎ آن ارﺗﻔﺎع را در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺷﻠﯿﮏ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ او ﮐﺮد‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي دور زدن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻓﺎﺿﻠﯽ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن ﻣﻮﺗﻮرﺳﻤﺖ ﭼﭙﺶ ﻋﻤﻼً ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎن »ﮔﻼﯾﺪر آﻫﻨﯽ« ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻓﺮود ﺑﺮ روي ﺑﺎﻧﺪ اروﻣﯿﻪ ﺑﻪ ﺧﺮج داد‪ .‬ﺗﺮﻣﺰﻫﺎ ﮐﺎر‬
‫ﻧﻤﯽﮐﺮد و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺎ ‪ 3‬ﭼﺮخ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺧﻮرد و ﺗﻨﻬﺎ ﭼﺘﺮ ﺗﺮﻣﺰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را در‬
‫اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺎﻧﺪ در ﺳﻄﺢ ﺧﺎﮐﯽ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻬﺎرت ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در ﮐﻨﺎرﭼﺮخﻫﺎي ﻣﺤﮑﻢ ﺗﺎﯾﮕﺮ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺠﺰه ﺧﻠﻖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺮﮐﻮك‬
‫روز اول ﻣﻬﺮ ‪ 59‬ﺳﺘﻮان ﯾﮑﻢ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺼﻄﻔﯽ اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫اف‪ 5-‬ﺧﻮد ﺑﺎ دﺳﺘﻪ ﭘﺮوازي از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﻧﻬﺪام ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﺮﮐﻮك ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺮﮐﻮك از زﻧﺠﯿﺮه دﻓﺎﻋﯽ ﭘﺪاﻓﻨﺪي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻗﻮا ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﺳﺘﻪ آن ﻫﺎ آﺗﺶ ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ روي ﻧﻘﺎط‬
‫ﺣﺴﺎس رﯾﺨﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﮔﺮدش ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪاي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه دﺳﺘﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪» :‬ﮔﺮدش ﮐﻨﯿﺪ‬
‫و ﺳﺎﯾﺮ ﻫﺪفﻫﺎ را ﺑﺰﻧﯿﺪ«‪.‬‬
‫اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺻﺪاي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن را ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﺪاي ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺷـﻨﯿﺪه ﻧﻤـﯽﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ ﺣﺘﻤﺎً رادﯾﻮ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮپﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﯽوﻗﻔﻪ در ﺣـﺎل ﺷـﻠﯿﮏ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و در آن دوردﺳﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽآﻣﺪ ﯾﮑﯽ از ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را زده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﮐﻪ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﭘﺎرك ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎي او ﺗﻤﺎم ﺷﺪه و ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻼح او ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ ﺗـﻮپ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺑـﻮد‪ .‬ﺷـﻠﯿﮏ‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎ در ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬او و ﻫﻤﺮزﻣﺎﻧﺶ ﭼﻨـﺪ دﻗﯿﻘـﻪ ﺑﻌـﺪ‬

‫‪ .1‬اﺣﻤﺪ ﻣﻬﺮﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﯽ آزاد از ﮐﺘﺎب ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻮره‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 352‬و ‪.353‬‬
‫| ‪147‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه را ﺗﺮك ﮐﺮده و در ﺑﺎﻧﺪ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﻮﻓﻖ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫اﻣﺎ آن ﻫﺎ ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﺷﺠﺎع را از دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آن روز ﯾﮏ ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﻫﻤﺪان ﺳﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﮐﺮﮐـﻮك از‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺮي اول ﻣﺼﻮن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در اول ﻣﻬﺮ‪ 40 ،‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰي ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺻﻞ ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻧﺎﺷﯽ از ﯾﮏ رﻣﺰﮔﺸﺎﯾﯽ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه واﺣﺪﻫﺎي ﺷﮑﺎري ﻫﻤﺪان ﮔﻤـﺎن‬
‫ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﺮﮐﻮك را از ﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪازد‪ .‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ اﮔﺮﭼـﻪ ﻣﻮﺻـﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺪت ﺑﻤﺒﺎران ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﮐﺮﮐﻮك ﺗﻮان ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ و در ﺣﺎﻟﯽﮐـﻪ ‪12‬‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮاي ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮﮐﻮك ﺑﻠﻨﺪ ﺷـﺪﻧﺪ )ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺗﺒﺮﯾـﺰ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﭘـﯽ ﺑـﺮد‬
‫ﮐﺮﮐﻮك ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪه اﺳﺖ( ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﯾﮏ دﺳـﺘﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي دﺷـﻤﻦ ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳـﺮﺗﯿﭗ‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺎﯾﮕﺮ در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﮐﻪ در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽﮐـﺮد‪ ،‬ﺳـﻘﻮط‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺳﺮﮔﺮد ﻫﺸﺎم رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ را روز اول ﻣﻬﺮ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬او ﺑـﺎ‬
‫»راﭘﯿﺮ« ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﯾﮕﺮ ﻋﺮاﻗﯽ را ﺧﻠﺒﺎن اﺳﺪاﷲ ﺑﺮﺑﺮي ﺑﺎ ﻣﺴﻠﺴﻞ زد و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي‬
‫‪2‬‬
‫ﺳﻮم ﺑﺎ ﺗﻮﭘﻬﺎي زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻫﻮاي اورﻟﯿﮑﻦ )ﺗﻮپ ‪ 35‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي( ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻠﯿﻠﯽ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮد ﻫﺸﺎم ﻫﯿﭻ ﻧﻮع اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ آﻧﮑـﻪ ﯾـﮏ‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ اداره دوم ارﺗﺶ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب از ﮐﺎر ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫آﻣﺪ و ﺑﺎ اﺟﺎزه ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه )ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻓﺮزاﻧﻪ( ﺑﺎ ﻣﻬﺎرت‪ ،‬ﯾـﮏ روزه اﯾـﻦ ﺧﻠﺒـﺎن را ﺗﺨﻠﯿـﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻠﯿﻠﯽ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ در اول ﻣﻬﺮ‪ 102 ،‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘـﺮواز اﻧﺠـﺎم داد ﮐـﻪ ‪60‬‬
‫‪3‬‬
‫ﭘﺮاﻧﻪ ﺑﻤﺒﺎران و ‪ 42‬ﭘﺮاﻧﻪ ﮔﺸﺖ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺣﺴﯿﻦ ﻣﯿﺮﭘﻮر‪ ،‬در آﻏﻮش آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻣﯿﺮﭘﻮر‪،‬ﻣﺸﻬﺪ ‪ ،1384‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 17‬و ‪) 18‬ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ(‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻇﻬﺎرات ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺧﻠﯿﻠﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 7 ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫‪ .3‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 148‬‬

‫ﺷﻬﺪاي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ در آن روز ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬ﺷـﻤﺎل ﻋـﺮاق‬
‫را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ از دﺳﺖ‬
‫داد‪ .‬ﺳﺮوان ﺣﺴﻦ اﻓﺸﯿﻦآذر‪ ،‬ﺳﺘﻮاﻧﯿﮑﻢ ﺟﻬﺎﻧﺸﺎﻫﻠﻮ و ﺳﺘﻮان ﺣﺠﺘـﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻏﺮوب آن روز ﭘﺮاﻓﺘﺨﺎر را ﻧﺪﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد و اﻧﻬﺪام اﻟﺮﺷﯿﺪ‬

‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﯾﮑﻢ ﺷﮑﺎري ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﻧﯿـﺰ ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ از ﺣﻤﻠـﻪ ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧـﻪ روز ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ درﯾﺎﻓﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻤﻠـﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ در ﺳـﺎﻋﺖ ‪ 5:30‬در ﻗﺎﻟـﺐ دو‬
‫دﺳﺘﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي اف ـ ‪ 4‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﺷﻤﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ اﺑﺘـﺪا در‬
‫ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ از اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ اﯾﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﭘﺲ از ﻋﺒـﻮر از زاﮔـﺮس )اﯾـﻦ دﯾـﻮار ﻋﻈـﯿﻢ‬
‫دﻓﺎﻋﯽ ﺧﺪادادي اﯾﺮان( ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕـﺎه اﻟﺮﺷـﯿﺪ ﺑﻐـﺪاد ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ‪ 6‬ﺑﻤﺐ ام‪.‬ﮐﯽ‪ 4 ،82-‬ﺗﯿﺮ ﺑﻤﺐ از اﻧﻮاع دﯾﮕﺮ‪ ،‬دو ﻣﻮﺷﮏ اﺳـﭙﺎرو‬
‫و ﺳﻪ ﻣﺨﺰن ﺳﻮﺧﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑـﻮد ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣﺠـﻢ ﺗﺴـﻠﯿﺤﺎت در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در دام رﻫﮕﯿﺮﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﻣﯽاﻓﺘﺎدﻧـﺪ‪ ،‬واﻗﻌـﺎ ﺷﺎﻧﺴـﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع ﺳﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ دﺷـﻤﻦ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ورود آن ﻫـﺎ را ﺑـﻪ ﺧـﺎك ﺧـﻮد‬
‫ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎي آﺧﺮ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ ﺑﺎﻧـﺪ ﻓﺮودﮔـﺎه ﻋﻈـﯿﻢاﻟﺮﺷـﯿﺪ و‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﭘﺎرك ﺷﺪه را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﯽ رادارﻫﺎي ﺑﻐﺪاد آن ﻫﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﻪ درﺟﻨﻮب ﺑﻐﺪاد ﻗﺮار داﺷﺖ دﺳﺘﻮر آﺗﺶ دادﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺳـﺮﮔﺮوه ﭘـﺮوازي‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﻟﻐﻮ ﻋﻤﻠﯿﺎت و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺛﺎﻧﯿـﻪاي‬
‫ﺗﺮدﯾﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ارﺗﻔﺎع ﺳﮑﻮت رادﯾـﻮﯾﯽ را ﺷﮑﺴـﺘﻪ؛ وﺑـﺎ ﺑﯿـﺎن ﮐﻠﻤـﻪ »ﭘـﺎپ«‬
‫دﺳﺘﻮر ﺑﻤﺒﺎران ﺳﺮﯾﻊ و ﺧﺮوج از ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺻﺎدر ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﻔـﺎع و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﺷﯿﺮﺟﻪ ﺑﺮ روي ﻫﺪف ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺑﺰرگ ام‪.‬ﮐﯽ را ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ﺑﺮروي ﺑﺎﻧـﺪ ﺷـﻠﯿﮏ و‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي روي ﺑﺎﻧﺪ را ﻧﺎﺑﻮدﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺪاﻓﻨـﺪ اﻟﺮﺷـﯿﺪ ﺑـﺎوﺟﻮد‬
‫آﺗﺸﺒﺎري ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از آن ﻫﻤﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫| ‪149‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫ﺑﻤﺒﺎران ﻋﻈﯿﻢاﻟﺮﺷﯿﺪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻓﺮودﮔﺎه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻐﺪاد ﻧﯿﺰ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد و دﺳﺘﭙﺎﭼﮕﯽ‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎﺑﻮدي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑﺎري اﯾﻠﯿﻮﺷﯿﻦ ﻋﺮاق در ﺣﺎل ﭘﺮواز در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﻣﻮج دوم ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اف ـ ‪ 4‬ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺮ ﺳـﺮ‬
‫اﻟﺮﺷﯿﺪ ﺑﻪ ﭘﺮواز درآورد‪ .‬اﯾﻦﺑﺎر ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق آﺳﻤﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻤﯽ ﺳﻮزان ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﮐـﺮد‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺷﺠﺎع اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻓﺮﺻﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ آﻣﻮزشﻫـﺎ و ارزشﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﻬﺎي دﯾﺪﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻮد را از ﺷﺮّ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺧﻼص ﮐﺮده ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺶ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻓﺮودﮔﺎه و رادارﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺎر ﺗﯿﻢ ﻗﺒﻠﯽ را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺮﺷﯿﺪ آن روز ﺿﻤﻦ از دﺳـﺖ‬
‫دادن ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﭘﻨﺎﻫﮕـﺎهﻫـﺎي ﺑﺘـﻮﻧﯽ‪ ،‬اﻧﺒﺎرﻫـﺎي ﻣﻬﻤـﺎت و ﺑﺨـﺶ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و اداري ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪ .‬ﺑـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل زﯾـﺎد ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﯾﮕﺮ ﻋﺮاﻗﯽ در ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺘﻮﻧﯽ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎه دزﻓﻮل و اﻧﻬﺪام ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ‬

‫اﻣﺎ وﻇﯿﻔﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻬﺎرم ﺷﮑﺎري وﺣﺪﺗﯽ )دزﻓﻮل( ﮐﻤﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﺮز و ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺧﻮد ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ در اﺳﺘﺎن ذﯾﻘـﺎر ﻋـﺮاق‬
‫را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ زدن ﭘﻞﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻞ ﺗﻨﻮﻣﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﺮدد واﺣﺪﻫﺎي ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق و ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﺑﺼﺮه را ﻧﯿﺰ از ﮔﺮدوﻧﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺻﺒﺢ زود اول‬
‫ﻣﻬﺮ‪ 40 ،‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5-‬ﺋﯽ در زﯾﺮ ﭼﺸﻤﺎن ﻧﮕﺮان ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﻓﻨﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫از ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه و از ﻧﮕﺎهﻫﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ در ﻫﻨﮕـﺎم ﺣﺮﮐـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺑﺼﺮه ﺷﺎﻫﺪ اﺗﻔﺎق وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ اﻧﺒﻮه واﺣﺪﻫﺎي ﻣﮑـﺎﻧﯿﺰه زرﻫـﯽ دﺷـﻤﻦ را‬
‫ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ از ﻣﺤﻮر ﻓﮑﻪ ـ ﺷﻮش در ﺣﺎل ورود ﺑﻪ ﺧﺎك ارزﺷﻤﻨﺪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ آن ﻫـﺎ‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ﯾﮏ از ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﻧﯿﺮوي از ﺟﺎن ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫از ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻗﺴﻢ ﯾـﺎد ﮐﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻣﺤـﺾ ﺗﻤـﺎم ﺷـﺪن‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ آن روز‪ ،‬آﺗﺶ ﺧﺸﻢ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي زرﻫـﯽ دﺷـﻤﻦ ﺑﺮﯾﺰﻧـﺪ‪ .‬ﮐـﻢ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان‪ ،‬درﺟﻪداران و اﻓﺴﺮان اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﻮر آن ﻫﺎ را ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ و اﻣﯿﺪوار ﻣﯽﺷـﺪﻧﺪ ﮐـﻪ در‬
‫دﺷﺖ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 150‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﺮ روي ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﮔﺮدان ﻫـﺎي ‪ 41‬و ‪ 42‬ﺷـﮑﺎري راﻫـﻮردي ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﭼﻬـﺎرم ﺑـﺎ‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﺮ ﻓﺮاز اﺳﺘﺎن ذﯾﻘﺎر ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻬﺮ ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﻦ ﺷـﻬﺮ را‬
‫زﯾﺮ ﻣﺨﻮفﺗﺮﯾﻦ ﺑﻤﺒﺎران آن روز ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬اﻧﺒﻮه ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺳـﻘﻮط آزاد ﭘﺎﯾﮕـﺎه را ﺑـﻪ آﺗـﺶ‬
‫ﮐﺸﯿﺪ و آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻣﺘﺼﺪﯾﺎن رادارﻫﺎ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺣﻤﻠﻪﮐﻨﻨـﺪه‬
‫دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﺑﺎ اﻣﻮاج ﺑﻌﺪي ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ روﺑﺮو ﻣﯽﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬آﺗـﺶ ﻣﺮﮔﺒـﺎر‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﮔﻮﯾﯽ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﮔﺬر از ﺟﺎن ﺧﻮد ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﻣﺠـﺪد ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ )آن ﻫﺎ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ دﻗﺖ ﭘﺮﺗﺎب ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺘﯽ از ﺗـﻮپﻫـﺎي‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﯾﻮرش ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﭘﺮﺗﺎب ﻧﻤـﯽﮐﺮدﻧـﺪ( ﺧـﻮد را ﺑـﺎ‬
‫اﻧﺒﻮه ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪه و ﺗﻮپﻫﺎي ‪ 23‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي ﻣﻮاﺟﻪ دﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺣﺴﺎﺳﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎ و ﭘﺎﯾﮕﺎه دﺷﻤﻦ ﻫﻨﻮز ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﻓﺮودﮔﺎه‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﮐﻪ دﻗﺎﯾﻘﯽ ﻗﺒﻞ ﮔﻮﺷﻪاي از آن را دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد و در ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺎ ‪ 80‬درﺻﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن‬
‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ دﺷﻤﻦ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد را در ﯾﮏ ﻗﺪﻣﯽ وﯾﺮاﻧﯽ ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ در دﺳﺘﺮس‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺧﻄﺮ را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﺮﯾﺪﻧﺪ و آﺗﺸﺒﺎري را اداﻣﻪ‬
‫دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺑﻤﺐﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ آﺗﺸﻔﺸﺎن ﮐﺮد‪ ،‬آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﯽ ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ و ﻫﻮاي‬
‫آن ﺟﺰ دود و اﻧﻔﺠﺎر ﭼﯿﺰي ﻧﺒﻮد و اﻟﺒﺘﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﺗﺎ دو ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﯾﮏ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از رده ﺧﺎرج ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ داﺳﺘﺎن ﺑﺮاي اف‪ 5-‬ﻫﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺼﺮه ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﻌﻢ ﺟﻨـﮓ را ﻣـﯽﭼﺸـﯿﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ )ﺑﻪ ﻗـﻮﻟﯽ ﭘﺎﯾﺘﺨـﺖ دوم ﻋـﺮاق( ﺗـﺎ ﭼﺸـﻢ ﺑـﺎزﮐﺮد ﺧـﻮد را در ﻣﻘﺎﺑـﻞ اﻧﺒـﻮﻫﯽ از‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ دﯾﺪ ﮐﻪ از روي آن ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف آن ﻫﺎ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﻣﻬﻢ ﺷﻬﺮ ﺑﻮد‪ ،‬در ﯾﮏ ﭼﺸﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻢ زدن ﺑﺮجﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه زﯾﺮ ﺑﻤﺒﺎران ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻓﺮورﯾﺨﺖ و دودي ﻏﻠـﯿﻆ ﺷـﻬﺮ را‬
‫ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻞ راﻫﺒﺮدي ﺗﻨﻮﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﻫﺪف ﺑﻌﺪي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﺳﺮ راه ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ آن روز اﻫﺪاف ﻓﺮاواﻧﯽ را در ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﻤـﻼت ﻋﻈـﯿﻢ‬
‫| ‪151‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ از اف‪ 5-‬ﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺮﻧﮕﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﮕـﺎه وﺣـﺪﺗﯽ ﻣـﻮﺛﺮﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﺣﻤﻠﻪﻫﺎ را اﻧﺠﺎم داد اﻣﺎ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ از ﯾﺎزده ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪه ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ در‬
‫‪1‬‬
‫آن روز ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ‬

‫در ﺳﺎﻟﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺸﻢ ﺷﮑﺎري ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑـﺎ ﻫﯿﺠـﺎن و اﻧـﺪﮐﯽ ﻧﮕﺮاﻧـﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮔﻮش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ دﺷﻤﻦ ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺣﻤﻠـﻪ ﮐـﺮده و ﺑﺎﯾـﺪ ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ را ﺑﻪ ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﻤﮑﻦ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑـﺎ ‪ 40‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﺑﻤـﺐاﻓﮑـﻦ‬
‫ﺑﺎزوي راﺳﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﻋﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ روي ﺧﺎك دﺷﻤﻦ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻌﯿﺒﯿﻪ در ﺑﺼﺮه و اﻫﺪاف درﯾﺎﯾﯽ و اﺳﮑﻠﻪ ﻫﺎي ﺑﻨﺪر اماﻟﻘﺼﺮ ﺟﺰو اﻫـﺪاف‬
‫ﻣﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻃﺮح ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ اﻟﺒﺮز اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﮔﺮدان ‪ 61‬ﺷﮑﺎري ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﯾﮑﯽ ﭘـﺲ از دﯾﮕـﺮي ﭘﺎﯾﮕـﺎه را ﺗـﺮك‬
‫ﮐــﺮده و ﺑــﻪ ﺳــﻤﺖ ﻣــﺮز‪ ،‬ﺟــﺎﯾﯽ ﮐــﻪ ﻗــﺮار ﺑــﻮد ﺳــﻮﺧﺖ ﮔﯿــﺮي اﻧﺠــﺎم دﻫﻨــﺪ‪ ،‬ﺷــﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎنﻫﺎ در ارﺗﻔﺎع ‪ 4‬ﻫﺰارﭘﺎﯾﯽ اﻧﺘﻈﺎر آنﻫﺎ را ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕـﺮي‬
‫ﺳﻮﺧﺖﮔﯿﺮي ﮐﺮده و ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﻣﺮز ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از رﻫﮕﯿﺮي‪ ،‬درهﻫﺎ را ﯾـﮏ ﺑـﻪ ﯾـﮏ رد‬
‫ﮐﺮده و ﺑﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در دﺷﺖ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را در ﺳﻄﺢ ﺗﭙﻪﻫﺎ و ﺣﺘﯽ درﺧﺘﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﻓﺎﻧﺘﻮم »اﯾﯽ« ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﻣـﺮز ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺷـﻌﺒﯿﻪ را زﯾـﺮ ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺗـﺮﯾﻦ‬
‫ﺣﻤﻼت ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه‪ ،‬اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻤﺎت‪ ،‬آﺷﯿﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑـﺮ‬
‫روي ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ ﺑﻮد ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺎت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﺪﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﺳﺎﻋﺎت ﻋﻤﺮ ژﻧﺮالﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ و ﺷﺨﺺ ﺻﺪام ﺑﻮد‪ .‬آن ﻫﺎ اﺻﻼً ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺗﺼـﻮر ﮐﻨﻨـﺪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﮔﺬر از ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻮاﻧﻊ ﭘﺪاﻓﻨﺪي و ﻣﺨﻔﯽ ﻣﺎﻧﺪن از ﭼﺸﻢ رادار‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ‬
‫ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﭘﺮﻣﺪﻋﺎي ﻋﺮاق را ﻋﺮﺻﻪ ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،249‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،48‬ﺑﺎﺑﮏ ﺗﻘﻮاﯾﯽ‪.‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 152‬‬

‫آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر در ﯾﮏ روز‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ در ﻫﻤﺎن زﻣـﺎن ﺻـﺪام ﭘـﯽ ﺑـﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﭘﯿﺮوزي ﺑﺪون دردﺳﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﻓﺮار از آﺗﺶ دﺷﻤﻦ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺎﺗﯽ ﺧﯿﺮهﮐﻨﻨﺪه و ﺣﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ از ﻻﺑﻪﻻي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫـﺎي ﺑﻠﻨـﺪ و‬
‫ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎي ﺑﺼﺮه ﻣﯽﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ اﻧـﺪاﺧﺖ ﮐـﻪ ﺷـﺎﯾﺪ اﯾـﻦ‬
‫ﺣﺮﮐﺎت ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮاي دﻟﮕﺮﻣﯽ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺗﺮﺗﯿـﺐ داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ اﻣـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫ﺻﺪاﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻤﺐ ﻫﺎ روﯾﺎﻫﺎي ﻣﺮدم را ﺑﺮﻫﻢ رﯾﺨﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﯿﺮ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻋﺮاق ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮐﻤﺒﻮد ﺳـﻮﺧﺖ‬
‫ﺑﻼي ﺟﺎن آن ﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ درﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و وﻗﺘـﯽ‬
‫ﺑﻮﺷﻬﺮيﻫﺎ ﻧﯿﺰ وارد ﺧﺎك اﯾﺮان ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘـﯽ ﺑﺮدﻧـﺪ ﻣﺸـﮑﻞ ﺳـﻮﺧﺖ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺟـﺪ‪‬ي ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ از ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺟﺎﻣﺒﻮﺟﺖ ﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽﻣﯽﭼﺴﺒﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺎ درﯾﺎﻓﺖ‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻌﺪي ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻫﺮﮔﺰ ﺣﺘﯽ ﻓﺮﺻﺖ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﻫﻤﯿﻦ اﻧﺪك ﺳﻮﺧﺖ را ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮدﻧﺪ! ﺑﻪ ﺟﺰ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﻬﺎر ﺧﻠﺒﺎن ارزﺷﻤﻨﺪ‬
‫‪2‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎاﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻮﺛﺮ دﯾﮕﺮ در آن روز‬
‫اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن درﺑﺎره ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺘﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 18‬روز اول ﻣﻬﺮ ﺳﺮﻫﻨﮓ دادﭘﯽ رﺋﯿﺲ ﭘﺎﯾﮕﺎه آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺒﺮداده اﻧـﺪ ﮐـﻪ ‪50‬‬
‫ﺗﺎﻧﮏ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﺷﻠﻤﭽﻪ آﻣﺪه و ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ داوﻃﻠـﺐ ﻣـﯽ ﺧـﻮاﻫﻢ«‪ .‬ﻫﻤـﻪ ﺧﺴـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻦ و ﻋﻠﯽﺧﺮازي )ﺧﻠﺒﺎنﮐﺎﺑﯿﻦﻋﻘﺐ( داوﻃﻠﺐ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﺪﯾﻮر )ﺧﻠﺒﺎنﮐﺎﺑﯿﻦﺟﻠﻮ( ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺎ آﻣﺪ‪ .‬ﻫﺮﮐﺪام ﺑﺎ ‪ 6‬ﺑﻤﺐ ‪ 750‬ﭘﻮﻧﺪي ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬در ﻣﺴﯿﺮ ﯾﮏ ﭘﺮﻧﺪه ﺑﻪ ﮐﺪﯾﻮر ﺧـﻮرد و او‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻣﺴﯿﺮ را اداﻣﻪ دادﯾﻢ‪ ،‬ﻫﻮا داﺷﺖ ﺗﺎرﯾﮏ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬از ﺷﻤﺎل ﺷـﻠﻤﭽﻪ ﮐـﻪ‬
‫ﮔﺮدش ﮐﺮدم‪ ،‬دﯾﺪم ﺣﺠﻢ ﻋﻈﯿﻤﯽ از ﺗﺎﻧﮏ ﻫﺎ در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و واﻗﻌﺎ وﺣﺸﺖ ﮐﺮدم‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮاي ﻧﮕﺎرش اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﮐﺘﺎب اﯾﺮان ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن )ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ( ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،248‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 15‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮐﺘﺎب اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن‪.‬‬
‫| ‪153‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ اﯾﻦ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺷﯿﺮﺟﻪ ﺑﺮ آن ﻫـﺎ ﺗﻤـﺎم ﺑﻤـﺐ‬
‫ﻫﺎﯾﻢ را رﯾﺨﺘﻢ‪ .‬اﻧﻔﺠﺎر آن ﻗﺪر ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ )ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺎﻧﮏ ﻫﺎ ﻣﻤﻠـﻮ از ﻣﻬﻤـﺎت ﺑﻮدﻧـﺪ(‬
‫ﻗﻄﻌﺎت آن ﻫﺎ ﺗﺎ ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪ ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ آن ‪ 50‬ﺗﺎﻧﮏ ﺑﺎﻫﻢ‬
‫ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آن زﻣﺎن ﻣﺎ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺗﺒﻠﯿﻎ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزي ﻧﺒﻮدﯾﻢ وﺧﺒﺮ آن ﺟـﺎﯾﯽ ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﻧﺸـﺪ اﻣـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﮐﻪ ‪ 50‬ﺗﺎﻧﮑﯽ ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﻪ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻞ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اف‪ 14-‬ﻫﺎوﮐﺴﺐ ﺑﺮﺗﺮي ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫روز اول ﻣﻬﺮ آزﻣﻮن ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮاي اف‪ 14-‬ﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ در اﺛﺮ ﻣﺎهﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
‫زﻣﯿﻦ ﮔﯿﺮي و ﻋﺪم اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت در وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺪي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻣﺎه ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﮐﺎر اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎزه اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آن ﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ‬
‫اﮔﺮﭼﻪ در روز اول ﺟﻨﮓ ﻧﻘﺶ ﮐﻤﺮﻧﮕﯽ را ﺑﺎزي ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ در روز دوم ﻧﺒﺮد‪،‬‬
‫ﻧﻘﺸﯽ ﺑﺰرگ را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻧﻔﻮذ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻬـﺎﺟﻢ دﺷـﻤﻦ و اﺳـﮑﻮرت‬
‫ﺷﮑﺎريﻫﺎي ﺧﻮدي‪ .‬روز اول ﻣﻬﺮ روز ﻧﻤﺎﯾﺶ اف‪ 14-‬ﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﺳـﺘﺜﻨﺎﯾﯽ و ﺑﺎﺗﺠﺮﺑـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي ﮔﺮانﻗﯿﻤﺖ در اﯾﻦ روز ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﺎﻧﺪﻧﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻔﺘﻢ و ﻫﺸﺘﻢ ﺑﻠﻨﺪ ﺷـﺪه و‬
‫در ﻧﻘﺶ ﻧﮕﺎﻫﺒﺎﻧﺎن ﭘﻮﻻدﯾﻦ ﺧﺎك اﯾﺮان ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ در آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﻧﺸـﺎن داده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺎدرﻧﺪ در ﯾﮏ ﺟﻨﮓ واﻗﻌﯽ ﺗﺎ ‪ 84‬درﺻـﺪ اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﻫـﺪف را ﻣﻨﻬـﺪم ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق اف‪ 14-‬ﯾﮏ ﮐﺎﺑﻮس ﺑﻮد‪ .‬آن ﻫﺎ ﺣﺘﯽ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ اﯾﺮان ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﯾـﮏ‬
‫اف‪ 14-‬را ﺑﻪ ﭘﺮواز درآورد‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻮﯾﯽ آن ﻫﺎ ﻫﻮش ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ را دﺳـﺖ ﮐـﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺎرﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اف‪ 14-‬ﻫﺎ در آن روز ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 5‬ﭘﯿﺮوزي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺪون ﺣﺘﯽ ﯾـﮏ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ را ﺛﺒﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‪ 9 ،‬ﻣﻬﺮ ‪۱۳۹۲‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 154‬‬

‫ﻫﻨﻮز ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ از ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ‪ 140‬ﻓﺮوﻧﺪي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺧﻠﺒﺎن‬
‫ﺟﺴﻮر ﻋﺮاﻗﯽ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﯾﮏ ﻃﺮﻓﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﺤﺮﮐﯽ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن‬
‫دﻫﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ و دوﻣﯿﮓ‪23-‬‬
‫از ﻣﺮز ﻏﺮﺑﯽ وارد ﺧﺎك اﯾﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻨﮑﻪ رادار ﯾﮏ اف‪ 14-‬در ﺣﺎل رﺻﺪ آن ﻫﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ اف‪ 14-‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ دﺳﺘﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺣﻀﻮر او ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب زاوﯾﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮﻧﺴﺮدي آراﯾﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺮﻓﺖ و از ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﺑﺴﯿﺎر دور ﻣﻮﺷﮏ‬
‫ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﻫﺪف ﻗﻔﻞ ﮐﺮد‪.‬ﻣﻮﺷﮏا‪ .‬آي‪.‬ام‪ (AiM54) 54-‬ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪4‬‬
‫ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﺪف ﺑﺨﺖ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫درآﻣﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻓﺎﺻﻠﻪ او ﺑﺎ اﻫﺪاﻓﺶ ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 80‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏ دوم‬
‫را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﻮم رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺸﮑﻞ در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺷﻠﯿﮏ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻌﺪ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪23-‬‬
‫و ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬در ﻫﻮا ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ اف‪ 14-‬دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﺎن روز ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬را ﺑﺎ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در اﺗﻔﺎق دﯾﮕﺮي ﯾﮏ اف‪ 14-‬در ﻧﺒﺮدي ﻧﻔﺲﮔﯿﺮاز ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬را‬
‫ﻫﺪف ﯾﮏ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر )‪ (AiM-9‬ﻗﺮار داد‪ .‬ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭼﺎﻻﮐﯽ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﮔﺮ از ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫دور ﺷﮑﺎر ﻧﺸﻮد در ﻓﻮاﺻﻞ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﮑﺎرﭼﯽ‪ ،‬ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﺧﻮد ﺷﻮد؛ اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎن اف‪-‬‬
‫‪ 14‬ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺧﻄﺮ ﻧﺒﺮد ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﮑﺎر ﻋﺮاﻗﯽ را ﻧﺎﺑﻮدﮐﺮد‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬دﯾﮕﺮ ﺷﮑﺎر ﺑﻌﺪي ﯾﮏ اف‪ 14-‬ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﯾﮏ ﺗﻌﻘﯿـﺐ و ﮔﺮﯾـﺰ‪ ،‬ﻣﻮﺷـﮏ‬
‫ﻣﯿﺎنُﺑﺮد اﺳﭙﺎرو ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺮك ﭘﺮﻧﺪه ﺷﻌﻠﻪور ﺧﻮد ﮐـﺮد‪ .‬در ﻫـﺮ ﭘـﻨﺞ ﻣـﻮرد‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺣﺘﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﯾﺎ ﻣﻮﺷـﮏ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺷـﮑﺎرﭼﯿﺎن ﺧـﻮد‬
‫ﺷﻠﯿﮏ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪي ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﺣﺮﻓﻪاي و ﻏﯿﺮواﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ رژﯾﻢ ﺑﻌﺚ ﻧﺠﻮاﮐﻨﺎن ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ درﺑـﺎره اﯾـﻦ‬
‫ﭘﺮﻧﺪه ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫| ‪155‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫آن ﻫﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ‪ 12‬ﻓﺮوﻧﺪي از اف‪ 14-‬ﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗـﺎ ﻣـﺎهﻫـﺎ ﯾـﮏ‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﺟﺪي ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ آن ﻫﺎ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨـﮓ‬
‫اﯾﺮان ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﻪﮐـﺎرﮔﯿﺮي ﺗﻤـﺎم اف‪ 14 -‬ﻫـﺎ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺣﺘـﯽ ﺧﻮﺷـﺒﯿﻦﺗـﺮﯾﻦ آن ﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ روﻧـﺪ اداﻣـﻪ ﻧﻤـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬آن روز اف‪ 14-‬ﻫـﺎ ﻧﻘـﺶ ﻣﻬﻤـﯽ را در ﺣﻤﺎﯾـﺖ از‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎزي ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻓﻀﻞاﷲ ﺟﺎوﯾﺪﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ درﺑﺎره ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻤﺎن ‪ 99‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﻃﺮح ﭘﺮواز ﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از اروﻣﯿﻪ ﺗـﺎ ﺟﺰﯾـﺮه ﺧـﺎرك را ﭘﻮﺷـﺶ ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﻣﯽدادﯾﻢ و ﻗﺮار ﺑﻮد ﻫﺮ ‪ 50‬ﻣﺎﯾﻞ ﯾﮏ اف‪ 14 -‬ﮔﺸﺖزﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋـﺚ ﻣـﯽﺷـﺪ ﯾـﮏ‬
‫دﯾﻮار ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ اﯾﺠﺎد ﺷﻮد و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 4 -‬و اف‪ 5-‬ﺑﺎ ﺧﯿﺎل راﺣﺖ اﻫﺪاف را ﺑﻤﺒـﺎران‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﯿﺰ اﮔﺮ ﻣﻮرد ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮔﺸﺘﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻣـﺎ ﺑـﻪ اﺳـﺘﻘﺒﺎل‬
‫آن ﻫﺎ ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ«‪ .‬آن روز ﺟﺎوﯾﺪﻧﯿﺎ ‪ 04:25‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮواز ﮐﺮد او در ﻣﻬﺮﻣﺎه ﮐﻼً ‪ 26‬روز ﭘـﺮواز‬
‫ﮐﺮد )‪ 90‬ﺳﺎﻋﺖ(‪.‬‬

‫اﺛﺮات ﻧﺒﺮد روز اول ﻣﻬﺮ ‪1359‬‬

‫ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي ﺣﺒﺎﻧﯿـﻪ‪ ،‬ﺷـﺎﻣﻞ ﺗﻤـﻮز و‬
‫ﻫﻀﺒﻪ در ﻏﺮب ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﻓﺮودﮔﺎه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﻟﺮﺷﯿﺪ ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫـﻮاﯾﯽ ﮐﺮﮐـﻮك و ﻓﺮودﮔـﺎه‬
‫اﻟﻤﺜﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﺗﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺑﻪ درﺳـﺘﯽ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺤﺮﮔﺎه آن روز ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن روز اول ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان ﺑـﯿﺶ از ‪300‬‬
‫ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق ﺻﻮرت داده ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق از رده ﺧـﺎرج‬
‫و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت آﺳﯿﺐ دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻧﯿﻤﯽ از ﺗﻮان ﺧـﻮد را از دﺳـﺖ داده و‬
‫‪2‬‬
‫دﯾﮕﺮ ﻗﺎدر ﻧﺒﻮد واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ ﺧﻮد را ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌﻤﺎ‪ ،‬ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻋﻤﺎد‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ ،1389‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.75‬‬
‫‪ .2‬ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﻓﺎرس‪ ،‬ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »‪ 140‬ﻋﻘﺎب اﯾﺮاﻧﯽ در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻤﺎن ‪ ،«99‬ﻣﻮرخ ‪.1386/6/27‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 156‬‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﻈﯿﺮ اﻟﺮﺷـﯿﺪ در ﺑﻐـﺪاد‪،‬‬

‫ﮐﻮت در اﻟﻌﻤﺎره‪ ،‬ﻣﻮﺻﻞ در ﻧﯿﻨﻮا‪ ،‬ﻧﺎﺻـﺮﯾﻪ در اﺳـﺘﺎن‬
‫ذﯾﻘﺎر‪ ،‬ﺷﻌﯿﺒﯿﻪ در ﺑﺼﺮه و ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫـﻮاﯾﯽ اماﻟﻘﺼـﺮ در‬
‫ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺷﺪت ﺿﺮﺑﻪ ﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬ﭘـﻞﻫـﺎي ﻣﻬـﻢ ارﺗﺒـﺎﻃﯽ و‬
‫اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﺳﻮﺧﺖ ﺗﺎﻧﮏﻫـﺎ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﻌﺘﺒﺮي در آن زﻣﺎن در ﮔﻔﺖوﮔﻮ‬
‫ﺑﺎ ﮐﯿﻬﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدﯾﻢ از ﭼﯿﺰي واﻫﻤﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 4-4‬ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن‬
‫ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺪون ﻣﺸﮑﻞ اﻧﺠﺎم‬
‫دادﯾﻢ«‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه وﻗﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري ﻧﯿﺰ در ﮔﺰارﺷﯽ اﻋﻼم ﮐﺮد‪» :‬روﺣﯿﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ«‪ .‬او در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﺮوز ‪ 140‬ﻓﺮوﻧﺪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﯾﺮاﻧﯽ از ﻣﺮز ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و اﻫﺪاف ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮده و ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮔﺮدان ‪ 11‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺎ آر‪ .‬اف‪ 4-‬ﻫﺎ از ﻣﺪﺗﯽ ﻗﺒﻞ اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﻮد را آﻏﺎز ﮐـﺮده‬
‫و ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻘﯽ در اﺧﺘﯿﺎرﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي اف ـ ‪ 4‬و اف‪ 5-‬ﻗـﺮار داده ﺑـﻮد و‬
‫آن ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻣﻮزشﻫﺎ‪ ،‬ﻫـﻮش ﺧـﺪادادي و ﺷـﺠﺎﻋﺖ اﯾـﻦ اﻫـﺪاف را ﺑـﻪ ﺷـﺪت‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اول ﻣﻬﺮ روزي آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺮاي ارﺗﺶ ﻋـﺮاق ﺑـﻮد‪ .‬ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻌﺜﯽ آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮاﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﮐﻼﺳـﯿﮏ ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ارﺗﺶ اﺳﺮاﺋﯿﻞ در ‪ 5‬و ‪ 6‬ژوﺋﻦ ‪ 1967‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ ﻧﯿﺰ درﺑﺎره اﺛﺮ ﺣﻤﻠﻪ روز اول ﻣﻬﺮ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬
‫»ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﺣﺪود ‪ 56‬درﺻﺪ ﺗﻮان ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫اﮐﺜﺮ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺗﺎ ‪ 9‬آذر ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﭘﯿـﺮوزي ﻣﻮﺟـﺐ ﮐـﺎﻫﺶ‬
‫ﺗﻮان رزﻣﯽ ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ آن ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي زﻣﯿﻨـﯽ و ﮐﺴـﺐ‬
‫ﺑﺮﺗﺮي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﻫﺎي ﻏﯿﺮاﯾﺮاﻧﯽ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫـﺎي‬
 ‫| ‪157‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را ﺑﺎ آب و ﺗﺎب ﺑﺮ روي آﻧﺘﻦﻫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻮر ﻫﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ در ﺑﻐـﺪاد‬
‫‪1‬‬
‫ﭼﺸﻢ ﻫﻤﻪ را ﺧﯿﺮه ﮐﺮده ﺑﻮد«‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻗﺼﻪ ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ ﺑﺮاي ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺪون ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﻣﺎﻧﺪن ﻧﯿﺮوﻫـﺎي زرﻫـﯽ آنﻫـﺎ در دﺷـﺖ‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺰاران وﺳﯿﻠﻪ زرﻫﯽ و ﻣﻮﺗﻮري ﻋﺮاق در ﺣﺎﻟﯽ در دﺷﺖ ﺧﻮزﺳـﺘﺎن در ﺣـﺎل‬
‫ﭘﯿﺸﺮوي ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﺳﺘﺎد ﮐﻞ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ! ﮔﻮﯾـﺎ‬
‫ﯾﮏ اﻓﺴﺮ ارﺷﺪ ﺳﺘﺎد ﺟﺮﺋﺖ ﮐﺮده و ﺑﻪ آن ﻫـﺎ ﻫﺸـﺪار داده ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ زودي ﺑـﺎ »ﻃﻮﻓـﺎن«‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي از اف ـ ‪ 4‬ﻫﺎ و اف‪ 5-‬ﻫﺎ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﺴﺒﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و اﻗﺘﺼﺎد ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﺪون ﻫﺰﯾﻨﻪ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5-‬ﮐﻪ در ﺧﺎك ﻋﺮاق ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ 2 ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ از دﺳﺖ دادن ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻓﺮود اﺿﻄﺮاري در ﺑﺎﻧﺪ اﺿﻄﺮاري اﺳﻼم‬
‫آﺑﺎد‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ وﺣﺪﺗﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﭼﻨﺪ ﻓﺮوﻧﺪ اف ـ ‪4‬‬
‫‪3‬‬
‫ﻧﯿﺰ از دﺳﺖ رﻓﺖ‪.‬‬
‫در آن روز ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﻫﻤﺎﯾﻮن ﺷﻮﻗﯽ‪ ،‬ﻏﻔﺎرراﻣﯿﻦﻓﺮ‪ ،‬ﻋﺰﯾﺰي ﻣﻘﺪم‪ ،‬ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ‬
‫ﻋﺮوﺟﯽ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺢ دﯾﻦﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ﺑﻬﺮام ﻋﺸﻘﯽﭘﻮر و ﻋﺒﺎس اﺳﻼمﻧﯿﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎزﻧﮕﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮاق ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺿﺪﺣﻤﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ‪ 7‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ و اﯾﺴﺘﮕﺎه راداري ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺧﻮد را ﺟﺒﺮان ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف‪ 22-‬و ﭼﻨﺪ ﻓﺮوﻧﺪ‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ دﯾﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 21‬ﺷﺐ اول ﻣﻬﺮ ﺑﺮاي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻋﺮاق و ﺷﺨﺺ ﺻﺪام زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺸﺪﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 133‬ﺗﺎ ‪.135‬‬

‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،248‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.17‬‬
‫‪ .3‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎب »در ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ« در ﺻﻔﺤﻪ ‪ 72‬ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻗﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺣﯿﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎ ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﻤﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ در ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎي ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﺑﺎﻧﺪ ﻓﺮﻋﯽ اﺳﻼمآﺑﺎد ﻧﺸﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﭘﺲ از ﺳﻮﺧﺖﮔﯿـﺮي‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ اﻣﺎ در ﭘﺎﯾﮕﺎه دزﻓﻮل ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺑﻤﺒـﺎران و ﻋـﺪم اﻣﮑـﺎن ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي اف‪5-‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ اﺿﻄﺮاري ﻓﺮود آﻣﺪه و ﯾﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺮك ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 158‬‬

‫آن ﻫﺎ دﯾﮕﺮ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان ﻫﺮﮔـﺰ آﻧﮕﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ ﻏﺮﺑـﯽﻫـﺎ‪،‬‬
‫اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽﻫﺎ و اﻋﺮاب ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺿﻌﯿﻒ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺣﺘﯽ ﺑـﺪون در اﺧﺘﯿـﺎر داﺷـﺘﻦ‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺧﺎرﺟﯽ و اﻓﺴﺮان ارﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك و در رده ارﺗﺶﻫﺎي درﺟﻪ‬
‫اول ﺟﻬﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ دﺳﺖ و ﯾﮏ ﭘﺎي آن ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﻗﻮاي ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد‪ .‬آري ﻧﺒﺮد ﺗﺎزه آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ و ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﻬﺪاي ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻤﺎن ‪99‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‬ ‫ﻧﺎم ﺧﻠﺒﺎن و ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن‬
‫ﺷﻬﯿﺪ‬ ‫اف‪ 5-‬ﺋﯽ‬ ‫ﺳﺘﻮان ﺧﻠﺒﺎن ﻣﻨﺼﻮر ﻧﺎﻇﺮﯾﺎن‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‬ ‫اف ـ ‪ 4‬ﺋﯽ‬ ‫ﺳﺘﻮان ﺧﻠﺒﺎن دارﯾﻮش ﯾﺰداﻧﻔﺮ‬
‫ﺳﺘﻮاﻧﯿﮑﻢ ﺧﻠﺒﺎن اﺣﻤﺪ رﻫﺒﺮ‬
‫ﻫﺮ دو ﺷﻬﯿﺪ‬ ‫اف ـ ‪ 4‬ﺋﯽ‬ ‫ﺳﺮوان ﺧﺪاﺑﺨﺶ ﻋﺸﻘﯽﭘﻮر‬
‫ﺳﺘﻮاﻧﯿﮑﻢ ﻋﺒﺎس اﺳﻼﻣﯽﻧﯿﺎ‬
‫ﺷﻬﯿﺪ‬ ‫اف‪ 5-‬ﺋﯽ‬ ‫ﺳﺘﻮان ﯾﮑﻢ ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ ﻋﺮوﺟﯽ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺠﺮوح‬ ‫اف‪ 5-‬ﺋﯽ‬ ‫ﺳﺘﻮاﻧﯿﮑﻢ ﺷﻬﺮام اوﯾﺴﯽ‬
‫اﺳﯿﺮ‬ ‫اف‪ 5-‬ﺋﯽ‬ ‫ﺳﺘﻮاﻧﯿﮑﻢ ﭘﺮوﯾﺰ ﺣﺎﺗﻤﯿﺎن‬
‫ﻣﺠﺮوح‬ ‫اف‪ 5-‬ﺋﯽ‬ ‫ﺳﺮﮔﺮد ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد ورﺗﻮان‬
‫ﺷﻬﯿﺪ‬ ‫اف‪ 5-‬ﺋﯽ‬ ‫ﺳﺘﻮان ﯾﮑﻢ ﺗﻮرج ﺳﯿﻒ‬
‫ﺷﻬﯿﺪ‬ ‫اف‪ 5-‬ﺋﯽ‬ ‫ﺳﺘﻮان ﯾﮑﻢ ﻋﻠﯿﻤﺮاد ﺟﻬﺎﻧﺸﺎﻫﻠﻮ‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻣﺎرﻫﺎ ﯾﺎزده ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از دﺳﺖ رﻓﺖ‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﺧﻠﺒﺎن ﺷﻬﯿﺪ و دو ﻧﻔﺮ اﺳﯿﺮ و ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﻔﻘﻮداﻻﺛﺮ )ﺷﻬﯿﺪ درﺧﺎك دﺷﻤﻦ( ﺷﺪ‪.‬‬

‫رواﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ از ﻧﺒﺮدﻫﺎي روز اول ﻣﻬﺮ‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ درﺑﺎره ﻧﺤﻮه ﺷﺮوع ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻤﺎن ‪ 99‬ﯾﺎ ﻫﻤـﺎن اﻟﺒـﺮز‬
‫ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺤﻮه ﺷﺮوع ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻤﺎن ‪ 99‬ﺑﻪ اﯾـﻦ ﺷـﮑﻞ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺷـﻬﯿﺪ ﻓﮑـﻮري‬

‫‪ .1‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ ﺻﻔﺤﻪ ‪.134‬‬

‫| ‪159‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ زﻧﮓ ﻣﯽزد و ﺑـﻪ آن ﺷﺨﺼـﯽ ﮐـﻪ ﮔﻮﺷـﯽ را ﺑﺮﻣـﯽداﺷـﺖ‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﮐﻤﺎن« و اﮔﺮ آﻧﻄﺮف ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮد ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ «99» :‬و ﻋﻤﻠﯿﺎت آﻏﺎز ﻣﯽﮔﺸـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﻃﺮح از ﻗﺒﻞ آﻣﺎده ﺷﺪه و ﻓﻘﻂ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻫﺪاف در اﯾﻦ ﻃﺮح ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه و‬
‫ﺣﺘﯽ ﻧﺎم ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن آن ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬وي درﺑﺎره ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘـﻼب اﯾـﻦ ﻃـﺮح‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻧﺎم ﻗﺒﻠﯽ اﯾﻦ ﻃﺮح زاﮔﺮس ﺑﻮد«‪.‬‬
‫در ﻃﺮح زاﮔﺮس ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻃﺮح ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮ اﻟﺒﺮز ﺑﻮد و در رژﯾﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺮار‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺑﺮده ﺷﻮد‪ .‬در ﻃﺮح زاﮔﺮس اﮔﺮ ﭘﯽ ﺑﺮده‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﺮاق ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﻪ دارد ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﭘﯿﺶدﺳﺘﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻣﯿﺮ ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬روز اول ﻣﻬﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ اﻟﻮﻟﯿﺪ ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻣﯿﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر آﻏﺎز ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ اﻫﺪاف ﮐﺎري‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ورود ﺳﻨﮕﯿﻦ واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان ﻫﻤﻪ ﻓﻬﻤﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﮕﯽ‬
‫ﺑﺰرگ و ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ در ﭘﯿﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺤﻘﻖ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬درﺑﺎره ﻧﻘﺶ اف‪ 14-‬در روز اول ﻣﻬﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻃﺮح اﻟﺒﺮز‪ ،‬از روز اول ﻣﻬﺮ ﺷﺶ اف‪ 14-‬از ﺷﻤﺎل اروﻣﯿﻪ ﺗﺎ‬
‫ﺳﻨﻨﺪج‪ ،‬ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ ،‬دزﻓﻮل‪ ،‬آﺑﺎدان و ﺧﺎرك را ﭘﻮﺷﺶ دادﻧﺪ ﺗﺎ دﺷﻤﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ روز اول ﺑﻪ‬
‫ﻋﻤﻖ ﺧﺎك اﯾﺮان وارد ﺷﻮد‪ .‬رادارﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﺮاي ﭘﺮوازﻫﺎي ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 5‬ﻫﺰار ﭘﺎ ﻣﺸﮑﻞ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ رادار اف‪ 14-‬اﯾﻦ ﻧﻘﺺ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯽداد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﺑﺘﺪا ﻗﺮار ﻧﺒﻮد ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ رادار ﺧﻮد ﺳﻤﺖ و ﺳﻮي ﻫﺪف را ﺑﻪ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ و‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﻣﯽدادﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﻢ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ و ﻫﻢ اف‪ 14-‬ﻫﺮ دو ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮان ﺑﻮدﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‬
‫‪2‬‬
‫ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮔﺮﻓﺘﺎري ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ و ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺧﻮد درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺷﺪﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬

‫‪ .2‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 160‬‬

‫ﺳــﺮﺗﯿﭗدوم ﺧﻠﺒــﺎن ﻣﺤﻤــﺪ ﻣﺴــﺒﻮق ﻧﯿــﺰ درﺑــﺎره ﻧﻘــﺶ اف‪ 14-‬دراوﻟــﯿﻦﺣﻤﻠــﻪ ﺑــﺰرگ‬
‫ﺑﺮونﻣﺮزي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﮔﻔﺖ‪» :‬رادارﻫﺎي ﻫﺸﺪار زودﻫﻨﮕـﺎم ﮐﺸـﻮر ﻋﻤـﺪﺗﺎً در‬
‫ﻏﺮب ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ وﺟﻮد ﮐﻮهﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﻧﻘﺎط ﮐﻮر زﯾﺎدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ ﻗﺮار ﺷﺪ از اف‪ 14-‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ آواﮐﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رادار ﮐﻠﯿﻪ ﻧﻘﺎط را ﭘﻮﺷـﺶ دﻫـﺪ‬
‫و اﻟﺒﺘﻪ رادار اف‪ 14-‬ﺑﺎﻻي ‪ 20‬ﻫﺰار ﭘﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎراﯾﯽ را داﺷﺖ«‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺳﯿﺎوش ﻣﺸﯿﺮي از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﺎﻧﺘﻮم در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﻧﯿﺰ درﺑﺎره دﻟﯿﻞ ﻋﻤﻠﮑـﺮد ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺘﺎﯾﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺧﻮد در اول ﻣﻬﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ اﻋﺘﻤﺎد ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺑﺎﻻﯾﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن از زﻣﺎن ﺳﺘﻮان دوﻣﯽ ﻫﻤﻪﮐﺎره‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻋـﺎدت ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ روي ﭘـﺎي‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻧﺒﻮد اﻣﺮاي ارﺗﺶ ﮐﺎرﻫﺎ ﻧﺨﻮاﺑﯿﺪ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ‪ 140‬ﺧﻠﺒﺎن‪ 66 ،‬ﮐﺮوي ﭘﺮوازي را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﺗﻔﺎﻗﯽ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﯽاﻓﺘﺎد و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻫﻢ ﺑﺎﻻ ﺳﺮﺷﺎن ﻧﺒﻮد ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وي درﺑﺎره ﻧﺤﻮه ﺷﻬﺎدت ﺑﻬﺮام )ﺧﺪاﺑﺨﺶ( ﻋﺸﻘﯽ ﭘـﻮر ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬او روز اول ﻣﻬـﺮ از‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﺑﺎزﻣﯽﮔﺸﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮج ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﮐﺎروان اﻋﻼم ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮاﺟـﻪ اﺳـﺖ‬
‫و درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﮐﺮد‪ .‬درﺳﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻼپﻫﺎ ‪ 2‬را زده و ﭼـﺮخﻫـﺎ را ﺑـﺎز ﮐـﺮده ﺑـﻮد‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ از روﺑـﺮوي او ﺷـﺮوع ﺑـﻪ رﯾﺨـﺘﻦ ﺑﻤـﺐ ﺑـﺮ روي ﺑﺎﻧـﺪﻫﺎ ﮐـﺮد‪ .‬ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﻪ در ﮐﺎروان ﺑﻮد ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر ﮔﺮدش ﺑﻪ راﺳﺖ داد و او درﺳﺖ در ﻫﻤـﺎن‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺳﻮﺧﺘﺶ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﺑﺮ روي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﻣﺴـﮑﻮﻧﯽ و اداري ﺑـﻮد اﯾﺠﮑـﺖ‬
‫)ﺧﺮوج اﺿﻄﺮاري( ﻧﮑﺮد و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧـﻮد را ﺗـﺎ ﻟﺤﻈـﺎت آﺧـﺮ ﻫـﺪاﯾﺖ و ﺑـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﯿﻤﻪﮐﺎره ﺑﺮﺧﻮردﮐﺮد«‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬

‫‪ .۲‬ﺑﺎﻟﭽﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﺪﻧﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و روي ﺑﺎل ﻃﺮاﺣﯽ و ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در زﻣﺎن ﻧﺸﺴﺘﻦ و‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ‬
‫| ‪161‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺰرگ‬

‫ﻣﺸﯿﺮي ﭘﺮوازﻫﺎي ﻫﻤﺪان در آن روز را ‪ 90‬ﭘﺮاﻧﻪ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺮﺧﯽ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‬
‫آن روز دو ﺗﺎ ﺳﻪ ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز داﺷﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺷﺎﻫﮑﺎر ﻧﻔﺮات ﻓﻨﯽ ﭼﻪ ﺑﻮد؟ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﻔﺮات ﻓﻨﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺣﺪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮل در روزﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬آﻣﺎدهﺳﺎزي و ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري ﺑﯿﺶ از‬
‫‪ 450‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺪون ﮐﻤﮏ ﮐﺸﻮر ﺳﺎزﻧﺪه‪ ،‬ﮐﺎر ﺳﺎدهاي ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﻔﺮات آﻣﻮزشﻫﺎي‬
‫وﯾﮋهاي در ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ رﺿﺎﭘﻮر از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺗﻌﻤﯿﺮ و‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري در اﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﺎ راهاﻧﺪازي ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺳﺎزي »ﯾﺎﺷﯽ«‬
‫‪ (IRAN‬اﯾﺮان ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺧﻮد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ آﻣﺮﯾﮑﺎ( ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫)‪Air Industry‬‬

‫اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺑﻌﺪي در رواﺑﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﺮان و ﻏﺮب ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﺠﻬﯿﺰات اﯾﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن دوره دﯾﺪه اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺗﻌﻤﯿﺮﮐﺎران ﻣﻮﻓﻖ و ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺷﺪﻧﺪ‬
‫‪1‬‬
‫)اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﻧﺸﺪﻧﺪ«‪(.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﻓﻨﯽﻫﻮاﯾﯽ زﯾﻨﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺑﺎﺳﺎﺑﻘﻪ ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺗﻌﻤﯿـﺮ‬
‫و ﻧﮕﻬﺪاري درﺑﺎره ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻠﮑﺮد اﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎ در آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺑـﺮﺧﻼف‬
‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻤﺐ ﯾﮏ ﺳﻼح آﻣﺎده ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻓﯿﻮز‪ ،‬ﭘﺮه‪ ،‬آداﭘﺘﻮر و ﺑﻮﺳﺘﺮ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﻪ آن ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮد و اﮔﺮ در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻤـﺐ ﻣﻨﻔﺠـﺮ ﻧﻤـﯽﺷـﻮد«‪ .‬وي‬
‫درﺑﺎره ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮونﻣﺮزي اول ﻣﻬﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬در ﻣـﻮج اول ‪ 140‬ﻓﺮوﻧـﺪ در ﻣـﻮج دوم ‪70‬‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﻨﻬﺎي ﭘﺮواز دﻫﻬﺎ ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﮔﺸـﺖ‬
‫رزﻣﯽ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ رﺳﺎن‪ ،‬ﺗﺮاﺑﺮي و ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻌﺎل ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﯿـﺎز‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ داﺷﺖ«‪.‬‬
‫وي ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪ 385» :‬ﻫﺰار ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤﺐ در ﻣﻮج ﺣﻤﻠﻪ اول و ‪ 192‬ﻫﺰار ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤﺐ در ﺣﻤﻠﻪ‬
‫دوم اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ و ﻣﺎ ‪ 140‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﻇﺮف ‪ 15‬ﺳﺎﻋﺖ آﻣﺎده ﮐﺮدﯾﻢ«‪ .‬وي درﺑﺎره ﺷﺐ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬آن روز ﮐﺴﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﺑﯿﺮون ﻧﺮﻓﺖ و آن ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺷﯿﻔﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‬

‫‪ .1‬رﺿﺎﭘﻮر در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 31‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 162‬‬

‫ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ 3‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوي ﻓﻨﯽ‪ 15 ،‬ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﮐﺮدﻧﺪ«‪ .‬زﯾﻨﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫»در ﯾﮏ روز ‪ 21‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﻓﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز در روز اول ﻣﻬﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ؟‬

‫آﻣﺎرﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻧﻤﮑﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اول ﻣﻬﺮ‪ 321 ،‬ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳـﻮرﺗﯽ(‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎﺟﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﮐﻪ ‪ 158‬ﭘﺮاﻧﻪ از آن ﺑﻤﺒﺎران ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ 2 .‬وي دﻟﯿـﻞ اﯾﻨﮑـﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﮐﻤﺎن ‪ 99‬ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ‪ 140‬ﻓﺮوﻧﺪي ﻣﻌﺮوف ﺷﺪه را اﻇﻬﺎرات ﺑﻨﯽﺻﺪر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر‬
‫ﺑﻪ ﺣﺠﺖاﻻﺳﻼم واﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﺳﯿﺪﻋﻠﯽ ﺧﺎﻣﻨﻪاي )ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈـﻢ رﻫﺒـﺮي( ﮐـﻪ آن زﻣـﺎن رﺋـﯿﺲ‬
‫ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﯽ دﻓﺎع ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬آن روز ﺑﻨﯽﺻﺪر درﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆال ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه اﻣـﺎم )ره( در‬
‫ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﯽ دﻓﺎع در ﮔﺰارش ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻢاﮐﻨﻮن ‪ 140‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در آﺳﻤﺎن ﻋﺮاق ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻣﺸﯿﺮي از ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺗﻌﺪاد ﭘﺮوازﻫﺎي روز اول اﻋـﻢ از ﺑﻤﺒـﺎران و ﮔﺸـﺖ‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ را ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ و در ﺣﺪود ‪ 365‬ﭘﺮاﻧﻪ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬وي دﻟﯿﻞ ﺗﻔـﺎوت آﻣﺎرﻫـﺎ را در اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﭘﺮوازﻫﺎ ﺑﺪون دﺳﺘﻮر ﮐﺘﺒﯽ ﻣﯽداﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮔﺎﻫﯽ ﻓﺮﺻـﺘﯽ ﺑـﺮاي دﺳـﺘﻮر رﺳـﻤﯽ‬
‫ﻧﺒﻮد و ﺑﺎ اﺟﺎزه ﺷﻔﺎﻫﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه و ﯾﺎ ﻣﻌﺎون ﻋﻤﻠﯿﺎت ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاي ﺑـﺎر دوم و ﺳـﻮم‬
‫‪3‬‬
‫ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﺮد«‪.‬‬
‫آن روز ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﭘﺎﯾﮕــﺎه ﻫﺸــﺘﻢ اﺻــﻔﻬﺎن ﻧﯿــﺰ ‪ 26‬ﭘﺮاﻧــﻪ ﭘــﺮواز )ﺑــﺎ اف‪ (14-‬داﺷــﺘﻪاﻧــﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﯽاﺳﺖ‪ ،‬اﻓﺴﺮان ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق وﻗﺘﯽ روز اول ﻣﻬﺮ ﺑﺎ ﺑﻤﺒـﺎران ﮔﺴـﺘﺮده ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮد ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎﺟﺎ روﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺷﺪ را ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑـﻪ آن ﻫـﺎ‬
‫‪4‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻏﻠﻂ درﺑﺎره ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻇﻬﺎر ﺷﺪه در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 7‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬

‫‪ .2‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
‫‪ .3‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
‫‪ .4‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻣﺴﺒﻮق‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫| ‪165‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ‬

‫ﮔﺮوﻫﺒﺎن ﭘﯿﺎده ﮔﺮدان ‪ ،151‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﺧﺸﺎب ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﻋﻮض ﻣﯽﮐﺮد‬
‫رو ﺑﻪ ﺗﮑﺎور درﯾﺎﯾﯽ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺮﮐﺎر اﺳﺘﻮار اﯾﻨﺠﺎ ﮐﺎرﻣﺎن ﺗﻤﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮي اﯾﻦ ﺑﯿﺎﺑﺎن‬
‫ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد«‪ .‬ﺗﯿﭗ زرﻫﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ دو روز از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ از ﻣﺤﻮر‬
‫ﺷﻠﻤﭽﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻣﻘﺎﺑﻞ دو ﻟﺸﮑﺮ و دو ﺗﯿﭗ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻋﺮاق ﭼﯿﺰي ﺟﺰ ﺳﻪ ﮔﺮدان ﭘﯿﺎده ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻫﻮاز و دو واﺣﺪ‬
‫ﺗﮑﺎوري ﻣﻨﺠﯿﻞ و ﺑﻮﺷﻬﺮ و ﺗﻌﺪادي از ﻣﺮدان ﺑﺎ ﻏﯿﺮت ﺳﭙﺎه و ﺗﻌﺪادي ﺟﻮان ﺧﻮزﺳﺘﺎﻧﯽ‬
‫ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮي ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻮار‪ ،‬ﻋﺮق ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ﺧﺸﮏ ﮐﺮد و در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﺎ اﺳﻠﺤﻪ ﺧﻮد ﯾﮏ ردﯾﻒ ﮔﻠﻮﻟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ واﺣﺪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻨﻮز اﻣﯿﺪوارم«‪.‬‬
‫ﺷﻠﯿﮏ او را واﺣﺪﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ‪ .‬ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺮاﺑـﻪﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﺳﻨﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﮑﺎن داد و ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻬﺎدت ﭼﻨﺪ ﻫﻤﺮزم آن ﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻫﺒﺎن‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮد اﻧﺪﯾﺸﯿﺪ‪» :‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﺗﺮﺳﻮﻫﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﭼﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟« ﯾﮏ ﺳﺘﻮان دوم ﺟﻮان ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﻓﮑـﺮ‬
‫او را ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬آن ﻫﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬در ﻏﯿـﺮ اﯾـﻦ ﺻـﻮرت ﺑـﺎ ﺗـﻮپ‬
‫اﯾﻨﺠﺎ را ﺻﺎف ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﻣﺮد ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ در اﯾﻦ ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬دوﺑﺎره ﺳـﮑﻮت‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﮔﻮﯾﯽ ﻣﻌﺠـﺰه ﺷـﺪ‪ .‬ﺻـﺪاﯾﯽ رﻋﺪآﺳـﺎ ﺳـﮑﻮت ﻣﻨﻄﻘـﻪ را ﺷﮑﺴـﺖ و دو‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﯽ ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ از ﺷﺮق آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ ﺗﯿﭗ ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐـﺮده و ﺑـﺎ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ﺗﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﯾﺮان ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺻﺪاي اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎ آن ﻗﺪر ﺑﻠﻨﺪ‬
‫و ﻣﻮج اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎ آن ﻗﺪر ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺳﻨﮕﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را ﻧﯿـﺰ ﮐـﻪ در ‪ 300‬ﻣﺘـﺮي‬
‫دﺷﻤﻦ ﻗﺮار داﺷﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻟﺮزاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮوﻧﺸﺴﺘﻦ ﺧﺎك‪ ،‬واﺣﺪ ﮐﻮﭼﮏ اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐـﻪ‬
‫اﺗﻔﺎق ﻋﺠﯿﺒﯽ رخ داده اﺳﺖ وﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ واﺣﺪﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﻪ ﮐﻠـﯽ از ﺑـﯿﻦ‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﺪود ﺳﺮﺑﺎزاﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﺎي ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺸﯿﺪن داﺷﺘﻨﺪ ﺑـﺎ ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ ﻓﺮﯾـﺎد زدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 166‬‬

‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺧﻮدي ﺑﻮدﻧﺪ! اﺳﺘﻮار رو ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﺒﺎن ﺟﻮان ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺪاﻗﻞ اﻣـﺮوز آﺧـﺮﯾﻦ‬
‫روز زﻧﺪﮔﯽات ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫آن روز آن ﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ رزﻣﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در روي زﻣﯿﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻤﮏ ﺣﯿﺮتآوري ﺑﻪ آن‬
‫ﻫﺎ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﭘﺲ از اﻧﻬﺪام ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻧﯿﻤﯽ از ﺗﻮان ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﻋﺮاق در روز اول ﻣﻬﺮ ‪ ،1359‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺻﺪﻫﺎ ﭘﺮاﻧﻪ)ﺳﻮرﺗﯽ( ﭘﺮواز در روز‪ ،‬ﻗﺼﺪ‬
‫ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﻓﺸﺎر ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪه ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﯽ ﻋﺮاق ﺑﺮ روي ﻧﻔﺮات زﻣﯿﻨﯽ را داﺷﺖ و اﯾﻦ ﭼﯿﺰي‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﺪام ﻣﺎهﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ از آن ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺑﺨﺖ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ اﮔﺮﭼﻪ اﺷﺘﯿﺎق زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ او و ﮐﺎﺑﯿﻨـﻪ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽاش ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ )ﺑﻠﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان( ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ‬
‫ﮐﺸﻮر ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ از ‪ 50‬درﺻﺪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﻗﺎدر اﺳـﺖ ﺷـﻬﺪ ﭘﯿـﺮوزي ﺑـﺮ اﯾـﺮان و‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺧﻮزﺳﺘﺎن« را ﺑﻪ ﮐﺎم او زﻫﺮ ﮐﻨﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻔﺘﻪﻫﺎ ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺗﻠﻔﻦﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﺑﻐـﺪاد و واﺷـﻨﮕﺘﻦ ﻣﺮﺗـﺐ ﺑـﻪ ﺻـﺪا درﻣـﯽآﻣـﺪ و‬
‫راﺑﻂﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﻋـﺮاق و آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﻣﺮﺗـﺐ در ﺣـﺎل ﺗﻤـﺎس ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬رﻫﺒـﺮان ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﻋـﺮاق‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻧﺪ در ﺻﻮرت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻌﺮوف اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻗـﺎدر‬
‫ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮان و ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺮﻏﯿﺐ ﺻﺪام ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻤﺎن ﺟﻤﻼت ﺗﮑﺮاري را ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺮ روي ﮐﺎﻏﺬ ﺗﺮﺳﻨﺎك اﺳﺖ«‪ .‬ﮐـﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ اف‪ 14-‬ﻫـﺎ و ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ ﻫﻤﮕـﯽ‬
‫دﺳﺘﮑﺎري ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ اﻧﮕﯿﺰهاي ﻧﺪارﻧﺪ«‪ .‬آن ﻫـﺎ روي زﻣـﯿﻦ ﻏﺎﻓـﻞ ﮔﯿـﺮ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ اﺳـﺎﺗﯿﺪ‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ در آﻣﻮزش ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺷـﺮﮐﺖ داﺷـﺘﻨﺪ و ﻣﻬﻨﺪﺳـﺎن ﺷـﺮﮐﺖﻫـﺎي‬
‫ﮔﺮوﻣﻦ‪ ،‬ﻻﮐﻬﯿﺪ و ﻣﮏ داﻧﻞ داﮔﻼس ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي دﯾﮕﺮ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬آن ﻫـﺎ ﻣـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺳﻼحﻫﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪه‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ و آﻣﻮزشدﯾﺪه و ﻧﺒـﻮغ اﯾﺮاﻧـﯽ و اﯾﻤـﺎن و‬
‫ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ‪ ،‬ﺟﻬﻨﻤﯽ ﺑﺮاي ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺧﻠﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ در آﺗﺶ آن ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫| ‪167‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﻋﺮاق ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﺑﺨﺶﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬درﯾﺎﯾﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﯿﺰ ﺿـﺮﺑﺎت‬
‫ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﯾﺮي را ﺗﺤﻤﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن ﻗﺪرت اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﮐﺎﺑﻮس ﺑﺰرگ ﺻﺪام و دﺳﺘﯿﺎراﻧﺶ ﺷﺪ‬
‫و ﺗﺎ آﺧﺮ ﺟﻨﮓ آن ﻫﺎ را رﻫﺎ ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ اوﺿﺎع اﺻﻼً ﺧﻮب ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي زرﻫـﯽ ﻋـﺮاق ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ در اوج‬
‫ﻗﺪرت ارﺗﺶ ﺷﺎه‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻋﺪدي ﺑﺮﺗﺮي ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ ﺑﺮ اﯾﺮان داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﯽ ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه در‬
‫ﺣﺎل ﭘﺨﺶ ﺷﺪن در ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬اﯾﻼم‪ ،‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺑـﺎ از‬
‫ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﮕﯽ وﯾﮋه« در ﺣﺎل ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن اﯾﻦ ﻣﻬﺎﺟﻤﯿﻦ زرﻫﯽ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﺤﺪودﯾﺖ آﺗﺸﺒﺎري‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﮐﻤﮏ ﺷﻮد‪ .‬آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ اﻋﻼم ﺷـﺪ‪» :‬ارﺗـﺶ اﯾـﺮان در آن‬
‫زﻣﺎن در ﯾﮏ ﺑﺮآورد ﺧﻮﺷﺒﯿﻨﺎﻧﻪ در ﺳﻄﺢ ‪ 50‬درﺻﺪ رزﻣﯽ ﺑﻮد ‪ .«1‬اﺣﺘﻤﺎﻻً اﯾﻦ درﺻـﺪ رزﻣـﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و درﯾﺎﯾﯽ ‪ 70‬ﺗﺎ ‪ 80‬درﺻﺪ و ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺣﺪود ‪ 30‬درﺻـﺪ ﺑـﻮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و آﻧﮕﺎه وﻗﺘﯽ ﭘﯽ ﺑﺒﺮﯾﻢ ﻣﻌﺪود ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ارﺗﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺷـﺮﻗﯽ‬
‫و ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺷﺮاﯾﻂ را ﺑﻬﺘﺮ درك ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 77‬ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ‪16‬‬
‫زرﻫﯽ ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 58‬ﺗﮑﺎوري ذواﻟﻔﻘﺎر‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 21‬ﺣﻤـﺰه‪ ،‬ﺗﯿـﭗ ‪ 30‬ﮔﺮﮔـﺎن و ﻟﺸـﮑﺮ ‪88‬‬
‫زاﻫﺪان ﻫﻤﮕﯽ ﺻﺪﻫﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ دورﺗﺮ از ﻣﺮز ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ‪ 28‬ﮐﺮدﺳـﺘﺎن‪81 ،‬‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ 64 ،‬اروﻣﯿﻪ و ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻫﻮاز آن ﻫﻢ ﺑﺎ آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 30‬درﺻﺪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻧﯿﺰ در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﮔﺮﻓﺘـﺎر‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪﻃﻠﺒﺎن و ﺿﺪاﻧﻘﻼب ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺣﺪود ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔـﺮ از ﮐﺎرﮐﻨـﺎن در ﺳـﻪ ﺣـﻮزه‬
‫ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺘﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي رزﻣﯽ آن ﻫـﺎ در ﺣـﺪ ﭼﻨـﺪ ﮔـﺮدان‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﺎﺳﻼﺣﻬﺎي ﺳﺒﮏ وﻧﯿﻤﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﻘﺎﻟﻪاي از اﻣﯿﺮﻣﺴﻌﻮد ﺑﺨﺘﯿﺎري از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺗﺶ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻠﯽ ﻣﻮرخ ‪ 1386/7/2‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.8‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺤﺴﻦ رﺷﯿﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ ـ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟﻨﮓ ﺳـﭙﺎه ﭘﺎﺳـﺪاران اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪،‬‬
‫ﭼﺎپ اول‪ ،1381،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.21‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 168‬‬

‫اﻣﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ دﺷﻤﻦ ﭼﻪ ﺑﻮد؟ ‪ 12‬ﻟﺸـﮑﺮ ﻋﺮاﻗـﯽ در ﻗﺎﻟـﺐ ‪ 5‬ﻟﺸـﮑﺮ ﭘﯿـﺎده‪5 ،‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﯽ‪ 2 ،‬ﻟﺸﮑﺮ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و ‪ 45‬واﺣﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﺮﮐﺐ از ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 200‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ﺑـﯿﺶ‬
‫از ‪ 2‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و دﻫﻬﺎ ﻫﺰار ﺧﻮدروي رزﻣﯽ‪ ،‬ﮐﺎﻣﯿﻮن‪ ،‬ﺟﯿﭗ‪ ،‬ﺗـﻮپ‪ ،‬ﺧﻤﭙـﺎره و آﺗﺸـﺒﺎرﻫﺎي‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﻧﯿﻤﻪﺳﻨﮕﯿﻦ )‪ 5400‬ﺗﺎﻧـﮏ و ﻧﻔﺮﺑـﺮ زرﻫـﯽ و ‪ 800‬ﺗـﻮپ( ‪ 1‬آﻣـﺎده ﺑـﻮد ﺗـﺎ ﺿـﻤﻦ‬
‫ﻧﺎﺑﻮدﺳﺎزي اﻧﺪك واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ اﯾﺮان‪ ،‬اﯾﺮان را ﺑﻪ دو ﻧـﯿﻢ ﮐﻨـﺪ و اﺳـﺘﺎن ﻫـﺎي ﻧﻔـﺖﺧﯿـﺰ‬
‫ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﻀﻢ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫در ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 7‬و ‪ 11‬ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺳﭙﺎه ﯾﮑﻢ ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﮐﺮدﺳـﺘﺎن و‬
‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎنﻏﺮﺑﯽ و در ﻣﺮﮐﺰ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪) 4 ،2‬زرﻫـﯽ(‪ 8 ،‬و ‪) 12‬زرﻫـﯽ( در ﻗﺎﻟـﺐ ﺳـﭙﺎه دوم‬
‫ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﻪ ﭘﺎﺗﺎق در ﻋﻤﻖ ‪ 50‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﺤﺮﮐـﯽ ﻋﻈـﯿﻢ ﺿـﻤﻦ‬
‫ﺗﺼﺮف اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و اﯾﻼم‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ﻣﻬﺮان از ﺷﻤﺎل ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﺳـﻮم‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ؛ اﻣﺎ وﻇﯿﻔﻪ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﭼﻪ ﺑﻮد؟ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﻓﺮاوان ﺻﺪام ﺑـﻪ اﺳـﺘﺎن ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‪،‬‬
‫اﯾﻦ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر‪ 5 ،‬ﻟﺸﮑﺮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﯾـﮏ‪ 9 ،5 ،3 ،‬و ‪ 10‬را‬
‫ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺄﻣﻮر ﻓﺘﺢ ‪ 3‬ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻠﯿﺪي ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬اﻫﻮاز و دزﻓﻮل ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﺷﻤﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ﯾﮏ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و ‪ 10‬زرﻫﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻋﺒـﻮر از ﮐﺮﺧـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺟﻬﺶوار )و اﻟﺒﺘﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪ اي( ﺑﯿﺶ از ‪ 100‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﭘﯿﺸﺮوي ﮐـﺮده و ﺿـﻤﻦ ﻗﻄـﻊ‬
‫ﺟﺎده اﻧﺪﯾﻤﺸﮏ ـ اﻫﻮاز‪ ،‬ﺷﻬﺮ راﻫﺒﺮدي دزﻓﻮل و ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣـﺪﺗﯽ را از ﮔﺮدوﻧـﻪ ﻧﺒـﺮد ﺧـﺎرج‬
‫ﮐﺮده و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﺳﭙﺎه دوم ﺑـﺎ ﺣﺮﮐﺘـﯽ ﮔـﺎزاﻧﺒﺮي ﭼﻨـﺪ اﺳـﺘﺎن‬
‫ﺟﻨﻮﺑﯽ و ﻏﺮﺑﯽ اﯾﺮان را از ﭘﯿﮑﺮ ﻣﯿﻬﻦ ﺟﺪا ﮐﺮده و ﺗﻮان اﯾﺮان ﺑﺮاي اداﻣﻪ ﻧﺒـﺮد را ﺑـﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ .‬در ﻣﺤﻮر دوم‪ ،‬در ﻣﺤﻮر ﭼﺰاﺑﻪ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ـ اﻫﻮاز‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 9‬زرﻫﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻫﻮاز ﻣﯽراﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻠﯿـﻪ ﺧﻄـﻮط ارﺗﺒـﺎﻃﯽ را ﺗﺼـﺮف ﮐـﺮده و‬
‫زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮاي ﭘﯿﺮوزي ﺳﺮﯾﻊ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 5‬و ‪ 3‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺠﺘﺒﯽ ﺟﻌﻔﺮي‪ ،‬اﻃﻠﺲ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‪ ،‬ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان ﭼﺎپ اول‪،1385 ،‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪.15‬‬
‫| ‪169‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫در ﻣﺤﻮر ﻧﺸﻮه ـ ﮐﻮﺷﮏ‪ ،‬ﭘﺎدﮔﺎن ﺣﻤﯿﺪ ـ اﻫﻮاز ﻧﯿﺰ ﻟﺸﮑﺮ ﭘﻨﺞ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﺟﺎده اﻫﻮاز‬
‫ـ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺼﺮف ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ـ اﻫﻮاز را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﺮد؛ اﻣﺎ ﺧﻮﻧﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤﻮر‪،‬‬
‫ﺧﻂ ﺷﻠﻤﭽﻪـ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮـ آﺑﺎدان ﺑﻮد ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 3‬زرﻫﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﯿﺮوي زﺑﺪه ‪ 33‬ﻧﯿﺮوي‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﻋﺮاق آﻣﺎده ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﯿﺎل ﺧﻮد ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮسﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪﻫﺎي اﯾﺮان را ﺑﺒﻠﻌﺪ؛ اﻣﺎ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؟‬
‫در ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 28‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ‪ 64‬اروﻣﯿﻪ ﺑـﻪﻧﺴـﺒﺖ ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﻄﻠـﻮﺑﯽ در ﺑﺮاﺑـﺮ دﺷـﻤﻦ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺮﮐﺰ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬ﺑﺎﺧﺘﺮان و ﺗﯿﭗ ‪ 84‬ﺧﺮمآﺑﺎد ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪاﻓﻌﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 5‬ﻟﺸﮑﺮ‬
‫آﻣﺎده ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ؛ اﻣـﺎ در ﺟﻨـﻮب ﮔـﺮدان ﻫـﺎي ‪ 151‬ﭘﯿـﺎده‪ 165 ،‬ﻣﮑـﺎﻧﯿﺰه و ‪ 232‬دژ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧـﺪه از ﻟﺸـﮑﺮ ﭘﺮاﺑﻬـﺖ ‪ 92‬زرﻫـﯽ اﻫـﻮاز‪ ،‬ﮔـﺮوه رزﻣـﯽ ‪ 148‬از ﻟﺸـﮑﺮ ‪77‬‬
‫ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ژاﻧﺪارﻣﺮي ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﺮدﻣﯽ و ﻧﻔﺮات ﭘﯿﺸﺘﺎز ﺳﭙﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در‬
‫ﻫﻤﺎن ﺳﺎﻋﺎت اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﮔﺮدان ﯾﮑﻢ ﺗﮑﺎوري ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺳﺮﯾﻌﺘﺮ از ﺑﺴـﯿﺎري از واﺣـﺪﻫﺎ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ رﺳﺎﻧﺪه و ﻫﺴﺘﻪ اوﻟﯿﻪ دﻓﺎع ﺷﻬﺮي را ﺗﺮﺗﯿﺐ داد‪«.‬‬

‫اﺛﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آن ﻫﺎ ﭼﻪ ﺑﻮد؟‬

‫اﯾﻦ ﻧﻔﺮات ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً اﮐﺜﺮآنﻫﺎ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪه و ﭘﺎﯾـﺎن ﺟﻨـﮓ را ﻧﺪﯾﺪﻧـﺪ ﺑـﺎ اﻧﺠـﺎم ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﺗﺄﺧﯿﺮي و دﻓﺎع در ﻻﺑﻼي ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﯽ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه از رژﯾﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ آﺗﺸـﺒﺎري وﺳـﯿﻊ‬
‫ﻫﻮاﻧﯿﺮوز و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ 5‬ﻫﻔﺘﻪ ﺣﯿﺎﺗﯽ را از ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮدان ﻫـﺎي ‪ 165 ،151‬و‬
‫‪ 232‬در ﮐﻨﺎر ﮔﺮدان ﺗﮑﺎوران درﯾﺎﯾﯽ ﺗﺎ ‪ 3‬آﺑﺎن‪ ،‬ﺗﺼﺮف ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ دﺷﻤﻦ را ﺑﻪ ﻋﻘـﺐ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ آنﻫﺎ در ﮐﻨﺎر دﻻوران ﺳﭙﺎه و داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸﮑﺪه اﻓﺴـﺮي‪ ،‬ﺷـﻬﯿﺪ ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه رزﻣﯽ ‪ 148‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ ،77‬ﺗﯿﻢ ﺷـﮑﺎر ﺗﺎﻧـﮏ ﮔـﺮوه ﺟﻨـﮓﻫـﺎي ﻧـﺎﻣﻨﻈﻢ ﺷـﻬﯿﺪ ﭼﻤـﺮان و‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﯽ ﻧﯿﺰ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﯾﮏ‪ 5 ،‬و ‪ 10‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﻔﺮات ﮐﻪ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﺗﻌﺪاد آن ﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 10‬ﻫﺰارﻧﻔﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ در روزﻫﺎي ﻣﺮﮔﺒﺎر و ﻓﺮاﻣﻮش‬
‫ﻧﺸﺪﻧﯽ ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺗﺎ آﺧﺮ ﻣﻬﺮ ‪ 59‬ﯾﮏ ﺗﻨﻪ )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮ روي زﻣـﯿﻦ( در ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 7‬ﻟﺸـﮑﺮ ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ؛ اﻣﺎ در ﻫﻮا اوﺿﺎع ﻓﺮق ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي وﺣﺪﺗﯽ دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ از راه ﻣـﯽرﺳـﯿﺪﻧﺪ و‬

‫‪ .1‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ درﯾﺎدار ﺳﯿﺎري ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ارﺗﺶ ﺑﺎ وﯾﮋهﻧﺎﻣﻪ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس روزﻧﺎﻣﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﻬﺮ ‪ ،1390‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.20‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 170‬‬

‫واﺣﺪﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ زرﻫﯽ ﻋﺮاق را ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﮐﻪ در ﻋﻤﻠﯿﺎت روزاﻧـﻪ‬
‫ﺧﻮد از ‪ 4‬ﺑﻤﺐ ام‪.‬ﮐﯽ‪ 82-‬و ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﺑﻤﺐ دﯾﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ واژه »ﺟﻬـﻨﻢ«را ﺑـﺮاي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در آن روزﻫﺎي ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﻏﺮش ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﭼﻬـﺎرم ﺷـﮑﺎري زﯾﺒـﺎﺗﺮﯾﻦ ﺻـﺪا ﺑـﺮاي‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎرش ﻣﻌﮑﻮس ﺑﺮاي رﺳـﯿﺪن ﺻـﺪﻫﺎ ﻫـﺰار ﻧﯿـﺮوي ﺣﺮﻓـﻪاي و‬
‫داوﻃﻠﺐ آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ اﯾـﻦ ﺷـﻤﺎرش ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ﺟـﺮّار دﺷـﻤﻦ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬دو روز از ﺟﻨﮓ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد ﺑﯿﺶ از ‪ 30‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ داﺧﻞ‬
‫ﺧﺎك اﯾﺮان ﭘﯿﺸﺮوي ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﺑـﯿﻦ ‪ 3‬ﻗـﻮاي ﻋـﺮاق ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﯿـﺮوي زﻣﯿﻨـﯽ آن‬
‫ﮐﺸﻮرﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﻮﻓﻖ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺎ ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ‪.‬‬

‫اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت وﯾﺮاﻧﮕﺮ ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪﯾﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ از ﺳﺮﻋﺖ و ﺗﻌﺪاد آن ﻫﺎ ﮐﺎﺳﺘﻪ اﻣﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐـﺮدن‬
‫آن ﻫﺎ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺪف ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازاﻧـﻪ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﻗـﺮار‬
‫ﺑﻮد ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻋﺮاق ﻓﺮﺳﻮده ﺷﻮﻧﺪ ﻧﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ دو روز از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ از ﺗﻤـﺎم ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕـﯽ درﺧﻮاﺳـﺖ ﮐﻤـﮏ ﺑـﻪ ﮔـﻮش‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬ﮔﺰارش ﺳﺘﺎد ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻫﻮاز ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ ‪ 200‬ﺗﺎﻧـﮏ ﻋﺮاﻗـﯽ از ﻣﺤـﻮر‬
‫ﺷﻠﻤﭽﻪ ﻋﺒﻮر ﮐﺮده و ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ را در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﻓﺎع ﺟﺎﻧﺎﻧﻪ ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻃﻼﯾﯿﻪ ﻧﯿﺰ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺴﻠﻂ دﺷﻤﻦ ﺑﺮ ﺟﺎده ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ـ اﻫﻮاز ﺷـﻮد‪ .‬ﮐﻮﺷـﮏ اﮐﻨـﻮن ﺗﺤـﺖ ﺗﺴـﻠﻂ‬
‫ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎﻫـﺎي اف ـ ‪ 4‬و اف‪ 5-‬اﮐﻨـﻮن ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑـﺎ دو ﺳـﭙﺎه ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫)ﺳﭙﺎهﻫﺎي ‪ 2‬و ‪ (3‬درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در روز ﺳﻮم ﻧﺒﺮد‪ ،‬اف‪5-‬ﻫـﺎي ﮔـﺮدانﻫـﺎي‬
‫‪ 42 ،41‬و ‪ 43‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻬﺎرم وﺣﺪﺗﯽ و ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎي ﮔـﺮدان ﻫـﺎي ‪ 31‬و ‪ 32‬ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫﻤـﺪان و‬
‫ﮔﺮداﻧﻬﺎي ‪ 61‬و ‪ 62‬ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻣﻮاﺿﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺤﻮر ﻓﮑﻪ ﺗﺎ ﺷﻮش در ﺑﺮاﺑﺮ دو ﻟﺸﮑﺮ ﻋﺮاق ﺗﻨﻬﺎ ﺗﯿﭗ دو زرﻫﯽ دزﻓﻮل ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫ﻇﺮﻓﯿﺖ‪ ،‬ﮔﺮوه رزﻣﯽ ‪ 37‬و ﯾﮏ ﮔﺮدان از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 21‬ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و ﻃﺒﯿﻌﺘﺎً ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﮐﻤﮏ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫| ‪171‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺑﺎ ﯾﮏ ﺣﺴﺎب ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ آن ﻫﺎ ﺑـﺎ ﻧﯿﺮوﯾـﯽ ﻣﻌـﺎدل ‪ 8‬ﺗـﺎ ‪ 10‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﯽﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 2‬ﭘﯿﺎده‪ 6 ،‬و ‪ 12‬زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﮐﻪ در ﺣﺎل ﭘﯿﺸﺮوي‬
‫از ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﺳﻮﻣﺎر‪ ،‬ﻣﻬﺮان و ﻗﺼﺮ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺗﯿـﭗ ﯾﮑـﻢ ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 81‬و ﮔـﺮدان‬
‫ﻫﺎﯾﯽ از ﺗﯿﭗ ‪ 84‬ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎي دﺷﻤﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘـﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ از‬
‫ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﯿﻤﮏ و ﻗﻼوﯾﺰان ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺷـﮑﺎري ﻫﻤـﺪان در آن روز ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﮐـﺎﻣﻠﯽ از‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﺧﻮدي در ﻏﺮب ﮐﺸﻮر اﻧﺠﺎم داد اﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ ﺳﺮاﺳﺮي دﯾﮕﺮي در راه ﺑـﻮد‪ .‬از‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 05:30‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﺎﻣﺪاد ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﯾﮑﻢ‪ ،‬ﺳﻮم و ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﺑﺼﺮه‪ ،‬ﺑﻐﺪاد و ﻣﻮﺻـﻞ‬
‫را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داده ﺗﻮان ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﯽ ﻋـﺮاق را ﺑـﻪ آﺗـﺶ ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﭘﺘﺮوﺷـﯿﻤﯽ زﺑﯿـﺮ در‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺼﺮه در آن روز از رده ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪ( ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﻫﻤﺪاﻧﯽ و ﺗﻬﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻌـﺪاد‬
‫آن ﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 40‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯽرﺳﯿﺪ اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺮﮐﺰي ﻋـﺮاق و ﻓﺎﻧﺘﻮﻣﻬـﺎي ﺑﻮﺷـﻬﺮي اﺳـﮑﻠﻪ‬
‫ﻫﺎي اﻟﺒﮑﺮ و اﻻﻣﯿﻪ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﺗـﺶ ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ ﺗـﺎ ﺧﯿـﺎل ﻫﻤـﻪ را ﺑﺎﺑـﺖ اﻧﺘﻘـﺎل ﻧﻔـﺖ ﻋـﺮاق از‬
‫ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس راﺣﺖ ﮐﻨﻨـﺪ! ﻧﮑﺘـﻪ ﺟﺎﻟـﺐ اﯾﻨﮑـﻪ رادارﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ در ﻫـﯿﭻ ﻣـﻮرد ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ‬
‫ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎي اﯾــﺮان را ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺗـﻮان ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن اﯾـﺮان در ﭘﺮوازﻫــﺎي ارﺗﻔـﺎع ﭘــﺎﯾﯿﻦ‬
‫) ‪ ( LowLevel‬اﯾﻨﺠﺎ ﮐﺎر آنﻫﺎ را ﺑﻪ رخ ﺳﮑﻮﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ و رادارﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﺸﯿﺪ‪..‬‬
‫اﻣﺎ اﺗﻔﺎق ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮ ﺣﻀﻮر ﭘﺮرﻧﮓ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬ﺑﻮد‪ .‬ﻋـﺮاق ﮐـﻪ ﮔﻤـﺎن ﻧﻤـﯽﮐـﺮد‬
‫اﯾﺮان ﺗﻮان ﺑـﻪ ﺣﺮﮐـﺖ درآوردن ﺗﺎﻣﮑـﺖﻫـﺎ را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬دﻫﻬـﺎ ﺑﻤـﺐاﻓﮑـﻦ را در ﭘﻨـﺎه‬
‫ﻣﯿﮓﻫﺎي‪ 23-‬ﺑﺮاي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ از واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﺧـﺎك اﯾـﺮان ﻓﺮﺳـﺘﺎد اﻣـﺎ‬
‫ﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر آن ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ اﮐﻨﻮن آﻣﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺗﻤـﺎم ﺧﻮدﮐـﺎر ﮐـﻪ‬
‫اﮐﻨﻮن در دﺳﺖ ﭘﺮﺗﻮان ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ در آن روز ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﮔﯿﺮ ﺑﻮدن‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ اﻓﺴـﺎﻧﻪ اﺳـﺖ‪ .‬در زﯾﺒـﺎﺗﺮﯾﻦ ﺣﺮﮐـﺖ‪،‬‬
‫ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﺒﻮق ﺑﺎ ﺷﻠﯿﮏ ﯾﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر دور ﺳـﻪ ﻓﺮوﻧـﺪ ﻣﯿـﮓ را‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 172‬‬

‫او درﺑﺎره اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﺎﻃﺮهاﻧﮕﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ‪» :1‬ﺑـﺎ ﺧﻠﺒـﺎن ﻋـﺎدﻟﯽ در ﺣـﺎل اﻧﺠـﺎم ﭘـﺮواز‬
‫ﮔﺸﺖ رزﻣﯽ ﻫﻮاﯾﯽ )‪ (C.A.P‬درﺟﻨﻮب ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺮم ‪ 3‬ﻫـﺪف را در ‪65‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ در‬ ‫)‪(echelon‬‬ ‫ﻣـﺎﯾﻠﯽ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﮐـﺮدم‪ .‬رادار ﺟﻨﮕﻨـﺪه‪ ،‬آراﯾـﺶ آن ﻫـﺎ را اﺷـﻠﻮن‬
‫ﻣﺠﺎورت ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﺸﺎن داد ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺟﻨﮕﻨﺪه در ﺟﻠﻮ و دو ﺟﻨﮕﻨﺪه در ﻋﻘﺐ و ﮐﻨـﺎر‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫اﯾﻦ ﺣﺴﺎب ﺑﺮآورد ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻠﻮﯾﯽ را ﻫﺪف ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﺑﻪ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ ﺻﺪﻣﻪ ﺟﺪي وارد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻗﺪاﻣﺎت را اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ و در ‪ 50‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻣﻮﺷـﮏ را‬
‫ﻗﻔﻞ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺷﻠﯿﮏ‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﯽ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﺪف رﻓﺖ و ﻟﺤﻈـﻪاي‬
‫ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﻫﯿﭻ اﺛﺮي از ‪ 3‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮ روي رادار ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ«‪.‬‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ ﻻﺷﻪ ﺳﻪ ﺟﻨﮕﻨﺪه در ﺧﺎرك ﭘﯿﺪا ﺷﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﭘﯿـﺮوزي درﺧﺸـﺎن ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﻣﺴﺒﻮق و ﻋﺎدﻟﯽ ﻣﻮرد ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ؛ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺷـﮑﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎياف‪ 14-‬در آن روز‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺷﺶﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ و ﺳﻮﺧﻮي دﯾﮕﺮ در آﺳﻤﺎن ﻫﺎي اﯾﻼم‪ ،‬ﺳﺎﯾﺖ ﻧﺨﺠﯿﺮ و ﺻـﺎﻟﺢآﺑـﺎد و‬
‫ﻣﻠﮏ ﺷﺎﻫﯽ ﺳﻘﻮط ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳـﻘﻮط ﻗﻄﻌـﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ در آن روز ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖﺟﻨﮕﻨﺪه ﻫﺎي اف‪ 14-‬را ﺷﺶ ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ(‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺣﺴﻦ اﻓﻐﺎن ﻃﻠـﻮﻋﯽ ﺧﻠﺒـﺎن ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اف‪ ،14-‬از اﺑﺘـﺪاي ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﺑﺎﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬ﮔﺸﺖ رزﻣﯽ ﻫﻮاﯾﯽ ﻏﺮب ﮐﺸﻮر ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪه ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اف‪14-‬‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺷﻬﯿﺪ ﻫﺎﺷﻢ آلآﻗﺎ ﺑـﺎ اﻧﺠـﺎم ﺳـﻮﺧﺖ ﮔﯿـﺮي در ﺷـﺐ از‬
‫ﺗﺎﻧﮑﺮﻫﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬را ﺑﻪ ﺷﺪت اﻓﺰاﯾﺶ داده و ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﺳـﺘﻬﻼك ﻧﺸﺴـﺖ و‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ را ﮐﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺎﻣﮑﺖ در ‪ 6‬ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 20‬ﻫﺰار ﺳـﺎﻋﺖ‬
‫ﭘﺮواز ﺑﺪون ﺳﺎﻧﺤﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪) 3 .‬ﺣﺴﻦ اﻓﻐﺎن ﻃﻠﻮﻋﯽ ﻧﯿﺰ در ﻃـﻮل ﺟﻨـﮓ ‪ 1600‬ﺳـﺎﻋﺖ ﭘـﺮواز‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﺗﻮام ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ داﺷﺖ(‪.‬‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق ﺑﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه‬

‫‪ .۲‬اﺷﻠﻮن )‪ (echelon‬ﭼﯿﻨﺶ و ﻗﺮارﮔﯿﺮي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ وﺟﻪ ﻣﺜﻠﺚ از ﭼﭗ ﯾﺎ از راﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.75‬‬
‫| ‪173‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 14-‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﻓﺮد ﻣﻘﺘﺪر و ﻣﺪﺑﺮي ﭼﻮن ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎﺑـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻣـﻮرد ﺗﺎﺋﯿـﺪ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن ﮐﺸﻮري و ﻟﺸﮑﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﻮد ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً در ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺴﻮﯾﻪ و ﺑﺎزﺧﺮﯾـﺪي ﮐﺎرﮐﻨـﺎن ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺿﺮﺑﻪ را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً اﻧﻀـﺒﺎط ﮔﺮوﻫـﯽآنﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ‬
‫‪1‬‬
‫ﺻﺪﻣﻪاي ﻧﺨﻮرده ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﻠﺞ ﺳﺎزي در ﻋﻤﻖ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‬

‫ﺑﺮﺧﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در آن روزﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﻮزهﻫﺎي ﺧﻮد در داﻧﺸﮑﺪهﻫﺎي‬
‫اﻓﺴﺮي و ﺳﺘﺎد ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق وارد ﻧﺒـﺮدي ﻓﺮﺳﺎﯾﺸـﯽ و زﻣـﺎن ﺑـﺮ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ و در ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻨﮕﯽ ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدي ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق در اﻧﻬـﺪام ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت اﻗﺘﺼـﺎدي اﯾـﺮان و ﺑﻤﺒـﺎران ﻣـﺪاوم‬
‫ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﻋﻈﯿﻢ آﺑﺎدان اﮐﻨﻮن ﻧﻮﺑﺖ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺮوژه اﻧﻬﺪام زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻋﺮاق ﺗﺎ ﺑـﻪ آﺧـﺮ‬
‫اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﻫﻨﻮز ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي ﺟﻨﮕﻨـﺪه داﺷـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ از‬
‫ﺑﯿﻦ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﮔﺮدان ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ از اﻫﺪاف راﻫﺒـﺮدي ﻧﻈﯿـﺮ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﮐﻮت و اﻟﺮﺷﯿﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻔﺘﮕﯽ ﻋﮑﺲ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ‪ 2‬و وﻗﺖ آن ﻓﺮا رﺳـﯿﺪه ﺑـﻮد ﮐـﻪ از اﯾـﻦ‬
‫ﻋﮑﺲﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺎﻓﯽ ﺷﻮد‪ 3 .‬ﻫﺮ ﻫﺪﻓﯽ در ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬﺎ‪ ،‬ﭘﺎﻻﯾﺸـﮕﺎهﻫـﺎ‪ ،‬ﭘﺘﺮوﺷـﯿﻤﯽﻫـﺎ‪ ،‬ﺧﻄـﻮط‬
‫اﺻﻠﯽ ﻣﻮاﺻﻼﺗﯽ‪ ،‬اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻤﺎت ﭼﻪ ﻫﻮاﯾﯽ و ﭼﻪ زﻣﯿﻨﯽ و ﺑﻨﺎدر ﺑﺎﯾﺪ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﺒﺎران اول ﻣﻬﺮ ﯾﮏ اﺗﻔﺎق« ﻧﺒﻮده و ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﺮاي اﺷﺘﺒﺎه ﺧـﻮد ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ‪ .‬ﺧﺮداد‪92‬‬

‫‪ .2‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﯿﻀﺎﯾﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﮔﺮدان ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ‪ ،11‬ﻣﺠﻠﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻤﺎره ‪ ،250‬ﺧﺮداد ‪،1391‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪.14‬‬
‫‪ .3‬ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﭘﺮدﯾﺲ ﻧﯿﺰ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان در ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ در ﺻﻔﺤﺎت ‪ 142‬و ‪ 143‬ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﮐﻬﻨﻪ‬
‫ﺷﺪن اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮﺧﯽ ﻋﮑﺲﻫﺎي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت راهآﻫﻦ و ﺧﻄﻮط ﻓﺸﺎر ﻗﻮي‬
‫]ﺗﻮﻗﻒ ﭘﺮوازﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﺎ ﻣﺪتﻫﺎ ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب[ ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪» :‬در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﻻزم ﺑﻮد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﮔﺮدان ‪11‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺷﻬﯿﺪ ذواﻟﻔﻘﺎري‪ ،‬ﻧﺎدري ﻧﯿﺎ ‪ ،‬ﺑﻬﺎدرﯾﺎن‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ رﺿﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺰرو و ﺑﻬﺮام اﯾﮑﺎﻧﯽ ﺑﺪون ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎك دﺷﻤﻦ ﺑﺮوﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 174‬‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗدومﺧﻠﺒﺎنﻧﻤﮑﯽ ﻧﯿﺰ درﺑﺎره دﻟﯿﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ ﻧﻔﺘﯽ ﻋﺮاق ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﻋـﺮاق ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺪت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ و ﻓﺮآوردهﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ ﺗﺎﻧـﮏ و‬
‫روﻏﻦﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﻮد و ﻣﺎ از ﻃﺮﯾﻖ اداره دوم ارﺗﺶ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻤﺒﺎران ﻫﺎي ﻣـﺎ ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﻇـﺮف ﯾـﮏ ﻫﻔﺘـﻪ‬
‫»ﺳﻮﺧﺖ« ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻞ اﺻﻠﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ و ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﻋﺮاق ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﻧﻔـﺮات زﻣﯿﻨـﯽ‬
‫ارﺗﺶ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺗﺎﻧﮏ و ﯾﺎ ﻧﻔﺮﺑﺮي را ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻗﻄﺮه ﺑﻨﺰﯾﻦ‬
‫ﯾﺎ ﮔﺎزوﺋﯿﻞ ﻧﺪارد‪ .‬ﮐﺎر ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﮐﻮﯾﺖ ﺑﺎ ﺗـﺎﻧﮑﺮ از راه ﻣﺮزﻫـﺎي ﻏﺮﺑـﯽ و‬
‫اردن ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز را ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫‪1‬‬
‫ﺧﻮد آن ﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﻤﺒﺎران ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ«‪.‬‬

‫ﻧﺎﺑﻮدﺳﺎزي ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ‬

‫ﺻﺒﺢ روز دوم ﻣﻬﺮ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل اﻧﻬـﺪام ﻣﺨـﺎزن ﺑـﺰرگ ﺳـﻮﺧﺖ‬
‫دﺷﻤﻦ در ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬﺎي اﻟﺤﺪﯾﺪ و ارﺑﯿﻞ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫آﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ دﺷﻤﻦ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﺗﺮي ﻣﻄﻠﻖ ﻫﻮاﯾﯽ را از آن ﺧﻮدﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻫﻤﺪان ﺟﻠﺴﻪ ﺑﺮﯾﻔﯿﻨﮓ را ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬دﺳﺘﻮر رﺳـﯿﺪه‬
‫ﺗﺎ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ارﺗﺶ‪ ،‬ﺳﭙﺎه و ﺑﺴﯿﺞ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ و زﻣﯿﻨـﯽ دﺷـﻤﻦ ﺑـﻪ ﺷـﺪت‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ 2 .‬ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ ‪ 4‬ﻓﺎﻧﺘﻮم اﯾﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم ﺷﮑﺎري ﺑﺮاي اﻧﻬﺪام ﯾﮑﯽ از‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬﺎي ﺳﻮﺧﺖ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻋﺮاق در ‪ 3‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي اﻟﺤﺪﯾﺪ )ﻧﺰدﯾـﮏ ﮐﺮﮐـﻮك(‬
‫ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ 4 .‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮدي ارﺑﯿـﻞ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي اﯾﺮان ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﺑﻤﺐﻫﺎيﺑـﯽ‪.‬ال‪ ،775.‬ام‪.‬ﮐـﯽ‪ 82.‬و ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي‬
‫اﺳﭙﺎرو و ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه آن ﻫﺎ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫دﺷﻤﻦ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﺪ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮاي ﻣﯿﮓﻫـﺎي‪ ،23 -‬در آن ﺷـﺮاﯾﻂ ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ‬
‫ﺷﮑﺎرﻫﺎﯾﯽ ﭼﺎق و ﭼﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬

‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،210‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.19‬‬
‫| ‪175‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﮔﺬر از ﻣﺮز‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ارﺗﻔﺎع را ﮐﺎﻫﺶ داده ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺣﺪﯾﺪ راه ﺧﻮد را‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﮐﺞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﺷﺒﺢ ﻋﻈﯿﻢ اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖ از دور ﭘﯿﺪا ﺷﺪ‪ .‬ﻟﯿﺪر ﺑـﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﻼﻣﺖ داد ﮐﻪ ﻫﺪف ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﺛﺮي از ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي‬
‫دﺷﻤﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺒـﻮه ﭘﺪاﻓﻨـﺪﻫﺎي ‪ 57 ،23‬و ‪ 85‬ﻣﯿﻠـﯽ ﻣﺘـﺮي ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن را ﻏـﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐـﺮد‪ .‬دو‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﻧﯿﺰ اﻧﺪﮐﯽ آن ﺳﻮﺗﺮ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ درﻧﮓ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را رﯾﺨﺘـﻪ و ﻣﻨﻄﻘـﻪ را ﺗـﺮك ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﻧﻔﺠـﺎر‬
‫ﻣﺨﺎزن ﭼﻨﺪ ده ﻫﺰار ﺗﻨﯽ‪ ،‬اﺳﺘﺎن ﮐﺮﮐﻮك را زﯾﺮ دود ﻏﻠﯿﻆ ﺳﯿﺎه ﻓﺮو ﺑﺮد‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺘﯽ‬
‫ﺑﯿﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺳﺒﮏ ﺷﺪن آن ﻫﺎ ﺑﻮد از ﮐﻤﻨﺪ ﻣﯿﮓﻫﺎي ‪ 21-‬ﮔﺬﺷﺘﻪ و در ﺣـﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺴﺮت را ﺑﻪ دل دﻫﻬﺎ ﺗﻮپ ﭘﺪاﻓﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ از روي اﻫـﺪاف وﯾـﺮان ﺷـﺪه‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز دﻗﺎﯾﻘﯽ از ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﯿﻬﻦ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻪ دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻮر اداﻣـﻪ‬
‫ﻣﺴﯿﺮ را داد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت از ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد ﮐﺎﺳـﺖ‪ .‬ﮐﻤـﮏﺧﻠﺒـﺎن او‪ ،‬ﺳـﻪ دﺳـﺘﮕﺎه ﺧـﻮدروي‬
‫ﺣﻤﻞﮐﻨﻨﺪه ﺗﺎﻧﮏ را در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﯾﮏ آﺷﯿﺎﻧﻪ ﺑﺘﻮﻧﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐـﺮده و ﻟﯿـﺪر ﮐﺴـﯽ ﻧﺒـﻮد ﮐـﻪ از‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻫﺪﻓﯽ ﺑﮕﺬرد‪ .‬وي ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﯿﺮﺟﻪ ﺑﺮ روي اﻫﺪاف ﺑﺨﺖ ﺑﺮﮔﺸـﺘﻪ ﺗـﻮپ ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ‬
‫‪ 20‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي ﺧﻮد را در ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻠﯿﮏ ﺳﺮﯾﻊ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﯽوﻗﻔﻪ ﺗﺎﻧﮏﺑﺮﻫﺎ را ﻣـﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ‬
‫ﻗﺮار داد و ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن از اﻧﻬﺪام آن ﻫﺎ در ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ در ﭘﺎﯾﮕـﺎه‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﺑـﺎ ﺷـﮕﻔﺘﯽ ﻓـﯿﻠﻢ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه از اﻧﻬـﺪام‬
‫ﺗﺎﻧﮏﺑﺮﻫﺎ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﯾﮏ رواﯾﺖ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺒﺎس دوران ﻧﯿﺰ در آن روز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اﺳﮑﺮاﻣﺒﻞ از اﻟﺤﻮرﯾﻪ ﺷـﻮد ﺑـﺎ رﺳـﺎﻧﺪن ارﺗﻔـﺎع‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺣﺪود ‪ 10‬ﻣﺘـﺮي زﻣـﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻧـﺪ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده اﺳـﮑﺮاﻣﺒﻞﻫـﺎ را ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮﺷﻪاي از رده ﺧﺎرج ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺮﮐـﺖ ﮐﻼﺳـﯿﮏ او و ﺳـﺎﻟﻢ ﺑـﺮدن و‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﯿﻢ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺎدي ﺑﺴﯿﺎري در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤـﺪان ﺷـﺪ اﻣـﺎ اﯾـﻦ ﺷـﺎدي ﺑـﺮاي‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻤﺪاﻧﯽ دﯾﺮي ﻧﭙﺎﯾﯿﺪ‪ .‬دوران دﺳﺘﻮر داﺷﺖ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺸﻢ ﺑﻮﺷـﻬﺮ ﻣﻌﺮﻓـﯽ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 176‬‬

‫ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺳﻄﻮره ﻫﻮاﻧﻮردي اﯾﺮان ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ ﺑﻮﺷﻬﺮ در ﺣﺎل ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻧﻘﺸـﻪﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪاي دﯾﮕﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺨﺎزن ارﺑﯿﻞ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎز ﻫﺮ دو ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺮاي ادوات ﺟﻨﮕﯽ ﺑـﻪوﯾـﮋه ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ درﻧﮓ ﻧﮑﺮده و ارﺑﯿﻞ را ﻧﯿﺰ در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻗﺮار دادﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻬـﺎر ﻓـﺎﻧﺘﻮم از ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺳـﻮم‬
‫ﺷﮑﺎري ﻫﻤﺪان ﻫﺮﮐﺪام ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ‪ 6‬ﺑﻤﺐ ام‪.‬ﮐﯽ‪ 82.‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﭘﺮواز در آﻣﺪه و ﺑـﺎ رﺳـﯿﺪن‬
‫ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 15‬ﻫﺰار ﭘﺎ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﺟﻨﻮب ﺑﯿﺠﺎر و ﺷﻤﺎل دﯾﻮاﻧـﺪره از ﺟﻨـﻮب ﺳﺮدﺷـﺖ ﺑـﺮاي‬
‫ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﮐﺮدن رادارﻫﺎي دﺷﻤﻦ راه ﺧﻮد را از ﻣﯿـﺎن درهﻫـﺎ و ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻫـﺎ اداﻣـﻪ دادﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ در ﻻﺑﻼي ﮐﻮﻫﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ زﯾﺎد ﭼـﻪ اﻧـﺪازه ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺧﻄﺮﻧـﺎك‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻬﺘﺮ از ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﺳـﺒﮏ رﻫﮕﯿـﺮ ﻣﯿـﮓ‪ 23-‬ﺑـﻮد(‪ .‬ﮐﻤﺘـﺮ از دو‬
‫دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ آن ﻫﺎ زاﮔﺮس را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ارﺑﯿﻞ در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣﺴـﯿﺮ‬
‫دادﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر دﺷﻤﻦ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ارﺑﯿﻞ دﺷـﻤﻦ ﮐـﻪ ﮔـﻮﯾﯽ ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ را ﺣﺪس زده ﺑﻮد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﺗﻮپﻫﺎي ﺧﻮد را وارد ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪.‬‬
‫رادارﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را در ﺷﻤﺎل ارﺑﯿـﻞ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﮐـﺮده و ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ دو‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 23-‬اﺳﮑﺮاﻣﺒﻞ ﻧﯿﺰ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در آﻣﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﭘﺲ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﺛﺎﻧﯿـﻪﻫـﺎي‬
‫ﭘﺮﺧﻄﺮ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬آﺳﻤﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻤﻠﻮاز ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد؛ اﻣﺎ ﺑﻤـﺐاﻓﮑـﻦﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﯿﻮهاي ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ آﺗﺶ دﺷﻤﻦ را ﺑﯽاﺛﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ‪ 5‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻫﺪف‪ ،‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ ارﺗﻔﺎع ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬
‫ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ‪ 24‬ﺑﻤﺐ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺨـﺎزن رﯾﺨﺘـﻪ و ﺟﻨـﻮب ارﺑﯿـﻞ را ﺑـﻪ آﺗـﺶ‬
‫ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ؛ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﺟﺮا ﻧﺒﻮد‪ ،‬دو ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ از ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ آن ﻫـﺎ‬

‫‪ .1‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ در ﮐﺘﺎب ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 117‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬در دوم ﻣﻬﺮ‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻓﮑﻮري از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﻣﻬﺮآﺑﺎد و ﻫﻤﺪان ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ‪ 60‬درﺻﺪ ﭘﺮوازﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ روي اﻧﻬﺪام ﻣﺮاﮐﺰ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺮژي ﻋﺮاق و ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي دزﻓﻮل و ﺑﻮﺷﻬﺮ و ﻧﯿﺰ ‪ 40‬درﺻﺪ را ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﺬﮐﻮر اﺧﺘﺼﺎص دﻫﻨﺪ و ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺮوازﻫﺎ‬
‫ﺑﺮ روي ادوات زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه دﺷﻤﻦ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﻮد«‪ .‬ﻃﺮاﺣﺎن اﯾﻦ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺎﺑﻮدي ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﻣﺨﺎزن‬
‫ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ارﺗﺶ ﻋﺮاق را از ﺑﻨﺰﯾﻦ‪ ،‬ﮔﺎزوﺋﯿﻞ‪ ،‬روﻏﻦ ﺳﺮوﯾﺲ و ﻫﯿﺪروﻟﯿﮏ ﻣﺤﺮوم ﮐﺮده و ﮐﺎرآﯾﯽ آن را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﺪ و‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻗﺪام ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫| ‪177‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ اﻃﻼع از آﻧﮑﻪ در ‪ 40‬ﻣﺎﯾﻠﯽ آن ﻫـﺎ‬
‫دو رﻫﮕﯿﺮ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ دﺳﺘﻮر اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺲﺳﻮز را ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﻘﺪان‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﻫﻮا ﺑﻪ ﻫﻮا‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻣﯿﮓﻫﺎ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺷﻤﺎره ﺳﻪ ﮐﻪ از ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ ﻋﻘﺐﺗـﺮ ﺑـﻮد‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻤﮏﺧﻠﺒﺎن ﺧﻮد ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ روي آن ﻫﺎ ﻣﻮﺷﮑﯽ ﻗﻔﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آن ﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﮐﻢ ﮐﺮده و در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﺣﺘﻤﺎل اﺻﺎﺑﺖ آن ﻫﺎ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻣـﯽﺷـﻮد‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ زوزهﮐﺸﺎن در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ آن ﻫـﺎ اﺳـﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓـﯽ‬
‫روﺑﺮوي آن ﻫﺎ ﮐﻮﻫﻬﺎ در ﺣﺎل ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﺪن ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣـﺮز رﺳـﯿﺪه و‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﻔﺎع ﻣﺼﺎدف ﺑﻮد ﺑﺎ اﻧﻬﺪام ﮐﺎﻣـﻞ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ‪ .‬در آﺧـﺮﯾﻦ ﺛﺎﻧﯿـﻪﻫـﺎ ﮐﻤـﮏ ﺧﻠﺒـﺎن ﺑـﺎ‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻗﻔﻞ راداري‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏ را ﻣﻨﺤﺮف ﮐﺮده و ﺧﻠﺒﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﻓﺸﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ »ﺟـﯽ«‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ارﺗﻔﺎع را اﻓﺰاﯾﺶ داده و ﮐﻮهﻫﺎ را رد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه دﺳﺘﻪ ﻗـﺒﻼً ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫را از ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮐﺮده و دو ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن دﺷﻤﻦ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻏـﺮب‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯿﮓﻫﺎ ﻧﺎﮐﺎم و وﺣﺸﺖزده ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺮك ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺮﮐﻮك در آﺗﺶ‬
‫از دﯾﮕﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻬﻢ دوم ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ‪ 4‬ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ اف‪ 5-‬از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻮد‪ .‬آن‬
‫ﻫﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺮﮐﻮك ﺑﺎ ﺗﻮپﻫﺎي ‪ 23‬و ‪ 35‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ‪ 2‬و ‪ 6‬ﻣﺤﺎﻓﻈـﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آن ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ از ﺷﯿﻮه ﺣﻤﻠـﻪ ﮐﺎﺳـﺘﻦ از ارﺗﻔـﺎع ﺗـﺎ ﺣـﺪ ﻣﻤﮑـﻦ« و ﺳـﭙﺲ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ارﺗﻔﺎع در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت و ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻦ ﺑﻤﺐﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﮐـﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﻔﻒ ﺑﻪ آن ﭘﺎپ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﺻﺒﺢ زود اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﭼﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﻫﺮ اف‪ 5-‬ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮرداري از ‪ 4‬ﺑﻤـﺐ ‪ 500‬ﭘﻮﻧـﺪي ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ از‬
‫ﺑﺎﻧﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 15‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ از ﻣﺮز ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﺳﺮﮔﺮوه‬
‫ﭘﺮوازي‪ ،‬اف‪ 5-‬ﻫﺎ ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﮐﻢ ﮐﺮده و از ﻣﺴﯿﺮي ﮐﻪ ﻣﻤﻠﻮ از دره و ﮐﻮه ﺟﻨﮕﻞ ﺑﻮد ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺮﮐﻮك ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ دادﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ دﺷﻤﻦ اﺻﻼً ﻣﺘﻮﺟﻪ ورود آن ﻫـﺎ‬
‫ﻧﺸﺪ و ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ آن ﻫﺎ ﺑﺮ ﻓـﺮاز ﮐﺮﮐـﻮك ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻣﻮﺗﻮرﻫـﺎ را در وﺿـﻌﯿﺖ ‪100‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮداﺷﺘﯽ آزاد از ﮔﺰارش ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ از »ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﻬﺪام ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ ارﺑﯿﻞ و اﻟﺤﻮرﯾﻪ« ﻣﻮرخ ‪.1387/8/2‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 178‬‬

‫درﺻﺪ ﻗﺮار داده و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت ارﺗﻔﺎع را اﻓﺰاﯾﺶ داده و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﻫـﺪف ﯾـﻮرش‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ زﻣﺎن ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮد‪ .‬دﯾﻮار آﺗﺶ در ﺟﻠﻮي آن ﻫﺎ در ﺣﺎل ﺷﮑﻞ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﮐﻪ درﻧﮓ را ﺟﺎﯾﺰ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ دﭼﺎر ﺗﺮدﯾﺪ ﺷﻮد‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﺗﺶ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺮاي دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﭘﯿﺎم را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ رﯾﺨﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﺳﻮﻟﻪﻫﺎ در ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ زﯾﺮ آﺗﺶ ﺑﯿﺶ از ‪ 16‬ﺑﻤﺐ ﭘﺮﻗﺪرت در ﻫﻢ‬
‫ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق‪ ،‬دﻫﻬﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم را در‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻫﺪف ﻧﺎﮐﺎم ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ‪ ،‬آن ﻫﺎ را ازﺷﺮ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ‬
‫ﻧﺠﺎت داد‪.‬‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن در ﻓﺮودﮔﺎه ﺗﺒﺮﯾـﺰ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺷـﺎدي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺻـﯿﻔﯽ‬
‫ﮐﺎرﮐﻨﺎن را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎدي آن ﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺗﻮپﻫﺎي‪ 23 -‬و ‪ 35‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘـﺮي‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه‪ ،‬ﺻﺒﺢ ﻫﻤﺎن روز ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮ‪ 22 -‬را ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آن ﻫـﺎ ﺑـﺎ ﺗﺮﯾﻠـﯽ ﻻﺷـﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه دﺷﻤﻦ را ﺑﻪ ﻣﯿﺪان اﺻﻠﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه آوردﻧﺪ‪) .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ آﻧﮑﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﯾـﺎن ﺟﻨـﮓ آن‬
‫ﻫﺎ ﺑﻘﺎﯾﺎي ‪ 19‬ﺟﻨﮕﻨﺪه دﯾﮕﺮ دﺷﻤﻦ را ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ ﺗﺒﺮﯾـﺰ ﺳـﻘﻮط ﮐـﺮد ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺬﮐﻮر آوردﻧﺪ(‪.‬‬

‫اﻧﻬﺪام ﻗﺪرت زرﻫﯽ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻋﺮاق‬

‫ﯾﮑﯽ از اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺟﺎﻟﺐ و ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ ﻇﻬﺮ روز دوم ﻣﻬﺮﻣﺎه‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻪ ﯾـﮏ واﺣـﺪ‬
‫زرﻫﯽ و ﯾﮏ واﺣﺪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻋﺮاق در ﻏﺮب آﺑﺎدان ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑـﺎ اﺳـﺎﻣﯽ رﻣـﺰ ﺷـﺎﻫﯿﻦ‬
‫ﯾﮏ و ﺷﺎﻫﯿﻦ دو )ﺑﻪ ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﺷﻬﯿﺪ ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ( از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺸﻢ ﺷﮑﺎري ﺑﻪ ﻗﺼﺪ درﻫـﻢ‬
‫ﮐﻮﺑﯿﺪن دﺷﻤﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪام ‪ 12‬ﺑﻤﺐ ‪ 500‬ﭘﻮﻧﺪي ام‪.‬ﮐﯽ‪ 82-‬را ﺣﻤـﻞ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﻋﺒﻮر از ﺟﻨﻮﺑﯽﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ اﯾﺮان در ﺣﺎل ﮔﺬر از اروﻧﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒـﺎن ﺷـﻤﺎره‬
‫ﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﺮدﺳﺘﻪ ﭘﺮواز ﮔﻔﺖ‪» :‬رﺿﺎ )ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ( ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي ﺗﻮپ و ﺗﺎﻧـﮏ در آن ﭘـﺎﯾﯿﻦ آﻣـﺎده‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺎران آﺑﺎدان و ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪ .‬ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺑﺮ روي آن ﻫﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ‬
‫| ‪179‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫دﻫﻬﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺎﻧﮏ و ﺗﻮپ ﺑﻪ ﺻﻒ ﺷﺪه و آﻣﺎده اﻧﺠﺎم آراﯾﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺻـﺪاي ﺷـﻤﺎره‬
‫دو‪ :‬ﺷﻤﺎره ﯾﮏ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﻟﻐﻮ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ و ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ دﺷﻤﻦ را دارم‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﯾﮏ‪ :‬ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮدش ﮐﻦ‬
‫دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﺎ اﺷﺘﯿﺎق ﺑﺮاي ﺷﮑﺎر‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﮐﻢ ﮐﺮده‬
‫و اﺑﺘﺪا در ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮي زﻣﯿﻦ رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﮏ‬
‫ﺑﺎر از روي ﮐﻞ واﺣﺪﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﺨﺖ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ و ﮐﺎﻣﻼً ﻏﺎﻓـﻞ ﮔﯿـﺮ ﺷـﺪه‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ از ادوات ﺧﻮد ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﺎن ﭘﻨﺎه ﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺗﻌﺪاد اﻧﮕﺸﺖﺷـﻤﺎري از‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن دﺷﻤﻦ ﻧﯿﺰ ﺟﺮﺋﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮ ﺳﺒﮏ و ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺧـﻮد ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ‬
‫ﻏﺎﻓﻞ از آﻧﮑﻪ اﺻﻼً ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ادوات ﺧﻮد ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﻪ زاوﯾﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ از ﺳﺘﻮن زرﻫﯽ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ دﺷﻤﻦ رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮپ ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي ﺧـﻮد را‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻮاﺧﺖ ﺑﺎﻻ« ﮔﺬاﺷﺖ و آﻧﮕﺎه ادوات دﺷﻤﻦ را ﻣﻮرد ﻫﺪف ﻗﺮار داد‪ .‬او ﻣﯽداﻧﺴـﺖ‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ اول ﺑﻤﺐﻫﺎ را ﺷﻠﯿﮏ ﮐﻨﺪ دود ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎ ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﯾﮏ ﺗﯿﺮاﻧـﺪازي دﻗﯿـﻖ را‬
‫ﻧﻤﯽدﻫﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ دﻫﻢ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑـﻪ‬
‫او و ﮐﻤﮑﺶ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻼش ﻣﻌﺪود ﺳﺮﺑﺎزان دﺷﻤﻦ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﯿـﺮي ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺗـﻮپ‬
‫ﻣﺨﻮف ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد‪ 6 .‬ﻫﺰار ﮔﻠﻮﻟﻪ در دﻗﯿﻘﻪ! ﺗﻨﻬﺎ ‪ 10‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﮐـﺎﻓﯽ ﺑـﻮد‬
‫ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ‪ 640‬ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻠﯿﮏ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻔﺮﺑﺮﻫﺎ و ﺗﻮپﻫﺎ ﻣﺘﻼﺷـﯽ و ﺳـﺮﺑﺎزان دﺷـﻤﻦ ﻧـﺎﺑﻮد‬
‫ﺷﻮﻧﺪ! آﻧﮕﺎه ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮاي ﺑﻤﺒﺎران ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫در ﮔﺮدش ﺑﻌﺪي ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﺳﺮﺑﺎز و اﻓﺴـﺮ ﻋﺮاﻗـﯽ در ﮐﻨـﺎر ﺳـﺘﻮن دﯾـﺪه‬
‫ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آن ﻫﺎ ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﺣﺮﯾﻒ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺎﻫﺮ و دﻗﯿﻖ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺳﺘﻮن ﻧﻈـﺎﻣﯽ‬
‫را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻤﺐﻫﺎي ام‪.‬ﮐﯽ‪ 82.‬ﯾﮑﯽ ﺑﻌﺪ از دﯾﮕﺮي ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻇﺮف ‪ 15‬ﺛﺎﻧﯿـﻪ از ﯾـﮏ‬
‫واﺣﺪ ﺑﺰرگ ﺑﻌﺜﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﻻﺷﻪﻫﺎي ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪه‪ ،‬اﺟﺴﺎد ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﺗﺎﻧـﮏﻫـﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬آن روز ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺗﮏ ﺧﺎلﻫﺎي ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﻠﺨﯿﺺ ‪،‬ﭘﮋوﻫﺶ و ﻧﮕﺎرش ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪،‬ﺗﻬﺮان ﭼﺎپ اول ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 36‬و ‪.37‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 180‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﻤﺎره ‪ 5-1‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬در ﺣﺎل ﭘﺮواز ﺑﺮ ﻓﺮاز درﯾﺎﭼﻪ ﻧﻤﮏ اﯾﺮان‬

‫ﮔﻮﯾﺎ ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺧﻠﻌﺘﺒﺮي و دوران ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮدي دﺷﻤﻦ ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﺴـﺎﺑﻘﻪاي ﺑـﺪون ﺧـﻂ‬
‫ﭘﺎﯾﺎن را آﻏﺎز ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺸﺖ ﻫﻮاﯾﯽ ﭘﺮدردﺳﺮ‬

‫دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬در ﻫﻤﺎن ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ ‪ 40‬دﻗﯿﻘﻪ ﭘﺲ از ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ در ‪ 18‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي‬
‫ﻏﺮب ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮدي ﻧﻔﺲﮔﯿﺮ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺘﺠﺎوز ﻋﺮاﻗﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ‪ 2‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮبﺷﺮﻗﯽ وﺣﺪﺗﯽ ‪ 8‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ‬
‫‪ 4‬ﻣﯿﮓ و ‪ 4‬ﺳﻮﺧﻮ‪ 22-‬را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﺮاي ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﻓﺸﺎر‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي وﺣﺪﺗﯽ ﺑﺮ ﺳﺘﻮنﻫﺎي زرﻫﯽ ﻟﺸﮑﺮ ﯾﮏ وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺖ آن ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﺧﻮدي ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬آن ﻫﺎ ﭼﻮن ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﭙﺎرو ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻣﻮﺷﮏ اﺳﭙﺎرو‪ ،‬ﻣﯿﮓ ﺟﻠﻮدار ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﺘﻼﺷﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﺳﻮﺧﻮي‪ 22 -‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺮك ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﺪس ﻣﯽزﻧﻨﺪ اﯾـﻦ ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫از ﺳﻮي ﯾﮏ اف‪ 14-‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ دو ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻨﮑـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اﯾﺮاﻧـﯽ از ﻧـﻮع‬
‫افـ ‪ 4‬اﺳﺖ از دﺳﺘﻪ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻮي اف‪ 14-‬ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﻪ ﺷـﺪت‬
‫ﮐﻢ ﺷﺪه و دﯾﮕﺮ ﺑﺮﺗﺮي راداري و ﻣﻮﺷﮑﯽ اف‪ 14-‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﻤﯽآﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﻠﺒـﺎن ﺗﺎﻣﮑـﺖ‬
‫ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺶ ﺳﺮﯾﻊ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﻣﯿﮓﻫﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯿﮓﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ از ﭼـﺎﻻﮐﯽ‬
‫| ‪181‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﻣﺨﺼﻮص رﻫﮕﯿﺮﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻏﻠﺖﻫﺎي ﭘﯿﺎﭘﯽ ﻣﺎﻧﻊ ﻗﻔﻞ ﺷﺪن ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺮ روي ﺧﻮد‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اف‪ 14-‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻣﯿـﮓ دﺷـﻤﻦ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر را ﺷـﻠﯿﮏ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺧﻠﺒـﺎن ﻋﺮاﻗـﯽ ﺣﺘـﯽ ﻓﺮﺻـﺖ اﯾﺠﮑـﺖ )ﺧـﺮوج‬
‫اﺿﻄﺮاري( ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد در آﺳﻤﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﯿـﮓ دﯾﮕـﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﮔﺮدﺷﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اف‪ 14-‬ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﺪﯾﺪ ﻣﻮﺗﻮر اف‪ 14-‬را دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻌﺮوف »واﻣﺎﻧﺪﮔﯽ« ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺮاي‬
‫ﻟﺤﻈﻪاي ﻫﺪاﯾﺖ اف‪ 14-‬از دﺳﺖ ﺧﻠﺒﺎن ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺗﻔﺎﻗﺎت آن ﻗﺪر‬
‫ﺳﺮﯾﻊ و ﭘﯽدرﭘﯽ رخ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺗﻨﻬﺎ از ﻋﻬﺪه ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺑﺎﻻ ﺑﺮﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﭼﺮﺧﺶﻫﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ آن ﻗﺪر ﺷﺪﯾﺪ و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﻬﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ‬
‫از اﻧﻬﺪام اف‪ 14-‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮض ﮐﻪ ﺳﻘﻮط آن ﺣﺘﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺼﺮف ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ وﯾﮋه آﻧﮑﻪ‬
‫اف‪ 14-‬ﺷﻤﺎره ﯾﮏ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ درﮔﯿﺮي ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺗﻨﻬﺎ ‪30‬‬
‫ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻮﺗﻮر را ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮده و دوﺑﺎره روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫و دﺳﺘﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻣﯿﻦ را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮا ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﯽﮐﺸﺪ و ﮐﻨﺘﺮل ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را در ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮي زﻣﯿﻦ‬
‫دوﺑﺎره ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬آن روز را ﻧﯿﺰ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺪاوم ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫دوم ﻣﻬﺮ روزي ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻠﻮغ ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺪام ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮﺗﺮي آﺷﮑﺎر‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ در دﺳﺘﻮري اﮐﯿﺪ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺷﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ‬
‫اﯾﺮان را ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن از ﺗﺮس ﺟﺎن دﺳﺘﻮر‬
‫او را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺪرن از‬
‫روﺳﯿﻪ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺣﻤﺎﻗﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻨّﺎوري رﻫﮕﯿﺮﻫﺎي اف ‪ 14‬و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﺮز‬
‫ﺣﯿﺮتآوري از ﻫﻤﺘﺎﯾﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺧﻮد ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮداﺷﺖ آزاد از ﮐﺘﺎب اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن ﻣﻨﺪرج در ﻣﺠﻠﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،200‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.18‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 182‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﮑﺎرﻫﺎي آن روز ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﭘﺪاﻓﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺣﻤﻠﻪور ﺷﺪه ﺑﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬دﯾﮕﺮ ﺗﻮﺳﻂ اﺳﭙﺎرو )اﺣﺘﻤﺎ ًﻻ ﺗﻮﺳﻂ اف‪ (14-‬در ﻏﺮب‬
‫اﯾﻼم و ﻣﯿﮓ دﯾﮕﺮي در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺳﺎﯾﺖ ﻧﺨﺠﯿﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺎوك ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪) 23-‬ﻓﻼﮔﺮ(‬
‫دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ در ﻣﺮز ﻏﺮﺑﯽ در ﯾﮏ ﺗﻌﻘﯿﺐ و ﮔﺮﯾﺰ اﺳﯿﺮ اﺳﭙﺎروﻫﺎي ﯾﮏ ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 23-‬دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﻠﮑﺸﺎﻫﯽ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﺧﻠﺒﺎﻧﺶ ﻫﯿﭻﮐﺪام ﭘﯿﺪا‬
‫ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮي‪ 20 -‬دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮﯾﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮپﻫﺎي اورﻟﯿﮑﻦ ﺑﻪ ﺷﺪت‬
‫آﺳﯿﺐ دﯾﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻠﺒﺎن آن ﻗﺒﻞ از ﺳﻘﻮط‪ ،‬ﺧﺮوج اﺿﻄﺮاري ﮐﺮد‪.‬‬
‫در درﯾﺎ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي درﮔﯿﺮي ﺑﺎ ﻧﺎوﮔﺎن درﯾﺎﯾﯽ اﯾﺮان ﺗﺮﺟﯿﺢ‬
‫دادﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻧﺎوﻫﺎي ﺗﺠﺎري در اروﻧﺪرود ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ! اﯾﻦ ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎ از ﺗﺮس ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان از‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽﻫﺎي ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻋﺮاﻗﯽ در ﻏﺮب اروﻧﺪرود ﭼﻨﺪان ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻤﯽ ﺷﻤﺎﻟﯽﺗﺮ ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮي دﯾﮕﺮ در ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ اف‪ 5-‬اﯾﯽ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در‬
‫ﺷﻠﯿﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﺗﺶ ﺗﻮپ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎر و در ﻧﺰدﯾﮑﯽ دزﻓﻮل ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ و درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ رﻫﮕﯿﺮﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﭘﺪاﻓﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻋﺮاق را دﻓﻊ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ دوﺑﺎره ﺑﺎ رﺳﯿﺪن دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد از ﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮو‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﯿﺮي اﻧﻮاع‬
‫ﺳﻼحﻫﺎي ﺿﺪزره و ﺿﺪﺷﻨﺎور راﻫﯽ دﺷﺖ ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﺟﻨﻮب اروﻧﺪ و ﺑﻨﺎدر اماﻟﻘﺼﺮ‪ ،‬ﻓﺎو‬
‫و ﺑﺼﺮه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮔﺴﺘﺮده ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺷﺸﻢ ﺷﮑﺎري ﺑﻮﺷﻬﺮ و ﭼﻬﺎرم‬
‫ﺷﮑﺎري دزﻓﻮل ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺣﻀﻮر را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺒﻮﻫﯽ از واﺣﺪﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاﻗﯽ و ﺗﻮپﻫﺎي‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺣﺎﺿﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﺷﺎهﺑﯿﺖ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن‬
‫ﺳﻪ ﺑﻨﺪر ﻋﺮاﻗﯽ ذﮐﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪاي ﮐﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﻼﻓﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اف ـ ‪ 4‬و اف‪ 5-‬ﭘﺲ از ﮔﺬر از ﻣﻨﺎﻃﻖ درﮔﯿﺮي‪ ،‬اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي‬
‫ﻣﺎورﯾﮏ و ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺳﻘﻮط آزاد ﺧﻮد را رواﻧﻪ ﻧﻔﺘﮑﺶﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي ﻣﻮﺷﮏاﻧﺪاز و‬
‫ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ و ﺗﺠﺎري ﻋﺮاق ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ ﺿﺮﺑﺎت آن ﻫﺎ در ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ اﯾﺮان ﺑﯽﭘﺎﺳﺦ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫| ‪183‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺗﻮپﻫﺎي ‪ 23‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ﺳﻌﯽ زﯾﺎدي در دﻓﺎع از ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت درﯾﺎﯾﯽ‬
‫ﺧﻮد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﻣﻬﺎرت ﺑﯽﺑﺪﯾﻞ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﯾﮏ‬
‫اف‪ 5-‬اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻠﺒﺎﻧﺶ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ در آبﻫﺎي ﺟﻨﻮب آرام ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺧﻠﺒﺎن‬
‫دﯾﮕﺮي ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 5-‬آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﺧﻮد را ﺑﻪ دزﻓﻮل رﺳﺎﻧﺪ ‪ .1‬آن روز ﯾﮑﯽ از‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻠﺒﺎناﻣﯿﺮ زﻧﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬اف‪ 5-‬زﺧﻤﯽ ﺧﻮد را در زﻣﯿﻦ ﮐﺸﺎورزي ﺷﺨﻢ زده در‬
‫ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﺎ ﻣﻬﺎرت‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺎزﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ ﮐﻪ دوﺑﺎره درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺮاي ارﺳﺎل ﮐﻤﮏ از واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ درﮔﯿﺮ در ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻪوﯾﮋه ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺟﺎده اﻫﻮاز‬
‫ـ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻪ ﺳﺘﺎدﻫﺎي ﺑﺮﺗﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺳﻮم‪ ،‬ﭼﻬﺎرم و ﺷﺸﻢ دوﺑﺎره دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺑﻀﺎﻋﺖ ﺧﻮد راﻫﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ دﺳﺘﻪ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬از ﺑﺮﺗﺮي ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪه زﻣﯿﻨﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮدي ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﺑـﺎر ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﺮدﻣـﯽ و ارﺗـﺶ ﭘـﺲ از ﻓـﺮورﯾﺨﺘﻦ‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﻋﺪم وﺟﻮد ﺗﻮپ ‪ 23‬ﻣﯿﻠﻤﺘﺮي )ﺳﺮﻋﺖ ﭘﯿﺸﺮوي ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺳـﺒﺐ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺰرگ زرﻫﯽ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪي‪ ،‬داﺧﻞ ﺧﺎك اﯾﺮان ﺷﻮﻧﺪ( ﺑﺎ‬
‫ﮔﺮدﺷﯽ ﻣﺠﺪد‪ ،‬ﺗﻮپﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻪ و دﺳﺘﻪدﺳﺘﻪ ﻧﻔﺮﺑﺮﻫﺎ و ﺗﺎﻧـﮏﻫـﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ را ﺷﮑﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت آن ﻗـﺪر ﺑـﺮاي ﻋـﺮاق ﻣﺼـﯿﺒﺖﺑـﺎر ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ‬
‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺟﻨﻮب اﻫﻮاز دﺳﺘﻮر ﺗﻮﻗﻒ ﭘﯿﺸﺮوي را داد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،249‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.34‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 184‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 5-2‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺑﺎﻟﮕﺮد ﮐﺒﺮا در وﺿﻌﯿﺖ رزﻣﯽ‬

‫ﮐﺒﺮاﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ‬
‫اﺗﻔﺎق ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪ دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي واﺣﺪﻫﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و زرﻫﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻋﻘـﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ ﺣـﺪاﻗﻞ ‪100‬‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﻣﺠﻤﻮع ‪ 290‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ‪) 1‬در دو روز اول ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﺣـﺪود ‪ 40‬ﺗـﺎ‬
‫‪ 50‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد( ﺑﻪ ﻏﺮﺑﯽﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﻋﺮاق از ﺟﻤﻠـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه اچ ـ ‪3‬‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺮار از دﺳﺖ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﻧﯿـﺰ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺳـﺮﮔﺮم‬
‫رﻫﮕﯿﺮي ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺣﻤﻠﻪور ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ و ﯾـﺎ ﺿـﺮﺑﻪ ﺑـﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺮاي ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻣﺮﮔﺒﺎري ﺑﻪ ﻧﺎم "‪ "A-H-1‬ﯾﺎ ﮐﺒﺮا ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻧﺎم ﺑﯽ‪.‬ﺟﯽ‪.‬ام‪ (BGM-71) 71-‬ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﺗﺎو‬
‫ﺷﺎﯾﺪ دردﺳﺖ ﻫﯿﭻ ارﺗﺶ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه اﯾﺮان ﺧﻮب ﺧﺪﻣﺖ ﻧﮑﺮد‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺪم ﺣﻀـﻮر‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ راه را ﺑﺮاي ﺣﻀﻮر اﯾﻦ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ ﺑﺎز ﮐﺮد‪ .‬آن ﻫﺎ در ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﺧﻮد در ﻣﺤﻮر ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺗﯿﭗ ‪ 3‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫـﯽ اﻫـﻮاز ﺑـﺎ ﺑﻬـﺮهﮔﯿـﺮي از‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﻧﯿﺮوز اﺻﻔﻬﺎن و ﻣﺴﺠﺪﺳـﻠﯿﻤﺎن در ‪ 8‬روز ‪ 45‬ﺗﺎﻧـﮏ‪ 35 ،‬ﻧﻔﺮﺑـﺮ زرﻫـﯽ و ‪70‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺧﻮدروي ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮده و ﺻﺪﻫﺎ ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،249‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.36‬‬

‫‪ .2‬اردﺷﯿﺮ ﮐﺮﯾﻢ زاده ‪،‬ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎي ﻫﻮاﻧﯿﺮوز در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮا رﻧﮓ ارﯾﺎ ‪ ،1388 ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.22‬‬
‫| ‪185‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫آن ﻫﺎ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ‪ 600‬ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳﻮرﺗﯽ( ﺑﻪ واﻗﻊ ﺳﺪ‪‬ي ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه‬
‫ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﻤﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ در ﻣﺤﻮر ﮐﺮﺧﻪ ـ ﺷﻮش آن ﻫﺎ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ‪ 1 835‬ﺳـﺎﻋﺖ‬
‫ﭘﺮواز ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣﻞ از ﺗﯿﭗ ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ ،92‬ﺿﺮﺑﺎت وﯾﺮانﮐﻨﻨﺪهاي ﺑﻪ ﺗﯿﭗﻫـﺎي ‪،17‬‬
‫‪ 42‬زرﻫﯽ و ‪ 24‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 10‬زرﻫﯽ ﻋﺮاق و ﺗﯿﭗ ‪ 14‬زرﻫﯽ از ﻟﺸـﮑﺮ ﯾـﮏ زرﻫـﯽ و‬
‫ﺗﯿﭗ ‪ 10‬ﻣﺴﺘﻘﻞ زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ .‬در آن روزﻫـﺎ ﮔـﺮوه رزﻣـﯽ ‪ 37‬و ‪ 138‬اﯾـﺮان در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺿﺮﺑﺎت دﺷﻤﻦ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﯿﺸﺮوي ﻋﻤﯿﻖ دﺷﻤﻦ را ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮ‬
‫ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ‪ .‬دﻓﺎع آن ﻫﺎ از ﮐﺮﺧﻪ در ﻋﻤﻖ ‪ 50‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺧﺎك ﮐﺸﻮر ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ دﺷﻤﻦ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ‬
‫ﻫﯿﭻ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻤﯽ در ﺷﻤﺎل ﺧﻮزﺳﺘﺎن را ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ‪) .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷـﺖ ﯾـﮏ ﻣـﺎه از ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ در اﯾﻦ ﻣﺤﻮر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬روﺣﺸﺎن ﺷﺎد(‪.‬‬
‫در ﻣﺮزﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻧﯿﺰآﺗﺸﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ‪ 8 ،6 ،4 ،2‬و ‪ 12‬ﻋـﺮاق‬
‫اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ آن »ﺑﻨﺪ آﻣﺪن« ﺑﺴﯿﺎري از ﺟﺎدهﻫﺎي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺳﺮﭘﻞ ذﻫـﺎب‪،‬‬
‫ﮔﯿﻼنﻏﺮب‪ ،‬ﻣﻬﺮان و ﺳﻮﻣﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ »اﻧﻬـﺪام‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﺰرگ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي دﺷﻤﻦ« ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺒﺮاﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي دﺷﻤﻦ ‪ 100‬ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﯾﮏ ﮐﻼم ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ دوم ﻣﻬﺮ ﺑﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺸـﻮري‬
‫ﮐﻪ از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ )ﺣﺘﯽ در ﺻﻮرت ﻓﻘـﺪان ﻣﻮﻗـﺖ‬
‫ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ( اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺒﻮد ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻮاﯾﯽ و ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺳﯿﺎر و ﻣﻮﺷﮑﯽ ﺑﺮاي دﺷﻤﻦ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ‪20‬‬
‫درﺻﺪ ﺗﻮان زرﻫﯽ ﺧﻮد را در ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﺮان ﺑـﺎ در اﺧﺘﯿـﺎر داﺷـﺘﻦ ‪195‬‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮد ﮐﺒﺮا و ‪ 550‬ﺑﺎﻟﮕﺮد رزﻣﯽ و ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﯽ دﯾﮕﺮ ﺳـﻮﻣﯿﻦ ﻗـﺪرت ﻫـﻮاﻧﯿﺮوز ﺟﻬـﺎن ﺑـﻮد و‬
‫اﺷﺘﺒﺎه ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺑﺨﺸﺶ ﺻﺪام ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.24‬‬

‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،249‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.36‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 186‬‬

‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻫﺎي از روي ﻧﺎﭼﺎري‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﮐﺒﺮا ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﯾﮏ ﺷـﮑﺎرﭼﯽ ﻗـﻮي ﺗﺎﻧـﮏ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﺨﺼـﺺ‬
‫اﺻﻠﯽ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ و ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺪام ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺠﻤﻊ دﺷﻤﻦ و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﺖ و در ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﻋﺎدي ﻧﺒﺎﯾﺪ از آن ﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﻓﻘﻂ ﭼﻨـﺪ ﺗﺎﻧـﮏ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮد‪ .‬ﺳـﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﺳﯿﺎوش ﻣﺸﯿﺮي ﮐﻪ ﺧﻮد از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﻤـﻞﮐﻨﻨـﺪه ﻋﻠﯿـﻪ واﺣـﺪﻫﺎي زرﻫـﯽ ﻋـﺮاق )از ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﻫﻤﺪان( ﺑﻮد در اﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﺻﻮﻻً ﺣﻤﻠﻪ ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﮔﺮانﻗﯿﻤﺖ ﺑﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺻـﺮﻓﻪ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ‪ 100‬ﺗﺎﻧﮏ ﻫﻢ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرﻓﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ﮔﺮانﻗﯿﻤﺖ و آﻣﻮزش دﯾـﺪه آن ﮐـﻪ داراي ارزش راﻫﺒـﺮدي در ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﺟﻨـﮓ ﺑﻮدﻧـﺪ ارزش‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﻤﺘﺮي داﺷﺖ«‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ ﻧﯿﺰ دراﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ دور از ﻫﻢ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﺷﮑﺎر آن ﻫﺎ ﺳﺨﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮدي ﯾﮏ ﺗﺎﻧﮏ ﺑﻤﺐ ﯾﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑـﺮ روي آن‬
‫ﻓﺮود آﯾﺪ و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ در ﭼﻨﺪ ﻣﺘـﺮي آن ﺑﯿﻔﺘـﺪ‪ ،‬در ﻏﯿـﺮ اﯾﻨﺼـﻮرت ﺗﻨﻬـﺎ ﺷـﻨﯽ ﺗﺎﻧـﮏ را ﭘـﺎره‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫وي در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺆال ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺎورﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ از راه دور ﺑـﻪ‬
‫ﺷﮑﺎر ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻧﻤﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎورﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﮔﺮاﻧـﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﻣـﯽداﻧﺴـﺘﯿﻢ‬
‫اﻣﮑﺎن ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ آن را ﻧﺪارﯾﻢ و از ﻃﺮﻓﯽ ﻗﯿﻤﺖ آن ﺑﯿﺶ از ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ارزان ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫در ﺟﻨﮓ زﻣﯿﻨﯽ ﻣﺎ از ﻣﺎورﯾﮏ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺮﺟﯿﺢ دادﯾﻢ آن را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﻠﯿـﻪ ﺷـﻨﺎورﻫﺎي‬
‫‪2‬‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ و اﻫﺪاف درﯾﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ«‪.‬‬

‫ﻋﺼﺮ روز دوم ﻣﻬﺮ‬

‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 72‬ﺳﺎﻋﺖ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﮔﺬﺷﺖ و ﺻﺪام ﻫﻨﻮز ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ و ﯾﺎ ﻧﻤـﯽﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺣﺘﯽ اﮔﺮ از ﭘﻨﺠﺮه اﺗـﺎﻗﺶ ﺑـﻪ ﺑﯿـﺮون ﻧﮕـﺎه ﻣـﯽﮐـﺮد‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ‬
‫آﺗﺸﺒﺎري ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺮ ﻓﺮاز اﻟﺮﺷﯿﺪ و ﺑﻐﺪاد را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ از ﻧﻈـﺮ او »روز« ﻫﻨـﻮز ﺗﻤـﺎم‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬

‫‪ .2‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
‫| ‪187‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬او در دﺳﺘﻮري ﺻﺮﯾﺢ از ﺗﻤﺎم ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺗﯿﭗﻫﺎي ﺷﮑﺎري ﺧﻮاﺳﺖ ﺗـﺎ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان را اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻋﺼﺮ روز دوم ﻣﻬﺮ ﺷﺒﺎﻫﺘﯽ ﺑﻪ ﻇﻬـﺮ روز ‪ 31‬ﺷـﻬﺮﯾﻮر ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬رﻫﮕﯿﺮﻫـﺎي‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ و ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ ﻫﻤﻪ آﻣﺎده ﺧﻮﺷﺎﻣﺪﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻟﺸـﮑﺮ‬
‫‪ 81‬و ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﭼﻨﺪان ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺒـﻮد و ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﻓﺮودﮔـﺎه اﻫـﻮاز‪ ،‬ﺳـﺘﺎد‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 64‬اروﻣﯿﻪ‪ ،‬ﻓﻮﻻد اﻫﻮاز‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬دزﻓﻮل و ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑـﯽﻓﺎﯾـﺪه‬
‫ﻣﺎﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺎﯾﺖ ﻧﺨﺠﯿﺮ آﺳﯿﺐ دﯾﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﺒﺮدي ﻣﻬﯿﺞ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 14-‬دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ ﻣﺘﺠﺎوز ﻋﺮاﻗﯽ را‬
‫ﮐﻪ ﺟﺮﺋﺖ ﮐﺮده و ﺑﺮاي دﻗﯿﻖﺗﺮ زدن اﻫﺪاف ﺧﻮد ﮔﺮدﺷﯽ دوﺑﺎره ﺑﺮ ﻓﺮاز ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ ﺑﺎ‬
‫ﯾﮏ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر و ﯾﮏ اﺳﭙﺎرو ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﮓ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﺎوك ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻮﻓﻖﺗﺮﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﻪ ﺷﻨﺎورﻫﺎي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﯽ آن دو ﻧﺎوﭼﻪ ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻨﺪر رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در آﺧﺮﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﺳـﻪ ﻣﯿـﮓ‪ 23-‬دﯾﮕـﺮ ﮐـﻪ ﻗﺼـﺪ ﺑﻤﺒـﺎران ﺧـﺎرك را داﺷـﺘﻨﺪ اﺳـﯿﺮ‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دوﺑﺎره ﭘﺎﺳﺦ اﯾﺮان وﯾﺮانﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻧﯿﺰ روز دوم ﻣﻬﺮ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻋﻘﺮﺑﻪﻫﺎي‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﮐﻨﺪي در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻏﺮوب در ﺣﺎل ﻓﺮارﺳﯿﺪن‪ 60 ،‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم و‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮ از ﭼﻬﺎر ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺰرگ ﺷﮑﺎري ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦﺑﺎر ﻧﯿﺰ ﻫﺪف آنﻫﺎ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﻤﺪه ﻋﺮاق ﻧﻈﯿﺮ ﺑﺼﺮه‪ ،‬ﺑﻐﺪاد و ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮي از اﯾﻦ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﮐﺮﮐﻮك‪ ،‬ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ و ﻓﺎو ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ اﻟﺤﺮﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم ﻫﻤﺪان ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻤﺐﻫـﺎي اﯾـﻦ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ اﻟﺤﺮﯾﻪ را ﺑﺮاي روزﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﯽ آﯾﻨﺪه از ﻣﺪار ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺧﺎرج ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﺟـﺰ اﯾـﻦ‬

‫‪ .1‬در ﻧﮕﺎرش اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻨﺪرج در ﺷﻤﺎره ‪ ،249‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ ﺑﺎ‬
‫ﻧﺎم اﯾﺮان ‪،‬ﻋﺮاق ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 188‬‬

‫ﺣﻤﻼت‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ اف ـ ‪ 4‬ﻧﯿﺰ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑـﻪ آﺗـﺶ ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ ﮐـﻪ‬
‫اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﻬﺪام ﻗﻠﺐ ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺘﯽ ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ ﻣﺬﮐﻮر ﺗﺎ ﻫﻔﺘﻪﻫﺎ ﻣﯽﺳﻮﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻧﯿﺰ در آن ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﺑﺎ ﮔﺬر از ﮐﻠﯿـﻪ رادارﻫـﺎ و‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ »ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺒﺰ ﺑﻐﺪاد« ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي دوﻟﺘـﯽ ﻋـﺮاق در‬
‫آن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ رﺳﺎﻧﺪه و ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎراﻧﯽ دﻗﯿﻖ ﻗﻠﺐ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﻋـﺮاق را از ﮐـﺎر‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻻزم ﺑﻮد ﺗﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺑﻤﺒﺎران راﻫﺒﺮدي ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﯾﮑﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻓﺴﺮي از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﺧـﻮد از‬
‫ﻻﻧﻪ زﻧﺒﻮر ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﻤﻠﻮ از زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﺎﻟﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﮔـﺮدد‪ .‬وﻗﺘـﯽ‬
‫درﺑﺎره اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺎزﮔﺸﺖ از اﯾﻦ ﭘﺮواز ﺳﺆال ﺷﺪ‪ ،‬اﮐﺜﺮ ﭘﺎﺳﺦﻫـﺎ روي ﻋـﺪد ‪ 10‬ﺗـﺎ ‪ 20‬درﺻـﺪ‬
‫ﺑﻮد! اﻣﺎ اﮐﻨﻮن وﻗﺖ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﮏﺧﺎل ﺧﻠﺒﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﺮدان ‪ 11‬ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﮔﺮد ذواﻟﻔﻘﺎري ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮔﺮدان‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪ اﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﭘﺮ ﺧﻄﺮ را ﺑﻪ اﻓﺴﺮي ﺟﻮاﻧﺘﺮ‬
‫ﺑﺪﻫﺪ و ﺧﻮد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ درون ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﺎي ﮔﺮﻓﺖ و ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺗﻮرﻫـﺎي ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ‬
‫اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ آر‪ .‬اف‪ِ .4-‬اﯾﯽ ﻏﺮشﮐﻨﺎن ﺑﺎﻧﺪ ﭘﺮواز را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﻐﺪاد ﺗﺮك ﮐﺮد‪ .‬ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽداﻧـﺪ در‬
‫آن ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ اﻧﺘﻈﺎر ﻫﺮاسآور ﺑﺮ ﻣﺮدان ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد و ﺧﻠﺒﺎن ذواﻟﻔﻘﺎري ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ در ﺑﺮج ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺧﺒﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ذواﻟﻔﻘﺎري را اﻋﻼم ﮐﺮد ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﮐﺎرﮐﻨـﺎن‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧﻔﺴﯽ ﺑﻪ آﺳﻮدﮔﯽ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﮑﺲﻫﺎي ذواﻟﻔﻘﺎري و ﭼﻨﺪ ﻓﺮوﻧـﺪ آر‪ .‬اف‪ِ .5-‬اﯾـﯽ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ دﯾﮕـﺮ در ﻏـﺮوب آن روز‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺑﻪ دﻓﺎﺗﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ارﺳﺎل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﺮاي ﻋﺮاق وﺻﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ‪ 72‬ﺳﺎﻋﺖ از ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻧﻔﺘـﯽ‪ ،‬ﺑﻨـﺪري‪،‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻫﻮاﯾﯽ و ﯾﮕﺎن ﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﺿـﺮﺑﻪ ﺧـﻮرده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻏﺮب ﻏﻠﻂ از آب درآﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻨﮓ دﯾﮕﺮ ﮐﻮﺗـﺎهﻣـﺪت ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد و از اﺧﺒـﺎر‬
‫ﺧﻮب ﺑﺮاي ﺑﺎزار ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﺧﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺻﺪام روزﻫﺎي ﺣﯿﺎﺗﯽ را از دﺳﺖ داد‪ ،‬ﻋﻼوه اﯾﻨﮑﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺰ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه آﺑﺎدان )در ﺗﯿﺮرس ﺗﻮپﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق(‪ ،‬اﯾـﻦ ﮐﺸـﻮر ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ ﺑـﻮد ﺿـﺮﺑﻪ‬
‫ﺷﺪﯾﺪي ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺑﺰرگ و راﻫﺒﺮدي اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﺮان ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫| ‪189‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫در ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ روز دوم ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪﻃـﻮر رﺳـﻤﯽ ‪ 23‬ﻓﺮوﻧـﺪ اﻋـﻼم ﺷـﺪ‪،‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ادﻋﺎي ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدن ‪ 20‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻋـﺪم‬
‫اراﺋﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ادﻋﺎي ﻋﺮاق ﺟﺪي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ آن روز ﺧﺒﺮ ﺣﻤﻼت وﯾﺮاﻧﮕﺮ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت اﻗﺘﺼـﺎدي ﻋـﺮاق و‬
‫ﺑﻐﺪاد را ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻢﺳﺎﺑﻘﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﺗﺎﯾﻤﺰ ﮔﺰارش داد ﺣﻤﻠـﻪ اﯾـﺮان‬
‫ﺑﻪ ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ زﺑﯿﺮ ﺳﺒﺐ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ‪ 14‬اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ و ‪ 3‬آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ ﺷـﺪ‪ .‬دﯾﻠـﯽ ﺗﻠﮕـﺮاف ﻧﯿـﺰ‬
‫ﮔﺰارش داد‪» :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ‪ 5‬ﺑﺎر ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺑﻐﺪاد را ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ ﺑﻤﺒﺎران ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه آﺑـﺎدان‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮد ‪ 1‬و ﻣﺮدم ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬

‫اﻧﻬﺪام ﭘﻞﻫﺎي راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق‬

‫در روز دوم ﻣﻬـﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺑﺮاﺳـﺎس ﻃﺮﺣــﯽ از ﻗﺒـﻞ ﺗﻬﯿــﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑــﺎ ‪ 30‬ﭘﺮاﻧـﻪ ﭘــﺮواز و‬
‫ﻓﺮورﯾﺨﺘﻦ ﺣﺪود ‪ 72‬ﻫﺰار ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤﺐ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﭘﻞﻫـﺎي راﻫﺒـﺮدي ﺷـﻤﺎل‪ ،‬ﻏـﺮب و‬
‫ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻪ ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿـﺪ ﺳﺮﻧﺸـﯿﻨﺎن دو‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺳﺮوان ﻫﻮﺷﻨﮓ ﮐﯿﺎنآرا و ﺳﺘﻮاﻧﯿﮑﻢ ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﺷـﻬﯿﺪ ﺷـﺪﻧﺪ ‪.2‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ آن روز ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻬﺎرت ﺧﻠﺒﺎن از ﺳﻘﻮط ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ ،‬ﻓـﺎﻧﺘﻮﻣﯽ از‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم ﺷﮑﺎري ﺑﻮد‪.‬‬
‫دوم ﻣﻬﺮ ‪ ،59‬ﺳﺎﯾﺖ دﻫﻠﺮان در ﯾﮏ ﻗﺪﻣﯽ ﺳﻘﻮط ﺑﻮد و ﺑـﻪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ دﺳـﺘﻮر داده‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬اﻃﺮاف ﺳﺎﯾﺖ را از وﺟﻮد دﺷﻤﻦ ﭘﺎك ﮐﻨﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪﻫﺎي ﺑﻤﺐاﻓﮑـﻦ ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﺳـﺎﯾﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﻌﺎل در اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﯾﻌﻘﻮب رﺟﺒـﯽﻣﻘـﺪم و ﺳـﺮوان‬
‫داود ﺳﻠﻤﺎن ﺑﻮد‪ .‬آن ﻫﺎ ‪ 25‬دﻗﯿﻘﻪ ﭘﺲ از ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤـﺪان ﻧﯿﺮوﻫـﺎﯾﯽ از دو ﻟﺸـﮑﺮ‬
‫ﻣﺠﻬﺰ دﺷﻤﻦ را دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ از ﻏﺮب و ﺟﻨﻮب ﻏﺮب در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آﺗﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ دﺷﻤﻦ و اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎي ﭘﯽدرﭘﯽ ﺑـﺮ روي زﻣـﯿﻦ ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽداد ﮐـﻪ ﯾـﮏ‬
‫واﺣﺪ ﻗﺒﻞ از آن ﻫﺎ دﺷﻤﻦ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن رﺟﺒﯽﻣﻘﺪم دﺳﺖ ﺧـﻮد را ﺑـﺮ روي‬

‫‪ .1‬ﻓﺮﺷﯿﺪ ﻗﺪﯾﻤﯽ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﮑﻌﺐ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪،‬ﭼﺎپ اول ‪ ،1389‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.78‬‬
‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.136‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 190‬‬

‫دﮐﻤﻪ رﻫﺎﺳﺎزي ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻣﻮﺷـﮏ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﻧﻮﺳﺎن ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﺸﻤﺎن او و ﮐﻤﮏﺧﻠﺒﺎﻧﺶ ﺳﺘﻮان ﺣﺴﯿﻨﯽ ﺳﯿﺎﻫﯽ رﻓﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ آن ﻫـﺎ‬
‫در ﻓﮑﺮ اﯾﺠﮑﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ دوم ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ وارد آﻣﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪم ﮐـﻪ ﻣـﯽدﯾـﺪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ زاوﯾـﻪ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ )اﯾﻨﮑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ ﻗﺮار دارﻧﺪ( اﯾﺠﮑﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ‬
‫ﮐﻤﮏ ﺧﻮد ﻓﺮﯾﺎد زد‪ :‬اﯾﺠﮑﺖ ﻧﮑﻦ‪ .‬او ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﮐﻨﺘﺮل ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را ﺑـﻪ دﺳـﺖ آورد و ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ داد‪ ،‬اﻣﺎ رادار دزﻓﻮل ﻫﺸﺪار داد‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﺗـﻮپﻫـﺎي ﭘﺪاﻓﻨـﺪ و‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ »آﺗﺶ ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر« ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﻤﺎ را ﻫﺪف ﻗﺮار دﻫﻨـﺪ‪ .‬رﺟﺒـﯽ‬
‫ﻣﻘﺪم ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ‪ 20‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را درﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧـﻮژه ﻫﻤـﺪان ﻧﺸـﺎﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘـﯽ او و ﺳـﺘﻮان‬
‫ﺣﺴﻦ ﺣﺴﯿﻨﯽ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎزه ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﭼـﻪ اﺗﻔـﺎﻗﯽ اﻓﺘـﺎده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎك ﺑـﺰرگ‬
‫ﻣﺮﮐﺰي ﭘﺎره ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﻮراخ ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮي و ﯾﮏ ﺳﻮراخ ‪ 20‬ﺳـﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮي ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫را ﭘﺎرهﭘﺎره ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮﺷﯿﺪ اﺳﮑﻨﺪري ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺎﻧﺴﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‬

‫ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮﺷﯿﺪ اﺳﮑﻨﺪري‪ ،‬دوم ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ 59‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 6‬ﺻﺒﺢ ﻋﺎزم ﺑﻤﺒﺎران ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﺎزه‬
‫ﺗﺄﺳﯿﺲ ارﺑﯿﻞ ﺷﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺮوان ﮐﺎﻇﻢ ﻇﺮﯾﻒ ﺧﺎدم‪ ،‬ﺟﻤﺸﯿﺪ اوﺷﺎل و اﻣﯿﺮ زﻧﺠﺎﻧﯽ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ را ﺗﺮك ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﭘﺲ از رﻫﺎﺳﺎزي ﺑﻤﺐ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي روي رﻣﭗ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﻓﺮﺷﯿﺪ اﺳﮑﻨﺪري ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺷﺪﯾﺪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ دﭼﺎر آﺳﯿﺐ ﮔﺮدن ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11‬ﺻﺒﺢ دوﺑﺎره‬
‫ﺑﺮاي اﻧﻬﺪام ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﺮﮐﻮك ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫او ﺗﺤﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﺳﺮوان اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺟﺎي ﺟﻤﺸﯿﺪ اوﺷﺎل را در ﮔﺮوه ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬آن ﻫـﺎ در‬
‫ﺗﻮر ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﺳﮑﻨﺪري ﻣﻨﻬﺪم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﺳـﮑﻨﺪري ﺑـﺎ‬
‫اﯾﺠﮑﺖ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮد را ﻧﺠﺎت ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻨـﺪ ﮐـﻼه ﭘـﺮواز ﭼﺎﻧـﻪاش را‬
‫ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ و دﻧﺪان ﻫﺎي ﺟﻠﻮﯾﯿﺶ را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ و ﺑﯿﻬﻮش اﺳﯿﺮ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫اﺳﺎرت ‪ 10‬ﺳﺎل ﻃﻮل ﻣﯽﮐﺸﺪ و ﮐﺴـﯽ از زﻧـﺪه ﻣﺎﻧـﺪن او ﺧﺒـﺮي ﻧﺪاﺷـﺖ ﺗـﺎ آﻧﮑـﻪ در ‪24‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن اﺣﻤﺪ ﻣﻬﺮﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.226‬‬
‫| ‪191‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 69‬ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﯾﺮان ﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ او ﭘـﺮواز ﺟﻨﮕـﯽ ﺧـﻮد را آﻏـﺎز ﮐـﺮد‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﻤﺴﺮش ﺑﺎردار ﺑﻮد و ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺴﺮي ‪ 10‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺮﺷﺎد دارد‪.‬‬
‫روزدومﻣﻬﺮدرﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﺎ ‪ 292‬ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳﻮرﺗﯽ ﭘﺮواز( داﺧﻠﯽ و‬
‫‪2‬‬
‫ﻧﻔﻮذي‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪاي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﺮاق وارد ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده‬

‫ﯾﮑﯽ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻧﺎدر در روز دوم ﻣﻬﺮﮐﻪ ﺑﻪ واﻗـﻊ ﻧﻤـﯽ ﺗـﻮان ﻧـﺎﻣﯽ ﺟـﺰ ﻣﻌﺠـﺰه ﺑـﺮاي آن‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﺎﻟﻢ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺪون ﺳﻮﺧﺖ در ﺟﻨـﻮب ﮐﺸـﻮر ﺑـﻮد‪ .‬آﻧﮕﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن اﮐﺒﺮ ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دوم ﻣﻬﺮﻣﺎه او ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ 4‬ﻓـﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕـﺮ )ﺷـﻤﺎره‬
‫ﯾﮏ دژ ﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 3‬ﻋﻠـﯽ ﺑﺨﺘﯿـﺎري وﺷـﻤﺎره‪ 4‬ﺳـﺎﺟﺪي( از ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﺎﺑﻮدي ﯾﮏ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه )زﺑﯿﺮ( از زﻣﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آنﻫـﺎ ﺑـﺎ ﮔـﺬر از ﻣـﺮز‪،‬‬
‫ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﮐﻢ ﮐﺮده وﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺼﺮه ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ارﺗﻔـﺎع ‪ 1000‬ﭘـﺎﯾﯽ ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾـﺎن‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯾﮏ دﺳﺘﻪي ﺑﺰرگ ‪ 30‬ﻓﺮوﻧﺪي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ اﻋﻢ از ﺳﻮﺧﻮ و ﻣﯿﮓ ﻣﯽ ﺷـﻮد ﮐـﻪ‬
‫در ارﺗﻔﺎﻋﯽ ﺑﺎﻻ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﻏﺮب اﯾﺮان ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽ‪-‬‬
‫اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﯿﺪر )دژ ﭘﺴﻨﺪ( ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻗﺮﺑﺎن ﺑﺮوﯾﻢ دﻧﺒﺎﻟﺸﺎن‪ .‬ﺳـﺮﮔﺮوه‬
‫ﭘﺮواز )ﻟﯿﺪر( ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬راه را اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻣﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺣﻖ ﺑﺎ ﻟﯿﺪر ﺑﻮد ﭼﺮاﮐﻪ ﻫﺮﭼﻬﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت ﺷﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻤﺒﺎران ﺑﻮد ﻧﻪ ﻧﺒـﺮد‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ آن ﻫﻢ ﺑﺎ ‪ 30‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ! دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ آن ﻫﺎ ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﭘﺎﻻﯾﺸـﮕﺎه زﺑﯿـﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او و ﻟﯿﺪر ﺑﺎ ﺷﯿﺮﺟﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ روي ﻫﺪف در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ زﺑﯿﺮ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬آﺗـﺶ‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﻧﺒﻮه ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي‪ 23،35 -‬و ‪ 57‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي آﺳﻤﺎن ﻣﻨﻄﻘـﻪ را‬
‫ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ﻟﯿﺪر ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻋﺒﻮر از دﯾﻮار آﺗﺶ ﺷﺪ اﻣﺎ ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن ﺿﺮﺑﺎت ﻣﺤﮑﻢ ﮔﻠﻮﻟـﻪﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮ ﺑﺪﻧﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺣﺲ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن )ﻗﺎﺳﻢ ﮐﺎﺷﻒ( او را از وﺧﺎﻣﺖ اوﺿﺎع‬
‫ﺑﺎ ﺧﺒﺮﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ .1‬اﺣﻤﺪ ﻣﻬﺮﻧﯿﺎ ‪،‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 65‬و ‪.66‬‬
‫‪ .2‬آﻣﺎر اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 192‬‬

‫آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺮدش ﻫﺎي ﺳﺮﯾﻊ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ از اﻧﺒﻮه ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎ ﻓﺮار ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﯾﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ‬
‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮ ﺑﺎﻻ ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻮﺷﮑﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮد ﺑﻪ دﻣﺎﻏﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد‪ .‬از اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎت اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ در ﭘﺮواز اﯾﻦ دو ﺧﻠﺒﺎن آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ زﯾﺎد در زاوﯾـﻪ ‪90‬‬
‫درﺟﻪ رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ اﻧﺒﺎرﻫـﺎي ﺳـﻮﺧﺖ در ﺣـﺎل آﺗـﺶ ﺳـﻮزي رﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن اﻧﺪﯾﺸﯿﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮاي او و ﮐﺎﺷﻒ ﭼﻪ زود ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺸـﺎر وﺣﺸـﺘﻨﺎك ﺳـﻘﻮط آزاد‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﺣﺘﯽ ﻧﻔﺲ ﮐﺸﯿﺪن ﻧﻤﯽداد‪ .‬ارﺗﻔﺎع آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ درﺣـﺎل ﮐـﺎﻫﺶ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺣﺘﯽ اﮔﺮ اﯾﺠﮑﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﯿﺰ داﺧﻞ آﺗﺶ ﻣـﯽاﻓﺘﺎدﻧـﺪ‪ .‬ﻟﺤﻈـﻪ اي ﮐـﻪ ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾـﺎن ﻣـﺮگ را‬
‫ﺣﺘﻤﯽ ﻣﯽ دﯾﺪ در ‪ 50‬ﭘﺎﯾﯽ زﻣﯿﻦ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﻓﻘﯽ و ﺳﭙﺲ ﻋﻤﻮدي رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺷﺪ‪ .‬ﻓـﺎﻧﺘﻮم‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺒﯽ ﻟﺠﺎم ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ از دﺳﺘﻮرات ﭘﯿﺮوي ﻧﻤﯽﮐﺮد اﻣﺎ ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫از ﺑﯿﻬﻮﺷﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﻘﻮط آزاد ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﺪ ﮐﻨﺘﺮل ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫از ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب اﺳﺘﺎن ﺑﺼﺮه ﻋﺎزم ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺪاي ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪» :‬ﺑﺎكﻫﺎ ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪه و ﺑﻨﺰﯾﻦ درﺣﺎل رﯾﺨـﺘﻦ‬
‫از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﺳﺖ«‪ .‬ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﺑﻨﺰﯾﻦ ﻧﺪارد‪ .‬او ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ در ﺑﻨـﺪر اﻣـﺎم ﭘﺪاﻓﻨـﺪ‬
‫ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ آﺗﺶ در اﺧﺘﯿﺎر اﺳﺖ و ﻫﺮ ﺟﻨﺒﻨﺪه اي را ﻣـﯽ زﻧـﺪ راه ﺧـﻮد را دور‬
‫ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﯿﺪﯾﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﻮﺧﺖ او ﺑﻪ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻧﻤﯽ رﺳـﯿﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ اﻣﯿﺪﯾـﻪ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ آن ‪ 30‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺟﻨﮕﻨﺪه دﺷﻤﻦ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﮐﺮده اﻧﺪ واﻣﯿﺪﯾﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﯽ ﻏﯿـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬دوﺧﻠﺒﺎن دﯾﮕﺮ ﮐﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎرا ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻏﯿﺮت اﯾﺮاﻧﯽ ﻣـﺎﻧﻊ ﻣـﯽ‬
‫ﺷﺪ آن ﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺗﺮك ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻮﺗـﻮر ﺳـﻤﺖ راﺳـﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ در اﺛـﺮ ﻧﺒـﻮد‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﮐﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ ‪ 200‬ﭘﻮﻧﺪ ﺳﻮﺧﺖ داﺷﺖ و ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن آن را ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﻣﻨﺎﺳـﺐ رﺳـﺎﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﯾﺠﮑﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺗﻮر دوم ﻧﯿﺰ از ﮐﺎر اﻓﺘﺎد وﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﮑﻠﯽ ﺷﻨﺎور در آﺳﻤﺎن درآﻣﺪ‪ .‬دو ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺠﮑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘـﺲ از ﺑﯿﻬﻮﺷـﯽ ﭼﻨـﺪ ﺛﺎﻧﯿـﻪ اي‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﺠﮑﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن ﺑﺎ ﻫﺪاﯾﺖ ﭼﺘﺮ ﺧﻮد از ﭘﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﮐـﻪ ﺑـﻪ آراﻣـﯽ در ﺣـﺎل ﮐـﻢ‬
‫ﮐﺮدن ارﺗﻔﺎع ﺑﻮد اﻓﺘﺎد‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را ﺗﻌﻘﯿـﺐ ﮐـﺮدم‪ ،‬آرام وﺑـﯽ ﻧﻮﺳـﺎن در‬
‫| ‪193‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫آﺳﻤﺎن ﺷﻨﺎور ﺑﻮد ﺗﺎ اﻧﮑﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ رﺳﯿﺪ و ﺑﺪون ﭼﺮخ در ﺳﻄﺤﯽ ﻧﺮم و ﻣﺴﻄﺢ ﻓﺮود آﻣـﺪ و‬
‫ﮔﺮد و ﺧﺎك زﯾﺎدي ﺑﻪ ﭘﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑﺪون ﺳﻮﺧﺖ و ﻣﻬﻤﺎت ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻧﺸﻮد‬
‫اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﻏﺒﺎر ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﺷﮕﻔﺖ زده ﺷﺪم‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺳـﺎﻟﻢ ﺑـﻮد‪ .‬او وﻗﺘـﯽ اﻧـﺪﮐﯽ آن ﺳـﻮﺗﺮ از‬
‫ﮐﺎﺷﻒ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺟﻤﻌﯿﺖ اﻧﺒﻮﻫﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺳـﻮي او‬
‫ﻣﯽدوﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﭼﻬﺮه اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺧﺸﻢ ﻣﯽ ﺑﺎرﯾﺪ و ﺷـﺎﯾﺪ ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎن آن ﮐـﻪ او‬
‫ﻋﺮاﻗـﯽ اﺳــﺖ اورا ﻣـﯽ ﮐﺸــﺘﻨﺪ‪) .‬ﻧﻔـﺮت ﻣــﺮدم ﺧﻮزﺳـﺘﺎن از اﻗــﺪام‬
‫ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﻋﺮاق در آن روزﻫﺎ اﻣﺮي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد( او ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑـﻪ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﻤﺎره ‪5-3‬‬

‫ﻓﺮﯾﺎد زدن و ﮔﻔﺖ ﻣﻦ اﯾﺮاﻧﯽ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ ﮔﺬﺷـﺖ‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺘﺎد‬ ‫و ﺑﺨﺖ ﺑﺎ او ﯾﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ‪ 33‬ﺳﺎل ﺑﻌـﺪ اﯾـﻦ ﺣﮑﺎﯾـﺖ را در ﻓﻀـﺎي‬
‫اﮐﺒﺮ ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن‬
‫ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻧﻤﮑﯽ ﮐﻪ در آن ﻣﻮﻗﻊ از‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧــــﺪﻫﺎن ﭘﺎﯾﮕــــﺎه ﺑﻮﺷــــﻬﺮ ﺑــــﻮد درﺑــــﺎره ي ﺳﺮﻧﻮﺷــــﺖ اﯾــــﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤــــﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬وﻗﺘﯽ ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن رﺳﯿﺪﯾﻢ او ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺴﺘﻪ ﮔﻔـﺖ‪» :‬آﻗـﺎي ﻧﻤﮑـﯽ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺳﺎﻟﻢ ﺗﺤﻮﯾﻠﺘﺎن دادم«‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑـﺎ ﺻـﺮف ﻣـﺪﺗﯽ ﮐـﺎر )ﺣـﺪود ‪30‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ( ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻓﻨﯽ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺻﻒ ﻧﺒﺮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ«‪.‬‬

‫ﺳﻮم ﻣﻬﺮ‬
‫ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ‪ 4‬روز از آﻏﺎز ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺷﺪت ﺣﻤﻼت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻧﺸـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آﺛﺎر ﺧﺮاﺑﮑﺎري ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻔﻮذي‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻂ ﺷـﺪن اﻓﺴـﺮان ارﺷـﺪ ﺑـﻪ اﻣـﻮر‬
‫)ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً در ﮐﻠﯿﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﺳﺮﻫﻨﮓﻫﺎ و ﺳﺮﮔﺮدﻫﺎ ﺟﺎي اﻣﯿﺮان ارﺗﺶ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ( در ﮐﻨـﺎر‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪن اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﺗـﮏﺧـﺎلﻫـﺎ و ﻧﺨﺒﮕـﺎن ﭘـﺮوازي‪ ،‬اﮐﻨـﻮن‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻏﻮﻟﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺻﺪام و ﻏﺮب ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺧﺮوج‬
‫آن از ﭼﺮاغ ﺟﺎدو ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻇﻬﺎرات ﺧﻠﺒﺎن ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 7،‬آﺑﺎن ‪1392‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 194‬‬

‫ﺳﻮم ﻣﻬﺮ ﺑﺮاي ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‪ ،‬دو ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ ﺑﺴـﯿﺎر دﺷـﻮار ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺷـﺪ‪ ،‬اﻧﻬـﺪام ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه‪ ،‬ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻨﺎدر ﺳـﻮﺧﺖ رﺳـﺎﻧﯽ و در ﯾـﮏ ﮐـﻼم‬
‫ﮔﻠﻮﮔﺎهﻫﺎي ﻧﻔﺖ و اﻗﺘﺼﺎدي )و آﻧﭽﻪ ﻋﺮاق در ‪ 7‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘـﺲ از اﻓـﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤـﺖ ﻧﻔـﺖ‬
‫اﺣﺪاث ﮐﺮده ﺑﻮد!( و دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖﺗﺮ از اوﻟﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗـﻮا از ﻧﯿـﺮوي‬
‫زﻣﯿﻨﯽ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ در روزﻫﺎي اول و دوم ﻣﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ از واﺣـﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨـﯽ‬
‫ﻟﺤﻈﻪاي ﻗﻄﻊ ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از روز ﺳﻮم ﻣﻬﺮ اﯾﻦ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽﺷﺪه ﺗﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺑﺮاﺗﭙﻮردرﺑﺎره آن روزﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬روز ﺳﻮم ﻣﻬﺮ ﻣﻦ ﻣﻌﺎون ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳـﻮم‬
‫ﺷﮑﺎري ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري زﻧﮓ زد و ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ 90» :‬درﺻﺪ از ﺗـﻮان ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﺮاي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ«‪ .‬ﻫﺪف ﻣﺎ زﻣﯿﻦﮔﯿﺮ ﮐﺮدن ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﺑـﻮد‪،‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﯽ را ﺳﺮﮐﻮب ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﮐﺴﺐ ﺑﺮﺗﺮي ﻫﻮاﯾﯽ و اﻧﻬﺪام ﺧﻄـﻮط‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﻮاﺻﻼﺗﯽ زﻣﯿﻨﯽ ﻗﺮار داده ﺑﻮدﯾﻢ«‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺗﭙﻮر وﺿﻌﯿﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق را در روز ﭼﻬﺎرم ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﻧﺎﮔﻮار ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬آﺛﺎر ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮاﻧﻪ ﻋﺮاق واﻗﻌﺎً ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻮد‪ .‬آنﻫﺎ ﺿـﻌﻒ آﻣـﻮزش داﺷـﺘﻨﺪ و‬
‫ﻋﺪم ﻣﻬﺎرت و روﺣﯿﻪ ﺿﻌﯿﻒ آنﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ ﮔﺎﻫﯽ ﺣﺘﯽ ﻣﺴﯿﺮ ﭘﺮواز را ﮔﻢ ﮐﺮده و در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ »اﯾﺠﮑﺖ« ازﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮدي ﺑﯿﻔﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ اوﺿﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮدان ﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻫﻮاز ﺗﺤﺖ ﻓﺸـﺎر ‪5‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﮔﺬر از ﺟﺎن ﺧﻮد ﭘﯿﺸﺮوي ﺳﭙﺎه ﺳﻮم را ﮐﻨﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺮاق ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 9‬زرﻫﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻟﺸﮑﺮ ﯾﮏ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه در ﯾﮏ ﻗﺪﻣﯽ ﺑﺴﺘﺎن ﻗﺮار‬
‫داﺷﺖ‪ .‬در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪه و ﺳﻮﻣﺎر‪ ،‬ﻣﻬﺮان و ﻧﻔﺖﺷـﻬﺮ ﺳـﻘﻮط‬
‫ﮐﺮده و دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ‪ 40‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي دﻫﻠﺮان رﺳﯿﺪه ﺑـﻮد‪ .‬واﺣـﺪﻫﺎي اﻧـﺪك ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ‪ 81‬و ‪84‬‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ورود ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 8 ،6 ،4 ،2‬و ‪ 12‬ﻋﺮاق ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬درﺧﻮاﺳﺖﻫـﺎي ﻣﮑـﺮر‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ از ﺳﻮي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ‪) ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﻓﻀﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺸﺘﺮك و ﺑـﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ ﺷﺪ( ﺳﺘﺎد ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ را ﺑﺎ دﺷﻮاري »اﻧﺘﺨﺎب« ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ اﻣﯿﺮ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاﺗﭙﻮر ‪ ،197‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.11‬‬
‫| ‪195‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 350‬ﻓﺮوﻧﺪ اف ـ ‪ 4‬و اف‪ 5-‬ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ‪ 2‬ﺳﭙﺎه زرﻫﯽ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و ﭘﯿـﺎده ﻋـﺮاق‬
‫ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﮐﺎﻣﻼً از ﻧﻔـﺲ ﻧﯿﻔﺘـﺎده و ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻧـﺎﺑﻮدي اﻫـﺪاف‬
‫راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق ﻫﻨﻮز ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﻧﻈﯿﺮ دوران‪ ،‬ﺑﺨﺘﯿﺎري‪ ،‬ﺳﭙﯿﺪ ﻣﻮيآذر‪ ،‬ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬ﺳﺎﺟﺪي‪ ،‬ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾـﺎن و ﯾﺎﺳـﯿﻨﯽ در‬
‫آن روزﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺨﺼﺺ ﺧﻮد در اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻤـﺐﻫـﺎي ﻫـﺪاﯾﺖﺷـﻮﻧﺪه و ﻣﺎورﯾـﮏ‬
‫ﺿﺮﺑﺎت دﻗﯿﻖ و وﯾﺮانﮐﻨﻨﺪهاي ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻣﯽزدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻫﻤـﺮزم ﺷـﻬﯿﺪ ﯾﺎﺳـﯿﻨﯽ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﻧﻬﺪام ﭘﻞﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﯾـﮏ ﯾـﺎ دو ﻣﻮﺷـﮏ ﻣﺎورﯾـﮏ‪ ،‬ﺳـﺎﯾﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ را‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﺮدن اﻫﺪاف دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮐﺮد! ‪ 1‬ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻈﺮي درﺑﺎره آن روزﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﭼﻬﺎر روز از ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮار ﺷﺪ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ‪ 3‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺮاي زدن ﭘﻞ‬
‫ﺑﺼﺮه ﭘﺮواز ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺮار ﺷﺪ اﮔﺮ ﭘﻞ ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺎورﯾﮏ رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻘﯿـﻪ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل‬
‫ﻫﺪف ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ )ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮد( ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 2‬ﺑﻌـﺪ از ﻇﻬـﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﯾﺎﺳـﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺳـﺎﺟﺪي و‬
‫ﻧﻈﺮي ﺳﻮار ﺑﺮ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ از ﻣﺮز ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ ﭘـﻞ ﺑﺼـﺮه در ﻣﻘﺎﺑـﻞ آن ﻫـﺎ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي دﺳﺘﻪ دو ﻣﻮﺷﮏ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﻞ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد و ﭘﻞ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮرﮐﺎﻣﻞ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ در رادﯾﻮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎره ‪ 2‬و ﺷﻤﺎره ‪ 3‬ﺷﻤﺎ اﻫﺪاف ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺟﺪي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻤﺎره دو‪ 2 ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺎﻧﮏ را در اﺑﺘﺪاي ﭘﻞ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و آنﻫﺎ را ﻣﻨﻬﺪم‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻈﺮي ﺑﺮاي ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻫﺪف دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺷﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﺮ روي ﺑﻨﺪر ﺑﺼﺮه ﮐﺸﺘﯽ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ را در ﺣﺎل ﺗﺨﻠﯿﻪ دﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﮐﺸﺘﯽ ﻗﻔﻞ ﮐﻦ!‬
‫در ﯾﮏ ﭼﺸﻢ ﺑﺮ ﻫﻢ زدن دو ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﮐﺸﺘﯽ ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪ و ﺑﻨـﺪر ﻣﺒـﺪل ﺑـﻪ ﯾـﮏ‬
‫ﺟﻬﻨﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 3‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﻫﺮ ‪ 3‬ﺧﻠﺒﺎن در ﺣﺎل ﺗﮑﻤﯿـﻞ ﻓـﺮم ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ )ﻓـﺮم ﯾـﺎ ﮐـﺎرت‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن اﺷـﮑﺎﻻت اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را ﺑـﺮ روي آن ﻫـﺎ‬
‫ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻨﺪ( ﺑﻮدﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﻧﻈﺮي دﭼﺎر ﺗﺮدﯾﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﮑﻨﺪ ﮐﺸﺘﯽ ﻣﺴﺎﻓﺮي را زده ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن دادﭘﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه وارد ﺷﺪ و از ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﺷﻤﺎ ﺑﻨﺪر ﺑﺼـﺮه را‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،193‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 13‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﻧﻈﺮي‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 196‬‬

‫ﻫﻢ زدهاﯾﺪ؟« ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻄﻮر؟« دادﭘﯽ اﻓﺰود‪» :‬ﯾﮏ ﮐﺸﺘﯽ در ﺣﺎل‬
‫ﺗﺨﻠﯿﻪ ادوات ﺟﻨﮕﯽ را زدهاﯾﺪ و ﺑﻨﺪر در ﺣﺎل ﺳﻮﺧﺘﻦ در آﺗﺶ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮي ﻧﻔﺴﯽ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﮐﺸـﯿﺪ و ﺑـﺎ ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﮐﺸـﺘﯽ را ﻣـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫زدﯾﻢ«‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪5-4‬‬ ‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ و ﻧﻈﺮي در آن روز ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 4‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺳﻮم ﻣﻬـﺮ ‪ 1359‬ﺧﻠﺒـﺎن ﯾﺎﺳـﯿﻨﯽ ﺑـﺎ ﮐﻤـﮏ‪‬‬
‫ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻘﺐ ﺧﻮد ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻈﺮي ﺑﺮاي زدن ﯾﮏ ﻧﺎوﭼـﻪ اوزا در‬
‫ﺑﻨﺪر اماﻟﻘﺼﺮ از ﺑﺎﻧﺪ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺒﺤﺮ در ﭘﺮﺗﺎب ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺎورﯾﮏ ﻫﺮ ﺑـﺎر ﯾﮑـﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ ﻣﯽﺑﺮد و ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﻧﺤﻮه ﮐﺎر ﺑﺎ ﻣﺎورﯾﮏ را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﻤﻠﯽ ﯾﺎد ﻣﯽداد‪) .‬ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ‬
‫ﺗﺌﻮرﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺎورﯾﮏ آﺷﻨﺎﯾﯽ داﺷﺘﻨﺪ( آن ﻫﺎ در ارﺗﻔﺎع ‪ 8‬ﻫﺰارﭘﺎﯾﯽ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻮي ﻫﺪف ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺮي ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﭼـﻪ ﺗﮑـﻪ اﺑﺮﻫـﺎي ﻗﺸـﻨﮕﯽ!« ﯾﺎﺳـﯿﻨﯽ ﮔﻔـﺖ‪» :‬اﯾـﻦﻫـﺎ‬
‫ﺗﻮپﻫﺎي ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﻧﻔﺠﺎر در ﻫﻮا دود ﺳﻔﯿﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ آن ﻫﺎ ﻧﺎوﭼﻪ را در ﺑ‪‬ﺮد رادار ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ و ‪ 3‬ﻣﻮﺷﮏ را ﺑﺮ روي آن ﻗﻔﻞ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎوﭼﻪ زﯾﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﮐﺎﻣﻼً از ﮐﺎر اﻓﺘﺎد‪ .‬ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ در ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫رﻫﮕﯿﺮﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﺸﻮد در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن‬
‫ﻧﻈﺮي ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ از اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﻮاﻧﻊ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫از ﮐﻨﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ رد ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد زد‪» :‬رﺿﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﻣﯽزﻧﻨﺪ«‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﻮﻧﺴﺮدي ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺸﻮ!«‬
‫ﻧﻈﺮي در دل از اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺧﻮﻧﺴﺮدي ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﻫﻢ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻫﻢ ﺑﻪ او آﻓﺮﯾﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﻠﺨﯿﺺ از ﮐﺘﺎب اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ دﯾﮕﺮ)ﺷﻬﯿﺪ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 80‬و ‪.81‬‬
‫‪ .2‬اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 83‬و ‪.84‬‬
‫| ‪197‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ را ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ‪2700‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮواز ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ از ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫـﻮاﯾﯽ ﺗﺒﺮﯾـﺰ در آن روز ﺑـﺎر‬
‫دﯾﮕﺮ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد‪ .‬او ﺑﻪ ﻫﯿﭻ درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﺮوازي ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔـﯽ ﻧﻤـﯽداد‪ .‬ﺻـﺒﺢ‬
‫زود ﺳﻮم ﻣﻬﺮ ‪ 1359‬ﺳﺮوان ﺷﺮﯾﻔﯽ راد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي و ﻣﺼـﻄﻔﯽ اردﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺷﻤﺎره ‪ 2‬از ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺗﺒﺮﯾـﺰ ﺑـﻪ ﻗﺼـﺪ اﻧﻬـﺪام ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎﺗﯽ در ﺷـﻬﺮ ارﺑﯿـﻞ ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺬر از ﮐﻮهﻫﺎي اﺷﻨﻮﯾﻪ از ﺷﻤﺎل‪ ،‬وارد ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ‪ 10‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻫﺪف‪ ،‬ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق آن ﻫـﺎ را ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ و اﻧﺒـﻮﻫﯽ از آﺗـﺶ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻮي دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎرﯾﺪن ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎ در دﺳـﺖ دو ﺧﻠﺒـﺎن ورزﯾـﺪه ﺑـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن‬
‫ﺷﮑﺎري ﭘﺮﮐﺸﯿﺪه و از روي دﯾﻮار آﺗﺶ ﻋﺮاق ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف آنﻫﺎ ﺑﺎﻧﺪ ﻓﺮودﮔﺎه ارﺑﯿـﻞ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ زودﺗﺮ زاوﯾﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺑﻮد ﺟﻨﻮب ﺑﺎﻧﺪ را ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار داد و در‬
‫ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﺎراﻧﯽ از آﺗﺶ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ در دو ﻃﺮف او ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺖ ﺑﺎ ﮔﺮدﺷـﯽ ﺗﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺷﺮق ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ داد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﯾﮏ ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از ﺑﻤﺒﺎران ﺑﻪ او ﭘﯿﻮﺳﺖ‪.‬‬
‫آن دو در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ در ﺣﺎل اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دوﺑﺎره ﻫﺮ ﮐﺪام ﻗﺮار ﺷﺪ ﺑﺮاي زدن‬
‫ﯾﮏ ﻫﺪف ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺘﻮان اردﺳﺘﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻗﺮار ﺷﺪ ﺑﺎ ﺳﺘﻮان اﯾﺮج ﻓﺎﺿﻠﯽ ﻫﻢﺑﺎل ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺪف‪ ،‬ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺷﻬﺮ ﮐﺮﮐﻮك ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﭘﯽ ﺑـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﮐﺮﮐﻮك داراي ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﺗﻮپﻫﺎي ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ و اﻧﻮاع ﻣﻮﺷﮏ‬
‫ﺳﺎم ﺑﻪوﯾﮋه ﺳﺎم ‪ 6‬اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﯾﮏ ﻗﺘﻠﮕﺎه ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺒﺢ ﻫﻤﺎن روز دﺳﺘﻪ ﭘﺮوازي‬
‫دﯾﮕﺮي در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﮐﺮﮐﻮك ﺑﺎ واﮐﻨﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﺷـﻬﺮ روﺑـﺮو ﺷـﺪه و ﺣﺘـﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫ﺳﺮوان ﺑﺮﺑﺮي ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 6‬آﺳﯿﺐ دﯾـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬دو ﺗـﺎﯾﮕﺮ اﯾـﻦﺑـﺎر ﺑـﻪ ﺳـﺮﮔﺮوه ﭘـﺮوازي‬
‫اردﺳﺘﺎﻧﯽ در ‪ 3‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻫﺪف از ﺷﺪت آﺗﺶ ﭘﺪاﻓﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪﻧﺪ ﺑﻤـﺐﻫـﺎي ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﺪون دﻗﺖ ﮐﺎﻓﯽ و ﺑﺮ روي ﻫﺪف ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺑﺮﯾﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 198‬‬

‫آن روز اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺮوان ﻇﺮﯾﻒ ﺧﺎدم ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ 1 .‬ﻇﺎﻫﺮاً ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫ﺳﺮوان ﻇﺮﯾﻒ ﺧﺎدم در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﺴﺖ دﯾﺪهﺑﺎﻧﯽ دﺷﻤﻦ ﻫﺪف ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و او ﺷـﻬﯿﺪ‬
‫‪2‬‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮﮔﺮد دوران ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﺎن روز ﻧﯿﺮوﻫﺎي زرﻫﯽ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻋﺮاق را ﮐﻪ در ﺣـﺎل ورود از‬
‫ﻣﺴﯿﺮ ﺷﻤﺎل ﺑﺼﺮه ﺑﻪ داﺧﻞ اﯾﺮان ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داد و ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ارﺗﻔـﺎع ﺳـﺘﻮنﻫـﺎي‬
‫ﺑﯽاﻧﺘﻬﺎي دﺷﻤﻦ را ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻒ ﺑﻮدﻧﺪ )!( ﺑﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﻮرد ﻣﻼﻃﻔﺖ ﻗﺮار‬
‫داد!‬
‫دوران‪ ،‬ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﻫﻤﻮاره در ﯾﻮرش اول ﺳﺘﻮنﻫﺎي زرﻫﯽ ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺧﯿﺰ‬
‫دوم ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 20‬درﺻﺪ ﻧﻔﺮات ﯾﮏ واﺣﺪ زرﻫﯽ ﮐﻪ ﺷﺠﺎعﺗﺮ از ﺑﻘﯿـﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﻗـﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺸﺖ ﺗﯿﺮﺑﺎرﻫﺎ و ﺗﻮپﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪي ﻣـﯽروﻧـﺪ و آﻧﮕـﺎه »ﺑﺮﮔﺸـﺖ ﻣﺠـﺪد« ﺧﻄﺮﻧـﺎك‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﺮد او ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ اﯾﻦ ﻋﺎدت ﺧﻮد را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارد! او ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﺘـﯽ‬
‫ﯾﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮپ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﮔﺎﺗﻠﯿﻨﮓ ‪ 20‬ﻣﯿﻠﻤﺘـﺮي اﮔـﺮ دﻗﯿـﻖ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺮﮔﺒﺎرﺗﺮ از ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 6‬ﻫﺰار ﮔﻠﻮﻟﻪ در دﻗﯿﻘﻪ‪ ،‬رﻗﻤﯽ ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ‪ .‬ﺗﻤﺮﮐﺰ اﯾﻦ آﺗﺶ ﺑﺮاي ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه زرﻫﯽ واﺣﺪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ‬
‫ﭘﯿﺎم ﻣﺸﺨﺺ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺨﺎﺑﺮه ﻣﯽﮐﺮد‪» :‬واﺣﺪ ﻣﻦ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ از ﺑـﯿﻦ رﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ‬
‫ﮐﺴﺐ دﺳﺘﻮرات ﺟﺪﯾﺪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺴﺘﻢ«‪.‬‬
‫اﻓﺴﺮان ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺑﺎﻫﻮشﺗﺮ زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﻗﺒﻼً ﺑـﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﮐـﻞ ﺗـﺬﮐﺮ داده ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﻪوﯾﮋه ﻧﺒﺮدﻫﺎي ‪ 1967‬و ‪ 1973‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐـﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎدن ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي‬
‫زرﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻄﺢ ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻣﻞ ﻫﻮاﯾﯽ و ﯾﺎ ﭘﺪاﻓﻨﺪي ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ‪ ،‬ﮐـﺎر ﺑﺴـﯿﺎر‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﻠﺨﯿﺺ‪ ،‬ﮔﺮوه ﭘﮋوﻫﺶ و ﻧﮕﺎرش ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت‬
‫‪ 31‬ﺗﺎ ‪.35‬‬
‫‪ .2‬ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﯾﮏ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.225‬‬
‫| ‪199‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻﮐﺲ اﯾﻦ ﻫﺸـﺪار آن ﻫـﺎ را ﺟـﺪي ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ در ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬار و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان را دﺳﺖ ﮐﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫و اﮐﻨﻮن ﺑﻬﺎي اﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه را ﺑﺎﯾﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد و واﺣﺪﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﻣـﯽداد‪ .‬ﺳـﻪ‬
‫ﺑﺨﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ در ﻫﻔﺘﻪ اول ﻧﺒﺮد ﺿﺮﺑﻪ ﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬

‫درﮔﯿﺮي ﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ‬

‫دﺳﺘﻮر ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺳﻮم و ﯾﮑﻢ ﻧﯿﺰ در آن روز ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ .‬ﺿﺪﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ »اﻟﺘﻘﺪم« و »ﺗﻤﻮز«‪ .‬اﯾﻦ دو ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ در ‪ 74‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي ﻏـﺮب ﺑﻐـﺪاد‬
‫ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻈﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻤﻠﻮ از ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﭘﺎرك ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻧـﺪﻫﺎي‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎﯾﺪ از اﻧﺒﻮه‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي اﻃﺮاف ﺑﻐﺪاد ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ و ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﯿﺰ ﺣﺘﻤﺎً ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﻣﻨﺘﻈـﺮ‬
‫آن ﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ! اﻣﺎ ﻫﺸﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﮔـﺮدانﻫـﺎي ‪ 31‬و ‪ 32‬و ﺷـﮑﺎري ﻣﻬﺮآﺑـﺎد‪ ،‬ﺧﻄﺮﭘـﺬﯾﺮي اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺸﮑﻼت راﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﺳـﻨﮕﯿﻦﺗـﺮﯾﻦ آراﯾـﺶ ﺟﻨﮕـﯽ )اﻧﺒـﻮﻫﯽ از ﺑﻤـﺐﻫـﺎيﺧﻮﺷـﻪاي‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫ام‪.‬ﮐﯽ‪ 82.‬و ﻣﻮﺷﮑﻬﺎي ﻫﻮاﺑﻪ ﻫﻮاي اﺳﭙﺎرو(‬
‫در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮ ﮐﺮدن دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﻐﺪاد رﺳﺎﻧﺪه و از آن ﮔﺬر‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ‬
‫ﻫﺪف ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮔﺮوه در اﺑﺘﺪا دﺳـﺘﻮر ﭘـﺮواز ﮐـﻞ ﮔـﺮوه را ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﻫﻤﺪان داد و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ ﭘﺮﻧﺪه ﺟﺎنﺳﺨﺖ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺳـﺎﯾﺮﯾﻦ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮم زﺧﻢ ﺧﻮرده ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از دهﻫـﺎ ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬دو‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم اي ﺑﺮاي ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﻓﺎﻧﺘﻮم دي ﮔﺮدش ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺮدش آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬـﺎن‬
‫آن ﻫﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﭼﻬﺎر ﻣﯿﮓ‪ 21-‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 55‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﺑﻤﺒﺎران‪،‬در ﮐﻨﺎر ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ‬
‫اﺳﭙﺎرو داﺷﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ در ﮔﺸﺖ رزﻣﯽ ﻫﻮاﯾﯽ از ﺳﺎﯾﺪواﯾﻨﺪر ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 200‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﺸﺮﯾﺢ وﺿﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ در ﺣﺎﻟﺖ آﻣﺎدهﺑﺎش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﯾـﺎري ﺑـﻪ‬
‫ﮔﺮوه آﺳﯿﺐ دﯾﺪه را در دﺳﺘﻮر ﮐﺎرﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺗﺎﻧﮑﺮ ﺳﻮﺧﺘﺮﺳﺎن و دو اف‪ 14-‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺮز ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ دادﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺮز اوﺿﺎع ﺧﻮب ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﯿﮓﻫﺎ در دﺳﺘﻪﻫـﺎي‬
‫دو ﻓﺮوﻧﺪي اوﻟﯿﻦ اﺳﭙﺎروي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف ـ ‪ 4‬را رد ﮐـﺮده و اﮐﻨـﻮن ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ‪3‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﯿﮓﻫﺎ ﺟﺴﻮرﺗﺮ از ﺑﻘﯿﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﯿـﺎن‬
‫دو ﻓﺎﻧﺘﻮم اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﮐـﻪ دﯾﮕـﺮ ﻓﺮﺻـﺖ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺷـﮏ اﺳـﭙﺎرو را ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﮔﺮدشﻫﺎي ﺷﺪﯾﺪ و ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮار از دﺳﺖ ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﻣﻮﺷﮏ آر‪ 13-‬ﻋﺮاﻗﯽ را رد ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﺷﮏ دوﻣﯽ ﻧﯿﺰ در‬
‫راه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﺷﮏ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻓﺎﻧﺘﻮم‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮔﺮدﺷﯽ ﺷﺪﯾﺪ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮد‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﭘﺲﺳﻮز ﺧﻮرد‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻧﺸﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه دﺳﺘﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻫﻨﻮز اﻣﯿﺪوار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن روز را ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬او ﻧﯿﺰ ﺑﺪون ﺗﻮان ﺑﺮاي درﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق اداﻣﻪ داد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﯾﮏ اف ـ ‪ 4‬ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ‪ 4‬ﻣﯿﮓ ‪ .21-‬ﻓﺎﻧﺘﻮم‬
‫ﺳﻮم )ﺷﻤﺎره ‪ (2‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را از ﮐﻤﻨﺪ ﻣﯿﮓﻫﺎ رﻫﺎ ﮐﺮده و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ‬
‫ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﯾﮑﯽ از آن ﻫﺎ را ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﮐﻨﺪ و آﻧﮕﺎه دوﺑﺎره ﻧﺰد دو ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﯿﮓﻫﺎ دﺳﺖﺑﺮدار ﻧﺒﻮد و ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻤﺎره ‪ 2‬را ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻣﯽﺑﻨﺪد‪.‬‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﺎ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻣﯽ ﺧﻮرد وﺣﺘﯽﺧﻠﺒﺎن را ﻫﻢ ﻣﺠﺮوح ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻫﯿﭻﮐﺪام از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺗﺮك ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬رادارﻫـﺎي زﻣﯿﻨـﯽ‬
‫ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﮏ در راه اﺳﺖ و ﺗﺎ ﻣﺮز راﻫﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻪ ﻣﯿﮓ ﺑـﺎﻗﯽﻣﺎﻧـﺪه‬
‫ﮔﻮﯾﯽ ﻗﺼﺪ ﮐﻮﺗﺎه آﻣﺪن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﭼﻨﺪ ﻓﺮوﻧﺪ رﻫﮕﯿﺮ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﻧﯿﺰ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳـﻠﻤﺎن‬
‫ﭘﺎك ﻋﺮاق در ﺣﺎل ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ درﮔﯿﺮي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺿﺮﺑﻪزﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ اﻟﺘﻘﺪم و ﺗﻤﻮز )ﺣﺒﺎﻧﯿـﻪ‬
‫ﺳﺎﺑﻖ( از ﻧﻈﺮ ﻋﺮاق ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﯾﺪ ﮐﯿﻔﺮ ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻫﺮ ﺳﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷـﺪت ﮐـﺎﻫﺶ داده و ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ از ﺧـﻂ‬
‫ﺟﺒﻬﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻘﯿﻪ ﮐـﺎر را ﺑـﻪ ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎياف‪ 14-‬واﮔـﺬار‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﭼﯿﺰي ﻣﺘﻔﺎوت از ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫| ‪201‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫اﮐﻨﻮن آﺳﻤﺎن ﻣﻤﻠﻮ از ﻣﯿﮓﻫـﺎي‪ 21 -‬و ‪ 23‬ﺑـﻮد‪ .‬ﺗﺎﻣﮑـﺖ اوﻟـﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ رﻫﺒـﺮ دﺳـﺘﻪ‬
‫ﻣﯿﮓﻫﺎي دﺷﻤﻦ را ﻧﺸﺎﻧﻪ رﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﯾﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ )ﺳﺮﻋﺖ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺣﺪود ‪5‬‬
‫ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ و ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺣﺪود ‪ 2‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ در ﺣـﺎل ﻧﺰدﯾـﮏ‬
‫ﺷﺪن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﺧﻮرد ﭼﯿﺰي در ﺣـﺪود ‪ 7‬ﻫـﺰار ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ ﺑـﻮده اﺳـﺖ( ﻓﻼﮔـﺮ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ دﺳﺘﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه از ﻓﺮودﮔﺎه ﺳﻠﻤﺎن ﭘـﺎك از ﺗﻌﻘﯿـﺐ ﻣﻨﺼـﺮف‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﯿﮓﻫﺎ ﺑﺪون ﺗﺮس از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﺳﻮﺧﺖ وارد ﺧﺎك اﯾﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺧﻠﺒﺎن اف‪ 14-‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻋﺠﯿﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﻣﻄﻠﻊ‬
‫ﺷﺪن از ﺣﻀﻮر ﺗﺎﻣﮑﺖ ﻓﻀﺎ را ﺗﺮك ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻮﯾﺎ اﯾﻦﻫﺎ ﻋﺮاﻗﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ! دو ﻓﻼﮔﺮ‬
‫ﭘﯿﺸﺮو ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻧﻮﺑﺖ ﺗﺎﻣﮑﺖ دوم ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر و ﯾﮏ اﺳﭙﺎرو‪ ،‬دو ﻣﯿﮓ دﯾﮕﺮ را ﺧﺎك‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎياف‪ 14-‬ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﻪ ﺳﻮﻣﯽ ﻧﯿﺰ در ﮐﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 5-5‬دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف ‪14-‬‬

‫رﻫﮕﯿﺮ ﻋﺮاﻗﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﻗﺼﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ اف‪ 14-‬را داﺷﺖ ﮐﻪ از ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﺴـﯿﺎر دور‬
‫در ﻫﻮا ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪ )اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺎ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ( اﻣﺎ دو رﻫﮕﯿﺮ دﯾﮕﺮ اﮐﻨﻮن درﺳﺖ ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﻓـﺎﻧﺘﻮم‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ زﺧﻢﺧﻮرده اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﺷﮏﻫـﺎيﮐـﺎ‪ 1 13-‬ﯾﮑـﯽ ﭘـﺲ از دﯾﮕـﺮي ﺷـﻠﯿﮏ‬

‫‪۱. K-۱۳‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 202‬‬

‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﺪاﻗﻞدوﺗﺎي دﯾﮕﺮآنﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪﺧﻠﺒﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺸـﯿﺪ‬
‫»ﻓﺎﻧﺘﻮم را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدم« در رادار ﺧﻮد ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻮﺷﮑﯽ ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ در ﺣـﺎل ﻧﺰدﯾـﮏ‬
‫ﺷﺪن ﺑﻪ او اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺗﺎﻣﮑﺖ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ از اﻗﺪام ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﺎ ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪن ﮐﺎﻣـﻞ ﻣﯿـﮓ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺮك ﻧﮑﺮد‪ .‬ﺳﻘﻮط ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧـﯽ‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﯾﺠﮑﺖ )رﻫﺎ ﺷﺪن از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ( ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ اﺳﺎرت ﻋﺮاق درآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آن ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮاي ﻋﺮاق ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮان ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﺿﺮﺑﺎت وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﺗﻤﻮز و اﻟﺘﻘﺪم وارد آﻣﺪ‪ ،‬ده ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻨﮕﯽ و ﯾﮏ آﻧﺘﻮﻧﻮف‪ 24‬ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘـﻪ و‬
‫‪ 4‬ﺗﺎ ‪ 5‬ﻣﯿﮓ‪ 21-‬و ‪ 23‬در ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﮑﺎر ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﺗﺎﻣﮑـﺖ ﺷـﺪﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪ )دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪه دﯾﮕﺮ ﺑﺎزﺳﺎزي ﺷﺪه و دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﯾﮑﯽ از ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺟﺎﻧﺒـﺎزي ﻧﺎﯾـﻞ آﻣـﺪه و ﺗـﺎ‬
‫ﺳﺎلﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ را اداﻣﻪ دﻫﺪ(‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﯿﮓﻫﺎي ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪه در آن روز ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻠﺒﺎن ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﺒﻮق ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎن اف‪ 14-‬در ﻋﺼﺮ آن روز ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮحآور ﯾﮏ ﻣﯿﮓ دﯾﮕﺮ را‬
‫ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد و در ﻃﻮل ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻌﻠﻢ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ اف‪14-‬‬
‫اﯾﺮان ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪه در ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ‪ 3‬ﻣﻬﺮ ﻧﯿﺰ اﮔﺮﭼﻪ از‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦﻫﺎي ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬در ﮔﺰارشﻫﺎي ﺧﻮد ﯾﺎدآوري‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺟﻨﮕﻨﺪهاف‪ 14-‬واﻗﻌﺎً دﺷﻮار و »ﯾﮑﻄﺮﻓﻪ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن دﯾﮕﺮ اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ آن روز ﺗﻮﺳﻂ ﻣﯿﮓﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ رﻫﮕﯿﺮي ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن رﺟﺒـﯽﻣﻘـﺪم‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﯾﻌﻘﻮب رﺟﺒﯽﻣﻘﺪم از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻮم ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ ،59‬ﻣـﺄﻣﻮر ﺑـﻪ اﻧﻬـﺪام ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫اﻟﮑﻮت ﺷﺪ‪ .‬او و ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازﯾﺶ از ﺷﻤﺎلﻏﺮب ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﺬﮐﻮر ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﺪه و ﭼـﻮن از‬
‫ﺣﻀﻮر دو ﻣﯿﮓ‪ 23-‬در ﻫﻤﺎن اﻃﺮاف ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﻤﺒـﺎران دﻗﯿـﻖ ﻫـﺪف ﺑـﺎ ﮐـﺎﻫﺶ‬
‫ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﯾﺮان ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ دو ﻣﯿـﮓ‪ 23-‬او و ﺟﻨﮕﻨـﺪه ﺳـﺮﮔﺮوه‬
‫ﭘﺮوازي را رﻫﮕﯿﺮي ﮐﺮده و درﺳﺖ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﺷﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﺘﻮان ﺑـﺎﻗﺮ ﮔـﺮدان ﻣﺮﺗـﺐ‬
‫آﺧﺮﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ را ﺑﻪ رﺟﺒﯽﻣﻘﺪم ﮔﺰارش داد‪:‬‬
‫| ‪203‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫»ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ ﻓﻘﻂ ‪ 1000‬ﭘﺎ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد«‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ راه‪ ،‬ﮐـﺎﻫﺶ ارﺗﻔـﺎع ﺑـﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد و در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎﺑﻞﻫﺎي ﻓﺸﺎر ﻗـﻮي اﻃـﺮاف ﺷـﻬﺮ ﮐـﻮت ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬رﺟﺒﯽ ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ راﺳﺖ و ﭼﭗ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻣﯿـﮓ دﺷـﻤﻦ ﺑـﺮ روي‬
‫ﺧﻮد ﺷﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ روش ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﻮهﻫﺎي زاﮔﺮس رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻧـﺪﮐﯽ ﺑﻌـﺪ ﻣﯿـﮓ ﻋﺮاﻗـﯽ از او‬
‫ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎد‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﺎﮔﻮار اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺮﮔﺮد ﺷﯿﺮوﯾﻦ و ﺧﻠﺒﺎنﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘـﺒﺶ ﻣـﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ رﺟﺒﯽ‪ ،‬او و ﮐﻤﮑﺶ ﮔﺮدان در اﯾﻦ ﭘﺮواز ﻓﺸﺎر ‪ 3‬ـ ﺗـﺎ ‪+ 9‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺟﯽ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﭼﻨﺪ روز در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان از روز ﺳﻮم ﻣﻬﺮ‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم ﻫﻤﺪان‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻓﻌﺎلﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ در روز ﺳﻮم ﻣﻬﺮ ﺑـﻮد‪ .‬ﺳـﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﺳﯿﺎوش ﻣﺸﯿﺮي درﺑﺎره آن روز ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﺑﺮاي ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدن دﺷﻤﻦ ﻫﺮ ﮐﺎري‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻫﺪاف راﻫﺒﺮدي را ﻧﯿﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬آن روز ﻣﻦ و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻧﯿﮑـﻮ‬
‫و ﻓﺮﯾﺪوﻧﯽ )ﺧﻠﺒﺎنﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ( ﺑﺮاي زدن ﯾﮏ ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ و ﯾﮏ ﭘﻞ ﺑـﯿﻦ ﻣﻮﺻـﻞ و ﮐﺮﮐـﻮك‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ را زدﯾﻢ‪ ،‬اﻣﺎ درﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺮﺗﺎب ﺑﻤﺐ ﺑﺮ روي ﭘـﻞ‪ ،‬وﺟـﻮد ﯾـﮏ‬
‫ﺧﻮدروي ﺷﺨﺼﯽ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺧﻄﺮ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮده و ﯾﮏ دور ﺑﺰﻧﯿﻢ‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﭼﻨـﺪ ﺛﺎﻧﯿـﻪ از‬
‫‪2‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻃﺮف ﺑﻪ ﻣﺎ ﺷﻠﯿﮏ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻫﺪف را ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ زدﯾﻢ و آﺳﯿﺒﯽ ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ«‪.‬‬
‫وي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه و ﻣﻌﺎون ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺎﯾﮕﺎه را ﺷﺠﺎعﺗﺮﯾﻦ و ﻣﺪﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ذﮐـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﮔﻠﭽﯿﻦ و ﺳﺮﮔﺮد ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﺿﻤﻦ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻧﺒـﺮد‪ ،‬ﭘﺎﺑـﻪﭘـﺎي ﻣـﺎ در ﭘﺮوازﻫـﺎ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«‪ 3 .‬او در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺆال ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي دﺷـﻤﻦ از ﻧﺰدﯾـﮏ ﭼـﻪ‬
‫ﺧﻄﺮاﺗﯽ درﺑﺮ داﺷﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻨﻬﺎ راه ﻓﺮار از دﺳﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﺑﻪوﯾﮋهﺗـﻮپ‬
‫ﺿﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻠﯿﮑﺎ )زرﻫﭙﻮﺷﯽ ﺑﺎ ﺗﻮپ ‪ 4‬ﻟﻮﻟﻪ و ﻧﻮاﺧﺖ آﺗﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﺑـﺎﻻ( ﺣﺮﮐـﺖ در ارﺗﻔـﺎع‬
‫‪ 20‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﭘﺎ و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 600‬ﻧﺎﺗﯿﮑﺎل ﻣﺎﯾﻞ )ﻫﺮ ﻧﺎﺗﯿﮑﺎل ﻣﺎﯾﻞ ‪ 1850‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ( اﻣﺎ ﺣﺮﮐﺖ در‬

‫‪ .1‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 238‬و ‪.239‬‬
‫‪ .2‬ﻧﻘﻞ ﺷﺪه در ﻣﯿﺰﮔﺮد ‪ 7‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫‪ .3‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 204‬‬

‫اﯾﻦ ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮد و ﯾﮏ ﺗﭙﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻼوه اﯾﻨﮑﻪ اﮔـﺮ در اﯾـﻦ‬
‫ارﺗﻔﺎع ﺑﻤﺐ را رﻫﺎ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻓﯿﻮز آن ﻓﺮﺻﺖ ﻓﻌﺎل ﺷﺪن ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ارﺗﻔـﺎع ‪100‬‬
‫ﺗﺎ ‪ 150‬ﭘﺎ ﻣﯽرﺳﯿﺪﯾﻢ و آﻧﮕﺎه ﺑﻤﺐﻫﺎ را رﻫﺎ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﮔﺎﻫﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﻣﺪ ﮐـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﯾـﮏ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ارﺗﻔﺎع ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻗﻔﻞ راداري دﺷﻤﻦ ﺑـﺮ روي ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﻣـﯽﺷـﺪ‪ .‬وي ﺣﻤـﻼت ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺘﻮنﻫﺎي زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ را ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻏﯿﺮاﻗﺘﺼﺎدي و ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫ﺑﺪ ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﮔﺮدان زرﻫﯽ اﮔﺮ ﺣﺘﯽ‬
‫ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺳﻘﻮط ﻣﯽﮐﺮد زﯾﺎﻧﯽ ‪ 30‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن دﻻري ﺑـﻪ ﮐﺸـﻮر وارد ﻣـﯽﺷـﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ‬
‫ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ ﻫﺮ ﮐﺪام ‪ 200‬ﻫﺰار دﻻر ﻧﯿﺰ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺸﯿﺮي‪ ،‬ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن در آن زﻣﺎن ﺑﺎ ﺻﺮف ‪ 1/4‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﺘﻮان‬
‫دو ﺑﺪون ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﭘﺮوازي ﻣﯽﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﺟﻨﮕﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﺮف ﺳﺎلﻫﺎ وﻗﺖ و اﻧﺠﺎم ﺻﺪﻫﺎ ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز )زﻧﺠﯿﺮه ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري ﯾﮏ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮان اﺳﺖ( ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻨﮕﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ درﺳﺖ را ﺑﮕﯿﺮد و اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 10‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺸﯿﺮي اﻟﺒﺘﻪ ﺣﻤﻼت ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ و ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑـﻪ ﺗﺎﻧـﮏﻫـﺎ را ﺑﺴـﯿﺎر دﻗﯿـﻖ ذﮐـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم اﻧﺠﺎم ﻣـﺎﻧﻮرﻫـﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺐ در زدن اﻫـﺪاف زﻣﯿﻨـﯽ ﻧـﺎﻣﻮﻓﻖ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎ ﻣﺮﺗﺐ در ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﮔﺎﻧﺮي )ﺷﻠﯿﮏ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﺪف ﺑﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻣﺸﻘﯽ( ﺷـﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و در ﻫﺮ ده ﭘﺮﺗﺎب و ﯾﺎ ﺷﻠﯿﮏ‪ ،‬ﻫﻔﺖ ﻫﺪف را ﻣﯽزدﯾﻢ«‪ .‬وي ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺑﻤـﺐﻫـﺎ‬
‫اﮔﺮ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺗﺎﻧـﮏ ﻣـﯽﺧـﻮرد ﺷـﻨﯽ آن را ﭘـﺎره و ﺣﺘـﯽ آن را واژﮔـﻮن ﻣـﯽﮐـﺮد«‪ .‬وي‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي ﻧﺎﭘﺎﻟﻢ )ﺑﻤﺐ آﺗﺶزا( ﻋﻠﯿﻪ ﻧﻔﺮات ﻋﺮاﻗﯽ را رد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬

‫‪ .2‬ﻧﺎﭘﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺑﻤﺐ آﻣﺎده ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﭘﺮواز ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻤﺐ آﺗﺶزا ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺸﻨﺪه اﺳﺖ و آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎرﻫﺎ آن‬
‫را ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺮدم ﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪.‬‬
‫| ‪205‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺠﺪد ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ‬

‫ﺑﺎ ﺟﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ دوﺑﺎره ارﺗﺶ )ﺟﻨﮓ در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻋﺘﺒﺎري دوﺑﺎره ﺑﻪ ارﺗﺶ در ﻧﺰد ﻣﺴﺌﻮﻻن‬
‫و اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن داد( ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت و ﺣﻔﺎﻇﺖ آن ﻧﯿﺰ دوﺑﺎره ﻓﻌﺎل ﺷﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﮐﻨﺎر‬
‫ﮐﻤﮏ از اداره دوم ارﺗﺶ‪ ،‬از ‪ 4‬ﻣﻨﺒﻊ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ و ﺳﯿﮕﻨﺎل‪ ،‬ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن و رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫دوﺑﺎره ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﻘﻮﯾﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮد از ﺣﺮﯾﻒ رﻓﺖ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ در اﯾﻦﺑﺎره‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻄﻤﺌﻦﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺒﻊ‪» ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ« ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎي‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻋﮑﺲﻫﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ دادﻧﺪ و »ﻓﺎﺷـﺎ« )ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ اﻃﻼﻋـﺎت و ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ( ﺑـﺎ‬
‫ﺷﻨﻮد ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺧﺎك ﻋﺮاق ﮐﻠﯿﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت رادﯾـﻮﯾﯽ و ﻓﺮﮐﺎﻧﺴـﯽ دﺷـﻤﻦ را ردﮔﯿـﺮي‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﯽﮐﺮد«‪.‬‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎر وﯾﮋه ﺧﻮد ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺘﮑـﯽ ﺑـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﻮد و ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ‬
‫ﮐﻤﺒﻮد اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت اﺷﺘﺒﺎه و زﯾﺎن ﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺟﺒﺮان ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‬
‫اﮔﺮ در ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺿﻌﯿﻒ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻟﻮ ﻣـﯽرﻓـﺖ و ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ارزﺷﻤﻨﺪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﮔﺮانﻗﯿﻤﺖ در ﺧﻄﺮ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪) .‬اﺗﻔﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﭼﻨـﺪ ﺑـﺎر رخ‬
‫داد(‪.‬‬

‫ﻧﻘﺶ اف‪ 14-‬در ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﻗﺪرت ﺗﻬﺎﺟﻢ دﺷﻤﻦ‬

‫ﯾﮑﯽ از اﺗﻔﺎﻗﺎت ارزﺷﻤﻨﺪ در ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﺣﻤﻼت ﻫـﻮاﯾﯽ دﺷـﻤﻦ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دو دﻟﯿﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬اول ﺑﻤﺒﺎران ﮔﺴﺘﺮده ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎ و‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ و دوم ﺣﻀﻮر ﻣﻘﺘﺪراﻧﻪ ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﻀﻮر ﻣـﺪاوم ‪ 12‬ﺗﺎﻣﮑـﺖ )ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺑـﻪ ‪6‬‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ( ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ در اﺑﺘـﺪاي ﺟﻨـﮓ ﻫـﺮ ﮐـﺪام ‪ 6‬ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ‬
‫ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪ 2‬و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ واﻗﻌﺎً از اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﻫـﺮاس داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﻣﺮور درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨـﯿﻦ آراﯾـﺶ ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ )ﺑـﻪوﯾـﮋه ﺣﻤـﻞ ‪ 6‬ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ‬

‫‪ .1‬اﻇﻬﺎرات اﻣﯿﺮ ﻧﻤﮑﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 7 ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫‪ .2‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن رﻣﻀﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 206‬‬

‫ارزﺷﻤﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﺗﺎﻣﮑﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ آن ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﺪ( ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن ﻣﻌﻠـﻮم‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﺟﻨﮓ ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﯾﺎ ﻣﺎه دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻃﻮل ﺑﯿﻨﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺪف از ﻧﺎﺑﻮدي زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻋﺮاق ﭼﻪ ﺑﻮد؟‬

‫ﺳﺎلﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺟﻨـﮓ‪ ،‬درزﻣـﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ارﺗﺸـﺒﺪ ﺧـﺎﺗﻢ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي وﯾﺮانﮐﻨﻨﺪه را ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺻﻮرت آﻏـﺎز ﺟﻨـﮓ از‬
‫ﺳﻮي ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي درﮔﯿﺮ ﺷﺪن در ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺖ و ﭘﺮﺗﻠﻔﺎت در ﺟﺒﻬﻪﻫـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫اﻫﺪاف راﻫﺒﺮدي ﻧﻈﯿﺮ ﭘﻞﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻨﺎدر‪ ،‬ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ و‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﻣﯽ ﮐﺮد؛ اﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ در ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ ،1359‬ﻋـﺪم آﻣـﺎدﮔﯽ‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻫﺠﻮم ﻣﺘﺠﺎوز ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮد ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﯿﻤﯽ‬
‫از ﺗﻮان ﺧﻮد را ﺑﺮاي اﻧﻬﺪام واﺣﺪﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه دﺷﻤﻦ اﺧﺘﺼﺎص دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾـﻦ ﻫﻤـﻪ‪،‬‬
‫از ﺧﻮدﮔﺬﺷﺘﮕﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ روزﻫﺎي اول و دوم ﻣﻬﺮ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﭘﻞﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺒﺎرﻫﺎي‬
‫ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻨﺎدر و ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ ‪ 1‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﭘﺎﻻﯾﺸـﮕﺎهﻫـﺎي ﻋـﺮاق‬
‫ﺳﺮﭘﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻗﺪام ﻋﺮاق در ﻧﺎﺑﻮدﺳﺎزي ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﻋﻈﯿﻢ آﺑﺎدان )ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎﻻﯾﺸـﮕﺎه ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧـﻪ و ﺑـﻪ‬
‫ﯾﮏ رواﯾﺖ ﺟﻬﺎن( ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﺑﻮدﺳـﺎزي ﭘﺎﻻﯾﺸـﮕﺎهﻫـﺎي ﻋـﺮاق ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ﺑﯿﺸـﺘﺮي در‬
‫دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻟﺒﺮز ﮐﻠﯿﺪ ﺧﻮرد‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ ﮐـﻪ‬
‫‪2‬‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ آن ﺑﻪ ﺗﯿﺮﻣﺎه ‪ 1359‬ﺑﺎزﻣﯽﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت در اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي دوم‪ ،‬ﺳﻮم و ﺷﺸﻢ ﺷﮑﺎري اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑﻌـﺪﻫﺎ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻬﺎرم ﻧﯿﺰ دﻧﺒﺎل ﺷﺪ و ﺗﺎ ‪ 70‬روز ﺑﻌﺪ اداﻣـﻪ ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘـﻪ ﭘﯿﺪاﺳـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭼﻪ ﺿﺮﺑﻪاي ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻋﺮاق وارد و روﻧﺪ ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق ﺑـﻪ ﺷـﮑﻠﯽ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺑﺎور ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ .‬در واﻗﻊ اﮔﺮ ﮐﻤﮏ ﺧﺎرج ﻧﺒﻮد ﻋﺮاق ﺑﻪ دﻻﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ﻗﺎدر ﻧﺒﻮد از اواﺧـﺮ‬
‫ﻣﻬﺮﻣﺎه ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺟﻨﮓ را اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺣﺘـﯽ ﺳـﻮﺧﺖ ﺑـﺮاي ﺗﺎﻧـﮏﻫـﺎ‪ ،‬ﮐـﺎﻣﯿﻮنﻫـﺎ و‬

‫‪ .1‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬در ﭼﻨﺪ روز اول ﺟﻨﮓ اﯾﺮان ﺣﺘﯽ ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺮﻋﯽ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﻧﯿﺰ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،249‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،49‬ﺗﻘﻮاﯾﯽ‪.‬‬
‫| ‪207‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن و ﻣﺮدم اﯾﺮان در ﺣﺎل ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﮐﺸﻮري ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻋﻘﺒﻪ ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﯽ آن ﺑﻪ دﻧﯿﺎي ﻏﺮب و اﻋﺮاب ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻮد‪.‬‬
‫درﺣﻘﯿﻘﺖ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ آﻧﮑـﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺖ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان را زﻣﯿﻨﮕﯿـﺮ ﮐﻨـﺪ‬
‫ﺿﺮﺑﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻨﺎﺳـﺒﯽ از‬
‫ﺿﺮﺑﺎت ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ ﺧﻮد ﺑﺮد و ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻫﺰاران ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳﻮرﺗﯽ ﭘﺮواز( ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ و اﻗﺘﺼـﺎد‬
‫ﻋﺮاق را دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻫﺪف ﯾﮏ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ را از ﮐـﺎر اﻧـﺪاﺧﺘﻦ وﯾـﺎ‬
‫ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﻋﺮاق در اﯾﻦ ﺣﺮﮐـﺖ ﻧـﺎ ﻣﻮﻓـﻖ‬
‫ﺑﻮد درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﯾﺮان ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎوﺟﻮد ﺿﺮﺑﻪ ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮاﻧﻪ‪ ،‬اﯾﻦ اﻗﺪام را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي ﮐﻪ آن زﻣﺎن ﺑﺎ درﺟﻪ ﺳﺘﻮاﻧﯽ در ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘـﺐ ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﺧـﺪﻣﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد درﺑﺎره آن روزﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ از ﺿﺮﺑﺎت روزﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ در‬
‫اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ و ﭘﺮوازﻫﺎ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﻦ در روز اول ﻣﻬﺮ ﺳﻪ ﭘﺮاﻧﻪ و ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺎه اول ﺟﻨـﮓ ‪127‬‬
‫ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﮐﺮدم«‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن دﮐﺘﺮ ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺶ ﺣﺒﯿﺒﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎب ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻗﺪرت‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﯿﺰ درﺑﺎره ﻋﺮاق در از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﺟﻨﮕـﯽ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ در روزﻫـﺎي اول‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ‪ 80‬ﺗﺎ ‪ 90‬ﭘﺮاﻧﻪ‬
‫ﭘﺮواز در روز آﻧﻬﻢ ﺑﺮاي ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 3‬روز اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﻓﺮودﮔﺎﻫﻬـﺎي‬
‫اﯾﺮان در روز اول )‪ 22‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ(‪ 23 ،‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮو ‪ 24‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ )ﺑـﻪ ﺗﺒﺮﯾـﺰ‪ ،‬دزﻓـﻮل‪ ،‬ﺷـﺎﻫﺮﺧﯽ‬
‫ﻫﻤﺪان‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ ،‬اﻫﻮاز و ﺳﻨﻨﺪج( ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻓﺮودﮔﺎه دزﻓﻮل ﺻﺪﻣﻪ ﮐﻤـﯽ زد ﮐـﻪ آن‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻌﻤﯿﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻫﺪاﻓﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻃﺮاﺣﯽ و ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎ وﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ داﺧﻞ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﻫﺎ ﺑﻮده و ﺗﻨﻬﺎ ﺑـﻪ ﭼﻨـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﺣﻤـﻞ وﻧﻘـﻞ وﺗﻌـﺪاد ﮐﻤـﯽ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺻﺪﻣﻪ وارد ﺷﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮو ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﺴﯿﺎري از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺧـﻮدرا ﭘـﺲ از ﺣﻤـﻼت‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ در روز اول ﻣﻬﺮ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮد و ﭘﺲ از ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺗﺎ ‪10‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 208‬‬

‫روز ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﻋﻤﺪﺗﺎً آن ﻫﺎ را در واﺣﺪﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺧـﺎرج از ﻧﺒـﺮد ﻗـﺮار داد‪ .‬ﻃـﯽ ﺟﻨـﮓ‬
‫‪1‬‬
‫ﻓﺮودﮔﺎه ﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ اردن ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻫﻬﺎي ﺳﺮاﺳﺮي ﺑﺮاي ﻧﺎوﮔﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮاق ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺻﺎﺑﺖ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺧﻮدي‬

‫از اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻧﺎﮔﻮار روزﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻦ دو ﻓﺎﻧﺘﻮم در ﺣـﺎل ﮔﺸـﺖ‬
‫از ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺷﻬﯿﺪان اﮐﺒﺮ ﺑﺸﯿﺮي و ﺣﺴﻦ ﮐﺪﺧﺪاﺋﯽ و ﮐـﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘـﺐ ﻫـﺎي آن ﻫـﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬آن ﻫﺎ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻫﺪﻓﯽ در ﺟﻨﻮب آﺑﺎدان را زدﻧﺪ اﺳﯿﺮ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫـﺎي دو ﻧﺎوﭼـﻪ ﺧـﻮدي‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ 2 .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن ﮐﻪ دوﺳﺘﯽ ﻋﻤﯿﻘﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ دو ﺷﻬﯿﺪ داﺷﺖ ﻋﺼﺮ آﻧﺮوز ﺑﻪ ﻣﻘﺮ ﻧﯿﺮوي‬
‫درﯾﺎﯾﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ رﻓﺖ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ اﯾـﻦ اﺗﻔـﺎق اﻋﺘـﺮاض ﮐـﺮد‪ .‬آن ﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ اﺷـﮑﺎل را در اﯾـﻦ‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ آن ﻫﺎ را ﺧﺒﺮ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺮار ﺷﺪ ﭘﺲ از اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﺮ روي ﻫﺮ ﻧﺎوﭼﻪ ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان راﺑـﻂ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗدوم ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺘﺎد ﻧﻤﮑﯽ دﻟﯿﻞ ﺑﺮوز اﯾﻦ اﺗﻔﺎق را ﻧﺒـﻮد ﻧﻈـﺎم ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ و‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽداﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ارﺗﺶ در آن ﺷﺮاﯾﻂ ازﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽﺑﻮد ﮐـﻪ‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﺪام ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺧﻮدي اﺳﺖ«‪.‬‬
‫از اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮ روز ﺳﻮم ﻣﻬﺮ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ‪ 1000‬داﻧﺸﺠﻮي ﺳﺎل ﺳﻮم داﻧﺸـﮑﺪه اﻓﺴـﺮي‬
‫ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ اﻫﻮاز و ﺳﭙﺲ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺳـﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒـﺎن ﮐﺮﯾﻤـﯽ ﮐـﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﭘـﻨﺞ‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ ﺳﯽ‪ 130-‬اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ از ﯾﺰد را ﺑﺮﻋﻬﺪه داﺷﺖ درﺑﺎره اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﮔﻔﺘـﻪ‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ در ﺣﺎل ﺳﻘﻮط اﺳﺖ و ﻧﻔﺮات رزم دﯾﺪه و ﯾﺎ آﻣﻮزش دﯾﺪه ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﺷـﻤﺎ از‬
‫ﯾﺰد ﺑﻪ ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺑﺮوﯾﺪ و ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻧﺘﻘﺎل داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸﮑﺪه اﻓﺴﺮي را ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ اﺗﻔـﺎق‬
‫ﭘﻨﺞ ﻓﺮوﻧﺪ ﺳﯽ‪ 130 -‬دﯾﮕﺮ ﮐﻪ در ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﯾﻦ ﻣﺮدان ﺷﺠﺎع را ﺳـﻮار ﮐـﺮده‬
‫و ﺑﻪ اﻫﻮاز ﺑﺮدﯾﻢ«‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه ﺻﻔﺤﺎت ‪ 212‬ﺗﺎ ‪214‬‬

‫‪ .2‬اﻇﻬﺎرات ﺧﻠﺒﺎن ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن‪ ،‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 7 ،‬اﺑﺎن ‪1392‬‬
‫‪ .3‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‪ 7 ،‬اﺑﺎن ‪1392‬‬
‫| ‪209‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ روز ﺳﻮم ﻣﻬﺮ ﮐـﻪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق ﻫﻨـﻮز ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ ﺑـﻮد‬
‫ﺳﯽ‪ 130 -‬ﻫﺪف ﺧﻮب و آﺳﺎﻧﯽ ﺑﺮاي ﺷﮑﺎري ﻫﺎي ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮﯾﻊ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺘﯽ ﻣﻮﺗﻮر ﺳﯽ‪ 130 -‬را ﺧﺎﻣﻮش ﻧﮑﺮدﯾﻢ و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻧﺸﺴـﺖ روي ﺑﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﻔـﺮات‬
‫ﺧﻮد را ﺗﺨﻠﯿﻪ و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ را ﺑﺮ روي ﺑﺎﻧﺪﺑﻪ ﭘﺮواز درآورده ‪ 1‬و ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺳﺮﯾﻊ ﺗـﺮك‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ اﻟﺮﺷﯿﺪ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ اﻟﺮﺷﯿﺪ در ﺟﻨﻮب ﺑﻐﺪاد آن ﻗﺪر ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﺑﻮدي آن ﺑﺎ‬
‫ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺣﻤﻠﻪ اﻣﮑﺎﻧﭙﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻧﻬﺪام آنﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺼﻮرت ﻣﺘﻨﺎوب و ﻃﻮﻻﻧﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺤﺮﮔﺎه ﺳﻮم ﻣﻬﺮ‪ 9 ،‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 18‬ﺧﻠﺒﺎن در ﯾﮏ آراﯾﺶ ﺟﻨﮕﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺎ‬
‫ﮔﺬر از ﻣﺮز ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﺑﻐﺪاد را رد ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﮔﺮدش ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ آراﯾﺶ ‪ 8‬ﻓﺎﻧﺘﻮم اﯾﯽ و ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ آر‪ .‬اف‪ 4-‬ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﮐﻪ در‬
‫اﺑﺘﺪا ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮي ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ﻟﺤﻈﻪ ورود ﺑـﻪ اﻟﺮﺷـﯿﺪ ﺑـﺎ اﻧﺒـﻮه‬
‫آﺗﺶ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻫﯿﭻﮐﺪام از ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ اﺻـﺎﺑﺖ‬
‫ﻧﮑﺮد و ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﻣﻮﺷﮑﯽ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺎن ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﮐـﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ واﮐـﻨﺶ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻧﺸـﺎن‬
‫دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻟﺮﺷﯿﺪ زﯾﺮ ﻓﺸـﺎر ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 64‬ﺑﻤـﺐ ﺳـﻨﮕﯿﻦ زﯾـﺮ اﻧﺒـﻮﻫﯽ از آﺗـﺶ ﮔـﻢ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ آر اف ـ ‪ 4‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪﻫـﺎ را ﺿـﺒﻂ ﻣـﯽﮐـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺣﺠـﻢ ﺷـﺪﯾﺪ‬
‫ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت دﺷﻤﻦ و ﻓﻘﺪان ﺳﻮﺧﺖ در ﺑﺎكﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ )ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت( ﺳﺒﺐ‬
‫ﺷﺪ ﺗﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﺟﺪي دﯾﮕﺮي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ از ﻧﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﮐﻤﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺪ‪‬ي داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑـﯽ از ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺎﭼﺎر در آﺳﻤﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﺑﺎ دﯾﺪن ﯾﮏ ﻓﺮودﮔﺎه ﻏﯿﺮﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻓﺮود اﺿﻄﺮاري ﺷﺪ و‬
‫آﻧﺠﺎ ﭘﯽ ﺑﺮد ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪه و از ﻣﺴـﯿﺮ ﻣﻘﺎﺑـﻞ در ﺣـﺎل‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﻫﺮ زﺣﻤﺖ ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﺪ و درﺳﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺗﻤﺎم‬

‫‪۱ . Take Off‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 210‬‬

‫ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮﺗﻮر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺮﻣﺼﺮف ﻓﺎﻧﺘﻮم از ﮐﺎر ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﺮود ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾـﺎن‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮر ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺮ روي ﺑﺎﻧﺪ ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻓﺘﺎدن در ﭼﺎﻟـﻪ‪،‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ اﯾﺠﮑﺖ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﮔﺮﭼﻪ ﮐﻒ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺻﺪﻣﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﻨﻬـﺪم‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺟﺮاﺣﺖ ﺳﻄﺤﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﺧﺎﻃﺮات و ﮔﺰارﺷﺎت ﻣﺮﺑـﻮط‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻮاﯾﯽ در ﻣﺎهﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ ﺑﺮﻣﯽآﯾﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺑـﺮ ﺳـﺮ راه ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎي‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ و ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻮده اﺳـﺖ و در ﮐﻤـﺎل ﺗﺎﺳـﻒ‬
‫اﯾﺮان ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻓﺮوﻧﺪ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿـﻞ از دﺳـﺖ داد‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺟﻨﮕﻨـﺪه اﺧﯿـﺮاﻟـﺬﮐﺮ‪،‬‬
‫دوﺑﺎره ﺑﺎزﺳﺎزي و در ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫از دﯾﮕﺮ اﺧﺒﺎر روز ﺳﻮم ﻣﻬﺮ‪ ،‬اﺻﺎﺑﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻠﺒﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻣﻮﺳﻮي ﺑﻮد‪.‬‬
‫او در روز ﺳﻮم ﻣﻬﺮ ‪ ،59‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎﯾﺶ ﭘـﺲ از ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ‬
‫ﺑﻤﺒﺎران‪ ،‬در ﺣﺎجﻋﻤﺮان ﻫﺪف ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 7‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را ﺳـﺎﻟﻢ‬
‫در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ او دوﺑﺎر دﯾﮕﺮ در ‪ 24‬آﺑـﺎن ‪ 59‬و ‪ 28‬آذر ‪ 59‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮد را ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﺪ و ‪ 18‬ﻣﺎه ارﺷﺪﯾﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ دﯾﮕﺮ ﮐُﻨﺪ ﺷﺪن روﻧﺪ ﭘﯿﺸﺮوي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاق در ﻣﺤﻮر ﺟﻨﻮب ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺸﺮقاﻻوﺳﻂ‬
‫ﮔﺰارش داد ﮐﻪ ﺑﻤﺒﺎران ﮔﺴﺘﺮده ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاق ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﭘﯿﺸﺮوي ﻋﺮاق را‬
‫‪2‬‬
‫در ﻣﺤﻮر ﺷﻠﻤﭽﻪ ـ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻣﺠﺪد ﺑﺮاي اﻧﻬﺪام ﻗﺪرت زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ‬

‫ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ روز ﺟﻨﮓ ﻣﺼﺎدف ﺑﻮد ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮوي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺧـﺎك اﯾـﺮان‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺿﺮوري ﺑﻮد ﺗﺎ ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﻠﯿﻪ واﺣﺪﻫﺎي دﺷﻤﻦ اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در واﺣﺪي ﺑـﻪ ﻧـﺎم‬
‫دﺳﮏ ﻫﻮاﯾﯽ )ﻣﺮاﮐﺰﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ( راﺑﻄﯿﻦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﮔـﺮدان ﻫـﺎي ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﻣـﯽﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎﻫـﺎي اف‪ ،5-‬اف ـ ‪ 4‬و‬

‫‪ .1‬ﺳﺘﺎره ﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ) اﺣﻤﺪ ﻣﻬﺮﻧﯿﺎ(‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.411‬‬
‫‪ .2‬اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.80‬‬
‫| ‪211‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﮐﺒﺮا در اﯾﻦ روز ﻧﻘﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮرﻧﮕﯽ را ﺑﺎزي ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬واﺣـﺪﻫﺎي ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 9‬زرﻫـﯽ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮوي در ﻋﻤﻖ ﺧﺎك ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﺗـﺎ دزﻓـﻮل و ﭘﺎﯾﮕـﺎه وﺣـﺪﺗﯽ )ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﺑﻮد( ﺑﻪ زﯾﺮُﺑﺮد ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻋﺮاق ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﮐﻤـﯽ‬
‫ﺟﻨﻮﺑﯽﺗﺮ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد از دو ﻃﺮف ﺗﻮﺳﻂ ‪ 3‬ﻟﺸﮑﺮ‪ 10 ،1 ،‬و ‪ 9‬ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻫـﺪف‬
‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺗﺼﺮف اﻫﻮاز ﺑﻮد! ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا ﺑﺴﺘﺎن و ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد را از ﺳﺮ راه ﺑﺮﻣـﯽداﺷـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك ارﺗﺶ در دﺳﺘﻮري اﮐﯿﺪ و ﻻزماﻻﺟﺮا از ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدن ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي وﺣﺪﺗﯽ آﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﺮﭼﻪ در ﺗﻮان‬
‫دارﻧﺪ ﺑﺮاي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از واﺣﺪﻫﺎي ﺟﺪا از ﻫﻢ اﻓﺘﺎده ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻫﻮاز اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺮدي ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺎ ﺗﺎﻧﮏ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ و در آن زﻣﺎن اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﻮرد‬
‫اﻋﺘﺮاض ﺗﻤﺎم اﻓﺴﺮان ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ دﺳﺘﻮر اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه آﻧﮑـﻪ‬
‫ﻫﯿﭻ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦدﯾﮕﺮي در ﭘﯿﺶ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي درﮔﯿﺮ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت اﻓﺴﺮان ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ اﺳـﺘﺪﻻل ﺷـﺎن اﯾـﻦ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺣﻤﻼت اﻧﺠﺎم ﻧﺸﻮد ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﺳﻮم اﯾﺮان زﯾﺮ ﭼﮑﻤـﻪ ﺳـﺮﺑﺎزان ﺳـﭙﺎهﻫـﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﺧﺮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺮﯾـﺰ‪ ،‬ﺷـﯿﺮاز و دﻫﻬـﺎ ﺷـﻬﺮ ﮐﻮﭼـﮏ و‬
‫ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮ اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻟﺸﮑﺮي ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗـﻮا در ﺣـﺎل آﻣـﺎدهﺳـﺎزي واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﺴﯿﺞ و ﺳﭙﺎه و واﺣﺪﻫﺎي از ﻫﻢﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ از ﻓﺸـﺎر‬
‫ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ ﺑﺮ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﮑﺎﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ واﺿﺢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي اﯾﺠـﺎد‬
‫ﺗﺸﮑﻞﻫﺎﯾﯽ در ﺳﻄﺢ ﺗﯿﭗ و ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻪ ﻫﻔﺘﻪﻫﺎ زﻣﺎن ﻧﯿﺎز داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﯾﺠﺎد ﻗﺮارﮔﺎه ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﺷﻬﯿﺪ ﭼﻤﺮان در ﮐﻨﺎر اوﻟﯿﻦ ﻫﺴﺘﻪﻫﺎي اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺷﺠﺎعﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدان ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران )ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً اﮐﺜﺮ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ را ﻧﺪﯾﺪﻧﺪ( در‬
‫ﮐﻨﺎر داوﻃﻠﺒﺎن ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬ﺣﻤﺰه و ﺗﯿﭗﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ )ﻗﺒﻞ از‬
‫آﻧﮑﻪ ﺑﺪﻧﻪ اﺻﻠﯽ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎ و ﺗﯿﭗﻫﺎي ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺷﮑﻞ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ( ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻫﺮ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻂ ﻣﻘﺪم ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻏﺮب و ﺟﻨﻮب رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﮐﻢ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 212‬‬

‫ﺗﻌﺪاد اﻣﺎ از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮان‬
‫ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻗﺪرت ﻫﻮاﻧﯿﺮوز را در آن »روزﻫﺎي ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ« ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﯿﺶ از ‪ 150‬ﺑﺎﻟﮕﺮد ﮐُﺒﺮا )‪ (AH1‬ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ داس ﻣﺮگ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن دﺷﻤﻦ ﺑﻌﺜﯽ اﻓﺘﺎده و‬
‫ﺑﺨﺼﻮص در ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آن ﻫﺎ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه ﺧﻮدي ﻓﺮﺻـﺖ ﺧـﺮوج ﻣـﯽدادﻧـﺪ و در ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﻏﺮب ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﺮوج از ﭘﺸﺖ ﺗﭙﻪﻫﺎ از ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﻫﺎ دورﺗﺮ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ و ﻧﻔﺮﺑﺮﻫﺎ را ﺑﻪ »ﺗـﺎو« ﺑﺴـﺘﻪ و‬
‫ﺻﺤﻨﻪ را ﺗﺮك ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻏﺰال ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ دﻫﻬﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺎﻧـﮏ ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 92‬را‬
‫از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ رﻗﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮑﯽ ﮐﻪ در ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨـﮓ ﻋـﺮاق از دﺳـﺖ داد‪،‬‬
‫ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫روش ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد ﺗﻠﻔﺎت ﺑﺎﻻ ﻣﯽرﻓـﺖ‪» ،‬ﺑﻤﺒـﺎران ﻓﺮﺷـﯽ«‬
‫ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺘﻪﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﻓﺎﻧﺘﻮم و اف‪ 5-‬در ﭘﻨـﺎه اف‪ 14-‬ﻫـﺎ اﻧﺒـﻮﻫﯽ از ﺑﻤـﺐﻫـﺎيام‪.‬ﮐـﺎ ‪ 1‬را از‬
‫ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻗﺮارﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﯿﻊ ﺗﯿﭗﻫﺎ و ﻟﺸﮑﺮﻫﺎ رﯾﺨﺘﻪ و ﺟﻬﻨﻤﯽ ﺑـﺰرگ را ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺘﺠﺎوزان اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آن روز ﻧﻔﺮات اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ و زﻣﯿﻨـﯽ‪ ،‬ﻣﺮﮐـﺰ آﻣـﺎد و‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم در ﺑﺼﺮه را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮده و در ﻏـﺮوب ﭼﻬـﺎر ﻓﺮوﻧـﺪ اف ـ ‪ ،4‬ﺷـﺎﻧﺰده‬
‫ﺑﻤﺐ را ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮورﯾﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻬﺪام اﻧﺒﺎرﻫﺎي آذوﻗﻪ و ﮐﺎروانﻫﺎي ﺗﺪارﮐﺎﺗﯽ از اﻗـﺪاﻣﺎت راﯾـﺞ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺑـﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ ﺣﺘﯽ در ﺑﺮﮔﺸﺖ از ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ ﺑـﺎ ﮐﺎﺳـﺘﻦ از ارﺗﻔـﺎع ﺧـﻮد آراﻣـﺶ را از »واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫ﭘﯿﺸﺮوي ﻋﺮاق« ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ در اﺧﺘﯿـﺎر داﺷـﺘﻦ ﺑﻤـﺐﻫـﺎ و‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻫﺪاﯾﺖﺷﻮﻧﺪه از دﻫﻬﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ دورﺗﺮ ﯾﮏ واﺣﺪ زرﻫﯽ را ﻫﺪف ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و در‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﺑﻪ واﺣﺪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮﺳﻨﺪ آن را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻓﺴﺮان زرﻫﯽ ﻋـﺮاق ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﯾﮏ ﺟﻨﮕﻨﺪه را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از وﺳﯿﻠﻪ زرﻫﯽ ﺧـﻮد ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ‬

‫‪۱ . MK‬‬
‫| ‪213‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺎورﯾﮏ ﺑﺎ ‪ 3‬ﻣﺎخ ‪ 1‬ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺗﺎﻧـﮏ و ﻧﻔﺮﺑـﺮ آن‬
‫ﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻫﺪاﯾﺖﺷﻮﻧﺪه‪ ،‬ﮐﺎر ﺳﺨﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﭘﺮﻧﺪهاي ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﯾﮏ ﺳﺘﻮن زرﻫﯽ‪ ،‬ﺧﻄـﯽ ﺑﺎرﯾـﮏ در دﺷـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻮد و اﮔﺮ ﻣﺴﯿﺮﯾﺎﺑﯽ درﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽﺷﺪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾـﺪ دوﺑـﺎر از روي اﯾـﻦ‬
‫ﺳﺘﻮن زﻫﺮآﮔﯿﻦ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻮﺷﯿﺎر ﮐﺮدن ﺻﺪﻫﺎ ﻣﺴﻠﺴﻞ و ﺗﻮپ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺟﺴﻮر اﯾﺮاﻧﯽ ﭘﺲ از اﻧﻬﺪام اﻫﺪاف اﺻﻠﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و دﺷـﻤﻦ را ﺑـﻪ ﺗـﻮپ‬
‫‪ 20‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺿﺮﺑﺎت وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﺑـﻪ دﺷـﻤﻦ ﻣـﯽزد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل اﺻﺎﺑﺖ را ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽداد‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ دﯾﮕﺮ در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻤﺐ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ آن ﻫﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت زره ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻣﺬﮐﻮر ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺿﻌﻒ روﺣﯿﻪ و آﻣﻮزش ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﻣﺸـﮑﻞ ﭘـﯿﺶ آﻣـﺪه‬
‫ﺑﺮاي »ﺷﻨﯽﻫﺎ« و ﯾﺎ ﺑﺮﺟﮏ ﺗﺎﻧﮏ ﺳﺒﺐ ﺷﻮد ﺗﺎ آنﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ را ﺑﻪ اﻣﺎن ﺧﺪا رﻫـﺎ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻈﯿﻢ و ﺧﯿﺮهﮐﻨﻨﺪهاي ﺑﺪون ﺷﻬﯿﺪ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس آﻣﺎرﻫﺎ و ﻣﺴﺘﻨﺪات ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﮐﺘﺎب »اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺒﺮد در‬
‫آﺳﻤﺎن«‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﺷﺠﺎعﺗﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 5-‬و اف ـ ‪ 4‬اﯾﺮان در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي‬
‫زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ 2 .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه ﺑﻮد در ﻫﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﯾﮏ‬
‫ﺳﺘﻮن دﺷﻤﻦ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮده و ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻌﺼﺐ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺟﻮان )ﺳﺘﻮان و ﺳﺮوان(‬
‫ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ آن ﻫﺎ در ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻮد ﺗﺎ ﻏﺮب آن ﻗﺪر ﭘﯿﺸﺮوي ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮز ﺑﺎ ﻋﺮاق ﺑﺮﺳﻨﺪ‬
‫و آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﺎﻟﯽ از ﻣﻬﻤﺎت ﺧﻮد را در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ ﻣﯽدﯾﺪ و اﮔﺮ‬
‫اف‪ 14-‬ﻫﺎ اﻧﺪﮐﯽ دﯾﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺟﻌﻪاي ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮﮐﻮﻟﺲﻫﺎ وﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف ـ ‪)27‬ﻓﺮﻧﺪ ﺷﯿﭗ( ﻧﯿـﺰ در آن روزﻫـﺎ ﺑﯿﮑـﺎر ﻧﺒﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﻧﺒـﻮه‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺗﺮاﺑﺮي از ﺗﻬﺮان و اﺻﻔﻬﺎن ﭘﻞ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ اﻫﻮاز و دزﻓﻮل زده و اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﻧﻔـﺮات‬

‫‪ .1‬ﻣﺎخ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت ﺑﺮﺳﺪ اﺻﻄﻼﺣﺎً ﻣﺎﻓﻮق ﺻﻮت ﺷﺪه و ﭘﺲ از آن ﺳﺮﻋﺖ را ﺑﺎ‬
‫واﺣﺪ ﻣﺎخ اﻧﺪازه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،250‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.54‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 214‬‬

‫و ﺗﺠﻬﯿﺰات را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ رﺳﺎﻧﺪه و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﻣﺠـﺮوﺣﯿﻦ و ﺷـﻬﺪا را ﺑـﻪ ﺷـﺮق ﮐﺸـﻮر ﻣﻨﺘﻘـﻞ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺳﯽ ـ ‪ 130‬ﺑﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﭘﯿﺎم را ﻣﯽداد ﮐﻪ آن ﻫـﺎ ﺣﺘـﯽ در‬
‫ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻫﺮﮐﻮﻟﺲﻫﺎ ﺗﺎ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺧﻂ ﻣﻘﺪم ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺶ آﻣـﺪه و ﺑـﺎ‬
‫ﻏﺮش ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺧﻮد اﯾﻦ ﺧﺒـﺮ را ﺑـﻪ ﮐﻠﯿـﻪ اﻓـﺮادي ﮐـﻪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﻫـﺎ اﻃـﺮاف آن ﻫـﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﻫﮕﯿـﺮي‬
‫ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﻧﯿﺰ اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً در ﻃﻮل ‪ 8‬ﺳﺎل ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه اﻧﮕﺸﺘﺎن ﯾﮏ دﺳﺖ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎﻣﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐـﻮﻟﺲﻫـﺎ‬
‫ﺷﮑﺎر ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪه ﻋﻈﯿﻢ ‪ 4‬ﻣﻮﺗﻮره ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻓـﺮود و ﺑﺮﺧﺎﺳـﺖ در‬
‫ﻫﺮ ﺷﺮاﯾﻄﯽ را داﺷﺖ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻫﺰاران ﭘﺮاﻧـﻪ ﭘـﺮواز ﺳـﺘﻮن ﻓﻘـﺮان ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽرزﻣﻨـﺪﮔﺎن را ﺑـﺮ‬
‫ﻋﻬﺪهداﺷﺖ‪ .‬از دﯾﮕﺮ اﺧﺒﺎر آن روز ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ 59‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎوﺟﻮد ﺷﻠﯿﮏ ﺟﻨﮓ اﻓﺰارﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي دﺷـﻤﻦ ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺗﻌـﺪادي از‬
‫ﮐﺎرﮐﻨﺎن را ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬دوﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5-‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑـﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﻣﻬـﺎﺟﻢ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺮواز درآﻣﺪﻧﺪ و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل دو ﻣﯿﮓ دﯾﮕﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺧـﻮدي‬
‫‪1‬‬
‫را ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‬

‫ﺣﻤﻼت ﭘﯽدرﭘﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺑﻐـﺪاد و ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت ﻋﻤـﻖ ﺧـﺎك ﻋـﺮاق ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﺗـﺎ‬
‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﻣﻬﺎرت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔـﺰارش ﺧﺒﺮﻧﮕﺎرروزﻧﺎﻣـﻪ‬
‫»اﺑﺰرور« ‪ 2‬ﺣﺎﮐﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻗﺎدر ﻫﺴﺘﻨﺪ در ارﺗﻔـﺎع ﮐـﻢ در ﺑﻐـﺪاد ﭘـﺮواز ﮐﻨﻨـﺪ و‬
‫ﺳﻼحﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪي آﺳﯿﺒﯽ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻧﻤﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬وي ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎ را ﺑﯿﺮون ﺷﻬﺮ ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻻﺷـﻪ‬
‫‪3‬‬
‫ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم را ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آن ﻻﺷﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ﺑﻮد«‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.36‬‬

‫‪۲ . OBSERVER‬‬
‫‪ .3‬اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﻓﺮﺷﯿﺪ ﻗﺪﯾﻤﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.85‬‬
‫| ‪215‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺗﺎﯾﻤﺰ ﻧﯿـﺰ در ﮔـﺰارش ﺧـﻮد ﺑﻐـﺪاد را ﺷـﻬﺮ ارواح ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﮐـﺮده و‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻓﺮودﮔﺎه ﺷﻬﺮ ﺳﻪ روز اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺛـﺮ ﺣﻤﻠـﻪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان ﺑﺴـﺘﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ«‪1 .‬ﺧﺒﺮﻧﮕﺎرروزﻧﺎﻣﻪ »اﻟﺸﺮقاﻻوﺳﻂ«ﻧﯿﺰ از ﺧﺮوج ﻫﺰاران ﺗﺒﻌﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ژاﭘـﻦ‪ ،‬ﺷـﻮروي‪،‬‬
‫ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬اردن‪ ،‬ﮐﻮﯾﺖ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺧﺒﺮ داد‪.‬‬

‫ﺗﺪاوم ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫در ﭼﻬﺎرم ﻣﻬﺮﻣﺎه ﺣﻀﻮر ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎياف‪ 14-‬ﭘﺮرﻧﮓﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد )اﮔﺮﭼﻪ ﻫﻨـﻮز ﺗـﺎ ﻣﯿـﺰان‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد( ﻧﺒﻮد ﺑﺮﺧﯽ ﻗﻄﻌﺎت ﺳﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ در ‪ 5‬روز اول ﻧﺒـﺮد ﺗﻨﻬـﺎ ‪ 15‬ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫اف‪ 14-‬ﺳﺮﭘﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ 2 ،‬اﻣﺎ ﺣﺘﯽ در اﯾﻦ ﻣﺪت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑـﺎ ﻫﻤـﯿﻦ ﺗﻌـﺪاد اف‪ ،14-‬ﭘـﺎﻧﺰده‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ را ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻣﺎرﻫﺎي ‪ 100‬درﺻﺪ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﺪه ﻣﻮرد ﻫﺪف ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬
‫)در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ آﻣﺎرﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪ رﺳﻤﯽ اﻋﺪاد ﺑﯿﺸﺘﺮي را ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ( ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾـﻦ آﻣﺎرﻫـﺎ‬
‫ﭘﻨﺞ ﻓﺮوﻧﺪ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﺎ ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ و ‪ 10‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﺑـﺎ ﺳـﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر و اﺳـﭙﺎرو ﻣﻨﻬـﺪم‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮان ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اف‪ 14-‬ﺑﺎ ﮐﺎرﺷﮑﻨﯽ دﺷﻤﻦ )اﻣﺮﯾﮑﺎ( ﻣﻮاﺟـﻪ ﻧﻤـﯽﺷـﺪ‬
‫ﻗﻄﻌﺎً اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪه ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﭘﺮوﻧﺪه ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﻋﺮاق را ﺑﺒﻨﺪد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺮان ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 30‬درﺻﺪ ﺗﻮان اﯾﻦ ﻧﺎوﮔﺎن‪ ،‬ﺟﻨـﮓ را‬
‫آﻏﺎز ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﺮان ﻇﺮف ﯾﮏ ﺳﺎل‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اف‪ 14-‬ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ‪60‬‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﯾﮑﯽ از ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬در روز ﭘﻨﺠﻢ ﻧﺒـﺮد‪،‬‬
‫در ﺣﻮاﻟﯽ ﺧﺎرك رﻗﻢ ﺧﻮرد‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ‪» 23-‬ﺑﯽان« ﺟﺮﺋـﺖ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺪن‬
‫ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﺗﭙﻨﺪه ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ اﯾﺮان را ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎﻫـﺎي اف‪ 14-‬ﺑـﺎ ﺧﺒـﺮ از ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺪن‬
‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬در دﺳﺘﻪاي دو ﻓﺮوﻧﺪي از ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﺑﺴﯿﺎر دور اﻫﺪاف ﺧﻮد را ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ و از ﻫﻤـﺎن‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ روي آن ﻫﺎ ﻗﻔﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮاي ﻓﻼﮔﺮﻫﺎ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑـﻮد‪ ،‬ﺳـﻪ‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ از آن ﻫﺎ ﺑﻪ داﺧﻞ درﯾﺎ ﺳﻘﻮط ﮐﺮدﻧﺪ و ﭼﻬﺎرﻣﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﺮﻋﺖ راه وﻃـﻦ را در ﭘـﯿﺶ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ! اﻣﺎ ﻋﺮاق ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﻫﻤﺎن روز ﺣﻤﻠﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺧﺎرك را ﺳﺎﻣﺎن داد‪ .‬ﻣﯿﮓﻫﺎي ‪23-‬‬

‫‪ .1‬ا وﻟﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﻓﺮﺷﯿﺪ ﻗﺪﯾﻤﯽ‪. ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 81‬و‪.83‬‬

‫‪ .2‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﯽ و اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ؛ اﻣﺎ ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﮕﺎرﻧﺪه رﺳﯿﺪ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ ‪ 25‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 216‬‬

‫از ﻧﺒﻮد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﺧﻮد را ﺑـﻪ ‪ 20‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي ﺧـﺎرك رﺳـﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐـﻪ‬
‫درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﻮﺷﻬﺮي ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ اﮔﺮﭼﻪ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي ﺑـﻮده‬
‫و ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﻣﯿﮓ‪ 23-‬از آن ﻫﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﻢ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﻧﺒﺮد ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﮐـﻪ ﺑـﯿﻦ‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ دو ﻣﯿﮓ‪ 23-‬و دو اف ـ ‪ 4‬ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ 1 ،‬اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ در ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ و ﺧﺎرك ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫از آن ﻃﺮف ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬ﺑﺎ ﮔﺸﺖ ﻣﺪاوم ﺑﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺳـﻮﺧﺖرﺳـﺎنﻫـﺎي‪ 707 -‬و‬
‫‪ 747‬ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻤﺒﺎران ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در آن زﻣﺎن ﻋﺮاق ﻋﻼﻗـﻪ زﯾـﺎدي داﺷـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺗﻼﻓـﯽ‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﮔﺴﺘﺮده اﻫﺪاف راﻫﺒﺮدي در ﺑﻐﺪاد از ﺗﻬﺮان اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗـﺮس از اف‪ 14-‬ﻣـﺎﻧﻊ‬
‫ورود آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 400‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺧﺎك اﯾﺮان ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺳﻘﻮط ﻫـﺎي ﭘـﯽدرﭘـﯽ ﻣﯿـﮓ ﻫـﺎي‬
‫)ﻓﻼﮔﺮ( ﺑﺎ ارزش ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑـﻮد ﺗـﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق دﺳـﺘﻮر دﻫـﺪ‪ ،‬ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ ﺗﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺸﺪهاﻧﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺗﺎﻣﮑﺖ ﻧﺰﻧﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺒـﺮدي دﯾﮕـﺮ‪ ،‬دو ﻣﯿـﮓ ‪21-‬‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ‪ ،‬داﺧﻞ ﺧﺎك اﯾﺮان رﻫﮕﯿﺮي ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺪﻫﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﺷـﺪﻧﺪ ﺗـﺎ‬
‫آﻧﮑﻪ ﯾﮑﯽ از آنﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺎﻧﺘﻮم و دﯾﮕﺮي در ﺣﺎل ورود ﺑﻪ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺷـﮏ ﺳـﺎم‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪ ،‬در ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم در ﺣﻮاﻟﯽ زﻧﺠﺎن ﺳـﻘﻮط ﮐـﺮد‪ .‬در‬
‫اﺗﻔﺎق ﻋﺠﯿﺐ دﯾﮕﺮي دو ﻓﺎﻧﺘﻮم و دو ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف )ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﺳﻨﮕﯿﻦ( از ﮐﻨﺎر ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﭼﻮن ﻫﺮ دو از ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺑﻤﺒﺎران ﻋﻤﻘﯽ ﺑﺎزﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ و اﺻﻼً ﺳﻮﺧﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ از ﺧﯿﺮ ﻧﺒﺮد‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت و زﯾﺮﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎي دﺷﻤﻦ‬

‫در اداﻣﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﺎﺑﻮدي ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‪ 2 ،‬ﭘﺎﻻﯾﺸـﮕﺎهﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﺨـﺎزن ﺳـﻮﺧﺖ و ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت‬
‫زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬در ‪ 4‬ﻣﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﭘﻨﺠﺎه ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳﻮرﺗﯽ ﭘﺮواز( ﻋﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع اﻫﺪاف اﻧﺠﺎم ﺷـﺪ‪ ،‬از‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،250‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 53‬ﻧﻘﻞ از ﮐﺘﺎب اﯾﺮان ـ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي در ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ ،‬درﺑﺎره ﻋﻠﺖ ﺣﻤﻼت ﭘﯽدرﭘﯽ و ﭼﻨﺪﺑﺎره ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻋﺮاق‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ را ﻣﺮﺗﺐ ﺑﺎزﺳﺎزي ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه را از ﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪازﯾﻢ ﻫﺮ روز ﺑﻪ آن ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ«‪ .‬او ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﺣﻤﻼت روز دوم ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﮐﻠﯿﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاق در ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺑﻮد‪.‬‬
‫| ‪217‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺟﻤﻠﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد‪ ،‬زﺑﯿﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺻﻞ و ﮐﺮﮐﻮك ﮐﻪ ﻗﻄﻊ اﺟﺒﺎري ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ ﻋـﺮاق‬
‫را در ﭘﯽ داﺷﺖ‪ .‬اﯾﺴﺘﮕﺎه رادار و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﮔﺎزي اﻟﺒﮑﺮ ﻧﯿﺰ در ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎﻫـﺎي اف‪ 5-‬و‬
‫اف ـ ‪ 4‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻧﯿـﺰ ﺷـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آن اﺳﯿﺮ دﺷﻤﻦ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﻓﺸـﺎر ﺑـﺮاي ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑـﻮد در ﺑﻌـﺪازﻇﻬﺮ‬
‫ﭼﻬﺎرم ﻣﻬﺮ ﺣﻤﻼت ﺑﺰرﮔﯽ را آﻏﺎز ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﯽ آن از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﻣﺮاﮐﺰ ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻧﺘﯿﺠـﻪ رﺳـﯿﺪه ﺑـﻮد ﮐـﻪ در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اﯾﺮان ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ روﺑـﺮو ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿـﺮوي‬
‫زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻓﻀﺎي اﯾﺮان ﻧﯿﺰ دﺳﺘﻮر وﯾﮋه ﺻﺎدر ﺷﺪه و در ﻫﻮا ﻫﻤﻮاره دﻫﻬﺎ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه در ﺣﺎل ﮔﺸﺖزﻧﯽ و در روي زﻣﯿﻦ در آﺷﯿﺎﻧﻪ آﻟﺮت ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ آﻣﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ ﻧﯿﺰ در آﻣﺎدﮔﯽ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﻫﺮ ﺣﺮﮐﺘﯽ را ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دو ﻣﯿـﮓ‪ 23-‬ﮐـﻪ در‬
‫ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻋﺠﯿﺐ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻬﺎرت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮد و ﻋـﻮارض زﻣـﯿﻦ از ﺟﻨـﻮب ﺧـﻮد را ﺗـﺎ‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺗﻬﺮان رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ واﮐﻨﺶ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه و در آﺧـﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈـﺎت‬
‫رﻫﮕﯿﺮي ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﮓ ﺷﻤﺎره ﯾﮏ ﺑﺎ ﮔـﺮدشﻫـﺎي ﻣﺘـﻮاﻟﯽ ﺳـﻌﯽ ﮐـﺮد ﺗـﺎ از ﮐﻤﻨـﺪ ﻣﻮﺷـﮏ‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻫﺎوك ﺑﮕﺮﯾﺰد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺎوك درﺳﺖ در زﯾﺮ ﺳﯿﻨﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﻣﻨﻔﺠـﺮ و آن را ﺳـﺎﻗﻂ ﮐـﺮد‬
‫)در ﺣﻮاﻟﯽ ﮐﻬﺮﯾﺰك( و ﺟﻨﮕﻨﺪه دوم ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم از ﺳﻤﺖ ﻣﻬﺮآﺑـﺎد‬
‫در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ او اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﻣﻨﻄﻘـﻪ را ﺗـﺮك ﮐـﺮد‪ .‬در ﻣﻨﻈﺮﯾـﻪ ﻗـﻢ ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﺎ وﺟﻮد دﻫﻬﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺗﺮاﺑﺮي ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﻧـﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧـﺪ و ﯾﮑـﯽ از آن ﻫـﺎ‬
‫ﺳﺎﻗﻂ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺳﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻫﻮاﯾﯽ و ﻧﻔﺘﯽ دﯾﮕﺮ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ اﺟﺒﺎري‬
‫اﮔﺮﭼﻪ آﻣﺎر دﻗﯿﻘﯽ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ در ‪5‬‬
‫روز اول ﺟﻨﮓ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ارﻗﺎم ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﺮاق در‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 218‬‬

‫روز ﭼﻬﺎرم ﻣﻬﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮز ﺑﺎ اردن وﺑﺮﺧﯽ را ﺑﻪ‬
‫ﮐﻮﯾﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﺪ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً دور از دﺳﺘﺮس ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ‪ 100‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪ ،1‬ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‬
‫ﻗﺎدر ﻧﺒﻮدﻧﺪ از ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ آن ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺟﺪي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اف‪ 14-‬ﻫﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﺟﺪي داﺷﺖ و ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﻣﯿﺮاژ افـ‪1‬‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺮاي ﺣﻤﻼت ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻋﺮاق در ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت رﺳﻤﯽ‬
‫واﻧﻤﻮد ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان را از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻪ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻨﻮز ﭘﻨﺞ روز از‬
‫ﺟﻨﮓ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ اﻋﻼم ﮐﺮد‪ 110» :‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﯾﺮان را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ«؛ اﻣﺎ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ وﻓﯿﻖﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ ﻣﻌﺎون اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ ﻋﺮاق )ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﺳﻘﻮط ﺻﺪام ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎرج ﮔﺮﯾﺨﺖ( ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در ﮔﺰارشﻫﺎي ﺧﻮد ﻫﻤﻮاره‬
‫ﭘﺮاﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫آن ﻫﺎ ﻫﺮ ﺷﻠﯿﮏ ﻣﻮﺷﮏ را ﯾﮏ »ﺳﻘﻮط« ﻣﺨﺎﺑﺮه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺷﺪن ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اﯾﺮان را ﺳﻘﻮط ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻧﻔﺮات اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻪ آنﻫﺎ‬
‫ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺷﺪن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﺎﻫﺶ ارﺗﻔﺎع ﺑﺮاي ﻓﺮار از دﺳﺖ‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ و ﯾﺎ ﻣﺨﻔﯽ ﻣﺎﻧﺪن از دﯾﺪ رادار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد اﯾﻦ ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬از ﻫﺮ ‪10‬‬
‫ﮔﺰارش ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮔﺰارش ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻄﻼن دو ﻧﻈﺮﯾﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪ ،‬دو ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺳﺒﺐ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮي ﺷﺪﯾﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ و اﻗﺘﺼﺎد ﻋﺮاق ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ اول‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﺿﻌﻒ ﺷﺪﯾﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ آن‪،‬‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻋﺮاق را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آن ﯾﺎ از‬
‫ﻣﺼﺎدر ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﯾﺎ ﺳﺮﺧﻮرده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﺪم ﺣﻀﻮر و ﺧﺮاﺑﮑﺎري آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ از ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﯽ اﯾﺮان ﭼﯿﺰي ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﺳﺮاﺋﯿﻞ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در‬
‫آن ﺳﺎلﻫﺎ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻫﺠﻮم ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ ﺑﺎ ارﺳﺎل ﮔﺰارشﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ اﯾﻦ‬

‫‪ .۱‬ﻣﺠﻠﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،250‬ﺻﻔﺤﻪ ‪53‬‬

‫| ‪219‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﻧﻈﺮ را ﺑﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﻋﺮاق ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﮔﺰارشﻫﺎ اﯾﺮان ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ 170‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ داﺷﺖ )در ﺑﺮﺧﯽ ﮔﺰارشﻫﺎ ﺗﻮان ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان زﯾﺮ ‪ 100‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻮد( اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺣﺘﯽ‬
‫در ﮔﺰارﺷﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻋﺮاق اﻃﻼع داده ﺑﻮد ﮐﻪ آن ﮐﺸﻮر ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ‬
‫‪ 48‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 14-‬اﯾﺮان را رﺑﻮده و ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق را ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮ ﮐﺮد‪ ،‬دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ دﻫﻪ ‪ 70‬ﻣﯿﻼدي ﺑﻮد‪.‬‬
‫در آن ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﮐﺮه‬
‫و ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻫﯿﭻﮔﺎه ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ از‬
‫ﭘﺲ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ و ﭘﺮﺗﻌﺪاد ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺑﺮآﯾﻨـﺪ‪ .‬در ﺟﻨـﮓ وﯾﺘﻨـﺎم ﻫـﺰاران ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ از ‪ 10‬ﺳﺎل ﻧﺒﺮد ﺑﯽوﻗﻔﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮوي ارﺗﺶ ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰه وﯾﺘﻨﺎم ﺷﻤﺎﻟﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ ژﻧﺮالﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ و اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﯽ در ﭘﯿﻤﺎن ﻧﺎﺗﻮ اذﻋـﺎن داﺷـﺘﻨﺪ‬
‫اﮔﺮ واﺣﺪﻫﺎي ﺷﺮق اروﭘﺎ و ﺷﻮروي ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎن ورﺷﻮ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺪاد ﺗﺎﻧﮏ‪ ،‬ﺗﻮﭘﺨﺎﻧـﻪ‬
‫و ﻧﻔﺮات ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ از دﺳﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﺎري ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آن ﻫﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎﻧﮏﻫـﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ‬
‫آن زﻣﺎن )ﻟﺌﻮﭘﺎرد‪ ،‬ام ـ ‪ 60‬و ﭼﯿﻔﺘﻦ( در ﻣﻘﯿﺎس وﺳﯿﻊ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﻔﮑﺮ ﮐﻪ ﻃﺒﯿﻌﺘﺎً در آن زﻣﺎن در آﺳﯿﺎ ﻧﯿﺰ رﺳﻮخ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺻﺪام ﮔﻤﺎن‬
‫ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺣﺘﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﻨﺠﺎه درﺻﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎدر‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ از ﭘﺲ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ ‪ 339‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﺳﻪ ﺳﭙﺎه ﺑﺰرگ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ‬
‫‪ 2850‬ﺗﺎﻧﮏ ﺑﺮآﯾﺪ‪ .‬ﺑﻌﺜﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ اﯾﺮان در ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ‬
‫ﻏﯿﺮﻣﺘﺸﮑﻞ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ در ﺳﻄﺢ ‪ 30‬ﺗﺎ ‪ 50‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻗﺎدر ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﻣﺸﮑﻞ ﺟﺪي ﺑﺮاي‬
‫‪ 280‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺻﺪام اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺟﺰ در ﺑﺨﺶ ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ )آن ﻫﻢ در ﻣـﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗـﺎه( ﺑﺨـﺶ ﺑﺰرﮔـﯽ از‬
‫ﺗﻮان ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮد را ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬دوم آﻧﮑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان اﺻﻼً ﻣﺸﺎﺑﻪ ﯾﮏ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ آﺳﯿﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ و در ﺑﺪﺑﯿﻨﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ و ﺗﺠﻬﯿﺰات آن ﻫـﺎ ﺳـﻪ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 220‬‬

‫ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻤﺘﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺧﻮد ﻗـﺪرت دارﻧـﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘـﻪ ﺳـﻮم اﯾﻨﮑـﻪ اﯾـﺮان از ﻣﺨـﻮفﺗـﺮﯾﻦ‬
‫ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺟﻬﺎن ﭘﺲ از آﻣﺮﯾﮑـﺎ و ﺷـﻮروي ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑـﻮد‪ .‬ﻧﯿﺮوﯾـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺎ اﻧﺠـﺎم راﻫـﻮرد‬
‫)ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ( »ﺑﮑﺎو‪ -‬ﺑﯿﺎب‪ -‬ﺑﮑﺶ« در ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺷـﮑﻠﯽ ﺗﺨﺼﺼـﯽ ﺻـﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧـﮏ‬
‫ﻣﺪل »ﺗﯽ« ﻋﺮاق را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد و ﭼﻬﺎرم آﻧﮑﻪ ﻫﻤﺎن واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺮ زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺮدان از ﺟـﺎن‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪاي ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻤـﺪﺗﺎً ﻣﺘﺨﺼـﺺ ﻧﺒﺮدﻫـﺎي ﺗﮑـﺎوري و ﺿـﺪﺗﺎﻧﮏ ﺑـﻮده و ﺑـﺎ رﺳـﯿﺪن‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﺳﭙﺎه و ﻗﺮارﮔﺎه ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﺷﻬﯿﺪ ﭼﻤﺮان‪ ،‬ﮐﻮره راهﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺮاﺑﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﯿﺸـﻪﻫـﺎ و‬
‫ﺗﭙﻪﻫﺎي ﺟﻨﻮب و ﻏﺮب اﯾﺮان را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺘﻠﮕﺎه ﺳﭙﺎهﻫﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ دﯾﮕـﺮ ﺑـﺮاي‬
‫ﺻﺪام دﯾﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد و اﯾﻦ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺑﺪﻓﺮﺟﺎم وﻗﺘﯽ ﺑﺮاي اﺻﻼح اﺷﺘﺒﺎه ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺗﺪرﯾﺠﯽ دﺷﻤﻦ‬

‫ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺑـﺮاي ﻃـﺮف اﯾﺮاﻧـﯽ ﻧﯿـﺰ ارزان‬
‫ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪ و ﺟﺪاي از ادﻋﺎﻫﺎي ﺧﻨﺪهآور ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮﺑﯽ در آن ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺧـﻮﻧﯿﻦ از‬
‫ﺟﻤﻊ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان اﯾﺮان – ﻋﺮاق‪،‬‬
‫ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪» :‬در ﭘﻨﺠﻢ ﻣﻬﺮﻣﺎه‪ ،‬اﯾﺮان ﺳﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم را در ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﻮب از دﺳـﺖ‬
‫داد و ﺳﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺻـﺪﻣﻪ دﯾـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ در ﺟـﺎده ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ ـ اﻫـﻮاز ﻓـﺮود‬
‫‪1‬‬
‫اﺿﻄﺮاري ﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫آن روز ﺳﺮﮔﺮد ﺧﻠﺒﺎن اﺣﻤﺪ ﺳﻬﯿﻠﯽ و ﺳﺘﻮاﻧﯿﮑﻢ اﺣﻤﺪ وزﯾﺮيزاده ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ در‬
‫ﺧﺎك ﻋﺮاق اﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از آن ﻃﺮف ﺿﺪﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺧﻨﺜﯽ ﺷﺪه و ‪ 3‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻣﯿـﮓ‬
‫و ﺳﻮﺧﻮ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ اﯾﻦ ﭘﻞﻫﺎ و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﻋﺮاق و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺮﮐـﻮك‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت آﺳﯿﺐ دﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮﻧﮕـﺎر ﻧﯿﻮﯾـﻮرك ﺗـﺎﯾﻤﺰ آن روز ﻣﺼـﺎدف ﺑـﺎ ‪ 26‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ 1980‬ﮔﺰارش داد‪» :‬ﻋﺮاق دﯾﮕﺮ ﺗﻮان ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ را ﻧﺪارد«‪2 .‬واﺷﻨﮕﺘﻦ ﭘﺴﺖ ﻧﯿـﺰ ﮔـﺰارش‬
‫‪3‬‬
‫داد‪» :‬ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ‪ 3/ 5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸﮑﻪ ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق ﻗﻄﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،251‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.29‬‬

‫‪ .2‬اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.89‬‬
‫‪ .3‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫| ‪221‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫اداﻣﻪ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺮاي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺒﻮد‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺪام ﻗﻮل ﻫﻤﮑﺎري داده ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫)و ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﻃﻮل ﺟﻨﮓ ﺳﺮد دو اﺑﺮﻗﺪرت ﺷﺮق و ﻏﺮب در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﯾـﮏ ارﺗـﺶ‬
‫ﻣﺘﺠﺎوز ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ( ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﮐﻪ در اﺛـﺮ اﻧﻘـﻼب اﯾـﺮان از ﺑﺸـﮑﻪاي ‪ 13‬دﻻر ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺸﮑﻪاي ‪ 26‬دﻻر رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 30‬دﻻر در ﻫﺮ ﺑﺸﮑﻪ رﺳـﯿﺪ و ﻣﺴـﻠﻢ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺟﻨﮓ اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ اﯾﻦ رﻗﻢ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪) .‬ﮐﻤﺎ اﯾﻨﮑﻪ در آذر ‪ 1359‬ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺸﮑﻪاي ‪ 34‬دﻻر رﺳﯿﺪ( از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮب ﺟﻨﻮب ﺧﻠﯿﺞﻓـﺎرس ﺑـﻪ ﺷـﺪت در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﺣﻤﻠﻪاي آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آن ﻫﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻋﺮاق از ﺗﺠﻬﯿـﺰات و ﻧﻔـﺮات ﺑﻬـﺮه‬
‫ﻧﺒﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در آن زﻣﺎن ﻋﻤﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬اﻣﺎرات ﻣﺘﺤﺪه‪ ،‬ﺑﺤﺮﯾﻦ و ﻗﻄﺮ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ‪ 20‬ﺳـﺎل‬
‫ﻫﻢ ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻻزم ﺑﻮد آﻣﺮﯾﮑﺎ رأﺳﺎً وارد ﻋﻤﻞ ﺷﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﯿﻢ‬
‫ﮐﻪ اﯾﺮان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺤﺪود ﻧﯿﺰ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻏـﺮب‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺧﻄﺮ ﭘﺬﯾﺮي ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ﮔﺴﯿﻞ ﻧﺎوﻫﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎﺑـﺮ و‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﻗﻄﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺮاي دﺧﺎﻟﺖ آﻣﺎده ﮐﺮد و اﯾﻦ در ﺣـﺎﻟﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺗﻼشﻫﺎي ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ ﺧـﺎرك‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑﻮﺷـﻬﺮ و ﭘﺎﯾﮕـﺎه دوم درﯾـﺎﯾﯽ‬
‫)ﻣﻨﻄﻘﻪ دوم درﯾﺎﯾﯽ اﯾﺮان( ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و ﻋﺮاق ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﺷـﺪ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ اﯾﺮان را ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺟﺪي ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺮﮐﺰ ﭘﺪاﻓﻨﺪ‪ ،‬رﻫﮕﯿﺮﻫـﺎ و ﻧﯿـﺮوي درﯾـﺎﯾﯽ‬
‫اﯾﺮان در ﻏﺮب ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻧﯿﺮوي درﯾـﺎﯾﯽ و ﻫـﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺑﻀﺎﻋﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪاي ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ دﺷﻤﻦ ﺑﺎوﺟﻮد ﺗﺤﻤﻞ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺣﺎل ﭘﯿﺸﺮوي ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮروز ﭘﻨﺠﻢ ﻣﻬﺮ ﺳﺮﺑﺎزان ﻋﺮاﻗﯽ ﭼﺮاغﻫﺎي اﻫﻮاز را ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪوﺳﻌﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺪﻣﺎت‬
‫ﺗﺼﺮف ﺷﻬﺮ از ﺷﻤﺎل را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ‪ 5‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﺮف ﭘﺎدﮔﺎن ﺣﻤﯿﺪ‪ ،‬ﺟﺎده اﻫﻮاز ـ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ را ﻗﻄﻊ‬
‫ﮐﺮده و در ‪ 15‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮبﻏﺮﺑﯽ ﺷﻬﺮ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد‪ ،‬اﯾﻼم و ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ ﻧﯿﺰ در‬
‫ﯾﮏ ﻗﺪﻣﯽ ﻣﺤﺎﺻﺮه و ﯾﺎ ﺳﻘﻮط ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 9‬زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 222‬‬

‫ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﻧﯿﺮوز و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺣﺎل ﭘﯿﺸﺮوي ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻬﺮﻫﺎي‬
‫ﺟﻨﻮب ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﯿﭻﮐﺪام ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﯽ ﭘﯿﺸﺮوي ﻋﻤﯿﻖ ﺑﻪ داﺧـﻞ ﺧـﺎك‬
‫اﯾﺮان ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 10‬زرﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﭘﯿﺸـﺮوي ‪ 80‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي ﭘـﺎ ﺑـﻪ ﭘـﺎي ﻟﺸـﮑﺮ ﯾـﮏ‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﺑﻪ ﭘﺸﺖ رود ﮐﺮﺧﻪ رﺳﯿﺪه و ﺿﻤﻦ آﻧﮑﻪ ارﺗﺒﺎط ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺴﺘﻘﺮ‬
‫در آﺑﺎدان و ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﺎ ﺷﻤﺎل را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺮﮐﺘﯽ ﮔـﺎزاﻧﺒﺮي ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺎﻣﻞ اﻫﻮاز و ﺟﺪاﺳﺎزي ﺧﻮزﺳﺘﺎن رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐـﻪ در ﻣﺤـﻮر ﮐﺮﺧـﻪ‪-‬‬
‫ﺷﻮش ﺗﯿﭗ ‪ 2‬زرﻫﯽ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ از ﭘﺲ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﯿﺮو ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺗﯿﭗﻫـﺎي ‪ 17‬و‬
‫‪ 42‬زرﻫﯽ و ‪ 14‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻣﯽآﻣﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ واﺣﺪ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣـﺮدان‬
‫ﺧﻮد‪» ،‬زﻣﺎن« را از ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﯿﺪ اﯾﻦ واﺣﺪ ﺟﺪاﻣﺎﻧﺪه ﺗﻨﻬـﺎ ﻏـﺮشﻫـﺎي ﮔـﺎه و ﺑﯿﮕـﺎه‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﮐُﺒﺮا‪ ،‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ و ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزان‪ ،‬درﺟﻪداران و اﻓﺴﺮان اﯾﻦ واﺣﺪ ﭘﺲ از ﻫﺮ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮا ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﮐﻪ ﺗﺎ دﻗﺎﯾﻘﯽ ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺎﻣﻼً ﮔﯿﺞ ﺑﻮد ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‬
‫و ﻧﺸﺎن ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ اوﺿﺎع ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ‪ 8 ،6 ،4 ،3‬و ‪ 12‬ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ در ﺣـﺎل‬
‫ﭘﺨﺶ ﺷﺪن در اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ ،‬اﯾﻼم و ﮐُﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 4‬ﭘﯿـﺎده و ‪ 6‬زرﻫـﯽ‬
‫ﻋﺮاق در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻔﺮات ﻣﺤﺪودي از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه را داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳـﺮﺑﺎزان ﭘﯿـﺎده‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ زرﻫﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽﮐـﻪ‬
‫ﺧﺸﺎبﻫﺎي ﺧﻮد را ﭘﺮ ﻣﯽﮐﺮده و در ﭘﻨﺎه ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎ ﭘﯿﺸـﺮوي دﺷـﻤﻦ را اﻧﺘﻈـﺎر ﻣـﯽﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﺑﺮدﻧﺪ آن روز ﮐﺴﯽ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ آن ﻫﺎ آن روز ﮔﯿﻼن ﻏﺮب ﺳﻘﻮط‬
‫ﻣﯽﮐﺮد و ﻫﻤﻪ آن ﻫﺎ در ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻮر ﺷﻬﯿﺪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫از ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﺑﺴﯿﺎر دور ﻧﺎﮔﻬﺎن از ﻃﺮف ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﮐُﺒـﺮا در ﭘﻨـﺎه ﺟﻨﮕﻨـﺪه ﻫـﺎي ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ اﻧﺒﻮه ﻣﻮﺷﮏ ﺗﺎو ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﺘﻮنﻫﺎي زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺷﮏ‬
‫ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﺎ ﭼﻨﺎن دﻗﺖ و ﺷﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ و ﺑﺮﺟﮏ آن ﻫﺎ ﻣﯽﺧﻮرد ﮐﻪ ﻣﻬﺎﺟﻤـﺎن ﮔﻤـﺎن‬
‫| ‪223‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻼي آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎر ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي از ﮐـﺎر اﻓﺘـﺎده‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ از ﻋﺪد ‪ 46‬دﺳﺘﮕﺎه ﮔﺬر ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﺑـﯽاﻧﺘﻬـﺎي زرﻫـﯽ ﻋـﺮاق اﯾﺴـﺘﺎده و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﻋﻘﺐﮔﺮد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﻮﺑﺖ ﺳﺮﺑﺎزان ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬ﺑﻮد ﺗﺎ ﻧﻔﺮات دﺷﻤﻦ را ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺴـﺘﻪ و ﺑـﺎ‬
‫آرﭘﯽﺟﯽ ادوات زرﻫﯽ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه و ﻧﻔﺮﺑﺮﻫﺎ و ﮐﺎﻣﯿﻮنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻤﯽ ﺷﻤﺎﻟﯽﺗﺮ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎيافـ ‪ 5‬ﺗﺒﺮﯾﺰي ﻧﯿﺰ ﺗﺎﻧﮏﻫـﺎي ﮐﻤﮑـﯽ ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ‪ 7‬و ‪) 11‬از‬
‫ﺳﭙﺎه اول ﻋﺮاق( را ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﺮات ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎده ﺳﭙﺎه دوم ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑـﻪ آﺗـﺶ‬
‫ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬دﺷﻤﻦ در دام اﻓﺘﺎده ﺑﻪﻃﻮر داﺋﻢ از ﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق درﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮد اﻣﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ آن روز آن ﻗﺪر ﮔﺮﻓﺘﺎري داﺷﺖﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از‬
‫ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎده ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀﻮر ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎي ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺳﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ اﻧﺒـﻮه ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫـﺎي ﻫـﻮاﻧﯿﺮوز ﺑـﺪون وﺣﺸـﺖ از‬
‫ﺣﻀﻮر ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي دﺷﻤﻦ در ﮔﺮدﻧﻪﻫﺎ و ﺗﭙﻪﻫﺎي ﻏﺮب ﮐﺸﻮر دﺷﻤﻦ را ﺑـﻪ ﺗـﻮپ و راﮐـﺖ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ و زرادﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﮐُﺒﺮا را ﺑﻪ ﺳﻮي آن ﻫﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‬
‫ﺑﺎ »ﻟﻮد« ﮐﺮدن ﭘﺮﻧﺪه ﺧﻮد دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﺷﻤﻦ ﺑـﺎزﻣﯽﮔﺸـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺧﺒـﺎر ﺗﻠﻔـﺎت وﺣﺸـﺘﻨﺎك‪،‬‬
‫دﺷﻤﻦ را وادار ﮐﺮد ﺗﺎ رﺳﺎﻧﺪن اﻧﻮاع ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﻘﺪم را اوﻟﻮﯾﺖ اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اف‪ 4-‬ﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﻧﯿﺰ روزاﻧـﻪ دﻫﻬـﺎ ﭘﺮاﻧـﻪ‬
‫ﭘﺮواز ﻋﻠﯿﻪ ﯾﮕﺎن ﻫﺎي ﺳﭙﺎه اول ﻋﺮاق اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ و ﺿﺮﺑﺎت آن ﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر وﯾﺮان ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد«‪.‬‬

‫دﻓﺎع ﻫﻮاﯾﯽ از ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﻠﻢ ﺧﻠﺒﺎن ﻫﺎي ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬ﭼﻨـﺪي ﻗﺒـﻞ‬
‫در ﻣﯿﺰﮔﺮدي اﻗﺪام رزﻣﯽ ﺧﻮد و ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦﺟﻠﻮ ﻋﺎدﻟﯽ را ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺗﺸـﺮﯾﺢ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺎدﻟﯽ و او در ﺣﺎل ﮔﺸﺖزﻧﯽ در ﻣﻨﻄﻘـﻪاي ﺑـﯿﻦ ﺑﻨـﺪر ﺑﻮﺷـﻬﺮ‪ -‬ﺑﻨـﺪراﻣﺎم )ره(‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ ﺑـﻮد رادار‬
‫اف‪ 14-‬را ﻓﺮﯾﺐ دﻫﺪ ﺟﺎي ﺳﺆال ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺴﺒﻮق و ﺧﻠﺒﺎنﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠﻮ ﻓﺮﺻـﺖ ﺑـﺮاي اﯾـﻦ‬
‫ﺣﺮفﻫﺎ ﻧﺒﻮد او ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ رادار ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ دﺷﻤﻦ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﻮﺷﻬﺮ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 224‬‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻮﯾـﺎ ﻫـﺪف ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫ﻣﺬﮐﻮر ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺘﻦ اف‪ 14-‬اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺒﻮق ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه دو ﻣﯿﮓ دﯾﮕﺮ در »آﯾﻨﻪﻫﺎي ﻋﻘﺐﻧﮕﺮ ﺑﺎﻻي ﺳﺮ« ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺑـﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل اﺟﺮاي ﻣﺎﻧﻮر »ﺳﺎﻧﺪوﯾﭻ« ﻋﻠﯿﻪ آن ﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠﻮ ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﺮاي اﯾـﻦ ﻧـﻮع‬
‫‪ (Hard‬ﺧـﻮد را از‬ ‫)‪Turn‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻮرﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ آﻣﻮزش دﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ و زاوﯾﻪ ﺗﻨﺪ‬
‫ﺗﯿﺮرس ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺧﺎرج ﮐﺮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ‪ 4‬ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑـﺮ ﺑـﺎﻻي ﺧـﺎرك رﺳـﯿﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻔﺮات ﭘﺪاﻓﻨﺪ زﻣﯿﻨﯽ از ﺑﯿﻢ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ اف‪ ،14-‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻈـﺎرهﮔـﺮ و ﻧﮕـﺮان‪ ،‬اﯾـﻦ‬
‫ﻧﺒﺮد ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ را ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎدﻟﯽ و ﻣﺴﺒﻮق ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ در اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫از ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ و اف‪ 14-‬ﺑﺪون ﻣﻮﺷﮏ‪ ،‬ﻫﺪﻓﯽ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﺳﺨﺖ ﺑﺮاي ﺳـﻪ‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺎدﻟﯽ ﺗﻨﻬﺎ راه را در ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع و ﭼﺴﺒﯿﺪن ﺑﻪ درﯾﺎ دﯾـﺪ و ﺑـﺎ زاوﯾـﻪاي ﺷـﺪﯾﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻮي درﯾﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ زاوﯾﻪ ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑـﺎﻻ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﻣﯿﮓ ﺳﯿﺎه رﻧﮓ دﺷﻤﻦ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺟﺴﻮر و ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﯽﺷـﺪ‬
‫ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اف‪ 14-‬ﻫﻤﯿﻦ ﮔﺮدش را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد را ﺑﺎﻻ ﺑﮑﺸﺪ و‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﺎ آب ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺪت ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﮐﺎﻧـﺎﭘﯽ )ﺷﯿﺸـﻪ‬
‫آﺳﻤﺎﻧﻪ( ﺧﻠﺒﺎن و ﮐﻤﮏ اف‪ 14-‬ﮐﺎﻣﻼً ﺧﯿﺲ ﺷﺪ‪ .‬دو ﻣﯿﮓ دﯾﮕﺮ ﺟﺮﺋﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ارﺗﻔﺎع ﺧـﻮد‬
‫را آن ﻗﺪر ﮐﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اف‪ 14-‬ﺑﺎ روﺷﻦ ﮐﺮدن ﭘﺲﺳـﻮزﻫﺎي ﺧـﻮد در ﻫﻤـﺎن ارﺗﻔـﺎع‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺻﺤﻨﻪ را ﺗﺮك ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺧﺎرك ﺑﻪ ﺗﮑﺎﭘﻮ اﻓﺘﺎد و ﯾﮑﯽ از ﻣﯿﮓﻫﺎي‪ 23-‬دﯾﮕﺮ را ﻣـﻮردﻫـﺪفﻗـﺮار‬
‫داد و ﺳﻮﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺮك ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﺎدﻟﯽ و ﻣﺴﺒﻮق از ﭘﻠﮑﺎن اف‪ 14-‬در ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﯿﺮاز ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﮓ دﯾﮕﺮ ﻧﯿـﺰ ﻣـﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ ‪ .1‬اﮐﻨﻮن ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ دﻫﻪ از ﻣﺎﻧﻮر ﻋﺠﯿﺐ ﻋﺎدﻟﯽ ﻣﯽﮔﺬرد و اﯾﻦ ﺳﺆال ﻫﻤﻮاره در ذﻫـﻦ‬

‫‪ .1‬ﺑﺮداﺷﺖ آزاد از اﻇﻬﺎرات ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻣﺴﺒﻮق در ﻣﯿﺰﮔﺮد ‪ 19‬آذر ‪92‬‬

‫| ‪225‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ او ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ اف‪ 14-‬ﺣﺮﮐﺘﯽ را اﻧﺠﺎم داد ﮐﻪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﺎ‬
‫‪1‬‬
‫ﺟﺜﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﺑﺎلﻫﺎي ﮐﻮﺗﺎهﺗﺮ ﺧﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ؟!‬

‫‪2‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺳﺨﺖ ﺟﺎن‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑﺰرگ )در ﻣﻘﯿﺎسﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﭼﻨﺪﻣﻨﻈﻮره( ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺪﻧﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺿﺨﯿﻢ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﺳﺎﺧﺖ آن ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن آن‬
‫ﺟﺰ ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد و ﯾﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﻓﺮاوان ﺗﻮپ اﻣﮑﺎﻧﭙﺬﯾﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ و‬
‫ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ در ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ‪ ،‬اﮐﺜﺮ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﺎوﺟﻮد ﺗﺤﻤﻞ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﺮود ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ و ﻣﻬﺎرت آن ﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﯾﺎد ﺑﺮد‪.‬‬
‫در ﭘﻨﺠﻢ ﻣﻬﺮ ‪ 1359‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫از واﺣﺪﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 3‬زرﻫﯽ ﻋﺮاق در ﺣﺎل ﭘﯿﺸﺮوي ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﮏ ﻓﺮوﻧﺪ اف‬
‫ـ ‪ 4‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ را ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ ﻋﮑﺲ از واﺣﺪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﮑﺲﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﭘﺮﺗﻌﺪاد و ﻣﺴﻠﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب از ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﺷﺪن ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ اﻧـﻮاع ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي ﺳـﺎم ‪ 2‬و‬
‫ﺳﺎم ‪ 6‬و آﺗﺸﺒﺎرﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺠﻬﺰ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻮﺟﯿﻪ را ﻃﯽ ﮐـﺮده و‬
‫ﺳﻮار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐـﻢ ﺑـﻮد‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﺷـﻤﺎره ‪ 2‬ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺣﺴﯿﻦ ﻧﻈﺮي و ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ )ﺷﻬﯿﺪ( ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﮐﺮم ﻧﯿﺰ ﭘـﺲ از اﻧﺠـﺎم ﭼـﮏﻫـﺎي‬
‫ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآوردﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ‪2‬‬

‫‪ .1‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺆال ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻣﯽ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻌﻄﻮف ﻣﯽدارد‪ .‬ﺳﻄﺢ ﺑﺎل ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي اف‪ 14-‬ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻄﺢ ﺑﺪﻧﻪ در روي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﻃﻮل ﺑﺎل اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ از ﻗﺪرت ﺑﺎﻻﺑﺮي ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻬﺮهﻣﻨـﺪ‬
‫ﺷﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻣﯿـﮓ ﮐـﻪ ﻃـﻮل ﺑـﺎل و ﭼـﺮﺧﺶ ﺣـﻮل ﻣﺤـﻮر ﮐﻤﺘـﺮي دارد را‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ زودﺗﺮ ا از ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺮﺟﻪ ﺧﺎرج ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺎ ﺳﺦﻫﺎ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺠﺎل اﻧﺪك ﻧﻤـﯽﮔﻨﺠـﺪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﺤـﺚ‬
‫آﯾﺮودﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﺮواز ﺧﻠﺒﺎن اف‪ 14-‬ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺧﺎﻃﺮات ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﻧﻈﺮي ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ از ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ )‪ 21‬ﻓﺮوردﯾﻦ ‪(1387‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 226‬‬

‫ﮔﺮوه ﭘﺮوازي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ در ﻓﻮاﺻﻞ اﻧﺪﮐﯽ ﭘﺲ از آن ﻫﺎ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺣﻤﻼﺗﯽ ﻋﻠﯿﻪ دﺷﻤﻦ اﻧﺠﺎم‬
‫دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮواز ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﭘﺲ از ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ از ﻣﻮاﺿﻊ‬
‫ﺧﻮدي ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﺳﺮ دﺷﻤﻦ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻮﯾﺎ دﺷﻤﻦ آﻣـﺎده ﺑـﻮد! اﻧﺒـﻮه آﺗﺸـﺒﺎرﻫﺎ و‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم راه را ﺑﺮاي ورود ﺷﻤﺎره ﯾﮏ ﺑﺴﺖ‪ .‬او ﻃﯽ ﺗﻤﺎﺳـﯽ ﮐﻮﺗـﺎه ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﻫﺪف ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ‪ 1‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ ﻣﯽدﻫﺪ«؛ اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻈﺮي ﭼﻨـﯿﻦ ﻗﺼـﺪي ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬ﻋـﻼوه‬
‫آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از آﺗﺸﺒﺎري دﺷﻤﻦ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﺷﻤﺎره ﯾﮏ اﺳﺖ‪.‬‬
‫او از ﻣﺴﯿﺮ اﻣﻦﺗﺮي ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﻧﺎﮔﻬﺎن ﮐﺎﻫﺶ داد‪ .‬ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ‪ 8‬ﺑﻤﺐ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ او‬
‫ﺑﺮ روي ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺠﻤﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺪت اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم دﭼﺎر ﺗﮑﺎن ﺷﺪﯾﺪي ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اوجﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﻄﺮﻧﺎك‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮد را ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ﺷﺪت آﺗﺸﺒﺎري دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﺑﻮد از ﻻﺑﻪﻻي ﺧﻄﻮط ﺷﻠﯿﮏ دﺷﻤﻦ رد ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻮﯾﯽ ﭘﺪاﻓﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﻗﺼﺪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن ﻣﯿﺪان‬
‫را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪﺧﻠﺒﺎن ﻧﻈﺮي ﺑﺎ ﭼﺎﻻﮐﯽ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي زد‪.‬ﯾﻮ‪ (zu23)23-‬دﺷﻤﻦ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺣﺮﯾﻒ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﯾﺎد ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن )ﺷﻬﯿﺪ ﮐﺮم( درﺳﺖ زﻣﺎﻧﯽ او را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺛﺎﻧﯿﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻮد و ﺗﻼش ﺧﻠﺒﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺷﮑﻢ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑـﻪ دم‬
‫آن اﺻﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﭼﻨﺪﺑﺎر ﺑﻪ ﺑـﺎﻻ و ﭘـﺎﯾﯿﻦ رﻓـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻧﻈﺮي ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺎﻧﻊ ﺧﺮوج ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﻣﺴﯿﺮ ﺷﺪ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﮑـﺮش رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﮐﻤﮑﺶ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎوﺟﻮد ﭼﻨﺪﺑﺎر ﺻﺪا ﮐﺮدن‪ ،‬از او ﭘﯿﺎﻣﯽ ﻧﺸﻨﯿﺪ و وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﮕﺎه‬
‫ﮐﺮد ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﮐﺮم ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد در اﺛﺮ اﺻﺎﺑﺖ ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ دم ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺎ اﯾﺠﮑـﺖ )ﺧـﺮوج‬
‫اﺿﻄﺮاري( ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن او ﺳﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﺑـﺰرگ داﺷـﺖ‪ ،‬اول آﻧﮑـﻪ ﻫـﻮا‬

‫‪ .1‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن در ﭘﺮوازﻫﺎ ﻫﺪف دوﻣﯽ را ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ﻋﻤﻠﯿﺎت اول ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ‬
‫ﻫﺪف دﯾﮕﺮي ﻣﻨﻬﺪم ﺷﻮد‪.‬‬
‫| ‪227‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺗﺎرﯾﮏ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬دوم آﻧﮑﻪ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت او ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻗﻄﻊ ﺷﺪ و ﺳـﻮم آﻧﮑـﻪ در اﯾـﻦ ﺷـﺮاﯾﻂ از‬
‫»ﮐﻤﮏ« ﻧﯿﺰ ﺑﯽﺑﻬﺮه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮي ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﺷﺪه ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪ‪ .‬ﭼـﺮاغﻫـﺎي‬
‫ﻫﺸﺪار اﮐﻨﻮن ﻫﻤﮕﯽ روﺷﻦ ﺷﺪه و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس در ﺧﻂ ﺳـﺎﺣﻠﯽ در ﺣـﺎل‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪ 40‬دﻗﯿﻘﻪ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‬
‫در ﺣﺎل ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﺑﻮد‪ .‬رادﯾﻮ ﺑﻪ ﮐﺎر اﻓﺘﺎد و ﯾﮑﯽ از ﻣﺘﺼـﺪﯾﺎن رادار ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﻪ او ﺟﻬـﺖ‬
‫ﻓﺮود را ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﭼﺮاغﻫﺎي اﺿﻄﺮاري ﺑﺎﻧﺪ ﻓﺮود‪ ،‬ﻧﻈﺮي ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را‬
‫در ﺟﻬﺖ ﺑﺎﻧﺪ ﻗﺮارداد آﻧﮕﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﭘـﺮواز ﺑـﺮاي ﻓـﺮود‪ ،‬ﭼﻨـﺪان ﻣﻮﻓـﻖ ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮاي اﯾﺠﮑﺖ ﻧﺒﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﺸﺎﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت‪ ،‬اﻧﺒﻮه ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎي آﺗﺶﻧﺸﺎﻧﯽ و اﻣﺪادي و ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه را ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓﺮود او ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺗﻠﻮﺗﻠﻮﺧﻮران ﺑﻪ زﺣﻤﺖ در راﺳﺘﺎي ﺑﺎﻧﺪ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻓﺮود ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﺷﺪﺗﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ در اﻧﺘﻬﺎي‬
‫ﺑﺎﻧﺪ از ﺣﺮﮐﺖ اﯾﺴﺘﺎد‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻣﺪادي ﺑﻪ ﻫﺮ زﺣﻤﺘﯽ ﺑﻮد ﺧﻠﺒﺎن را از آﺗﺶ ﻧﺠﺎت دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻈﺮي ﭼﻨﺪي ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﺮﺧﺺ ﺷﺪ و ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺻﺪﻫﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت‬
‫ﺟﺰو ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮم او ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دم ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ از دﺳﺖ داد ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺑﺎلﻫﺎي آن آﺑﮑﺶ ﺷﺪه و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او ﭼﻨﺪي ﺑﻌﺪ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﮏ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺮم‪ ،‬اﯾﺠﮑﺘﯽ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ داﺷﺘﻪ و ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﻣﻮاﺻﻼﺗﯽ و ﻧﻔﺘﯽ ﻋﺮاق اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‬

‫آن روز ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ افـ‪ 24 ،4‬ﺑﻤﺐ ام‪.‬ﮐﯽ‪ 82-‬و‬
‫‪ 2480‬ﺗﯿﺮ ﮔﻠﻮﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﮑﻠﻪ و ﭘﺎﯾﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ اﻟﺒﮑﺮ و اﻻﻣﯿ‪‬ﻪ در ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪﻫﺎ روزي دو ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸﮑﻪ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ژاﭘﻦ و اروﭘﺎ ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ 1 ،‬اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺗﯿﺮ‬
‫ﺧﻼص ﺑﻪ ﺻﺎدرات درﯾﺎﯾﯽ ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ آن روز ﺑﯿﮑﺎر ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.146‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 228‬‬

‫روز ﭘﻨﺠﻢ ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ 59‬ﺳﺮﮔﺮد ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي و ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﺴﺘﻦ راه ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻋﺮاق و ﺗﺮﮐﯿﻪ )ﮐﻪ از ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎده ﺳﻼح ﺑﺮاي‬
‫ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﻣﯽرﺳﯿﺪ( ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫راه را وارد ﺧﺎك ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﺎﻻي ﮔﺮدﻧﻪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺎده ﺑﻪ ﻣﺮﺗﻔﻊﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬آن ﻫﺎ دو ﺗﺮﯾﻠﺮ و ﭘﺎﯾﮕﺎه ژاﻧﺪارﻣﺮي ﻋﺮاق را ﻫﺪف آﺗﺶ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻧﺪ‬
‫و ﺟﺎده ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي وﯾﺮان ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ روز ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫آنﻫﺎ در ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﯿﺰ دو ﭘﺎدﮔﺎن و ﯾﮏ ﭘﺎﺳﮕﺎه را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﯾﮏ آن‬
‫ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﮔﺮد ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻮدن اردﺳﺘﺎﻧﯽ در ﺑﻪ آﺗﺶ‬
‫ﮐﺸﯿﺪن دﺷﻤﻦ ﺧﻮﺷﺶ آﻣﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪» :‬اي ﺑﯽرﺣﻢ ﭼﮑﺎر ﮐﺮدي؟« اردﺳﺘﺎﻧﯽ در ﭘﺎﺳﺦ‬
‫‪1‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﮕﺮان ﻧﺒﺎش اﮔﺮ ﺑﯽﮔﻨﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽروﻧﺪ!«‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر دﯾﻠﯽ ﺗﻠﮕﺮاف ﮐﻪ در ﺑﻐﺪاد ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺧﻮد ﻫﻤـﺎن‬
‫روز در ﮔﺰارﺷﯽ ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻏﺮب ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬اﯾﺮان اﺳﺘﻔﺎده ﺧـﻮﺑﯽ از ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫‪2‬‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻫﺪاف اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه آن ﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎﯾﺪاري ﭘﺎﯾﮕﺎه دزﻓﻮل‬

‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﺗﯿﭗ ‪ 2‬زرﻫﯽ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬و ﻧﺠﺎت ﮔﺮوه رزﻣﯽ ‪ 37‬و ﮔﺮدان ‪ 238‬ﻓـﻮريﺗـﺮﯾﻦ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺘﺎد ﮐﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ در اوﻟﯿﻦ ﺳﺎﻋﺎت روز ‪ 6‬ﻣﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﯿﺮوﻫـﺎ ﮐـﻪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ‪ 10‬زرﻫﯽ ﻋﺮاق در ﻏﺮب ﮐﺮﺧﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮده و آﺧﺮﯾﻦ دﯾﻮار دﻓـﺎﻋﯽ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺷـﻬﺮ‬
‫دزﻓﻮل و ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺻﻮرت ﺷﮑﺴﺖ آن ﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دزﻓﻮل از دﺳﺖ ﻣـﯽرﻓـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ‪ ،‬اﯾﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي راهآﻫﻦ و اﻧﺪﯾﻤﺸﮏ ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﺗﺼـﺮف دﺷـﻤﻦ درﻣـﯽآﻣـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ دﺷﻤﻦ ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر »وﺣﺪﺗﯽ« ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد از ﺧﻮد دﻓﺎع ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻗﻄﺎر ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﯿﺪه ﺷﺪه و آﻣﺎده ﻧﺼﺐ ﺑﺮ روي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 36‬و ‪ 37‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه‪.‬‬

‫‪ .2‬اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.88‬‬
‫| ‪229‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻫﻔﺖ روز اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﭘﺎﯾﮕــﺎﻫﯽ ﮐــﻪ در زﻣــﺎﻧﯽ ﻧــﻪ ﭼﻨــﺪان دور ﻣﺤــﻞ زﻧــﺪﮔﯽ ﻫــﺰاران اﻓﺴــﺮ و درﺟــﻪدار و‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن در ﻧﺒﻮد زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣـﺮداﻧـﻪ و ﺳـﺎﮐﺖ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻓﻨﯽ ﺑﺪون ﺧﺴﺘﮕﯽ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎت را در ﻫﺮ ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﺑﻪ زﯾﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻣﺘﺼﻞ ﮐـﺮده‬
‫و ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﻏـﺮشﮐﻨـﺎن آﺳـﻤﺎن وﺣـﺪﺗﯽ را ﺗـﺮك ﮐـﺮده و ﭼﻨـﺪده ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ‬
‫آنﺳﻮﺗﺮ ﻣﻬﻤﺎت را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻟﺸﮑﺮ ﭘﯿﺶﺗﺎﺧﺘﻪ ‪ 10‬زرﻫﯽ ﻣﯽرﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ ﻧﺒﺮد دزﻓﻮل ﯾﮑـﯽ‬
‫از ﺧﻮﻧﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﻃﯽ روزﻫﺎي ﭘﻨﺠﻢ ﺗﺎ ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻣﻬﺮ ﭘﻨﺞ‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5-‬اﯾﯽ ﺳﻘﻮط ﮐﺮده و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﺸﺎن ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ ‪.1‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﻬﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺷﻬﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺘﻪدﺳﺘﻪ ﻧﻔﺮات دﺷﻤﻦ را ﺑﺎ ﺗﻮپ و ﺑﻤﺐ ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣـﯽﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‬
‫و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ از دﺳﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫـﯽ ﮔﺮﯾﺨﺘـﻪاﻧـﺪ در دﺷـﺖ‬
‫ﻋﺒﺎس اﺳﯿﺮ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در دﺷﺖ ﻋﺒﺎس و ﻋﯿﻦﺧﻮش ﺳﺮﺑﺎزان از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﺗﯿﭗ ‪ 2‬و ﮔﺮوه ‪ 37‬ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد ﺳﺮﻋﺖ دﺷﻤﻦ را ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﮐـﻢ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در آن دﺷﺖ ﺑﺰرگ ﺗﻨﻬﺎ اﻣﯿﺪ آن ﻫﺎ ﺑـﻪ ﺻـﺪاي ﻧﻮﯾـﺪﺑﺨﺶ ﻣﻮﺗـﻮر ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﻗﺒﻼً ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﻧﺰدﯾﮑـﯽ ﺧـﻂ درﮔﯿـﺮي ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺮاﻗـﺐ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮدي ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ آن ﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ 200‬ﻣﺘﺮ ﻋﻘـﺐﺗـﺮ از ﺧـﻂ را ﻣـﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ ﻗـﺮار‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ و ﻟﺸﮑﺮ ‪ 10‬زرﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽرﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 9‬زرﻫﯽ دﭼﺎر ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﮐﻪ ‪ 9‬روز ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﺳﺒﺐ ﻓﺮﺳﻮدﮔﯽ ﺷﺪﯾﺪ اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻮان‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ را ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻫﺶ داد و اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ارزﺷﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮﮔﺮد ﻓﺘﺢا‪...‬‬
‫ﻏﻼﻣﺮﺿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺳﺘﻮان ﯾﮑﻢ ﻫﺎدي ﺟﻮرﮐﯽ‪ ،‬ﺳﺘﻮان ﯾﮑﻢ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻬﺮام‪ ،‬ﺳﺮوان ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺳﭙﻬﺮ و‬
‫ﺳﺘﻮان ﯾﮑﻢ اﻣﺮا‪ ...‬اﺳﻌﺪيﯾﺴﺎﻗﯽ را از دﺳﺖ داد‪ .‬از ‪ 107‬ﺧﻠﺒﺎن ﻫﻢﻗﺴﻢ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت‬

‫‪ .1‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،160‬ﻧﺎم ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‪ :‬ﺷﻬﯿﺪ ﺳﺮﮔﺮد ﻏﻼمرﺿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺳﺘﻮان‬
‫اﻣﺮاﷲ ﯾﺴﺎﻗﯽ‪ ،‬ﺳﺘﻮان ﻫﺎدي ﺟﻮرﮐﯽ‪ ،‬ﺳﺮوان ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺳﭙﻬﺮ و ﺳﺘﻮان ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻬﺮام‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 230‬‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻨﻮز ‪ 102‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻧﺪﮐﯽ ﺟﻨﻮﺑﯽﺗﺮ ‪ 3‬ﺧﻠﺒﺎن ﺟﺴﻮرﺗﺮ در ﺣﺎل وارد‬
‫ﮐﺮدن ﺿﺮﺑﺎﺗﯽ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﺮ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آن ﻫﺎ اﺻﻼً دﻧﺒﺎل ﻫﺪﻓﯽ ﺟﺰ ﺗﺎﻧﮏ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺒﺎس دوران ﺻﺒﺢ ﻫﻤﺎن روز ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﮐﺸﻨﺪه ﻣﺎورﯾﮏ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي دﺷﻤﻦ در ﻏﺮب اﻫﻮاز را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ و ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ‬
‫در ﻫﻤﺎن روز ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺧﻠﺒﺎن ﺧﻠﻌﺘﺒﺮي و ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﯾﮏ ﮔﺮدان زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ را ﻣﺘﻮﻗﻒ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎورﯾﮏ ﺑﺮاي ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﭘﺪﯾﺪهاي ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬آن ﻫﺎ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ را‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﻃﻌﻢ ﺿﺮﺑﺎت آن را ﭼﺸﯿﺪﻧﺪ!‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎرك‬
‫اﻣﺎ ﻋﺮاق زﺧﻢ ﺧﻮرده ﺑﺮاي ﺗﻼﻓﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ در ‪ 6‬ﻣﻬﺮ ﻧﺒﺮدي ﺟﺪﯾﺪ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﺧﺎرك را ﺳﺎﻣﺎن داد‪ .‬دﻫﻬﺎ ﻣﯿﮓ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﺎرك و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫رادارﻫﺎ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺑﻮﺷﻬﺮي آﻣﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻧﻔﺲﮔﯿﺮ ﯾﮏ اف ـ ‪ 4‬و ﯾﮏ‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺮﮐﺎت ﺑﻌﺪي ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ دﯾﮕﺮ را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد‪ .‬دﺳـﺘﻪ ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﻪ ﻏـﺮب‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ و اﻣﺎ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪﺳﻪ ﻣﯿـﮓ‪ 23 -‬ﺑـﯽ‪.‬ان ﺑـﻪ ﺑﻮﺷـﻬﺮ ﺣﻤﻠـﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ در ﺣﺮﮐﺘـﯽ‬
‫ﺷﮕﻔﺘﯽآور ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺷﮑﺎر ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻣﺨﻮف ﻫﺎوك ﺷﺪﻧﺪ و ﺿﺮﺑﻪ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ وارد آﻣﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﮑﺎرﻫﺎ )در ﮐﻨﺎر ﺑﯿﺶ از ‪ 20‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗـﺎ ‪15‬‬
‫ﻣﻬﺮ ‪ 59‬ﺳﻘﻮط ﮐﺮد ﺗﻌﺪاد ﻗﺮﺑﺎﻧﯽﻫﺎي ﺧﺎرك را ﺑﻪ ‪ 57‬ﻓﺮوﻧﺪ رﺳﺎﻧﺪ( ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﺮاق ﮐﺎﻣﻼً‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮد اﺳﮑﻠﻪ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺧﺎرك در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻠﻪاي ﻣﺮﮔﺒﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔـﺮ ﻋـﺮاق ﺗﻤـﺎم ﺗـﻮان‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮ آن ﺑﮕﺬارد ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي آن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﺰﯾـﺮه ﺧـﺎرك ﯾـﮏ‬
‫ﻗﺘﻠﮕﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮدي آن ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻫﺰار ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﻮد!‬

‫‪ .1‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي‪ ،‬در ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ ﻓﺸﺎر ﺑﺮاي ﺗﺼﺮف دزﻓﻮل ﺗﻮﺳﻂ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫دﺳﺘﻮر ﺗﺨﺮﯾﺐ ﭘﺎﯾﮕﺎه داده ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن وﺣﺪﺗﯽ ﭘﯿﻐﺎم دادﻧﺪ ﺗﺎ روزي ﮐﻪ ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ ﻋﺮاق وﺣﺪﺗﯽ را ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ و ﻧﻪ آﻧﮑﻪ آن را ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺸﯿﺮي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬آن روزﻫﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﯿﺮوي‬
‫زﻣﯿﻨﯽ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺧﻄﻮط ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ ﭘﯿﺸﺮوي وﺳﯿﻊ دﺷﻤﻦ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدادﻧﺪ و ﻣﺎ ﻣﻀﻄﺮب ﺷﺪه و ﻣﯽدﯾﺪﯾﻢ‬
‫ﭼﻄﻮر ﻋﺮاق در ﺣﺎل ﭘﯿﺸﺮوي اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬
‫| ‪233‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﺳﻼ ﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﻋﺮاق‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در ﻫﻔﺘﻪ دوم ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬ﮐﺮﮐﻮك و ارﺑﯿﻞ‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺮاق را از ﺻﺎدرات ‪ 3/5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸﮑﻪاي ﺧﻮد از راه درﯾﺎيﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺑﺎز داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﮐُﺮدﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰي ﮐﻤﮏ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐُﺮدﻫﺎي آرﯾﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺮنﻫﺎ از دوﻟﺖﻫﺎي ﻋﺮاق و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ﻋﺬاب ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در آن زﻣﺎن ﺑﺎ‬
‫ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﺗﻀﻌﯿﻒ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي ﺑﻐﺪاد ﺣﻤﻼت ﺟﺪي و داﻣﻨﻪداري را ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق ﺳﺎﻣﺎن‬
‫دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ ﺣﺮﮐﺖ اﯾﺮان در ﻫﻤﺎن روز ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮔﭽﺴﺎران را در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻗـﺮار‬
‫داد‪ .‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم دﻗﺖ‪ ،‬ﺗﺮس و ﺿﻌﻒ آﻣـﻮزش در ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ ﮔﭽﺴﺎران در ‪ 60‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ از ﺣﻤﻠـﻪ ﺟـﺎن ﺑـﻪ در‬
‫ﺑﺮد؛ اﻣﺎ ﺑﻼﯾﻨﺪرﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در آن روز در ﺣﻤﻠﻪاي ﻣﻮﻓﻖ ﺑـﻪ ﻏـﺮب ﺗﻬـﺮان‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺻـﻨﻌﺘﯽ‬
‫ﭘﺎرسﺧﻮدرو را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﻧﮑﺘﻪﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ دﯾﮕﺮ در اﯾﻦ روز‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻔﻮذي دﺷﻤﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل آن ﻫـﺎ ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻫﻨـﻮز ﺑـﺎوﺟﻮد دﺳـﺘﮕﯿﺮيﻫـﺎ‪ ،‬آن ﻫـﺎ ﻣﺸـﻐﻮل وﻃـﻦﻓﺮوﺷـﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ! در ‪ 6‬ﻣﻬـﺮ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮگ ﺧﺰان در ﺣﺎل ﺳﻘﻮط ﺑﻮدﻧﺪ ﮐـﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻋﺮاﻗـﯽ ﻣﯿـﺮاژاف‪1-‬‬
‫دورهﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺟﻨﮓ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ و ﺑﺮق را در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣـﯽﮔﺬراﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬آن ﻫـﺎ‬
‫ﭼﺸﻢ و ﭼﺮاغ ﺻﺪام ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﺑـﻮد ﻣﯿﺮاژﻫـﺎ‪ ،‬اف‪ ،14-‬اف ـ ‪ 4‬و ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎي اﯾﺮاﻧـﯽ را در‬
‫ﺧﺎك دﻓﻦ ﮐﻨﻨﺪ! آﯾﺎ اﯾﻦ آﺧﺮﯾﻦ اﻣﯿﺪ ﺻﺪام‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﺪ؟‬

‫ﺟﻮاﻧﻤﺮدي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ‬

‫ﭘﻞ اﻟﮑﻮت ﯾﮑﯽ از ﺧﻄﻮﻃﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دﺷﻤﻦ از ﻃﺮﯾﻖ آن ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﻄﻮط ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺧـﻮد را‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺷﻬﯿﺪ ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ ﻣﺄﻣﻮر اﻧﻬﺪام آن ﺷـﺪ؛ اﻣـﺎ آن‬
‫ﻫﺎ در ﺷﺸﻢ ﻣﻬﺮ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻻي ﭘﻞ رﺳـﯿﺪﻧﺪ ﺑـﺎ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻣـﺮدم ﻏﯿﺮﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ ،‬از اﻧﻬـﺪام آن‬
‫ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ورود ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺠﻨﻮن ﺻﺪﻫﺎ ﺑﻠﺪوزر ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑـﻪ آﺗـﺶ ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 234‬‬

‫ﺣﺮﮐﺖ ﮔﺮوه ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ در آن زﻣﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن و ﻣﻮاﻓﻘﺎن زﯾﺎدي ﭘﯿﺪا ﮐﺮد؛ اﻣﺎ ﯾﺎﺳـﯿﻨﯽ اﻋﺘﻘـﺎد ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺸﺘﻦ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﺑﯿﮕﻨﺎه در ﺟﻨﮓ را ﻧﺪاﺷﺖ و ﻧﻤﯽﺷﺪ ﮐﺎري ﮐﺮد ﺣﺘﯽ اﮔـﺮ ﺻـﺤﺒﺖ درﺑـﺎره‬
‫ﭘﻞ راﻫﺒﺮدي ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻐﺪاد ﺑﯽدﻓﺎع!‬
‫ﺑﻐﺪاد ﺑﺎوﺟﻮد ﺑﺮﺧﻮرداري از ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﻮي در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﯽدﻓﺎع ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺘﺎد‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﻫﻤﻮاره از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧـﻮد ﺑﻬـﺮه ﻣـﯽﺟﺴـﺖ‪ .‬ﺳـﺘﺎد‬
‫ﻣﺬﮐﻮر در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺣﻤﻼت روزاﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد را ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﺣﻤـﻼت اﮐﺜـﺮاً ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﻇﻬﺮ و ﺗﻮﺳﻂ دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ اﺻـﻼً اﻣـﻦ‬
‫ﺗﻠﻘﯽ ﻧﮕﺮدد‪ .‬در ﺷﺸﻢ ﻣﻬﺮ اﯾﻦ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاﻗﯽ را ﮐـﺎﻣﻼً ﻣﻨﻬـﺪم‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ آن ﻗﺪر در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ و از ﻻﺑﻼي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎ ﭘﺮواز ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﺮاي زدن آن ﻫﺎ ﮔﺎﻫﯽ ﭼﺎرهاي ﺟﺰ ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ در ارﺗﻔﺎع ﮐـﻢ‪،‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺘﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺷﻬﺮ آﺳﯿﺐ ﻣﯽدﯾﺪ‪ .‬ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋـﺮاق در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد و اﯾـﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺑـﺮاي ﺗﺤﻘﯿـﺮ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﺑﻐـﺪاد ﺣﺘـﯽ‬
‫ﺻﺪاي ﻣﻮﺗﻮر ﺟﺖ ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ زﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﭘﺮوازﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮد‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ از ﻻﺑﻼي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺑﻐـﺪاد ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎ را ﻣﻨﺤـﺮف‬
‫ﮐﺮده و ﺗﻮپﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺪون اﺛﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ!‬

‫‪1‬‬
‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺳﺨﺖ ﺟﺎن و ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺨﺖﺟﺎنﺗﺮ!‬
‫ﺑﺪﻧﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اف ـ ‪ 4‬ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺒﺐ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آن ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻃﻮر ﺷـﺪه ﭘﺮﻧـﺪهﻫـﺎي زﺧﻤـﯽ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪه اﻓﺴﺎﻧﻪاي در دﺳﺘﺎن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺘﺶ‬
‫را اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد‪.‬‬

‫‪ .1‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮداﺷﺘﯽ آزاد از ﺧﺎﻃﺮه ﻧﻘﻞ ﺷﺪه از ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن آزاده ﯾﻮﺳﻒ اﺣﻤﺪﺑﯿﮕﯽ درج ﺷﺪه در ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‬
‫)‪ (1387/11/30‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫| ‪235‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺳﺎﻧﺤﻪ دﯾﺪه در ﮐﻤﺎل ﻧﺎﺑﺎوري درﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم ﺷﮑﺎري ﻫﻤﺪان‬
‫ﻓﺮود آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎن اﺣﻤﺪ ﺑﯿﮕﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در آﺧﺮﯾﻦ روزﻫﺎي ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ او و ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺒﺶ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ ﻣﺄﻣﻮر‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮانﮐﻨﻨﺪهاي ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﮐﺸﻮر ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮواز آن ﻫﺎ ﺻﺒﺢ زود اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻏﺒﺎر ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺎﻧﻊ دﯾﺪ آن ﻫﺎ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن اﯾﺮاﻧـﯽ‬
‫ﺑﺪون ﺑﯿﻢ از ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﺮاي از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ دﺷﻤﻦ ارﺗﻔﺎع ﭘﺮوازي را ﮐـﺎﻫﺶ داده‬
‫و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺨﺘﺼﺎت در اﺧﺘﯿﺎر‪ ،‬ﺣﺪود ﻫﺪف را ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﻤﺎره ﯾـﮏ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫روﯾﺖ ﻫﺪف در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﺷﯽ ﺗﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺷﺪ ﺗﺎ دوﺑـﺎره‬
‫در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮي ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎره دو ﺑـﻪ ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ ﯾﻮﺳـﻒ اﺣﻤـﺪﺑﯿﮕﯽ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﮐﻪ در اﻧﻬﺪام ادوات دﺷﻤﻦ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ﺗﻨﺪ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﭼﭗ ﺗﻮپﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﻫﺪف ﻗﺮار داد‪ .‬ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮﺷﯿﺎر ﺷﺪه ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﺷـﺪت ﺷـﻠﯿﮏ را ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮم آﻏﺎز ﮐﺮد و در ﮐﻤﺘﺮ از ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻫـﻮاي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﺮ روي‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻗﻔﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي اﺣﻤﺪ ﺑﯿﮕﯽ راﻫﯽ ﺟﺰ ﺑﻤﺒﺎران ﺗﻮپﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻧﺒﻮه ﺗـﻮپﻫـﺎ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫دﻗﺖ اﺳﺘﺘﺎر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﻪ او ﯾﺎدآوري ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ رﺳـﯿﺪن اﯾـﻦ ادوات ﺑـﻪ ﺧـﻂ‬
‫ﻣﻘﺪم ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻬﺎدت ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺮﺑﺎز و ﻣﺮدم ﺑﯽدﻓﺎع ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ او ﭼﺎرهاي ﺟﺰ رﯾﺨﺘﻦ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻓـﺮاوان ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬در ﻫﻤـﯿﻦ ﻟﺤﻈـﻪ ﯾﮑـﯽ از ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي او اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮده و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﻫﻮا ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮد‪ .‬ﮐـﺎﺑﯿﻦ ﭘـﺮ از دود ﺷـﺪ و‬
‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺮﻫﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ روﺷﻦ ﺷﺪن ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮاغﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰ ﻣﺮﺗﺐ از اﺷـﮑﺎﻻت در ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﺧﺒـﺮ‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن آﺧﺮﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ را ﺑﻪ او ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮد و دو ﺧﻠﺒﺎن ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ ﺑـﺎوﺟﻮد‬
‫ﺻﺪاﻫﺎيﻓﺮاوان‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ راﺗـﺮك ﻧﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘـﻪ ﻧﮕـﺮانﮐﻨﻨـﺪه دﯾﮕـﺮ ﺑـﺮاي اﺣﻤـﺪﺑﯿﮕﯽ ﻋـﺪم‬
‫ﭘﺎﺳﺦدﻫﯽ ﺷﻤﺎره ﯾﮏ ﺑﻮد‪ .‬آﯾﺎ او ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ؟‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 236‬‬

‫آن ﻫﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫﻤـﺪان اداﻣـﻪ دادﻧـﺪ ﺗـﺎ آﻧﮑـﻪ دﺳـﺘﻪ ﭘـﺮوازي‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﺮﻫﻨﮓ ﮔﻠﭽﯿﻦ و ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه )اﺳـﺘﺎد ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﭘﻮرﺑﯿﺎت( از ﮐﻨﺎر آن ﻫﺎ ﻋﺒﻮر ﮐﺮد‪ .‬اﺣﻤﺪ ﺑﯿﮕﯽ از آن ﻫﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ اﻃﺮاف ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را ﭼـﮏ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮم آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ آن ﭘﺮداﺧﺖ و ﻟﺤﻈـﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﻌﺪ اﻋﻼم ﮐﺮد‪» :‬ﭼﺮخﻫﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را اﻣﺘﺤﺎن ﮐﻦ‪ .‬ﭼﺮخﻫـﺎ ﭘـﺲ از ﺗـﻼش ﻓـﺮاوان ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪ«‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه‪ :‬ﭼﺮخ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻧﺪاري ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺎ ﺧﻮدت اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ اﯾﺠﮑﺖ ﮐﻨﯽ‬
‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﯾﺠﮑﺖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن‪ :‬ﺧﯿﺮ ﺟﻨﺎب ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﻓﺮود ﺑﯿﺎﯾﻢ‪ .‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﺎﻧﺪ و ﺑﺎرﯾﺮ را آﻣﺎده‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن‪ :‬وﺿﻊ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺪارﯾﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ اﯾﺠﮑﺖ ﮐﻨﯽ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻣﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ دارم اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﻓﺮود ﺑﯿﺎورم‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮاﻫﺎﻧﯽ ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ‪ :‬ﻫﺮ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﺑﮕﯿﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻣﻦ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن‪ :‬اﮔﺮ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎد ﺣﻼﻟﻢ ﮐﻦ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻧﺪ از دور ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﮑﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﺣﻤـﺪﺑﯿﮕﯽ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑﺪون ﺗﺮﻣﺰ ﻣﯽﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎي ﭼﺮخ ﭼﭗ او ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﻪ ﺑﯿـﺮون آﻣـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬در‬
‫آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت »ﻫﻮك« ﺑﺎ ﺑﺎرﯾﺮ درﮔﯿﺮ ﺷﺪ و ﺧﻠﺒﺎن ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي ﻧﮕـﺎه داﺷـﺘﻦ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﮐﺮد و در ﮐﻤﺎل ﻧﺎﺑﺎوري ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﯾﺴﺘﺎد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن از ﻓﺎﻧﺘﻮم ﭘﯿﺎده ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﭘﺮﻧﺪهاي ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺑـﺎل و آﺑﮑـﺶ ﺷـﺪه‪ .‬ﺑـﺎ رﺳـﯿﺪن ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫ﺷﻤﺎره ﯾﮏ‪ ،‬اﻓﺮاد ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﮕﯽ ﻓﺮﯾﺎد ﺷﺎدي ﺳﺮ دادﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﻣﺎدهﺳﺎزي ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﺮوازﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬
‫وﻓﯿﻖﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺻﺪام ‪ 28‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 6 ،1980‬روز ﭘﺲ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ )‪ (59/7/6‬ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻘﻠﯿﺪ از ﺟﻨﮓ ‪ 6‬روزه اﻋﺮاب واﺳﺮﺋﯿﻞ اﻋﻼم ﮐـﺮد‪» :‬ﮐـﻪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﺷـﻮراي اﻣﻨﯿـﺖ ﻣﺒﻨـﯽ ﺑـﺮ‬
‫| ‪237‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫آﺗﺶﺑﺲ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﺮان اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﻟﺰوم ﻋﻘـﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ ﻋـﺮاق‬
‫ﺑﺪون آﺗﺶﺑﺲ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﺮد«‪ .‬ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ اﻣﺮ دﺷﻮار ﺑﻮد‪ ...‬در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺎ اﺣﺴﺎس ﮐـﺮدﯾﻢ‬
‫در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪي ﻗﺮار ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺳـﺘﺎد ﻫﺸـﺎم ﺻـﺒﺎح اﻟﻔﺨـﺮي ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺖ‬
‫دﺷﺖ ﻧﺎدري ]اﺣﺘﻤﺎﻻً ﭘﻞ ﻧﺎدري[ را ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر از رود ﮐﺮﺧـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺼـﺮف درآورده و زﻣﯿﻨـﻪ‬
‫ﻗﻄﻊ ارﺗﺒﺎط اﻫﻮاز ـ ﺗﻬﺮان و اﺷﻐﺎل دزﻓﻮل و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫وي اذﻋﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﻮر ﻟﺸﮑﺮ ﯾﮑﻢ ﻋﺮاق از رود ﮐﺮﺧﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻮش ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬
‫دﻓﺎع ﺷﺪﯾﺪ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 21‬ﭘﯿﺎده ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ و در ﻣﺤﻮر ﺑﺴﺘﺎن ـ ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ـ اﻫﻮاز ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺸﺮوي‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ‪ 9‬زرﻫﯽ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺳﺘﺎد ﻃﺎﻟﻊ ﺧﻠﯿﻞاﻟﺪوري ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ و وي در‬
‫ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اذﻋﺎن ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻨﺎﺳﺐ اﯾﺮان از ﺳﻼحﻫﺎي ﺿﺪﺗﺎﻧﮏ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي زرﻫﯽ‬
‫‪1‬‬
‫و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻋﺮاق )ﻟﺸﮑﺮ ‪ 5‬و ﺗﯿﭗ ﻫﺸﺘﻢ( در ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺟﻨﻮب اﻫﻮاز ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ‪ 6‬ﻣﻬﺮ دو ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5-‬ﺑﻪ ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﺧﻠﺒـﺎن اردﺳـﺘﺎﻧﯽ و ﻫـﻢ ﺑـﺎل او‬
‫ﺳﺘﻮان ﻧﺠﻔﯽ ﻣﻬﯿﺎري از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺎ ﻫﺪف اﻧﻬﺪام ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻔﺘﯽ ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻔﺘـﻪ‬
‫اول ﺟﻨﮓ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤـﺖ آﺑـﺎدان را ﺑﺎرﻫـﺎ و ﺑﺎرﻫـﺎ ﺑـﺎ آﺗـﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧـﻪ و‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داده ﺑﻮد و ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻨﮑﺎر ﺻﺪام ﺗﻼﻓﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻫـﺪف در ﺷـﻤﺎل ﺷـﺮق‬
‫ﺷﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﺪف را ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ از ﻧﻘﻄـﻪاي از ﺷـﻬﺮ ﺑـﻪ ﺳـﻮي او‬
‫ﺗﯿﺮاﻧﺪازي ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اوﻣﻄﻤﺌﻦﺷﺪ ﻫﺪف ﺑﺎﯾﺪ ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑـﻪ روي‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﺳﯿﻤﺎﻧﯽ ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺷـﺎﻫﺪ اﻧﻔﺠﺎرﻫـﺎي ﺑﺰرﮔـﯽ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬در راه‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ دو ﺧﻠﺒﺎن ﯾﮏ اﯾﺴﺘﮕﺎه رادار ﻋﺮاق را ﻧﯿﺰ زدﻧﺪ‪.‬‬
‫اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ در ﺣﺎل اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺮوان‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪ‪ .‬ﻫﺪف آن ﻫﺎ ﭘﺎدﮔـﺎن ﺳـﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ و ﻣﺮاﮐـﺰ‬

‫‪ .1‬وﯾﺮاﻧﻪ دروازه ﺷﺮﻗﯽ )وﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 64‬و ‪.65‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 238‬‬

‫ﺻﻨﻌﺘﯽ و راﻫﺒﺮدي آن ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺳـﺎدﮔﯽ ﻫـﺪف را ﺑﻤﺒـﺎران ﮐـﺮده و آﻧﮕـﺎه در ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﯾﮏ اﯾﺴﺘﮕﺎه آﻧﺘﻦ ﻣﺎﮐﺮوﯾﻮ را ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﻨﻮب ﻧﯿﺰ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 10‬زرﻫﯽ ﻋﺮاق در زﯾﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﻧﯿﺮوز و ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺣﺎل ﭘﯿﺸﺮوي ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﮑﺮ و ﻣﻌﺎوﻧﺎﻧﺶ ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻤﻘﯽ اﯾﻦ‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ﯾﮏ ﺣﻤﺎﻗﺖ ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ دﺳﺘﻮر ﺻﺪام »ﺗﺼﺮف دزﻓﻮل ﺑﻪ ﻫﺮﻗﯿﻤـﺖ« ﺑـﻮد‪ .‬ﺳـﻘﻮط‬
‫ﺳﺎﯾﺖ راداري و ﻣﻮﺷﮑﯽ دﻫﻠﺮان ﺻﺪام را اﻣﯿﺪوار ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻋﻈﯿﻢ وﺣﺪﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺷﮑﻞ ﺳﻘﻮط ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ در ‪ 15‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي دزﻓﻮل ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﯿﭗ ‪ 84‬ﺧﺮمآﺑـﺎد ﺑـﺎ‬
‫واﺣﺪﻫﺎﯾﯽ از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 77‬ﭘﯿﺎده ﺧﺮاﺳﺎن ﻧﺒﺮد ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎ دﺷـﻤﻦ آﻣـﺎده و ﻣﺴـﻠﺢ را‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎناداﻣﻪ ﻣﯽ دادﻧﺪ واﻟﺒﺘـﻪ ﺷـﺎﻫﮑﺎرﻫﺎي ﻫـﻮاﻧﯿﺮوز و ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﺣﻤـﻼت‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي وﺣﺪﺗﯽ ﺟﻠﻮي ﭼﺸﻢ آن ﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﻪ واﻗﻊ ﮔﺮﻓﺘﺎري اﯾﻦ واﺣـﺪﻫﺎ را ﮐـﻢ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي وﺣﺪﺗﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮار از ﺗﻮﭘﺨﺎﻧـﻪ ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ ﭘـﺮواز ﺧـﻮد را از‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ و اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷـﺮاﯾﻂ را ﺑـﺮاي ﮐﻤـﮏ ﺑـﻪ وﺣـﺪﺗﯽ و‬
‫‪2‬‬
‫دزﻓﻮل داﺷﺖ ﻣﻬﯿﺎﮐﻨﻨﺪه روزاﻧﻪ ‪ 100‬ﻧﻮﺑﺖ ﭘﺮواز ﻋﻠﯿﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻏﺮب اﻫﻮاز ﻧﯿﺰ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﻮﺷﻬﺮي دﺷﻤﻦ را ﮐﻼﻓﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺒﺎس دوران‬
‫در آن زﻣﺎن ﻣﻬﺎرت ﺧﻮد را روزاﻧﻪ ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ رخ دﺷﻤﻦ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 14‬روز‬
‫ﻫﻔﺖ ﻣﻬﺮ او و ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺎدري ﮔﺮدان ﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﭘﺲ از ﻧﺎاﻣﯿﺪي دراﻧﻬﺪام ﭘﺎﯾﮕﺎه دوم ﺷﮑﺎري ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از داﻵن ﻫﺎي ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺳﻬﻨﺪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺳﻨﮕﯿﻦ اﯾـﻦ ﺷـﻬﺮ را‬
‫ﺑﺰﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺎه و ﺑﯿﮕﺎه ﺷﮑﺎر ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي راﭘﯿﺮ و ﺗﻮپﻫـﺎي اورﻟـﯿﮑﻦ و ‪ 23‬ﻣﯿﻠـﯽ ﻣﺘـﺮي‬
‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﻧﯿﺰ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﮔﺸـﺖ درﯾـﺎﯾﯽ ﭘﯽ‪.‬ﺗـﺮي‪ .‬اف ﭘـﺲ از‬
‫آﻧﮑﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﯾﮏ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ در ﺣﺎل ورود ﺑﻪ آبﻫﺎي درﯾﺎﯾﯽ اﯾﺮان اﺳﺖ‬
‫ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺎﻣﻞ آن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻧﺎو ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ از اﻗﺪام‬

‫‪ .1‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﮐﺘﺎب اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 37‬و ‪.38‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﺑﺎ ﻣﺠﻠﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪.‬‬
‫| ‪239‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ او را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻪ اﻧﻬﺪام ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺮوي ﭘـﺮوازي ﭘـﯽ‪ .‬ﺗـﺮي‪.‬اف ﺳـﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﺟﻤﺎﻟﯽﻓﺮد ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﻮد و ﻧﺎو آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ در ﻣﺪار ‪ 61‬درﺟﻪ ﺗﺎ ﻋﮑـﺲ ﺑـﺮداري‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﺎﻣﻞ از ﻧﺎو دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺮك ﻧﮑﺮد‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫اوﻟﯿﻦ اﻧﻬﺪام ﻫﺎي دﻗﯿﻖ ﻟﯿﺰري‬
‫اﯾﺮان ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﻤﺒﻮد ﻣﻬﻤﺎت ﻟﯿﺰري ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﺳﺨﺖ و راﻫﺒﺮدي از ﺑﻤﺐﻫﺎي‬
‫ﻟﯿﺰري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﭘﻞﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ دﺷﻤﻦ در ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻫﺪاﻓﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺒﻮه ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم‪ ،‬اﻧﻬﺪام اﯾﻦ ﭘﻞ را ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ از ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻟﯿﺰري اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم دي‬
‫ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻧﺸﺎﻧﻪ روي ﻟﯿﺰري ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دو ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ ﺑﺮﺧﻮردار از ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻟﯿﺰري ﺑﻪ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪه و ﭘﺲ از ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي در ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﻬﺒﻬﺎن راﻫﯽ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﺎ رﺳﺎﻧﺪن ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ‪ 1300‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﻣﺮز رد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ ﻋﺮاﻗﯽ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ‬
‫آن ﻫﺎ ﺑﺮ روي ﻫﺪف ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪان دﻗﯿﻖ ﻧﺒﻮد‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ را ﺧﻠﺒﺎن ﻫﺪاﯾﺖﮐﻨﻨﺪه اﺷﻌﻪ ﻟﯿﺰر دارد‪ .‬او ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻟﯿﺰﯾﻨﮓ‬
‫ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ در ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻢ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎ را ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﺎ دﻗﺖ‬
‫ﭘﺮﺗﺎب ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﺎر را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻤﺐﻫﺎي رﻫﺎ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﭘﻞ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮم دي ﺑﺎ دﻗﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﺑﻤﺐﻫﺎ را ﺗﺎ ﻟﺤﻈﻪ آﺧﺮ دﻧﺒﺎل ﮐﺮد و‬
‫ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﭘﻞ از ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮﺷﺤﺎل از ﭘﯿﺮوزي ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﮐﺸﻮر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 6‬در ﺗﻌﻘﯿﺐ »ﻓﺎﻧﺘﻮم دي«‬
‫اﺳﺖ‪ .‬دو ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺷﮏ‪ ،‬ﻓﺎﻧﺘﻮم را ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎن در ﻣﻨﺤﺮف ﮐﺮدن آن ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد از ﺳﯿﻨﻪ‬

‫‪ .1‬ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‪.1388/4/30 ،‬‬

‫‪ .2‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮداﺷﺘﯽ آزاد از ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻟﯿﺰري از وﺑﻼگ ‪ Iranian airforce.blogfa.com‬ﻣﻮرخ ‪87/03/08‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 240‬‬

‫ﻣﯽﺷﮑﺎﻓﺪ و ﺗﺎ ﺻﻨﺪﻟﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﮐﺎر ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻼش‬
‫ﺧﻠﺒﺎن آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎك اﯾﺮان ﻓﺮود ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ زﺣﻤﺘﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺗﺎ ﻣﺮز ﻣﯽرود و آﻧﮕﺎه ﺧﻠﺒﺎن‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﺴﺎرت دﯾﺪه را رﻫﺎ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭼﺘﺮ او در اﺑﺘﺪا ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ در ‪ 70‬ﻣﺘﺮي زﻣﯿﻦ ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎ ﭼﻨﺎن‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮودي‪ ،‬ﻣﺮگ ﺧﻠﺒﺎن ﻗﻄﻌﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﯾﮏ ﮔﻠﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ در ﻫﻤﺎن ﻧﺰدﯾﮑﯽﻫﺎ ﻧﺒﻮد!‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﺎ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺮ روي ﮔﻠﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻓﺮود‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ و ﺗﻠﻒ ﺷﺪن ﭼﻨﺪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ او را از ﻣﺮگ ﺣﺘﻤﯽ ﻣﯽرﻫﺎﻧﺪ‪ .‬ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ »ﺑﺎﻟﮕﺮد اﻣﺪاد‬
‫ﻧﺠﺎت« ﺧﻠﺒﺎن را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در آن روزﻫﺎ واﻗﻌﺎً ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ را ﺷﻮﮐﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ ﺣﻤﻠﻪ اﯾﺮان ﺑﻪ اﻫﺪاف داﺧﻞ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻋﺮاق ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﻐﺪاد را ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ ذﮐﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬روﺣﯿﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻋﺎﻟﯽرﺗﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪ وﮔﺰاﻓﻪﮔﻮﯾﯽ ﻣﺴﺌﻮﻻن‬
‫در ﻣﻮرد ﻋﻤﻠﯿﺎت دﻓﺎع ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺰﻟﺰل روﺣﯿﻪ آن ﻫﺎ اﻓﺰود«‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ دﻓﺎع ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ادﻋﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ در دو روز اول ﺟﻨﮓ‪ ،‬دﻫﻬﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﯾﺮان را‬
‫ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺑﻐﺪاد ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻨﺎد آن ﻫﺎ ﻗﻔﻞ راداري روي ﻫﺪف و ﺳﭙﺲ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ‬
‫ﺷﺪن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻓﺮاواﻧﯽ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ و ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﻗﻔﻞ راداري ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻘﻮط ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه آﻧﮑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 3 ،2‬و ‪ 6‬آن ﻫﺎ را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻗﻄﻌﺎت ﻓﻠﺰي‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه از ﺳﻮي ﻧﯿﺮوي دﻓﺎع ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻘﺎﯾﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻘﺎﯾﺎي ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﺳﯿﺮ اﯾﺮاﻧﯽ در روزﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺷﺪه اﯾﺮان ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 10‬درﺻﺪ ارﻗﺎم اﻋﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 5-‬ﻋﻠﯿﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ‬

‫ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎدري روز ﻫﻔﺘﻢ ﻣﻬﺮ ‪ ،59‬ﺑﺮاي زدن ﻫﺪﻓﯽ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ دزﻓﻮل از زﻣﯿﻦ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز از ﮐﺮﺧﻪ رد ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺳﺘﺘﺎر ﺷﺪه ﻋﺮاﻗﯽ روﺑـﺮو‬

‫‪ .1‬وﯾﺮاﻧﯽ دروازه ﺷﺮﻗﯽ )وﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 59‬و ‪.60‬‬

‫| ‪241‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي او ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ راه ﺧﻮد را ﮐﺞ ﮐﺮد و اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﺑﻤﺐ‬
‫و ﮔﻠﻮﻟﻪ را رواﻧﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻔﺮات دﺷﻤﻦ ﮐﻪ از ﻟﻮ رﻓﺘﻦ ﺟﺎي ﺧﻮد ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ از ﻫﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻫﺮاﺳﺎن ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ ﻃﺮﻓﯽ ﻣﯽﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﻫـﺎ ﻓﺮﺻـﺘﯽ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﺟﺴﻮر اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وي اﻣﺎ ﺑـﺎ ﺣﻮﺻـﻠﻪ و ﻧـﻪ ﯾﮑﺠـﺎ‪ ،‬ﺷـﺮوع ﺑـﻪ رﯾﺨـﺘﻦ‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد ﮐﺮد و آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻧﻔﺮات دﺷﻤﻦ را ﺑـﻪ ﮔﻠﻮﻟـﻪ ﺑﺴـﺖ‪ .‬وﻗﺘـﯽ از ﻧـﺎﺑﻮدي‬
‫ﮔﺮدان دﺷﻤﻦ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎن او را آزار داد ﮐﻪ ﻧﮑﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮدي را زده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﻧﺎراﺣﺖﮐﻨﻨﺪه او را رﻫﺎ ﻧﮑﺮد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن از او ﺑـﺮاي ﻧـﺎﺑﻮد ﮐـﺮدن‬
‫‪1‬‬
‫دﺷﻤﻦ ﺗﺸﮑﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 16:00‬در ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ داده ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن دﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﺮاي زدن ﮐﺮﮐﻮك اﻋﺰام ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﭼﻨﺪ ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻫﺪف‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺑﻪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﮐﻤﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ«‪ .‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻓﻼپﻫﺎ ‪ 2‬را ﺟﻤﻊ ﻧﮑﺮدهاي‬
‫اﻣﺎ اداﻣﻪ ﺑﺪه«‪ .‬دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪه و دﻗﯿﻖ و ﺑﺮق آﺳﺎ ﻫﺪف را ﺑﻪ‬
‫آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮپﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﮐﺮﮐﻮك اﯾﻦ ﺑﺎر ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮ ﺷﺪه و ﺑﯽﻫﺪف ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬دو‬
‫ﺧﻠﺒﺎن در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ از اﻧﺠﺎم ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺷﺎدﻣﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﮕـﺮان ﮐﻤﺒـﻮد ﺳـﻮﺧﺖ ﺷـﻤﺎره ‪ 2‬ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮﺧﺖ او ﺑﺮاي ﺗﺒﺮﯾﺰ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎره دو ﮔﻔﺖ‪» :‬ارﺗﻔﺎع ﺧـﻮد را زﯾـﺎد‬
‫ﮐﻦ ﺗﺎ ﻣﺼﺮﻓﺖ ﮐﻢ ﺷﻮد«‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﺪ ﻓﺮودﮔﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ از دور ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷـﺪ‪ ،‬ﺷـﻤﺎره ‪ 2‬ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫‪ 200‬ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻨﺰﯾﻦ داﺷﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﻮد ﮐﻪ او ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ روي ﺑﺎﻧـﺪ ﺑـﺪون ﻣﺸـﮑﻞ‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب در آﻏﻮش آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.18‬‬

‫‪ .2‬ﻓﻼپ ﺳﻄﺤﯽ اﺳﺖ در ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻘﺐ ﺑﺎل ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻧﯿﺮوي ﺑﺎﻻﺑﺮﻧﺪه در ﻣﻮﻗﻊ ﻧﺸﺴﺖ و‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﮐﺘﺎب اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 39‬و ‪.40‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 242‬‬

‫درﺟﻨﻮب ﻧﯿﺰ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻤﺪاﻧﯽ ﮐﻪ از ﺗﺼـﺮف ﺑﺨﺸـﯽ از ﺧـﺎك ﮐﺸـﻮر ﺗﻮﺳـﻂ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﻤـﺐ ﻣﺤـﻞ ﺗﺠﻤـﻊ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي دﺷـﻤﻦ را ﻣﻨﻬـﺪم‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮدروﻫﺎي ﺟﺪااﻓﺘﺎده ﻋﺮاﻗﯽ را ﻧﯿﺰ ﺗﮏﺗﮏ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﻣﻮرد ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﭘﺲ از ﺷﯿﺮﺟﻪ ﺑﺮ روي دﺷﻤﻦ ﻧﺎﮔﻬﺎن دﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﯿـﻞ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺷﺪن دارد‪ .‬او ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﺎﯾﺮ ادوات ﻧﺼﺐ ﺷﺪه در ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي‬
‫درآورد و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻧﻬﺎوﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻫﻤﺪان رﺳﯿﺪ‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫از ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎك ﺧﺎرﺟﯽ ﻓﺎﻧﺘﻮم او در اﺛﺮ اﺻﺎﺑﺖ ﯾﮏ ﻣﻮﺷـﮏ ﺳـﺎم‬
‫‪ 6‬از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺟﺪا ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻧﻪ ﺑﺎك و ﻧﻪ ﻣﻮﺷﮏ ﻫﯿﭻﮐﺪام ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻧﺸﺪهاﻧـﺪ ‪ .1‬ﯾﮑـﯽ‬
‫از ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران واﺷﻨﮕﺘﻦ ﭘﺴﺖ ﮐﻪ آن روز ﺷﺎﻫﺪ اﻗﺪام ﯾﮑـﯽ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي اﯾـﺮان در ﭼﻨﺎﻧـﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺰارش ﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﯾﺮاﻧﯽ در ارﺗﻔﺎع ‪ 70‬ﭘﺎﯾﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﻋـﺮاق را ﭘﺸـﺖ‬
‫‪2‬‬
‫ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي آن ﻫﺎ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺳﻘﻮط رادار دﻫﻠﺮان‬

‫از اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻧﺎﮔﻮار ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﻘﻮط رادار راﻫﺒﺮدي دﻫﻠﺮان ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻋـﺮاق ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﭘﯿﺸﺮوي ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ در روز ﺳﻮم ﻣﻬﺮ‪ ،‬اﻓﺴﺮان ﺑﺎﺳـﺎﺑﻘﻪ رادار ﺷـﮑﯽ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ رادار ﺳﻘﻮط ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ اﯾﺴـﺘﮕﺎه ﺑـﻪ ﺟـﺰ دهﻫـﺎ ﻧﻔـﺮ ﮐﺎرﮐﻨـﺎن‪ ،‬اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﻓﺮاواﻧﯽ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ دﺧﺎﻟﺖﻫﺎي اﻓﺮاد ﻏﯿﺮﻣﺴﺌﻮل ﺳﺒﺐ ﺷﺪ‬
‫ﺗﺎ روﻧﺪ ﺗﺨﻠﯿﻪ اﯾﺴﺘﮕﺎه رادار دﻫﻠﺮان ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﻮد و ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﯾﻤﯿﻨﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮔﺮدان رادارﻫﺎي راﻫـﻮردي )ﺗـﺎﮐﺘﯿﮑﯽ( ﻧﻬﺎﺟـﺎ درﺑـﺎره آن روزﻫـﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻃﺒﻖ »ﻃﺮح ﺗﺨﻠﯿﻪ« ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي ﻋﻤـﻞ ﻣـﯽﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺪارك ﺳـﺮي و رادار و‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﻧﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻏﯿﺮﺣﺮﻓﻪاي ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑـﺪ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد و ﻣﺎ ﺑـﻪ ﺟـﺎي ‪ 3‬ﻣﻬـﺮ‪ 6 ،‬ﻣﻬـﺮ ﺑـﺎ ﻋﺠﻠـﻪ اﺳـﻨﺎد را ﺑﺴـﻮزاﻧﯿﻢ و ﻧﻔـﺮات ﺑـﺮاي‬
‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﺪون وﺳﺎﯾﻞ ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻨـﺪ و ﻏـﺮق ﺷـﻮﻧﺪ و در اﻧﺘﻬـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺳـﺎﯾﺖ ﺑـﺎ‬

‫‪ .1‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب در آﻏﻮش آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.16‬‬

‫‪ .2‬اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.91‬‬
‫| ‪243‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﺷﻮد«‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﯾﻤﯿﻨـﯽ‪ ،‬ﺳـﻘﻮط ﺳـﺎﯾﺖ دﻫﻠـﺮان ﺗـﺎﺛﯿﺮ زﯾـﺎدي در اﺻـﺎﺑﺖ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺧﻮدي ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺧﻮدي داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻏﺮب ﻣـﯽآﻣـﺪ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﻤﺐاﻓﮑﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐـﻪ از ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ ﺑـﺎزﻣﯽﮔـﺮدد‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ رادار دﯾﮕﺮي در ارﺗﻔﺎﻋﺎت اﻃﺮاف اﻫﻮاز راهاﻧﺪازي ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﻣﻮﺷﮏ و ﮔﻠﻮﻟﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺧﻮدي ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‬
‫دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ را ﻋﺪم آﻣﺎدﮔﯽ ﭘﺪاﻓﻨﺪ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮد ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶ ﺳﺮاﺳﺮي ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬وي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺧﻮدي‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﺗﻨﻬﺎ وﻇﯿﻔﻪاش ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط ﮐﺸﻮر‬
‫ﻧﻈﯿﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮاﮐﺰ اﻗﺘﺼﺎدي وﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰات اﯾﻦ‬
‫ﻧﯿﺮو ﮔﺴﺘﺮش ﮐﻤ‪‬ﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﺑﺪون آﻧﮑﻪ آﻣﻮزشﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﺗﻮپﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪ‬
‫در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ آﻣﻮزش اﺑﺘﺪاﯾﯽ »ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺷﻨﺎﺳﯽ« را ﻧﮕﺬراﻧﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ آﻣﻮزش ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻮل ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را از ﺟﻬﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﮐﻨﺘﺮل ﻧﯿﺰ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﭘﺪاﻓﻨﺪ‬
‫‪2‬‬
‫ﯾﺎ ﻧﻔﺮات زﻣﯿﻨﯽ ﭘﺸﺖ ﺗﯿﺮﺑﺎرﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ را ﺑﺎ ﯾﮏ دﺳﺘﻮر ﭘﻮﺷﺶ دﻫﺪ«‪.‬‬

‫اﺗﻔﺎﻗﺎت دﯾﮕﺮ روز ﻫﻔﺘﻢ ﻣﻬﺮ‬

‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در ﭼﻨﺪ روز اول ﺟﻨﮓ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ از ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺴﺘﺮده ﻧﻔﺮات ﭘﺪاﻓﻨـﺪي ﺧـﻮد ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﻣﻮﺷـﮑﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻄﻮط ﻣﻘﺪم ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ در آن روز و روزﻫﺎي ﻫﺸﺘﻢ ﺗﺎ دﻫـﻢ آﺑـﺎن ﺣﻤـﻼت زﯾـﺎدي را‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﻋﯿﻦﺧﻮش و ﺷﻤﺎل آﺑﺎدان ﺳﺎﻣﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑـﯽ‬
‫)آن زﻣﺎن ﺑﺎ درﺟﻪ ﺳﺮﮔﺮدي( از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﻤﻞﮐﻨﻨـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬او ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎي‬
‫ﺑﻮﺷﻬﺮي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﮐﺖ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮔﺮدان زرﻫﯽ ﻋﺮاق را در ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﻮب ﺑـﻪ ﮐﻠـﯽ از ﺑـﯿﻦ‬

‫‪ .1‬اﻇﻬﺎرات ﺳﺮﺗﯿﭗ ﯾﻤﯿﻨﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 21‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬

‫‪ .2‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻣﺴﺒﻮق ﺑﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 244‬‬

‫ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪاي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺗﺎﻧﮏﻫـﺎ و زره‪-‬‬
‫ﭘﻮشﻫﺎي ﺧﻮد را رﻫﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ارﺗـﺶ‬
‫‪1‬‬
‫و ﺳﭙﺎه ﺑﺎ ﺳﺘﻮنﻫﺎي زرﻫﯽ رﻫﺎ ﺷﺪه در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﻫﺸﺘﻢ ﻣﻬﺮﻣﺎه‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﭘﯿﺮوزيﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و درﯾﺎﯾﯽ اﯾﺮان‪ ،‬در ﺑﺨـﺶ زﻣﯿﻨـﯽ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ‬
‫ﺑﺮﺗﺮي ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪه دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺮوي ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ آن ﻫﺎ ﺑﺎﺑﺖ ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ﭘﯿﺸﺮوي‬
‫ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻫـﻮاز و ﮔـﺮوه رزﻣـﯽ‬
‫‪ ،148‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 77‬ﺧﺮاﺳﺎن در اﻃﺮاف ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ﺑﺎ ﮐﻤـﮏ ﻫـﻮاﻧﯿﺮوز و ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻗﺘﻠﮕـﺎه‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮاي ﻣﺘﺠﺎوزان ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﯿﻢﻫﺎي ﺷﮑﺎر ﺗﺎﻧﮏ و ﮔﺮوه ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﺷﻬﯿﺪ‬
‫ﭼﻤﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺑﻪ دﺳﺖﮔﯿﺮي اﺑﺘﮑﺎر ﻋﻤﻞ در ﮐﻨﺎر ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﻣـﺪرن ﺿـﺪﺗﺎﻧﮏ ﻫـﻮاﻧﯿﺮوز ﺑـﻪ‬
‫ﮐﻤﮏ ﻧﻔﺮات ﭘﯿﺎده و زرﻫﯽ ارﺗﺶ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻣﺎﻧﻊ اﺗﺼﺎل ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋـﺮاق در‬
‫ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮو در ﺟﺎده ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ـ اﻫﻮاز ﮐـﻪ اﮐﻨـﻮن ﺗـﺎ ‪ 15‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي اﻫـﻮاز‬
‫‪2‬‬
‫ﭘﯿﺸﺮوي ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﻤﺎل آﺑﺎدان‪ ،‬ﮔﺮدان ﻫﺎي ‪ 151‬دژ‪ 165 ،‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه‪ 232 ،‬ﺗﺎﻧﮏ‪ ،‬ﯾﮕـﺎن ﻫـﺎي ژاﻧـﺪارﻣﺮي‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﯽ در اﯾﺴﺘﮕﺎه ﺣﺴﯿﻨﯿﻪ ﺗﻤـﺎم ﺗـﻼش ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از‬
‫ورود ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﺑﻪ ﺧﺮج دادﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻟﺸـﮑﺮ ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ ‪ 3‬زرﻫـﯽ‬
‫ﻋﺮاق و ﺗﯿﭗ ‪ 33‬ﻧﯿﺮوي ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ در ﻫﻔﺘـﻪ اول‬
‫ﺟﻨﮓ ‪ 20‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در اﯾﻦ ﻣﺤﻮر ﭘﯿﺸﺮوي ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺎي از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﮐﺎﻣـﻞ ﮔـﺮدان ‪232‬‬
‫)ﻟﺸﮑﺮ ‪ (92‬و اﻧﻬﺪام ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﮔﺮدان ﻫﺎي ‪ 151‬و ‪) 161‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ ،(92‬در ﺷـﻤﺎل آﺑـﺎدان‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد از ﻧﻔﺮات واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﺎه دوم ﺟﻨﮓ را دﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮان و ﻋـﺮاق در اﯾـﻦ ﻣﺤـﻮر و ﻓﺎﺻـﻠﻪ اﻧـﺪك ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫درﮔﯿﺮي ﺑﺎ ﻣﺮز‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﻤﺒﺎران دﺷﻤﻦ در ﺧﻂ ﻧﺒﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﻧﻬـﺪام ﭘـﻞﻫـﺎي‬

‫‪ .1‬اﻇﻬﺎرات ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 21 ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫‪ .2‬اﻃﻠﺲ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.20‬‬
‫| ‪245‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫واﻗﻊ در اروﻧﺪرود ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﮐﻤﮏرﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 3‬را ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ اﻟﺒﺘـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺤﺎﺻﺮه آﺑﺎدان ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺸﻮد و اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺳﻘﻮط ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺤﻮر ﮐﺮﺧﻪ ـ ﺷﻮش‪ ،‬ﺗﯿﭗ ‪ 2‬زرﻫﯽ اﻫﻮاز روﺑﺮوي ﺧﻮد ﺗﯿﭗﻫﺎي ‪ 42 ،17‬و ‪ 24‬از‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ‪ 10‬زرﻫﯽ و ‪ 14‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 9‬زرﻫﯽ و ﺗﯿﭗ ‪ 10‬ﻣﺴﺘﻘﻞ زرﻫﯽ ﻋﺮاق را داﺷﺖ‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﺪف واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﻗﻄﻊ ﺟﺎده اﻧﺪﯾﻤﺸﮏ ـ اﻫﻮاز و ﺗﺼﺮف دزﻓﻮل ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﮔﺮوهﻫﺎي رزﻣﯽ ‪ 37‬و ‪ ،238‬ﺗﯿﭗ ‪ 2‬ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪ‪ .‬در ﻫﺸﺘﻢ ﻣﻬﺮﻣﺎه ﻧﺒﺮد دزﻓﻮل‬
‫ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﮐﺒﺮا ﺗﻨﻬﺎ در ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ 20 ،‬ﺗﺎﻧﮏ ﺗﯽ‪ 55-‬و ﺗﯽ‪ 54-‬را از‬
‫ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ‪ 214‬ﺑﻪ داد ﻣﺠﺮوﺣﺎن واﺣﺪﻫﺎي ﺧﻮدي رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ‪6‬‬ ‫)‪(Zsu23‬‬ ‫ﻋﺮاق ﺑﺎ رﺳﺎﻧﺪن ﺗﻮپﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺷﻠﯿﮑﺎ و زد‪.‬ﯾﻮ‪23-‬‬
‫ﻓﻀﺎ را ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺮاي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﺎاﻣﻦ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﺑﻮدﺳﺎزي ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 9‬و ‪10‬‬
‫زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﻣﺮﺗﺐ ﺳﺨﺖﺗﺮ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬درﺻﺪ ﺳﻘﻮط ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي وﺣﺪﺗﯽ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﯿﺰان‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻬﺎي ﻧﺠﺎت دزﻓﻮل و ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ اﮐﻨﻮن ﺧﻮن ﺑﺎ‬
‫ارزشﺗﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻮد و ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﮑﺮﻫﺎي ﺧﺴﺘﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺗـﺎ ‪ 8‬ﺳـﺎﻋﺖ ﭘﯿـﺎﭘﯽ ﻋﻤﻠﯿـﺎت اﻧﺠـﺎم داده و ﺑـﺎ‬
‫ﻧﺸﺴﺖ در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻬﻤﺎت ﺧﻮد را ﺑﺎرﮔﺬاري )ﻟﻮد( ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮ آﺷﻨﺎ و ﺗﮑﺮاري روزﻫـﺎي‬
‫اول ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ .‬در آن روز ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5-‬اﯾﯽ در اﯾﻦ ﻣﺤﻮر ﺳـﻘﻮط ﮐﺮدﻧـﺪ‪ 2 .‬ﺗـﻮپ‬
‫ﭼﻬﺎرﻟﻮﻟﻪ ﺷﻠﯿﮑﺎ ﺑﺎ آﺗﺶ ﻫﺰاران ﮔﻠﻮﻟﻪ در دﻗﯿﻘﻪ ﻗﺎﺗﻞ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮج ﺑﻌﺪي ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺪاﻓﻨـﺪﻫﺎي ﻣـﺬﮐﻮر را از ﺑـﯿﻦ ﺑـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﻏـﻢ‬
‫ﻓﻘﺪان و ﺷﻬﺎدت ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن وﺣﺪﺗﯽ در ﻧﺒﺮد دزﻓﻮل ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪﻧﯽ ﻧﺒـﻮد‪،‬‬
‫ﻋﻼوه آﻧﮑﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﺑﯽﺷﻤﺎر ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ‪ 6‬ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺒﺮد را ﺑﺮاي ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎ ﻫﻨـﻮز‬
‫ﻧﺎاﻣﻦ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﯿﺶ از ﻫﺰار ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ و ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﮐـﺮده و‬
‫اﮐﻨﻮن واﺣﺪﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 84‬ﺧﺮمآﺑﺎد در ﺷﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻪ درﮔﯿﺮي ﺟﻨﺎح ﭼﭗ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 9‬را ﻣﺘﻮﻗـﻒ‬

‫‪ .1‬اﻃﻠﺲ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.22‬‬

‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،251‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 32‬ﻧﻘﻞ از ﮐﺘﺎب »اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن«‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 246‬‬

‫ﮐﺮده و ﺗﯿﭗ ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬ﻧﯿﺰ رود ﮐﺮﺧـﻪ را ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ دژي ﺑـﺰرگ درآورده و ﻣـﺎﻧﻊ دﺷـﻤﻦ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﯿﻤﮏ‪ ،‬ﻣﻬﺮان و ﺳﻮﻣﺎر در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺮﮐﺰي ﻧﯿﺰ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 2‬ﭘﯿﺎده ﻋﺮاق اﺳﯿﺮ ﺗﯿﭗ ﯾﮏ ﻟﺸـﮑﺮ‬
‫‪ 81‬ﺑﺎﺧﺘﺮان ﺷﺪ و در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻫﺪف اﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎ ﺗﺼﺮف اﯾﻼم و ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻧﻔﺮات ﺳﭙﺎه ﺳـﻮم‬
‫ﺑﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﻬﺮان را ﺗﺼﺮف ﮐﺮده و ﻋﻤﻼ از ﻣـﺮز ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻧﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﮐﻤـﯽ ﺷـﻤﺎﻟﯽﺗـﺮ‪،‬‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﺳﻮﻣﺎر ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻧﻔﺖ ﺷﻬﺮ ﻧﯿـﺰ ﺳـﻘﻮط ﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫رﺷﺎدت ﻫﻮاﻧﯿﺮوز و ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮوي ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 4‬ﭘﯿﺎده‪ 6 ،‬زرﻫﯽ و ‪ 8‬ﭘﯿﺎده ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺳﺮﭘﻞ ذﻫﺎب‪ ،‬ﮔﯿﻼنﻏﺮب و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﺗﮏﺧﺎلﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در ﺣﺎل ﺑـﻪ رخ ﮐﺸـﯿﺪن ﺗـﻮان ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دوران و ﺧﻠﻌﺘﺒﺮي از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ واﺣﺪﻫﺎي دﺷﻤﻦ در ﻏـﺮب اﻫـﻮاز‬
‫را ﺑﺎ دﻗﯿﻖﺗﺮﯾﻦ ﺷﻠﯿﮏﻫﺎ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و در ﺣﻤﻠﻪاي دﯾﮕﺮ اﯾﻦ دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ و رﻧﺠﺒﺮ در ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﻫﻤﺎن روز ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪ اﺳـﮑﻠﻪ اماﻟﻘﺼـﺮ ﯾـﮏ ﻧﻔـﺘﮑﺶ و دو‬
‫ﻧﺎوﭼﻪ ﺟﻨﮕﯽ دﺷﻤﻦ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺴﺠﺪﺳﻠﯿﻤﺎن دو ﻣﯿﮓ‪ 21 -‬از ﮐﻤﻨﺪ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ رد ﺷﺪه و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﮔﺎز ﻣﺴﺠﺪﺳﻠﯿﻤﺎن‬
‫را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮدﻧﺪ‪ 1 ،‬اﻣﺎ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ از رﻫﮕﯿﺮﻫﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑـﻪ اﻣﯿـﺪ‬
‫اﻧﻬﺪام ﯾﮏ ﺑﺎﻟﮕﺮد‪ 214 -‬ﻫﻮاﻧﯿﺮوز دﻗﺎﯾﻘﯽ از وﻗﺖ ﺧﻮد را ﻫﺪر دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﻮﺷـﺶ‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ از ﺳﻮي ﺑﺎﻟﮕﺮد اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 4 -‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺎﻋﻘﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﯿﮓﻫـﺎ ﻧـﺎزل ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯿﮓ اوﻟﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲﺳﻮزﻫﺎ را روﺷﻦ ﮐﺮده و راه ﺧﺎﻧﻪ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﯿـﮓ دوم‬
‫ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺣﻤﺰه داوود ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎ ﻏﻠﺘﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ راه ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ﺑـﺎ ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎن »ﻓﺎﻧﺘﻮم دي« ﮐﻪ ﻣﯽدﯾﺪ ﻣﯿﮓ ﻣﺬﮐﻮر در ﺣﺎل ﮐﺸﺎﻧﺪن او ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧـﺎك ﻋـﺮاق‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون از دﺳﺖ دادن وﻗﺖ ﻗﯿﺪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺷﮏ را زد و ﺧﻮد را ﺑـﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﭼﻨﺪﺻـﺪ‬
‫ﻣﺘﺮي ﻣﯿﮓ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﻧﺸﺎﻧﻪ روي ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﺑـﺮ روي ﻣﯿـﮓ‪21-‬‬

‫‪ .1‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.21‬‬

‫| ‪247‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻮپ ﻣﺨﻮف ﻓﺎﻧﺘﻮم‪ ،‬ﻣﯿﮓ ﻣﺬﮐﻮر را ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎن ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﺧﻮﺷـﺤﺎل از‬
‫ﭘﯿﺮوزي‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑـﻮد ﺑـﺎ ﺧﺒـﺮ ﺷـﺪ در ﺣـﻮاﻟﯽ ﺑﻮﺷـﻬﺮ‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﻮﺷﻬﺮي ﺳـﻪ ﻣﯿـﮓ دﯾﮕـﺮ را ﺳـﺎﻗﻂ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎي دي‪ ،‬آن روز ﺣﻤﻠـﻪاي‬
‫ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم ﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﻞ ﻣﻮاﺻﻼﺗﯽ در روي اروﻧـﺪرود ﻧﯿـﺰ داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﭘﺎﯾـﻪ ﭘـﻞﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺪازهاي ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺑﻤﺒﺎران دﻗﯿﻖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ آن را ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻤﺐ آﻫﻨﯿﻦ‬
‫ﯾﮏ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺰارشﻫﺎي رﺳـﯿﺪه از ﺑﻐـﺪاد ﺣـﺎﮐﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺻﺪام ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺑﻤﺐ اﺗﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻮﯾﺜـﻪ در ‪ 19‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨـﻮب ﺑﻐـﺪاد در‬
‫ﺳﺎﺣﻞ دﺟﻠﻪ ﺷﺎﻫﺪ اﯾﺠﺎد ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺗﻤﻮز ﯾﮏ ﯾﺎ اوﺳﯿﺮاك‪ ،‬ﺗﻤـﻮز ‪ 2‬و ﺗﻤـﻮز ‪ 3‬ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ‪3‬‬
‫ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت در ﺧﻮد ﺳﻪ رآﮐﺘﻮر ‪ 70‬ﻣﮕﺎواﺗﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﮕﺎواﺗﯽ و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ را ﺟﺎي داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ده‬
‫ﺳﺎل ﻗﺒﻞ روسﻫﺎ و اﮐﻨﻮن ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ در ﺣﺎل ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺻﺪام ﺑﺮاي ﺑـﻪ ﭘﺎﯾـﺎن رﺳـﺎﻧﺪن اﯾـﻦ‬
‫ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮواﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري رﺳﯿﺪن اﯾـﻦ ﻧﯿﺮوﮔـﺎهﻫـﺎ ﺑـﺮاي اﯾـﺮان ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﻢ اﯾـﺮان و ﻫـﻢ اﺳـﺮاﺋﯿﻞ ﺑـﺎ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐـﻪ از روﺣﯿـﻪ ﺻـﺪام ﺣﺴـﯿﻦ داﺷـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ اﯾﻦ رژﯾﻢ ﺑﻪ ﻓﻨﺎوري ﻫﺴﺘﻪاي ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑـﻪ ﺳـﻼح ﻫﺴـﺘﻪاي و‬
‫آﻧﮕﺎه ﺟﻨﺎﯾﺖ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در‬
‫ﭘﻨﺞ ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ 59‬ﻃﺮح ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اوﺳﯿﺮاك روي ﻣﯿﺰ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ‪ 2‬ارﺗﺶ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اوﺳﯿﺮاك ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ‪ 6‬ﻣﺴﺘﻘﺮ در ‪2‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮبﺷﺮق ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت و »روﻟﻨﺪ ‪ «2‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 500‬ﻣﺘﺮي و ‪ 30‬ﺗﺎ ‪ 40‬ﻗﺒﻀﻪ ﺗﻮپ‬
‫ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ‪ 23‬و ‪ 57‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي »ﻫﺪاﯾﺖ رادار« ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ 3 .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ‬
‫اﯾﺠﺎد اﺧﺘﻼل اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ در ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺧﺘﻼل در ﻋﻤﻠﮑﺮد روﻻﻧﺪ در آن‬
‫زﻣﺎن اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ از روش ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮار‬

‫‪ .1‬اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت در ﺑﺮﺧﯽ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺳﻮزان ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،251‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.32‬‬
‫‪ .3‬ﺳﺎﺟﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت اﺗﻤﯽ ﻋﺮاق‪ 15 ،‬اﺳﻔﻨﺪ ‪.1386‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 248‬‬

‫ﺷﺪ ﭼﻬﺎر ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ‪ 6‬ﺑﻤﺐام‪.‬ﮐﯽ‪ 82-‬و دو ﻣﻮﺷﮏ اﺳﭙﺎرو از ﮔﺮدان ‪32‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم ﺷﮑﺎري ﻫﻤﺪان در اوﻟﯿﻦ ﺳﺎﻋﺎت ﺻﺒﺢ روز ﻫﺸﺘﻢ ﻣﻬﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت را آﻏﺎز و ﺑﺮاي‬
‫ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﮐﺮدن دﺷﻤﻦ دو ﻓﺮوﻧﺪ از آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺮق ﺑﻐﺪاد و دو ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻪ اوﺳﯿﺮاك‬
‫‪1‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دو ﻓﺎﻧﺘﻮم اول‪ ،‬در ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ دﺷﻤﻦ از دو ﻓﺮوﻧﺪ دﯾﮕﺮ‬
‫ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﺷﻮد و ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻣﺸﮑﻞ ﮐﻤﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ ﯾﮏ ﺳﻮﺧﺘﺮﺳﺎن ‪ 707‬و دو‬
‫ﺗﺎﻣﮑﺖ در ﻣﺮز ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ آن ﻫﺎ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺬر از ﻣﺮز‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻤﻼً آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺎ رﺳﺎﻧﺪن ﺧﻮد ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 20‬ﻫﺰار ﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺑﻐﺪاد ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و دو‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ ﺑﺎ رﺳﺎﻧﺪن ﺧﻮد ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 100‬ﭘﺎ و ﺣﺘﯽ ﮔﺎﻫﯽ ‪ 30‬ﻫﺰارﭘﺎ ﺑﺎ رد ﮐﺮدن درﺧﺘﺎن‪،‬‬
‫ﮐﺎﺑﻞﻫﺎي ﻓﺸﺎرﻗﻮي و ﺗﭙﻪﻫﺎ از ﺟﻨﻮب ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ ﻫﺪف ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ‪ 4‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻫﺪف‬
‫دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻧﺎﮔﻬﺎن ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﺪت اﻓﺰاﯾﺶ داده و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﺪف ﺷﯿﺮﺟﻪ‬
‫رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺒﻮه ﺗﻮپﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎم و روﻻﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺎر دﺷﻤﻦ ﻧﯿﺎﻣﺪ و ﻇﺮف ‪ 6‬ﺛﺎﻧﯿـﻪ ‪ 12‬ﺑﻤـﺐ‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﺮ روي ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﻓﺮود آﻣﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ در ﮐﺴﺮي از ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺷﺮق ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮز ﺷﺮق رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﻤﯽ ﺷﻤﺎﻟﯽﺗﺮ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي دﺳﺘﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻐﺪاد را‬
‫ﺑﺮاي دو روز در ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﻓﺮوﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﭼﻬﺎر ﻓﺎﻧﺘﻮم وﻫﺸﺖ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺧـﻮد‬
‫را ﺑﺎ ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻫﻮا ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و‬
‫ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ ﻋﮑﺲﻫـﺎ در دﻓﺘـﺮ ﻣﻌﺎوﻧـﺖ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑـﻮد‪ .‬ﻧﺘﯿﺠـﻪ رﺿـﺎﯾﺖﺑﺨـﺶ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه و ﺳﻘﻒ ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺗﮑﻪﺗﮑـﻪ ﺷـﺪ و ﻧﯿﺮوﮔـﺎهﻫـﺎ ﺻـﺪﻣﻪ‬
‫دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬راﮐﺘﻮر ‪ 275‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻري ﻋﺰﯾﺰ ﺻﺪام دﯾﮕﺮ ﻗﺎﺑـﻞ راهاﻧـﺪازي ﻧﺒـﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ ﺑـﻪ‬

‫‪ .1‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ )ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 7‬ﺧﺮداد ‪ (92‬ﻟﯿﺪر اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺗﯿﻢ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ IRON BOMB‬ﮐﻪ ‪ 2/5‬ﻣﺘﺮ در ﺑﺘﻮن ﻧﻔﻮذ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻤﺐﻫﺎي ‪ M۱۱۷‬ﻫﻔﺘﺼﺪو ﭘﻨﺠﺎه ﭘﻮﻧﺪي ﻫﻤﺎن‬
‫روز ﮐﺎر اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﮔﺎه را ﯾﮑﺴﺮه ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﺑﻤﺐﻫﺎ ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺑﺮﺧﻮرد ﯾﮏ‬
‫‪ 747‬ﺑﺎ ﺗﺎﻧﮑﺮ ﭘﺮﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﻫﺪف داﺷﺘﻨﺪ و ﮔﻨﺒﺪ و ﮐﻮره ﻫﺮ دو در اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ از دﺳﺖ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﺮان ﺑﻪ دﻻﯾﻞ اﻣﻨﯿﺘﯽ‬
‫ﺳﺎلﻫﺎ درﺑﺎره اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺖ«‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺎم ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫| ‪249‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﻋﻘﯿﺪه ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻏﺮﺑﯽ ﻫﻨﻮز ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺮﻣﯿﻢ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري رﺳﻤﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه دﯾﮕـﺮ‬
‫ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ .‬اﺗﻔـﺎق ﺟﺎﻟـﺐ‪ ،‬اﺧـﺮاج ‪ 3‬ﺧﺒﺮﻧﮕـﺎر‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮي از ﺑﻐﺪاد ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺻـﺪام‬
‫ﺣﺘﯽ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﺎور ﮐﻨﺪ او از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺧﻮد ﻣـﯽﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﮐﺠـﺎي اﯾـﻦ‬
‫ﮐﺸﻮر از دﺳﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در اﻣﺎن اﺳﺖ؟ رادارﻫﺎ ﭼﻪ ﮐﺎرهاﻧﺪ؟ ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎ ﺑـﻪ ﭼـﻪ ﮐـﺎر‬
‫ﻣﯽآﯾﻨﺪ؟ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي رﻫﮕﯿﺮ ﻣﻦ ﮐﺠﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ آﯾﺎ ﺣﺘﯽ روﻻﻧﺪ ﻓﺮاﻧﺴـﻮي ﻧﯿـﺰ از ﭘـﺲ ﻓـﺎﻧﺘﻮم‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺮﻧﻤﯽآﯾﺪ؟ اﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﺟﺪيﺗﺮ ﺑـﺮاي او ﺧـﺮوج ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﻓﺮاﻧﺴـﻮي و اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎﯾﯽ از‬
‫ﻧﯿﺮوﮔﺎه و ﺑﺎزﮔﺸﺖ آن ﻫﺎ ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ آن ﻫﺎ ﺑﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺑﻐﺪاد ﻗـﻮل دادﻧـﺪ ﺑـﺎ ﮐـﺎﻫﺶ‬
‫ﺣﻤﻼت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﺗﺎ آﺑﺎن و ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل ‪ 1360‬ﻧﯿﺮوﮔـﺎه را راهاﻧـﺪازي‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺘﯽ آن ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﺳـﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻘﺎﯾـﺎي‬
‫ﺗﻤﻮز را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﻨﻬﺪم ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﺳﺎزي ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي دﻧﯿﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ رژﯾﻢ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﻗﺪس را ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻋﮑﺲ‬
‫ﺑﺮداري و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎ ﺑﻮد ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ آب و ﺗﺎب ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺟﺰﺋﯿـﺎت ﻣـﻨﻌﮑﺲ ﮐـﺮده‪،‬‬
‫اﻣﺎ درﺑﺎره ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻮﻓﻖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺨﺮﯾـﺐ ﮔﺴـﺘﺮده ﻧﯿﺮوﮔـﺎه‪ ،‬ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت و‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ آن ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ ﭼﯿﺰي ﻣﻄﺮح ﮐﺮده وﯾﺎ ﻣـﯽداﻧـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ اﻗـﺪام‬
‫اﯾﺮان ﻧﺒﻮد اﻧﺒﻮه ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن اروﭘﺎﯾﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺬﮐﻮر را ﺗﺮك ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﮔﺮ آن ﻫﺎ در ﻧﯿﺮوﮔـﺎه‬
‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺪﻧﺪ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺟﺮﺋﺖ اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺑﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﮐﺎرﻣﻨﺪ و ﮐﺎرﺷﻨﺎس اروﭘﺎﯾﯽ را ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺪام ﺗﺎ ﻣﺎهﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﮐﺮد اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺎر اﯾﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺮاق ﺣﺘﯽ‬
‫ادﻋﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ ﺑﺎ رﻧﮓ اﺳﺘﺘﺎر اﯾﺮان ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ‬

‫در آن روز ﺑﻐﺪاد ﺣﻤﻼت ﻣﺨﻮف دﯾﮕﺮي را ﻧﯿﺰ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮد‪ 6 .‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﭘﺎﻻﯾﺸـﮕﺎه‬
‫ﻧﻔﺘﯽ در ﺟﻨﻮبﺷﺮق ﺑﻐﺪاد‪ ،‬اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻧﻔﺖ و ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﺮﺷﯿﺪ را ﺑﺎ ‪ 9200‬ﭘﻮﻧـﺪ ﺑﻤـﺐ ﺑـﻪ آﺗـﺶ‬
‫ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺳﺮوان ﻫﻮﺷﻨﮓ ازﻫﺎري ‪ 1‬و ﮐﻤﮏ ﺳﺘﻮان ﻗﺎدري ﻣـﻮرد‬

‫‪ .1‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.147‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 250‬‬

‫اﺻﺎﺑﺖ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و آن ﻫﺎ ﺑﻪ اﺳﺎرت ﻣﺮدم ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺑﻐﺪاد درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن‬
‫زﻣﺎن در ﺻﺪﻫﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺷﻤﺎﻟﯽﺗﺮ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﮐﺮﮐﻮك‪ ،‬ﻧﯿﻨﻮا و ارﺑﯿﻞ ﺗﻮﺳـﻂ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫اف‪ 5-‬ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ ‪ 1‬و در ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 5-‬ﯾﮏ ﺗـﺎﯾﮕﺮ ﺑـﻪ ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ ﺳـﺮوان‬
‫اﺳﺪاﷲاﮐﺒﺮي در ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و ﺧﻠﺒﺎن آن اﺳﯿﺮ دﺷﻤﻦ ﺷﺪ ‪ 2‬اﻣﺎ ﺳـﺎﯾﺮ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع‪ ،‬داﺧﻞ درهﻫﺎي زاﮔﺮس ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 6-1‬اﺳﺘﻘﺮار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 5-‬در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ دزﻓﻮل‬

‫در ﻣﺤــﻮر ﺟﻨــﻮب در آن روز ﯾﮑــﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧ ـﺎن اف‪ ،5-‬ﻫــﺪف ﮔﻠﻮﻟــﻪﻫــﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤــﺎي‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺳﺘﻮاﻧﯿﮑﻢ ﻃﺎرقاﻟﺪﯾﻦ ﻣﻌﺮوف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑـﺎوﺟﻮد اﯾﺠﮑـﺖ‬
‫ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺮدم ﺑﺼﺮه ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺷﻬﺎدت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﮐﻨـﻮن ﺑـﻪ ﻣﻮﺿـﻮﻋﯽ ﺟـﺪي‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﺎ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ‪ 3‬ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺠﻨﮕﺪ؟‬
‫در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻨﺪر اﻣﺎم‪ ،‬ﻋﺮاق زﺧﻢ ﺧﻮرده ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ ﺣﻤﻼت ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدياش‪ ،‬ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ رازي را زﯾﺮ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬زﻣﯿﻨﯽ و درﯾﺎﯾﯽ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮوان ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ آن روز ﺣﻤﻠﻪاي ﻣﻮﻓﻖ را ﻋﻠﯿﻪ ارﺑﯿﻞ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.147‬‬
‫| ‪251‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﺑﺴﯿﺎر دورﺗﺮ از ﻣﻨﻄﻘﻪ درﮔﯿﺮي در ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﮕﺮان از ﻋـﺪم ﺗﺴـﻠﻂ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﺮ اوﺿﺎع ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﺗﯿﭗ ‪ 552‬ﮐﻨﺘﺮل و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻫﻮاﯾﯽ‪ 3،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي آواﮐـﺲ )اي‪3 -‬‬
‫ﺳﻨﺘﺮي( را ﺑﻪ رﯾﺎض ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﻧﺎو آﯾﺰﻧﻬﺎور دﺳﺘﻮر ﺣﻀﻮر در ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس را داد‪،‬‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻣﺎدﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻓﺮوش ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ آواﮐﺲ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن اﻋﻼم ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ‪ 8‬ﻣﻬﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﺣﻤﻼت ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت ﻧﻔﺘـﯽ ﺣﻤـﺎماﻟﻔﯿـﻞ‪،‬‬
‫ﻗﯿﺎره و ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ ﮐﺮﮐﻮك ﺗﻮﺳﻂ ‪ 16‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﭘﺎﯾﮕﺎه دوم ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫‪ 32‬ﻫﺰار ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤﺐ )ﺣﺪود ‪ 15‬ﺗﻦ( و ‪ 8‬ﻫﺰار ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺗﻮپ را رواﻧﻪ اﻫﺪاف ﻧﻔﺘﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺸﮑﻼت ﭘﯿﺶ روي ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ دزﻓﻮل‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﯾﮑﯽ از ﻗﻮيﺗﺮﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪي ﮐﺸﻮر را ﮐﻪ ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ از ﺗـﻮپﻫـﺎي‬
‫ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ و ﻣﻮﺷﮏ ﻫﺎوك ﺑﻮد‪ ،‬در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ و اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﻼت ﻣﮑـﺮر‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه و ﻧﺰدﯾﮑﯽ آن ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﻘﺪم ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً ﻫﻤﯿﺸـﻪ در ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫آﻣﺎده ﺑﺎش ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ اﯾﻦ آﻣﺎدهﺑﺎش ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺪون اﻃﻼع ﻗﺒﻠﯽ از ﻓﻀﺎي ‪ 20‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي وﺣﺪﺗﯽ ﮔﺬر ﻣﯽﮐـﺮد‪ ،‬ﻣﻤﮑـﻦ ﺑـﻮد ﺑـﺎ ﻣﻮﺷـﮏ‬
‫ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﻫﺎوك روﺑﻪرو ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺳﯿﺪرﺿﺎ ﭘﺮدﯾﺲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه اﺳﺒﻖ ﻧﻬﺎﺟﺎ اﯾـﻦ ﻣﺸـﮑﻞ را‬
‫در ﻧﺒﻮد ﺷﺒﮑﻪ ﻣﻨﺴﺠﻢ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﺮدﯾﺲ ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ از دﺳـﺖ‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﻓﺮار ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺧﯿﺎل آﺳﻮده ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺑﺎزﻣﯽﮔﺸﺖ ﻣﻤﮑـﻦ ﺑـﻮد ﺑـﺎ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ‬
‫ﺧﻮدي ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ 2 .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﯿﮋن ﻫﺎروﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ ﺧﻮشﻧﯿﺖ ‪ 3‬و ﺧﻠﺒﺎن‬
‫ﺗﻮرج ﺣﺎجﯾﻮﺳﻒ ‪ 4‬در ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﭘﺪاﻓﻨﺪ دزﻓﻮل ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾـﻦ اﺗﻔـﺎق‬
‫در ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺴﯿﺎر وﺳﯿﻊ ﺑﺮاي ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ رخ ﻣﯽداد و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎرﻫﺎ اﺳﯿﺮ ﻣﻮﺷـﮏ‬
‫ﺳﺎم ﺧﻮدي ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺣﺘﯽ ارﺗﺶﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ در ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺳﺎلﻫـﺎي ‪ 1990‬ﺗـﺎ‬

‫‪ .1‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.146‬‬

‫‪ .2‬در ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.71‬‬
‫‪ .3‬ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﯾﮏ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.434‬‬
‫‪ .4‬ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.323‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 252‬‬

‫‪ 2003‬ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را زدﻧـﺪ وﻟـﯽ ﺑﺎﯾـﺪ اذﻋـﺎن ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﻫﺮﭼـﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﮐﻨﺘﺮل آﺗﺶ در ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻨﺴﺠﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن از ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‬
‫‪1‬‬
‫دوﺳﺖ از دﺷﻤﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﻬﺘﺮاﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﭘﺮدﯾﺲ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﻮرد دﯾﮕﺮي ﮐﻪ اف ـ ‪ 4‬دي ﺑﻪ ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ ﻓـﺘﺢﻧـﮋاد و رﺿـﺎﯾﯽ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اف ـ ‪4‬اﯾﯽ ﺧﻮدي ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ‪ ،‬رادار ﻫـﺪﻓﯽ را‬
‫ﺑﻪ او اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺮدﯾﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻢ ﻫﺪف ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮدن آن ﺷﮏ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‬
‫و ﺑﻪ آن ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ ﻫﺪف ﯾﮏ اف ـ ‪ 27‬ﺧﻮدي اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺮدﯾﺲ در‬
‫رادﯾﻮ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺘﺼﺪي رادار ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻪ ﻧﻮع ﻫﺪاﯾﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﺪف اﺳﺖ؟ رادار‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﺳﻤﺖ ﺑﺮوﺟﺮد ﻣﯽآﻣﺪه و ﻃﺮحﭘﺮواز آن اﻋﻼم ﻧﺸﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫اﯾﺠﮑﺖ ﺑﻪ روش دﺳﺘﯽ!‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ درﮔﯿﺮيﻫﺎ در ﭘﺸﺖ دروازهﻫﺎي دزﻓﻮل ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﺑﺎزان ﮐﻬﻨـﻪﮐـﺎر ﺗﯿـﭗ ‪55‬‬
‫ﻫﻮاﺑﺮد ﺷﯿﺮاز ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻋﺰام ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬رﺳﯿﺪن اﯾـﻦ ﻧﻔـﺮات‪ ،‬ﺑـﻪ واﺣـﺪﻫﺎي ﺧﺴـﺘﻪ ‪ 37‬ﭘﯿـﺎده و‬
‫ﮔﺮدان ﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻣﯿﺪي ﻣﻀﺎﻋﻒ داد‪ .‬ﺳـﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل‬
‫رﺳﯿﺪن ﮔﺰارﺷﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﮐﻤﮏرﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاق از ﺳﻤﺖ ﺑﺼﺮه ﺑﻪ دو ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫از ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي دي ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ داد ﺗﺎ ﭘﻠﯽ ﺣﯿﺎﺗﯽ در ﺷﺮق ﺑﺼﺮه را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﻗـﺮار ﺑـﻮد‬
‫از ﻓﻨّﺎوري ﻟﯿﺰر ﺑﺮاي اﺻﺎﺑﺖ دﻗﯿﻖ ﻫﺪف اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺗﮑﻨﯿـﮏ در ﺳـﺎل ‪(1980) 1359‬‬

‫‪ .1‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺟﺎﻧﺒﺎزﻋﺒﺎس رﻣﻀﺎﻧﯽ در ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﺧﻠﺒﺎن دﮐﻤﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ دوﺳﺖ‬
‫از دﺷﻤﻦ را روﺷﻦ ﻧﮑﻨﺪ و ﯾﮏ اﻓﺴﺮ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻧﯿﺰ زود ﺷﻠﯿﮏ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮدي از دﺳﺖ ﻣﯽرﻓﺖ و اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ‬
‫آﻣﺎده اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻣﻮﺧﺘﻪﻫﺎ و دروس ﮐﻼﺳﯿﮏ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ در ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺤﺮاﻧﯽ و‬
‫درﻫﻢرﯾﺨﺘﮕﯽ‪ 30 ،‬درﺻﺪ ﺗﻠﻔﺎت و ﺳﻮاﻧﺢ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻮاﻣﻞ )ﺑﻪ ﺟﺰ دﺷﻤﻦ( اﺳﺖ«‪ .‬ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از اﻓﺴﺮان ﺑﺎﺳﺎﺑﻘﻪ‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ در اﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬رادﯾﻮي ﺧﻮد را روﺷﻦ ﮐﺮده‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢ دوﺳﺖ از‬
‫دﺷﻤﻦ را ﺑﻪ ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺑﺎ ﻣﺎ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻮي و ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﮐﻮﻫﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺪم ارﺗﺒﺎط‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺤﺮاﻧﯽ آن روزﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﺪ ﺧﻠﺒﺎن ﮔﺎﻫﯽ از اﯾﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻏﻔﻠﺖ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ‬
‫اﻓﺴﺮ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﺷﮑﻞ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﻤﯽداد‪ ،‬اﻧﻬﺪام ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮدي ﺣﺘﻤﯽ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫‪ .2‬در ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ )ﺳﯿﺪ رﺿﺎ ﭘﺮدﯾﺲ(‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ ﺻﻔﺤﺎت ‪ 108‬و ‪.109‬‬
‫| ‪253‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪﯾﺪ و ﮐﻢﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻨﯽ ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد »ﻗﯿﻒ ﻟﯿﺰري« را آﻣﺎده ﮐﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ‬
‫ﺳﺮﮔﺮد ارﺳﻼن ﻣﺮادي و ﮐﻤﮏ او ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺠﯿﺪ ﻋﻠﯿﺪادي ﺑﻮد ﻫﺮ دو اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦﻫـﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﯿﻒ ﻟﯿﺰري را در ارﺗﻔﺎع ‪ 12‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻤﺎره ‪2‬‬
‫ﺑﺎ ﺳﺮازﯾﺮ ﮐﺮدن ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻟﯿﺰري ﺑﻪ درون »داﻻن ﻣﺠﺎزي« از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎرج ﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺮادي ﭼﻨﺪان ﺳﺎده ﻧﺒﻮد‪ ،‬او ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﺪف‪ ،‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺒﻮه ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﺗﻮپ و ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﺳﻮي اوﺷﻠﯿﮏ ﺷﺪ ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ آن ﻫﺎ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺳـﺎم‬
‫‪ 6‬ﺑﻮدﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﮑﺎن ﻋﻘﺐ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻣـﺮادي ﺑـﺎ ﺗﻼﺷـﯽ وﺻـﻒﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ و ﭼﺮﺧﺸـﯽ‬
‫ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق از ﻣﺮز ﮔﺬر ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ روﺷﻦ ﺷﺪن ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭼﺮاغﻫـﺎي ﻫﺸـﺪار اﯾـﻦ ﺧﺒـﺮ‬
‫ﻧﺎﮔﻮار را ﻣﯽداد ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻤﺎم ادوات اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ و اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﮐﺎر اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل آﻧﮑﻪ آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮودﮔﺎه ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺻﺪﻫﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﮑـﺎن ﻫـﺎي‬
‫ﺷﺪﯾﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮاي دو ﺧﻠﺒﺎن ﺷﺠﺎع راﻫﯽ ﺟﺰ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺮاي ﺧﺮوج از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺧﺮوج اﺿﻄﺮاري ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺿـﺮﺑﻪ ﻣﻮﺷـﮏ ﻋﺮاﻗـﯽ از ﮐـﺎر اﻓﺘـﺎده ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﻫﺮﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را ﺗـﺎ ﻧﺰدﯾﮑـﯽ ﺷـﯿﺮاز ﻫـﺪاﯾﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ اﻣـﺎ در‬
‫واﭘﺴﯿﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﺑﻪ ﯾﮑﺒﺎره ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ زاوﯾﻪ ﺳﻘﻮط ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دو ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي آﻣﻮزش داده ﺷﺪه ﺑـﻪ روش ﺧـﺮوج دﺳـﺘﯽ ‪ 1‬از ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺧـﺎرج‬
‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﮑﺎن ﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺑﺎد و ﻓﺸﺎر ﺟﯽ ﻣﺎﻧﻊ آن ﻫﺎ ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﮐﺴﯽ ﺑـﻪ روش »دﺳـﺘﯽ«‬
‫از ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﺖ ﺑﯿﺮون ﻧﭙﺮﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﺎرهاي ﻧﺒـﻮد‪ .‬در اﯾـﻦ روش ﺧﻠﺒـﺎن ﺑـﺮﺧﻼف‬
‫روش اﯾﺠﮑﺖ ده ﻫﺎ ﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﭘﺮت ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺑﺪﻧﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ‪100‬‬
‫درﺻﺪ اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﯿﺰ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﺪت از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺳﯿﻨﻪ ﺑﺎ ﺳﮑﺎن ﻋﻤﻮدي ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﺑﺮﺧـﻮرد ﮐـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﮑﻠﯽ ﻣﻌﺠﺰهآﺳﺎ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﻗﻔﺴﻪ ﺳﯿﻨﻪاش ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ واﺣﺪﻫﺎي ﻧﺠـﺎت او‬
‫‪2‬‬
‫را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ و اﻗﺪام ﺗﮑﺮار ﻧﺸﺪﻧﯽ او دﻫﺎن ﺑﻪ دﻫﺎن ﻣﯽﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫‪۱. Manual bail out.‬‬

‫‪ .2‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯿﺪادي‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪاي ﺳﭙﻬﺮ‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 69‬ﺗﺎ ‪.78‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 254‬‬

‫در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﮐﺸﻮر اﮔﺮﭼﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺑ‪‬ﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد‪ ،‬ﻣﻬﺮان‪ ،‬ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ و‬
‫ﻧﻔﺖﺷﻬﺮ ﺳﻘﻮط ﮐﺮدهﺑﻮد‪) ،‬ﺑﺴﺘﺎن و ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ‪ 10‬ﻣﻬﺮ آزاد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ( اﻣﺎ ﻋﺮاق ﻫﻨـﻮز ﻣﻮﻓـﻖ‬
‫ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﯿﭻ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ و راﻫﺒﺮدي ﻧﻈﯿﺮ آﺑﺎدان‪ ،‬ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬اﻫﻮاز و دزﻓﻮل ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮي ﺳﯽ ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺼﺮه ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗـﺎ ﺗﺠﻬﯿـﺰات و‬
‫ﺗﺪارﮐﺎت اﯾﻦ اﺳﺘﺎن راﻫﺒﺮدي را ﮐﻪ ﻋﺎزم ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﺑﻮد ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﮐﺎ‪ 1 13 .‬ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آن روز ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮي ‪ 20-‬ﺗﻮﺳﻂ اف‪ 14-‬و ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮي دﯾﮕﺮ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺛﺒﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ آن روز ﺳﻪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬دﯾﮕﺮ را ﻧﯿﺰ در ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻫﺪف ﻗﺮار‬
‫دادﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻮاﻟﯽ دزﻓﻮل ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﺮﺗﺐ ﺳﺮاغ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﮐﺒﺮا ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و ﻻزم ﺑﻮد‬
‫ﺗﺎ اف‪ 14-‬ﻫﺎ ﺣﻀﻮر ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ رﻫﮕﯿﺮﻫﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬آن روز ﻋـﺮاق‬
‫در ﺟﻨﻮب ﻧﯿﺰ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 9‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد را در آﺳﻤﺎن ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و آﺑﺎدان از دﺳﺖ داد ﺗﺎ آﻧﮑـﻪ‬
‫در ﺣﺪود ﺳﺎﻋﺖ ‪ 23‬ﺷﺐ ‪ 9‬ﻣﻬﺮ ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ‪ ،16‬در ﮐﻨﺎر ﭼﻬﺎر ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫دوم ﺷﮑﺎري ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻤﺒﺎران ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺒﺎﻧﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ‪ 42‬ﻧﻔـﺮ از ﮐﺎرﮐﻨـﺎن‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺪ‪ .‬در روز ﺑﻌﺪ و ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺣﻤﻠﻪ دﯾﮕﺮ ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳـﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻓﺮزاﻧﻪ ﻇﺮف ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﻤﺒﺎران ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﺷﺠﺎع درون آﺷﯿﺎﻧﻪ آﻟـﺮت‬
‫ﺳﻮار ﺑﺮ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي آﻣﺎده ﺷﺪ‪ .‬او ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻮد اﻧﺘﻘﺎم اﯾﻦ ﺑﻤﺒﺎران ﻫﺎي ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ را ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫روﺷﻦ ﺷﺪن ﭘﺲﺳﻮزﻫﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺎﯾﮕﺮ از ‪ 1100‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ ﮔـﺬر ﮐـﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎن در آن ﻟﺤﻈـﺎت‬
‫ﺣﺘﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺑﺰرگ ﭘﺮوازي ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧـﺎﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ او ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﮐﻤﺘـﺮ از ‪ 20‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ رﺳـﯿﺪ دو ﻓﺮوﻧـﺪ ﻣﯿـﮓ‬
‫ﻋﻘﺐ دﺳﺘﻪ از ﺣﻀﻮر او آﮔﺎه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻮر اﺻﻠﯽ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺳـﺮﯾﻊ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺟﺴﻮر رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺳـﻤﺖ راﺳـﺖ را ﮐـﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺘـﺮ ﺑـﻮد‬

‫‪۱. M-۱۳‬‬
‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،253‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.43‬‬
‫| ‪255‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد و ﺑـﺎ ﻓﺸـﺮدن ﻣﺎﺷـﻪ ﺗـﻮپ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ‪ ،‬ﮔـﻮﯾﯽ درﻫـﺎي ﺟﻬـﻨﻢ را ﺑـﺮ روي ﻣﯿـﮓ‬
‫ﻧﮕﻮنﺑﺨﺖ ﺑﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﺎ ﻏﻠﺖﻫﺎي ﺳﺮﯾﻊ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ از ﺑﺎرش ﺷﺪﯾﺪ آﺗـﺶ ﺑﮕﺮﯾـﺰد‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ از ﺳﺎل در زﯾﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﺗﻮپﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﮔﺬارد‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﻬﺎﺟﻢ ﭼﺮخزﻧﺎن در دل ﺷﺐ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘـﺎﯾﯿﻦ رﻓـﺖ و‬
‫ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﯿﮓ دوم ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ و دﻗﺖ ﺗﺎﯾﮕﺮ را دﯾﺪ ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺧﻠﺒـﺎن آن ﻓـﺮدي‬
‫ﮐﻢﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ روﺷﻦ ﮐﺮدن ﭘﺲﺳﻮزﻫﺎي ﺧﻮد ﻓﺮار را ﺑﺮ ﻗﺮار ﺗﺮﺟﯿﺢ داد‪.‬‬
‫ﮐﻤﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ ﺧﻠﺒﺎن ﺷﺠﺎع ﭘﺎﯾﮕﺎه دوم را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺷـﻬﺎدت ﻣﺤﻘﻘـﺎن‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﺎ آن روز ﻋﺮاق ‪ 60‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ‪ 50‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده ﺑـﻮد ‪.1‬‬
‫آن ﺷﺐ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ راﭘﯿﺮ ﯾﮏ ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف‪ 22-‬دﯾﮕـﺮ ﮐـﻪ ﻗﺼـﺪ ﭘﺎﻻﯾﺸـﮕﺎه‬
‫ﺗﺒﺮﯾﺰ را ﮐﺮده ﺑﻮد ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد‪ 2 .‬اﯾﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﻼوت ﺑﻤﺒﺎران ﻫـﺎي ﺗﺒﺮﯾـﺰ ﺑـﻪ ﮐﻠـﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﺻﺪام از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪.‬‬

‫ﮔﺴﺘﺮش ﻋﻤﻠﯿﺎت از ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ دزﻓﻮل‬

‫ﻓﺸﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺮ دوش ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ را وادار ﮐﺮد ﺗـﺎ ‪ 8‬ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫اف‪ 5-‬و ‪ 8‬ﺧﻠﺒﺎن ورزﯾﺪه و داوﻃﻠﺐ را از ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ وﺣﺪﺗﯽ اﻋﺰام ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﮔﻔﺘـﻪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﻧﺒﺮد در وﺣﺪﺗﯽ و دزﻓﻮل ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ و ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ ‪ 8‬ﻧﻔـﺮ ﮐـﻪ‬
‫ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺟﺰو آن ﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺷﺐ ﻫﺸﺘﻢ ﻣﻬﺮ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮودﮔﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﻧﻮژه ﻫﻤﺪان رﺳﺎﻧﺪه و از آﻧﺠﺎ ﺻﺒﺢ زود ﻋﺎزم ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﺑـﻮد اﮔـﺮ‬
‫ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﺎزﮔﺸﺖ در وﺣﺪﺗﯽ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﻨﺸﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 30‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺘﻮان ﻧﻘﺪي در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﯿﻦﺧـﻮش ﺑـﺎ دﺷـﻤﻦ ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ در ﺧﺎﻃﺮاﺗﺶ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ ﺳـﺘﻮنﻫـﺎي‬
‫ﻣﺘﺤﺮك ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺛﺎﺑﺖ اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻓـﺮق ﻣـﯽﮐـﺮد‪ .‬دو ﺧﻠﺒـﺎن ﺑـﺎ ﺷـﺪت‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،254‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.42‬‬

‫‪ .2‬ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﻧﮑﺎر‪ 19 ،‬ﻓﺮوردﯾﻦ ‪.91‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 256‬‬

‫ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﻫﺪفﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮده و ﺣﺘﯽ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺧﻮد را رواﻧﻪ‬
‫آن ﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ«‪ 1 .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺮواز آن روز آن ﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 60‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺧـﺎك اﯾـﺮان‪ ،‬ﺷـﻬﺮﻫﺎي دزﻓـﻮل و اﻧﺪﯾﻤﺸـﮏ را ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﺎﻧﻊ آن ﻫﺎ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺷـﻬﺮ و ﺣﺘـﯽ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺎﯾﻌﻪ ﺳﻘﻮط ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺸﺪت ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺮداﻧﯽ ﻧﻈﯿﺮ اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﯽﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺻﺤﺒﺖﻫﺎ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﭘﺮواز آﻣﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 9‬ﻣﻬﺮ ‪ ،59‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﻧﻘﺪي دوﺑﺎره ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋـﯿﻦ ﺧـﻮش اﻋـﻼم آﻣـﺎدﮔﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻔﺮات ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ از ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﻋﺮاق در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ و روﺳﺘﺎي »ﻋﻠـﯽ ﮔﻠـﻪزرد« ﺗﺠﻤـﻊ ﮐـﺮده و‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ و ﺷﻬﺮ دزﻓﻮل آﻣﺎده ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دو ﺧﻠﺒﺎن ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﭘـﺲ‬
‫از ﭘﺮواز ﺑﻪ ﺳﺘﻮنﻫﺎي دﺷﻤﻦ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﭼﺸﻢ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮ در ﺣـﺎل ﺣﺮﮐـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ دزﻓﻮل ﺑﻮد‪ .‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﻧﻘﺪي ﺑﺮاي در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪن از ﺳﻼحﻫﺎي دﺷﻤﻦ ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را‬
‫ﮐﻢ ﮐﺮده و ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ دﺷﻤﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺪي ﯾﮑـﯽ از ﺑﻤـﺐﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮد را در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﺐ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه ﺑـﺎ ﺑﺮﮔﺸـﺘﯽ ﺳـﺮﯾﻊ ﺑﻤـﺐﻫـﺎي‬
‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺧﻮد و ﻗﻄﺎر ﻓﺸﻨﮓ اف‪ 5-‬را رواﻧـﻪ دﺷـﻤﻦ ﮐـﺮد‪ .‬ﻧﻔـﺮات ﻋﺮاﻗـﯽ وﺣﺸـﺖزده از‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻠﺒﺎن ﺟﺴﻮري ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ ﺧﻮد ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ اردﺳﺘﺎﻧﯽ‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﭘﯿﺸﺘﺮ رﻓﺘﻪ و ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮ دﺷﻤﻦ رﯾﺨﺖ و در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﺳـﺘﻮﻧﯽ را‬
‫دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﻫﻠﺮان در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺴﻠﺴـﻞ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را در دور ﺗﻨـﺪ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ و ﺳﺘﻮن ﻋﺮاﻗﯽ را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬زوزه وﺣﺸﺘﻨﺎك ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬ﺳﺘﻮن زرﻫﯽ دﺷـﻤﻦ را از‬
‫ﺑﻼي ﻫﻮﻟﻨﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺳﺮﺷﺎن ﻧﺎزل ﺷﻮد ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻔﺮات ﺳـﺘﻮن ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ دﯾـﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﯿﺶ از ‪ 500‬ﮔﻠﻮﻟـﻪ ‪ 20‬ﻣﯿﻠـﯽ‬
‫ﻣﺘﺮي ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي در ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻧﻔﺮات و ادوات ﻧﯿﻤـﻪ ﺳـﻨﮕﯿﻦ دﺷـﻤﻦ را ﺑـﻪ آﺗـﺶ‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪن ﺻﻔﺤﺎت ‪ 41‬و ‪.42‬‬

‫| ‪257‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ ‪ 1‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺧﻮد ﺑﺎ ﮔـﺮدش ﺑـﻪ ﺷـﺮق‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ وﺣﺪﺗﯽ رﻓﺖ‪ .‬او ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻫﻠـﺮان ﺗـﺎ ﭼﻨـﺪ روز دﯾﮕـﺮ در ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ روز دﯾﮕﺮ‪ .‬او ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﺑﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺴـﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ رﻓﺘﻪ و ﮔﺰارش ﮐﺎﻣﻠﯽ از ﺣﺮﮐﺖ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دزﻓﻮل داد؛ اﻣﺎ ﺑﺮاي اردﺳـﺘﺎﻧﯽ‬
‫اﯾﻦ ﭘﺮواز آﺧﺮﯾﻦ ﭘﺮواز روز ﻧﻬﻢ ﻣﻬﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻏﺮوب آن روز ﺑﻪ او ﺧﺒـﺮ دادﻧـﺪ ﺷـﻮش )در ‪15‬‬
‫ﻣﺎﯾﻠﯽ دزﻓﻮل( در ﺣﺎل ﺳﻘﻮط اﺳﺖ و ﺧﻠﺒﺎن داوﻃﻠﺐ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﯿﺎت در ﺷـﺐ ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﺎﻧﮏ ﻣﺮﺗﺐ ﺷﻬﺮ را ﻣﯽﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ‪ .‬دوﺑﺎره اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦﭘﻮر )ازﻣﺮدان از‬
‫ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ( داوﻃﻠﺐ ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ در ﻫـﻮاي ﮔـﺮگ و ﻣـﯿﺶ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺷﻮش رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اردﺳﺘﺎﻧﯽ در اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ دﺷﻤﻦ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺒﻮه آﺗﺶ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤـﻞ آن‬
‫ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﺸﺎن داد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺧﻮد ﺳﻼﺣﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺼـﻮص ﻣﺘﺠـﺎوزان‬
‫ﻧﺎﻣﺮد ﺑﻮد ﺑﻤﺐ ﺑﺎ اﺛﺮﮔﺬاري ﮔﺴﺘﺮده‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺳﻼح ارزﺷﻤﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﯿﻬﻮده ﻫـﺪر‬
‫ﻧﺪﻫﻨﺪ ﺻﺒﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﻠﯿﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪﻫـﺎ در ﺷـﺐ ﻣﺤـﻞ ﺗﺠﻤـﻊ دﺷـﻤﻦ را ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻣﺨﻮف ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻔﺮات ﺑﺨﺖ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﻋﺮاﻗﯽ رﯾﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫دوﺧﻠﺒﺎن ﻣﯿﻬﻤﺎن ﭘﺲ از ﺑﻤﺒﺎران ﻣﻮﻓﻖ ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ را در وﺣـﺪﺗﯽ ﭘـﺎرك ﮐـﺮده و ﺑـﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ ﻧﺒﻮد ﺟﺎ در ﺑﺎﺷﮕﺎه اﻓﺴﺮان ﮐﻒ ﯾﮑﯽ از اﺗﺎقﻫﺎ ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺻﺒﺢ رﺳـﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ‬
‫ﯾﮏ ﭼﯿﺰ در اﻧﺪﯾﺸﻪ آن ﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬آﯾﺎ وﺣﺪﺗﯽ دوام ﻣﯽآورد؟‬
‫در ﻫﻤﺎن روزﻫﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ دﯾﮕﺮ اﯾﺮان‪ ،‬ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﻧﯿﺰ در ﺣﺎل ﺷﮑﺎر ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪ دﺷﻤﻨﺎن‬
‫اﯾﻦ آب و ﺧﺎك ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﻌﻮد اﻗﺪام ﺧﺎﻃﺮهاي )ﺑﻌﻨﻮان ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ( از ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ در‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎره دارد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺷﻬﯿﺪ ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﯾﮑﯽ از ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﮐﻢ ﻧﻈﯿﺮ ﺟﻨﮓ ‪ 8‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ‪ 400‬ﭘﺮواز ﺑﺮونﻣﺮزي و ‪ 1724‬ﺳـﺎﻋﺖ‬
‫ﭘﺮواز درونﻣﺮزي ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1359‬ﺗﺎ ‪ 1367‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺿﺮﺑﺎت را ﺑﻪ دﺷﻤﻦ وارد ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪.45 ،44‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 258‬‬

‫ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﻌﻮد اﻗﺪام درﺑﺎره ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﻞ ﻣﺎرد ﺑﺎ ﺷﻬﯿﺪ ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻗـﺮار ﺑـﻮد ﻣـﺎرد و‬
‫ﯾﮏ ﺳﺘﻮن ﮐﺎﻣﯿﻮن ﺣﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﺎت در ﻧﺰدﯾﮑﯽ آن را ﺑﺰﻧﯿﻢ‪ .‬ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﺎران ﺷﺪﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ«‪ .‬از ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم دو ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﻘﺺ ﻓﻨﯽ از دﺳﺘﻪ ﺟـﺎ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﺪف ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻗـﺪام ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺗﺠﻬﯿـﺰات ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ‬
‫ﺟﻮاب ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﻧﻤﯽدﻫﺪ«‪ .‬ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬زدن ﻫﺪف ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻬﻢ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﺰدﯾﮏ ﻫـﺪف‬
‫رﺳﯿﺪﯾﻢ آﻣﺎده ﺑﺎش«‪ .‬آن ﻫﺎ ﻫﺪف را در ﭼﻬﺎر ﻧﻮﺑﺖ ﻣـﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ ﻗـﺮار دادﻧـﺪ‪ ،‬در آﺧـﺮﯾﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﻫﺸﺪار داد‪» :‬ﺳﻮﺧﺖ ﮐﻢ دارﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪ«‪ .‬ﯾﺎﺳـﯿﻨﯽ‬
‫ﺑﺎ آراﻣﺶ و ﺧﻮﻧﺴﺮدي ﭘﺎﺳﺦ داد‪» :‬اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺑﻤﺒﺎران را ﻫﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ و ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫آن ﻫﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺮاي ﺑﻮﺷﻬﺮ ﮐﻢ آوردﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻣﯿﺪﯾﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ‪.1‬‬
‫در ‪ 9‬ﻣﻬﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰي اﻧﻬﺪام ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﺑﺎ ‪ 4‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ .5-‬اي را‬
‫‪2‬‬
‫اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫دﻫﻢ ﻣﻬﺮ‬
‫ﺑﻼﯾﻨﺪرﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﻗﺪرت ﻧﻔـﻮذ آن‬
‫ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺧﺎك اﯾﺮان در ﮐﻨﺎر ﺳﺮﻋﺖ و ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻃﯽ ‪ 10‬روز اول ﺟﻨـﮓ آن‬
‫ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن و ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺿﺮﺑﺎﺗﯽ وارد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﻗـﺪرت ﺣﻤـﻞ ﺑﻤـﺐﻫـﺎي ﺑـﺰرگ و‬
‫ﭘﺮﺗﻌﺪاد را داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ در ﻣـﻮرد ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎ و ﺗـﺮدد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫ﺑﻼﯾﻨﺪر ﺑﻪ ﺳﺎلﻫﺎ ﻗﺒﻞ و اﺑﺘﺪاي دﻫﻪ ‪ 50‬ﺷﻤﺴﯽ ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﺳﻼﺣﯽ راﻫﺒﺮدي‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ روسﻫﺎ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺑﯽﺳﺎﺑﻘﻪ اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑـﻪ ﻋـﺮاق داده‬
‫ﺑﻮد‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺎط ﮐﻮر رادارﻫﺎ ﮔﺎﻫﯽ وارد ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺮﻗﯽ ﺧﺎك اﯾﺮان ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ دﺳﺖ ﻫﯿﭻ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﻪ آن ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ روﺣﯿـﻪ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن و ﻣـﺮدم را‬
‫ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺣﺴﺎس ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﭼﻨـﺪ روز‬
‫از ﻣﻬﺮﻣﺎه و اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮاﻏﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ از اﻫﺪاف ﺑﺴﯿﺎر ﺿﺮوري از ﻫﺸﺘﻢ ﻣﻬﺮﻣـﺎه ﺣـﺪود‬

‫‪ .1‬ﺧﻼﺻﻪ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب ﭘﺮواز دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.27‬‬

‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.147‬‬
‫| ‪259‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﯾﮏ اﺳﮑﺎدران ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﺮق ﻋﺮاق را ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ﻫﺎي‬
‫‪ 16‬و ‪ 22‬و ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﭘﺮوازي آن ﻫﺎ زﯾﺮﭘـﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﮔﺸﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 160‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪ‪ ،‬ﺿﻤﻦ آﻧﮑﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﻼﯾﻨﺪر ﺑـﺮ روي زﻣـﯿﻦ‬
‫ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي آن ﻫﺎ ﻧﯿﺰ از رده ﺧﺎرج ﮔﺸﺖ و ﻋـﺮاق ﻣﺠﺒـﻮر ﺷـﺪ ﺑﻼﯾﻨـﺪرﻫﺎ را ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻌﺮوفاچ‪ 3-‬در ﻏﺮب ﺧﺎك ﺧﻮد )ﻫﻢ ﻣﺮز ﺑـﺎ اُردن( ﺑﻔﺮﺳـﺘﺪ‪) .‬در ﻓـﺮوردﯾﻦ ‪ 60‬در‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻌﺮوف اﻟﻮﻟﯿﺪ آن ﻫﺎ ﻃﻌﻤﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ(‪.‬‬
‫ﺿﺮﺑﺎت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق را ﺑـﻪ اﻧﻔﻌـﺎل ﮐﺸـﺎﻧﺪه و ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻏﺮﺑﯽ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪) 1980‬ﻫﺸﺘﻢ ﻣﻬﺮﻣـﺎه ‪ (59‬ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑﯿﺸـﺘﺮ اﻫـﺪاف‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻟﯿﺴﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﺎﻧﺪه و ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺟﺰ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫـﺎي واﻗـﻊ‬
‫در ﻏﺮب اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺷﺪت آﺳﯿﺐ دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ 1 .‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﺧـﯽ ﮔـﺰارشﻫـﺎي ﺗﺎﯾﯿـﺪ‬
‫ﻧﺸﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎﻣﺎت رﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻋﺮاق ﺑﺮﺧﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪن از ﻓﺸﺎر ﻋﺮاق ﺑﻪ دزﻓﻮل دﯾﮕﺮ ﻣﺸـﺨﺺ ﺷـﺪ از ﭘﯿـﺮوزي ﺑـﺮق آﺳـﺎ و ﯾـﺎ‬
‫ﺟﺪاﺳﺎزي ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺧﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ در روز دﻫﻢ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻮر ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕـﯽ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ در ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد در ﺑﻘﯿﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ‪ 2 .‬ﺟﻨـﮓ از آن روز ﺑـﻪ ﺑﻌـﺪ آرامآرام‬
‫ﺷﮑﻞ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﻣﺮﺗﺐ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽﺷﺪ و ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ در ﻋﻤﻖ ‪ 40‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺧﺎك اﯾﺮان ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در روز دﻫﻢ ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اف‪ ،14-‬ﺑﻪ ﻫﻤـﺮاه ﮐﻤـﮏ ﺧﻠﺒـﺎن ﺳـﺮوان ﻣﺴـﺒﻮق ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﺧﻮد ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮد‪) .‬او ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨـﮓ ﻣﺒـﺪل ﺑـﻪ ﯾﮑـﯽ از‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺷﺪ(‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎي وﺣـﺪﺗﯽ در دﻫـﻢ ﻣﻬـﺮ روز‬
‫ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋـﺮاق ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﯾـﮏ دﺳـﺘﻮر‬
‫دﯾﮕﺮ در دﺳﺘﻪاي ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﻪ ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ اﻟﻌﻤﺎره ﺣﻤﻠـﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ و اﮔﺮﭼـﻪ اﻫـﺪاف‬

‫‪ .1‬ﻣﺠﻠﻪ ﺟﻨﮓاﻓﺰار‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،35‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.22‬‬

‫‪ .2‬ﺳﺮ ﺗﯿﭗ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺨﺘﯿﺎري در ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻠﯽ‪ ،‬دوم ﻣﻬﺮ ‪...1386‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 260‬‬

‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﯾﮑﯽ از ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺳﺘﻮان ﯾﮑـﻢ ﻋﻠﯿﻤـﺮادي را‬
‫‪1‬‬
‫از دﺳﺖ دادﻧﺪ و وي اﺳﯿﺮ دﺷﻤﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دﯾﮕﺮ ﭘﯽ ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ وﻋﺪه رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺑﻨﯽﺻﺪر ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ آﻣﺎده‬
‫ﺷﺪن ﺳﺮﯾﻊ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﻪ زودي ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻔﺘﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ وي در راﻫـﺮوي ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان در ﺟﻤﻊ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 4 -‬و اف‪) 5-‬ﮐﻪ از ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ( ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫»ﺷﻤﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ دﺷﻤﻦ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﺑﺮﺳﻨﺪ«‪.‬‬
‫در ﭘﺴﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ وﺣﺪﺗﯽ ﻫﺪف ﺑﻌﺪي ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﯾﺎر ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ او ﺳﺘﻮان‬
‫ﻧﻘﺪي‪ ،‬ﭘﻞ راﻫﺒﺮدي ﮐﻮت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﭘﯽ ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ اﯾﺮان ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮدي‬
‫ﮐﻠﯿﻪ اﻫﺪاف راﻫﺒﺮدي واﻗﻊ در ﺷﺮق ﻋﺮاق ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دارد و ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﭘﻞ ﮐﻮت ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ از ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ دﻫﻬﺎ ﺗﻮپ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ را در اﻃﺮاف ﭘﻞ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻫﺪف رﺳﯿﺪه و ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺮﺟﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن آﺗﺸـﺒﺎري‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺪت آﺗﺶ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻘﺪي ﻓﺮﯾﺎد زد‪ :‬ﺷـﻤﺎره ﯾـﮏ دارﻧـﺪ ﻣـﺎ را‬
‫ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ آﺗﺶ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اردﺳﺘﺎﻧﯽ دﺳﺖﺑـﺮدار ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺧﻮﻧﺴـﺮديات را‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻦ آن ﻫﺎ ﮐﺎر ﺧﻮد را و ﻣﺎ ﻫﻢ ﮐﺎر ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ 3 .‬ﭘﻞ ﮐﻮت ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﻌـﺪ در‬
‫اﺛﺮ اﺻﺎﺑﺖ ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻨﺪ در ﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ ﯾـﮏ ﻣﯿـﮓ ‪ 21-‬از‬
‫ﻏﺮب ﺑﻪ ﺷﺮق ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧـﯽ ﮐـﻪ ﺳـﻮﺧﺖ ﮐـﺎﻓﯽ ﺑـﺮاي درﮔﯿـﺮي‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻣﺴﻠﺴﻞﻫﺎ را آﻣﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯿﮓ ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎن ﻋﺮاﻗـﯽ ﻧﯿـﺰ ﺷـﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ﻫﺎ را داﺷﺖ و ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺗﻮان ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را در ﺧﻮد ﻧﻤـﯽ‬
‫دﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ‪ 10‬ﻣﻬﺮ ‪ 59‬ﺑﻪ وﺣﺪﺗﯽ ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ در ﺣﺎل ﺳﻘﻮط اﺳـﺖ دﺷـﻤﻦ‬
‫ﺗﺎ ﺷﻠﻤﭽﻪ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن وﺣـﺪﺗﯽ ﻣﺸـﻐﻮل ﺟـﺪال ﺑـﯽاﻣـﺎن ﺑـﺎ ﻧﻔـﺮات‬

‫‪ .1‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.148‬‬

‫‪ .2‬در ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ )ﺳﯿﺪ رﺿﺎ ﭘﺮدﯾﺲ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.88‬‬
‫‪ .3‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.45‬‬
‫| ‪261‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﻧﻘﺪي ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﻔـﺮات‬
‫ﺟﻨﺎح ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑـﺎ ﺑﻤـﺐ ﺑـﻪ دﺷـﻤﻦ ﺣﻤﻠـﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑﻤﺒﻬـﺎي‬
‫اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮد ‪ 1‬و اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ از اﯾﻦ اﺗﻔﺎق دوﺑﺎره دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺴﻞ اف‪ 5-‬ﺑﺮد‬
‫و اﻧﺒﻮه ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻔﺮات و ﺧﻮدروﻫﺎي دﺷﻤﻦ رﯾﺨﺖ‪ .‬آن ﻫﺎ دوﺑﺎره ﺳﺎﻟﻢ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺧﺴﺘﻪ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﯾﮏ ﺧﻮاب ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻋﺘﻪ راﺣـﺖ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎزه‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ در وﺣﺪﺗﯽ ﺧﻮاب وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻋﺮاق ﻫﺮ ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﯾﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﯾﺎ ﻣﻮﺷـﮏ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﯽزد و ﻣﺎﻧﻊ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﯽﺷﺪ‪ 2 .‬اﻣﺎ ﮐﺎر آن روز ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑـﺮاي‬
‫اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺘﻮان رﺋﯿﺴﯽ ﮐﻪ از ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه دزﻓـﻮل ﺑﺮﺳـﺪ و در‬
‫ﯾﮏ ﺑﺎﻧﺪ اﺿﻄﺮاري در دﻫﻠﺮان ﻓﺮود آﻣﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺮاي ﻧـﺎﺑﻮد ﮐـﺮدن او و ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎﯾﺶ‬
‫ﺗﻼش زﯾﺎدي ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﮔﺸﺖ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬از آن ﻃﺮف ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺳﻌﯽ در ﺗﻌﻤﯿﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻌـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫رﺋﯿﺴﯽ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﻏﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ آن روز ﺟﺎﻟﺐ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺧﺒﺮﻧﮕـﺎر اﯾﻨﺘﺮﻧﺸـﻨﺎل ﻫﺮاﻟـﺪ‬
‫ﺗﺮﯾﺒﻮن در ﮔﺰارش ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ 22‬ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر در ﺧﺎك اﯾﺮان ]ﻣﺤﻞ اﺷﻐﺎل ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻋﺮاق[ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ‪ 2‬ﻓﺎﻧﺘﻮم از ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﻣﺎ ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻤﺐﻫﺎي آن ﻫﺎ ﯾﮏ ﺗـﻮپ و دو ﮐـﺎﻣﯿﻮن‬
‫را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد‪ .‬ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ‪ 3‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮد«‪ .‬ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر واﺷﻨﮕﺘﻦ ﭘﺴﺖ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﮔﺰارش داد‪» :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق و ﻣﺤﺎﻓﻈـﺖ از ﺷـﻬﺮﻫﺎ‬

‫‪ .1‬ﮔﻮدرزي در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد )روز ﺳﺎﻧﺤﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪ (18‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻓﻨﯽ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﺑﻤـﺐﻫـﺎي‬
‫ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ و ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻧﻤﯽﺷﺪ و ﻣﺪتﻫﺎ ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ ﺗـﺎ دو ﮐﺸـﻮر اﯾـﻦ ﻣﺸـﮑﻞ را ﺑﺮﻃـﺮف‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ«‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﭘﺮﺗﺎب ﺑﻤﺐﻫﺎ از ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻓﯿـﻮز اﺟـﺎزه‬
‫ﻓﻌﺎل ﺷﺪن ﻧﻤﯽداد‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.46‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 262‬‬

‫ﻧﯿﺴﺖ«‪ .‬او ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪» :‬در ‪ 2‬روز اول ﺟﻨﮓ ﺗﻨﻬـﺎ در اﻃـﺮاف ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺷـﻌﯿﺒﯿﻪ ‪ 8‬ﻣﯿـﮓ از ﺑـﯿﻦ‬
‫‪1‬‬
‫رﻓﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫آن روز دو ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ‪ 5000‬ﭘﻮﻧﺪ ﻣﻬﻤﺎت‪ ،‬ﻣﺨﺎزن ﻧﻔﺘـﯽ ﮐﺮﮐـﻮك را‬
‫ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎزده ﻣﻬﺮ‬
‫ﺿﺮﺑﺎت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ‪ 10‬روز اول ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ را وادار ﺑﻪ اﺳـﺘﻘﺮار دﻫﻬـﺎ ﺳـﺎﯾﺖ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 6‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳﺎم ‪ 6‬ﻣﻮﺷﮑﯽ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﻮﺷـﮏ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ‬
‫اﻫﺪاف را در ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﭘﺮوازي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮده و در ‪ 24‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﺮ روي آن ﻗﻔﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫رادار آن ﺑﺎ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً اﺧﻼلﮔﺮﻫﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را از ﮐـﺎر‬
‫ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬در ﺟﻨﮓ ‪ 1973‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺑﺎ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻣـﺎﻧﻊ ﺷﮑﺴـﺖ‬
‫ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺧﻮد در ﺻﺤﺮاي ﺳﯿﻨﺎ ﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺒﻮه ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ﺟﻬﻨﻤـﯽ از آﺗـﺶ را ﺗﻘـﺪﯾﻢ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽﻫﺎ ‪ 100‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻓـﺎﻧﺘﻮم از دﺳـﺖ دادﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﻼح زﻫﺮاﮔﯿﻦ دﻓﺎع ﻫﻮاﯾﯽ را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ از ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﺑـﺎﻻ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺎﻻي ﺳﺮ »ﺳﺎم ‪ «6‬ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﺳﻘﻮﻃﯽ آزاد ﺑﺎ زاوﯾﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ‪ 60‬درﺟـﻪ ﺑﻤـﺐﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﺎم رﻫـﺎ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣـﺎﻧﻮر ﻣﺮﮔﺒـﺎر ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ در ﺻـﻮرت‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻬﺮ ‪ 1359‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺒﺮد ‪ (1352) 1973‬ﺑﯿﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ و ﻋﺮﺑﯽ‬
‫را ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮده و در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﯽﺑﻬﺮه از ﮐﻤﮏ ﻗﺪرت ﺑﺰرﮔـﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم آﻣﺮﯾﮑﺎ )اﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﻧﺒﺮد ‪ 1973‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻣﺮﯾﮑﺎ دوﺑـﺎره ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺧـﻮد را ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫اﻋﺮاب ﺑﻪ ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺖ(‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد را ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﺎم ﭘﯽ ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﻫﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻓـﺎﻧﺘﻮم و ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي ﺳـﺎم ‪ 6‬را‬
‫ﻣﺪتﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﻣﺘﺤﺪان ﻣﺼﺮي و ﺳﻮري ﺧﻮد ﯾﺎدﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ از‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺷﻠﯿﮏ ﺳﺎم ‪ 6‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ‪ 24‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ 40‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﺮاي ﮔﺮﯾﺰ از‬

‫‪ .1‬روز ﺳﺎﻧﺤﻪ )ﮔﻮدررزي(‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪47‬‬

‫| ‪263‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻓﺮﺻﺖ دارد‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ زﯾﺮ ‪ 12‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮﺳﺪ ﻓﺮﺻـﺖ‪ ،‬ﮐﻤﺘـﺮ از ‪ 20‬ﺛﺎﻧﯿـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺿﻤﻦ آﻧﮑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ اﺳـﺮاﺋﯿﻠﯽﻫـﺎ را از ﻧﻈـﺮ دور ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش را اﺟﺮاي ﻣﺎﻧﻮر ﻗﯿﭽﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻮري ﺗﻮأم ﺑﺎ ﮔﺮدشﻫﺎي ﺷـﺪﯾﺪ و رودر رو ﺷـﺪن‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﺑﻮد را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﺳﺎم ‪ 6‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺴﯿﺎر زﺑـﺪه‬
‫ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺧﻠﺒﺎن اﺟﺮاﮐﻨﻨﺪه ﻣﺎﻧﻮر اﻧﺪﮐﯽ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﭘﺎي ﺧﻮد ﺑـﻪ ﺳـﻮي‬
‫ﻣﻮﺷﮑﯽ ﻣﯽآﻣﺪ ﮐﻪ در ﻟﺤﻈﺎت ﻗﺒﻞ از اﺻﺎﺑﺖ ‪ 2/7‬ﻣﺎخ ﺳﺮﻋﺖ داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ راﻫﮑﺎر دﯾﮕﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺎ ﮐﻤـﮏ‪ ‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺷـﺠﺎﻋﺶ‬
‫ﺑﺎ ﮐﺎوش وﺟﺐ ﺑﻪ وﺟﺐ زﻣﯿﻦﻫـﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻋﮑـﺲﻫـﺎي ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺘـﯽ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ‬
‫ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ و آﻧﮕﺎه ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖﻫـﺎي ﻣـﺎﻓﻮق ﺻـﻮت در‬
‫ارﺗﻔﺎع ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮي زﻣﯿﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪر ﭼﻨﯿﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻇـﺮف ‪ 6‬ﺳـﺎل‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 6‬در دو ﻧﺒﺮد ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮم رودررو ﺷﻮد و اﮔﺮﭼﻪ در ﻫـﺮ دو ﻧﺒـﺮد اﺑﺘـﺪا‪،‬‬
‫ﭘﯿﺮوزي ﺑﺎ ﺳﺎم ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭼﯿﺮهدﺳﺖ در اﻧﺘﻬﺎي ﻫﺮ دو ﻧﺒﺮد ﭘﯿﺮوز ﻣﯿﺪان ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻼﯾﻨﺪرﻫﺎ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ در ﯾﺎزدﻫﻢ ﻣﻬﺮ ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ ﺿﺮﺑﺎت ﮐﻮﺑﻨﺪه ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ‪ ،‬دﺳﺘﻪﻫـﺎي ﺑـﺰرگ ﺗﻮﭘﻮﻟـﻮف‬
‫ﻫﺎي ‪ 16‬و ‪ 22‬را ﺑﺮ روي ﺗﻬﺮان آوردﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي ﻏﻮلﭘﯿﮑﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 15:35‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﺷﻬﺮ ﺷﺪﻧﺪ و اﮔﺮﭼـﻪ ﻣﻮﺷـﮏ ﻫـﺎوك ﺑـﻪ ﯾﮑـﯽ از آن ﻫـﺎ ﺻـﺪﻣﻪ زد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ آن را از ﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪازد‪ 2 .‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻫﻤﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ رﻫﮕﯿﺮي ﺑﻼﯾﻨﺪرﻫﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫در ﻣﻬﺮان ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ آن ﻫﺎ رﺳﯿﺪﻧﺪ اﻣﺎ از ﺑﺪﺑﯿﺎري ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ﺳـﭙﺎه دوم ﻧﯿـﺮوي‬
‫زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﺷﺪه و ﯾﮏ ﻓﺮوﻧـﺪ از آنﻫـﺎ ﻣـﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬در ﺟﺒﻬـﻪاي دﯾﮕـﺮ‪،‬‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺟﻨﻮب ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ در آن روز در دﺳﺘﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻦ ﺑـﻪ ﻫـﻢ‬
‫ﺑﻪ رﻗﻢ ﺧﯿﺮهﮐﻨﻨﺪه ‪ 30‬ﻓﺮوﻧﺪ رﺳﯿﺪﻧﺪ اﺳﺘﺎن ﺑﺼﺮه را ﺑﻪ آﺗـﺶ ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺪر ﻓـﺎو‪ ،‬ﺑﺎﻧـﺪﻫﺎي‬
‫اﺻﻠﯽ ﺑﺼﺮه و ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﭙﺎه ﺳﻮم آن روز آﺳﯿﺐ ﺑﺴﯿﺎري دﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻠﻔﺎت اﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬رﻫﮕﯿﺮي دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺗﻮﺳﻂ دو ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﻘﻮط آن ﻫـﺎ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 264‬‬

‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮ ﮐﻒ دﺳﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ را وادار ﮐﺮده ﺑﻮد دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫـﺎي راﯾـﺞ را ﮐﻨـﺎر‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺗﻦ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت دﻟﻬﺮهآور و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ درﺻﺪ ﻋﺪم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑـﺎﻻ ﺑﺪﻫـﺪ‪ .‬ﻫﻨـﻮز‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 14-‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ زﻣﯿﻦ ﮔﯿﺮ ﺑﻮدن ﺑﻪﻣﺪت ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮔـﺮدان‬
‫ﻫﺎي رﻫﮕﯿﺮ را ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎي ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻧﺒﺮدﻫـﺎ وﻇﯿﻔـﻪ رﻫﮕﯿـﺮي‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻋﻬﺪه ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﺳﻼﺣﯽ ﮐﺎراﺗﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ در دﺳﺖ ﺧﻠﺒﺎن‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽداد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺮﮔﺎه ﺧﻠﺒﺎن ورزﯾﺪهاي در اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم وﻇﯿﻔـﻪ‬
‫ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ ﮐﺎر ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺳﺨﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ‬
‫و ﭘﺮوازﻫﺎيدر ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ )‪ (Low Level‬را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫـﺎ را در‬
‫دوران آﻣﻮزش و ﺣﺘﯽ ﭘﺮوازﻫﺎي ﻋﺎدي ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در روي زﻣﯿﻦ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎﻧﮏ ﺑﺎ ﺗﺮﮐﺶ ﺑﻤﺐ از ﺑﯿﻦ ﻧﻤﯽرﻓﺖ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻤﺐ ﯾﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ آن اﺻﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﻠﻔﺎت را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣـﯽداد‪ 1 .‬ﻓـﺎﻧﺘﻮم‬
‫ﯾﺎ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﺮ ﮐﻒ زﻣﯿﻦ ﺑﺮاي ﻣﺨﻔﯽ ﻣﺎﻧﺪن از رادارﻫﺎي ﺳﺎم ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺳـﺘﻮنﻫـﺎي‬
‫زرﻫﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺮده و ﻓﻘﻂ در ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎي آﺧﺮي ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺐﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﺮ روي‬
‫ﺳﺘﻮن ﻣﯽرﯾﺨﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﻠﺒﺎن اﻧﺪﮐﯽ زودﺗﺮ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ارﺗﻔﺎع ﻣﯽﮔﺮﻓـﺖ ﺑـﺎ اﻧﺒـﻮﻫﯽ از ﺳـﻼحﻫـﺎي‬
‫ﻧﯿﻤﻪﺳﻨﮕﯿﻦ و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي رﻫﮕﯿﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﺪ و اﮔـﺮ اﻧـﺪﮐﯽ زود ﺑﻤـﺐﻫـﺎ را ﻣـﯽرﯾﺨـﺖ‬
‫اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺧﻮد ﺧﻠﺒﺎن را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﯿﺎن ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ آن روزﻫـﺎي ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫در ﻫﯿﭻ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻪ وﺻﻒ درﻧﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﭘﺮواز ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻫـﺰار ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ در ارﺗﻔـﺎع ‪ 4‬ﻣﺘـﺮي! ﺣﺘـﯽ‬
‫اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺪرن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ در دﺳﺘﺎن ﯾﮏ ﺳـﻮﭘﺮ ﻗﻬﺮﻣـﺎن ﺧﻠﺒـﺎن از‬
‫اﻧﺠﺎم ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ )ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 7‬ﺧﺮداد ‪ ،(92‬در ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ درﺧﻮاﺳﺘﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ از ﺳﻮي ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ وﻇﯿﻔﻪ ﺧﻮد ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ زدن دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺗﻨﻔﺲ‬
‫ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ وي‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺸﺘﺮك "‪ "Joint opration‬در ﺗﭙﻪ ﭼﺸﻤﻪ و دوﻣﯽ در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺼﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫| ‪265‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اچ‪ 3-‬ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺮﻋﯽ ﻣﺎ ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺸـﻮر‬
‫ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﯽ ﺷﺪ و ﺻﺪام ﮐﻪ از زدن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﺎ در ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻋـﺎﺟﺰ ﺑـﻮد‬
‫ﺑﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﺎ را ﺷـﻬﯿﺪ ﮐـﺮد«‪ .‬او در ﻣﯿﺰﮔـﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ ﻧﻘـﺶ‬
‫ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺣﺠﻢ ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﻠﯿﻪ واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق را ﺑﺴـﯿﺎر زﯾـﺎدﺗﺮ از‬
‫ارﻗﺎم رﺳﻤﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎون ﭘﺎﯾﮕﺎه ﯾـﺎدم ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ اف‪ 5-‬ﻫـﺎي‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﻤﺪان ﮔﺎﻫﯽ ﺗﺎ ‪ 105‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز در روز داﺷﺘﯿﻢ«‪.‬‬
‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ زﯾﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺳﻘﻮط ﻗﺮار داﺷﺖ‬
‫و دﺳﺘﻮر ﺑﺴﯿﺎر واﺿﺢ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﺑﻮدي دﻫﻬﺎ ﻫﺰار ﻧﯿﺮوي ﻋﺮاﻗﯽ ﮐـﻪ در اﻃـﺮاف ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ آﻣـﺎده‬
‫ورود ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﮔﺮدان ﻣﺪاﻓﻊ ﺷﻬﺮ ﺗﻨﻬﺎ اﻣﯿﺪﺷـﺎن ﺑـﻪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﻮد‪ .‬ﻋﻄـﺶ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺮاي ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آن ﻫـﺎ ﺑـﻪ رﻏـﻢ ﺗﻠﻔـﺎت ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﭘﯿﺸـﺮوي را‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻮاﯾﯽ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ‪ 50‬ﺗﺎﻧﮏ را ﺗﻨﻬﺎ در ﯾﮏ ﻣﺤﻮر از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ دﺷـﻤﻦ‬
‫ﺑﺎوﺟﻮد اﯾﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن روز ‪ 5‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﭘﯿﺸﺮوي ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﻬﺎدت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن را‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺖ‪.‬‬
‫از آنﺳﻮ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻓﮑﻮري ﮐﻪ ﻋﻤﻼً راﺑﻂ ﺑﯿﻦ ﺳﺘﺎد ﮐﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ و ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﻮد‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد وﻇﯿﻔﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻨﮕﻪ ﻫﺮﻣﺰ و ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﯿـﺮوي درﯾـﺎﯾﯽ را ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺑﭙﺬﯾﺮد‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻋﻈﯿﻢ ﻧﻔﺘﯽ ﻋﺮاق در درﯾﺎ و ﺧﺸﮑﯽ ﺧـﻮد‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺮاژﻫﺎ ﻧﯿﺰ در ﺣـﺎل رﺳـﯿﺪن ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴـﻮيﻫـﺎ‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ از دادن آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺑﯽﻃﺮﻓﯽ در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺧﻮدداري ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻣﻠﮏ ﺧﺎﻟﺪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و اﻣﯿﺮ ﮐﻮﯾﺖ و ﺗﻌﻬﺪ آن ﻫﺎ ﻣﺒﻨـﯽ ﺑـﺮ ﭘﺮداﺧـﺖ ﺻـﺪﻫﺎ‬
‫ﻫﺰار ﺑﺸﮑﻪ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ورق را ﺑﻪ ﺳﻮد ﺻﺪام ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺧﻠﺒﺎن اﮐﺒﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،240‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.7‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 266‬‬

‫ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﯾﺎزدﻫﻢ ﻣﻬﺮ ‪ 59‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﻧﻘﺪي ﻣﺄﻣﻮر زدن ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺗﺠﻤﻊﯾﺎﻓﺘﻪ دﺷـﻤﻦ در‬
‫ﻋﯿﻦﺧﻮش ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ 2 .‬ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺑﺎ دور زدن ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ اﯾـﻦ ﻧﯿﺮوﻫـﺎ ﺣﻤﻠـﻪ را‬
‫آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ‪ ،‬اﻧﺒﻮه ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﻫﻠﺮان و دزﻓﻮل واﻗﻌﺎً‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﺗﮑﺎندﻫﻨﺪهاي ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﻧﯿﺮو ﺷﺪ؟‬
‫ﻧﻔﺮات دﺷﻤﻦ آن ﻗﺪر زﯾﺎد ﺑﻮد ﮐﻪ ﻻزم ﻧﺒﻮد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دﻧﺒﺎل ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺠﻤﻊ ﺑﮕﺮدﻧﺪ! دﺷﺖ ﻣﺤﻞ‬
‫ﺗﺠﻤﻊ آن ﻫﺎ ﺑﻮد! دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﺮق آﺳﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ روي دﺷﻤﻦ ﻓﺮورﯾﺨﺘﻨﺪ‬
‫و ﺳﭙﺲ درﯾﭽﻪﻫﺎي آﺗﺶ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺧﻮد را ﺑﺮ روي آن ﻫﺎ ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ و از ﻃﺮﻓﯽ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﮐﺎذب دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ آن ﻫﺎ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫آﺳﯿﺒﯽ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺰرگ ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻪ وﺣﺪﺗﯽ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دو ﺧﻠﺒﺎن در ﻫﻨﮕﺎم‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ دﯾﮕﺮي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯿﮓﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﺮ ﺟﻨﺒﻨﺪهاي را در ﻫﻮا ﻣﯽزد )ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ در ﻣﻌﺮض ﻫﺠﻮم داﺋﻢ‬
‫ﺑﻮدن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ﻣﺮﺗﺐ در ﺣﺎﻟﺖ آژﯾﺮ و وﺿﻌﯿﺖ ﻗﺮﻣﺰ ﺑﺎﺷﺪ( دو ﺧﻠﺒﺎن ﺧﺴﺘﻪ دوﺑﺎره ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧﻮژه ﭘﺮواز ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺷﺐ را ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺗﻔﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻓﯿﻠﻢﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺸﺎﺑﻪ آن را ﯾﺎﻓﺖ‬

‫داﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در روزﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ و واﻗﻌـﺎ ﻫـﺮ ﮐـﺪام‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻮژهاي ﺑﺮاي ﯾﮏ رﻣﺎن ﯾﺎ اﺛﺮ ﺳﯿﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ واﻗﻌﻪاي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎن اﻣﯿﺪي رخ‬
‫داد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ روز از ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺮاﺳﺮي ﻋـﺮاق ﺑـﻪ اﯾـﺮان ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫روزي در ﺟﻤﻌﯽ ﺧﻮدﻣﺎﻧﯽ ﺧﻠﺒﺎن اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻣﺤﺘﺮم اﻣﯿﺪي‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺠﺘﺒﯽ ارﺑﺎﺑﯽ را ﮐﻪ ﻫﺪاﯾﺖ‬
‫ﯾﮏ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻧﺠﺎت ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه اوﺳﺖ را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬اﻣﯿﺪي ﺑﻪ ارﺑﺎﺑﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﯽداﻧﻢ دﯾﺮ ﯾﺎ زود ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﻢ ﺳﻘﻮط ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺗﻮ ﭘﯿـﺪا ﻣـﯽﮐـﻨﻢ از ﺗـﻮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺶ ﻣﯽﮐﻨﻢ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺳﺨﺖ ﺑﻮد اﻧﺠﺎم ﺑﺪه«‪ .‬ارﺑـﺎﺑﯽ ﺣـﺮفﻫـﺎي او را ﭼﻨـﺪان‬
‫ﺟﺪي ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد اﻣﺎ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ دل او را ﻧﺸﮑﻨﺪ ﺑﻪ او ﻗﻮل ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ در‬
‫دﺳﺖ دﺷﻤﻦ اﺳﯿﺮ ﺷﺪي‪ ،‬ﻧﺠﺎﺗﺖ ﻣﯽدﻫﻢ«‪ .‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮔﻔﺖوﮔﻮ‪ ،‬اﻣﯿـﺪي‬
‫| ‪267‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﺑﺎ اف‪ 5-‬ﻋﺎزم ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ ﻋﻠﯽ ﻏﺮﺑـﯽ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ اﺟـﺮاي آﺗـﺶ‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ را ﻋﻠﯿﻪ او اﺟﺮا ﻣﯽﮐﻨﺪ و او اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻓﺮار از دﺳﺖ ﺗﻮپﻫﺎي دﺷـﻤﻦ ﺷـﺪه و‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﻫﺪف ﻣﯽرﯾﺰد‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻧﺒﻮه ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﺮ روي‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي او ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﺻﺎﺑﺖ ‪ 2‬ﻣﻮﺷﮏ ﺗﺎﯾﮕﺮش را ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻣﯿـﺪي‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ زﺣﻤﺘﯽ ﺗﺎﯾﮕﺮ را از ﻣﺮز ﻋﺒﻮر ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮز‪ ،‬در ﺣﻮاﻟﯽ ﻋﯿﻦﺧﻮش ﮐﻪ اﮐﻨـﻮن‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ دﺷﻤﻦ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﯾﺠﮑﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬او ﮐﻪ ﻓﺮودﻧﺴﺒﺘﺎً ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎ ﭼﺘـﺮ داﺷـﺖ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭼﺘﺮ ﺧﻮد را ﺟﻤﻊ ﮐﺮده و ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﮐﻤﮏ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪ .‬ﻫﻢ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ و ﻫﻢ اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ ﻫﺮ‬
‫دو ﻣﺤﻞ ﺳﻘﻮط او را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬او ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﯿﻦ ﻗـﻮاي دو ﻃـﺮف درﮔﯿـﺮ ﺳـﻘﻮط‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎﯾﺪ دﯾﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت‪ ‬ﮐﺪامﯾﮏ از ﻃﺮﻓﯿﻦ زودﺗﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‬
‫ﺗــﺎ او را ﭘﯿــﺪا ﮐﻨﻨــﺪ‪ .‬ﻣﻮﻓﻘﯿــﺖ ﻋﺮاﻗــﯽﻫــﺎ ﻣﺼــﺎدف ﺑــﻮد ﺑــﺎ ﺷــﮑﻨﺠﻪ و اﺳــﺎرت و ﻣﻮﻓﻘﯿــﺖ‬
‫»رﺳﮑﯿﻮﻣﻦ ‪ ۱‬ﻫﺎي« اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ آزادي و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه‪.‬‬
‫)او ﺑﺎ اﺳﺘﺘﺎر ﺧﻮب ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺷﺪ( از آن ﻃﺮف ﺧﻠﺒﺎن ارﺑﺎﺑﯽ ﭘﺲ از ﺧﺒـﺮدار‬
‫ﺷﺪن از ﺳﻘﻮط اﻣﯿﺪي‪ ،‬داوﻃﻠﺐ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺧﻄﺮﻧـﺎك ﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺴـﺌﻮﻻن ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑـﻪ او‬
‫ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺠﺎت ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن از ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺨﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ارﺑﺎﺑﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﭘﺎﯾﮕﺎه ﯾﮏ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﮐُﺒﺮا را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑـﺎﻟﮕﺮد ﺑـﺪون‬
‫ﺳﻼح ‪ 214‬ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬دو ﺑﺎﻟﮕﺮد ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﺪود ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﻣـﯽرﺳـﻨﺪ ﺑـﺎ آﺗـﺶ‬
‫دﺷﻤﻦ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺧﺒـﺮي از اﻣﯿـﺪي ﻧﯿـﺰ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺳـﺘﻮان ﭘﻮرﺳـﯿﻒ ﺧﻠﺒـﺎن ﺑـﺎﻟﮕﺮد در‬
‫ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺳﻼﺣﻬﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﺷﻤﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ارﺑﺎﺑﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﺎﻧﺪن ﺻﻼح ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺎ اﻣﯿﺪي را ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ«‪ ،‬اﻣﺎ ارﺑﺎﺑﯽ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬اﮔـﺮ ﺧﻮاﺳـﺘﯽ‬
‫ﺑﺮﮔﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﺑﺪون ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺎﻧﺤﻪ دﯾﺪه ﺑﺎزﻧﻤﯽﮔﺮدم«‪ .‬از آن ﻃﺮف در روي زﻣﯿﻦ اﻣﯿـﺪي دو‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮد را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺧﻮد را ﻣﺨﻔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐـﻪ ﮔﻤـﺎن‬
‫ﻣﯽﺑﺮد آن ﻫﺎ ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﭘﺮﭼﻢ ﭘﺮاﻓﺘﺨـﺎر اﯾـﺮان را ﺑـﺮ ﺑﺪﻧـﻪ آن ﻫـﺎ ﻣـﯽﺑﯿﻨـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ در ﺑﯽﺳﯿﻢ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزﻧﺪ‪» ،‬ارﺑﺎﺑﯽ ﻣﻦ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻫﺴـﺘﻢ‪ .‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ از اﯾـﻦ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬

‫‪۱. RESCUE MEN‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 268‬‬

‫ﻏﺮب ﻧﺮو ﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﭘﺮ از ﻧﯿﺮوي ﻋﺮاﻗﯽ اﺳﺖ«‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ارﺑﺎﺑﯽ‪ ،‬اﻣﯿﺪي را ﮐﻪ ﺑﯽرﻣـﻖ در ﺑـﯿﻦ‬
‫ﺻﺨﺮهﻫﺎ ﺧﻮد را ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧـﺎﻫﻤﻮاري ﻣﺤـﻞ ﻓـﺮود و اﺣﺘﻤـﺎل ﻣـﻮرد‬
‫اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ارﺑﺎﺑﯽ ﺑﺎ ﻓﺮودي ﺣﺮﻓـﻪاي ﯾـﮏ اﺳـﮑﯿﺖ ﺑـﺎﻟﮕﺮد را ﺑـﺮ روي ﺻـﺨﺮه و‬
‫دﯾﮕﺮي را ﺑﺮ روي ﻫﻮا ﻧﮕﺎه ﻣﯽدارد ﺗﺎ اﻣﯿﺪي ﺳﻮار ﺷـﻮد‪ .‬اﮐﻨـﻮن ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺑـﻪﺷـﺪت‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﺟﻠﺐ ﺷﺪه و آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ آﺗﺶ ﺳـﻌﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ دو ﺑﺎﻟﮕﺮد را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﮕﺮد ﮐﺒﺮا و ﻧﻔﺮات زﻣﯿﻨﯽ ارﺗﺶ ﻧﯿﺰ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑـﺎ‬
‫آﺗﺸﺒﺎري از ﺗﻤﺮﮐﺰ آﺗﺶ دﺷﻤﻦ ﺑﮑﺎﻫﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺻﺪاي ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺟـﺖ دﺷـﻤﻦ ﻧﯿـﺰ ﺷـﻨﯿﺪه‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻔﺮات ﺑﺎﻟﮕﺮد‪ 214 -‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻣﯿﺪي را ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺸﯿﺪه و ﺑﺎﻟﮕﺮد زﻣﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ ﺑﻼﻓﻼﺻﻠﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﺧﻮد را رواﻧﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ دو ﺑـﺎﻟﮕﺮد ﺑـﺎ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺷﮑﺎري ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺎريﻫـﺎي‬
‫رﻫﮕﯿﺮ آﻣﺎده ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨـﺪ دﻗﯿﻘـﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪ داﺷـﺖ‪ .‬ﻣﯿـﮓ‬
‫دﺷﻤﻦ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در ﺷﻠﯿﮏ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ از ﻫـﺮاس رﻫﮕﯿﺮﻫـﺎي اﯾﺮاﻧـﯽ ﻣﻨﻄﻘـﻪ را‬
‫ﺗﺮك ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ اﻣﯿﺪي در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻮد ‪ 1‬اﻗﺪام ارﺑﺎﺑﯽ دﻫﺎن ﺑﻪ دﻫﺎن ﻣﯽﮔﺸﺖ‪ .‬او در ﺣﻘﯿﻘﺖ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺠﺮوح را از دﻫﺎن ﮔﺮگﻫﺎ ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫دوازدﻫﻢ ﻣﻬﺮ‬
‫روز ‪ 12‬ﻣﻬﺮ ‪ 4‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5-‬اي از ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﭼﻬـﺎرم دزﻓـﻮل ﺑـﻪ ﭘﺎﻻﯾﺸـﮕﺎهﻫـﺎي ﺑﺼـﺮه و‬
‫ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ ﺣﻠﻔﺎﯾﯿﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و اﮔﺮﭼﻪ ﺿﺮﺑﻪ ﮐﺎري ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﻋﺮاق وارد آوردﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﯾﮏ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد ‪ 2‬و ﺧﻠﺒﺎن اﺳـﯿﺮ ﺷـﺪ‪ .‬ﺗـﻮپﻫـﺎي ‪ 23‬ﻣﻠﯿﻤﺘـﺮي‪ ،‬ﺗـﺎﯾﮕﺮ ﻣـﺬﮐﻮر را‬
‫ﺳﻮراخﺳﻮراخ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺮﮐﺘﯽ دﯾﮕﺮ ‪ 2‬ﻓﺮوﻧﺪ اف ـ ‪ 4‬دي ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺑﻤـﺐﻫـﺎي‬
‫ﻟﯿﺰري ﻋﻈﯿﻢ "‪ "GBU-10‬ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 150‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬اﯾﺴﺘﮕﺎه ﭘﻤﭗ ﻧﻔﺖ »ﺑﻮرزﮔـﺎن« در‬

‫‪ .1‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ از ﮐﺘﺎب ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.48‬‬

‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.149‬‬
‫| ‪269‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫‪ 32‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ را ﺑﺎ ﻣﺨﺎزن ﻋﻈﯿﻢ ﻧﻔﺘﯽ ‪ 20‬ﻫﺰار ﺗﻨﯽ از ﺑـﯿﻦ ﺑﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻧﺎﺑﻮدﺳـﺎزي‬
‫ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻧﺎم اﻟﺒﺮز ﺑﺎ ﺷﺪت اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻋﻤﻠﯿﺎت درﯾﺎﯾﯽ ﺷﺎﺧﺺ آن روزﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻋﻈﯿﻢ درﯾﺎﯾﯽ‬
‫اماﻟﻘﺼﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯽ ﺑﺨﺘﯿﺎري ﺑﺎ ﻏﺎﻓـﻞ ﮔﯿـﺮ ﮐـﺮدن ﭘﺪاﻓﻨـﺪ دﺷـﻤﻦ ﺿـﻤﻦ‬
‫ﻧﺎﺑﻮدﺳﺎزي ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي اﺻﻠﯽ اﺳﮑﻠﻪ اماﻟﻘﺼﺮ ﭼﻨﺪ ﺷﻨﺎور از ﺟﻤﻠﻪ ﯾـﮏ ﻧﺎوﭼـﻪ »اوزا«‬
‫را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻧﺎﺑﻮدي ﻫﺪف‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺧﺎك اﯾﺮان‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻً از ﻧﻮع ﺳـﺎم ‪6‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑﺨﺘﯿﺎري را از ﺳﻤﺖ ﺑﺎل راﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗـﺮار داد‪ .‬ﺷـﻮك وارده ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺧﻠﺒﺎن و ﮐﻤﮏ او را ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻟﺤﻈـﺎﺗﯽ آن ﻫـﺎ ﺑـﺎ ﺑـﻪ دﺳـﺖ آوردن‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه را اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭼﺮاغﻫﺎي ﮐـﺎﺑﯿﻦ روﺷـﻦ ﺷـﺪه‪،‬‬
‫ﺑﺎل راﺳﺖ او دو ﻧﯿﻢ ﺷﺪه و ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﺳﺨﺖ ﺷﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﭘﯿﮑـﺮهاي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ‬
‫داﺷﺖ و ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺨﺘﯿﺎري اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهﻫـﺎي‬
‫ﺳﻮﺧﺖ از ﮐﺎر اﻓﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻠﺒﺎن ﻫﺮاﺳﺎن از ﺧﺎﻣﻮش ﺷـﺪن ﻣﻮﺗـﻮر ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﺑﺴﯿﺎر آﺳﯿﺐدﯾﺪه اﻣﺎ ﻧﺰدﯾﮏ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬وﯾﺮاﻧﯽ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﮐﺎر دﻗﯿـﻖ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﺎرهاي ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺎﻟﻢﺗـﺮﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺎﻧـﺪ را اﻧﺘﺨـﺎب ﮐـﺮد و ﺑـﺎ ﺻـﺪﻫﺎ‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ﺳﺮﻋﺖ‪» ،‬ﻧﺸﺴﺖ« را آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯽ ﺑﺮد ﻻﺳﺘﯿﮏ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‬
‫از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ و ﻻﺳﺘﯿﮏ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻧﯿﺰ ﻣﺪام در داﺧﻞ ﭼﺎﻟﻪﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎ ﻣـﯽاﻓﺘـﺎد و‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻤﮑﯽ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺳﺮﻋﺖ در ﺣـﺪود ‪ 50‬ﻣﺎﯾـﻞ ﺑـﻮد و اﻧﺘﻬـﺎي ﺑﺎﻧـﺪ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﻨﺪي ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑـﻪ راﺳـﺖ ﮐﺸـﯿﺪه ﺷـﺪ و در ﺷـﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺮ روي ﺑﺎل راﺳﺖ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮود دﻟﻬﺮهآور‪ ،‬دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن ﻣﻮﺗﻮر ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ آن را ﺗﺮك ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺷﺎﺳﯽ‪ 2 ،‬ﮐﺎﻧﺎﭘﯽ‪ ،‬ﺑﺎل راﺳﺖ و ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﮐﺎﺑﻞﻫﺎ‬
‫و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺧﻠﺒﺎن و ﺳﺮﺳﺨﺘﯽ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﻤﮏ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ 16 ،‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪه ﮐﺎﻣﻼً آﻣﺎده ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 270‬‬

‫ﺳﯿﺰده ﻣﻬﺮ‬
‫‪ 13‬ﻣﻬﺮ روز ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬دو ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﺎﻣﮑﺖ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﯿﺮاز در ﺳـﺎﻋﺖ ‪10‬‬
‫ﺻﺒﺢ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ رﻫﮕﯿﺮي دﺳﺘﻪاي از ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺷـﺪﻧﺪ ﮐـﻪ از ﺑﻤﺒـﺎران دزﻓـﻮل و‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ آن ﻫﺎ در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت آﺳـﯿﺐﻫـﺎﯾﯽ ﺑـﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫـﺎي ﻫـﻮاﻧﯿﺮوز ﻧﯿـﺰ‬
‫رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻗﻔﻞ ﺷﺪن ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي اﺳﭙﺎرو‪ ،‬دو ﺳﻮﺧﻮي‪ 20 -‬ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﻪ ﮐﻠـﯽ ﻣﺘﻼﺷـﯽ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 2‬ﭘﯿﺎده ﻋﺮاق در ﻣﺤﻮر ﻣﻬﺮان ـ دﻫﻠﺮان ﭘﯿﺸﺮوي ﻗﺎﺑﻞﺗـﻮﺟﻬﯽ‬
‫ﮐﺮده و در ﺟﻨﻮب ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﻣﺤﻮر ﺷﻠﻤﭽﻪ ﭘﯿﺸﺮوي ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻬﯽ داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻼم‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺳﻮي دﺷﻤﻦ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻮد و ﺳﻘﻮط اﯾﻼم ﺳـﺎﯾﺖ راﻫﺒـﺮدي ﻧﺨﺠﯿـﺮ را در‬
‫اﺧﺘﯿﺎر دﺷﻤﻦ ﻗﺮار ﻣﯽداد‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺘﻮرات ﺻﺎدر ﺷﺪ‪ ،‬اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻃﺮاف ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﺷﺪت ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 2‬ﭘﯿـﺎده دﺷـﻤﻦ و اﻧﺘﻘـﺎل ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﺮدﻣـﯽ‪ ،‬ﺳـﭙﺎه و‬
‫ارﺗﺶ ﺑﻪ اﯾﻼم‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰ در آن روز ﺑﯿﮑﺎر ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 15/35‬دو ﻓﺮوﻧـﺪ ﺗﻮﭘﻮﻟـﻮف‪ 22-‬ﺑـﺎ‬
‫ﻧﻔﻮذي ﻋﻤﯿﻖ ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺎ رﯾﺨﺘﻦ »ﺑﺎرﯾﮑﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻞﮐﻨﻨﺪه« ﯾﺎ ﭼﻒ رادارﻫﺎ و ﻫـﺎوكﻫـﺎ‬
‫را ﮔﻤﺮاه ﮐﺮده و ﻏﺮب ﺗﻬﺮان را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮپﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر آﻣﺪه و ﺑﺎ زﺧﻤـﯽ‬
‫ﮐﺮدن ﯾﮑﯽ از ﺑﻼﯾﻨﺪرﻫﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻤﺒﺎران ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺷﺪﻧﺪ‪ 1 .‬دو ﺑﻼﯾﻨﺪر ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﯽ ﻣﺎﻓﻮق ﺻـﻮت ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﻋﺮاق ﻓﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﻣـﺪﻋﯽ ﺷـﺪﻧﺪ آن روز ﭼﻨـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﺗﺮاﺑـﺮي و‬
‫ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ‪ 747-‬را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدهاﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ آن روز ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﮔﻨﺎوه و ﻣﺨﺎزن ﻧﻔﺖ ﺗﺒﺮﯾﺰ را ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ‬
‫آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺿﺮﺑﻪ آﺧﺮي ﭼﯿﺰي ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺷﮑﺎري ﭘﺎﯾﮕﺎه دوم ﺗﺒﺮﯾﺰ از ﮐﻨـﺎر‬
‫آن ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﮕﺬرﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اف‪ 5-‬ﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران دﻗﯿﻖ ﺑﺮق ﺳﺪﻫﺎي آﺑـﯽ دوﮐـﺎن و‬
‫درﺑﻨﺪﯾﺨﺎن ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق را در ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﻤﭙﺎژ ﻧﻔـﺖ‪ ،‬ﭘﺎدﮔـﺎن ﻫـﺎي ﻧﯿـﺮوي‬
‫زﻣﯿﻨﯽ و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ ﻫﻤﺎماﻟﻔﯿﻞ در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ در ﭼﻨﺪ ﭘـﺮواز دﯾﮕـﺮ در ﻫﻤـﺎن‬
‫روز ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه دوم ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ از دﺳﺖ داد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،253‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.44‬‬

‫| ‪271‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫اﻣﺎ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻧﮕﺮانﮐﻨﻨﺪه ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ رخ ﻣﯽداد‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻـﺪام ﭘـﺲ از اﺷـﺘﺒﺎه‬
‫اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ روزﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ در ﻓﺮﺳﺘﺎدن واﺣﺪﻫﺎي رزﻣـﯽ ﺧـﻮد ﺑـﺪون ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫـﻮاﯾﯽ و‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪي اﮐﻨﻮن ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺠﻬﯿﺰ ﮐﺮده و در داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ اﻋـﺪام دﻫﻬـﺎ‬
‫ﮐﺎرﮐﻨﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﭘﺪاﻓﻨﺪي ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﻣﺎﻧﻊ ورود ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ‪ 13‬ﻣﻬﺮ اﺳﯿﺮ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻗﺮهﺑﺎﻏﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫آنﻫﺎ روز ‪ 12‬ﻣﻬﺮ در اﺗﺎق ﺑﺮﯾﻔﯿﻨﯿﮓ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺧﻠﺒﺎن )ﺷﻬﯿﺪ( ﻫﺎﺷﻤﯿﺎن در‬
‫ﺣﺎل ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻮﯾﺎ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺮاي آن‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﺎ اﺳﺖ ﺧﺎﺋﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ آن ﻫﺎ را درﺳﺖ ﺑﺮ روي ﺳﺎﯾﺖ ﻣﻮﺷﮑﯽ ﻋﺮاق ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﻤﺒﺎران ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺗﺠﻤـﻊ ﮐـﺮده‬
‫دﺷﻤﻦ در ﭘﺸﺖ دروازهﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﺑﺘـﺪا ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﻣﺮز ﺧﺴﺮوي ﺑﺮوﻧﺪ و آﻧﮕﺎه از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾـﻦ ﮐـﺎر اوﻻً‬
‫آن ﻫﺎ از آﺗﺶ ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺘﻮن زرﻫﯽ در اﻣﺎن ﻣﯽﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و دوم آﻧﮑـﻪ دﺷـﻤﻦ‬
‫ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬آن ﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎ ﺿﺮﺑﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮردﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﻗﺮهﺑﺎﻏﯽ در ﺣﺎل ﮔﺬر از ﮐﻮهﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻠﯿﮏ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺮﮐـﺖ در ارﺗﻔـﺎع‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺎﻧﻊ از ﮔﺮﯾﺰ ﺳﺮﯾﻊ او ﮔﺮدﯾﺪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ‪ 50‬ﭘﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮهﺑﺎﻏﯽ ﮐﻪ از ﭘﺸﺖ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺳﺘﻮن زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﻮد اﮔﺮﭼـﻪ ﭘـﯽ ﺑـﺮد ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪه‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﯿﻔﺶ آﻣﺪ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ ام‪.‬ﮐـﯽ‪ 83-‬را ﺑـﺮ ﺳـﺮ اﯾـﻦ‬
‫ﺳﺘﻮن ﻧﺮﯾﺰد‪.‬‬
‫ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺳﺘﻮن زرﻫﯽ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ ﺧﺴﺎرت او آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ از ﺷﺪت ﺧﺴﺎرات وارده ﺷﻮﮐﻪ ﺷﺪ و ﺑـﻪ او اﻃـﻼع‬
‫داد ﮐﻪ ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﭼﺮخﻫﺎ را ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮده‪ ،‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﮐـﺎﻫﺶ ارﺗﻔـﺎع ﮐـﺎر را‬

‫‪ .1‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺧﺎﻃﺮه ﺑﺎزﮔﻮﺷﺪه از ﺳﻮي ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻗﺮهﺑﺎﻏﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ در ﻣﻮرخ‬
‫‪ 1389/9/9‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 272‬‬

‫ﻣﺮﺗﺐ ﺳﺨﺖﺗﺮ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻗﺮهﺑﺎﻏﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر دﮐﻤﻪ اﺟﮑﺖ را ﻓﺸﺎر داد و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺧﻠﺒﺎن ﮐـﺎﺑﯿﻦ‬
‫ﻋﻘﺐ در روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﻪ ﻫﻮا ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬روﺳﺘﺎﯾﯿﺎن ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮدﻧـﺪ آن‬
‫ﻫﺎ ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آن ﻫﺎ ﯾﻮرش آوردﻧـﺪ و اﮔـﺮ ﻗـﺮهﺑـﺎﻏﯽ زﺑـﺎن آذري ﺑﻠـﺪ ﻧﺒـﻮد و‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﮔﻠﭽﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻧﺪﮐﯽ دﯾﺮﺗﺮ ﺑﺎ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آن دو آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﺒـﻮد‬
‫ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺮ آن ﻫﺎ ﻣﯽآﻣﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎن )ﺷﻬﯿﺪ( اﺳﺪااﷲ ﺑﺮﺑﺮي در آن روزﻫﺎ ﮐﻤﯽ ﺧﻮشﺷﺎﻧﺲﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬او ﮐﻪ ﺑـﻪ اﺗﻔـﺎق‬
‫ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﺎ اف‪ 5-‬ﻣﺄﻣﻮر ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺮﮐـﻮك ﺑـﻮد‪ ،‬در‬
‫ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻤﻠﻮ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﻣﻬﻤﺎت دﺷﻤﻦ ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﻣﻮﺷـﮏ و ﺗـﻮپ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮق ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎ و دود ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎه را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ آﺗﺶ و آﺳـﻤﺎن را ﻣﺒـﺪل‬
‫ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﺮﺗﺐ در رادﯾﻮﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺮزﻣﺎن را از ﺷﻠﯿﮏ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺑﺮي اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﭘﺎرك ﺷﺪه و ﺑﯽﺣﻔﺎظ ﭼﺸﻢ ﺑﺮدارد‪.‬‬
‫او دل ﺑﻪ درﯾﺎ زد و وارد ﮔﺮدوﻧﻪ آﺗﺶ دﺷﻤﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻤﺐﻫﺎ رﻫﺎ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻧـﺪﻫﺎ و‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻮﯾﺎ ﻣﻮﺷﮑﯽ ﻗﺒﻞ از ورود او ﺑﻪ دﯾﻮاره آﺗﺶ در ﺗﻌﻘﯿﺐ او ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻮﺷﮏ‪ ،‬ﺗﺎﯾﮕﺮ را درﺳﺖ در ﻟﺤﻈﻪ ﮔﺮدش ﺑﻪ ﺷﺮق ﺷﮑﺎر ﮐﺮد‪ .‬ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺑـﺎ ﻋﻼﻣـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺮﺑﺮي اﺷﺎره ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎ از ﮐﺎر اﻓﺘﺎده ﺑﻮد وﻟﯽ دﺳﺘﻪ آراﯾـﺶ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ و ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي دﺳﺘﻪ ﺑـﺮاي ﭘﻨﻬـﺎن ﻣﺎﻧـﺪن از دﺳـﺖ ﺷـﮑﺎرﻫﺎي دﺷـﻤﻦ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ داﺧﻞ درهﻫﺎ را داد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺑﺮﺑﺮي را ﮐﺎﻫﺶ داد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫اﻋﻀﺎي دﺳﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي او ﺳﺮﻋﺖ را ﮐﻢ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺗﺒﺮﯾـﺰ اﻋـﻼم‬
‫وﺿﻌﯿﺖ اﺿﻄﺮاري ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺳﺨﺖ ﺟﺎن ﺑﺎوﺟﻮد ﻧﺒﻮد ﺗﺮﻣﺰ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮏ در اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺎﻧـﺪ‬
‫اﯾﺴﺘﺎد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮﺑﺮي ﭘﺲ از ﭘﯿﺎده ﺷﺪن از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﯽدﯾﺪ را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎور ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻮر راﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺰن ﺑﻨﺰﯾﻦ و ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از زﯾﺮﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‬
‫را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدهﺑﻮد‪ .‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺧﻮﺷﺤﺎل از ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮدن ﺧﻠﺒﺎن و ﺑﻬﺖزده از وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺮﻧﺪه‬
‫آﺳﯿﺐدﯾﺪه و وﻓﺎدار‪ ،‬او را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ دوﺑﺎره آﻣﺎده ﭘﺮواز ﺷﺪ‪.‬‬
‫| ‪273‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ دﻫﻬﺎ ﺑﺎر ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎوﺟﻮد آﻧﮑﻪ ﻃﺒـﻖ دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺑﻪ ﺷﺪت آﺳﯿﺐدﯾﺪه را رﻫﺎ ﮐﻨﻨﺪ از اﻧﺠـﺎم اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﺧـﻮدداري و ﺑـﺎ ﺑـﻪ ﺧﻄـﺮ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺟﺎن ﺧﻮد ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي زﺧﻤﯽ را ﺑﺮاي آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫـﺎ رﺳـﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣـﺎل‬
‫آﻧﮑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﮔﺎﻫﯽ در اﺛﺮ اﺻﺎﺑﺖ ﭼﻨﺪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺗﻮپ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را رﻫﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐـﻪ‬
‫ﺻﺪام ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﭘـﻮل ﻋﺮﺑـﯽ ﺧﺮﯾـﺪاري ﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺧﻠﺒـﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑـﻪ را‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫از دﯾﮕﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻬﻢ آن روز ﻣﯽﺗﻮان ﺑـﻪ ﺣﻤﻠـﻪ ‪ 10‬ﺗـﺎﯾﮕﺮ ﺑـﺎ ‪ 8‬ﻫـﺰار ﭘﻮﻧـﺪ ﺑﻤـﺐ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﮐﺮﮐﻮك و ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ﺣﻤﻠـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ اﺻـﺎﺑﺖ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺳﺮﮔﺮد داﻧﺸﭙﻮر ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ او ﺑﺎ ﻣﻬﺎرت ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﮐﻪ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﭼﭗ‬
‫ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه رﺳـﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻧـﻮژه در ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺣﻮﻣﻪ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ اﺻﺎﺑﺖ ﯾﮏ ﻓـﺎﻧﺘﻮم در روي ﺧـﺎك‬
‫دﺷﻤﻦ ﮐﻪ ﺧﻮدرا ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه رﺳﺎﻧﺪ اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﻘﻮط ﮐـﺮد‪ ،‬ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﺣﺎﻣـﻞ ﺳـﺮوان‬
‫ﮐﺮﯾﻤﯽﻧﯿﺎ و ﺳﺘﻮان ﺣﺪادي ﻧﯿﺰ در ﺧﺎك ﻋﺮاق ﻫﺪف ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ و دو ﺧﻠﺒـﺎن آن رﻧـﺞ ‪10‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺳﺎل اﺳﺎرت را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻧﺎﮔﻔﺘﻪاي از اف‪14-‬‬

‫اف‪ 14-‬ﯾﺎ ﺗﺎﻣﮑﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ‪ 4‬دﻫـﻪ از ﺗﻮﻟﯿـﺪ آن‪ ،‬ﻫﻨـﻮز ﻧﻘـﺎط‬
‫ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ آن ﮐﺎﻣﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي‬
‫دﻧﯿﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در دو ﮐﺸﻮر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺷﻮروي و آﻣﺮﯾﮑـﺎ در‬
‫ﻃﻮل ﺟﻨﮓ ﺳﺮد و ﺣﺘﯽ دﻫﻪﻫﺎي ‪ 90‬و ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 2000‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺳﻼحﻫﺎي ﺧﻮب ﺧﻮد را در‬
‫اﺧﺘﯿﺎر ﻫﻢﭘﯿﻤﺎﻧﺎن راﻫﺒﺮدي ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ و ﻫﻤـﯿﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﺳـﺒﺐ ﻣـﯽﺷـﺪ وﯾﮋﮔـﯽ اﯾـﻦ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ در اﺧﺘﯿﺎر رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﺻﺤﺒﺖﻫﺎي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﺮﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻫﺪف اوﻟﯿﻪ اف‪ 14-‬ﻗﺒﻞ از‬
‫اﻧﻘﻼب درﮔﯿﺮي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﮔﺮانﻗﯿﻤﺖ اﻫﺪاف و اﻃﻼﻋﺎت را‬

‫‪ .1‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 149‬و ‪.150‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 274‬‬

‫در اﺧﺘﯿﺎر ﺳﺎﯾﺮ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ و ﻣﺘﺤﺪ )آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻋﺮﺑﯽ و اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ( ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ‬
‫ﮐﻤﮏ آواﮐﺲ‪ ،‬ﻧﺒﺮدي ﺷﺒﮑﻪاي ﻋﻠﯿﻪ ﺷﻮروي و ﻣﺘﺤﺪان ﻣﻨﻄﻘﻪاي ان ﮐﺸﻮر اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ درﺑﺎره اﯾﻦ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي اف‪ 14-‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻫﺪف اوﻟﯿﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ اف‪ 14-‬ﭘﻮﺷﺶ ﻧﻘﺎط ﺿـﻌﻒ راداري ﮐﺸـﻮر و در ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت و ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي آواﮐﺲ ﺑـﻮد‪ .‬ﯾﮑـﯽ از ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ وﻇـﺎﯾﻒ اف‪14-‬‬
‫‪ (Data‬ﺑـﻮد‪ 40 .‬ﺳـﺎل ﻗﺒـﻞ‬ ‫)‪Link‬‬ ‫ارﺗﺒﺎط اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﺎ آواﮐﺲ ﺑﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اي ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﺘـﺎ ﻟﯿﻨـﮏ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ‪ ،‬رادﯾﻮﯾﯽ و ﺻﻮﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﻨﻮد ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻗﺎدر ﺑـﻮد‬
‫ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ را ﺑﻪ آواﮐﺲ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي ارﺳﺎل ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﯿﻠﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اف‪ 14-‬ﺑﺮاي ﻧﺒﺮد ﻧﺰدﯾﮏ ﻫـﻮاﯾﯽ و ﯾـﺎ درﮔﯿـﺮي ﺑـﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫ﻣﺪرن اﻟﺒﺘﻪ داراي ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻔﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد‪ .‬وي ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﻧﺒـﺮد ﺑـﺎ ﻣﯿـﺮاژ و ﺳـﺎﻗﻂ ﮐـﺮدن ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در ﯾﮏ روز را دارد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫رادار اف‪ 14-‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ‪ 120‬درﺟﻪ را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ 60 .‬درﺟﻪ ﺑـﻪ راﺳـﺖ‬
‫و ‪ 60‬درﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﭗ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺮﺗﺎب ﻣﻮﺷﮏ اﯾﻦ زاوﯾﻪ دﯾﺪ ﺑﻪ ‪ 80‬و ﺣﺘﯽ ‪ 40‬درﺟﻪ ﻣﺤﺪود‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﻫﻪﻫـﺎي ‪ 70‬و ‪ 80‬ﻣـﯿﻼدي‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺗﺎﻣﮑـﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﻘـﺶ رادار را‬
‫ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﺮد و ﺟﻬﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ را ﺑﻪ رادار و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﺗﺎﯾﮕﺮ ﻣﯽداد‪ ،‬اﻣﺎ ﺧـﻮد‬
‫از درﮔﯿﺮي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢاﺟﺘﻨﺎبﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎيآنﮔـﺮان ﻗﯿﻤـﺖ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎﯾﯽ‬
‫ﻧﻈﯿﺮ ﻣﯿﮓ‪ 21 -‬ﯾﺎ ﺳﻮﺧﻮ‪ 7-‬ارزش ﺷﻠﯿﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﭼﻨﺪ ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻري را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻏﺎﻓـﻞ‬
‫ﮔﯿﺮي ﺳﺎﯾﺮ ﻗﻮاي اﯾﺮان در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﻣﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﮐـﺮد ﺗـﺎ از ﺗﺎﻣﮑـﺖﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ذﺧﺎﯾﺮ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺧﻮد را در ﺳﺎل اول ﺟﻨﮓ از دﺳﺖ‬
‫ﺑﺪﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺘﮕﻮي ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ ﺧﺮداد ‪.92‬‬

‫| ‪275‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺳﻼﻃﯿﻦ آﺳﻤﺎن‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪14-‬در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﭼﻨﺪان آﻣﺎده ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎوﺟﻮداﯾﻦ دو‬
‫اﺳﮑﺎدران آنﻫﺎ ﮐﻪ آﻣﺎده ﺑﻮد ﺑﺮاي ﻓﺮاري دادن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‬
‫دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﺒﻮق ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽ ﺗﺎزه وارد‬
‫ﺑﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ‪ 4‬ﺳﺎل از ﺗﺤﻮﯾﻞ آن ﺑﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎي ﮔﺮدانﻫﺎي ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺳﺮﭘﺎ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺣﺘﯽ در زﻣﺎن ﺣﻀﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ ﻧﯿﺰاﮐﺜﺮ ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻗﻄﻌﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ داراي ﻗﺪرت ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ ازاﺻﺎﺑﺖ‪ ،‬اﻧﻔﺠـﺎر ﺑـﺰرگ ﻗـﺎرچ‬
‫ﮔﻮﻧﻪاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ رادار ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﻮد‪ ،‬آراﯾﺶ ﭘﺮوازي ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ‬
‫را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ« ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ رﺻﺪ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﻫـﺪف ﻗـﺮار دادن ﺳـﺮﮔﺮوه‬
‫ﭘﺮوازي‪ ،‬ﯾﮏ دﺳﺘﻪ را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ اﻧﻔﺠـﺎر ﻧﺎﺷـﯽ از ﻧـﺎﺑﻮدي ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﮐﻪ درﺑﺎل ﻫـﺎي ﭼـﭗ وراﺳـﺖ آن ﭘﺮوازﻣـﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ‬
‫آﺳﯿﺐ ﻣﯽ زد‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫| ‪279‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫دزﻓﻮل‪ ،‬ﺣﻤﺎﺳﻪ اي ﮐﻪ از آن ﮐﻤﺘﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫ﻧﺒﺮد ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﭘﺎﯾﮕﺎه دزﻓﻮل را ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﺣﻤﺎﺳﻪ داﻧﺴﺖ‪ 1 .‬ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﺳـﭙﺎه‬
‫ﺳﻮم ﻋﺮاق در ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺗﺼﺮف اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬آن ﻫـﺎ در‬
‫ﻫﻔﺘﻪ دوم ﻧﺒﺮد ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﯾﺎزده ﻣﺎﯾﻠﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﻤﭙـﺎره ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ را در‬
‫‪2‬‬
‫آﺷﯿﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﭼﯿﺖ ﻓﺮوش ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ آن ﻗـﺪر ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﺑـﺎ‬
‫وﺟﻮد آﻧﮑﻪ ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ آنﻫﺎ را دور ﻣﯽزدﯾﻢ و ﺑﻤﺒﺎران ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺮوازﻣـﺎن ﺗﻨﻬـﺎ ‪ 10‬دﻗﯿﻘـﻪ‬
‫ﻃﻮل ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 3‬ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳﻮرﺗﯽ( اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﯾﻢ«‪ .‬ﻧﻔـﺮات‬
‫ﻓﻨﯽ ﺑﺎ از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﮕﯽ )درﺟﻪدار‪ ،‬ﻫﻤﺎﻓﺮ و اﻓﺴﺮ( در آن ﻫﻮاي ﮔﺮم‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ را ﺑـﺎ‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﻬﻤﺎت ﻣﺴﻠﺢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎوﺟﻮد اﯾﻦ ﺗﻼشﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻔﺲﻫﺎي ﮔﺮم دﺷﻤﻦ را ﻣﯽ ﺷﺪ در آن روزﻫﺎ ﺣﺲ ﮐـﺮد‪ .‬ﮐﻤﺘـﺮ از‬
‫‪ 3‬ﻫﺰار ﻣﺮد از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺐﻫﺎ در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﺮاغﻫﺎي اردوﮔﺎهﻫﺎي زرﻫﯽ و ﭘﯿﺎده ﻋﺮاﻗـﯽ را‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬روزي ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻨﺪ ﺧﻠﺒﺎن از دﺳﺖ ﻧﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه و ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﭘﺮﺗﻌﺪاد ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ واﺣﺪ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ )ﮔﺮدانﻫـﺎي ﻟﺸـﮑﺮ‬
‫‪4‬‬
‫‪ (92‬و ﯾﮑﺼﺪ ﺧﻠﺒﺎن وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗدوم ﺧﻠﺒﺎن ﺧﻠﯿﻠﯽ درﺑﺎره آن روزﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺻﻔﻬﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻠﺘﺮﻫﺎي ‪ 5‬ﺧـﻮد‬
‫را ﺑﺮاي ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي دزﻓﻮل آﻣﺎده ﮐﻦ«‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻧﻔﺮات ﭘﺎﯾﮕﺎه رﺳﯿﺪ‪ ...‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن و ﻧﻔـﺮات‬
‫ﻓﻨﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻓﻨﯽ ﺣﺘﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺑﻮد‬

‫‪ .1‬دزﻓﻮل ﯾﺎ ﻫﻤﺎن دژﭘﻞ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺶ ﺑﺰرﮔﯽ در دﻓﺎع از اﯾﻦ آب و ﺧﺎك داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺒﺎس رﻣﻀﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫‪ .3‬اﻣﯿﺮ ﺧﻠﯿﻠﯽ‪ ،‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ‪ 7‬ﺧﺮداد ‪.1392‬‬
‫‪ 4‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﺎغ ﻣﻮزه دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 7 ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫‪ .5‬ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 280‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﮔﯿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺮواز درآوردﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎس ﺣﺎجﻣﺤﺴﻨﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﺣﻔﺎﻇـﺖ اﻃﻼﻋـﺎت ﻧﻬﺎﺟـﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﮏ ﺷﺐ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 24:00‬ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ رﻓﺘﻢ‪ .‬دﯾﺪم ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري در ﺧﻮد ﻓـﺮو‬
‫رﻓﺘﻪ و ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻄﻮر اﯾﻦ ﻣﺮد ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﯾﻦﻗﺪر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از او ﭘﺮﺳﯿﺪم‬
‫ﭼﻪ ﺷﺪه؟ ﻧﺎﻣﻪاي را ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ از ﺳﺘﺎد ﮐﻞ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻃﺒﻖ ﮔﺰارش رﺳـﯿﺪه آن ﻫـﺎ‬
‫از ﭘﻞ ﻧﺎدري و ﭘﻞ ﮐﺮﺧﻪ دﯾﺮ ﯾﺎ زود ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و دزﻓﻮل‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎه و اﻧﺪﯾﻤﺸﮏ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒـﻞ از‬
‫اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﮑﻮري ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ دﯾﮕﺮ ﻓﮑﺮ ﮐﺮد و آﻧﮕﺎه ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺻـﺪاي‬
‫رﺳﺎ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ﺑﮕﻮ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺗﺎ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن دارد‪ ،‬دزﻓﻮل را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺮاي ﮐﻤـﮏ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑﺴـﯿﺞ ﺷـﺪﻧﺪ و دﻫﻬـﺎ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖﻫﺎي وﮔﺎﻫﯽ ﺑﺪون ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ »ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ‪ 10‬روزه« را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺒﺎس رﻣﻀﺎﻧﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖﻫﺎ از ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫وي ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪ :‬اف‪ 5-‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺗﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﺗﺨﺼﺺ »ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫـﻮاﯾﯽ« اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻣﮑﺎﻧﺎت اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻣﺤﺪود وﻟﯽ ﻣﺎﻧﻮر آن ﺧﻮب اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ در‬
‫ﻧﺒﺮد دزﻓﻮل در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ رﻣﻀـﺎﻧﯽ‪ ،‬اﮔـﺮ ﻣﻮﺷـﮏ روي‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮ ﻗﻔﻞ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اي ﺑﺮاي ﻫﺸﺪار وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣـﯽﺷـﺪ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺠﻨﮕﺪ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖﻫﺎي اف‪ ،5-‬ﭼﻬﻞ وﭘﻨﺞ دﻗﯿﻘﻪاي اﺳﺖ ﭼﻮن ﻗﺎدر‬
‫ﻣﺎﯾﻞﺑﺮد دارد‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﯿﻢ در ﻧﺒﺮدﻫـﺎي‬
‫ُ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ و رادار آن ﺗﺎ ‪20‬‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ )ﺑﺎ ﺳـﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر و ﯾـﺎ ﻣﺴﻠﺴـﻞ( از ﭘـﺲ ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ ﺑﺮﺑﯿـﺎﯾﯿﻢ‪ ،‬اﻣـﺎ در‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﺒﺮدﻫﺎي »ﻓﺮادﯾﺪ« ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎياف‪) 5-‬ﺗﺎﯾﮕﺮ( ﮐﺎراﯾﯽ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫روزي ﺑﺪ ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ‬

‫روز ﺳﯿﺰده ﻣﻬﺮ ‪ 59‬روز ﺑﺪي ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻬﺎرم وﺣﺪﺗﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺒﺢ زود ‪ 8‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﻧﯿﺮوﻫﺎي زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺟﺎوﯾﺪ دلاﻧﻮر ﮐﻪ در ﺑـﺎل ﺳـﺮوان‬
‫ﻼ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارد‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺪفﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑـﻮد‬
‫ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺳﭙﻬﺮ ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﺮد آن روز را ﮐﺎﻣ ً‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ دو ﺑﻪ دو ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺑﻤﺒﺎران ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ از ﻋﯿﻦﺧـﻮش ﺗـﺎ ﻣـﺮز‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ ي ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺒﺎس رﻣﻀﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬

‫| ‪281‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮔﺴﺘﺮش داﺷﺘﻨﺪ و ﮐﺎر ﺳﺨﺘﯽ ﭘﯿﺶ رو ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ زﻣﯿﻦ و آﺳـﻤﺎن ﻏـﺮق‬
‫در آﺗﺶ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻮرﭘﺮدازي زﻣﯿﻦ ﺑﺎ ﻣﺎ و ﻧـﻮرﭘﺮدازي آﺳـﻤﺎن ﺑـﺎ ﺿـﺪﻫﻮاﯾﯽﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي واﻗﻌـﯽ ﺑـﻪ آﺗـﺶ ﮐﺸـﯿﺪه ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺣـﺪاﻗﻞ ﭼﻬـﺎر ﻓﺮوﻧـﺪ از‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺧﻮدي ﻧﯿﺰ از ﺑﯿﻦ رﻓـﺖ و دلاﻧـﻮر آن روز ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪه از ﯾـﮏ دﺳـﺘﻪ ﭼﻬـﺎر‬
‫‪1‬‬
‫ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪﻫﺎ در ﺧﺎﻃﺮاﺗﺶ درﺑﺎره آن روز ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬در ‪ 13‬ﻣﻬـﺮ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎي‬
‫وﺣﺪﺗﯽ در ‪ 4‬دﺳﺘﻪ دو ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮدي دﺷﻤﻦ در اﻃﺮاف روﺳـﺘﺎي ﭼﻨﺎﻧـﻪ و ﺗﭙـﻪﻫـﺎي‬
‫»ﻋﻠﯽﮔﻠﻪزرد« از زﻣﯿﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ و ﺳﺮﮔﺮد ﺧﻠﺒﺎن دﻫﺨﻮارﻗﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺪفﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﯾﻢ؛ اﻣﺎ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ در ﮔﺮدان ﭘﺮوازي ﻫﻤﻪ در ﻣـﺎﺗﻢ و‬
‫اﻧﺪوه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از آن دﺳﺘﻪ ﻫﺸﺖ ﻓﺮوﻧﺪي‪ ،‬ﺳﻪﻓﺮوﻧﺪ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي ﺳـﺎم ‪ 6‬ﻗـﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و وﺿﻌﯿﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﺮﺳﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ 2 .‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻀﻮر ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي ﺳـﺎم‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺒﺮد را ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﺎﻋـﺚ ﻧﺸـﺪ ﺗـﺎ رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺧـﺎرﺟﯽ آن روز از ﺿـﺮﺑﺎت‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﺨﺎزن و ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻋﺮاق ﻧﻨﻮﯾﺴﻨﺪ‪ .‬ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺗﺎﯾﻤﺰ آن روز از ﻗﻮل ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن‬
‫ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﮐﺮﮐﻮك ﺗﺎ ﺳﻪ ﻣﺎه ﻏﯿﺮﻓﻌﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد و در ﮐـﻮت ﻧﯿـﺰ ‪ 6‬ﻣﺨـﺰن آﺗـﺶ ﮔﺮﻓﺘـﻪ و‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از ﻋﺮاق را زﯾﺮ دود ﻓﺮو ﺑﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺧﻄﺮ ﺳﻘﻮط ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‬

‫در ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﯽوﻗﻔﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دزﻓﻮل‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﺮس را ﺑـﻪ وﺟـﻮد‬
‫آورد ﮐﻪ اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﻣﻬﻤﺎت و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻪ دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻨﻬﺎ‬

‫‪ .1‬ﺑﺮداﺷﺘﯽ آزاد از ﮐﺘﺎب ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 226‬و ‪.227‬‬
‫‪ .2‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.50‬‬
‫‪ .3‬ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﭘﺮواز در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﺑﻮد و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ در ﻓﺮار از دﺳﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﺳﺎم ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬او ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب در ﯾﮏ ﭘﺮواز ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺪﮐﯽ از ﺻﻒ ﺑﺎزدﯾﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن رژه رد ﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ژﻧﺮال‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ اﮔﺮﭼﻪ از ﺟﺴﻮري او ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ او آﻓﺮﯾﻦ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 282‬‬

‫راه اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺳﺒﮏ ﺑﺎ ﺳﯽ‪ 130-‬و اﻧﻬﺪام ﭘﺎﯾﮕـﺎه از ﻃﺮﯾـﻖ روشﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺑﻮد‪ .‬وﺣﺪﺗﯽ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑـﻮد و ﺗﺨﺮﯾـﺐ‬
‫آن ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮادي ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎ در آن زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮوان ﻫﻮﺷﻨﮓ زﮐﯽﺧﺎﻧﯽ درﺑﺎره آن روزﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﺑﺨﺖ ﺑﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣـﺄﻣﻮر اﺑـﻼغ اﯾـﻦ‬
‫دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺪم‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﺷـﯽ را ﺑﺮداﺷـﺘﻢ ﺗـﺎ ﺑـﺎ ﺳـﺮﻫﻨﮓ ﺗـﺎﺑﺶﻓـﺮ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ ﮔﺮﯾﻪ اﻣﺎﻧﻢ ﻧﻤﯽداد‪ .‬اﺑﺘﺪا اﻓﺮاد ﭘ‪‬ﺴﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺮا آرام ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت دﺳﺘﻮر آﮔﺎه ﺷﺪﻧﺪ ﺻﺪاي ﮔﺮﯾﻪ از اﯾﻦ دﻓﺘـﺮ ﻧﯿـﺰ ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪ‪ ...‬ﻧﻬﺎﯾﺘـﺎً‬
‫دﺳﺘﻮر اﺑﻼغ ﺷﺪ و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻧﺠﺎم ﻣﻘﺪﻣﺎت ﮐﺎر رﻓﺘﻨﺪ ﺗـﺎ آﻧﮑـﻪ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺻـﺒﺢ روز ﺑﻌـﺪ‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻓﮑﻮري ﺑﺎ ﭼﻬﺮهاي ﺑﺸﺎش و ﻣﺘﻔﺎوت آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻣﺎﺷـﺎءا‪) ...‬ﻣﻨﻈـﻮرش ﺳـﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺑﻮد(‬
‫ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﻨﺘﻔﯽ اﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎيﻫﺎياف‪ 5-‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﺷﮏ ﺷﻮق ﮐﺎرﮐﻨﺎن در آن‬
‫‪1‬‬
‫روز ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎرده ﻣﻬﺮ‬
‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻫﻤﯿﺖ ﭘﻞ اﻟﻌﻤﺎره و ﺣﺠﻢ ﻋﻈﯿﻢ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ در اﻃﺮاف آن‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ آن‬
‫‪2‬‬
‫روز ﯾﮏ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻋﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﭘﻞ را ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﻬﺪام ﺑﻨﺎدر راﻫﺒﺮدي و ﺑﺎراﻧﺪازﻫﺎي ﻋﺮاق‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ارﺗﺶ ﺑﺎ ﻫﺪف از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ و ﺑﺨﺶ آﻣﺎدوﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ارﺗﺶ‬
‫ﻋﺮاق از ‪ 14‬ﻣﻬﺮ ‪ 59‬اﻧﻬﺪام ﺑﻨﺎدر و ﺑﺎراﻧﺪازﻫﺎي ﺳﺎﺣﻠﯽ ﻋﺮاق را در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻗﺮار داد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﮑﺎريﺑﻮﺷﻬﺮ در ﻏﺎﻟﺐ ‪ 42‬ﭘﺮاﻧـﻪ )ﺳـﻮرﺗﯽ( ﺑـﺎ ﺣـﺪود‬
‫‪ 132‬ﻫﺰار ﭘﻮﻧﺪ ﻣﻬﻤﺎت ‪ 3‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و اﮔﺮﭼﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺎﻣﻼً ﻣﻮﻓـﻖ ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﺟـﺰ ﻓـﺎﻧﺘﻮم‬

‫‪ .1‬ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.257‬‬

‫‪ .2‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.51‬‬
‫‪ .3‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.162‬‬
‫| ‪283‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫ﺳﺮوان ﺧﻠﺒﺎن اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﻣﻬﺪﯾﺎر و ﮐﻤﮏ او ﺳﺘﻮان ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤـﻮد ﺷـﺎدﻣﺎنﺑﺨـﺖ ﮐـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻋﺮاق ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ارﺗـﺶ ﻣـﺎ ﻣـﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ‬
‫‪1‬‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 7-1‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 5 -‬در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‬

‫ورود ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﻫﻤﭽﻨـﺎن اداﻣـﻪ داﺷـﺖ و ﺑﺎﯾـﺪ ﺟﻠـﻮي آن ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ‪ 14‬ﻣﻬﺮ اﺧﺒﺎر ﺑﺪ درﺑﺎره ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺧﻮزﺳـﺘﺎن و‬
‫ﺳﭙﺎه دوم ﺑﻪ داﺧﻞ اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﮐُﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن را واداﺷﺖ ﺗﺎ دوﺑﺎره ﺣﻤﻼت‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ را ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺗﺪارك ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺮﮐﺰي‪ ،‬ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ‪ 6‬زرﻫـﯽ و ‪ 8‬و‬
‫‪ 2‬ﭘﯿﺎده ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻏﺮب ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣـﺎﻧﻊ ﺑـﺮ ﺳـﺮ‬
‫راه آن ﻫﺎ در زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﯽ و ﮔﺮدان ﻫﺎﯾﯽ از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬زرﻫﯽ ﺑﺎﺧﺘﺮان ﺑـﻮد‪ .‬اﻧﺒـﻮﻫﯽ‬
‫از ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ و ﺳﺮﺑﺎزان دﺷﻤﻦ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﯿﻤﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻫـﺪف راﺣﺘـﯽ ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ اﻋﻢ از ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﮐُﺒﺮا و ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﯿﺪﻧﺪ اﻣـﺎ واﻗﻌﯿـﺖ ﭼﯿـﺰ‬
‫دﯾﮕﺮي ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﭘﺸﺖ ﻫﺮ ﺗﭙﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم و ﯾﺎ آﺗﺸﺒﺎري اﺳﺘﺘﺎر ﺷﺪه و آﻣﺎده اﻧﻬﺪام اﻫـﺪاف‬
‫ﮔﺮانﻗﯿﻤﺖ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻋﺮاق ﭘﯽ ﺑﺮده ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺑـﺪون ﭘﺪاﻓﻨـﺪي ﻗـﻮي‪ ،‬ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و ﭘﯿﺎده‪ ،‬ﺷﺎﻧﺴﯽ ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺳـﺎم ‪ 6‬در رﺳـﺘﻪﻫـﺎي‬

‫‪ .1‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 284‬‬

‫ﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‪ ،‬داﺧﻞ ﺧﺎك اﯾﺮان ﺷﺪه و در ﮐﻨﺎر ﺗﻮپ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﺷـﻠﯿﮑﺎ و ﺗـﻮپﻫـﺎي ‪-23‬‬
‫ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮي ﺳﺪﻫﺎي ﻣﺮﮔﺒﺎري را اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ آن روز ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﺳﺮﻋﺖ ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ﺳـﭙﺎهﻫـﺎي اول و دوم ﺑـﺮاي ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ و ﻫﻮاﻧﯿﺮوز اﯾﺮان ارزان ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﮕﺎه دزﻓﻮل ﻧﯿﺰ ﺑﺎوﺟﻮد ﺗﺤﻤﻞ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺗﻮﭘﺨﺎﻧـﻪ‬
‫ﻋﺮاق )ﮐﻪ ﺣﺎﮐﯽ از ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه دﺷﻤﻦ ﺑﻪ دزﻓﻮل ﺑﻮد( دودﺳﺘﻪ ‪ 2‬و ‪ 3‬ﻓﺮوﻧـﺪي را‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﺘﻮنﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻋﺮاق در ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه دﺳﺘﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺣﺮﮐﺖ از ﺑﺎﻧﺪ ﺧﻮد را در ﻧﺰدﯾﮑﯽ دﺷﻤﻦ دﯾﺪ‪ ،‬ﺳﺘﻮنﻫﺎي‬
‫ﺑﯽاﻧﺘﻬﺎي ﻧﻔﺮات و ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ ﭼﯿﺰي ﺑﯿﺶ از ﺗﺼﻮر او ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر او ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫دو دﺳﺘﻪ ‪ 2‬و ‪ 3‬ﻓﺮوﻧﺪي ﺗﻘﺴﯿﻢ و ﺑﯽﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﺗﺶ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ ﺷﯿﺮﺟﻪ ﺑﻪ روي اﻫﺪاف را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺷﻤﺎره ﯾﮏ‪ 2 ،‬و ‪ 5‬ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮ روي ﻫﺪف اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺮﮔﺮوهﭘﺮوازي در آﺳﻤﺎن ﺻﺎف ﺷﻤﺎل ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪،‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ دود ﺳﻔﯿﺪي را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪس او ﺷﻠﯿﮏ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﭼﯿﺰي ﻧﺒﻮد ﮐﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ از آن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ او ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎن دوم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را رﻫﺎ ﮐﺮده ﺑﻮد وﺟﻮد ﻣﻮﺷﮏ را اﻃﻼع دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دﯾﮕﺮ دﯾﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫آن ﻫﺎ ﺑﺎ زﻣﯿﻦ آن ﻗﺪر ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻟﺤﻈﻪ ﺷﻠﯿﮏ ﺗﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﻫﺪف ﺧﻠﺒﺎن ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ‬
‫ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻓﺮﺻﺖ اﻗﺪام داﺷﺖ و او ﺑﺎ ﻧﺎﺑﺎوري ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻈﺎرهﮔﺮ اﻧﻬﺪام ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪) 5-‬ﺗﺎﯾﮕﺮ( ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق ﻣﻮﺷﮏ دوم را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ زودي ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‬
‫و اﯾﻦ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬در ﮐﺴﺮي از ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم را در ﺣﺎل ﺣﺮﮐـﺖ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺧـﻮد دﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﻧﺒﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻄﺮﭘﺬﯾﺮي ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﯿﻦ اﻧﺠﺎم ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺎﻻي ‪ 10‬ﺟﯽ ‪ 1‬و ﻣﺮگ در اﺛﺮ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﺗﺎﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﮑﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﺪﻧﻪ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﻗﺪرت ﺑﺪﻧـﻪ اف‪)4-‬ﻓـﺎﻧﺘﻮم( را‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻮﺷﮏ‪ ،‬اﻧﻬﺪام ﭘﺮﻧﺪه را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺖ )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻧﯿﺰ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳـﻘﻮط ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﻧﺸـﻮد ﮐـﻪ ﻣﻮﺷـﮏ ﺑـﻪ ﻗﺴـﻤﺖﻫـﺎي‬
‫ﻏﯿﺮﺣﯿﺎﺗﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ و اﻟﺒﺘﻪ زاوﯾﻪ ﺑﺮﺧﻮرد و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﺗـﺎ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺧـﻮدي ﻧﯿـﺰ‬

‫‪ .۱‬ﻓﺸﺎر ﺟﺎذﺑﻪ ﯾﺎ ﺟﻮ‪ ‬زﻣﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 9/8‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺸﺎر وارد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬
‫| ‪285‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ ﺑﻮد(‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ وﺣﺸﺖآور ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﭼﭗ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن اﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﻓﺸـﺎر ‪12‬‬
‫ﺟﯽ را ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎن و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ وارد ﮐﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻓﺸـﺎر ﺗـﺎ ﭼﻨـﺪ ﺛﺎﻧﯿـﻪ ﻟﯿـﺪرﭘـﺮواز را دﭼـﺎر ﻋـﺪم‬
‫ﻫﻮﺷﯿﺎري ﮐﺮد وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﺎل آﻣـﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺷـﺪ ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺧﻄـﺮ را رد ﮐـﺮده‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺮﮐﺶﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺪﻧﻪ و ﻣﻮﺗﻮر ﺗﺎﯾﮕﺮ را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 10‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ زﺣﻤﺘﯽ ﺑﻮد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را در ﺑﺎﻧﺪ وﺣﺪﺗﯽ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ آﻧﭽـﻪ‬
‫او و ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه دﯾﺪﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎور ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻧﺘﻬـﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺷـﺎﻣﻞ ﺳـﮑﺎن ﻋﻤـﻮدي و اﻓﻘـﯽ‬
‫ﺗﮑﻪﺗﮑﻪ ﺷﺪه و آن ﻫﺎ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﭼﻄﻮر ﺑﯿﺶ از ‪ 100‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﭘﺮواز ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪي ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﭘـﯽ ﺑـﺮد آراﯾـﺶ ﭘﺪاﻓﻨـﺪي ﻋـﺮاق ﺑـﻪ وﯾـﮋه در‬
‫ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﻬﻠﮑﯽ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪي ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﻫﻼﻟـﯽ ﺑـﺰرگ‬
‫ﻣﺘﺸﮑﻞ از دﻫﻬﺎ ﺗﻮپ ﭘﺪاﻓﻨﺪ و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺳﺎم ‪ 6‬را در اﻃﺮاف ﯾـﮏ ﻟﺸـﮑﺮ ﺳـﺎﻣﺎن‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮض اﯾﻦ ﻫﻼلﻫﺎ ‪ 25‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻮد و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻗﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫و ﺑﺎﻻ را ﭘﻮﺷﺶ دﻫﻨﺪ‪.1 1‬‬
‫اﯾﻦ آﺧﺮﯾﻦ راهﺣﻞ ﺻﺪام ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﺪن ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﺳﻪ‪ ،‬ﭘﻨﺞ و ﻧﻪ ﺑـﻪ ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ‪ ،‬آﺑـﺎدان و‬
‫اﻫﻮاز ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦﺑﺎر ﻇﺎﻫﺮاً ﮐﺎري از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺠﺐ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ از اﯾﻦ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺮاق اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﭘﺪاﻓﻨﺪ را از ﮐﺠﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻢ از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زﻣﯿﻨـﯽ‬
‫و ﻫﻢ از اﻫﺪاف ﮔﺮانﻗﯿﻤﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﮔﻮﯾﺎ ﺷﻮروي ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑـﻮد‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﺧﻮد را ﺗﻨﻬﺎ ﻧﮕﺬارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ اﺧﺒﺎر ﺑﺪ روز ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻣﻬﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻧﻬﺪام ﯾﮏ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﻫﺸﺪار زودﻫﻨﮕﺎم در ﻣﺮﮐﺰ اﯾﺮان راه را ﺑﺮاي ورود اﻧﺒﻮه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑـﻪ داﺧـﻞ ﺧـﺎك‬
‫اﯾﺮان ﺑﺎز ﮐﺮد‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﺣﻤﻠﻪ را ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ و ﺑﺎ اﻧﻬﺪام ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﻨﺪر آﺑﺎدان ﭼﻨﺪﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﺘﯽ ﺗﺮاﺑﺮي ﺧﺎرﺟﯽ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻌﺪي ﮐـﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺰرﮔﺘـﺮ ﺑـﻮد‪ ،‬ﮔـﺮدان‬
‫ﻫﻔﺘﻢ از ﺗﯿﭗ ﻣﻌﺮوف ﭼﻬﺎرم ﻫﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق ﺑـﺎ ‪ 3‬ﻓﺮوﻧـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﺑﻼﯾﻨـﺪر ﻏـﻮل ﭘﯿﮑـﺮ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺳﻪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﻧﯿﺰ آن ﻫﺎ را ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﮔﺬر از ﺷﻤﺎل ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬

‫‪1‬‬
‫‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪،‬ﺷﻤﺎره ‪ 253‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.45‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 286‬‬

‫ﺗﻬﺮان رﺳﺎﻧﺪه و اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان )ﺻـﻬﺎ( و ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫و ﻧﻮﺳﺎزي ﺑﺎﻟﮕﺮدي اﯾﺮان )ﭘﻨﻬﺎ( رﯾﺨﺘﻪ و آنﮔﺎه در ﮐﻤـﺎل ﺟﺴـﺎرت راه ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﮐﺞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﺑﺎ رﯾﺨﺘﻦ اﻧﺒﻮﻫﯽ از آﺗﺶ ﺑﺮ ﺳﺮآن ﻫﺎ ﻧﺸـﺎن‬
‫داد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺟﻨﻮب ﺗﻬﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ آراﯾﺶ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐـﺮد و از آن ﺣﺎﻟـﺖ آﺳـﻮدﮔﯽ درآﻣﺪﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ‪ 23-‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕـﺮي ﯾﮑـﯽ از ﺑﻼﯾﻨـﺪرﻫﺎ را زﯾـﺮ ﺿـﺮﺑﺎت ﺧـﻮد‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺎ آن را ﻣﻨﻬﺪم ﻧﮑﺮد از ﭘﺎي ﻧﻨﺸﺴﺖ‪ .‬ﺳﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻼﯾﻨﺪر ﺑﺎوﺟﻮد ﺗﻼش زﯾﺎد ﺑﺎ ﭘﺮﻧﺪه‬
‫ﭼﻨﺪ ده ﺗﻨﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﻮهﻫﺎي ﺑﯽﺑﯽﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮده و در دم ﮐﺸﺘﻪ ﺷـﺪﻧﺪ‪ 1 .‬در ﺑﻮﺷـﻬﺮ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺟﺴﺎرت ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺑﺰرگ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ ﺣﺮﯾﻢ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺸﻢ ﺷـﮑﺎري ﮐـﻪ ﺧـﻮد‬
‫ﯾﮏ ﭘﺎي ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮد ﺑﯽﭘﺎﺳﺦ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ از ﺳﻮي ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﻠﮑـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺎﻣﮑـﺖﻫـﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﺴﯿﺎر دور »دو ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﯽ‪.‬ان« را )ﻣﺪرنﺗـﺮﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻋـﺮاق ﺗـﺎ آن‬
‫روز( ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮاق ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮد را ﻗﻄﻊ ﻧﮑﺮد و ﻓﺮداي آن روز دوﺑﺎره ﭘﺎرس ﺧﻮدرو و اﯾﺮان ﺧـﻮدرو را‬
‫ﺑﻤﺒﺎران و ﺗﻌﺪادي از ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﭘﯿﺸﺮوي ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺗـﺎ آن روز‬
‫ﺑﯽﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ )ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﯿﮓ‪ (23-‬در ﺣﻮاﻟﯽ ﻗﺰوﯾﻦ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﮐﻤﯽ آنﺳﻮﺗﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﻧﻈﯿﺮ دوران و ﺧﻠﻌﺘﺒﺮي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺷﺎﻫﺪ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺿﺮﺑﺎت‪‬‬
‫ﺣﺘﯽ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﻮﻓﻖ ﻋﺮاق ﺑﯽﭘﺎﺳﺦ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در ‪ 15‬ﻣﻬﺮ آن ﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔـﯽ از‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﭙﺎه ﺳﻮم از ﺟﺎده اﻟﻌﻤﺎره ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه دو ﺧﻠﺒـﺎن ﺷـﺠﺎع دﯾﮕـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺎمﻫﺎي رﺿﺎﯾﯽ و ﺷﻬﺮي در ﯾﮏ دﺳﺘﻪ دو ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﻪ ﺳﺮاغ دﺷﻤﻦ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻋﺒـﻮر از ﺑﺴـﺘﺎن‬
‫اﻧﺒﻮه ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻗﺼﺪ درﮔﯿﺮي ﺑﺎ آن ﻫﺎ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ‬
‫از ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﺳﺮاغ »ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎ« رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﺪن ﺟﺎده اﻟﻌﻤﺎره آن ﻫﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺮاﻓﯿـﮏ‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﮐﻤﮑﯽ ﺑﺮاي ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﯾﮏ‪ ،‬ﻧﻪ و ده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎر ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻪ ﯾﮏ رواﯾﺖ آﻧﻬﺎ اﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫| ‪287‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن )دوران ـ ﺧﻠﻌﺘﺒﺮي و رﺿﺎﯾﯽ ـ ﺷﻬﺮي( ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﯽ‪.‬ال ‪ 1‬ﺧﻮد را ﻓﻌـﺎل‬
‫و زاوﯾﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و ﻗﺒﻞ از آﻧﮑـﻪ دﺷـﻤﻦ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ واﮐـﻨﺶ‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ ،‬ﺟﺎده را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐﻢﻧﻈﯿﺮي ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ ﺧﻄـﯽ اﻧﺒـﻮﻫﯽ از‬
‫ﻧﻔﺮﺑﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ و ﻧﻔﺮات را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬دو ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺷـﺎدﻣﺎن از ﺿـﺮﺑﻪ ﻣﺮﮔﺒﺎرﺷـﺎن ﺑـﻪ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ آنﻫﺎ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﻤﺎن ﻣﺴﯿﺮ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق و ﺷﮑﺎريﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﻣﺮاﻗﺐ ﺟﺎده ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ راه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﮐﺞ ﮐﺮده و در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ ﭘـﺮوازي ﺧﻄﺮﻧـﺎك را‬
‫اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﻫﺪف‪ ،‬ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي آﻣﺎده ﻋﺒﻮر از رود اﻟﻌﻤﺎره ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔـﺎع ﺑـﺮاي‬
‫در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪن از ﻧﮕﺎه ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق و ﮔﺸﺘﯽﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ )ﻓﻼﮔﺮﻫﺎ( اﺟﺒﺎري ﺑﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﭘـﺮوازدر‬
‫ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ‪ 2‬ﺑﺮاي آن ﻫﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﯾﮏ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽـﻪ در‬
‫زﻣﺎن ﺻﻠﺢ ﺑﺎرﻫﺎ آن را اﺟﺮا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑـﻪ اﯾـﻦ ﺣﺮﮐـﺖ اﯾـﻦﺑـﺎر در ﺟـﺎﯾﯽ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﺗﻮپ ﭘﺪاﻓﻨﺪ و ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 6‬وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬رود اﻟﻌﻤﺎره در ﻏـﺮوب آن‬
‫روز ﭘﺎﯾﯿﺰي از دور ﻧﻮر آﻓﺘﺎب را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﻌﮑﺎس ﻧﻮر ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑـﺮق‬
‫ﺗﻮپﻫﺎ و ﻣﺴﻠﺴﻞﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﺧﯿﺮهﮐﻨﻨﺪهﺗﺮ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﯽ دﺷﻤﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮ آن ﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺒﺎس دوران ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﻋﺎﺷﻖ ورود ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﺑـﺮ ارﺗﻔـﺎع‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﮔﺮم ﮐﺮدن ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﭘﺮداﺧﺖ و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺷﮏ دﺷﻤﻦ را ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ رد‬
‫ﮐﺮد و ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ و ﻣﻘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ دﺷﻤﻦ رﻓﺖ‪ ،‬رﮔﺒـﺎر ﺑـﯽاﻣـﺎن ﮔﻠﻮﻟـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺗﻮپﻫﺎيﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﻟﺤﻈﻪاي ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻠﻌﺘﺒﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﺎ دﻗـﺖ و ﺧﻮﻧﺴـﺮدي در ﺣـﺎل‬
‫آﻣﺎدهﺳﺎزي ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻦ ﺑﻤﺐﻫﺎ ﻣﻘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷـﺪ و آنﻫـﺎ‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻤﺎره دو در اﻧﻬﺪام ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮي از ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﭘﺮواز‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﺮﺗـﺎب ﻣﻮﺷـﮏ و اﯾﺠـﺎد دﯾـﻮار‬
‫آﺗﺶ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آن ﻫﺎ ﺷﺎﻧﺴﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻓـﺎﻧﺘﻮم‬

‫‪۱ . BL‬‬
‫‪۲ . Low Level‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 288‬‬

‫دﻧﯿﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﭼﻨﺪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺗﻮپﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺮ ﯾﮑﯽ از ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ اﺻـﺎﺑﺖ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎﻧﺪن ﭘﺮﻧﺪه اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺎﻧﺰده ﻣﻬﺮ‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺗﻔﺎق روز ‪ 16‬ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﻧﺒﺮدﻫﺎي اﻃﺮاف رود ﮐﺎرون ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮕﺎن ﻫﺎي ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي‬
‫زﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﭘﯿﺸﺮوي ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﯾﮏ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و ‪ 10‬زرﻫﯽ ﻣﺼﺮاﻧﻪ از ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﺒﻮر ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ و ادوات ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه دﺷﻤﻦ از ﮐـﺎرون ﻣﺴـﺎوي ﺑـﻮد ﺑـﺎ‬
‫ﺳﻘﻮط دزﻓﻮل و ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﮔﺬر از »ﻋﯿﻦﺧﻮش« و »ﻓﮑّﻪ« ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﻮر از دزﻓﻮل ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را در ﺟﻨﻮب و ﻣﺮﮐﺰ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻪ دام اﻧـﺪازد‬
‫و ﮐﺎر ﺧﻮزﺳﺘﺎن را ﯾﮑﺴﺮه ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺻﺪام ﺑﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ آﻧﮕـﺎه در ﻣـﺬاﮐﺮه ﺑـﺎ‬
‫اﯾﺮان دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را داﺷـﺖ‪ .‬ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫـﻮاﯾﯽ وﺣـﺪﺗﯽ زﯾـﺮ ﺷـﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﺣﻤـﻼت‪ ،‬ﺑـﺎ ﺧـﺮوج‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ از ﺷﻬﺮك ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺮداﻧﻪ و ﺳﺮد ﺷﺪه و آن روز ﻣﺘﺤﻤـﻞ ﺿـﺮﺑﻪ‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺻﺎﺑﺖ ﭼﻬﺎر ﻣﻮﺷﮏ »ﻓﺮاگ ‪ «7‬ﺷﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ اﯾـﻦ وﺻـﻒ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﭘﺎﯾﮕـﺎه دﺳـﺘﻮر‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺸﺖﻓﺮوﻧﺪ اف‪)5-‬ﺗﺎﯾﮕﺮ( را ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ اﯾﺮان داد‪ .‬ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑـﺮاي‬
‫ﻓﺮار از دﺳﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق راﻫﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ و در دو دﺳـﺘﻪ ﭼﻬـﺎر ﺗـﺎﯾﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﮔﺮدشﻫﺎي ﺳﺮﯾﻊ‪ ،‬از اﻃﺮاف و ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ و ﺿﺮﺑﺎت ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑـﻪ آن ﻫـﺎ وارد‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦﺟﺎ ﺧﺘﻢ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﺑـﺎ ﺣﻤﻠـﻪ وﺳـﯿﻊ ﺳـﻮﺧﻮﻫﺎ ﻣﻮاﺟـﻪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻧﺒﺮدي ﺳﻨﮕﯿﻦ دو ﺳﻮﺧﻮي ‪ 20-‬ﻣﻨﻬﺪم و ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎ ﺑـﺎ ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز دو ﺳﺎﻋﺖ از ﺑﺎزﮔﺸﺖآن ﻫﺎ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺒﺮ رﺳـﯿﺪ ﺷـﺶﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه اﻣﯿﺪﯾـﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬دوﺑـﺎره ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎي‪-‬‬
‫رﻫﮕﯿﺮﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪﻧـﺪو در ﻧﺒـﺮدي ﮐﻮﺗـﺎه‬
‫ﺑﺎ ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدن ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﺣﺘﯽ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎﻧﯿﺰ از ﭘﺲ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﯾﻦ ﺳـﻼح ﻋـﺮاق‬
‫ﺑﺮﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫| ‪289‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫آن روز ﺻﺪام ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺧـﺎري در ﭼﺸـﻢ ﺳـﭙﺎه ﺳـﻮمﻋـﺮاق اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﺷﮑﻠﯽ از ﺳﺮ راه ﺑﺮدارد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻋﺮاق ﺳﻘﻮط ﻣﯿـﮓ‪ 23 -‬ﺧـﻮد ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎياف‪5-‬اﯾﺮاﻧﯽ را ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﮑﺮد‪.‬‬

‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ‪ 17‬روز ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻃﻮﻓﺎﻧﯽ‬

‫ﻧﻬﺎﺟﺎدرﻫﻔﺪه روز اول ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻌﺪادﭘﺮواز را ﻋﻠﯿﻪ دﺷﻤﻦ داﺷﺖ و آن ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﺪ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ‪ :‬اول آﻧﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق از ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬دوم آﻧﮑﻪ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻋﺮاق ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ‬
‫ﻧﺴﺒﯽ واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽاﯾﺮان اﯾﻦ ﺑﻤﺒﺎران اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺳﻮم آﻧﮑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻨﮕﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﻨﻬﺪم ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎرم آﻧﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﭘﺮوازﻫﺎي ﮔﺸﺘﯽ‪-‬رزﻣﯽ و اﺳﮑﺮاﻣﺒﻞ ﻓﻀﺎيﻫﻮاﯾﯽ‬
‫اﯾﺮان ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﯽﺷﺪ و ﭘﻨﺠﻢ آﻧﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺿﻤﻦ اﻧﺘﻘﺎل ﻫﺰاران ﺗﮑﺎور‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎز‪ ،‬ﺳﭙﺎﻫﯽ و ﺑﺴﯿﺠﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺻﺪﻫﺎ ﺷﻬﯿﺪ و ﻣﺠﺮوح ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮔﺸﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﻨﺞ وﻇﯿﻔﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦ‪ ،‬ﺳﺒﺐ‬
‫ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﺑﯿﻦ روزﻫﺎي ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺗﺎ ‪ 17‬ﻣﻬﺮ‪،‬‬
‫‪ 3900‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ‪ 3700‬ﭘﺮاﻧﻪ آن رﺳﻤﺎً ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳــﺮﺗﯿﭗدوم ﺧﻠﺒــﺎن ﻧﻤﮑــﯽ در اﯾــﻦﺑــﺎره ﻣــﯽﮔﻮﯾــﺪ‪ :‬اﯾــﺮان در روز اول ﺟﻨــﮓ ﺑــﯿﺶ از‬
‫‪ 320‬ﭘﺮاﻧــﻪ و در روز دوم ‪ 292‬ﭘﺮاﻧــﻪ ﭘــﺮواز اﻧﺠــﺎم داد و ﭘــﺲ از آن ﺗــﺎ روز ﻫﻔــﺪﻫﻢ‬
‫ﺟﻨــﮓ ﺑــﻪﻃــﻮر ﻣﺘﻮﺳــﻂ روزي ‪ 200‬ﭘﺮاﻧــﻪ ﭘــﺮواز اﻧﺠــﺎم ﺷــﺪ‪ 1 .‬ﮔﻔﺘﻨــﯽاﺳــﺖ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫــﺎي‬
‫افـ ‪ 4‬و افـ ‪ 14‬ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﺳـﻮﺧﺖ ﮔﯿـﺮي ﻫـﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﮔـﺎﻫﯽ دوﺗـﺎ دوازده ﺳـﺎﻋﺖ ﺑـﺮ روي‬
‫ﻫﻮا ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺮواز ﻫﺮ ﮐﺪاﻣﺸﺎن ﯾـﮏ ﭘﺮاﻧـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻣـﯽﺷـﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ ﻃﺒـﻖ ﺗﻌـﺎرﯾﻒ‬
‫ﮐﻼﺳﯿﮏ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺮواز ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﺑـﺮاي ﯾـﮏ ﺷـﮑﺎري ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﯿﺶ از ﭼﻨـﺪ ﭘﺮاﻧـﻪ ) ﺳـﻮرﺗﯽ(‬
‫ﻣﺤﺎﺳــﺒﻪ ﺷــﻮد‪ .‬ﺑــﺎ اﯾــﻦ وﺻــﻒ‪ ،‬ﺷــﺎﯾﺪ در ﯾــﮏ ﺣﺴــﺎب ﺳﺮاﻧﮕﺸــﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺮوازﻫــﺎي ‪ 17‬روز‬
‫اول ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ دﺷـﻤﻦ را ﺑﺘـﻮان ﺑـﯿﺶ از ده ﻫـﺰار ﺳـﺎﻋﺖ ﺗﺨﻤـﯿﻦ زد و ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣﺴـﺎب‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﻓﺸﺎر وارده ﺑـﺮ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺳـﻪ ﮔﺎﻧـﻪ ﻋـﺮاق و اﻗﺘﺼـﺎد ﮐﺸـﻮرش را ﺣـﺪس زد؛ اﻣـﺎ‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺖ و ﮔﻮي ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺎ اﻣﯿﺮ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 290‬‬

‫ﺗﻔﮑﯿــﮏ اﯾــﻦ ﭘﺮوازﻫــﺎ ﭼﮕﻮﻧــﻪ ﺑــﻮد؟ درﺟــﺪول زﯾــﺮ ﺑــﻪ ﺗﻔﮑﯿــﮏوﺑﺮرﺳــﯽﭘــﺮواز ﻫــﺎي‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﺳﺖ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺟﺪول ﭘﺮوازﻫﺎ در ‪ 17‬روز اول ﺟﻨﮓ‬
‫ﭘﺮاﻧﻪ‬
‫ﻧﻮع ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ‬ ‫ﻧﻮع ﭘﺮواز‬
‫ﭘﺮواز‬
‫اف‪ ،14-‬اف ـ ‪ 4‬و اف‪5-‬‬ ‫‪1395‬‬ ‫ﮔﺸﺘﯽ رزﻣﯽ و اﺳﮑﺮاﻣﺒﻞ‬
‫اف ـ ‪ 4‬و اف‪5-‬‬ ‫‪532‬‬ ‫آﺗﺶ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫اف ـ ‪ 4‬و اف‪5-‬‬ ‫‪682‬‬ ‫ﺣﻤﻼتراﻫﺒﺮدي ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق‬
‫آر ‪ .‬اف ـ ‪ ،4‬آر‪ .‬اف‪ 5-‬و ﭘﯽ‪ .3 -‬اف‬ ‫‪84‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻋﮑﺎﺳﯽ‬
‫ﺳﯽ‪ ،130 -‬اﻧﻮاع ‪ 707‬و ‪ 747‬و ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫ﺑﯿﺶاز‬ ‫ﺗﺮاﺑﺮي و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ رزﻣﯽ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻏﯿﺮﺷﮑﺎري‬ ‫‪ 1000‬ﭘﺮاﻧﻪ‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭘﺮوازﻫﺎي ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ‪ 200‬ﭘﺮواز ﺛﺒﺖ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻧﯿﺰاﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﮐﻪ ﻋﻤـﺪﺗﺎً ازﻧـﻮع‬
‫آﺗﺶ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬دﻟﯿﻞ ﻋـﺪم ﺛﺒـﺖ اﯾـﻦ ﭘﺮوازﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ ﻓﻮرﯾـﺖﻫـﺎي ﺟﻨﮕـﯽ‬
‫روزﻫﺎي اول ﺣﻤﻠﻪ دﺷﻤﻦ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻧﺠـﺎم ‪ 3900‬ﭘﺮاﻧـﻪ ﭘـﺮواز )ﺑـﯿﺶ از ‪ 10‬ﻫـﺰار‬
‫ﺳﺎﻋﺖ( در ﻫﻔﺪه روز اول ﺟﻨﮓ ‪ 2‬ﺑﻪ ﻋـﺮاق و ﻏـﺮب ﻧﺸـﺎن داد ﮐـﻪ »ﻋـﺪم آﻣـﺎدﮔﯽ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽاﯾﺮان« ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗدوم ﺧﻠﺒﺎن دﮐﺘﺮ ﺣﺒﯿﺒﯽ از ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ و رﺋـﯿﺲ ﻣﺮﮐـﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت راﻫﺒـﺮدي‬
‫ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ اﺷﻐﺎل ﺑ‪‬ﻌﺪ ﺳﻮم )ارﺗﻔﺎع( ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد و ﻫﻤﯿﻦ ﻃـﻮردر‬
‫اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻌﺪ ﭼﻬﺎرم ﺟﻨﮓ )زﻣﺎن(‪ ،‬ﻫﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺻﺪام را در ﻫﻔﺘﻪ دوم ﺟﻨـﮓ ﺑـﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬

‫‪ .1‬آﻣﺎر اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻣﯿﺮ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ 21 ،‬ﺧﺮداد ‪ .92‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﮕﺎرﻧﺪه‬
‫ﺣﻤﻼت ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ و ﺣﻤﻼت راﻫﺒﺮدي ﺑﯿﺶ از ارﻗﺎم ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم ﺛﺒﺖ رﺳﻤﯽ ‪،‬آورده‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺶ ﺣﺒﯿﺒﯽ ‪ ،‬ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻧﻤﻮدار ﺻﻔﺤﻪ ‪208‬‬
‫| ‪291‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫راﻫﺒﺮدي ﺟﻨﮕﯽ و ﺗﺮك ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ وادار ﮐﻨﺪ و ﻫـﻢ ﻓﺮﺻـﺖ اﯾﺠـﺎد ﻫﻤﮕﺮاﯾـﯽ ﻣﻠـﯽ را ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮوي دﺷﻤﻦ‪ ،‬در اﺧﺘﯿﺎر ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻗﺮار دﻫﺪ‪ 2.‬او ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫اﯾﻦ ﺣﻤﻼت را ﻣﮑﺚ در ﺣﻤﻼت ﻋـﺮاق و ﺑـﺪﻧﺒﺎل ان ﮐـﺎﻫﺶ ﺣﻤـﻼت ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان ﺑـﯿﻦ‬
‫‪1‬‬
‫روزﻫﺎي ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 27‬ﻣﻬﺮ ﻣﯽداﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﯿﺠﺪه ﻣﻬﺮ‬
‫در ﻫﺠﺪه ﻣﻬﺮ دوﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم اﯾﺮاﻧﯽ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺮوازي ﻋﻤﻘﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎك آنﮐﺸﻮر‪ ،‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﻋﺮاق را ﺑﺎ ﺻﺪاي ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﻓﺮاري دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق ﮐﺎﻣﻼً از ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﺮﺷﯿﺪ ﻧـﻪ! دو ﻣﯿـﮓ ‪21-‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ آﺳﻤﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ اﮔﺮﭼـﻪ‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺧﺎك ﻋﺮاق ﻧﺒﺮد ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑـﺎ ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺧﻄـﺮ ﮐﻤﺒـﻮد ﺳـﻮﺧﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎكﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﻮد را رﻫﺎﮐﺮده و ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ‪ 180‬درﺟﻪاي ﺑﻪ ﺟﺎيﭘﺮواز ﺑـﻪ ﺧـﺎك ﻣـﯿﻬﻦ‬
‫دوﺑﺎره ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻐﺪاد را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐـﻪ ﻣـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ ﻣﯿـﮓﻫـﺎ دﺳـﺖ از ﺳـﺮ آن ﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮﻧﻤﯽدارﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﮐﯽ‪.‬اچ‪ 2 13.‬را ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮپﻫﺎي ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯽ‬
‫ﻣﺘﺮي و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪرﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﯿﮓﻫﺎ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯿﮓ ﭘﯿﺸـﺮو ﺳـﻌﯽ ﮐـﺮد ﺑـﺎ ﻣـﺎﻧﻮري‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ از ﭼﻨﮓ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﻓﺮار ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﺷﮏ اﯾﻢ‪ 3 9-‬ﻗﻠﺐ آن را ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﯿﮓ دوﻣﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺒﺮد ﮔﺮﯾﺨﺖ اﻣﺎ از ﺑﺪﺑﯿﺎري او‪ ،‬ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه آن‬
‫را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ اﯾﻦ ﺷﮑﺴـﺖ در ﻏـﺮوب آن روز ده ﻓﺮوﻧـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را رواﻧـﻪ‬
‫ﺧﺎك اﯾﺮان ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ از درﯾﺎ‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﺧـﺎرك‬
‫را ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻤﺐﻫﺎي آن ﻫﺎ اﻧﺒﺎر ﺳﻮﺧﺖ دﯾﺰل و ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻔﺖ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد‪.‬‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺮﺧﻮش از اﯾﻦ ﺑﻤﺒﺎران ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬راه ﺧﺎﻧﻪ را در ﭘـﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬دو‬
‫دﺳﺘﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم از ﺑﻮﺷﻬﺮ و ﯾﮏ دﺳﺘﻪﻫﻮاﭘﯿﻤﺎياف‪)14-‬ﺗﺎﻣﮑﺖ( از ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آن ﻫـﺎﯾﻮرش‪-‬‬

‫‪ .1‬ﻫﻤﺎن ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪188‬‬

‫‪۲. KH-۱۳‬‬
‫‪ Aim۹ .3‬ﻣﻮﺷﮏ ﺣﺮارﺗﯽ و ﻧﺎم دﯾﮕﺮ آن ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 292‬‬

‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿـﺮ ﺷـﺪهﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﺎﻣﮑـﺖﻫـﺎ از راه دور آن ﻫـﺎ را ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﻣﻮﺷﮏ )اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ( از ‪ 100‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﯾـﮏ ﻣﯿـﮓ‪ 23-‬را از اداﻣـﻪ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ و دﺳﺘﻪ ﭘﺮوازيدﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺧـﻮد را ﺗﻐﯿﯿـﺮ داد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن وﺣﺸـﺖزدهيﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ افـ ‪ 14‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﺟﻨﮕﻨﺪه را ﺣﺘﯽ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ )!( ﭼﻪ ﺑﺮﺳـﺪ‬
‫ﺑﻪاﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎآن درﮔﯿﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖﻫﺎي ﻣﺎرﭘﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫـﺎ ﮐﻤﮑـﯽ ﻧﮑـﺮد و دو‬
‫ﻣﻮﺷﮏ دﯾﮕﺮ دو ﻣﯿﮓ و ﺳﻮﺧﻮي دﯾﮕﺮ را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻤﯽ آنﺳﻮﺗﺮﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف ـ ‪ 4‬ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺮدي ﻣﺮﮔﺒﺎر )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ( آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪﻫـﺎي ﻓـﺎﻧﺘﻮم‪ ،‬ﻣﯿـﮓ و ﺳـﻮﺧﻮ درﻫـﻢ‬
‫آﻣﯿﺨﺘﻪ و دﺳﺖ ﮐﻢ دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﯽ اﯾﻦ ﺳـﻘﻮط‬
‫ﻫﺎ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻃّﻼﻋﺎت ﻣﻮﺛﻖﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻﮐـﺪام از ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎي دﺷـﻤﻦ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺎزﻧﮕﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻇﺮف ﮐﻤﺘﺮ از ﭘﺎﻧﺰده روز‪ ،‬ﺑﻮﺷﻬﺮ و ﺧﺎرك ﻗﺘﻠﮕﺎه دﺳﺖ‬
‫ﮐﻢ ‪ 24‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﻧﺰده ﻓﺮوﻧﺪ از اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد در ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ از ﺑـﯿﻦ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫رﻓﺘﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ رﺳﻤﯽ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 8‬درﺻﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ آﻣﺎرﻫﺎي ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﺳﻘﻮط ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 30‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﮔﺰارش ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺆال را در ذﻫﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫آﯾﺎ اﺻﻮﻻً ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ »ﻗﺘﻠﮕﺎه« از ﻣﻨﻄﻖ اﻗﺘﺼﺎدي ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎيافـ ‪ ،4‬اف‪ ،14-‬ﺗﻮپﻫﺎي ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ اورﻟﯿﮑﻦ و ﻣﻮﺷﮏ ﻫـﺎوك اﯾـﻦ‬
‫ﺗﻀﻤﯿﻦ را ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻣﯽداد ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑـﻪ ﻫـﺮ دﻟﯿﻠـﯽ از ﺟﻤﻠـﻪ ﻣﻬـﺎرت و‬
‫ﺟﺴﺎرت ﺧﻠﺒﺎن‪ ،‬ﺑﺘﻮان وارد اﯾﻦ داﻻن آﺗﺶ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺮوج از آن اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺧـﺎرك‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﺎ ﻣﺎهﻫﺎي آﺧﺮ ﺟﻨﮓ ﻫﺮاسآورﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،254‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،16‬ﺗﺮﺟﻤﻪ از ﮐﺘﺎب اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ و ﻓﺮزاد ﺑﯿﺸﺎپ‪.‬‬
‫| ‪293‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫از دﯾﮕﺮ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ روز ‪ 18‬ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﺷـﻬﺎدت دوﺧﻠﺒـﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑـﻪ ﻧﻬﺎﺟـﺎ ﺑـﻪ ﻧـﺎمﻫـﺎي‬
‫ﺷﻬﯿﺪان اﺳﺪاﷲ ﺑﺮﺑﺮي و دﻟﺤﺎﻣﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻮزده ﻣﻬﺮ‬
‫ﺻﺪام ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ از ﻫﯿﭻ اﻗﺪاﻣﯽ ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﺒﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺟـﺪﯾﺖ او در روز ﻧـﻮزده‬
‫ﻣﻬﺮﻣﺎه ﺟﺎن ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺮﺑﺎز و اﻓﺴﺮ و درﺟﻪدار را از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﮔﺮﻓﺖ‪ 1 .‬ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ‪ 5‬و ‪ 6‬زرﻫـﯽ‬
‫از ﺳﺎﻋﺖﻫﺎي اوﻟﯿﻪ روز‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ رﯾﺨﺘﻦ ﯾﮏ آﺗﺶ ﺗﻬﯿﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ زﯾـﺮ‬
‫ﭘﻮﺷﺶ اﯾـﻦ آﺗـﺶ‪ ،‬ﻣﻮﻓـﻖ ﺑـﻪ ﻋﺒـﻮر از ﮐـﺎرون در ﻣﻨﻄﻘـﻪ دارﺧـﻮﯾﻦ ﺷـﺪﻧﺪ وﺳـﭙﺲ از ‪15‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻤﺎلﺷﺮﻗﯽ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺷـﻬﺮ را آﻏـﺎز ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻔـﺮات ﻟﺸـﮑﺮ ‪92‬‬
‫اﻫﻮاز ﺗﻼش زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از رﺧﻨﻪ دﺷﻤﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﯽﻓﺎﯾﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ﻟﺸـﮑﺮ ‪3‬‬
‫زرﻫﯽ ﻋﺮاق از ﮐﺎرون و ﻗﻄﻊ ﺟﺎده آﺑﺎدان ـ اﻫﻮاز دﯾﮕﺮ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﮐﺎر آﺑﺎدان و ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ را ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺷﺪه ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﮑﺮ ‪ 3‬زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر دادن دﻫﻬﺎ ﺗﺎﻧﮏ ﺗـﯽــ ‪،55‬‬
‫ﮐﺎروان در ﺣﺎل ﮐﻤﮏرﺳﺎﻧﯽ اﯾﺮان را ﮐﻪ از ﺷﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻪ راﻫﯽ ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣـﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﻗﺮار داد و در ﻧﺒﺮدي ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﯿﻦ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﭼﯿﻔﺘﻦ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬و ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﺗﯽ ‪ ،55‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن ‪20‬‬
‫ﺗﺎﻧﮏ ﭼﯿﻔﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺮداﻧﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﯿﭗ زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و اﮔﺮﭼﻪ دﺳﺖﮐـﻢ ‪ 20‬ﺗﺎﻧـﮏ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺷﺮاﯾﻂ را ﺑﺮاي ورود ﮐـﺎروان ﺗـﺪارﮐﺎﺗﯽ ﻓـﺮاﻫﻢ ﮐﻨﻨـﺪ و‬
‫اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪي ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 6‬ﻋﺮاق ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﮐـﺎروان ﻣـﺬﮐﻮر‬
‫در ﺷﻤﺎلﺷﺮﻗﯽ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻣﺘﻮﻗﻒﺷﻮﻧﺪ و ﻋﺮاق ﺣﻠﻘﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﮑﺎوران ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﻧﯿﺮوز و ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣـﯽ و واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫ارﺗﺶ‪ ،‬ﻣﺄﯾﻮس از ﻧﮕﻬﺪاري ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬ﺗﻮان ﺧﻮد را ﺑﺮ روي آﺑﺎدان ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺣﻤـﻼت‬
‫اﻧﺒﻮه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎهوﺣﺪﺗﯽ و ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﺄﺛﯿﺮي ﻧﮑﺮد و ﻋﺒﻮر دﺷﻤﻦ از ﮐﺎرون ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎي‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪن ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬در ﺷﻤﺎل آﺑﺎدان ﮔﺮدان ﻫـﺎي ‪ 165 ،151‬و ‪ 232‬در »ﻣـﺎرد«‬

‫‪ .1‬ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ارﺗﺶ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ورود ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺷﺮق ﮐﺎرون و ﺷﻤﺎل آﺑﺎدان ‪ 2600‬ﺳﻮرﺗﯽ ﭘﺮواز اﻧﺠﺎم‬
‫داد و ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﮐﺒﺮا و ‪ 214‬ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ و ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﯽ را از ﺻﺤﻨﻪ روزﮔﺎر ﻣﺤﻮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ك‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻫﻮاﻧﯿﺮوز‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪ ،1388 ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.26‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 294‬‬

‫واﺣﺪﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮوي ﻋﺮاﻗﯽ را ﻧﺎﺑﻮد و ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣـﯽ و ﻧﯿـﺮوي درﯾـﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣـﺎﻧﻊ‬
‫ﺣﺼﺮ آﺑﺎدان ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺒﺮد اﺻﻠﯽ ﻫﻨﻮز در راه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻋﮑﺲﺑﺮداري ﻫﻮاﯾﯽ از ﺑﻐﺪاد‬

‫ﯾﮑﯽ از راهﻫﺎي ﻣﻨﺼﺮف ﮐﺮدن ﻋﺮاق از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺑﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ اﯾـﻦﮐـﺎر‬
‫اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﻋﮑﺲﻫﺎي دﻗﯿﻖ از آﺧﺮﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺷﻬﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﯿﺎﺳـﯽ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺠﻠﺲ و ﮐﺎخ رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري را درآن ﺑﻨـﺎ ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ .‬ﯾﮑـﯽ از‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﮔﺮدان ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﯿﭗ ﯾﮑﻢ ﺷﮑﺎري ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﺎر اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﻓﺮﯾﺪون ذوﻟﻔﻘﺎري )ﺷﻬﯿﺪ( ‪ 20‬ﻣﻬﺮﻣﺎه ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي آر‪ .‬اف‪ 4-‬ﺧﻮد در ﻏﺎﻓﻞﮔﯿﺮي ﮐﺎﻣﻞ ﭘﺪاﻓﻨﺪ‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ وارد ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺷﺪ و ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﻐﺪاد ﺧـﻮد‬
‫را ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 300‬ﻣﺘﺮي رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺪود ‪ 1100‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري را آﻏﺎز ﮐـﺮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻌﺪ از ورود او ﺑﻪ آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﺗﺎزه ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﻐـﺪاد از ﺣﻀـﻮر اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﻄﻠﻊ و ﺑﺎﺗﻤـﺎم ﺗـﻮانﺗـﻮپﻫـﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ ‪ 23‬ﻣﯿﻠـﯽﻣﺘـﺮي و ‪ 57‬ﻣﯿﻠـﯽ ﻣﺘـﺮيرا ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ‪ 2‬و ﺳﺎم ‪ 6‬ﺑﻪﺳﻮيآن ﺷﻠﯿﮏ ﮐـﺮد؛ اﻣـﺎ ﺧﻠﺒـﺎن ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ از ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺧـﻮد‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﻨﺼﺮف ﻧﺸﺪ ودرﻣﺪت ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 30‬ﺛﺎﻧﯿﻪ از ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮ و ﺣﺘـﯽ ﭘـﻞﻫـﺎ ﻋﮑـﺲ ﮔﺮﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺮاﻗـﯽﻫــﺎ ﺧﺸــﻤﮕﯿﻦ از ﻧـﺎﺗﻮاﻧﯽ ﭘﺪاﻓﻨــﺪﻫﺎ‪ ،‬دو ﻣﯿــﮓ‪ 23-‬را ﺑـﻪ ﺳــﺮاغ ﻫﻮاﭘﯿﻤــﺎ ﻓﺮﺳــﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻓﺎﻗﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪن را دﯾﮕﺮ‬
‫ﺟﺎﯾﺰ ﻧﺪاﻧﺴﺖ و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ داد‪ .‬در ‪ 10‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﺮق ﺑﻐﺪاد‪ ،‬دو‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑـﺎ ﮔـﺮدش ﺷـﺪﯾﺪ از ﺑـﯿﻦ‬
‫آنﻫﺎ ﮔﺬﺷﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﻓﺮار از ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي آن ﻫﺎ ارﺗﻔـﺎع ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ‪ 10‬ﻣﺘـﺮي زﻣـﯿﻦ‬
‫رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﮓﻫﺎ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻗﯿﻤﺖ ﻃﻌﻤﻪ ﺑﯽدﻓﺎع ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺿﻤﻦ ﭘﺮﺗﺎب دو ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮم‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ارﺗﻔـﺎع ﻓـﺎﻧﺘﻮم رﺳـﺎﻧﺪﻧﺪ و‬
‫ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺧﻮد را اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ ـ ﻋﮑﺲ از ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ‪ ،‬ﻧﻘﻞ از ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 35‬و ‪.38‬‬
‫| ‪295‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 7-2‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 4-‬در ﺣﺎل ﻋﺰام ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ رزﻣﯽ‬

‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺪﮐﯽ از ﻓﺎﻧﺘﻮم ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮ زﻣـﯿﻦ ﺧﻮردﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎﺗﺮﮐﺶﻫـﺎي آنﻫـﺎ‬

‫ﻓﺎﻧﺘﻮم را ﺑﯽﻧﺼﯿﺐ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺰن ﺳﻮﺧﺖ ﺧـﺎرﺟﯽ او آﺳـﯿﺐ‬
‫دﯾﺪه و ﺳﻮﺧﺖ او رو ﺑﻪ اﺗﻤﺎم اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو او ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻮﺧﺖرﺳـﺎن ﮐـﺮد‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ‪ 2‬ﻣﯿﮓ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻧﯿﺰ او را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن در ارﺗﻔﺎع ‪ 10‬ﻣﺘـﺮي‪ ،‬ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﺑـﺎ‬
‫ﺳـﺮﻋﺖ دﯾﻮاﻧــﻪواري در ﺣــﺎل ﻧﺰدﯾــﮏ ﺷــﺪن ﺑــﻪ ﻣـﺮز ﺑــﻮد‪ .‬ﻣﯿــﮓﻫــﺎ در آن ارﺗﻔــﺎع ﺣﺘــﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﻮﺷﮏ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻮﺷﮏ رﻫﺎﺷﺪه از رﯾﻞ اﺑﺘﺪا ‪ 8‬ﺗـﺎ ‪ 10‬ﻣﺘـﺮ ارﺗﻔـﺎع‬
‫ﮐﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در آن ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯿﮓﻫـﺎ ﻣﺴﻠﺴـﻞﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗـﻮا ﺷـﻠﯿﮏ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﮑـﺎن ﻫـﺎي ﺷـﺪﯾﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي دﺷـﻤﻦ و ﻓـﺎﻧﺘﻮم‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽﻫﺮ ﺷﻠﯿﮑﯽ را ﺑﯽاﺛﺮ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ در ‪ 18‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻣﺮز‪ ،‬ﻣﯿﮓﻫﺎ از ﻫـﺮاسﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫اف‪ 14-‬ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﺎ ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎن در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ دادﻧـﺪ و‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ دﯾﮕـﺮ ﺳـﻮﺧﺖ داﺷـﺖ ﺑـﻪ ﺳـﻮﺧﺖرﺳـﺎن‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ ﺧﻠﺒـﺎن ﻓـﺎﻧﺘﻮم ‪ 1‬ﻋﮑـﺲﻫـﺎي ﺑـﺎ ارزش ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺳـﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ‬
‫ﺗﺤﻮﯾﻞداد و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﺶ را ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﺻﺪﻣﺎت واردﺷﺪه در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻓﻨﯽ ﮔﺬاﺷـﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﮔﻮﯾﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺬﮐﻮر ﺳﺮوان اﯾﮑﺎﻧﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﯾﮑﻢ ﺷﮑﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه اﻟﺒﮑﺮ و‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺣﺒﺎﻧﯿﻪ را ﻧﯿﺰ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 296‬‬

‫ﻓﺎﻧﺘﻮم او در اﺛﺮ اﺻﺎﺑﺖ ﺗﺮﮐﺶﻫﺎي ﻣﻮﺷﮏ دﺷﻤﻦ ‪ 17‬ﺳﻮراخ ﺑـﺰرگ و ﮐﻮﭼـﮏ ﭘﯿـﺪا ﮐـﺮده‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ روزﻫﺎي ‪ 20‬و ‪ 21‬ﻣﻬﺮ‬

‫در روي زﻣﯿﻦ اوﺿﺎع ﻫﻤﭽﻨﺎن رو ﺑﻪ وﺧﺎﻣﺖ ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ دﺷـﻤﻦ‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻧﻔﻮذ ﻋﻤﻘﯽ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك اﯾﺮان ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي در ﺟﻨﻮب و ﻣﺮﮐـﺰ ﻧﻈﯿـﺮ‬
‫آﺑﺎدان‪ ،‬ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد‪ ،‬ﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬دزﻓﻮل‪ ،‬ﻣﻬﺮان‪ ،‬اﯾﻼم‪ ،‬ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻮﺳـﻮد و ﮔﯿﻼﻧﻐـﺮب‬
‫زﯾﺮ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮﺑﺎت ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ در ﺣﺎل ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻣﺤﺎﺻـﺮه آﺑـﺎدان ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﺴـﻠﺢ‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻌﯽ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ آﺑﺮاه ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ آﺑﺎدان داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻬﺎرم دوﺑﺎره در روز ‪ 20‬ﻣﻬـﺮ‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﯾﮕﺎن ﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ روي ﺿﻠﻊ ﺷـﺮﻗﯽ ﮐـﺎرون را ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺎزﮔﯽ‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻋﺒﻮر از رود ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﺣﻤﻼت »ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎ« ﺑﺨـﺶ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻞﻫﺎي ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﻪ ﯾﺎري ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ آﻣﺪ و ﺳﯿﻞ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﮐﻤﮑﯽ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﺠﺪد ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻗﺪرﺗﯽ دوﺑﺎره ﺑﻪ ارﺗﺶ دﺷﻤﻦ داد‪ .‬ﺳـﻘﻮط‬
‫ﯾﮏﻓﺮوﻧﺪﻫﻮاﭘﯿﻤﺎياف‪)5-‬ﺗﺎﯾﮕﺮ( ﭘﺎﯾﮕﺎهوﺣﺪﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﺸـﺎن داد ﮐـﻪ ﻓﺸـﺮدﮔﯽ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ دﺷـﻤﻦ‬
‫اﺟﺎزه ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع و زدن ﭘﻞﻫﺎ را ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ آن روز ﺣﻤﻼت ﻣﻮﻓﻘﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي‬
‫در ﺣﺎل اﻧﺘﻘﺎل ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺷﺮق ﮐﺎرون داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺎدري ﻣﺄﻣﻮر اﻧﻬﺪام ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺘـﻪيدﺷـﻤﻦ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬دو‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﺳﻤﺖﮔﯿﺮي دﻗﯿﻖ‪ ،‬ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﺳﺎﺣﻞ ﺷﺮﻗﯽ ﮐﺎرون را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺑﮑﻠﯽ ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﭘﺲ از ﭼﺮﺧﺶ ﺑـﺮاي ﺣﺮﮐـﺖ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻧﺎﮔﻬـﺎن‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ روي ﭘﻞ ﻣﻤﻠﻮ از ﺗﺎﻧﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي ﺗﺎﻧﮏ در ﻏـﺮب ﭘـﻞ‬
‫در ﻧﻮﺑﺖ ورود ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬او ﺑﺎ ﻧﺎراﺣﺘﯽ از ﺧﻠﺒﺎن ﻫﻤﺮزﻣﺶ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ اﮔـﺮ ﺑﻤﺒـﯽ دارد‬
‫ﺑﺮ روي ﭘﻞ ﺑﯿﻨﺪازد ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎي او ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺮاي از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺗﺎﻧـﮏ ﻣﺴﻠﺴـﻞ‬
‫| ‪297‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫ﻓﺎﯾﺪهاي ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺎدري ﻧﯿﺰ ﺑﻤﺒﯽ در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪارد‪ 1 .‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﺑﻤـﺐﻫـﺎي‬
‫آن ﻫﺎ ﺑﺮاي ﻫﺪف اوﻟﺸﺎن ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﻧﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪.‬‬
‫در ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ آنﻃﺮفﺗﺮ در ﻏﺮب ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و ﺟﻨﻮب اﻫﻮاز‪ ،‬ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻫﺪف ﺣﻤﺎﯾﺖ از‬
‫ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪش ﭼﻬﻞ ﻓﺮوﻧﺪ ﺳﻮﺧﻮي‪ 7-‬و ‪ 20‬و ﻣﯿﮓ‪ 21-‬را در زﯾﺮ آﺗﺶ ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ‬
‫ﻣﯿﮓﻫﺎي‪ 23-‬ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽﻋـﺮاق ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﯾـﺮان ﻣـﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪدر ﻧﺒﺮد از ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺧﻮد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﺳﺮ راه ﺧﻮد‪ ،‬آﻧﭽﻪ‬
‫را دﯾﺪﻧﺪ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻔﺮﺑﺮﻫﺎ و ﺗﺎﻧﮏﻫـﺎي ارﺗـﺶ در ﺟﻨـﻮب ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﺷـﺪت‬
‫ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ و ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﻧﺒﺮد ﺷﮑﻞ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﯿﮓﻫﺎي‬
‫‪ 23‬از دﺳﺘﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻋﺮاﻗﯽ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﺧﻮد را ﺑﯿﻦ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﺧﻮدي و ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫـﺎي‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬و ﺳﻮﺧﻮ‪ 7 -‬و ‪ 20‬ﺷﺎﻧﺴﯽ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺎ اﻗـﺪاﻣﯽ ﻣﺘﻬﻮراﻧـﻪ ﮐﻮﺷـﯿﺪﻧﺪ ﺗـﺎ ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﺣﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬دﺳﺘﻪﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺮك ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺮد ﺧﯿﻠﯽ زود ﺑﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﻣﻮﺷﮏ ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ از ﻓﻮاﺻـﻞ دور آﻏـﺎز و ﯾﮑـﯽ از ﻣﯿـﮓﻫـﺎي‬
‫دﺷﻤﻦ در ﻫﻮا ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﻮﺷﻬﺮي ﻧﯿﺰ در ﺗﻌﻘﯿﺐ و ﮔﺮﯾﺰي ﻣﺮﮔﺒـﺎر ﯾـﮏ ﻣﯿـﮓ‬
‫)ﻓﻼﮔﺮ( دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﻬﺪام ﻣﯿﮓ ﺳﻮم‪ ،‬ﺑـﺮاي دﺳـﺘﻪ ﻋﺮاﻗـﯽ ﻣﺴـﻠﻢ ﺷـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﺪن و ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺮ روي آﺳﻤﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﮐﺎر آن ﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ و ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ دﺳﺖ‬
‫ﺑﺮدار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻠﯿﮏ ﭘﯿﺎﭘﯽ ﺗﻮپ ﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﻓﻼﮔﺮﻫﺎ را ﺳـﻮراخﺳـﻮراخ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﻘﯿﺐ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي دﺷـﻤﻦ از ﻣـﺮز‪ ،‬ﮔـﺬر ﮐﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ از ورود ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺑﺰرگ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬از ﻏﺮب ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺒﺮد ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﻣﮑـﺖﻫـﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ ﭼﻮن اﺟﺎزه ﻋﺒﻮر از ﻣﺮز را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ اداﻣﻪ ﮔﺸﺖزﻧﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺮﮐﺰي ﻧﯿﺰ ﺳﺮﭘﻞ ذﻫﺎب ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺒﺮد ﺳﻨﮕﯿﻦ واﺣﺪﻫﺎي داوﻃﻠﺐ ﺳـﭙﺎه ﭘﺎﺳـﺪاران‬
‫و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻔﺮات ﺳﭙﺎه ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻔﺮات ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 4‬و ‪ 6‬ﻋﺮاق ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )‪،(1377‬ﮔﺮوه ﭘﺰوﻫﺶ و ﻧﮕﺎرش اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ارﺗﺶ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪،‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪،‬‬
‫ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 298‬‬

‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺎت رو ﺑﻪ اﺗﻤـﺎم رﻓـﺖ و ﺷـﻬﺮ در آﺳـﺘﺎﻧﻪ ﺳـﻘﻮط ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ از ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺿﺮوري ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد‪ .‬ﯾﮕﺎن ﻫﺎي آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﮐﺒـﺮا در ﻣـﺪﺗﯽ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ رﺳـﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻧﺒـﺮد ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑـﯿﻦ ﮐُﺒﺮاﻫـﺎ و ﺗﺎﻧـﮏﻫـﺎ و‬
‫زرهﭘﻮشﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 6‬آﻏﺎز ﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﺴـﻞﻫـﺎي ﮔـﺮدان اي‪.‬اچ‪ 1 1.‬ﻧﻔـﺮات دﺷـﻤﻦ و ﺧﺪﻣـﻪ‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات را ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ داس ﻣﺮگ درو ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺗـﺎو ﻧﯿـﺰ ﺗﺎﻧـﮏﻫـﺎ و ﻧﻔﺮﺑﺮﻫـﺎ را‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻮازش ﻗﺮار ﻣﯽداد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻔﺮات دﺷﻤﻦ ﻧﯿﺰ دﺳﺖﺑﺴﺘﻪ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﻗـﺮار ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﭘﺸـﺖ‬
‫ﻣﺴﻠﺴﻞﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺑﺎﻻ ﮐُﺒﺮاﻫﺎ را ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﺳﺮﭘﻞ ذﻫـﺎب ﻧـﻪ‬
‫روز ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و اﮔﺮﭼﻪ ﻋﺮاق را از دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﭘﻞ ذﻫﺎب ﺑﺎزداﺷـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت ﭼﻨﺪﺗﻦ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻧﻈﯿﺮ ﺳﺮوان ﺧﻠﺒـﺎن ﺳـﻬﯿﻠﯿﺎن و ﺧﻠﺒـﺎن داورزاده‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫آن روز دو ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰي ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﺎﻧﻮرﻫﺎي ﺳﺨﺖ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺧـﻮد را از ﭼﻨـﮓ دو‪-‬‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 9‬ﺑﺮﻫﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫در روز ‪ 20‬ﻣﻬﺮ ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻄﺎءاﷲ ﻣﺤﺒﯽ و ﺳﺮوان ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮر درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﭘﺎدﮔـﺎﻧﯽ در‬
‫ﻏﺮب ﺷﻬﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺎﺷﯿﻮهي »ﮔﺮﻓﺘﻦ ارﺗﻔﺎع و ﺳﭙﺲ ﺷﯿﺮﺟﻪ« ‪ 2‬ﻇﺮف ‪5‬‬
‫ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ در ﺣﺎل ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از ﺣﺎﻟـﺖ ﺷـﯿﺮﺟﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 9‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣـﺎل ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺪن ﺑـﻪ »ﺗـﺎﯾﮕﺮ«‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﮑﺮش رﺳﯿﺪ ﻋﺒﺎرت ﮔﺮدش ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺮﻓـﺎﻧﯽ در‬
‫آﺧﺮﯾﻦ ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺷﺪﯾﺪ ﺧﻮد را ﻧﺠﺎت داد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﺷﮏ دوم ﻧﯿﺰ در راه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﺒـﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﮔﺮدش ﺑﻪ راﺳﺖ و ﭼﭗ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏ را رد ﮐﺮد و ﻣﻮﺷـﮏ ﺑـﻪ‬
‫‪3‬‬
‫زﻣﯿﻦ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ دو ﺧﻠﺒﺎن در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪۱. AH-۱‬‬
‫‪۲. Pop up‬‬
‫‪ .3‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﻣﺘﻦ ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 385‬و ‪.386‬‬
‫| ‪299‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري دزﻓﻮل‬

‫در ‪ 21‬ﻣﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﻗـﺮار ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﻧﯿـﺮوي زﻣﯿﻨـﯽ ارﺗـﺶ‬
‫ﺿﺪﺣﻤﻠﻪاي ﺑﻪ »ﻋﯿﻦ ﺧﻮش« )ﻣﺤﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﺠﻤﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ( اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺑﺮاي ﮐﺎﺳﺘﻦ‬
‫از ﻓﺸﺎر و ﻣﻘﺎوﻣﺖ دﺷﻤﻦ دﺳﺘﻮر رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺠﻤﻊ دﺷﻤﻦ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺘﻮان ﻧﺎدري از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﻤـﻞﮐﻨﻨـﺪه در آن روز ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻧﺎﭘﺎﻟﻢ و ام‪.‬ﮐـﯽ‪ 82-‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻤﺐ ﻧﺎﭘﺎﻟﻢ اردﺳـﺘﺎﻧﯽ‬
‫درﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ اﺧﺘﻔﺎي ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم دﺷﻤﻦ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد و ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻧﺸـﺪ ‪ 1‬اﻣـﺎ ﺑﻤـﺐﻫـﺎي‬
‫ﻧﺎدري ﺿﺮﺑﺎت ﺟﺪي ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ زد‪ .‬آن ﻫﺎ آن روز را ﻫﻢ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻠﯿﻪ اﺻﻮل‬
‫و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎي ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿﺰ و اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ وﺿﻌﯿﺖ ارﺗﻔـﺎع و ﺷـﯿﺮﺟﻪ ﺑـﺪون ﺗﺤﻤﯿـﻞ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﮔﺰﻧﺪي از ﺳﻮي دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.55‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫| ‪303‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﺗﻼشﻫﺎي از ﯾﺎد رﻓﺘﻪ‬

‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﺳﻪ دﻫﻪ اﺧﯿﺮ اﻓﺮاد و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن زﯾﺎدي ﺗﻼﺷﻬﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ را در دﻓـﺎع‬
‫از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺧـﻮد اﻇﻬـﺎر ﻣـﯽداﺷـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺳﻘﻮط ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻧﮑﺮد درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ آن ﻫﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﻘﺶ اﺻﻠﯽ ﻧﯿﺮويﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﮐﺎﺳـﺘﻦ از ﻗـﻮاي ذﺧﯿـﺮه و ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺣﻤﻠـﻪ ﮐﻨﻨـﺪه ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز اﻧﺠﺎم ﺷﺪ اﻣﺎ ﭼﻪ ﺳﻮد ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﺮﺗﺮي ﺑﺴﯿﺎر ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ‬
‫در ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻨﯽ در اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﺮان داﺷﺖ‪.‬‬
‫در روز ‪ 22‬ﻣﻬﺮ اوﻟﯿﻦ آژﯾﺮﻫﺎي اﺧﻄﺎر درﺑﺎره ﺳﻘﻮط ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻪ ﺻﺪا درآﻣـﺪ‪ .‬ﻓﺸـﺎرﻫﺎي‬
‫ﺑﯽاﻣﺎن ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﻋﺮاق در ﺣﺎل ﻧﺘﯿﺠﻪ دادن ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺮاق اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻗﺪرت ﭘﯿﺸﺮوي ﺧﻮد را‬
‫در ﮐﻠﯿﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ از دﺳﺖ داد‪ ،‬اﻣﺎ از ﻓﺸﺎر ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و آﺑﺎدان ﻫﺮﮔﺰ ﮐﻢ ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﻮرات ﭘﯿﺎﭘﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮐﻞ ﻗﻮا و ﺳﺘﺎد ﮐﻞ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ و ﻫـﻮاﻧﯿﺮوز‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﺪ و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اﻧﺒﻮه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ و ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ ﺿـﺮﺑﺎت ﻣﺮﮔﺒـﺎري ﺑـﻪ ﺧﻄـﻮط ﺗـﺪارﮐﺎﺗﯽ و‬
‫ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺠﻤﻊ دﺷﻤﻦ وارد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻢ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻮاﻧﯿﺮوز و ﻫﻢ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻧﻬﺎﺟـﺎ ﻣـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ‬
‫اﯾﻦ وﺿﻊ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺪاوم ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳﻘﻮط ﯾﮏ اف‪ 5-‬ﺑـﺎ ﺳـﺎم ‪ 6‬و ﭼﻬـﺎر ﻓﺮوﻧـﺪ ﮐﺒـﺮا و ‪ 212‬ﺑـﺎ‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ زﻣﯿﻨﯽ و رﻫﮕﯿﺮي آن ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎﺗﻼﻗﯽراﮐﻪ در ﺟﻨﻮب ﺑـﺮاي دﺷـﻤﻦ‬
‫اﯾﺠﺎدﺷﺪهﺑﻮد ﺑﻪ آراﻣﮕﺎه اﺑﺪيﺧﻠﺒﺎﻧﺎن از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ اﯾﺮاﻧﯽﻣﺒ‪‬ﺪل ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ 23‬ﻣﻬﺮ‬
‫اﻣﺎ روز ‪ 23‬ﻣﻬﺮ روزي ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺑﺮاي ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑـﺎ آﻏـﺎز ﻃﻠـﻮع ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﮔـﺮدان ﻫـﺎي‬
‫زرﻫﯽ و ﭘﯿﺎده ﺗﯿﭗ ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﻬﺖزده دﺷـﻤﻦ را‬
‫ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣـﺎه ﻣﻬـﺮ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨـﻮب‬
‫دزﻓﻮل و ﻏﺮب ﮐﺮﺧﻪ ﺷﺎﻫﺪ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ورود ﻧﻔﺮات ﻟﺸﮑﺮ ‪ 21‬ﺣﻤﺰه‪ 1 ،‬دﺷﻤﻦ ﭘﯽ ﺑـﺮد‬

‫‪ .1‬ر‪.‬ك اﻃﻠﺲ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.26‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 304‬‬

‫ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪاي ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽﺷﺪه و وﺳﯿﻊ ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬درﻫﻢرﯾﺨﺘﮕﯽ ﺧﻄﻮط دوﻃﺮف ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ‬
‫ﺗﺎ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﮐﺎر زﯾﺎدي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺗﯿـﭗ و ﭼﻨـﺪ‬
‫ﮔﺮدان از ﭘﺲ ﺳﻪ ﻟﺸﮑﺮ دﺷﻤﻦ ﺑﺮﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻋﺮاق آن روزﻫﺎ ﺗﻼش ﮔﺴﺘﺮدهاي را ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر از‬
‫رود ﮐﺎرون و ﻗﻄﻊ ﺟﺎده اﻫﻮاز ﺑﻪ آﺑﺎدان اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد واز اﯾـﻦ رو ﻻزم ﺑـﻮد ﺗـﺎ ﺑـﺎ ﻓﺸـﺎر ﺑـﻪ‬
‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬از ﺗﻮان او ﺑﺮاي ﺗﺼﺮف ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺗﯿﭗ ‪ 2‬دزﻓﻮل‪ ،‬ﮔﺮوه رزﻣﯽ ‪ 37‬و ﻟﺸﮑﺮ ‪ 21‬ﭘﯿﺎده دﺳﺘﻮر ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑـﺎ ﻋﺒـﻮر از‬
‫ﮐﺮﺧﻪ )ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب( دﺷﻤﻦ را ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در راﺳﺘﺎي اﯾﻦ ﻫﺪف از اﺑﺘﺪاي ﺻـﺒﺢ دهﻫـﺎ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺎﻧﮏ وﻧﻔﺮﺑﺮ زرﻫﯽ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﮐﺮﺧﻪ دﺷﻤﻦ را ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻼحﻫﺎي ﺿﺪ ﺗﺎﻧﮏ از ﺳﺎﻋﺖ ‪ 7:50‬ﺳﺮﻋﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را ﮐُﻨـﺪ و درﻧﻬﺎﯾـﺖ‬
‫آن ﻫﺎ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ )ﺑﻨﯽﺻﺪر(‪ ،‬ﻧﺨﺴـﺖ‬
‫وزﯾﺮ )ﺷﻬﯿﺪرﺟﺎﯾﯽ(‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ رﺋﯿﺲ ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك )ﺷﻬﯿﺪ ﻓﻼﺣـﯽ(‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫)ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري( و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ )ﺳﺮﺗﯿﭗ ﻇﻬﯿﺮ ﻧﮋاد( در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ را داﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻫﺮاﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻮاﺿﻊ آن ﻫﺎ‬
‫از آﻓﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ ‪ 1‬و ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺷﻬﺎدت ﺳﺮﺑﺎزان ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ در آن روز‪،‬‬
‫آﯾﻨﺪه ﺷﻬﺮ دزﻓﻮل و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﮑﺎري ﭼﻬﺎرم را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮ روي ﻫﻮا ﻧﯿﺰ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺧﻮﻧﯿﻨﯽ ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺖ‪ 30.‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻓـﺎﻧﺘﻮم از ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي ﺗﻬـﺮان‪،‬‬
‫ﻫﻤﺪان و ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺑﺼﺮه‪ ،‬ﮐﺮﮐﻮك و ﻣﻮﺻﻞ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮج دوم ﺣﻤﻼت‪ ،‬ﺑـﺪون‬
‫ﺗﻠﻔﺎت ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻋﺎزم ﺑﻤﺒـﺎران ﭘـﻞ راﻫﺒـﺮدي اﻟﻌﻤـﺎره ﻧﺮﺳـﯿﺪه ﺑـﻪ ﻫـﺪف ﻣﻨﻬـﺪم ﺷـﺪ ‪ 2‬و‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺣﻤﻠﻪﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد اﺳﯿﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي دﺷﻤﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ در ﯾـﮏ‬
‫دﺳﺘﻪيﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﻮدﻧﺪ از ﻟﺤﻈﻪ ورود ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ »ﮐﺎﺳﻪاي زﯾﺮ ﻧﯿﻢ ﮐﺎﺳﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺳﮑﻮت ﺷﻬﺮ و ﻋﺪم ﺷﻠﯿﮏ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي دﺳﺘﻪ ﻓﻬﻤﺎﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫دﺳﺘﻪاش در ﯾﮏ ﺗﻠﻪ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ دﺳﺘﻮري دﻫﺪ ﭘﻨﺞ ﻣﯿـﮓ ‪ 21-‬از ﺳـﻪ‬

‫‪ .1‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺠﻠﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.15‬‬
‫| ‪305‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ در ﻟﺤﻈﻪ اول ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﮐﯽ‪ 13-‬را دﯾﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻤﺎره ﺳﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘـﯽ ﺑـﺮد ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎ دو ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎرهﺳﻪ ﺑﺎ ﻣﻬﺎرت ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ را ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ اﻣﺎ ﻣﻮﺷﮏ دوم اﻧﺘﻬﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم را‬
‫از ﺟﺎ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎن راﻫﯽ ﺟﺰ اﺟﮑﺖ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺷﻤﺎره ﯾﮏ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را رﻫﺎ ﮐﺮد و ﺑﺮاي درﮔﯿـﺮي آﻣـﺎده ﺷـﺪ؛ اﻣـﺎ‬
‫ﻣﯿﮓﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮي ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎي‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ دو ﻓﺮوﻧﺪ از آن ﻫﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻤﺎره دو را از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﺮﮔﺮوه‬
‫ﭘﺮوازي راﻫﯽ ﺟﺰ ﮔﺮﯾﺰ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دﺷﻤﻦ در ﺷﺮق ﺑﻐﺪاد در ﺣـﺎل اﯾﺠـﺎد دﯾـﻮار آﺗـﺶ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﻓﺮار ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﻣﻬﺎرت و ﭼﺎﻻﮐﯽ ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺒﻮد او ﻧﯿـﺰ ﺳـﻮﻣﯿﻦ ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ آﺳـﻤﺎن‬
‫ﺑﻐﺪاد در آن ﻇﻬﺮ ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ ﻣﯽﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﺣﺮﮐﺖ از ﻻﺑﻪﻻي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎ و ﺳـﭙﺲ ﭼﺴـﺒﯿﺪن ﺑـﻪ‬
‫ﮐﻒ زﻣﯿﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﻤﺪان ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻫﻤـﺪان ﻏـﺮوب‬
‫روز ‪ 23‬ﻣﻬﺮ را ﻫﺮﮔﺰ از ﯾﺎد ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺳﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ وﺷﺶﺧﻠﺒـﺎن اﯾـﻦ ﭘﺎﯾﮕـﺎه در آن روز ﺷـﻬﯿﺪ و‬
‫اﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ ﺧﺒﺮ ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ دﯾﮕﺮي رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺗﻮﭘﻮﻟـﻮف ﻫـﺎي ﺑـﺰرگ ﻋﺮاﻗـﯽ ﻣﺮاﮐـﺰ‬
‫آﻣﻮزش ﻫﻮاﻧﯿﺮوز اﺻﻔﻬﺎن و اﻫﺪاف ﺧﻮد در اروﻣﯿﻪ را ﻧﯿﺰ ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺒﺮﻫـﺎي‬
‫ﻣﺜﺒﺖ آن روز رﻫﮕﯿﺮي ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ اف‪ 5-‬و ﺳﻘﻮط آن در دزﻓﻮل و اﻧﻬﺪام ﯾﮏ‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 23-‬از ﻓﺎﺻﻠﻪ دور ﺑﻪوﺳﯿﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎن اﺑﻮﻃﺎﻟﺒﯽ و ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق ﺗﻮﺳﻂ اف‪ 14-‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺳﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﻧﯿﺰ آن روز ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺪرت ﻣﺎﻧﻮر ﺑﺎﻻ و ﺗﺠﺮﺑﻪ از ﺧﻄﺮي ﺑـﺰرگ‬
‫ﺟﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯽ ﻣﺪدي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻗﺎﺳﻢ ﮔﻠﭽﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤـﺪان ﺑـﺮاي ﺑﻤﺒـﺎران‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮوان اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﻣﻬﺪﯾﺎر ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آن ﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬آن ﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﭘﺮﺗﺎب دﻗﯿﻖﺗﺮ ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر از ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد ﮐﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﻣﺪدي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺣﺠﻢ ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي دﺷﻤﻦ وﺣﺸﺘﻨﺎك ﺑﻮد و ﻣﻦ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﺳﺮ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﻪ راﺳﺖ و ﭼﭗ ﮐﺞ ﻣﯽﮐﺮدم ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﻢ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑـﻪ آن ﻫـﺎ اﺟـﺎزه ﻧﺰدﯾـﮏ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 306‬‬

‫ﺷﺪن ﻧﻤﯽداد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم آن ﻫﺎ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد‪ 1 .‬ﭘـﺲ از ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﺑـﺮ روي زﻣـﯿﻦ و‬
‫ﺗﻮﻗﻒﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬ﻣﺪدي ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺪﻧﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را از زﯾﺮ دم ﺗﺎ زﯾﺮ ﺻﻨﺪﻟﯽ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺎﺑﻞﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻗﻄﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ‪ 3‬ﻣﺎه ﺗﻼش ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻓﻨﯽ ﻧﻬﺎﺟـﺎ‪،‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ راه ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫‪ 24‬ﻣﻬﺮ‬
‫ﻧﺒﺮدﻫﺎي اﻃﺮاف ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و آﺑﺎدان ﻣﺮﺗﺐ در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي دو ﻃـﺮف‬
‫در ‪ 24‬ﻣﻬﺮ ﺳﻌﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ در ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ ﺧﻮد‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در اﺑﺘﺪاي روز ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﻫﺎي ﺳـﻨﮕﯿﻦ‬
‫ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﻧﯿـﺮو و ﺗـﺪارﮐﺎت از ﺟﻨـﻮب ﺑـﻪ ﺷـﺒﻪ‬
‫ﺟﺰﯾﺮه آﺑﺎدان ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾـﻦ ﺣﻤـﻼت‪ ،‬ﻧﯿـﺮوي درﯾـﺎﯾﯽ‪،‬‬
‫ﯾﮕﺎن ﻫﺎي ﻫﻮادرﯾـﺎ و ﻫـﻮاﻧﯿﺮوز را ﺑـﺎ ﻣﺸـﮑﻞ ﻣﻮاﺟـﻪ ﮐـﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ در آن روز ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﺳﻪ ﻓﺮوﻧـﺪ ﺑـﺎﻟﮕﺮد ﺗﺮاﺑـﺮي‬
‫اﯾﺮان را زدهاﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻓﺎﻟﮑﻦ ‪ 20‬ﻧﯿﺰ در اﻫﻮاز ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ‪8-1‬‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺒﺮﻫﺎي ﺗﺄﯾﯿﺪﻧﺸـﺪه ﺣـﺎﮐﯽ از‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺸﻮرﻋﺮاق‬ ‫ﺳﻘﻮط ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﮐﺒﺮا و ﯾﮏ ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻮد؛ اﻣﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﻧﯿﺰ درآن روز ﺑﯿﮑﺎر ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺳﻮم‪ ،‬ﭼﻬﺎرم‬
‫و ﺷﺸﻢ ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﺑﻤﺐ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺳﭙﺎه ﺳﻮمﻋﺮاق رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺨﺸﯽ دﯾﮕﺮ از ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺟﺎدهﻫﺎي ﺗﺪارﮐﺎﺗﯽ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺼﺮه ﺑﻪ ﺷﺮق را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫـﺎي ﻣﺨـﻮف ﺳـﺎم ‪6‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﮑﺎر ﺷﮑﺎرﭼﯿﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺿﺪاﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ‬
‫ﻧﺒﻮد ﺑﺴﯿﺎري از آن ﻫﺎ آن روز ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻣﻮﺷﮏ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﻌﺎل در ﻧﺒﺮدﻫـﺎي آن روز ﺑـﻮد‪ .‬دﺳـﺘﻪ ﭘـﺮوازي آن ﻫـﺎ از‬
‫ﻫﻤﺪان ﺑﺎ ﻫﺪف ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ورود دﺷﻤﻦ از ﺷﻤﺎل ﮐﺎرون ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ ﺑـﻪ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫درآﻣﺪ‪ .‬ﺷﺪت دود و آﺗﺶ اﺟﺎزه ﻧﻤﯽداد ﺗﺎ آن ﻫﺎ ﻫﺪفﻫﺎ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﮑـﻪ آﻏـﺎز ﺷـﻠﯿﮏ‬

‫‪ .1‬ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.324‬‬

‫| ‪307‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ از ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺎرد در ﺷﻤﺎلﺷﺮق ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑـﻪدﺳـﺘﻪﭘـﺮوازي ﻓﻬﻤﺎﻧـﺪ ﮐـﻪ‬

‫دﺷﻤﻦ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ آن ﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗـﺎ ﺿـﻤﻦ ﻓـﺮار از‬
‫دﺳﺖ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم دودﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ آن ﻫﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷـﺪﻧﺪ در‬
‫زﯾﺮدود ﻏﻠﯿﻆ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﮔﺮدان ﺗﺎزه ﻧﻔﺲ زرﻫﯽ ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﭘﺪاﻓﻨﺪ اﺳﺘﺘﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎنﻫﺎ )ﺑﺮاﺗﭙﻮر‪ ،‬ﺻﺎﺑﻮﻧﭽﯽ و ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ( ﺑﺪون ﻓﻮت وﻗﺖ اﻧﺒﻮه ﺑﻤـﺐﻫـﺎي ﺳـﻘﻮط آزاد‬
‫ﺧﻮد را رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي دﺳﺘﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﻤﺎم‬
‫آﺗﺶ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮ روي او ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺧﯿﺎل راﺣﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺑﺴـﺘﻦ‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎره دو ﺳﭙﺮد و دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻮرﻫﺎي ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿـﺰ ﻫـﻮاﯾﯽ زد‪ .‬ﺷـﻤﺎره دو‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻓﺮاغ ﺑﺎل ﺗﻮپ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐـﺎر اﻧـﺪاﺧﺖ و ﻧﻔـﺮات وﺣﺸـﺖزده ﻋﺮاﻗـﯽ را ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻧﻔﺮﺑﺮﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ادواﺗﺸﺎن ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻓﺎﺻـﻠﻪاي ﻧـﻪ ﭼﻨـﺪان دور از ﺑﺮاﺗﭙـﻮر‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺪ آﺗﺸﯿﻦ روﺑﻪروي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي در ﺣـﺎل ﺷـﮑﻞﮔﯿـﺮي‬
‫اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﮐـﺮدم ﺑﺘـﻮاﻧﯽ از دﯾـﻮار آﺗـﺶ ﻋﺒـﻮر ﮐﻨـﯽ«؛ اﻣـﺎ‬
‫ﺑﺮاﺗﭙﻮر )ﮐﻪ ﺑﯽﺷﮏ ﯾﮑﯽ از دهﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﮐﺸﻮر اﺳﺖ( ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ﻣـﺎﻓﻮق ﺻـﻮت‬
‫دﻗﯿﻘﺎً از ﺿﻌﯿﻒﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ دﯾﻮار آﺗﺶ ﻋﺒﻮر ﮐﺮده ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ‪ 20‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫در ﻓﺮودﮔﺎه ﻫﻤﺪان ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐـﻪ ﮔـﺮدان ﻣـﺬﮐﻮر واﺣـﺪي‬
‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺻﺪام ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﻗﺪرت ﺧﻮد ﺑـﻪ ﺟﻬـﺎن‪ ،‬دو ﺧﺒﺮﻧﮕـﺎر‬
‫ﺑﯽﺑﯽﺳﯽ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاهآﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد ﺑـﺮدهﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ 1 .‬آنﺧﺒﺮﻧﮕـﺎران ﻧﯿـﺰ ﻓـﯿﻠﻢ اﯾـﻦ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺮاﺗﭙﻮر را ﺿﺒﻂ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣـﺪﺗﯽﺑﻌـﺪ در ﺗﻠﻮﯾﺰﯾـﻮن اﻧﮕﻠـﯿﺲ ﻧﺸـﺎن دادﻧـﺪ‪ 2 .‬ﺗﺼـﺎوﯾﺮ‬
‫اﯾﻦﭼﻨﯿﻨﯽ دﻧﯿﺎ را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ آﻏﺎزﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺻﺪام ﺑﻮده‪ ،‬اﻣـﺎ ﭘﺎﯾـﺎن آن دﯾﮕـﺮ در‬
‫اﺧﺘﯿﺎر او ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﮔﺎردﯾﻦ ﻧﯿﺰ روز ﺑﻌﺪ در ﮔﺰارش ﺧﻮد ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﺮان در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﺮﺗﺮي ﻫﻮاﯾﯽ دارد و ﺣﻀﻮر ﺑﯽرﻗﯿﺐ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ در ﺟﻨﻮب ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻧﻘﻞ از ﮐﺘﺎب اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ‬
‫‪.(103‬‬
‫‪ .2‬ﺑﺮداﺷﺖ آزاد از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﺑﺎ ﻣﺠﻠﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،197‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.12‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 308‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه اﻟﺒﮑﺮ‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ آن روز ﻃﺮح ﺑﺰرگ دﯾﮕـﺮي ﻧﯿـﺰ در ﺳـﺮ داﺷـﺖ‪ .‬ﻣـﺪﺗﯽ ﻗﺒـﻞ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ آر‪ .‬اف‪ .4-‬ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺳﺮوان ﺑﻬﺮام اﯾﮑﺎﻧﯽ ﻋﮑـﺲﻫـﺎي ﺑﺴـﯿﺎر واﺿـﺢ و دﻗﯿﻘـﯽ از‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺣﺒﺎﻧﯿﻪ در ‪ 45‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻏﺮب ﺑﻐﺪاد و ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه اﻟﺒﮑﺮ در ‪ 70‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻏﺮب ﭘﺎﯾﺘﺨـﺖ‬
‫ﻋﺮاق ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺧﺒﺮ از وﺟﻮد دهﻫﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم و ﺻـﺪﻫﺎ ﺗـﻮپ ﺿـﺪﻫﻮاﯾﯽ‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دوري ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي دﺳﺘﻪ دو ﻓﺮوﻧـﺪي‪ ،‬دو ﺗـﻦ از ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﮔﺮد ﻣﺤﻤﻮدي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي و ﺳﺮوان ﻋﺼـﺎره ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺧﻠﺒﺎن ﻫﻢﭘﺮ ‪ 1‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺻﺒﺢ زود از ﺑﺎﻧﺪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﻨﺪه ﺷـﺪﻧﺪ و ﺑـﺎ‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 10‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ و ﺳﭙﺲ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺮز‪ ،‬ﺳـﻮﺧﺖ ﮔﯿـﺮي ﻧﻬـﺎﯾﯽ را از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي‪ 707-‬اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ و آﻧﮕﺎه وارد درهﻫﺎي ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﮐﺸﻒ ﺑﯿﺶ از ﺷﺼﺖ راه رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻋﺮاق از داﺧـﻞ ﮐـﻮهﻫـﺎي‬
‫زاﮔﺮس ﻋﻤﻼً ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ را ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ؛ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻤﺘـﺮ از ﯾـﮏ‬
‫دﻗﯿﻘﻪ از ورود ﺑﻪ ﺧﺎك ﻋﺮاق و در ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﻐـﺪاد ﮔﻮﯾـﺎ آژﯾﺮﻫـﺎي ﻧﯿﻤـﯽ از ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﺻـﺪا‬
‫درﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﺟﻨﮕﻨﺪه‬
‫ﺷﻤﺎره دو را در ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل اﺻﺎﺑﺖ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳـﺖ‪ ،‬آﯾـﺎ‬
‫ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ اداﻣﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻫﺴﺘﯽ؟ ﺟﻮاب ﺳﺮوان ﻋﺼﺎره ﭼﯿﺰي ﺟﺰ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﻪﺣﻮﻣﻪ ﺑﻐﺪاد رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و آﺗﺶ رﯾﻨﮓﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪي ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﺧﻮﺷـﺎﻣﺪ ﻣـﯽﮔﻔـﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي دور زدن ﺑﻐﺪاد درﺳﺖ از وﺳﻂ ﺷﻬﺮ رد ﺷﻮﻧﺪ! ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿـﻪ‬
‫ﯾﮏﺑﺎر ﭼﺮاغ اﺧﻄﺎر ﻗﻔﻞ راداري روﺷﻦ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن از ﻗﻔﻞ ﺷﺪنﻣﻮﺷـﮏ ﺳـﺎم ‪ 2‬ﻫـﺎ ﺑـﺮ‬
‫روي آن ﻫﺎ داﺷﺖ‪ .‬ﺳﺮﮔﺮد ﻣﺤﻤﻮدي ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ را ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي رد ﮐﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﯾﮑـﯽ از‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ ﻗﻠﺐ ﻓﺎﻧﺘﻮم را از ﮐﺎراﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﻮدي و ﺣﯿﺪري )ﮐﻤﮏﺧﻠﺒـﺎن( ﻧﺎﭼـﺎر اﯾﺠﮑـﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﻋﺼﺎره دﺳﺖ ﺑﺮدار ﻧﺒﻮد‪ .‬او اﮔﺮﭼﻪ »ﺣﺒﺎﻧﯿﻪ« را رﻫﺎ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ از ﺧﯿـﺮ‬
‫اﻟﺒﮑﺮ ﺑﮕﺬرد‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪» .‬ﺳﺎم ‪ 6‬ارﺗﻔﺎع را ﮐـﺎﻫﺶ ﺑـﺪه« ﻋﺼـﺎره ﺑـﺎ ﺗﺤﻤـﻞ‬

‫‪۱. wing man‬‬

‫| ‪309‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك )ﺟﯽ(‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏ را رد ﮐﺮد‪ .‬ﻫﺮ دو ﺧﻠﺒﺎن درد ﮐﻤﺮ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ‬
‫روي اﻟﺒﮑﺮ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮپ ﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه اﻟﺒﮑﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺷـﻠﯿﮏ ﮐﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺼﺎره ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺖاﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺒـﺪلﺷـﻮد ﺑـﺎ ﺷـﯿﺮﺟﻪ ﺑـﺮ روي‬
‫ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﺑﻤﺐﻫﺎي ام‪ 117-‬ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﻣﺨﺎزن ﭼﻨـﺪ ﻫـﺰار ﺗﻨـﯽ ﻓﺮورﯾﺨﺘـﻪ و ﺟﻬﻨﻤـﯽ‬
‫ﻣﺨﻮف ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ داد‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫـﺎي‬
‫اﻟﺮﺷﯿﺪ و ﺣﺒﺎﻧﯿﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬را ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮدي آن ﻫﺎ از زﻣﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﮓﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫اﻟﺮﺷﯿﺪ در ‪ 50‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻣﺮز دو ﻣﻮﺷﮏ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ آر‪ .‬او‪ 13-‬ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻗﻔـﻞ ﮐﺮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻗﻔﻞ ﻣﻮﺷﮏ از ﮐﻤﻨﺪ آن رﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯿﮓﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺧﺴﺘﻪ و ﺑﺪون ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 30‬ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬اﯾﻨﺠـﺎ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺳﺮوﮐﻠﻪ ﯾﮏ ﺗﺎﻧﮑﺮ‪ 707 -‬و ﯾﮏ اف‪ 14-‬ﭘﯿﺪا ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﻣﯿﮓﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ رادار ﯾﮏ اف‪ 14-‬ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ راه را ﮐﺞ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﯿﺎﻟﺸﺎن ﻓﺎﻧﺘﻮم از ﻧﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ ﺳﻘﻮط ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺳﺮوان‬
‫ﻋﺼﺎره در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺪود ‪ 500‬ﭘﻮﻧﺪ ﺳﻮﺧﺖ داﺷـﺖ )زﯾـﺮ ‪ 600‬ﭘﻮﻧـﺪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻣﻮﺗـﻮر‪-‬‬
‫ﺟﯽ‪ 79.‬ﺧﺎﻣﻮش ﻣﯽﺷﻮد( ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﺗﺎﻧﮑﺮ‪ 707 -‬رﺳـﯿﺪ و ﯾﮑـﯽ از ﺧﻄﺮﻧـﺎﮐﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي آر‪ .‬اف‪ 4-‬آن روز‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﺟﺴﻮر‪ ،‬ﻣﺎﻫﺮ و اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮشﺷﺎﻧﺲ اﯾﺮاﻧﯽ اردﺳﺘﺎﻧﯽ آن روز ﻧﯿﺰ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭘﺮ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫‪ 24‬ﻣﻬﺮ ‪ 59‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻋﯿﻦﺧﻮش ﻓﮑﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ در‬
‫ﻏﺮب دزﻓﻮل ﻣﺤﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﺰرﯾﻖ ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺷﻮش‪ ،‬دزﻓﻮل و اﻧﺪﯾﻤﺸﮏ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي و ﺧﻠﺒﺎن وارﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺷـﻤﺎره دو ﻣـﺄﻣﻮر‬
‫اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺗﺎزه ﻧﻔﺲ دﺷﻤﻦ در آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﯾﮏ ﮔـﺮدان‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ را ﮐﺎﻣﻼً ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ و ﺑﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮﺷﻪاي ﺑﻪ ﮐﻠﯽ آن ﻫﺎ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﻏﺮوب ﺑﻮد ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺎم آﻣﺎده ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﻫـﯿﭻﮐـﺪام آﻣـﺎدﮔﯽ ﺣﻤﻠـﻪ را‬

‫‪ .1‬ﺑﺮداﺷﺘﯽ از ﮔﺰارش ﺳﺎﺟﺪ از ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺑﻤﺒﺎران ﺣﺒﺎﻧﯿﻪ و اﻟﺒﮑﺮ‪ 13 ،‬آﺑﺎن ‪.1387‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 310‬‬

‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ آن ﻫﺎ ﻫﻤﮕﯽ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﻪ آن دﻧﯿﺎ رﻓﺘﻨﺪ! اﻣﺎ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ اردﺳـﺘﺎﻧﯽ دﺳـﺖﺑـﺮدار ﻧﺒـﻮد‪،‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺷﺠﺎﻋﺖ او را ﺑﻪ دردﺳﺮ ﻧﯿﺰ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ در ﺣﺎل ﮔـﺬر از‬
‫اﻣﺎﻣﺰاده ﻋﺒﺎس دو ﺟﯿﭗ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ را دﯾﺪ راﺿﯽ ﻧﺸﺪ آن ﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖ واﺣﺪﺷـﺎن‬
‫دﭼﺎر ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﮔﺸﻮدن آﺗﺶ ﻣﺴﻠﺴﻞ در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ دو ﺟﯿـﭗ را ﺗﮑـﻪﺗﮑـﻪ ﮐـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻮﺷﮑﯽ ﺳﻔﯿﺪ رﻧﮓ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ از ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ راه را در ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻮﺷﮏ و ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع دﯾﺪ‪ .‬ﮔﺮدش ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ‬
‫او ﺳﺒﺐ ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﻣﻮﺷﮏ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺻﺪاي ﺳﺮوان وارﺳﺘﻪ در رادﯾﻮ ﭘﯿﭽﯿﺪ‪» :‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ‪ 1‬ﻣﻮﺷﮏ دوم!« اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﺗﮑﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻏﺮﯾﺰه و ﺗﺠﺮﺑﻪ دوﺑﺎره ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ ﺳﺮﯾﻊ ارﺗﻔﺎع و ﮔﺮدشﻫﺎي ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺑـﺎ ﺷـﺪت‪ ‬ﺟـﯽ ﺑـﺎﻻ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺷﮏ دوم را ﻧﯿﺰ رد ﮐﺮد‪ .‬دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي او ﻣﺴﻠﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮار ﻧﯿﺴـﺖ ﺟـﺰو ﺷـﻬﺪاي اول‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او روز ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﯾﮏ ﭘﺮوازارﺗﻔﺎع ﭘﺴﺖ ‪ 2‬در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن ﮐﻨﺘـﺮل‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻧﺎدر ﮐﻒ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ زده‪ ،‬اﻣﺎ زﻧﺪه ﻣﺎﻧـﺪه ﺑـﻮد و ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫زﺧﻤﯽ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺑﻮد او از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎك دزﻓﻮلـ ﻋﯿﻦﺧﻮش اﯾﻦﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ‬
‫ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺒﺮد؟ ﺷﺠﺎﻋﺖ‪ ،‬دﻗﺖ ﯾﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا و ﯾﺎ ﻫﺮ ﺳﻪ‪.‬‬

‫‪ 25‬ﻣﻬﺮ‬
‫‪ 25‬ﻣﻬﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﭼﻨﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮونﻣﺮزي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮد ﮐـﻪ اﻧﺠـﺎم ﮐﻠﯿـﻪ آن ﻫـﺎ ﺧﻄـﺮ‬
‫ﺑﺎﻻﯾﯽرا ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪ .‬در ﺣﻤﻠﻪ اول دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﮑﺎري ﻧﻮژه ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎم از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻓـﺎﻧﺘﻮم و ﺧﻠﺒـﺎن ارزﺷـﻤﻨﺪ ﺗﻮﺳـﻂ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﺑﻐـﺪاد ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺮﺑﯿـﺎت ﮔﺬﺷـﺘﻪ و‬
‫ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي ﭼﻬﺎر ﺧﻠﺒﺎن و ﮐﻤﮏ ﺑﺴﯿﺎر ورزﯾﺪه ﮐﻪ ﻧﺎم آن ﻫﺎ ﻣﺨﻔﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ ارﺗﻔـﺎع ﺑـﺎ‬
‫ﻃﯽ ﻣﺴﯿﺮ دﺟﻠﻪ از ﺷﻤﺎل وارد آﺳﻤﺎن ﺑﻐﺪاد ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ اردﺳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭼﻬﺎرده ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﻮد ﺧﻠﺒﺎﻧﺶ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫‪۲. Low Level‬‬
‫| ‪311‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي ﻣﻬﺎرت ﺑﺎﻻ‪ ،‬ارﺗﻔـﺎع ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﮐـﺎﻫﺶ دادﻧـﺪ و ﺑـﺎ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ دﯾﻮار ﺻﻮﺗﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻬﻮري ﺑﯽﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق را ﺑـﻪ ﭼـﺎﻟﺶ ﻃﻠﺒﯿﺪﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻞ ﺷﻬﺮ ﺑﻐﺪاد را در وﺣﺸﺖ و ﺑﻬﺖ ﻓﺮوﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي ﺑﻐﺪاد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ورود ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺷﻮد و ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﺎ ﻣـﺎﻧﻮري ﻣﻨﺎﺳـﺐ از وﺳـﻂ ﺷـﻬﺮ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه اﻟﺪوره رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻫﺸﺖ ﺑﻤﺐ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ را ﺑﺮ روي ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه در ﺣﺎل ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ‬
‫ﻓﺮورﯾﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺷﺶ روز ﻣﯽﺳﻮﺧﺖ‪ .‬ﻣﯿـﮓﻫـﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﻇﺮف دو دﻗﯿﻘﻪ از ﺑﺎﻧﺪ ﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ »ﺷﺒﺢﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ« ﺑﺎ ﮔﺮدش ‪ 180‬درﺟﻪاي ﻃـﯽ‬
‫ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ درهﻫﺎي زاﮔﺮس رﺳﺎﻧﺪه و از ﻧﻈﺮﻫﺎ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﻫﻨﻮز از ﺑﻬﺖ اﯾﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐـﻪ ﭼﻬـﺎر ﻓﺮوﻧـﺪ ﻓـﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕـﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﻌﯿﺒﯿﻪ رﺳﺎﻧﺪه و ﺑـﺎ ﺑﻤـﺐﻫـﺎي ام‪ 117-‬ﺑـﯿﺶ از ده ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫ﭘﺎرك ﺷﺪه ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺳـﺮﮔﺮد ﻧـﺪﯾﻤﯽ )ﮐﻤـﮏﺧﻠﺒـﺎن ﺳـﺘﻮان‬
‫رﺳﺘﻤﯿﺎن(‪،‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﺷﻤﺎرهدوﻧﺎﺻـﺮرﺿـﺎﯾﯽ)ﮐﻤـﮏﺧﻠﺒـﺎنﺷـﻬﯿﺪاﺧﺒﺎري( ﺷـﻤﺎره ﺳـﻪ ﺳـﺮﮔﺮد‬
‫ﺻﺎﺑﻮﻧﭽﯽ )ﮐﻤﮏﺧﻠﺒﺎن ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم( ﺑﺮاي ﮐﻮﺑﯿﺪن اﻟﻌﻤﺎره و ﭘﻞ راﻫﺒﺮدي آن ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ در ارﺗﻔﺎع ‪ 200‬ﭘﺎﯾﯽ ﻣﺮز را ﻗﻄﻊ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎره ﺳﻪ اﻋـﻼم ﺑـﺮوز ﻣﺸـﮑﻞ در‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﮐﺮد و ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه در ارﺗﻔـﺎع ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت را اداﻣـﻪ‬
‫دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺷﻤﺎره ‪) 2‬رﺿﺎﯾﯽ( ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺮﯾﻊ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺳـﺎم‪ 6-‬را ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﻧـﺪﯾﻤﯽ‬
‫دﯾﺪ‪ .‬ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي ﻫﺸﺪار ﻧﺒﻮد‪ .‬در ﯾﮏ ﺻﺪم ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﻤﻠﻮ از ﺳـﻮﺧﺖ و ﺑﻤـﺐ‬
‫در ﻫﻮا ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪ و دو ﺧﻠﺒﺎن آن ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬رﺿﺎﯾﯽ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﺑـﺎ دﻟـﯽ‬
‫ﻏﻤﮕﯿﻦ راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ اﻟﻌﻤﺎره را ﻣﻨﻬﺪم ﮐـﺮد‪ 1 .‬اﻣـﺎ اﻧﺘﻘـﺎم اﯾـﻦ‬
‫اﺗﻔﺎق را در ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮيﺷﻤﺎل آن ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰي از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺎﺻﺮ رﺿﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻤﺎره ‪ ،257‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.12‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 312‬‬

‫ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺳﺮﮔﺮد ﺟﻮادﭘﻮر و ﺳﺘﻮان ﺷﯿﺮازي ﺑﺎ دو ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5-‬در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺮاي‬
‫اﻧﻬﺪام ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺮﮐﻮك در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ارﺗﻔﺎع ‪ 15‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ دو ﺳﻮﺧﻮ را‬
‫دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺘﻮان ﺷﯿﺮازي اﺑﺘﺪا ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮔﺮدش ﺳﺮﯾﻊ ﺳﻮﺧﻮﻫﺎ ﺷﺪ و ﺟﻮادﭘﻮر را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺟﻮادﭘﻮر ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ اداﻣﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را رﻫﺎ ﮐـﺮده‬
‫و ﺑﻪ ﺳﺘﻮان ﺟﻮان دﺳﺘﻮر داد ﺑﺮاي درﮔﯿﺮي ﻧﻘﺶ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن را ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻮﺧﻮي ‪ 20‬ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫اﮐﻨﻮن درﺳﺖ در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺗﺎﯾﮕﺮ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﻮادﭘـﻮر ﮐـﻪ ﯾﮑـﯽ از ﻣـﺎﻫﺮﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻮد درﺳﺖ در ﻟﺤﻈﻪاي ﮐﻪ ﺳﻮﺧﻮي دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ‪ 500‬ﻣﺘـﺮي رﺳـﯿﺪ او ﺑـﺎ‬
‫ﮐﺎﺳﺘﻦ ﺳﺮﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﺮﺗﺮ دﺷﻤﻦ را ﺑـﺮﻫﻢ زد‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎن ﻋﺮاﻗـﯽ ﮐـﻪ ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔﺎﻗﯽ را ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺟﻠـﻮ اﻓﺘـﺎد‪ .‬اﮐﻨـﻮن ﻓﺮﺻـﺖ ﺑـﺮاي‬
‫ﺟﻮادﭘﻮر آﻣﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺷﺠﺎع اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﻔﺎع و اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺲﺳﻮزﻫﺎ ﺧﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻮﺧﻮ‪ 20 -‬ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺮد‪ .‬ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎي ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣـﺎل ﺳـﭙﺮي ﺷـﺪن ﺑـﻮد‪ .‬ﺳـﻮﺧﻮي‬
‫دﺷﻤﻦ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰي را اﮐﻨﻮن ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﮐﺸﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺴﻠﺴﻞﻫﺎي‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﻮﺧﻮ ‪ 20‬را در آﺳﻤﺎن ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﻧﯿـﺰ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎ اﻧﺠـﺎم ﻣﺎﻧﻮرﻫـﺎي‬
‫ﭘﯽدرﭘﯽ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺳﻮﺧﻮي دوم ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﻮادﭘﻮر دﺳﺖﺑﺮدار ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺑﯽروﺣﯿﻪ ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻨﻬﺎ راه را در ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻓﺮار ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫دﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﻮادﭘﻮر و ﺷﯿﺮازي از ﭘﯽ او روان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬درﺳﺖ در ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﺑﻨﺰﯾﻦ ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﯽ داد در ﺻﻮرت اداﻣﻪ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻮري اﺣﻤﻘﺎﻧـﻪ از‬
‫ﺳﻮي ﺳﻮﺧﻮ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن دﺷﻤﻦ را دﻗﯿﻘﺎً در ﺗﯿﺮرس ﻣﺴﻠﺴـﻞ ﻣﺨـﻮف ﺗـﺎﯾﮕﺮ ﻗـﺮار داد‪ .‬ﺳـﺮﮔﺮد‬
‫ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺻـﺪﻫﺎ ﮔﻠﻮﻟـﻪ ‪ 20‬ﻣﯿﻠـﯽ ﻣﺘـﺮي را رواﻧـﻪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻮﺧﻮ زوزهﮐﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ زﻣﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺟﻮادﭘﻮر ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺪارد ﺣﺘﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺟﻨﮕﻨﺪه دﺷﻤﻦ را ﻧﻈﺎرهﮔﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﺘﻮان‬
‫ﺷﯿﺮازي ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮدش ﮐﺮد و از ﭘﯽ ﺟﻮادﭘﻮر ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺟﻮادﭘﻮر ﻓﻘﻂ ‪ 700‬ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻨـﺰﯾﻦ‬
‫داﺷﺖ و ﮔﺮدشﻫﺎ و ﭘﺲﺳﻮزﻫﺎ ﻣﺼﺮف او را ﺑﻪ ﺷﺪت اﻓﺰاﯾﺶ داده ﺑﻮد‪ .‬در ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه‬
‫| ‪313‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ در اﺗﺎق ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺮاﯾﻂ را رﺻﺪ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن در ﻋﻤـﻖ ‪ 180‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي دﺷـﻤﻦ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﺟﻮادﭘﻮر اﯾﻤﺎن داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 15‬دﻗﯿﻘﻪ ﭘﺮواز را ﺗﺎ اﯾﺮان دارد‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﮔﺮ ﯾﮏ ﻓﺮودﮔﺎه ﮐﻤﮑﯽ در ﻣﺮز ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺟﻮادﭘﻮر آن روز را ﺑﻪ ﺷﺐ ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ از »ﻧﺸﺴﺖ« دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﺷـﺎدي‬
‫ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآوردﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺧﻠﺒﺎن ﻫﻤﺎن روز درﺟﻪ ﺗﺸﻮﯾﻘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺛﺒـﺖ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﺗﻮﺳﻂ دورﺑﯿﻦ ﺷﻤﺎره ﯾﮏ‪ ،‬اﯾﻦ رﮐﻮرد ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ )ﻧﺎﺑﻮدي دو ﺳـﻮﺧﻮي ‪ 20-‬ﺑـﺎ ﻣﺴﻠﺴـﻞ ﯾـﮏ‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮ( ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﯽ ﺛﺒﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق را در ﻻك دﻓﺎﻋﯽ ﻓﺮوﺑﺮد و اﯾـﻦ در ﺣـﺎﻟﯽ ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي دزﻓﻮل و ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﻫﻤﺪان و ﺑﻮﺷـﻬﺮ ﺑـﺎ ﺑﻤﺒـﺎران ﺳـﻨﮕﯿﻦ دﺷـﻤﻦ در اﻃـﺮاف‬
‫آﺑﺎدان دو ﮔﺮدان زرﻫﯽ ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﻨﻬﺪمﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻮﯾﺎ اﯾﻦ ﺣﻤﻼت از ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ‬
‫ﮐﻞ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮد! دﺳﺘﻮر ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﮑـﺎرﮔﯿﺮي ﮔﺴـﺘﺮدهﺗـﺮ اف‪ 5-‬و اف ـ ‪ 4‬ﻋﻠﯿـﻪ دﺷـﻤﻦ ﺑـﺮاي‬
‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻣﺤﺎﺻﺮه آﺑﺎدان ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن آﺑﺎدان ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ در وﺿـﻌﯿﺘﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑـﺪ‬
‫ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬دهﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﭼﻨـﺪ اﺳـﮑﺎدران ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧـﺪه ﭘﺎﯾﮕـﺎه دزﻓـﻮل در‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ »ﺷﺒﻪ اﻧﺘﺤﺎري« ﺑﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺗﺎﺧﯿﺮي ‪ 1‬ام‪.‬ﮐﯽ‪ 82.‬و راﮐﺖ‪ ،‬ﺟﻬﻨﻤﯽ ﺑﺮاي ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ‪3‬‬
‫و ‪ 5‬ﻋﺮاق ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدي ﺷﺪﯾﺪ ﺑﯿﻦ ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﺗﺎﯾﮕﺮ از ﯾﮏﺳﻮ و ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ‬
‫و واﺣﺪﻫﺎي ﺳﺎم و ﺗﻮپﻫﺎي ‪ 23‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدي ﮐﻪ در ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻧـﻮﯾﻦ ﻣﺸـﺎﺑﻪ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻫﻮاي ﺧﺎك آﻟﻮد و ﺗﯿﺮه ﺟﻨﻮب ﮐﺎر را ﺑﺮاي ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺳـﺨﺖ ﮐـﺮده و آن‬
‫ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد ﻣﯽﮐﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬در آن ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺸﺪﻧﯽ اﮔﺮﭼﻪ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺘﻮنﻫﺎي زرﻫـﯽ و ﻣﮑـﺎﻧﯿﺰه ﻋـﺮاق وارد آﻣـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي اﯾﺮاﻧـﯽ ﻧﯿـﺰ از ﺿـﺮﺑﺎت‬
‫ﺑﯽﻧﺼﯿﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﺧﺒﺎر ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﺳﻘﻮط دو ﻓﺮوﻧـﺪ ﺗـﺎﯾﮕﺮ و دو ﻓﺮوﻧـﺪ ﻓـﺎﻧﺘﻮم‬
‫ﻣﯽداد‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﻌﺪاد ﺗﻠﻔﺎت ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺗﺎ ‪ 25‬ﻣﻬﺮﻣـﺎه از‬
‫‪ 60‬ﻓﺮوﻧﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪۱. High drag‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 314‬‬

‫‪ 26‬ﻣﻬﺮ‬
‫روز ‪ 26‬ﻣﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺣﻤﻼت ﺧﻮد را ﻗﻄﻊ ﻧﮑﺮد‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ اف ـ ‪ 4‬از ﭘﺎﯾﮕﺎه‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖﺑﺮ روي درﯾﺎ در ﺗﻤﺎم ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺎ ﺑﻨﺪر ﻓﺎو‪ ،‬از ﻓﺎﺻﻠﻪ دور آﺗﺸﺒﺎريرا ﺑﺮ‬
‫روي ﻓﺎو آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از روي ﻓﺎو ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﻤﺐ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺑﺮاي‬
‫ﭘﺮﺗﺎب داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﮑﻠﻪ ﻓﺎو ﻣﻨﻬﺪم و ‪ 6‬ﮐﺸﺘﯽ ﺗﺮاﺑﺮي ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺑﻨﺪر را ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدن ﭼﻨﺪ ﮐﺸﺘﯽ دﯾﮕﺮ راه آﺑﯽ آن را ﻣﺴﺪود ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ در ﺣﻤﻠﻪاي ﺗﻼﻓﯽﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺎوﭼﻪ ﺗﯿﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده و ﺻـﺪﻣﻪ ﺷـﺪﯾﺪي ﺑـﻪ آن‬
‫زدﻧﺪ‪) .‬اﯾﻦ ﻧﺎوﭼﻪدر ﺳﺎل ‪ 1362‬دوﺑﺎره ﻋﻠﯿﻪ دﺷﻤﻦ وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪ( اﻣﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﻣﺴـﻠﺢ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺎورﯾﮏ )ﺻﻒﺷﮑﻦ( ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ از ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺷﺸـﻢ )ﺑﻮﺷـﻬﺮ( ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ و ﺣـﺪاﻗﻞ دو‬
‫ﻧﺎوﭼﻪ اوزا را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺠﺪد آﻣﺎده ﻣﯽﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺧﺒـﺮ‬
‫رﺳﯿﺪ در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﻫﻔﺖ و ﻫﺸﺖ از ﺳﭙﺎهﻫﺎي ﯾﮏ و دو ﻋﺮاق ﺗﯿﭗ ﯾﮏ زرﻫـﯽ‬
‫از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬ﺑﺎﺧﺘﺮان را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دادهاﻧﺪ و ﻫﺮﻟﺤﻈﻪ اﻣﮑﺎن دارد ﺧـﻂ ﺟﺒﻬـﻪ‬
‫ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ ﺷﮑﺎف ﺑﺮدارد‪ .‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي دزﻓﻮل‪ ،‬ﻫﻤﺪان و ﺣﺘﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ آﻣﺎدهﺑﺎش ﮐﺎﻣﻞ‬
‫درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﺰارشﻫﺎ ﺣﺎﮐﯽ از ﺣﺮﮐﺖ ﯾﮕﺎن ﻫﺎي آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻧﯿﺰ ﺑﻮد‬
‫در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻧﻔﺮات ﻟﺸﮑﺮ ‪ 7‬ﭘﯿﺎده ﺑﺎ آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﮐﺒﺮاﻫﺎ دﺳﺘﻪدﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ ﻣﯽرﺳﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ‪ 8‬ﺷﺎﻫﺪ اﻧﺒﻮه ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮﺷﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﯿﭗ ﺗﺤـﺖ ﻓﺸـﺎر ‪81‬‬
‫را ﮐﺎﻣﻼً دﻓﻊ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي دﺳﺘﻪ دوم از ﭘﺎﯾﮕﺎه دزﻓﻮل ﻧﻔﺮات ﺟﺪااﻓﺘﺎده ﻟﺸـﮑﺮ ‪) 8‬ﺳـﭙﺎه‬
‫دوم( ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻗﺘﻞﻋﺎم ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ از آﻧﮑـﻪ ﯾـﮏ دﺳـﺘﻪ ﻣﯿـﮓ‪ 23-‬و ‪ 21‬در ﺣـﺎل‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﯿﮓﻫﺎ در ﻇﺮف دو دﻗﯿﻘﻪ ﺧﻮد را ﺑـﻪ دﺳـﺘﻪ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎي ﻓﺎﻗـﺪ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ زدﻧﺪ‪ .‬اف‪ 14-‬ﻫﺎ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﻟـﺰوم ﭘﻮﺷـﺶ ﺣـﺪاﻗﻞ ده ﻧﻘﻄـﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪) .‬اﺧﺒﺎر ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﺸﺪه ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﺳﻘﻮط ﺣـﺪاﻗﻞ دو ﻓﺮوﻧـﺪ ﺗـﺎﯾﮕﺮ‬
‫دارد(‪.‬‬
‫در ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﮐﺒﺮا ﺑﺮاي ﮐﻤﮏرﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ واﺣﺪي از ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳـﺪاران در اﻫـﻮاز ﺑـﺎ‬
‫ﻫﺪاﯾﺖ درﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮔﺮدان ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﯽ‪ ،‬آﺗـﺶ دﻗﯿﻘـﯽ ﺑـﺮ‬
‫| ‪315‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫روي دﺷﻤﻦ )اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻋﻨﺎﺻﺮي از ﻟﺸﮑﺮ ‪ (9‬رﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮج ﺑﻌﺪي ﺣﻤﻼت ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫اف ـ ‪ 4‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬
‫دﻫﻬﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻪ ﺷﺪت ﮐﻠﯿﻪ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﺳﭙﺎه ﺳﻮم را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار داده و اﻧﻮاع ﺑﻤﺐﻫﺎي‬
‫ام‪.‬ﮐﯽ‪ ،82-‬ام‪.‬ﮐﯽ‪ ،83-‬ام‪.‬ﮐﯽ‪ ،84-‬ﻣﺎورﯾﮏ و ﺧﻮﺷﻪاي را ﺑﺮ روي ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 3‬و ‪ 10‬رﯾﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺑﻤﺒﺎران ﯾﮕﺎن ﻫـﺎي زﻣﯿﻨـﯽ ﺣﺮﮐـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً آﻣـﺎدﮔﯽ‬
‫درﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ را ﻧﺪارد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬در ﺳﺎﻋﺖ ﯾﺎزده ﺑـﺎ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﯾﮑﯽ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف ـ ‪ 4‬را ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮارداد‪ .‬ﻫﻔﺘﻪ ﭼﻬﺎرم ﻧﺒـﺮد در ﺣـﺎل ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪن ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ‪ 50‬ﻓﺮوﻧﺪ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬آﻣﺎده ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 8-2‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف ‪ 14-‬آﻣﺎده ﭘﺮواز در ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺻﻔﻬﺎن‬

‫ﭘﺎﻧﺰده ﻣﺎه ﻏﯿﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﺎرﺷﮑﻨﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫـﺎ ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺗﺎﻣﮑﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺪ در اﻧﺪازه ‪ 3‬اﺳﮑﺎدران ﺧﻮد در ﻣﺎهﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷـﻮد‪ .‬ﺗﺎﻣﮑـﺖ اﯾـﻦ‬
‫ﻗﺪرت را داﺷﺖ ﮐﻪ در ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت‪ ،‬ﯾﮏ اﺳﮑﺎدران ﻋﺮاﻗﯽ را ﻧـﺎﺑﻮد‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺑﺴﯿﺎر ورزﯾﺪه اف‪ 14-‬ﺑﺎ ﭼﺸﻢﻫﺎي ﻧﮕـﺮان ﺷـﺎﻫﺪ ﺷـﻬﺎدت ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ارزﺷﻤﻨﺪ اف ـ ‪ 4‬و اف‪ 5-‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﺗﺎ ورود ﭘﺮﻗﺪرت آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد زﻣﺎن ﺑـﺎﻗﯽ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 316‬‬

‫ﺑﻤﺒﺎران ﻫﺎي ﺣﯿﺮت اﻧﮕﯿﺰ ارﺗﻔﺎع ﭘﺴﺖ‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺟﺎﻧﺒﺎز ﻋﺒﺎس رﻣﻀﺎﻧﯽ از ﺟﻤﻠـﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎﻧﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻧﺒﺮدﻫـﺎي ﻏـﺮب‬
‫دزﻓﻮل را ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺖ ﺧﻮد ﻟﻤﺲ ﮐﺮد‪ .‬او درﺑﺎره آن روزﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت و ﺧﺴﺘﮕﯽﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻬﺎرم ﺷﮑﺎري دزﻓﻮل‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬در‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖﻫﺎي ده روزه ﺑﻪ دزﻓﻮل اﻋﺰام ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ‪ 26‬ﻣﻬﺮﻣﺎه ﻣﻦ و ﭘـﻨﺞ ﺧﻠﺒـﺎن دﯾﮕـﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﺷﺶ ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﺎﯾﮕﺮ از ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ دزﻓﻮل رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬دﺷﻤﻦ آن ﻗﺪر ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻃﺒﻖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ‪ 11‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻣﺎ رﺳﯿﺪهﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ آﻧﮑﻪ از زﻣﯿﻦ ﺑﻠﻨـﺪ‬
‫ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬روي ﺳﺮ دﺷﻤﻦ ﺑﻮدﯾﻢ و ﭘﺲ از ﺑﻤﺒﺎران ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺑﻨﺰﯾﻦﮔﯿﺮي ﻣﺠـﺪد ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻬﻤـﺎت را ﺑﺎرﮔـﺬاري )ﻟـﻮد( ﻣـﯽﮐـﺮدﯾﻢ‪ .‬از ‪ 50‬ﺗـﺎ ‪ 60‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد در ﭘﺎﯾﮕـﺎه‪،‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﺎﻫﯽ دو ﺗﺎ ﺳﻪ ﭘﺮواز در روز اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ در آن روزﻫﺎ‬
‫وﺣﺪﺗﯽ ‪ 60‬ﺗﺎ ‪ 100‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺮوازﻫﺎ ﮔﺎﻫﯽ دو ﻓﺮوﻧﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ‪ 30‬ﭘﺮاﻧـﻪ )ﺳـﻮرﺗﯽ(‬
‫در ﯾﮏﺳﺎﻋﺖ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﭘﺮاﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ ﮔﺸﺖ ﻫﻮاﯾﯽ و اﺳﮑﺮﻣﺒﻞ ﺑـﻮد«‪ 1 .‬رﻣﻀـﺎﻧﯽ‪ 12‬روز در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺎﻧﺪ )دو روز ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺮﺳﯿﺪن ﺧﻠﺒﺎن ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻮد( وي ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﺣﻤـﻼت‬
‫ﺗﺎ ﺗﻮﻗﻒ ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ﭘﺸﺖ دروازهﻫﺎي دزﻓﻮل اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ«‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن رﻣﻀﺎﻧﯽ درﺑﺎره راﻫﻮرد ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎ ﺑـﺮاي ﺗﻮﻗـﻒ واﺣـﺪﻫﺎي زرﻫـﯽ و‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻋﺮاق ﮔﻔﺖ‪ 2 :‬ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ را ﺑﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎي ‪ 500‬ﭘﻮﻧﺪي ﻣﯽزدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﯽ‪.‬ال‪.‬ﯾﻮ ﺿﺪﺗﺎﻧﮏ ﺑﻮد و در ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺮﺗﺎب ‪ 140‬ﺑﻤﺐ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ از آن رﻫﺎ ﻣﯽﺷﺪ‬
‫و اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﺮاي آن ﻫﺎ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﯾﻢ‬
‫ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮﯾﻢ در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﺧﻮدي و دﺷﻤﻦ‬
‫ﻣﺎ را ﻧﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﺑﻪ ‪ 200‬ﭘﺎ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪﯾﻢ و ﺑﻤﺐﻫﺎ را ﻣﯽرﯾﺨﺘﯿﻢ‪ .‬ﭘﺮﺗﺎب اﯾﻦ‬
‫ﺑﻤﺐ ﺑﺎﯾﺪ در ارﺗﻔﺎع و ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮدي ﻣﻮرد‬
‫اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي ﺧﻠﺒﺎن رﻣﻀﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬

‫‪ .2‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬
‫| ‪317‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫‪ 27‬ﻣﻬﺮ‬
‫در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﻫﻤﮕﯽ در ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺘﺤﺪ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎر ﺑﺮ روي دوش اﯾﻦ ﻧﯿﺮو را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﻨـﺪ ﺳـﺘﺎد ﮐـﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ از ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ‪» :‬ﺣﻤﻠﻪ«‪.‬‬
‫ﺷﻬﺎدت دهﻫﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﺳﻘﻮط دهﻫـﺎ ﻓﺮوﻧـﺪ ﺟﻨﮕﻨـﺪه و ﺑﻤـﺐاﻓﮑـﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺳﻮم ﻫﻤﺪان و ﭼﻬﺎرم دزﻓﻮل را ﮐﺎﻣﻼً ﻧﮕﺮان ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي دوم ﺗﺒﺮﯾـﺰ و‬
‫ﺷﺸﻢ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﺎرهاي ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي دزﻓﻮل و اﻣﯿﺪﯾﻪ ﺑﺎر‬
‫دﯾﮕﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺤﻮرﻫـﺎي ﺳﻮﺳـﻨﮕﺮد و ﻗﺼﺮﺷـﯿﺮﯾﻦ را ﻣـﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ ﻗـﺮار دادﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻣﯿﮓﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻧﯿﺰ راﻫﻮرد روزﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد را ﺗﮑﺮار ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﮔﺬر از ﻣﺮز‪ ،‬درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد‬
‫ﺑﺎ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ دزﻓﻮﻟﯽ ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﺷـﺪﯾﺪ ﻣﻮاﺿـﻊ ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 6‬ﻋـﺮاق‬
‫آﻣﺎده ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺟﻨﮕﻨﺪهاي ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪﯾـﺪﺗﺮ از اف‪ 5-‬ﺑـﻮد‪ 15 .‬ﺟﻨﮕﻨـﺪه‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ و اﯾﺮاﻧﯽ در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ درﻫﻢ آﻣﯿﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻼﮔﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﻠﯿﮏ ﭘﯽدرﭘﯽ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ ﺳﻪ ﺗـﺎﯾﮕﺮ‬
‫را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدﻧﺪ ‪ 1‬و ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر دو ﻣﯿﮓ را ﺳـﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻣـﺎﻧﻮرﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﻧﺒﻮد ﺗﻠﻔﺎت اﯾﺮان ﺣﺘﻤﺎً اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﺑﺰرگ در ﺟﻨﻮب در ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮐﻞ ﻗـﻮا ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮔﺎزاﻧﺒﺮي آﺑﺎدان‪ ،‬ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎي ﮔﺮدان ‪ 81‬ﺷـﮑﺎري ﺑـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ رﻓﺘﻨـﺪ ﺗـﺎ ﻣـﺎﻧﻊ ﺷـﮑﺎر‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﺟﻨﻮب ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ از آن ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺑﺘـﻮان ﺑـﺎ ﭼﻬـﺎر ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫اف‪ 14-‬ﻣﺎﻧﻊ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﺑﺎ رادار ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮد ﺑﺎ رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ دﻫﻬﺎ ﺑﺎﻟﮕﺮد و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﻃﺮﻓﯿﻦ در ﻧﺒﺮد »ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ« در ﺣﺎل ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫از واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺒﺮاﻫﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدن ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي دﺷﻤﻦ در اﻃﺮاف آﺑﺎدان و ﺗﻮﭘﻮﻟـﻮف ﻫـﺎي ﺑـﺰرگ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ در ﺣﺎل ﺑﻤﺒﺎران اﯾﺴﺘﮕﺎه راهآﻫﻦ آﺑﺎدان و ﻣﺮاﮐـﺰ ﺗﺠﻤـﻊ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧـﺪه ﻟﺸـﮑﺮ ‪91‬‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،255‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.17‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 318‬‬

‫زرﻫﯽ اﻫﻮاز ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﻮﺷﻬﺮي ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﮐﻪ از‬
‫ﺟﻨﻮب ﻏﺮب در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻮدﻧﺪ درﻫﻢ ﻣﯽﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 7‬ﭘﯿﺎده ﻋﺮاق‬

‫اﻣﺎ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 7‬ﭘﯿﺎده ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﺧﻄﺮﻧﺎك در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺪن ﺑـﻪ ﻗﺼﺮﺷـﯿﺮﯾﻦ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻔﺮات ﭘﺮﺗﻌﺪاد اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮ‪ ،‬ﮔﺮدان ﻫﺎي ﮐﻢ ﺗﻌﺪاد ﺗﯿﭗ ﯾﮏ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬را ﺑﻪ ﺷـﺪت ﺗﺤـﺖ‬
‫ﻓﺸﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﻮري ﺑﺰرگ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 7‬ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺮار ﺑﻮد ‪ 38‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻧﻮژه‪ ،‬وﺣﺪﺗﯽ و اﻣﯿﺪﯾـﻪ در زﯾـﺮ ﭼﺘـﺮ ﺣﻤـﺎﯾﺘﯽ‬
‫اف‪ 14-‬ﮐﺎر ﻟﺸﮑﺮ ‪ 7‬را ﯾﮑﺴﺮه ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮ از ﺷﻤﺎل )ﺳﭙﺎه ﯾﮑﻢ( ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه دوم‬
‫آﻣﺪه و ﻗﺮار ﺑﻮد ﻣﺤﻮر ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ ـ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه را ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ ﻟﺸـﮑﺮ ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي‬
‫ﺑﺰرگ رادار و ﺳﺎم ﻧﯿﺰ ﺑﻮد و ﺗﺎ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﻓﻌﺎل ﻣﯽﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮﻫﺰﯾﻨـﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﻓﺎﻧﺘﻮم از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻠﯿﻪ اﺻﻮل ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮي اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ و‬
‫رادارﻫﺎ را ﺑﮑﻠﯽ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ‪ 30‬ﻓﺮوﻧﺪ اف ـ ‪ 4‬و اف‪ 5-‬ﯾﮑﯽ از ﺑـﯽﻧﻈﯿﺮﺗـﺮﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻤﺒﺎران ﺧﻂ ﻣﻘـﺪم را اﻧﺠـﺎم دادﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي ﻣﺨـﻮف ﻣﺎورﯾـﮏ و ﺑﻤـﺐﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮﺷﻪاي ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ و ﻧﻔﺮات دﺷﻤﻦ را ﮔﺮﻓﺘﺎر آﺗﺸﯽ ﺑﯽﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑـﺎ ﺑﻤﺒـﺎران دﻗﯿـﻖ‪،‬‬
‫ﺑﯿﺶ از ‪ 100‬ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ ﻋﺮاﻗﯽ ‪ 1‬را ﺑﻪ آﻫﻦ ﭘﺎره ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐـﻪﺑـﺎ‬
‫ﺑﻤﺐ ﻫﺎي ﻧﺎﭘﺎﻟﻢ دﻣﺎي دو ﻫﺰار درﺟﻪ را ﺑﻪ ﻧﻔﺮات ﭘﯿﺎده ﻋﺮاﻗﯽ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬دﺳـﺘﻪاي دﯾﮕـﺮ از‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ ﮐﻠﯿﻪ ﺟﺎدهﻫﺎ را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 7‬ﺗﺪارك دﯾﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗـﺮار داده و‬
‫ﺗﻮپﻫﺎي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ را ﻧﯿﺰ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪهاﺳﺖ اﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎي آﺗﺶ ﻫﻮاﻧﯿﺮوز‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﻮر »ﺑﮑﺎو و ﺑﮑﺶ« ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻧﻔﺮات ﻟﺸﮑﺮ ‪ 7‬را ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﻫﺮج و ﻣﺮج اﯾﺠﺎد ﺷﺪه از ﻻﺑﻪﻻي ﺗﭙﻪﻫﺎ ﭼـﻮن ﺻـﺎﻋﻘﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ دﺷﻤﻦ وارد آﻣﺪه و دﺳﺘﻪدﺳﺘﻪ ﻧﻔﺮات در ﺣﺎل ﻓﺮار را ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ در ﺣـﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﯿﮓ‪ 23-‬از ﺗﺮس ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﺟﺮﺋﺖ ورود و ﮐﻤﮏرﺳﺎﻧﯽ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻟﺸـﮑﺮ‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪، 255‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻧﺒﺮد در ﻫﻮا‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.17‬‬
‫| ‪319‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 7‬آن روز ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺒـﺮ دﯾﮕـﺮ آن روز ﺳـﻘﻮط‬
‫ﯾﮏ ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ﻋﻈﯿﻢ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ‪ 27‬ﻣﻬﺮآﺑﺎن ‪ 59‬ﺧﻠﺒﺎن ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﯾﺰد در ﺣﺎل ﻋﺒﻮر از ﻣﺮز ﺑﺮاي ﺑﻤﺒﺎران ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﮑﻮﯾﺘـﻪ‬
‫در ﻣﺮﮐﺰ ﻋﺮاق ﺑﻮد ﮐﻪ در ‪ 40‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻫﺪف‪ ،‬ﯾـﮏ ﺗﻮﭘﻮﻟـﻮف ‪ 16‬دﯾـﺪ‪ .‬ﯾـﺰد ﺑـﺎ ﮐﺎﺳـﺘﻦ از‬
‫ارﺗﻔﺎع و اوجﮔﯿﺮي دوﺑﺎره‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﻏﻮلﭘﯿﮑـﺮ ﻋﺮاﻗـﯽ رﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﺴﻞ اف‪ 5-‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد ﺗﺎزه ﻣﺘﻮﺟﻪ دو ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ ﻣﺤﺎﻓﻆ آن ﺷﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺑﺮاي رﻫﺎ ﮐﺮدن ﻫﺪف دﯾﮕﺮ دﯾﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻇﺮف ﭼﻨـﺪ ﺛﺎﻧﯿـﻪ ﺑـﯿﺶ از ‪ 500‬ﮔﻠﻮﻟـﻪ ‪ 20‬ﻣﯿﻠـﯽ‬
‫ﻣﺘﺮي ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺮ ﺑﺰرگ و ﺑﯽرﯾﺨﺖ ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ﻋﺮاﻗﯽ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻣﺒﺪل ﺑـﻪ ﮐـﻮﻫﯽ از‬
‫آﺗﺶ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺳﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ .‬اﺗﻔﺎق آن ﻗﺪر ﺳﺮﯾﻊ رخ داد ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﯿﮓ ﻓﺮﺻﺘﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ازآن ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﭼﺴـﺒﯿﺪن ﺑـﻪ زﻣـﯿﻦ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه دزﻓﻮل رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺎﯾﮕﺎه‪ ،‬ﺻﺪاي اﻓﺴـﺮ رادار در ﮔـﻮش او ﭘﯿﭽﯿـﺪ‪» :‬دﺷـﻤﻦ رادار‬
‫آﺑﺪاﻧﺎن را زد«‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ﯾﺰد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺎﺳﺦ داد‪» :‬ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑﻤﺒﺎرانﮐﻨﻨﺪه را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدم«‬
‫ﺻﺪاي ﻓﺮﯾﺎد ﺷﺎدي ﮐﺎرﮐﻨﺎن رادار در رادﯾﻮ ﭘﯿﭽﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﺪن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﻧﺪاﺷﺖ‬

‫در ‪ 28‬ﻣﻬﺮﻣﺎه ﻧﯿﺰ ﺧﻠﺒﺎن ﭘﺮوﯾﺰ ﻧﺜﺮي ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺧﻮد ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺳـﺮوان ﻣﻨﺼـﻮر‬
‫ﻣﺤﻤﺪي آزاد ﺑﺮاي ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق در ﻏﺮب اﻫﻮاز ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪﻧـﺪ‪ .‬آن‬
‫ﻫﺎ ﭘﺲ از رﯾﺨﺘﻦ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮدش ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﺎك ﺧﻮدي در ﺗﻮر‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪي دﺷﻤﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺻﺎﺑﺖ ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﭘﯽدرﭘﯽ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻧﺜـﺮي ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل او ﺑﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪ .‬در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻧﺜﺮي ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺗﺮك ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﻓﺘـﺎد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺳـﺮوان‬
‫آزاد ﭘﺲ از وارﺳﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﭘﺮواز ﮐـﻦ و در آﺧـﺮﯾﻦ‬
‫ﻟﺤﻈﺎت ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺗﺮك ﮐﻦ«‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ آﻧﮑـﻪ در ارﺗﻔـﺎع‬
‫ﺳﻪ ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﮐﺘﺎب ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.486‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 320‬‬

‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺜﺮي در ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪن ﺑﺎﻧـﺪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه دزﻓـﻮل‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺣـﺪود ‪1185‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺳﺮﻋﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﮐﺸﯿﺪن دﺳﺘﻪ ﮔﺎز ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﯿﺰ ﺗﺄﺛﯿﺮي در ﮐﻢ ﮐﺮدن ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺪاﺷﺖ و‬
‫دﺳﺘﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﯾﺎ ﻫﻤﺎن اﺳﺘﯿﮏ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﯽ ﻟﻖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐـﻢ ﺑـﻮد و ﺑـﺎ آن‬
‫ﺳﺮﻋﺖ و ارﺗﻔﺎع‪ ،‬رﻫﺎ ﮐﺮدن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺜﺮي آﺧﺮﯾﻦ راه را در ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن ﻣﻮﺗﻮر راﺳﺖ دﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﺑﮑﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺗـﺎﯾﮕﺮي را‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺐ ﺳﺮﮐﺸﯽ از ﮐﻨﺘﺮل ﺧﺎرج ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﺴﺒﯽ درآورد‪ .‬ﻧﺜـﺮي ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺗﻼش ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم داد ﺗﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮر ﭼﭗ ﮐﻪ ﻗـﺪرت ﭼﻨـﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷـﺖ ﺑـﺮ زﻣـﯿﻦ‬
‫ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮ روي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺎ ‪ 3‬ﭼـﺮخ‬
‫ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺧﻮد و ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻼغﭘﺮ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺑﺎﻧـﺪ ﺑﺮﮔﺸـﺖ‪ .‬اﻓﺴـﺮ ﮐـﺎروان ﮐـﻪ ﻫﻨـﻮز‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﭼﻪ ﻣﺸﮑﻠﯽ دارد در رادﯾﻮ ﻓﺮﯾﺎد زد‪» :‬ﺧﺪاي ﻣﻦ ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟« ﻧﺜـﺮي‬
‫ﭘﺎﺳﺦ داد‪» :‬ﮐﻨﺘﺮل روي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﺪارم«‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﯾﺴﺘﺎد در ﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﭘﺎﯾﮕـﺎه‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎون ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـﯽ و ﺣﻔﺎﻇـﺖ و ﺳـﺎﯾﺮ ﻣﺴـﺌﻮﻻن ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ‬
‫رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي زﯾﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑـﺎز ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﺎ ﺗﻌﺠـﺐ از ﻧﺜـﺮي‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﭼﻄﻮر اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﻧﺸﺎﻧﺪي ﮐﺎﺑﻞﻫﺎي ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﮐﻼً ﻗﻄﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ! روز ﺑﻌـﺪ ﯾﮑـﯽ از‬
‫ﻧﻔﺮات ﻓﻨﯽ ﻧﮑﺘﻪ دﯾﮕﺮي را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺜﺮي ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮد‪ .‬ﮐﺎﺑﻞ دﺳﺘﻪ ﭘﺮﺗـﺎب ﺻـﻨﺪﻟﯽ ﭘـﺎره‬
‫‪1‬‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد و اﮔﺮ اﯾﺠﮑﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﺪ ﻓﻘﻂ دﺳﺘﻪ از ﺟﺎ درﻣﯽآﻣﺪ )!(‬
‫آﻣﺎدﮔﯽ اف‪ 14-‬ﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬در ‪ 28‬ﻣﻬﺮﻣـﺎه‪ ،‬دو اف‪ 14-‬در‬
‫ﺷﻤﺎل آﺑﺎدان‪ ،‬دو ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺑﻪ ﺳﻮي آن ﻫـﺎ ﮔـﺮدش ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬در ‪ 5‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي‬
‫ﻫﺪف‪ ،‬آن ﻫﺎ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ دو ﻣﯿﮓ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ از ﺟﻨﻮب در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي دﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎره دو دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﯿﮓﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﺮود و ﺧـﻮد‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﯿﮓﻫﺎي ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ رﻓـﺖ‪ .‬در ‪ 12‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي ﻫـﺪف‪ ،‬ﺷـﻤﺎره ﯾـﮏ اﺳـﭙﺎروي اول را‬
‫ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿـﮓﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻣﺸـﺎﻫﺪه اف‪ 14-‬در رادار‪ ،‬ﻣﻮﺷـﮏ اول را رد ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬

‫‪ .1‬ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.450‬‬

‫| ‪321‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫اﺳﭙﺎروي دوم ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي دﺷﻤﻦ را در ﻫﻮا ﻣﺘﻼﺷﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﻦ اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﻣﯿـﮓ‪-‬‬
‫‪ 21‬ﺷﻤﺎره دو ﺿﻤﻦ اﻃﻼع ﺑﻪ دو ﻣﯿﮓ دﯾﮕﺮ ﺑﺎوﺟﻮد ﺑﺮﺗﺮي ﻋﺪدي‪ ،‬ﻓﺮار را ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫دو روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره دو ﻣﯿﮓ‪ 23-‬در ﻫﻤﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ آﺑﺎدان را ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ در‬
‫دام دو اف‪ 14-‬دﯾﮕﺮ ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﻧﺰدﯾﮑـﯽ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ‪ ،‬اف‪ 14-‬ﻫـﺎ ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر و ﺗﻦ دادن ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻧﺰدﯾﮏ ‪ 1‬ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﯾﮏ ﻫﯿﭻ ﺑﻪ ﺳﻮد اﯾﺮان ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﻮد و ﯾـﮏ ﻣﯿـﮓ‪ 23-‬ﺳـﺎﻗﻂ و دوﻣـﯽ ﺑـﺎ‬
‫‪2‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺲﺳﻮزﻫﺎي ﺧﻮد ﻓﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﺷﻤﺎﻟﯽﺗﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻔﯿﺮ )ﻏﺮب اﻫﻮاز و ﺟﻨﻮب ﻫﻮﯾﺰه( ﯾﮏ واﺣﺪ ﺑـﺰرگ زرﻫـﯽ‬
‫از ﺳﭙﺎه ﺳﻮم‪ ،‬ﯾﮏ واﺣﺪ ﮐﻮﭼﮏ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬اﻫﻮاز را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤـﺖ ﻓﺸـﺎر ﻗـﺮار داده ﺑـﻮد و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه واﺣﺪ ﭼﺎرهاي ﺟﺰ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ دو ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫اف ـ ‪ 4‬دي ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺟﻔﯿـﺮ رﺳـﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻔﯿـﺮ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﺣﺠـﻢ ﺳـﻨﮕﯿﻦ‬
‫ﺗﻮپﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪي ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاق ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎ رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ ﻫـﺪف‬
‫در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﮕﺎه ﺑﺮ روي ﻫﺪف ﺷﯿﺮﺟﻪ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﯿﺮﺟﻪ ﺑـﺎ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﯿﺮ درﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺿﻤﻦ ﻓﺮار از دﺳﺖ ﺗﻮپﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨـﺪ‬
‫‪ 23‬و ‪ 57‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي دﺷﻤﻦ واﺣﺪ ﺧﻮدي ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮد‪ .‬رﻫﺒـﺮ دﺳـﺘﻪ ﺑـﺎ‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﻫﺪف ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ﺷﺪﯾﺪ و ﮐﺎﻫﺶ ارﺗﻔﺎع ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫـﺪف رﻓـﺖ و‬
‫آن را ﺑﻪ ﺗﻮپ و راﮐﺖ ﺑﺴﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺳﺮﻋﺖ از ﻣﺴﯿﺮ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ ﺧﺎرج ﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﺑـﺮاي‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﺷﻤﺎره دو ﮐﺎر ﺳﺨﺖﺗﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬او ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎﺑﻪ دﻟﯿﻞاﺻﺎﺑﺖ ﺑﻤﺐ ﻫﺎي ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺷـﻤﺎره‬
‫‪ 1‬و آﺗﺶ و دود ﺣﺎﺻﻞ از آن دﯾﺪ ﺧﻮﺑﯽ از ﻫﺪف ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻤﺮﮐـﺰ آﺗـﺶ ﺷـﺪﯾﺪ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺿﻤﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ دﺷﻤﻦ و ﮔﺮدش ‪ 360‬درﺟﻪاي‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﺮ روي ﻫـﺪف‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻮپ ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﻧﻮاﺧﺖ ﺗﻨـﺪ ﻗـﺮار داد و در ﻫﻤـﺎن ﺣـﺎل‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ رﻫﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﻇﺮف ‪ 5‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﮔﺮدان زرﻫﯽ دﺷـﻤﻦ ﻏـﺮق در آﺗـﺶ ﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬

‫‪۱. dog fight‬‬

‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،200‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.18‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 322‬‬

‫ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ﺑﺮ ﭘﯿﮑﺮ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻤﺎره ‪ 2‬اﺻﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐـﺮد‪ .‬ﺷـﻤﺎره ‪2‬‬
‫ﺑﺎ روﺷﻦ ﮐﺮدن ﭘﺲﺳﻮزﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮان از ﺟﻬﻨﻢ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﻓـﺮار ﮐـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ دﻗـﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌـﺪ در‬
‫ﻣﺴﯿﺮ ﺣﺮﮐﺖ اﺣﺴﺎس ﮐﺮد ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺷﻤﺎره ‪ 1‬ﺑﺎ ﻧﺰدﯾـﮏ‬
‫ﺷﺪن ﺑﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ زﯾﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ او ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﺸﺴـﺘﻦ‬
‫در ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه را داد‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ در ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺑﺮ زﻣـﯿﻦ ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ از دﺳﺖ دادن ﭼﺮخﻫﺎ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮏ ﻓﺮودي ﭘﺮزﺣﻤﺖ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺬﮐﻮر در اﺛﺮ ﺷﺪت ﺿﺮﺑﺎت‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن و ﺗﮑﻨﺴﯿﻦﻫﺎي ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 59‬دوﺑﺎره ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي دي ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﺎرﺑﺮد ﮔﺴﺘﺮده در »ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ« در ‪ 30‬روز اول ﺿﺮﺑﺎت‬
‫ﺟﺪي ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﯾﮏ رواﯾﺖ‪ 6 ،‬ﻓﺎﻧﺘﻮم دي در اﯾﻦ ﻣﺪت از دﺳﺖ رﻓﺖ و ‪ 5‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﺷﺪت آﺳﯿﺐ دﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎه ﻣﻬﺮ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‬

‫ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﯾﯽ از ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨـﯽ و ﺳـﭙﺎه‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮي را در ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل ﭼﺎرهاي ﻧﺒـﻮد‬
‫و اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻫﺪاف اﻗﺘﺼـﺎدي و ﻧﻈـﺎﻣﯽ در‬
‫ﻋﻤﻖ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ را ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻬﺪم ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒـﺎن دﮐﺘـﺮ ﻧﯿـﮏﺑﺨـﺶ ﺣﺒﯿﺒـﯽ‪،‬‬
‫ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ‪ 4966‬ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳﻮرﺗﯽ( ﺛﺒﺖ ﺷـﺪه در ﻣـﺎه اول ﺟﻨـﮓ ﻋﻠﯿـﻪ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ‪،‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ ﺳﺎل اﯾﻦ ﻧﯿﺮو را زﻣﯿﻦﮔﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ رﻗـﻢ درﺑـﺎره ﭘﺮوازﻫـﺎي ﺛﺒـﺖ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺻﺪﻫﺎ ﭘﺮواز ﻏﯿﺮ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه را ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﯿﻔﺰاﯾﯿﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎوﺟﻮد ﺷﻬﺎدت دهﻫﺎ ﺧﻠﺒﺎن در ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻫﻤﻪ ﻗﺒـﻮل داﺷـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ دراﺻﻞ و ﻣﺎﻫﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﭼﺮا ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﻫـﻢ در ﻧﺒـﺮد‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ و ﻫﻢ در ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮدي ﺿﻌﯿﻒ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدادﻧﺪ؟‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺟﻨﮓاﻓﺰار‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،35‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.22‬‬

‫| ‪323‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺿﻌﻒ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﻧﺤﻮه ﮔﺰﯾﻨﺶ و آﻣﻮزش آن ﻫـﺎ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﯿـﮓﻫـﺎي‪ 23-‬دﺳـﺖ ﮐﻤـﯽ از ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺣﺘﯽ از ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ از ﺑﯿﻦ ‪ 480‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻨﮕﯽ اﯾﺮان‪ ،‬اف‪ 14-‬ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑﯽرﻗﯿﺐ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻃﺮﻓﯿﻦ )ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ‬
‫ﮐﻔﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد اﯾﺮان( ﭼﻨﺪان ﺗﻔﺎوت ﻓﻨﺎوري ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اف‪ 5-‬و ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﻫـﺮ دو ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎي‬
‫دﻫﻪ ‪ 60‬ﻣﯿﻼدي ﻏﺮب و ﺷﺮق ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﯿﮓ‪ 23-‬و ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ در اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 60‬و اواﯾـﻞ دﻫـﻪ‬
‫‪ 70‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺟﺪاي از ﺳﻄﺢ آﻣﻮزش ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗـﯽ ﻣﺴـﺌﻠﻪ اﺻـﻠﯽ در اﻧﺘﺨـﺎب داوﻃﻠﺒـﺎن‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺚ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق را از‬
‫دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﺟﻮان واﺟﺪ ﺷﺮاﯾﻂ و داوﻃﻠـﺐ ﮐـﻪ اﻋﺘﻘـﺎدي ﺑـﻪ ﺣـﺰب ﺑﻌـﺚ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺮوم ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻧﮑﺎت ﺿﺮوري ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻧﺎم ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ در ﻋـﺮاق اﻋﺘﻘـﺎد ﺑـﻪ ﺣـﺰب ﺑﻌـﺚ و از آن‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮ ﻋﻀﻮﯾﺖ در اﯾﻦ ﺣﺰب ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﺳﯿﺮ ﻋﺮاق در اﯾﺮان در ﮐﺘـﺎب ﺧـﺎﻃﺮات‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺳﺆاﻻت ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﻗﺒﻞ از ورود ﺑﻪ آﻣـﻮزشﻫـﺎي ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ ﯾﮑـﯽ از‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﺎن او را ﮐﻪ ﻋﺪم ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﺣﺰب را اﻋﺘﺮاف ﮐﺮده ﺑﻮد از ﺛﺒﺖ ﻧﺎم ﻣﺤﺮوم ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪو‬
‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ او را ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﻀﻮﯾﺖ ﺻﻮري در ﺣﺰب ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﭘﺲ از ﮔﺬراﻧﺪن ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺧﺪﻣﺖ ﻋﺎزم ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺖﮐﻨﻨﺪه ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺑﺘﺪاي دﻫﻪ ‪ 80‬ﻣـﯿﻼدي و ﻣﻘـﺎرن ﺑـﺎ‬
‫آﻏﺎز ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖﮐﻨﻨﺪه ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎﻧﯽ از ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﮐﺸـﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻧﻈﯿـﺮ‬
‫اﻣﺎرات ﻣﺘﺤﺪه‪ ،‬ﻟﯿﺒﯽ‪ ،‬ﮐﻨﯿﺎ و ﺣﺘﯽ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﺷﮑﺎل ﮐﺎر ﺗﺮﺑﯿﺖ داﻧﺸﺠﻮ در ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن اﯾﻦ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻈﻢ و اﻧﻀﺒﺎط ﻣﺸﺎﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﺎﯾﮕﺎه آﻣﻮزش ﮐﺸـﻮرﻫﺎي ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪ را ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫ﻣﻮارد وﺟﻮد ﺗﺒﻌﯿﺾ و ﺣﺘﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﻫﺪﯾﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ زﯾﺎدي در رﺗﺒﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 324‬‬

‫ﻋﺪم اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﺸﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ و از اﻧﮕﯿﺰه آﻧﺎنﻣﯽﮐﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي آن‬
‫ﻫﺎ ﮔﺸﻮدهﻣﯽﺷﺪ و ﺣﺘﯽ در ﮐﺸﻮري ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻮروي ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﺪن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪،‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ ﻧﯿﺰ درﺑﺎره دﻻﯾﻞ ﻧﺎﮐـﺎﻣﯽ ﻋـﺮاق در ﺑﻤﺒـﺎران ﻫـﺎي ﺧـﻮد در اواﯾـﻞ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺎ از ارﺗﻔﺎع ‪ 22‬ﺗﺎ ‪ 24‬ﻫﺰار ﭘﺎ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺑﻤﺒﺎران ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺠﻤﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ از ﻧﯿﺮوي ﺟﻨﮓاﻓﺰارﻫﺎي ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺮد اﯾﺮان دراﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﯾﮑـﯽ‬
‫از ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮهﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﻣـﺎ اﺑـﺰار‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪروي و ﺷﻠﯿﮏ ﻣﻨﺎﺳﺐ از ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻫـﺎي ﻣـﺎ ﺑـﺎ ﭘﺮﺗـﺎب ﮐﻮرﮐﻮراﻧـﻪ‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬ﺧﻮد را از ﺷﺮ آن ﻫﺎ ﺧﻼص ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫وي ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪» :‬در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺷﮏ ﻫﺎوك ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺑﯿﻢ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ‪،‬‬
‫ﺧﺴﺎرات ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮان ﻣﺤﺪودﺗﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫ژﻧﺮال وﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪدﻟﯿﻞ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﻋﺮاقرا ﺑـﺎوﺟﻮد ﺣﻤﻠـﻪ ﻏﺎﻓـﻞ‬
‫ﮔﯿﺮاﻧﻪ ﺑﻪ اﯾـﺮان در ﻣـﺎه اول ﺟﻨـﮓ )‪ ،(59/8/1‬در ﻧﺎﮐـﺎﻣﯽ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق در اﯾﺠـﺎد‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮدي‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش وﺳﯿﻊ ﺗﺸﮑﯿﻼت ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳـﺪاران و‬
‫ﻧﯿﺮوي ﺑﺴﯿﺞ‪ ،‬دﻓﺎع ﺷﺪﯾﺪ اﯾﺮان از ﺷﻬﺮﻫﺎي دزﻓﻮل‪ ،‬اﻫﻮاز و آﺑﺎدان‪ ،‬اﻧﺠـﺎم ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﭼﺮﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺷﻬﯿﺪ ﭼﻤﺮان و اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ارﺗﺶ اﯾـﺮان از ﺗﻮﭘﺨﺎﻧـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﺠﺎت ﭼﻬﺎر اﺳﺘﺎن‬

‫ﺗﻮﻗﻒ و ﯾﺎ ﮐﻨﺪ ﺷﺪن ﺳﺮﻋﺖ ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﯿـﺰ‬
‫ارزان ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪ‪ .‬آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ اﺧﯿﺮاً ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن دﻓﺘـﺮ ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎي ﻧﻈـﺮي و‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪهاﺳﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑـﯿﻦ ‪ 74‬ﺗـﺎ ‪ 92‬ﻓﺮوﻧـﺪ اف ـ ‪ 4‬و‬
‫اف‪ 5-‬ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﺎه ﻣﻬﺮ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﻧﻬﺎﺟﺎ در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺪت ‪ 56‬ﺧﻠﺒـﺎن ﺑـﺎ ارزش ﺧـﻮد را از‬

‫‪ .1‬وﯾﺮاﻧﯽ دروازه ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 66‬و ‪ 67‬و ‪.166‬‬

‫| ‪325‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫دﺳﺖ داد )روﺣﺸﺎن ﺷﺎد( و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ 28‬ﺧﻠﺒﺎن ﻧﯿﺰ اﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ 1 .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻫﺰﯾﻨـﻪ‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ ،‬اﯾﻼم و ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﺼـﺮف‬
‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي دﺷﻤﻦ درﻧﯿﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗدوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ درﺑﺎره آن روزﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري ﺑﻪ ﺷـﺪت ﺗﺤـﺖ ﻓﺸـﺎر ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﻏﺮب و ﺟﻨﻮب ﻏﺮب اﯾﺮان در ﺣﺎل از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﻮد‪ .‬آﻗﺎﯾﺎن ﺟﻤﯽ و ﺟﺰاﯾﺮي )اﺋﻤﻪ ﺟﻤﻌـﻪ‬
‫آﺑﺎدان و‬
‫اﻫﻮاز در آن زﻣﺎن ﻣﺮﺗﺐ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﻬﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ داد ﺗﺎ راﻫﺒﺮد ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺮﯾﺰد‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐـﻪ‬
‫در ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ ﭘﺮواز ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷـﻬﯿﺪ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬درﺟـﺎت ﺑـﺎﻻي‬
‫ﭘﺮوازي داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﭘﺮواز ﺟﻨﮕﯽ ﯾـﮏ ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫را اداره ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋ‪‬ﺮق ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻦ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آن ﻫﺎ ﺧﻄﺮﻧـﺎﮐﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖﻫﺎ را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﻫﻨﮓ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻫﻤﺎﯾﻮن ﺷﻮﻗﯽ‪ ،‬روز‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪8-3‬‬
‫دﻫﻢ ﺟﻨﮓ از دﺳـﺖ رﻓـﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤـﻮد ﻣﺤﻤـﻮدي‪ ،‬ﺷـﻬﺎباﻟـﺪﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن‬
‫ﻏﻼمرﺿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺧﻮشﺑﯿﻦ و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻫﻤﮕـﯽ ارزﺷـﻤﻨﺪ‬ ‫ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ 3 «.‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن ﻣﻮﺗﻮر ﻧﯿﺮوﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻫﻮاﯾﯽ و درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق در آﺑـﺎن و‬
‫آذر ‪ 59‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺳﻘﻮط ﻫﺎ و ﺷﻬﺎدت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﺪت ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐـﻪ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺳﻘﻮط ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺷﮑﺎريﻫﺎي اﯾﺮان در ﻣﺎه دوم ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ‪ 14‬ﻓﺮوﻧﺪ و در ﻣﺎهﻫﺎي ﺑﻌﺪ‬
‫ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ در ﻣﺎه رﺳﯿﺪ و ﮐﻞ ﺳﻘﻮط ﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 60‬ﺣﺘﯽ از ‪ 15‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻧﯿـﺰ ﮔـﺬر‬
‫ﻧﮑﺮد‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺳﺎلﻫﺎ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ اﯾﻦ ﺳﺆال ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻔﺮات ﻧﻬﺎﺟـﺎ ﻣﻄـﺮح اﺳـﺖ ﮐـﻪ آﯾـﺎ‬

‫‪ .1‬آﻣﺎرﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ ﺳﻘﻮط ‪ 92‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و آﻣﺎرﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﺗﯿﭗ زﯾﻨﻠﯽ‪،‬‬
‫ﺳﻘﻮط ‪ 74‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺳﺨﻨﺎن ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 11‬ﺗﯿﺮ ‪.92‬‬
‫‪ . 3‬ﺳﺨﻨﺎن ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 11‬ﺗﯿﺮ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 326‬‬

‫راﻫﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻠﻔﺎت اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﻧﺒﻮد؟ آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺷﺪ ﺑﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ‪ ،‬زﻣـﺎن‬
‫ﺧﺮﯾﺪ؟‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﮐﻠﯿﻪ ارﺗﺶﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺟﺰو ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻂ ﻣﻘﺪم ﻧﺒﺮد اﺳـﺖ و ﮔـﺎﻫﯽ در‬
‫ﻫﻤﺎن ﭼﻨﺪ روز اول ﻧﺒﺮد ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺻﺪﻣﻪ را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ‪ 1940‬ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﻧﮕﻠـﯿﺲ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺣﻤﻠﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ درﮔﯿﺮي ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ آﻟﻤﺎن‬
‫)ﻟﻮﻓﺖ واﻓﻪ( ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﯾﮏ ﺳﻮم از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮد را در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن از دﺳﺖ داد‪.‬‬
‫ﭼﺮﭼﯿﻞ درﺑﺎره آن ﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ »ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨـﯿﻦ ﺟﻤﻌﯿـﺖ اﻧـﺪﮐﯽ ﺳـﺒﺐ ﻧﺠـﺎت ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺰرﮔﯽ )اﺷﺎره ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻣﺴﺘﻌﻤﺮاﺗﺶ( ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ «.‬در ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨـﺎم ﻧﯿـﺰ آﻣﺮﯾﮑـﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﻓﺸﺎر ارﺗﺶ وﯾﺘﻨﺎم ﺷﻤﺎﻟﯽ و وﯾﺖﮐﻨﮓﻫﺎ ﺑﺮ روي ﺳﺮﺑﺎزان ﺧـﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺴﺘﺮده از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﺪ و در اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ رواﯾﺖ ﭼﻬـﺎر ﻫـﺰار ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ و‬
‫‪ 10‬ﻫﺰار ﺧﻠﺒﺎن را از دﺳﺖ داد ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺗﻠﻔﺎت زﻣﯿﻨﯽ ﺧﻮد را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﺒﺮد اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1973‬ﻧﯿﺰ ارﺗﺶ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در روي زﻣﯿﻦ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒـﻮر‬
‫ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ ﺳﺮﻋﺖ ارﺗﺶ ﻣﺼﺮ را در ﺻﺤﺮاي ﺳﯿﻨﺎ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ‪ 100‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در دو ﻫﻔﺘﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﯾﮏ ﮐﻼم ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺳﻘﻮط ‪) 74‬ﯾﺎ ‪ (92‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در ﻣـﺎه اول ﺟﻨـﮓ ﺑﻬـﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﭼﻬﺎر اﺳﺘﺎن ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﻢ رﯾﺨـﺘﻦ راﻫﺒـﺮد ﻧﻈـﺎﻣﯽ ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق و‬
‫ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﺷﮕﻔﺘﯽﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺰ اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺒـﻞ از ﺳـﺎﯾﺮ ﻗـﻮايﺣﮑﻮﻣـﺖ واﻧﻘﻼﺑﯿـﻮن ﺑـﻪ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮاﻧﻪ ﻋﺮاق ﭘﯽ ﺑﺮد‪ 26 ،‬درﺻﺪ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي ﺧﻮد را در ﻣـﺎهﻫـﺎي اول‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻏﻔﻠﺖ ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد از دﺳﺖ داد‪.‬‬

‫اول آﺑﺎن‪ ،‬آﻏﺎز ﺗﻠﺦ‬

‫اول آﺑﺎن روز ﺑﺪي ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺒﺢ آن روز دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي ﻋﻠﯽ اﻗﺒﺎﻟﯽ‬
‫و ﺷﻔﯿﻊ ﺣﺴﯿﻦﭘﻮر‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺎ ﻫﺪف ﮐﻮﺑﯿـﺪن دو ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻣﻬـﻢ در ﺷـﻤﺎل‬
‫ﻋﺮاق اﺑﺘﺪا راﻫﯽ ﭘﺎدﮔﺎن اﻟﻌﻘﺮه در ﻣـﺮز ﻣﺸـﺘﺮك ﺗﺮﮐﯿـﻪ ـ ﻋـﺮاق ﺷـﺪﻧﺪ و ﭘـﺲ از ﺑﻤﺒـﺎراﻧﯽ‬
‫| ‪327‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫وﯾﺮانﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬راه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ رادار ﻣﻮﺻﻞ ﮐﺞ ﮐﺮدﻧﺪ؛ اﻣﺎ اﻧﻬﺪام رادار ﭼﻨﺪان ﮐﺎر ﺳﺎدهاي‬
‫ﻧﺒﻮد اﻧﺒﻮه ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﺷﻤﺎره ﯾﮏ )ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺧﻠﺒﺎن اﻗﺒﺎﻟﯽ( را ﻫﺪف ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺮوج ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺟﺎن اﻗﺒﺎﻟﯽ از ﺣﺎدﺛﻪ اول را ﻧﺠﺎت داد‪ ،‬اﻣﺎ او ﻧﻤـﯽداﻧﺴـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎي وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ در اﻧﺘﻈﺎر او اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺜﯽﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﻬﯿﺪ اﻗﺒﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي رﻓﺘﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬او در زﯾـﺮ ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻬﺎدت رﺳـﯿﺪ و ﺣﺘـﯽ ﭘﯿﮑـﺮ ﻣﻄﻬـﺮش‬
‫ﻗﻄﻌﻪﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﭼﺮا؟ ﻣﮕﺮ ﺷﻬﯿﺪ اﻗﺒﺎﻟﯽ ﭼﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد؟ واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺧﻠﺒـﺎن اﻗﺒـﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﺎزوي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻃﺮﺣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﺷﺪت ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﺷﯿﺸﻪ ﻋﻤﺮ دﺷﻤﻦ‬

‫ﺑﺎ آﻏﺎزﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺷﺪ ﺑﻪ وﯾـﮋه ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻣـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺟﻨﮕـﯽ‬
‫ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﯽ و ﻃﻮﻻﻧﯽ در ﭘﯿﺶ اﺳﺖ و در ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎﯾﯽ آﻧﭽﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻬـﻢ اﺳـﺖ »ﻗـﺪرت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي« اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺮاق در ﺳﺎل ‪ 1979‬ﭘﺲ از اﯾﺮان و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻗﺪرت ﺳـﻮم ﺻـﺎدرات ﻧﻔـﺖ‬
‫اوﭘﮏ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1351‬ﺗﺎ ‪ 1359‬ﺑﺎ ﺻﺮف دهﻫﺎ ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر‪ ،‬اﻧﺒـﻮﻫﯽ از‬
‫ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه و ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ اﺣﺪاث ﮐﺮده و ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﺘﮑـﯽ ﺑـﻪ ﻧﯿـﺮوي ﻧﻈـﺎﻣﯽ آﻣـﺎده‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ‪ (1979) 1358‬ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ‪ 3/4‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﺑﺸـﮑﻪ ﻧﻔـﺖ در روز و ﺻـﺎدرات ‪3/2‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸﮑﻪ از آن ﺑﻪ درآﻣﺪ ‪ 21‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻري دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ راه اﺻﻠﯽ ﺑـﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از ﭘﯿﺸـﺮوي ﻣﺮﮔﺒـﺎر ‪ 12‬ﻟﺸـﮑﺮ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ و ﺣﻤﻼت ‪ 350‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺟﻨﮕﻨﺪه و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از ﻗـﺪرت ﮔـﺮﻓﺘﻦ رژﯾـﻢ‬
‫ﺑﻌﺚ را در ﻧﺎﺑﻮدي زﯾﺮﺳـﺎﺧﺖﻫـﺎي ﻧﻔﺘـﯽ اﯾـﻦ ﮐﺸـﻮر دﯾـﺪ‪ .‬ﯾﮑـﯽ از ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑـﯿﺶ از‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎندﯾﮕﺮ ﭘﯽﮔﯿﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري ﺑﻮد‪ .‬ﺳـﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﭼﯿﺖﻓﺮوش در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري دﺳﺘﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﻧـﺮژي‬
‫ﻋﺮاق را داد ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﺮد اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﭼـﻪ اﻧـﺪازه راﻫﺒـﺮدي و ﮐﻠﯿـﺪي اﺳـﺖ‪ ...‬اﻣـﺎ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ دﺳﺘﻮر ﮐﺎر را ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﺧﺎك اﯾﺮان ﺑﺪون ﺳـﻮﺧﺖ رﻫـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪ .1‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،1389/7/28 ،‬ﺻﻔﺤﻪ ﺣﻤﺎﺳﻪ ﭘﺎﯾﺪاري‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﭼﯿﺖﻓﺮوش‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 328‬‬

‫اﻣﺎ ﻃﺮح ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻣﯽﺷﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﯿﺎز ﺑـﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻧﺨﺒـﻪ و ﻃﺮاﺣـﯽ‬
‫ﻧﻈﯿﺮ ﺷﻬﯿﺪ ﺳﺮوان اﻗﺒﺎﻟﯽ داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺰرﮔﻮار در ﮐﻨﺎر ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﻃﺮﺣﯽ را‬
‫ﭘﺎﯾﻪﮔﺬاري ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻼًﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق را ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﯽ دﭼﺎر اﺧﺘﻼلﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﺳﮑﻠﻪﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻔﺖﮐﺶﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺷـﺎهﻟﻮﻟـﻪﻫـﺎ‬
‫ﻇﺮف ﮐﻤﺘﺮ از ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق را ﺑﻪ زاﻧﻮ درآورد‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻣﺎرﻫﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻔﺖ ﻋـﺮاق‬
‫از ‪ 3/4‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸﮑﻪ در ﺳﺎل ‪ 1979‬ﺑﻪ ‪ 2/6‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸﮑﻪ در ﺳﺎل ‪ 80‬و ‪ 897‬ﻫـﺰار ﺑﺸـﮑﻪ در‬
‫‪1‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 81‬رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺣﻤﻼت ﻣﺎهﻫﺎي ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ و اﮐﺘﺒﺮ ‪ 80‬ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻋﺮاق ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﺳﻮم اﯾﻦ ﺿﺮﺑﺎت را ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ اﯾﺮان وارد آورد‪ .‬اﯾﺮان ﭘـﺲ از‬
‫آﻧﮑﻪ در ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﺎه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻔﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ‪ 5/2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸﮑﻪ و ﺻﺎدرات را ﺑﻪ ‪ 4/4‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن‬
‫ﺑﺸﮑﻪ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪) 1979‬ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ( ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﻮد‬
‫‪3‬‬
‫را ﺑﻪ ‪ 2 3/1‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸﮑﻪ و در ‪) 1980‬ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ( ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸﮑﻪ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ در اوج ﺑﻤﺒﺎران ﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﯾﺮان را ﺑـﻪ ﮐﻤﺘـﺮ از ‪ 1/5‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن‬
‫ﺑﺸﮑﻪ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﺮان ﺳﺎل ‪ 82‬ﻣﯿﻼدي ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﮐﻼً ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳـﻄﺢ ﺳـﺎل ‪1358‬‬
‫رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﻔﻮذي ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺧﺎﺋﻨﯿﻦ ﺑﻪ وﻃﻦ از ﻣـﺪتﻫـﺎ ﻗﺒـﻞ ﺑـﺎ ﺧﺒـﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻃﺮاﺣﺎن اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﻠﺞﮐﻨﻨﺪه ﺧﻠﺒﺎن اﻗﺒﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ در اﻧﺘﻈﺎر ﺷﮑﺎر او‬
‫در آﺳﻤﺎن ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ آن روز‪ ،‬اول آﺑﺎن ‪ 1359‬ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻫﺎﺷﻤﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮﯾﺮ‪ ،‬اوﭘﮏ و دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي آﯾﻨﺪه‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات وزارت اﻣﻮرﺧﺎرﺟﻪ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪،1367 ،‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪.154‬‬
‫‪ .2‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ژﻧﺮال وﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ در ﮐﺘﺎب وﯾﺮاﻧﯽ دروازه ﺷﺮﻗﯽ ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،178‬از ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در ﺗﻮﻗﻒ ﺻﺎدرات‬
‫ﻧﻔﺖ اﯾﺮان ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪» :‬در اوﻟﯿﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺻﺪور ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ‪،‬از ﻫﻤﯿﻦ رو ﭼﻨﺪ‬
‫ﮐﺸﻮر ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از ﻋﺮاق ﮐﺎر ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪات ﻋﺮاق ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬اﻣﺎ ﻧﻔﺖ اﯾﺮانﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎزارﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﺮازﯾﺮ ﻣﯽﺷﺪ«‪.‬‬
‫| ‪329‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫آن ﻫﺎ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﺘﻘﺎم و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪن اﻃﻼﻋﺎت ﺣﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺑـﺰرگﻣـﺮد ﺗـﺎرﯾﺦ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺮده و ﮐﻠﯿـﻪ ﭘﯿﻤـﺎنﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﯽ را زﯾﺮﭘـﺎ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪﻫﺎ‬

‫وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪن ﺗﻮپﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎي اﻫﻮاز‪ ،‬ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد و آﺑﺎدان را ﺑﻪ ﺷـﺪت‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار داده ﺑﻮد و اﯾﻦ آﺗﺸﺒﺎرﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺎﻣﻮش ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﻓﺮوﻧـﺪ اف ـ ‪ 4‬دي‬
‫ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻏﻼفﻫﺎي ﻟﯿﺰري در ﭼﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﭘﯽدرﭘﯽ ادوات زرﻫﯽ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧـﻪ اي دﺷـﻤﻦ را از‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ دور ﺑﻪ راﮐﺖ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺟﯽ‪ .‬ﺑﯽ‪ .‬ﯾﻮ ‪ 1‬ﺿﺮﺑﺎت وﯾﺮانﮐﻨﻨﺪهاي ﺑـﻪ واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق وارد ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻫﻤﺎن روز ﯾـﮏ ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از اﻧـﺪك ﻧﻔـﺮات‬
‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه در ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ورود ﺑﻪ ﻓﻀﺎي اﯾﻦﺷﻬﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺗﻤـﺎم ﺣـﻮاس‬
‫ﺧﻮد را ﻣﻌﻄﻮف رﻫﺎﯾﯽ از ﺗﻮپﻫﺎي ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺷـﺪﮐﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﯾـﮏ‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 23-‬رﻫﮕﯿﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺬﮐﻮر ﺗﻼش ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي ﻓـﺮار از ﮐﻤﻨـﺪ ﻣﯿـﮓ‪23-‬‬
‫ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي آر‪ 2 23 -‬ﮐﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﯾﮑـﯽ از ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎ ﻣﻮﺗﻮرﻫـﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را از ﮐـﺎر‬
‫اﻧﺪاﺧﺖ و ﺗﻼش ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮاي اداﻣﻪ راه ﺑﯽﻓﺎﯾﺪه ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺘﻮن ﭘﻨﺠﻢ دﺷﻤﻦ‬

‫وﺟﻮد ﺳﺘﻮن ﭘﻨﺠﻢ و ﺗﻮان ﺷﻨﻮد ﻣﮑﺎﻟﻤﺎت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﺗـﺎ رﻫﺒﺮدﺳـﺘﻪﻫـﺎي‬
‫ﭘﺮوازيروشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﺗﻤﺮﯾﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﻌﻮد ﻣﺎﻓﯽ درﺑﺎره ﯾﮑـﯽ از اﯾـﻦ روشﻫـﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻗﺮار ﺑﻮد ﻋﻠﯿﻪ ﯾﮏ ﻫﺪف در اﻃﺮاف دﻫﻠﺮان ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ اﻧﺠـﺎم ﺷـﻮد‪ 3 ،‬دﺳـﺘﻪ‬
‫ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام از ﯾﮏ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪو آﻧﮕﺎه ﺧﻮد‬
‫را ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﯾﮏ ﺗﺎﻧﮑﺮ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﭘﺲ از ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﻏﯿﺮواﻗﻌـﯽ‬
‫اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﻧﻘﺺ ﻓﻨﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑـﺎ‬
‫ﭼﺮﺧﺶ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﻫﻠﺮان ﺧﻮد را درﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ رﺑﻊ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬

‫‪۱. GBU‬‬
‫‪۲ . R-۲۳‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 330‬‬

‫دﺷﻤﻦ ﮐﻪ در آن ﻟﺤﻈﻪ اﺻﻼ اﻧﺘﻈﺎر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺎ ‪ 12‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﯾـﺎ در‬
‫ﺻﻒ ﻏﺬا و ﯾﺎ در ﺣﺎل اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﻣﺴﻠﺴﻞﻫﺎي ﺧـﻮد ﺑﺮﺳـﻨﺪ‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﺪف اﻧﻮاع ﺑﻤﺐﻫﺎ‪ ،‬راﮐﺖﻫﺎ و ﻣﺴﻠﺴـﻞﻫـﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي اﯾـﺮان ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﻮاﻣﻞ دﺷﻤﻦ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار از اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻬﺪام ﭘﺎدﮔﺎن ﻫﺎي ﻋﺮاق‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق را از رﺳﯿﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺗﺎزه ﻧﻔﺲ ﻣﺤﺮوم ﮐﻨﺪ‬
‫از اول آﺑﺎن اﻗﺪام ﺑﻪ اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »اﻧﻬﺪام ﭘﺎدﮔﺎن ﻫـﺎي ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق«‬
‫ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺰرگ ﮐﻪ در ﻣﻘﯿﺎس ‪ 237‬ﭘﺮاﻧﻪ و ﺑﺎ ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي ‪ 564‬ﻫـﺰار ﭘﻮﻧـﺪ ﺑﻤـﺐ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮاﮐﺰ آﻣﻮزش ﺳﺮﺑﺎزان‪ ،‬ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬـﺪاري ﺗﺎﻧـﮏﻫـﺎ و ﻧﻔﺮﺑﺮﻫـﺎ و ﮐـﺎﻣﯿﻮنﻫـﺎ و‬
‫‪2‬‬
‫ﺗﺪارﮐﺎت ارﺗﺶ ﻋﺮاق درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻘﻮط ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬
‫ﺻﺪام ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ‪ 32‬روز از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺷـﺎﻫﺪ ﻧـﺎﺑﻮدي ﯾـﮏ ﺳـﻮم ﺗـﻮان زرﻫـﯽ و‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ و ﻧﯿﻤﯽ از اﻗﺘﺼﺎد ﻧﻔﺘﯽاش ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ اﯾﺮان را ﺗﺼـﺮف‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﺮاي ﻣﺮدي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ‪ 5‬ﺳـﺎل از ﺑـﻪ ﻗـﺪرت رﺳـﯿﺪﻧﺶ ﻣـﯽﮔﺬﺷـﺖ‪،‬‬
‫ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻮد و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﮑﻠﯽ اﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﺟﺒﺮان ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در دوم آﺑﺎن ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﺑﺎ ‪ 25‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1980‬ﺻﺪام دﺳﺘﻮري ﺻﺎدر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺧﻮﻧﯿﻦﺗﺮﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻐـﺪاد ﺗـﺎ آن‬
‫روز ﺑﻮد‪ .‬ﻗﻮاي ﻫﻮاﯾﯽ و زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺎ آﺧـﺮﯾﻦ ﺗـﻮان ﻣﻤﮑـﻦ و ﺑـﺪون در‬
‫ﻧﻈﺮﮔﯿﺮي ﺗﻠﻔﺎت‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺼﺮف ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﻮر وﺣﺸﺘﻨﺎك اﻟﺒﺘﻪ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ‬
‫ارﺗﺶ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺳﭙﺎه ﺟﻨﻮب و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ ﺟﺪي ﻣﻮاﺟﻪ ﮐـﺮد‪ .‬ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ‬
‫ﺑﺮاي اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ارزﺷﯽ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﯿﺜﯿﺘﯽ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮداﺷﺖ آزاد از اﻇﻬﺎرات ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﻌﻮد ﻣﺎﻓﯽ در ﮐﺘﺎب ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.373‬‬
‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.161‬‬
‫| ‪331‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر و ﺑﻨﯽﺻﺪر )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐـﻞ ﻗـﻮا در آن زﻣـﺎن( از ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﻧﻈـﺎﻣﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن دارد از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ دﻓﺎع ﺷـﻮد‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﺴـﻠﺢ ﻧﯿـﺰ در ﺣـﺎل‬
‫اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﭼﺸـﻢﭘﻮﺷـﯽ ﻣﻮﻗـﺖ از ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ را ﺗـﺎ‬
‫آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ارﺗﺶ و ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺳﭙﺎه و اﻧﺒﻮه ﻧﻔـﺮات داوﻃﻠـﺐ ﺑﺴـﯿﺠﯽ ﺿـﺮوري‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻫﺮ ﺣﺎل در دوم آﺑﺎن ‪ 59‬ﺑﺮﺗـﺮي ﻣﻄﻠـﻖ ﻧﻔـﺮات و ﺗﺠﻬﯿـﺰات ﺳـﭙﺎه ﺳـﻮم‬
‫ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 9 ،3 ،1‬و ‪ 10‬در ﮐﻨﺎر ﻧﻔﺮات از راه رﺳﯿﺪه ﺗﯿﭗ ‪ 33‬ﮐﻮﻣﺎﻧـﺪوﯾﯽ ﺷـﮑﻞ‬
‫ﻧﺒﺮد را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰي ﺑﻪ زﯾﺎن ﻣﺮدان ﮔﺮدان ﻫﺎي ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫـﯽ اﻫـﻮاز‪ ،‬داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن‬
‫داﻧﺸﮑﺪه اﻓﺴﺮي و ﻧﻔﺮات از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ )ﺷـﻬﯿﺪ( ﺟﻬـﺎنآرا ﺗﻐﯿﯿـﺮ داد‪ .‬ﺣﻀـﻮر وﺣﺸـﺘﻨﺎك‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق از اواﯾﻞ ﺻﺒﺢ دوم آﺑﺎن ﻧﺸﺎن از ﻋﺰم ﺟﺪي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﯽداد‪.‬‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﮔﺴﺘﺮده ﯾﮏ واﺣﺪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ارﺗﺶ‪ ،‬ﮔﺎم اول را ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ وﺣﺪﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي اﻧﻬﺪام ﮐﺎروان ﺗﺪارﮐﺎﺗﯽ ﭘﻞ اروﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿـﮓ ‪ 21-‬در‬
‫ﺣﺎل ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 12‬و ﺗﯿﭗ ﮔﺎرد رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري‪ ،‬ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي اف‪5-‬‬
‫دزﻓﻮل ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺣﻀﻮر اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و اﺻﻮﻻً ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻫﻮا ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻮا ﺣﻤﻞ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﯾﮏ درﮔﯿﺮي ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﻘﻬﻮر ﻣﯿﮓﻫـﺎ ﺷـﺪه و دو ﻓﺮوﻧـﺪ ﺗـﺎﯾﮕﺮ و‬
‫ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 1 21-‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻤﺎن ﻧﮕﺮان ﻧﻔﺮات زﻣﯿﻨﯽ دو ﻃﺮف ﺳﻘﻮط ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﺑـﺮاي ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺧـﻮدي در ﺧـﻂ ﻣﻘـﺪم را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ در ﺧﻂ ﻣﻘﺪم ﯾﮑﯽ از ﺣﺴﺎسﺗـﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫـﺎ ﺑـﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻧﺪﮐﯽ ﻏﻔﻠﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮدي از ﺑﯿﻦ ﻣﯽروﻧﺪ و ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﭼﻪ ﺣﺠﻤﯽ‬
‫از ﺳﻼحﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮ ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ در ﯾﮏ ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد ﺣﺎﺿﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﯾـﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را از‬
‫ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﺣﻀﻮر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اﯾﺮاﻧـﯽ‬
‫در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﺗﺪارﮐﺎﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در روي زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻔﺮات ﻣﺪاﻓﻊ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻋﻤﻼً ﺗﻨﻬﺎ و ﺟﺪااﻓﺘﺎده از ﺳﺎﯾﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻔﺮات ﻣﺪاﻓﻊ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ در ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬آذر ‪ ،91‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.8‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 332‬‬

‫ﮔﺮدان ‪ 232‬ﺗﺎﻧﮏ از ﺗﯿﭗ ﯾﮏ ﻟﺸﮑﺮ ‪92‬‬ ‫‪.1‬‬

‫ﮔﺮدان ‪ 165‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه از ﺗﯿﭗ ﯾﮏ ﻟﺸﮑﺮ ‪92‬‬ ‫‪.2‬‬
‫ﮔﺮدان ‪ 151‬دژ‬ ‫‪.3‬‬
‫ﻫﻨﮓ ژاﻧﺪارﻣﺮي آﺑﺎدان‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻣﺮدان ﺳﭙﺎه ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﯽ‬ ‫‪.6‬‬
‫دو واﺣﺪ آﺗﺸﺒﺎر ‪ 175‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي و ‪ 130‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي‬ ‫‪.7‬‬
‫ﮔﺮدان ﺳﺎﺣﻠﯽ ژاﻧﺪارﻣﺮي ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‬ ‫‪.8‬‬
‫‪ 2‬ﮔﺮدان از داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺳﺎل ﺳﻮم داﻧﺸﮑﺪه اﻓﺴﺮي‬ ‫‪.9‬‬
‫‪ .10‬ﮔﺮدان ﺷﺠﺎع ﺗﮑﺎوران درﯾﺎﯾﯽ‬
‫‪1‬‬
‫‪ 370 .11‬ﻧﻔﺮ از ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻫﻮاﻧﯿﺮوز‬
‫اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﺑﻪ ‪ 5‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 5 ،3 ،1‬و‬
‫‪ 10‬و ﺗﯿﭗ ‪ 33‬ﻧﯿﺮوي ﻣﺨﺼﻮص )در ﺣﺪود ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ( ‪ 34‬روز ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺷﺮاﯾﻂ از زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺪﺗﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 11‬ﭘﯿﺎده ﻋﺮاق )ﻧﯿﺮوي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ( ﺑﺎ ﻃﯽ‬
‫‪ 1100‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺧﻮد را از ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﺳﭙﺎه ﯾﮑﻢ در ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺟﻨﻮب رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﺎ‬
‫اﻟﺤﺎق ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 3‬زرﻫﯽ و ﻟﺸﮑﺮ ‪ 5‬ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﮐﺎرون و ﺟﺎده آﺑﺎدان ـ اﻫﻮاز ﺑﻪ ﺷﺪت‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺪاﻓﻊ را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﻬﺮي را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﮕﯽ اﻓﺴﺮان ﺟﻮان و درﺟﻪداران و ﺗﮑﺎوران ورزﯾﺪه درﯾﺎﯾﯽ ﻋﻤﻼً زﻣﯿﻦ‬
‫ﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺴﺮان و درﺟﻪداراﻧﯽ ﻧﻈﯿﺮ زارﻋﯿﺎن‪ ،‬اﻣﯿﺮي‪ ،‬ﮐﺎﺑﻠﯽ و ﺧﺴﺮوي از ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪ وﯾﺮان ﺷـﺪه و‬
‫ﺧﺮاﺑﻪاي ﻧﻔﺮات دﺷﻤﻦ را ﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‪ ،‬ﭘﺎدﮔـﺎن دژ ﺑـﻮد و ﺑﻤﺒـﺎران ﻫـﺎي‬
‫ﻏﯿﺮدﻗﯿﻖ ﻋﺮاق ﺑﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺟﺎزه داد ﺗﺎ ‪ 24‬روز ﭘﺎدﮔـﺎن را ﺳـﺮﭘﺎ ﻧﮕـﺎه دارﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺳـﻘﻮط‬
‫ﭘﺎدﮔﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺳﭙﺎه‪ ،‬ارﺗﺶ و ﺗﮑﺎوران را از ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺳـﺎزﻣﺎنﯾﺎﻓﺘـﻪ ﺑـﺎز داﺷـﺖ‪ .‬ﻧﻔـﺮات‬

‫‪ .1‬روزﻧﺎﻣﻪ آﻓﺘﺎب ﯾﺰد‪ ،91/1/29 ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،14‬ﻣﻘﺎﻟﻪاي از ﺳﺮﻫﻨﮓ دوم ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ ﺑﻬﺸﺘﯽ‪.‬‬
‫| ‪333‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﮔﺮدان دژ آن ﻗﺪر در دﻓﺎع از ﭘﺎدﮔﺎن اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻔﺮاﺗﺸﺎن ﺑﻪ ‪ 48‬ﻧﻔﺮ و ﺳﭙﺲ ‪ 19‬ﻧﻔﺮ‬
‫رﺳﯿﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻧﻔﺮات ﮔﺮدان ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﯽرﺣﻤـﯽ از‬
‫روي ﭘﯿﮑﺮ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻋﺒﻮر و ﺟﻨﮓ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ را ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣﺮدﻣـﯽ‪،‬‬
‫ﻧﻔﺮات ﺳﭙﺎه ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮ را آﺧـﺮﯾﻦ ﺳـﻨﮕﺮ اﻋـﻼم‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن زدن ﯾﮏ ﻫﺪف ﺑﺰرگ ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﭼﻨﺪان ﺳﺨﺖ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﮔﺴﺘﺮده ﻣﺴﺠﺪ و راهﻫﺎي ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ آن ﻧﻔﺮات زﻣﯿﻨﯽ را در روز ‪ 3‬آﺑﺎن ﺑﻪ ﺷـﺪت‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار داد ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه از ﻫﺮ ﮐﻤﮑﯽ ﻗﻄﻊ اﻣﯿـﺪ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻗـﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﺑﻠﻮارﻫﺎي اﺻﻠﯽ و ﻫﺠﻮم ﺳﯿﻞآﺳﺎي ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﯽ ﺷﮑــّﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ در ﺣﺎل ﺳﻘﻮط اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺪام ﮐﻪ اﺧﺒـﺎر ﻣﺮﺑـﻮط‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﭙﺎه ﺳﻮم را ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﭘﯿﮕﯿﺮي ﻣﯽﮐﺮد ﺧﺮﺳﻨﺪ از اﺗﻔﺎﻗـﺎت رخ داده دﺳـﺘﻮر‬
‫داد ﺗﺎ در اﻗﺪاﻣﯽ ﺑﯽﺳﺎﺑﻘﻪ دﻫﻬﺎ ﻓﺮوﻧﺪﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي رﻫﮕﯿﺮ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﺎ ﺣﻀـﻮر در آﺳـﻤﺎن ﺷـﻬﺮ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﺣﻀﻮر ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ و ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮر ﺷﻤﻊ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎد آرامآرام رو ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﺷﻬﺎدت آﺧـﺮﯾﻦ ﻧﻔـﺮات ﺳـﭙﺎه و ارﺗـﺶ‪ ،‬ﺳـﻘﻮط ﺷـﻬﺮ رﻗـﻢ‬
‫ﺑﺨﻮرد‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺎﺻﺮ رﺿﺎﯾﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮه ﻣﻦ از ﺟﻨﮓ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﭼﻬـﺎرم آﺑـﺎن ﺑـﻮد‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪﯾﻢ ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ ﻣﻤﻠـﻮ از ﻧﯿﺮوﻫـﺎي دﺷـﻤﻦ اﺳـﺖ‪ .‬در آﻧﺠـﺎ ﻗـﺮار ﺷـﺪ در‬
‫دﺳﺘﻪﻫﺎي دو ﻓﺮوﻧﺪي ﻧﻘﺎط ﺗﺠﻤﻊ دﺷﻤﻦ در ﺷﻬﺮ را درﻫﻢ ﺑﮑﻮﺑﯿﻢ‪.‬‬
‫او ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪ :‬ﮐﺸﺘﺎرﮔﺎه‪ ،‬ﺑﻠﻮار اﺻﻠﯽ‪ ،‬ﮔﻤﺮك و ﻣﯿﺎدﯾﻦ اﺻﻠﯽ ﺷﻬﺮ در ﺗﺼﺮف دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‬
‫‪1‬‬
‫و ﻣﻦ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﯽ اﺷﮏﺑﺎر ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻋﺰﯾﺰ را ﺑﻤﺒﺎران ﻣﯽﮐﺮدم‪.‬‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﺷـﻤﺎﻟﯽﺗـﺮ‪ ،‬دو ﻓﺮوﻧـﺪ ﺗﺎﻣﮑـﺖ در درﮔﯿـﺮي ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﻧﺰدﯾـﮏ ﻫـﻮاﯾﯽ‪ ،‬دوﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬را ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﺳﺮﻧﮕﻮن ‪ 2‬و اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻀﻮر ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋـﺮاق ﺛﺎﺑـﺖ‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،257‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.14‬‬

‫‪ .2‬وﺑﻼگ ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن‪) 1385/2/1 ،‬اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزي ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﺪ(‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 334‬‬

‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﻫﻨﮓﺧﻠﺒﺎن ﺣﺰﯾﻦ در آن زﻣﺎن ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺷﮑﺎرﭼﯽﻫﺎ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ اﻧﻔﺠـﺎر‬
‫ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﺶ اﻧﺪﮐﯽ آﺳﯿﺐ دﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻈﺮي ﻧﯿﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در اوﻟﯿﻦ روزﻫﺎي آﺑﺎن ﻣﺎه ‪ 59‬ﻣﺴـﺌﻮل ﺿـﺮﺑﻪ‬
‫زدن ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﺴﺘﻘﺮ در اﻃﺮاف ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺸﺎر ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق ﺑـﺮاي ﺗﺼـﺮف‬
‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺧﻮد رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬آن ﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ‪ 3‬ﮔﺮوه ﭘـﺮوازي از ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ و‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺮﮐﺰ آﺗﺶ دﺷﻤﻦ ﺑﺮ روي ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺷﻤﺎره ﯾﮏ ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ‬
‫ﺗﺎ او ﺑﺮاي زدن ﻫﺪف دوم ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ دﻫﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﺮﺻﺘﯽ را ﺑﺮاي ﻧﻈﺮي ﻓﺮاﻫﻢ ﮐـﺮد‬
‫ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع روي ﻫﺪف ﺷﯿﺮﺟﻪ رود‪ .‬ﺷﻠﯿﮏ ﭘﯿﺎﭘﯽ آﺗﺸﺒﺎرﻫﺎ و ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﺗﻮپﻫـﺎي‬
‫ﺿﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ‪ 23‬و ‪ 57‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﮐﺎر ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻮد و ﻧﻈﺮي ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ‬
‫روي ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺠﻤﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ رﯾﺨﺖ‪ ،‬اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎ ﻧﺸـﺎن از ﺻـﺪﻣﺎت ﺷـﺪﯾﺪ ﺑـﻪ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫دﺷﻤﻦ و ﻣﻬﻤﺎت و ﺗﺠﻬﯿﺰاﺗﺸﺎن ﻣﯽداد‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮي ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد از ﺗﻠﻪ آﺗﺸﯿﻦ دﺷﻤﻦ ﻓـﺮار ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻧﺎﮔﻬـﺎن‬
‫ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ ﻓﺮﯾﺎد زد ﺣﺴﯿﻦ ﻣﻮﺷﮏ! ﻧﻈﺮي ﺑﺪون ﻓﻮت وﻗﺖ ﺑﺎ ﮔﺮدﺷـﯽ ﺷـﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﯿﺮﺟﻪ زد ﺗﺎ ﻣﻮﺷﮏ را ﻣﻨﺤﺮف ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﻮﻓﻖ ﺷـﺪ اﻣـﺎ در آﺧـﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈـﻪ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ دم ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺧﻮرد و رد ﺷﺪ‪ .‬روﺷﻦ ﺷـﺪن ﻋﻼﺋـﻢ ﻫﺸـﺪاردﻫﻨﺪه ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺧﺒـﺮ از‬
‫آﺗﺶﺳﻮزي ﻣﻮﺗﻮر‪ ،‬دم و ﺑﺎل آن ﻣـﯽداد‪ ،‬ﺧﻠﺒـﺎن‪ ،‬ﮐﻤـﮏ ﺧـﻮد را ﺻـﺪا ﮐـﺮد ﺗـﺎ او را ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﯾﺎري دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﺪاﯾﯽ ﻧﻤﯽآﻣﺪ‪ .‬ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﻌﺪ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻤﮏ او ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﯾﺎ ﻧﺎﺧﻮاﺳـﺘﻪ‬
‫اﯾﺠﮑﺖ ﮐﺮدهاﺳﺖ و او ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺿﺮﺑﻪ ﺧﻮرده ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺮﮔﺮدد‪ .‬ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ‬
‫آﻧﮑﻪ ﭘﺮواز آن ﻫﺎ در آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺎﻋﺎت روز ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن در ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻫﻮا ﺗﺎرﯾﮏ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺪون وﺳﺎﯾﻞ ﮐﻤﮏ ﻧﺎوﺑﺮي‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪروﻟﯿﮏ و ﺣﺘﯽ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺷـﻤﺎل‬
‫اداﻣﻪ ﻣﺴﯿﺮ داد‪ .‬ﻧﻈﺮي ﮐﻪ ﻣﯽدﯾﺪ ﺣﺘﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ اﺟﮑﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮاي آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺎر در رادﯾﻮ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺻﺪاي ﻣﺴﺌﻮل رادار را ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪ‬
‫ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺷﯿﺮازي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺴﯿﻦ ﺗﻮﯾﯽ‪ ،‬ﮐﺎﮐﻮ ﻧﮕﺮان ﻧﺒﺎش ﮐﻤﮑﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﺎ راﻫﻨﻤـﺎﯾﯽ ﻣﺴـﺌﻮل‬
‫رادار او ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﮔﺎﻫﻮارهاي داﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑﺒـﺮد وﺑـﻪ ﺑﺎﻧـﺪ‬
‫| ‪335‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و دﻓﺎع از ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬

‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺎوﺟﻮد درد ﺷﺪﯾﺪ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻤﺮ و اﺣﺴﺎس ﺗﻬﻮع‪ ،‬آن را ﺑﺮ روي ﺑﺎﻧﺪ ﺑﻨﺸـﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈـﺮي‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ اﻏﻤﺎ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ دهﻫﺎ آﺗﺶﻧﺸﺎن و ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﻬﺪاري در ﺣﺎل ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪن‬
‫او از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬او را ﺑﯿﻬﻮش ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮداي آن روز او ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻓﺸـﺎر‬
‫‪1‬‬
‫ﺟﯽ ﺣﺘﯽ ﺻﻔﺤﻪ ﺳﺎﻋﺖ او را ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫او ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑﺪون ﺑﺎل و دم را ﻓﺮود ﺑﯿﺎورد‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﮐﻤـﮏ او‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖو از ﮔﺮوه دﯾﮕﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﺤﻤﻮدي و ﺣﯿﺪري اﺳﯿﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ )آن ﻫـﺎ ‪ 10‬ﺳـﺎل‬
‫ﺑﻌﺪ در ﺳﺎل ‪ 69‬آزاد ﺷﺪﻧﺪ(‪.‬‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﮔﺮدان ﻫﺎي ‪ 144‬و ‪ 153‬ﭘﯿﺎده ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺳﻘﻮط آﺑﺎدان‪:‬‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در روزﻫﺎي ‪ 3‬و ‪ 4‬آﺑﺎن ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺳﻘﻮط آﺑﺎدان دﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫از ﮔﺮدان ‪ 144‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 21‬ﺣﻤﺰه و ﮔﺮدان ‪ 153‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 77‬زد‪ .‬در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻗﺮارﮔـﺎه‬
‫اروﻧﺪ و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺸﯿﺒﺎﻧﯽﮔﺮدان ‪ 144‬ﭘﯿﺎده در ﻣﺤـﻮر ﻣﺎﻫﺸـﻬﺮ ـ آﺑـﺎدان و در ‪ 59/8/4‬اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫ﮔﺮدان ‪ 153‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 77‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻫﻮاﻧﺎو ﺑﻪ آﺑﺎدان‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﻨﻪ از اﯾﻦ ﮔﺮدان در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺗﯿﭗﻫﺎي ‪ 6‬زرﻫﯽ و ‪ 26‬ﭘﯿﺎده دﻓﺎع ﮐﺮد‪ .‬دﺷﻤﻦ آن روز ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل ﻋﺒـﻮر از ﺑﻬﻤـﻦﺷـﯿﺮ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺼﺮف آﺑﺎدان ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب ﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪاي ﺳﭙﻬﺮ‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت و رواﺑﻂ ﻋﻤﻮﻣﯽ ارﺗﺶ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ‪،2‬‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ‪ 107‬ﺗﺎ ‪.116‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬

‫ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫| ‪339‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫‪ 5‬آﺑﺎن‬
‫ﺗﺼﺮف ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي درﯾﺎﯾﯽ و ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺮاي ﮐﻤﮏرﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﻔﺮات‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﻌﻠﻪور ﺷﺪن ﺧﺸﻢ ﻧﻔﺮات اﯾﻦ دو ﻧﯿﺮو ﺷﺪ و ﺻﺒﺢ روز ‪ 5‬آﺑﺎن زﻣﺎن‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﯿﻪ آﺗﺶ اﻧﺘﻘﺎم ﺑﻮد‪.‬‬
‫دﻫﻬﺎ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ از ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮر راﻫﯽ دﺷﺖ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺷـﺪﻧﺪ ﺗـﺎ اﻧﺒـﻮﻫﯽ از‬
‫آﺗﺶ را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻧﻔﺮات ﻋﺮاق ﺑﺮﯾﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻣﺨـﺮب و ﺳـﻘﻮط آزاد‪ ،‬آن‬
‫روز دﺷﺖ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺮﺑﺎز دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﻫﻤـﺮاه ادوات رزﻣـﯽ ﺧـﻮد در اﯾـﻦ‬
‫آﺗﺶ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﻧﯿﺮوز و ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﻧﯿﺰ در اﻗـﺪاﻣﯽ ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ ﻋﻤﻠﯿـﺎت »ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ« را در ﮐﻠﯿﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺣﻀـﻮر ﭘﺮﺗﻌـﺪاد اف‪ 14-‬ﻫـﺎ‬
‫اﺟﺎزه ﻧﺪاد ﺗﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻀـﻮر ﯾﺎﺑـﺪ و ﻧﯿـﺮوي زﻣﯿﻨـﯽ ﻋـﺮاق ﺑـﺎوﺟﻮد‬
‫ﺿﺮﺑﺎت ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬آن روز را ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺷﺐ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﺗﻠﻔﺎت ﺧﻮدي را در آن روز ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪ روش اﺑﺪاﻋﯽ ﺑﻤﺒـﺎران‬
‫از ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاﺗﭙﻮر‪ ،‬دﺳﺘﻪﻫﺎي ﻫﺸﺖ ﻓﺮوﻧـﺪي اف ـ ‪ 4‬ﻫـﺮ ﮐـﺪام‬
‫ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺗﯿﺮ ﺑﻤﺐ ‪ 750‬ﭘﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻫﻤﺰﻣﺎن و ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ﻓﺮاﺻـﻮت از‬
‫ارﺗﻔﺎع ‪ 45‬ﻫﺰارﭘﺎﯾﯽ‪ 32 ،‬ﺑﻤﺐ را رﻫﺎ ﮐﺮده و ﺑﺎ اﯾﻨﮑﺎر ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﭼﻨـﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑـﻊ ﺑـﻪ آﺗـﺶ‬
‫ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﺤﻮﻃﻪاي ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ﺻـﺪ ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ اﯾﺠـﺎد ﺻـﺪا و روﺣﯿـﻪ دﺷـﻤﻦ را‬
‫ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﺮوازﻫﺎ روزﻫﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ در ﺧﻂ ﻣﻘﺪم اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻣﯿﺮاژ‬
‫‪1‬‬
‫اف ـ ‪ 1‬و ﻣﯿﮓ ‪ 25‬دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ ،‬اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در درﯾﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي ﺟﻮﺷﻦ‪ ،‬ﭘﯿﮑﺎن و ﮔﺮدوﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺸﻢ ﺷﮑﺎري ﺑﻮﺷـﻬﺮ‬
‫ﺣﻤﻠﻪاي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ را ﻋﻠﯿﻪ ﺳﮑﻮﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ اﻟﺒﮑﺮ و اﻻﻣﯿﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑـﺎر ﻧـﻪ ﺑـﻪ‬

‫‪ .1‬اﻇﻬﺎرات ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاﺗﭙﻮر در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪،‬آذر ‪92‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 340‬‬

‫دﻟﯿﻞ ﻫﺪف ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻫﺪف اﻧﻬﺪام ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي ﭘﻨﺎه ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﺳﮑﻮﻫﺎ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﺷﻤﺎل اﯾﺮان ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ روزﺧﻠﺒﺎن ﻣﺮﺗﻀﯽ ﺧﺎﻧﯽ در ﺣﺎل ﮔﺸـﺖ ﺑـﻪ ﻓـﺮاز آذرﺑﺎﯾﺠـﺎن‬
‫ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد ﮐﻪ از داﻻن ﻫﻮاﯾﯽ ﻏﯿﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﺒﺮﯾـﺰ آﻣـﺪ‪ .‬وي ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ و ﺳﺮﻋﺖ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻣﺸﮑﻮك ﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از رادار درﺑﺎره ﻣﺸﺨﺼﺎت اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬رادار ﭘﺎﺳﺦ داد ﮐﻪ ﺧﻮدي اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﯽ رﯾﺴﮏ ﻧﮑﺮد و ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﻧﺰدﯾـﮏﺗـﺮ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﯾﮕﺮ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ در ﻏﺮب ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺣﺎل ﭘﺮواز ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن اف – ‪ 5‬ﻣﺬﮐﻮر ﮐﺴﯽ ﻧﺒـﻮد‬
‫ﺟﺰ ﺷﻔﯿﻊ ﺣﺴﻦﭘﻮر‪ .‬او ﮐﻪ زودﺗﺮ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻧﺎﺷﻨﺎس را ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ ﮐﺮدهﺑـﻮد‪ ،‬ﻓﺮﯾـﺎد زد ﺟﻨﮕﻨـﺪه‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ‪ .‬از اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ وﻗﺎﯾﻊ ﺷﮑﻞ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺧﻮدﮔﺮﻓﺖ‪ .‬رادار ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻗﺮﻣﺰ‬
‫اﻋﻼم ﮐﺮد‪ .‬دو ﺟﻨﮕﻨﺪه اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ و از دو ﺟﻬـﺖ ﺑـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﮐـﻪ از ﻧـﻮع‬
‫ﺳﻮﺧﻮي‪ 22 -‬ﺑﻮد ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣـﺪس ﻣـﯽ زد ﻫـﺪف ﺳـﻮﺧﻮي ﻣـﺬﮐﻮر‬
‫ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ اﺳﺖ در ﻣﺎﻧﻮر ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او رﺳﺎﻧﺪ و ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﭘـﺲ‬
‫ﺳﻮز در ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻠﯽ او ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه‪ ،‬ﺧـﺎﻧﯽ درﻧـﮓ ﻧﮑـﺮد‬
‫ودو ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎﯾﺪواﻧﺪر ﺧﻮد را از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎﻧﻮر ﺧﻠﺒـﺎن و ﻧـﻮر‬
‫ﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪه ﺧﻮرﺷﯿﺪ در وﺿﻌﯿﺖ ﻏﺮوب آﻓﺘـﺎب‪ ،‬دو ﻣﻮﺷـﮏ را ﻣﻨﺤـﺮف ﮐـﺮد و ﺳـﻮﺧﻮي‬
‫ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪن از وﺿﻌﯿﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﻮز را روﺷـﻦ ﮐـﺮده و درﺳـﺖ ﺑـﺮ روي ﭘﺎﻻﯾﺸـﮕﺎه‬
‫ﺑﻤﺐ ﻫﺎي ﺧﻮد را رﻫﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺎﻧﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺗﻔـﺎق‪ ،‬ﺟﻨﮕﻨـﺪه ﻋﺮاﻗـﯽ را‬
‫رﻫﺎ ﻧﮑﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺴﻠﺴﻞ آن را ﺑﺰﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎرﮐﺸـﺘﻪ ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﺎ ورود ﺑـﻪ اﺑـﺮي ﺿـﺨﯿﻢ از‬
‫ﭼﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﮔﺮﯾﺨﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ رﻫﺎ ﮐﺮدن ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺮاﻗﯽ را ﻧﺪاﺷﺖ ﺑـﺮ ﻓـﺮاز اﺑـﺮ‬
‫در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﯿﺮون آﻣﺪن ﺟﻨﮕﻨﺪه دﺷﻤﻦ ﻣﺎﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺟﻨﮕﻨﺪه دﺷﻤﻦ از اﺑﺮ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪه و ﺧـﺎﻧﯽ و‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﭘﻮر ﺑﺎ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ در ﭘﺎﯾﮕﺎه‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺮﺣﻮم داﻧﺸـﭙﻮر و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻓﺮزاﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺷﻨﻮد در اﺗﺎق ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫| ‪341‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫از ﻧﻈﺮ آن ﻫﺎ درﮔﯿﺮي ﻃﻮﻻﻧﯽ و اﺳـﺘﻔﺎده ازﭘـﺲ ﺳـﻮزﻣﻮﺗﻮر)‪ (A.B‬ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﺗـﺎ‬
‫ﺳﻮﺧﻮي ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎ ﮐﻤﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه و ﺳﻘﻮط ﮐﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺟﻨﮕﻨﺪه دﺷـﻤﻦ از رادار‬
‫ﻣﺤﻮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﭘﯿﺪا ﺷﺪن ﻻﺷﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺗﻮﺳﻂ واﺣﺪ اﻃﻼﻋﺎت و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻬﺎﺟـﺎ اﯾـﻦ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮد و آن ﻫﺎ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﭘﺮواز ﺳﺮوان ﻋﺒﺎس ﻋﯿﺎش اﻟﺴـﺎﻣﺮاﯾﯽ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﻮده ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺮدﻫﺎي ﻃﺮﻓﺪار ﻋﺮاق در دره ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺸﻢ آﺑﺎن‬
‫ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺻﺒﺢ زود ﺑﺎ اﺟﺮاي آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺮ روي ﺳﮑﻮﻫﺎي اﻟﺒﮑـﺮ و‬
‫اﻻﻣﯿﻪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي ﺳﺮﯾﻊاﻟﺴﯿﺮ اوزا را از ﮐﻤﯿﻨﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﺑﮑﺸـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫اوزاﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از ﮐﻨﺎر اﺳﮑﻠﻪﻫﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻣﺨﻮف ﺿﺪﮐﺸﺘﯽ اﺳـﺘﺎﯾﮑﺲ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎ رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده از »‪ 2 «chaff‬ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي آن ﻫﺎ را ﺑﯽاﺛﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎياوزا ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﺮده و از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻌﯿﺒﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ازآنﺳﻮ ﭼﻨﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻧﯿﺰ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫درآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬و ﺳﻮﺧﻮ‪ 20-‬ﺑﺮ روي ﺑﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ دﺳﺘﻮر‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻨﺪه ﺷـﺪه و‬
‫دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﻮﺷﻬﺮي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﺣﻤـﻞ اﻧﺒـﻮه ﺑﻤـﺐ و‬
‫ﻣﻮﺷــﮏ‪ ،‬ﺳــﻨﮕﯿﻦ ﺷــﺪه ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒــﻮر ﺷــﺪﻧﺪ راه ﺷــﺮق را در ﭘــﯿﺶ ﺑﮕﯿﺮﻧــﺪ و از ﭘﺎﯾﮕــﺎه‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ رﻫﮕﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺎوﭼﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﭘﯿﮑﺎن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ دو ﻧﺎوﭼﻪ دﯾﮕﺮ در ﮐﺴﺮي از ﺛﺎﻧﯿـﻪ‬
‫ﺑﺎ اﯾﺠﺎد دﯾﻮار آﺗﺶ‪ ،‬دو ﺳﻮﺧﻮي ﻋﺮاﻗﯽ را در روي آﺳﻤﺎن ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﯾﮑـﯽ از ﺳـﻮﺧﻮﻫﺎ‬

‫‪ .1‬ﺗﻐﯿﯿﺮ وﺗﻠﺨﯿﺺ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺮﺗﻀﯽ ﺧﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﺋﯽ ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،265‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪،1392‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪20‬‬
‫‪ .۲‬وﺳﯿﻠﻪاي داراي اﻟﯿﺎف آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮﻣﯽ ﮐﻪ از ﺑﺮشﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺮاي ﻃﻮل ﻣﻮج ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺮاﺣﯽ و ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫و ﺑﺮاي ﻣﻨﺤﺮف ﮐﺮدن ﻣﻮﺷﮏ ﻧﯿﻤﻪ ﻓﻌﺎل راداري ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 342‬‬

‫ﻗﺒﻞ از ﺳﻘﻮط ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﻤﺐ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﺎوﭼﻪﭘﯿﮑﺎن رﻫﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﯿﮑﺎن ﺻﺪﻣﻪ زد‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رادارﻫﺎ ﺧﺒﺮ از ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن دﺳﺘﻪ دﯾﮕﺮي از ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ دادﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﻤﻠﻮ از ﻣﻮﺷﮏﻫـﺎي‬
‫اﺳﭙﺎرو و ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﺑﻪ دﺳﺘﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي ﻋﺮاﻗﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ را در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ راه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﻌﺒﯿﻪ ﮐﺞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻮﻗﺘﺎً ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫اﺗﻔﺎق ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ دﯾﮕﺮ آن روز اﻧﻬﺪام ﻣﺠﺪد ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ ﻧﻔـﺖ ﮐﺮﮐـﻮك ﺑـﻮد‪ .‬ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﺎزﺳﺎزي آن ﺳﻌﯽ داﺷﺘﻨﺪ دوﺑﺎره ﻧﻔﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪ ﮐـﻪ ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ اﯾـﻦ راه را‬
‫ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آن روزﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 5-‬ﺧﻠﺒﺎن ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﯿﺰ در اﻃﺮاف دزﻓﻮل ﻫﺪف ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ و‬
‫ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻻﻧﻪ زﻧﺒﻮر‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﻓﻖ و ﺑﺰرگ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﺟﻨﮓ ﻫﺸﺖ ﺳـﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﺤﻮرﯾﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﯽ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺳـﻠﻄﺎن‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ ‪ .1‬ﺑﺮاﺳﺎس ﮔﺰارش ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬از اواﺧﺮ ﻣﻬﺮﻣـﺎه ‪ 2‬ﯾـﮏ‬
‫دﺳﺘﻪ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ داﺳﻮ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫ﻣﯿﺮاژاف ـ ‪ 1‬ﻋﺎزم ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﺤﻮرﯾﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﻮﺻﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﺷﺪ اﯾﻦ ﮔﺮوه ‪ 47‬ﻧﻔﺮه آﺧﺮﯾﻦ آﻣﻮزشﻫﺎي ﻗﺒﻞ از درﯾﺎﻓﺖﻣﯿﺮاژ اف ـ ‪ 1‬را ﺑﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫـﺎ آﻏـﺎز‬

‫‪ .1‬ﭘﯿﺶﮐﺴﻮتﻫﺎي ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﯾﻦ ﻧﺎمﻫﺎ ﺑﻄﻮر رﺳﻤﯽﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻬﺎ اﻃﻼق ﻧﻤﯽﺷﺪ اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮد ﻧﺎمﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ‬
‫روي ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺑﺮاي ﻧﮕﺎرش اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﺧﺎرﺟﯽ و ﯾﺎ وﺑﻼگﻫﺎي ﻫﻮاﻧﻮردي ﺗﮑﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬اﺳﺎﻣﯽ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﺷﮑﻞ درﮔﯿﺮي ﮐﺎﻣﻼً دﻗﯿﻖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎ‬
‫اﯾﻦ اﺳﻢ را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ درﺑﺎره اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﺘﻌﺪدي رﻓﺖ‬
‫اﻣﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺪﺳﺖ ﻧﯿﺎورد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ اف‪ 14-‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ را در اواﯾﻞ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ‬
‫ﯾﺎدآورد اﻣﺎ ﭼﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮي از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﺪاد‪.‬‬
‫| ‪343‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫ﮐﺮده اﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ راﻫﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺟﺰ آﻧﮑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ اﺟﺮاي ﭘﺮوژه اﻧﺘﻘـﺎل داﻧـﺶ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ اﻧﺪازد و اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﻣﯿﺴـﺮ ﻧﺒـﻮد ﻣﮕـﺮ ﺑـﺎ ﻧـﺎﺑﻮدي‬
‫اﻟﺤﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻋﺮاﻗﯽ و ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﮐـﻪ اﻟﺤﻮرﯾـﻪ‬
‫در ﻋﻤﻖ ‪ 300‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻋﺮاق ﻗﺮار داﺷـﺖ و ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 12‬ﺳـﺎﯾﺖ ﻣﻮﺷـﮑﯽ ﺳـﺎم ‪ 3 ،2‬و ‪ 6‬و‬
‫ﺻﺪﻫﺎ ﺗﻮپ ﭘﺪاﻓﻨﺪ از آن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻼوهﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ورود ﺑﻪ ﭼﻨﺎن ﻋﻤﻘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺷﮑﺎري ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﻣﺮﮐﺰي ﻋﺮاق را ﺗﺮﻏﯿـﺐ ﺑـﻪ رﺳـﺎﻧﺪن ﺟﻨﮕﻨـﺪه ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻي ﺳـﺮ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﻬﺎﺟﻢ ﮐﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺎﻧﻊ از آن ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ از‬
‫اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺮاژ اف ـ ‪ 1‬ﺟﻨﮕﻨﺪهاي ﻣﺪرنﺗـﺮ از‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻋﺮاق اﺳﺖ و ﮐﺎر را ﺑﺮاي ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ و ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺳﺨﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻗﺎﺳﻤﯿﺎن و ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺑﻬﺮام ﻫﻮﺷﯿﺎر رﺷﺘﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺄﻣﻮر‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي دﻗﯿـﻖ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ را ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮار ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺶ ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم اﯾﯽ ﻫـﺮ ﮐـﺪام ﻣﺴـﻠﺢ ﺑـﻪ ‪ 12‬ﺑﻤـﺐ ام‪.‬ﮐـﯽ ‪ .82‬از‬
‫اﺳﮑﺎدرآن ﻫﺎي ‪ 31‬و ‪ 32‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان از ﺷﻤﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻋـﺮاق و در ﻣـﺮز ﺑـﺎ ﺗﺮﮐﯿـﻪ وارد‬
‫ﺧﺎك دﺷﻤﻦ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺳﻤﺖﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﺳـﻮي ﺟﻨـﻮب‪ ،‬ﺑـﺎ ﻋﺒـﻮر از ﻧﺰدﯾﮑـﯽ ﻣﻮﺻـﻞ‪،‬‬
‫اﻟﺤﻮرﯾﻪ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دو ﺗﺎﻧﮑﺮ ‪ 707‬و ‪ 2‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 14-‬ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻮﺷﮏ ﻫﻮا ﺑﻪ ﻫـﻮا‬
‫را از ﻧﻈﺮ ﺳﻮﺧﺖ و ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾـﻦ ﺗﺮﮐﯿـﺐ ‪ 10‬ﻓﺮوﻧـﺪي‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐﻫﺎي ﭘﺮوازي در ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي دوم ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺎﻋﺎت ﺷﺐ ‪ 6‬آﺑﺎن‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻫﻮﺷﯿﺎر ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑﺮﯾﻔﯿﻨـﮓ ‪ 1‬را اﻧﺠـﺎم داد و ﺑـﻪ‬
‫وﯾﮋه ﺑﻪ ﻧﻘﺶ اف‪ 14-‬ﻫﺎ اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬او ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﺮاي ﺷﮑﺎر‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﺪون ﺳﻮﺧﺖ و اﺳﻠﺤﻪ درﻧـﮓ ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﮐـﺮد و در ﺻـﻮرت اﺷـﺘﺒﺎﻫﯽ از ﺳـﻮي‬

‫‪ .1‬ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻗﺒﻞ از ﭘﺮواز‪.‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 344‬‬

‫ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎنﻫﺎ را در آﺳﻤﺎن از ﺑﯿﻦ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﺮد و ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 20‬ﺧﻠﺒـﺎن و ﺧﺪﻣـﻪ‬

‫ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺸﻮر ﺷﻬﯿﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ زود روز ‪ 26‬اﮐﺘﺒﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 7‬آﺑﺎن‪ 6 ،‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﻤﻠﻮ از ﺑﻤﺐ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان‪ 2 ،‬ﺗـﺎﻧﮑﺮ‬
‫ﺑﺰرگ ‪) 707‬از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد( و ‪ 2‬ﺗﺎﻣﮑﺖ از ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺻﻔﻬﺎن ﭘﺮواز ﺧـﻮد را از ﺷـﻤﺎﻟﯽﺗـﺮﯾﻦ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﮐﺸﻮر و ﻫﻢﻣﺮز ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﻪ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﺧﺒﺎر ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ آن ﻫﺎ ﻧﺎﺧﻮاﺳـﺘﻪ )ﯾـﺎ ﺷـﺎﯾﺪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ( وارد ﺧﺎك ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ﮐﺘـﺎب »اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق‪ ،‬ﻧﺒـﺮد در‬
‫آﺳﻤﺎن« اﯾﻦ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده اﯾﺮان از آﺳﻤﺎن ﺗﺮﮐﯿﻪ )و اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ آﺧﺮﯾﻦ آن( ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ‬
‫زاوﯾﻪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ راه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﻨﻮب ﮐﺞ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑـﯿﺶ از ‪70‬‬
‫ﺑﻤﺐ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺮ روي اﻟﺤﻮرﯾﻪ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت آن ﻗﺪر ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮاﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ‬
‫ﺣﺘﯽ زﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﯿﺮﺟﻪ ﺑﺮ روي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﻧﮕﻮنﺑﺨﺖ ﺑﺎ ﺷﻠﯿﮏ از ﺳـﻮي دﺷـﻤﻦ ﻣﻮاﺟـﻪ‬
‫ﻧﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ اﻟﺤﻮرﯾﻪ در زﯾﺮ آﺗﺶ و دود ﮔـﻢ ﺷـﺪ و ﺑﺎﻧـﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫـﺎي اداري و‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺑﯿﺮون از آﺷﯿﺎﻧﻪ ﺷﻌﻠﻪور ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻃﺮاﺣﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎت در ﺣﺎﻟﯽ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ اﺧﺒـﺎر‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت را از ‪ 707‬ﺳﻮﺧﺖرﺳـﺎن ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺳـﺮﮔﺮوه ﭘـﺮوازي ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﺧﺒﺮ از ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎت و ﺳـﻼﻣﺖ ﮐﻠﯿـﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن داد‪ .‬آن ﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﺷﺮق را ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از ﻣﻬﻠﮑﻪ دور ﺷﺪﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘـﻪ ﺑﻌـﺪ ﺧﺒﺮﻫـﺎي ﺑـﺪ‬
‫ﻣﺨﺎﺑﺮه ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺷﻤﺎره ﯾﮏ ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﯿﮓ‪ 23-‬در ‪ 70‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ ﻗـﺮار‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﯽدرﻧﮓ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﻫﺮ دو ﺗﺎﻧﮑﺮ را رﻫﺎ ﮐﺮده و ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ را‬
‫ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪ‪ .‬او ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﻫﻮا ﺑﻪ ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳـﺎدﮔﯽ از ﭘـﺲ ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﺑـﺪون‬
‫ﻣﻮﺷﮏ و ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺮﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 14-‬ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺮاي ﮐﻤﮏرﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ ﻧﺪارﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺎﯾﺪ از راه دور ﻣﯿﮓﻫﺎ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ اﺑﺘﺪا ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﺑـﻪ ‪ 20‬ﻫـﺰار ﭘـﺎ رﺳـﺎﻧﺪه و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﺎﻧﻮر از ﻫﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ از دو ﺳﻮ ﻣﯿﮓﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫| ‪345‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﭼﮏ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺎ از ﺳﻼﻣﺖ ﮐﻠﯿﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫دو ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ‪ 3 ،‬اﺳﭙﺎرو و ‪ 2‬ﺳﺎﯾﻨﺪواﯾﻨﺪر ﺧﯿﺎل او را از ﺑﺎﺑﺖ ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ راﺣﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫رادار ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ "‪ "AWG-۹‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ ﻣﯿﮓﻫﺎ در ‪ 2‬دﺳﺘﻪ ‪ 2‬ﻓﺮوﻧﺪي ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ ﻫـﻢ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 33‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي دﺷﻤﻦ در ﺣﺎل آﻣﺎدهﺳﺎزي‬
‫ﺳﻼحﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬دﯾﮕـﺮ درﻧـﮓ را ﺟـﺎﯾﺰ‬
‫ﻧﺪاﻧﺴﺖ و اوﻟﯿﻦ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺧﻮد را ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺮﮔﺒﺎر اﯾﻢ‪ 54-‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 5/5‬ﻣﺎخ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ دراﻣـﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎن‪ ،‬ﻣﻮﺷـﮏ دوم را ‪ 8‬ﺛﺎﻧﯿـﻪ ﺑﻌـﺪ‬
‫ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در آن زﻣﺎن ﻣﮑﺎﻟﻤﺎت ﻣﯿﮓﻫﺎ را ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد ﻣﯽﺷﻨﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ‬
‫از آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮاي ﺷﻠﯿﮏ ﺑﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﻣﯽدادﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﺛﺎﻧﯿـﻪ ﺑﻌـﺪ اﯾـﻦ ﻣﮑﺎﻟﻤـﻪ ﻧﺎﺗﻤـﺎم ﻣﺎﻧـﺪ و‬
‫ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﻋﺮاﻗﯽ را در آﺳﻤﺎن ﺗﮑﻪﺗﮑﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺮاﻗﯽ دوم ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ در‬
‫واﮐﻨﺸﯽ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﮔﺮدش ﺑﻪ ﭼﭗ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ دوم‪ 5 ،‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻌﺪ از اوﻟﯽ در ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻞ‬
‫ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا رادار اف‪ 14-‬ﭼﯿﺰي ﻧﺸﺎن ﻧﺪاد و او ﮔﻤﺎن ﺑﺮد ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ دوم ﻣﻨﺤﺮف ﺷـﺪه‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺮﮐﺶ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ دوم ﺑﺮاي اﻧﻬﺪام ﻣﯿـﮓ‪ 23-‬ﮐﻔﺎﯾـﺖ ﮐـﺮد و او‬
‫ﻻﺷﻪ ﺷﻌﻠﻪور ﺷﺪه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ را دﯾﺪه اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﺪ دوم ﻧﯿﺰ در راه ﺑﻮد ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫اف‪ 14-‬دوم ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺧﺮاﺑﮑﺎري ﯾﺎ ﻋﺪم ﻣﺮاﻗﺒﺖ‪ ،‬ازﺣﺎﻟـﺖ ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ ﺧـﺎرج ﺷـﺪ و ﮔﻮﯾـﺎ‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪه دور ﻣﻮﺗﻮرﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ )‪ 1 (CSD‬ﺟﻨﮕﻨﺪهاش ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه ‪ 2‬و اﯾـﻦ در ﺣـﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﯿﮓﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 12‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪).‬ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ!(‬
‫ﺧﻠﺒﺎن رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪﺑﺪون ﻧﮕﺮاﻧﯽ‪ ،‬از ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ از ﻣﺤﺪوده ﻧﺒﺮد دور ﺷﻮد و آﻧﮕﺎه‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻆﻫﺎي ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ را ﮐﻨﺎر زد ﺗﺎ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪرﻫﺎ را آﻣـﺎده ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﯿـﮓﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارﺗﻔﺎع ﺳﻌﯽ در ﮐﺸﺎﻧﺪن ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ و اﺳـﺘﻔﺎده از ﻗـﺪرت ﻣـﺎﻧﻮر ﺧـﻮد‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اوﻟﯽ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﺪاد و ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ اﯾﻢ‪ 9-‬ﺧﻮد ﻣﯿـﮓ ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد‪ ،‬از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﺮاي اﻧﻬﺪام ﻣﯿﮓ ﻋﺮاﻗﯽ ﺳﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﻣﯿـﮓ ﭼﻬـﺎرم‬

‫‪ :Costant Speed Drive .1‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪه دور ﻣﻮﺗﻮرﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‬

‫‪ .2‬اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺷﻠﯿﮏ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ را ﺑﺮﻋﻬﺪه داﺷﺘﻪ و ﻓﻌﺎل ﮐﺮدن دوﺑﺎره اﯾﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ‪ 5‬دﻗﯿﻘﻪ زﻣﺎن ﻧﯿﺎز دارد‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 346‬‬

‫ﺑﺮاي ﺷﮑﺎر اف‪ 14-‬ﺑﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎن اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﮐـﻪ اﺣﺘﻤـﺎﻻً ﺳـﺮوان‬
‫اﺣﻤﺪ ﺻﺒﺎح ﺷﮑﺎرﭼﯽ دو ﺗﺎﯾﮕﺮ اﯾﺮاﻧﯽ در اواﯾﻞ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻧﻮر ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣـﺎﻧﻊ‬
‫ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي اف‪ 14-‬ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 9-1‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬در ﺣﺎل ﺑﺎرﮔﯿﺮي ﻣﻮﺷﮏ ﻫﻮا ﺑﻪ ﻫﻮا راداري ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ‬

‫ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬درﺳﺖ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اف‪ 14-‬ﻗﺮار داﺷﺖ و ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒـﺎن ﻓﺮﯾـﺎد زد‪:‬‬
‫»ﺳﻮﺧﺖ در ﺣﺎل اﺗﻤﺎم‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن دﺷﻤﻦ درﺳﺖ در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ«‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎن ﺟﻠـﻮ در آن ﻟﺤﻈـﻪ ﮐـﻪ‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺮوان ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮐﺎر ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ اﻧﺠـﺎم‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻮر ﮔﺮدشﺗﻨﺪ ‪ .1‬او ﺑﺎ ﺟﻠﻮ ﮐﺸﯿﺪن دﺳﺘﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻣﯿﻦ و ﻓﺸﺎر دادن ﭘﺪالﻫﺎي ﮔـﺮدان‪،‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را در ﺳﺮﻋﺖ ‪ 520‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻤﺎم ﻗﺪ درآورد‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻي ﺟﯽ و ﻟـﺮزش‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ دو ﺧﻠﺒﺎن را ﮔﯿﺞ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﯿﮓ ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر اﯾـﻦ واﮐـﻨﺶ را ﻧﺪاﺷـﺖ ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ‪ 900‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ در ﺳـﺎﻋﺖ از‬
‫ﺗﺎﻣﮑﺖ ﻋﺒﻮر ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺑﺎ ﮐﺸﯿﺪن دﺳﺘﻪ ﮔﺎز‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﻋـﺎدي درآورد و‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﭼﻬﺎرم را ﺑﺎرﮔﺬاري ﮐﺮد‪ .‬ﻣﯿﮓ ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﺎ ﻣﺎﻧﻮرﻫـﺎي ﺷـﺪﯾﺪ ﺳـﻌﯽ ﮐـﺮد ﺗـﺎ دوﺑـﺎره‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﯿﺎورد‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎره ﯾﮏ ﺑﻪ او اﻣﺎن ﻧﺪاد‪ .‬ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﭼﻬﺎرم‬
‫را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد و ﻫﺸﺪار ﻣﺠﺪد ﮐﻤﮏ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد آورد و او ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺳـﻘﻮط ﺟﻨﮕﻨـﺪه‬
‫ﭼﻬﺎرم را ﺑﺎ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮﺧﺖ در ﺣﺎل اﺗﻤﺎم ﺑﻮد و ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ و ﺗﺎﻧﮑﺮﻫﺎ در ﺣـﺎل ﺧـﺮوج‬

‫‪۱. Hard Turn‬‬

‫| ‪347‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫از ﺧﺎك ﻋﺮاق‪ .‬رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﮐﺎري ﺑﺮاي اﻧﺠـﺎم دادن ﻧﺪاﺷـﺖ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎن ﺷﻤﺎره دوﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﯾﮏ ﺗﺎﻣﮑـﺖ و ‪ 2‬ﻓـﺎﻧﺘﻮم او را‬
‫‪1‬‬
‫اﺳﮑﻮرت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ از ﺑﻨﺰﯾﻦ ‪ 707‬ﺳﯿﺮاب ﺷﺪهﺑﻮد‪.‬‬
‫آن روز در ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﻫﻤﺪان و اﺻﻔﻬﺎن ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﮐﻨﺎن از ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﭘﺎﯾﮕـﺎه را‬
‫ﺷﺎدي ﺑﯽاﻧﺪازهاي ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻌﺪي ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ دو ﻓﺮوﻧـﺪ ﻣﯿـﮓ ‪،21-‬‬
‫ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻣﯽ‪ 8-‬ﻧﺎﺑﻮد و دهﻫﺎ ﻧﻔﺮ از ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﺤﻮرﯾﻪ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬در ﺑـﯿﻦ‬
‫ﮐﺸﺘﻪﺷﺪﮔﺎن ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﺎم ﯾﮏ ﻓﺮاﻧﺴﻮي و در ﺑﯿﻦ زﺧﻤـﯽﺷـﺪﮔﺎن ﭼﻨـﺪ ﻓﺮاﻧﺴـﻮي ﺑـﻪ ﭼﺸـﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ 2 .‬اﻣﺎ اﻗﺪام ﻣﻬﻢﺗﺮ‪ ،‬ﭘﯿﺮوزي رﻫﺒﺮدﺳﺘﻪ ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﭼﻬـﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را‬
‫ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدهﺑﻮد )ﺳﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺸﺘﻪ و ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺠﮑﺖ ﻣﻮﻓﻘﯽ داﺷﺖ( و اﯾﻦﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻪ ﯾﮑـﯽ‬
‫از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﺒﺪل ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺮوزي ﺛﺒﺖ ﺷـﺪه او )ﮐـﻪ رﺳـﻤﺎً ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﺪ( ﺗﺮس ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ از اف‪ 14-‬را دوﭼﻨﺪان ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬در‬
‫ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻃﯽ ﮐﻤﺘﺮ از دو ﻫﻔﺘـﻪ ﺳـﯿﺰده ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ را ﺑـﺎ ﻧـﻪ ﺳـﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر‪ ،‬ﺳـﻪ‬
‫ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ و ﯾﮏ اﺳﭙﺎرو ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ؛ اﻣـﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻋﺮاﻗـﯽ ﻧﻤـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ در ﻣـﺎهﻫـﺎي آﯾﻨـﺪه‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎياف‪ 14-‬ﺿﺮﺑﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﺮﮔﺒﺎرﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق وارد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻠﺒـﺎن ﺑـﺎ ﺗﺠﺮﺑـﻪ اﯾﺮاﻧـﯽﺑـﻪ آن ﻫـﺎ ﻧﺸـﺎن داد ﮐـﻪ ﺑﺮﺗـﺮي ﺗﺎﻣﮑـﺖﻫـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آن ﻫﺎ ﮐﺎرﮐﻨﺎن زﺑﺮدﺳﺘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬
‫از ﺳﻼح ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺘﯽ در درﮔﯿﺮي ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟﺜـﻪ ﺑـﺰرگ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ از ﭼﻨﮕﺎل دﺷﻤﻦ ﺑﯿﺮون ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻮر ﮔﺮدش ﺳـﺮﯾﻊ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﮐـﻪ‬
‫‪ 10‬ﺳــﺎل ﺑﻌــﺪ ﺑــﻪ ﺷــﮑﻠﯽ ﺗﻮﺳــﻌﻪﯾﺎﻓﺘــﻪﺗﺮﺗﻮﺳــﻂ وﯾﮑﺘﻮرﺑﻮﮔــﺎﭼﻮف ﺑــﺎ ﻧـﺎم ﻣــﺎﻧﻮرﮐﺒــﺮا در‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ اﺟﺮا ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎﻧﻮر ﻫﻮاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﺟﺮاي ﻧﺎﻗﺺ آن‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ واﻣﺎﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﯾﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در ﺣﺮﮐﺖﻫﺎي‬
‫ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺎﻧﻮر را اﺳﺘﺎد ﺧﻠﺒﺎن روﺳﯽ ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ در ﻓﻀـﺎي ﺻـﻠﺢآﻣﯿـﺰ‬

‫‪ .1‬ﺑﺮداﺷﺘﯽ آزاد از ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﻠﻄﺎن و ﮐﺘﺎب اف ـ ‪ 14‬ﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ در ﺟﻨﮓ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ رﺳﻤﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ زﻣﺎن و اﺗﻔﺎﻗﺎت اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 348‬‬

‫ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺳﺮد اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻧﺎم او را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮدﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻮر او ﺛﺒـﺖ ﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﭼـﻪ‬
‫ﺗﻌﺪاد از ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﻓﻨﻮن ﻫﻮاﻧﻮردي ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ‪ 10‬ﺳـﺎل ﻗﺒـﻞ از او ﯾـﮏ ﺧﻠﺒـﺎن اﯾﺮاﻧـﯽ در‬
‫ﻋﻤﻖ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ در ﮔﺮﯾﺰي ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﺪون از دﺳﺖ دادن ﮐﻨﺘﺮل اﻋﺼﺎب‪ ،‬ﭼﻨـﯿﻦ ﻣـﺎﻧﻮري را‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ؟‬
‫ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ در ﮐﺘﺎب ﻣﺸﻬﻮر ﺧﻮد ﺑﺎ ﻧﺎم »اﯾﺮان ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺒـﺮد در آﺳـﻤﺎن« ﻧـﺎم اﯾـﻦ ﺧﻠﺒـﺎن را‬
‫ﺻﺪﻗﯽ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺎﻣﮑﺖ دراﯾﺮان اﯾﻦ ﻧـﺎم را ﻣﺴـﺘﻌﺎر داﻧﺴـﺘﻪ و ﺗـﻼش‬
‫ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻣﺬﮐﻮر ﺑﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت »ﺳﻠﻄﺎن« ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﮔﺮوه ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻓـﺮداي آن روز از ﺑﻐـﺪاد راﻫـﯽ‬
‫ﭘﺎرﯾﺲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دوﻣﯿﻦ ﺑﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ در ‪ 4‬ﻫـﺰار ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي ﮐﺸﻮرﺷـﺎن ﺑﺎﺑـﺖ‬
‫ﻧﺒﺮدي ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آن ﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﭘﯽ ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾـﺮان در اﯾـﻦ‬
‫ﻧﺒﺮد ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺸﻮري رو در ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺪام ﭘﯿﺎم دادﻧﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯿﺮاژﻫﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺧﺒﺮ در ﮐﻨﺎر ﺧﻮدداري ﺷﻮروي از واﮔﺬاري ﯾﮏ ﭘﺎرﺗﯽ ‪ 150‬دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﺗﺎﻧﮏ ﺗـﯽ‪72-‬‬
‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺑﻐﺪاد را در وﺣﺸﺖ ﻓﺮو ﺑﺮد‪ ،‬آﯾﺎ اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎ او را ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ؟‬
‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ اﺗﻔﺎق ﺑﺪ آن روز ﺑﺮاي ﻋﺮاق ﻧﺒﻮد‪ .‬دو ﺑﻼﯾﻨﺪر ﺗﻨﻮﻣﻨـﺪ ﺑـﺮاي ﺗﻼﻓـﯽ ﺣﻤـﻼت‬
‫ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭘﺮوازي ﻋﻤﻘﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر دور ﺗﻮﺳـﻂ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎيﻫـﺎي ‪-‬‬
‫اف‪ 14-‬اﻃﺮاف ﺗﻬﺮان ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻼﯾﻨﺪرﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ رادار ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ و ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪﻫـﺎي‬
‫اﺧﺘﻼل اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ ﺣﺮﯾﻔﯽ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺴﺘﻪ در ﺑﺮاﺑﺮﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي افـ ‪ 14‬ﻧﺒﻮدﻧـﺪ و وﻗـﺖ آن‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﻨﺎوري ﺧﻮد را ﻋﻠﯿﻪ اف‪ 14-‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن اف‪ 14-‬در ﺟﻨﻮب ﺗﻬـﺮان ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﺑﻼﯾﻨﺪرﻫﺎ ﻗﺼﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﺪارﻧﺪ ﺧﻄﺮ ﻧﮑﺮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻮﺷﮏ دو ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻري‬
‫ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺧﻮد را آﻣﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺮ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ در آن ﺳﺎلﻫـﺎ ﻧﺼـﻒ ﻗﯿﻤـﺖ ﯾـﮏ ﺟﻨﮕﻨـﺪه‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻮد و از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﻫﺮ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺿﺎﯾﻌﻪاي ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺷﺪه اﯾﺮان ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ وﺣﺸﺘﻨﺎك ‪ 6‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﻼﯾﻨـﺪر ﺑـﻪ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫درآﻣﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﺧﺪﻣﻪ ﻫﺮاﺳﺎن ﺑﻼﯾﻨﺪر ﺗﻤﺎم ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﺿﺪاﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺗـﺎ‬
‫| ‪349‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫ﻣﻮﺷﮏ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ را از ﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻼﯾﻨﺪر ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎنﻫﻢ ﭘـﺮواز‬
‫ﺧﻮد اﯾﻦ ﺑﻮد‪ ،‬اﺧﺘﻼل ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد‪ .‬ﺧـﻮد را ﻧﺠـﺎت ﺑـﺪه! ﺛﺎﻧﯿـﻪﻫـﺎي ﺑﻌـﺪ ﻣﻮﺷـﮏ ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ‪ 23‬ﻣﺘﺮي را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد ﮐﻪ اداﻣﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺎ ﻣﺮز ﺑـﺮاي ﺑﻼﯾﻨـﺪر ﻧـﺎﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻼﯾﻨﺪر دوم ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻي ﺧﻮد راه ﺟﻨﻮب ﻏﺮب را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓـﺖ ﻏﺎﻓـﻞ‬
‫از اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻗﻢ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎوك‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ او اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺷﮏ ﻋﻈﯿﻢ دﯾﮕـﺮ‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎر از زﻣﯿﻦ ﺑﻼﯾﻨﺪر را از اداﻣﻪ راه ﺑﺎزداﺷﺖ و اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﯿﺰ در ﻧﺠﻒآﺑﺎد ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺮاق آن روز ‪ 6‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻼﯾﻨﺪر ﺧﻮد را از دﺳـﺖ داد و ﺑـﺮاي ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫راﻫﯽ ﺟﺰ اﻧﺘﻘﺎل ‪ 7‬ﺑﻼﯾﻨﺪر ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺑﻪ اﻟﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺎ راﻫﯽ ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﻮﺛﺮ از ﺑﻼﯾﻨﺪرﻫﺎ ﭘﯿﺪا ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ آن ﻫﺎ زﻣﯿﻦ ﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭼﺸﻢ ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ‬
‫ﺑﻪ ورود ﻣﯿﺮاژ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ آن زﻣﺎن اﯾﺮان ﻫﻨﻮز ﭼﻬﺎر ﻣﺎه ﻓﺮﺻﺖ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺸﺘﻢآﺑﺎن‬
‫ﻓﺸﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﺳﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﻋـﺮاق ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺳﻮﺳـﻨﮕﺮد‪ ،‬ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻬﺮان و ﺳﻮﻣﺎر را ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﺧﻮد درآورده و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﻫﻮاز‪ ،‬اﻧﺪﯾﻤﺸﮏ‪ ،‬دزﻓﻮل‪ ،‬ﺷﻮش‪،‬‬
‫آﺑﺎدان و ﮔﯿﻼﻧﻐﺮب را زﯾﺮ آﺗﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﯿـﺮد‪ .‬در اﯾـﻦ ﺷـﺮاﯾﻂ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬
‫ﻣﺴﻠﺢ دو راﻫﺒﺮدﻧﻈﺎﻣﯽرا ﻫﻤﺰﻣﺎن در دﺳﺘﻮر ﮐـﺎر ﺧـﻮد ﻗـﺮار داد‪ ،‬اﻓـﺰاﯾﺶ ﻓﺸـﺎر درﯾـﺎﯾﯽ و‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﺮاق و از آن ﻃﺮف ﺗﻘﻮﯾﺖ واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ ﺑـﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از ﭘﯿﺸـﺮوي ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬
‫دﺷﻤﻦ‪.‬‬
‫ﻗﺮار ﺷﺪ ﺗﺎ دوﺑﺎره ﺑﻐﺪاد و ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ و ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي اﻃﺮاف آن ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ورزﯾﺪهاي ازﮔﺮدان ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﺗﻔـﺎقﻧﺎﺻـﺮ رﺿـﻮاﻧﯽ ﮐـﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘـﺐ ﻣـﺄﻣﻮر ﺗﻬﯿـﻪ‬
‫ﻋﮑﺲﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ از ﺑﻐﺪاد و ﻣﺤﺪوده آن ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻣﺜﺎلزدﻧـﯽ ﻣﺴـﯿﺮ ﻏـﺮب‬
‫ﮐﺸﻮر ﺗﺎ ﺑﻐﺪاد را در ﻓﻀﺎي ﮐﺎﻣﻞ و ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻃﯽ ﮐـﺮد و ﺗﻨﻬـﺎ در زﻣـﺎن رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ‬
‫روي ﺷﻬﺮ ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﺑﻪ ‪ 1000‬ﭘﺎ رﺳﺎﻧﺪ و ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎي اول ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري‪ ،‬دﺷـﻤﻦ اﺻـﻼً از‬
‫وﺟﻮد او ﺑﯽﺧﺒﺮ ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﻐﺪاد او را ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﮐـﺮد و ﺷـﻬﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼـﻪ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑـﻪ‬

‫‪ .1‬ﭘﺎﮐﺒﺎزان ﻋﺮﺻﻪ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ‪ 2‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.76‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 350‬‬

‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺷﺪ! اﻧﺒﻮه ﻣﻮﺷﮏ و ﺑﻤﺐ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓـﺎﻧﺘﻮم آر‪ .‬اف‪ .4-‬ﺋـﯽ رواﻧـﻪ ﺷـﺪ؛ اﻣـﺎ رﺿـﻮاﻧﯽ‬
‫دﺳﺖ از ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري ﺑﺮﻧﺪاﺷﺖ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺟﻠﻮ ﺑﺎ زﺣﻤﺖ آن را رد ﮐﺮد اﻣﺎ ﻣﻮﺷﮏ دوﻣﯽ ﻫﻢ در راه ﺑﻮد‪.‬‬
‫واﮐﻨﺶ ﺳﺮﯾﻊ ﺑﺮاي رد ﮐـﺮدن ﻣﻮﺷـﮏ دوم ﻫـﻢ ﻧﺘﯿﺠـﻪ داد‪ ،‬اﮔﺮﭼـﻪ اﻧﻔﺠـﺎر ﻣﻮﺷـﮏ در‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ دم ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ آن ﺻﺪﻣﻪ ﺟﺪي زد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺷﺪت ﺿﺮﺑﻪ را ﺣﺲ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ از ﺟﺰﺋﯿـﺎت‬
‫آن ﺑﯽﺧﺒﺮ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻐﺪاد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷـﺮق ﺗـﺮك و ﺑـﺎ اﻋـﻼم وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫اﺿﻄﺮاري درﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ ﯾـﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﺗـﺎﻧﮑﺮ ﻋﻈـﯿﻢ‪ 707 -‬ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﯾﮏ اف‪ 14-‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺮز ﻏﺮب ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎي رﻫﮕﯿـﺮ دﺷـﻤﻦ ﻣﻘﻬـﻮر‬
‫ﺳﺮﻋﺖ و ﻣﺎﻧﻮر افـ ‪ 4‬زﺧﻤﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اف‪ 4 -‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ را ﺷـﮑﺎر ﮐﻨﻨـﺪ و اﯾـﻦ ﺧﻠﺒـﺎن ﺑـﺎ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ از درهﻫﺎي زاﮔﺮس ﺧﻮد را ﺑﻪ وﻃﻦ رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺎﻧﮑﺮ را ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺗـﺎﻧﮑﺮ‬
‫در ﻫﻨﮕﺎم اﺗﺼﺎل ﻟﻮﻟﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐـﺮد دم ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﻗﯿﭽـﯽ ﺷـﺪه‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺗﺮﺟﯿﺢ داد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﻧﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اف ‪ 4-‬در ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺑﻪزﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻠﺒـﺎن ﺗـﺎزه ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺷـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑﺪون دم از ﺑﻐﺪاد ﺗﺎ ﺗﻬﺮان را آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎي رﺿﻮاﻧﯽ اﻟﺒﺘﻪ ارزش اﯾﻦ ﺧﻄﺮ‬
‫را داﺷﺖ‪ .‬ﻣﮑﺎن ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎي اﺳﺘﺎن ﺑﻐﺪاد ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐـﺮده و اﯾـﻦ ﻋﮑـﺲﻫـﺎ ﮐـﺎر ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ را راﺣﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫آن روز ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻮﻓﻖ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ زدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺘﻮان ﺣﺴﯿﻦﭘﻮر ﻣﺄﻣﻮر اﻧﻬﺪام ﯾﮏ ﺗﯿﭗ در ﺣـﺎل ﺣﺮﮐـﺖ دﺷـﻤﻦ در‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺳﺪ دوﮐﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ آن ﻫﺎ دﺳﺘﻪ ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑﺎ دﻗﺖ زﯾﺎد ﺑﻪ ﺗـﻮپ و ﻣﺴﻠﺴـﻞ ﺑﺴـﺘﻪ و‬
‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺪون ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺸﺘﯽﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﺎوﺟﻮد ﺗـﻼش‬
‫زﯾﺎد ﻗﺎدر ﺑﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ آن ﻫﺎ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﭘـﺲ از ﻧﺸﺴـﺘﻦ در ﭘﺎﯾﮕـﺎه از ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺟﻤﻊ و ﺟﻮر ﺷﺪن ﺗﯿﭗ ﻣﺬﮐﻮرﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﭘﻨﺞ ﻫﺰار ﻧﯿﺮو داﺷﺖدر دﺳـﺘﻪ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮي ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي ﻣﺠﻬﺰ ﺑـﻪ ﺑﻤـﺐﻫـﺎي ‪500‬‬
‫ﭘﻮﻧﺪي ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺣﺴﯿﻦﭘﻮر‪ ،‬ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن و ﻧﺠﻔـﯽ در ﮐﻨـﺎر اردﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺗﯿـﭗ‬
‫| ‪351‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪه و اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﺑﻤﺐ و ﮔﻠﻮﻟﻪ را ﻧﺜﺎر آن ﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷـﺪت اﻧﻔﺠﺎرﻫـﺎ و‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﯿﭗ ﻣﺬﮐﻮر ﻧﺎﺑﻮدﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺎن روز ﻣﺸـﺨﺺ ﺷـﺪ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺑﯿﺸﺘﺮاردﻧﯽ ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ارﺗﺶ ﺻﺪام آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫‪ 1500‬ﻧﻔﺮ از اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮداي آن روز در ﺟﻨﻮب ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺟﺮﯾﺎن داﺷـﺖ‪ .‬ﯾـﮏ واﺣـﺪ زرﻫـﯽ از‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ‪ 77‬ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﯾﮕﺎن ﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 21‬ﻟﺸﮑﺮﺳﺎﺑﻖ ﮔﺎرد ﺟﺎوﯾﺪان ﺑـﺎ دﻓـﺎع از ﯾـﮏ‬
‫ﺳﺮﭘﻞ در ﺷﻤﺎل آﺑﺎدان ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﺳﭙﺎه ﺳﻮمﻋﺮاق ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺻﺮه آﺑﺎدان و ﺗﻬﺪﯾﺪ‬
‫اﻫﻮاز ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﮐﻪ در ‪ 5‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي آﺑﺎدان در ﺣﺎل اﻧﺠﺎم ﺑﻮد ﭘﺎﯾﻪاي ﺑﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺎﻣﻞ آﺑﺎدان ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮﭘﻞ در ﺷﺮق ﮐﺮﺧﻪ ﺑـﺮاي ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﺣﯿـﺎﺗﯽ ﺑـﻮد و‬
‫ﻧﻔﺮات ﻟﺸﮑﺮ ‪ 10‬زرﻫﯽ ﻋﺮاق از اواﯾﻞ ﺻﺒﺢ ‪ 9‬آﺑﺎن ﺣﻤﻼت ﺷﺪﯾﺪيرا ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧـﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎزﭘﺲﮔﯿﺮي ﭘﻞ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﺎ ‪ 11‬ﺳﺎﻋﺖ آﺗﺸﺒﺎري ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 21‬را ﺗﺤـﺖ‬
‫ﻓﺸﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎﺟﺎ در آن روز ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮﺑﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧـﻮدي‬
‫اﻧﺠﺎم داد ﺑﻠﮑﻪ رﻫﮕﯿﺮﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺎﻧﻊ ﮐﻤﮏرﺳﺎﻧﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑـﻪ ﻟﺸـﮑﺮ »ﺳـﻮﮔﻠﯽ‬
‫ﺻﺪام« ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻫﻮا ﻟﺸﮑﺮ ‪ 10‬از اداﻣﻪ ﻧﺒﺮد ﻣﻨﺼﺮف و اﯾﻦ ﺳﺮﭘﻞ ﺗـﺎ آﻏـﺎز ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﻓﺘﺢاﻟﻤﺒﯿﻦ در ﺳﺎل ‪ 61‬در اﺧﺘﯿﺎر اﯾﺮان ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑﻮﺷـﻬﺮ اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪ و اﯾـﻦ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن در ﮐﻨﺎر ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺗﺎﻣﮑـﺖ و ﮐﺎرﮐﻨـﺎن ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 77‬و ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 21‬در ﮐـﻮي ذواﻟﻔﻘﺎرﯾـﻪ‪،‬‬
‫ﺣﻤﺎﺳﻪ آﻓﺮﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻮﺷﻬﺮي ﺑﺎ ‪ 423‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤﺐ ﺑـﺮ ﺳـﺮ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ رﯾﺨﺘﻪ و ﺟﺎﻧﯽ ﺗﺎزه در ﮐﺎﻟﺒﺪ ﯾﮕﺎن ﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ دﻣﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﭘﺮوازﻫﺎي ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ افـ ‪ 14‬ﻧﯿﺰ ﺣﺪود ‪ 365‬ﭘﺮاﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﻋﺪم دﺧﺎﻟﺖ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 65‬و ‪.66‬‬

‫‪ .2‬اﻃﻠﺲ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.29‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 352‬‬

‫در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن در درﯾﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﻪ ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن‪ ،‬ﮔﺮدوﻧﻪ و ﺟﻮﺷﻦ در ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‬
‫اﺷﮑﺎن ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﯾﮏ ﺑﺎﻟﮕﺮد »ﺳﯽﮐﯿﻨﮓ« ‪ 1‬و دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻪ روز ﻗﺒﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻟﺒﮑﺮ و‬
‫اﻻﻣﯿﻪ را ﭘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻫﺎي ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﭘﯿﺸﺮوي واﺣﺪ اﯾﺮاﻧﯽ وارد ﻋﻤﻞ ﺷـﺪﻧﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮپ ‪ 76‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي ﭘﯿﮑﺎن ﺑﻮد‪.‬‬

‫دﻫﻢ آﺑﺎن‬
‫‪ 10‬آﺑﺎن ﺷﺎﯾﺪ آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1359‬ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ از ﺑﻼﯾﻨـﺪر )‪ (Tu22‬اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬دو ﺑﻼﯾﻨﺪر در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از زاﮔﺮس و ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﮐﺮدن رادارﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻮد را‬
‫ﺑﻪ آﺳﻤﺎن اراك رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ وﻟﯽ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻤﺒﺎران ﻣﺮاﮐﺰ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺷﻬﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﺗﺶ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ اراك‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎوﺟﻮد ﺗﻼش و ﮔﺮﻓﺘﻦ ارﺗﻔﺎع ﯾﮑﯽ از ﺑﻼﯾﻨﺪرﻫﺎ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻼﯾﻨـﺪر دوم ﻧﯿـﺰ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ رﯾﺨﺘﻦ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺎﻫﯿﻦﺷﻬﺮ ﮔﺮدش ﮐﺮده و اﺳـﯿﺮ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺷﻬﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﻨﻮب ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق زﯾﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ذواﻟﻔﻘﺎري و ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن )ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ زﻣﺎﻧﯽ( ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﺎ ‪ 12‬ﺑﻤﺐ ‪ 500‬ﭘﻮﻧﺪي ﻟﺸـﮑﺮ‬
‫‪ 10‬را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋـﺮاق ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻓـﺎﻧﺘﻮم ذواﻟﻔﻘـﺎري و ﮐﻤـﮏ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫اﻋﻈﻤﯽ را ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار داد و اﯾﻦ ﻋﺰﯾﺰان اﺳـﯿﺮ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺷـﺪه و ‪ 10‬ﺳـﺎل در‬
‫‪2‬‬
‫ﻋﺮاق ﻣﺎﻧﺪﻧﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن روزﻫﺎ ﺳﺮوان ﻋﺘﯿﻘﻪﭼﯽ و ﺳﺮوان ﻋﺒﺪوس در ﭘﺮوازي دو ﻓﺮوﻧـﺪي ﺑـﻪ ﭘﺎدﮔـﺎن‬
‫ﭘﻨﺠﻮﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از درهﻫﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺳﺮوان ﻋﺒﺪوس‬
‫و ﮐﻤﮏ او ﻣﻬﺮاﺳﺒﯽ اﺳﯿﺮ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق ﺷﺪ و آن دو ﻧﯿﺰ ‪ 10‬ﺳﺎل در اﺳﺎرت ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ‬
‫اﻣﺎ ﻋﺘﻘﯿﻪﭼﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﺑﻪ ‪ 15‬ﻫﺰار ﭘﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ را اداﻣـﻪ دﻫـﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﯾﮏ ﺳﺘﻮن ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺤـﻞ ﺳـﻘﻮط ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ‬

‫‪۱. CI. KING‬‬

‫‪ .2‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎن اﮐﺒﺮ زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،242‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.13‬‬
‫| ‪353‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ اول ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺳﺘﻮن ﻣﺬﮐﻮر را روﺷﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺮﮐـﺖ ﺳـﺘﻮﻧﯽ ﮐـﺎروان ﮐـﺎر او را‬
‫راﺣﺖ ﮐﺮد و او از روﺑﻪرو دو ﺑﻤﺐ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ‪ 500‬ﭘﻮﻧـﺪي ﺑـﺮ روي دﺷـﻤﻦ اﻧـﺪاﺧﺖ و ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺘﻮن ﻣﺘﻼﺷﯽﺷﺪه را ﺗﺮك ﮐﺮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎدﮔﺎن ﭘﻨﺠﻮﯾﻦ رﻓﺘﻪ و ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻤﺐﻫـﺎ‬
‫را ﺑﺮ روي ﭘﺎدﮔﺎن ﺑﺨﺖﺑﺮﮔﺸﺘﻪ رﯾﺨﺖ و ﻃﯽ ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺳﻘﻮط ﺑﻤـﺐاﻓﮑـﻦ‬
‫ﻋﺒﺪوس رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 7‬ﺻﺒﺢ ﺑﻮد و او دﻗﺎﯾﻘﯽ ﻗﺒﻞ رادار را از ﻣﺤﻞ ﺳـﻘﻮط دﻗﯿـﻖ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺠﺎت ﻧﻔﺮات ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 14‬ﻣﯿﺴـﺮ ﻧﺸـﺪ و‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻧﺠﺎت ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﻗﺪام ﮐﺮد ﮐـﻪ ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ ﺳـﺎﻋﺘﯽ ﻗﺒـﻞ آن ﻫـﺎ را‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮ و ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ 1 ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ دو ﺧﻠﺒﺎن ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺮاي آن روز ﻋﺮاق ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾـﮏ ﯾﮕـﺎن‬
‫وﯾﮋه ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﺧﻮد را ﺑﻪﭘﺸﺖ ﺧﻂ ﻣﻘﺪم اﯾﺮان رﺳﺎﻧﺪه و ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ زﻧﺪهﯾـﺎد‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد ﺗﻨﺪﮔﻮﯾﺎن وزﯾﺮ ﻧﻔﺖ اﯾﺮان را ﺑﻪ اﺳﺎرت ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑـﺰرگ ﺳـﺎلﻫـﺎي‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﯿﺮ دﺷﻤﻦ ﻣﺎﻧﺪ و ﮔﻮﯾﺎ زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺟﺎن داد‪.‬‬

‫دوازدﻫﻢ آﺑﺎن‬
‫روز ﺑﻌﺪ دوﺑﺎره ﺳﺮوان ﻋﺘﯿﻘﻪﭼﯽ‪ ،‬در ﻣﺴﯿﺮ ﻏﺮب ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻬﺮان ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨـﺎ‬
‫ﺑﻪ اﻋﻼم ﻧﯿﺮويزﻣﯿﻨﯽ ﯾﮏ واﺣﺪ ﺗﺎ دﻧﺪان ﻣﺴﻠﺢ ﻋﺮاﻗـﯽ در ﺟـﺎده ﻣﻬـﺮان در ﺣـﺎل ورود ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎك ﮐﺸﻮر ﺑﻮد و واﺣﺪﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ درﺧﻮاﺳـﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ اﯾـﻦ واﺣـﺪ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ را ﻗﺒﻞ از ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪن ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ‪ .‬دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ‪ 12‬ﺑﻤـﺐ ‪ 500‬ﭘﻮﻧـﺪي از ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﻫﻤﺪان ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ اﻣﺎ از ﺑﺪﺑﯿﺎري ﯾﮑﯽ از آن ﻫﺎ در ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪاي ﭘﺮواز ﺑﺎ ﻣﺸـﮑﻞ ﻓﻨـﯽ ﻣﻮاﺟـﻪ‬
‫ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﺘﯿﻘﻪﭼﯽ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺑﻪ ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ اداﻣـﻪ دﻫـﺪ‪ .‬ﻋﺘﯿﻘـﻪﭼـﯽ اﮔﺮﭼـﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ را ﻟﻐﻮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ روز ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ را اداﻣـﻪ‬
‫دﻫﺪ‪ .‬او ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از اﯾﻼم ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺶ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺧﻮد را ﺑـﻪ ﻣﯿـﺎن ﺟـﺎدهﻫـﺎي ﺑﺎرﯾـﮏ و‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك زاﮔﺮس ﻣﯽاﻧﺪازد‪ ،‬وﻟﯽ اﺛﺮي از دﺷﻤﻦ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎ دور زدن دوﺑـﺎره و ﮐـﻢ ﮐـﺮدن‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﯿﭗ و ﮐﺎﻣﯿﻮن در ﮐﻨﺎر ﯾﮏ دره ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ .‬ﺣﺪس ﻣﯽزﻧﺪ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫واﺣﺪ دﺷﻤﻦ در ﻫﻤﺎن ﻣﺤﺪوده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دو ﺑﻤﺐ ﺧﻮد را ﺑﺮ روي آنﻫﺎ رﻫﺎ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و‬

‫‪ .1‬ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖ آزاد از ﺧﺎﻃﺮات ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺘﯿﻘﻪﭼﯽ‪ 13 ،‬آذر ‪.89‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 354‬‬

‫ﺑﺎ دﯾﺪن ﯾﮏ ﮐﺎﻣﯿﻮن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل دور ﺷﺪن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮپ ‪ 20‬ﻣﯿﻠـﯽ ﻣﺘـﺮي ﻓـﺎﻧﺘﻮم را‬
‫روﺷﻦ و ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﮐﺎﻣﯿﻮن را ﻣﺘﻼﺷﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧـﺪه دو ﭘﺎﺳـﮕﺎه‬
‫ﻣﺮزي ﻋﺮاق و ﺳﭙﺲ دوﺑﺎره ﻫﺪف اول را ﺑﻤﺒﺎران ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﻤﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺳﺎﻋﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﻓﯿﻠﻢﻫﺎي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ دورﺑـﯿﻦ ﻋﻘـﺐ ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ‪،‬‬
‫دﺷﻤﻦ در ﻫﻤﺎن ﺟﺎده ﺑﺎرﯾﮏ ﺧﻮد را اﺳﺘﺘﺎر ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در اﺳﺘﺘﺎر ﮐﺎﻣﻞ ﺳـﺒﺐ‬
‫‪1‬‬
‫ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﺘﯿﻘﻪﭼﯽ ﺑﺎ دﯾﺪ ﭼﺸﻤﯽ ﻫﺪف را ﭘﯿﺪا و ﮐﻞ واﺣـﺪ را ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ دو ﺑﻤـﺐ ﻧـﺎﺑﻮد ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮض ﮐﻢ ﺟﺎده و ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﻮدن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﺑﻤـﺐﻫـﺎ‪ ،‬ﺳـﻨﮓﻫـﺎ را ﺑـﻪ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫درآورده و ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻫﺪف را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻋﻼم رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻏﺮب‪ ،‬آن روز ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ اﯾﺮاﻧﯽ ﭘﺲ از ﺑﻤﺒﺎران ﻣﻮﻓﻖ‬
‫ﺑﺮونﻣﺮزي در ﺧﺴﺮوآﺑﺎد ﺗﻮﺳﻂ ﻣﯿﮓﻫﺎي‪ 23 -‬ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در روزﻫﺎي ‪ 11‬و ‪ 12‬آﺑﺎن‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﻋﺮاق اداﻣﻪ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬در ‪ 11‬آﺑـﺎن‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﮑﺎري ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﺎ دو ﻓﺎﻧﺘﻮم اﯾﯽ ﺑـﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت ﻧﻔﺘـﯽ ﻓـﺎو ﺣﻤﻠـﻪ و ﻫـﺪف را‬
‫ﻣﻨﻬﺪم ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در ‪ 12‬آﺑﺎن‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺎ دو ﻓﺮوﻧـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺑـﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت ﻧﻔﺘـﯽ‬
‫ﮐﺮﮐﻮك ﺣﻤﻠﻪور ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در روز ‪ 14‬آﺑﺎن ﻧﯿﺰ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ و ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت‬
‫ﻧﻔﺘﯽ ﻓﺎو ـ ﺑﺼﺮه را اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﺣﻤﻼت اﯾﺮان ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ آنﻫـﺎ‬
‫‪2‬‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﭘﺎﯾﺎن ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ‪ 14‬آﺑﺎن در درﯾﺎ‪ ،‬آﺷﻮﺑﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﻧﺎوﭼﻪ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﺑﺴﺘﻦ‬
‫راه درﯾﺎ ﺑﺮ روي ﻧﯿﺮوﻫﺎي زﻣﯿﻨـﯽ ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﺷـﺪه در آﺑـﺎدان ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻏﺮﺑـﯽﺗـﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس رﺳﺎﻧﺪه و ﺑﯽدرﻧﮓ ﺑﻪ دو ﺷﻨﺎور اوزاي ﻋﺮاق ﺣﻤﻠﻪ ﮐـﺮد‪ .‬ﻧـﺎم اﯾـﻦ ﻧﺎوﭼـﻪ ﭼـﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺑﺎز ﻫﻢ ﭘﯿﮑﺎن! ﻧﺎﺧﺪا ﻫﻤﺘﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺷﺠﺎع اﯾﻦ ﻧﺎوﭼﻪ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﮐﺎرﮐﻨـﺎن‬
‫ﻓﺪاﮐﺎرش ﺑﺪون واﻫﻤﻪ از ﺧﻄﺮ ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي ﺗﻨﺪرو‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آن ﻫﺎ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﻫﺎرﭘﻮن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮد‪ ،‬اوزاي ﭘﯿﺶ آﻣﺪه را ﻏﺮق ﮐﺮد‪ .‬اوزاي دوم ﺑـﯽدرﻧـﮓ و ﺑـﻪ‬

‫‪ .1‬ﺑﺮداﺷﺘﯽ آزاد از ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯿﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺘﯿﻘﻪﭼﯽ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ اول‪.88/10/24 ،‬‬
‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 151‬و ‪.152‬‬
‫| ‪355‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫ﺳﺮﻋﺖ اژدرﻫﺎي ﺧﻮد را ﻣﺴﻠﺢ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﯿﮑﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻤﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐـﺎﻫﺶ‬
‫ﺳﺮﯾﻊ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﻪ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ آﺗﺶ ﺗﻮپ ‪ 76‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي ﮐﺸﺘﯽ را ﺑـﺮ روي اوزاي دوم‬
‫ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎوﯾﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺷﻠﯿﮏ ﺗﻮپ ﮐﺸـﺘﯽ را دﺳـﺖ ﮐـﻢ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎرش ﭼﻨﺪﺻﺪ ﮔﻠﻮﻟﻪ در ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ اوزا را ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐـﺮد‪ .‬از اﯾﻨﺠـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ و ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻗﺴﻢ ﺧﻮردﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺘﯽ اﯾﻦ ﻧﺎوﭼﻪ را‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺮدان ﺷﺠﺎﻋﺶ ﺑﻪ زﯾﺮ آب ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻤﯽ آنﺳﻮﺗﺮ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﭘﯽ‪.‬ﺗﺮي‪ .‬اف ﭘﺲازآﻧﮑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﮐـﻪ ﯾـﮏ ﻧـﺎو‬
‫ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي آﺑﯽ ﺷﺮق اﯾﺮانﻧﺰدﯾﮏﺷـﺪه اﺳـﺖ )درﯾـﺎي‬
‫ﻋﻤﺎن( ﺑﻪ ﺳﻮي آن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﻨﺘﺮلﮐﻨﻨﺪه ﻧﺎو ﭘﯽدرﭘﯽ ﺑـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ اﺧﻄـﺎر‬
‫ﻣﯽداد ﮐﻪ از ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺧﻮدداري ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪﻣﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﻃﺮﯾﻘـﯽ از‬
‫اﯾﻦ ﻧﺎوﮔﺮوه ﮐﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﺗﻨﮕـﻪ ﻫﺮﻣـﺰ ﺑـﻪ ﻗﺼـﺪ دﺧﺎﻟـﺖ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ در آن ﺳﺎلﻫﺎ ﻫﻨﻮز‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 80‬و ‪ 90‬ﻣﯿﻼدي در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺎﺧﻮش ﻧﮑﺮدهﺑﻮدﻧﺪ و واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺷﺎه اﯾﺮان ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﮏ دﻫﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﻨﺎﻓﻊ آن ﻫﺎ را ﺑﺮﻋﻬﺪه داﺷﺖ و ﻗﺒﻞ از او اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻬﻢ‬
‫ﺑﺮﻋﻬﺪه اﻧﮕﻠﯿﺴﯽﻫﺎ )ﺣﺪود ‪ 230‬ﺳﺎل( ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‪،‬‬
‫اﯾﻦﺑﺎر ﮐﻨﺘﺮلﮔﺮ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﺑﺮ روي ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ اﺿﻄﺮاري اﻋﻼم ﮐﺮد‪» .‬اﯾـﻦ ﯾـﮏ‬
‫دﺳﺘﻮر ﺟﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﯿﺪ« ﺧﻠﺒﺎن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺧﻠﺒﺎن ﺳﻬﺮاﺑﯽ ﺑـﻮد‬
‫و در آن ﻟﺤﻈﻪ او اﺧﻄﺎر آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ را ﯾﮏ ﺑﻠﻮف ﺗﻠﻘـﯽ ﻧﻤـﯽﮐـﺮد؛ زﯾﺮااﯾـﺮان و آﻣﺮﯾﮑـﺎ در‬
‫ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ روزﻫﺎي رواﺑﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﻨﮕﯽ ﺗﻤﺎم ﻋﯿـﺎر در ﻏـﺮب و ﺟﻨـﻮب ﻏـﺮب‬
‫ﮐﺸﻮر ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺖ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑـﺰرگ و ﭼﻬـﺎر ﻣﻮﺗـﻮره ﭘـﯽﺗـﺮياف ﺑـﻮد و‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﻗﺪرت ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻋﮑﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ اﺳـﺖ و در‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﯽ‪.‬ﺗﺮي‪.‬اف آن ﻫﺎ را اﺳﮑﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ! و ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد از اﯾـﻦ اﺗﻔـﺎق ﺷـﺎدﻣﺎن ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬از‬
‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺳﻬﺮاﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺗﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻻزم ﮐﻪ ﻧﺎﻗﺾ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭘﯿﺶ ﺑﺮود‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ در آن ﻟﺤﻈﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 356‬‬

‫ﺑﺪون ﺳﻼح ‪ 50‬درﺻﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎن از »ﮐـﺮوي ﭘـﺮوازي« ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﺑـﺮاي اداﻣـﻪ ﻣﺴـﯿﺮ‬
‫آﻣﺎدهاﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ ﭘﺎﺳﺦ ﮐﻠﯿﻪ ﺧﺪﻣﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻬﺮاﺑﯽ دوﺑﺎره ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ آن ﻫﺎ در ﻣﺮز آﺑﯽ‬
‫ﻋﻤﺎن ـ اﻗﯿﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺳﻘﻮط ﮐﻨﺪ و اﮔـﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ زﻧـﺪه از ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺑﯿـﺮون‬
‫ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻌﺪ از دو روز دﯾﮕﺮ آن ﻫﺎ را ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﺮوه ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻗﺎﯾﻖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ و ﮔﺮوه ﺑﺎرﻋﺎﯾﺖ ﻗﻮاﻧﯿﻦدر آب ﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﯽ ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﺧـﻮد‬
‫ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺎﻣﻞ اداﻣﻪ داد و ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ دﺷﻤﻦ و ﮔﺮوه ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﻧﯿﺰ ﺧﻄﺮورود ﺑﻪ ﻧﺒﺮد‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﺮان را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻧﯿﺰ در ‪ 14‬آﺑﺎن ﺷﺎﻫﺪ اﺗﻔﺎق دﯾﮕﺮي ﺑﻮد‪ ،‬دو ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از درهﻫﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه دوم ﺗﺒﺮﯾﺰ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ از آﻧﮑﻪ دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﯾﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﭘﺎﯾﮕﺎه در‬
‫اﺑﺘﺪاي ﺑﺎﻧﺪ درﺣﺎﻟﺖ آﻣﺎدهﺑﺎش ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻌﺪ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه و ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﯿﮓ ﭘـﯽ ﺑﺮدﻧـﺪ ﺳـﮑﻮت‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ ﺣﮑﺎﯾﺖ از اﺗﻔﺎق ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬دو ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﻏـﺮشﮐﻨـﺎن از ﺑﺎﻧـﺪ ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪﻧﺪ و‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻤﺎره ﯾﮏ ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ‪ 45‬درﺟﻪ در ﮐﻤﺘﺮ از ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ اﺳﭙﺎرو ﮐﺎر ﻣﯿﮓ ﺳﺮدﺳﺘﻪ‬
‫ﻋﺮاق را ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻤﺎره دو ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﯿﮓ دوم رﻓﺖ‪ .‬ﻣﯿﮓ دوم ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﻼﯾﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر او را ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺎ رﯾﺨﺘﻦ ﺑﻤﺐﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮاﺻﻮت از ﺑـﺎﻻي‬
‫ﺷﻬﺮ ﮔﺬﺷﺖ؛ اﻣﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺑﺎ روﺷﻦ ﮐﺮدن ﭘﺲﺳﻮزﻫﺎ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ ﺟـﯽ‪ 79.‬را‬
‫ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺷﺘﺎب رﺳﺎﻧﺪ و ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ را ﻗﺒﻞ از ﺧﺮوج از آﺳﻤﺎن آذرﺑﺎﯾﺠـﺎنﻏﺮﺑـﯽ ﺑـﺎ ﯾـﮏ‬
‫ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ 45‬روز ﻧﺒﺮد ﺑﯽ اﻣﺎن‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان در ‪ 45‬روز اول ﻧﺒﺮدﺿﺮﺑﺎﺗﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﻗﻮاي ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ و اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﻋﺮاق وارد آورد و ﺑﯽ ﺷﮏ اﮔﺮ ﮐﻤﮑﻬﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺻﺪام ﺣﺘﯽ ﺗﻮان ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺎﻟﯽ از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ ﺧﻮد را ﻧﺪاﺷﺖ؛ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺧﻮﻧﺒﺎر ﺑﺮاي ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻧﺸﺪ‪ .‬آﺧﺮﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي اراﯾﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒـﺮدي ﻧﻬﺎﺟـﺎ ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽ‬

‫‪ .1‬ﺑﺮداﺷﺘﯽ آزاد از ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮهاي از ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺳﻬﺮاﺑﯽ‪.87/11/30 ،‬‬

‫| ‪357‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫دﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو در ‪ 45‬روز اول ﺟﻨﮓ ‪ 115‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد را از دﺳـﺖ داده اﻣـﺎ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‬
‫‪ 7848‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﺑﻤﺒﺎران‪ ،‬ﺗﺮاﺑﺮي‪ ،‬ﮔﺸﺖ رزﻣﯽ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﻧﺠـﺎم داده اﺳـﺖ‪ 1 .‬آﻧﮕﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺪت ﯾﺎد ﺷﺪه ﻧﻬﺎﺟﺎ ‪ 3593‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﮔﺸـﺘﯽ‬
‫رزﻣﯽ‪ 2010 ،‬ﭘﺮواز ﺗﺮاﺑﺮي‪ 2115 ،‬ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳﻮرﺗﯽ( ﺑﻤﺒﺎران و ‪ 122‬ﭘﺮواز ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﺛﺒـﺖﺷـﺪه‬
‫داﺷــﺘﻪ اﺳــﺖ‪ 2 .‬ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﭘﺮوازﻫــﺎي ﺑﺴــﯿﺎر ﻃــﻮﻻﻧﯽ ﺗﺎﻧﮑﺮﻫــﺎ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤــﺎي اف‪ 14 -‬و‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺳﯽ‪ 130 -‬ﻣﯽﺗﻮان ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮوازي اﯾﻦ ﻧﺎوﮔﺎن را ﺑﺎﻻي ‪ 20‬ﻫـﺰار ﺳـﺎﻋﺖ ﺗﺨﻤـﯿﻦ‬
‫زد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺑﺮآورد ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي روزي ‪ 444‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮواز ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫اﻧﻮاع ﻫﻮاﮔﺮدﻫﺎي اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺻﻒ ﻧﺒﺮد ﺑﺮاي ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺒﺢ روز ‪ 16‬آﺑﺎن دوﺑﺎره ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫دﺳﺘﻮر ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي زرﻫﯽ اﻃﺮاف دزﻓﻮل را ﻫﺪف ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻣـﺄﻣﻮر‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺮوان ﺟﻌﻔﺮ ﻋﻤﺎدي ﺑﻮد‪ ،‬او ﺻﺒﺢ زود ﺑﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦاز ﺑﺎﻧـﺪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺳـﻮم ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ‪ 6‬ﺑﻤﺐ ‪ 750‬ﭘﻮﻧﺪي ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﯾﮏ ﮔﺮدان زرﻫﯽ را ﻫﺪف ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺻـﺮف‬
‫ﺣﻮﺻﻠﻪ و اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻄﺮﭘﺬﯾﺮي ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ واﺣﺪ ﻣـﺬﮐﻮر‪ ،‬ﺗـﮏﺗـﮏ ﺑﻤـﺐﻫـﺎ را ﺑـﻪ ﺳـﻮي‬
‫ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ ﻣﯽاﻧﺪازد و ‪ 6‬ﺗﺎﻧﮏ ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮده و آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺸﯽ دوﺑﺎره ﺑﺮ روي ﮔـﺮدان‬
‫ﺑﺨﺖﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﮔﺮدان ﻣﺬﮐﻮر ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﯿﻦ ﻣـﺪت ﺑﯿﮑـﺎر ﻧﻤﺎﻧـﺪه و ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮپﻫﺎي ‪ 23‬و ‪ 57‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي و ﺣﺘﯽ ﻣﺴﻠﺴﻞﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎياف‪ 4-‬ﻋﻤﺎدي را‬
‫ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎنﻋﻤﺎدي ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﺮدار ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗـﻮپ ‪ 20‬ﻣﯿﻠـﯽ ﻣﺘـﺮي ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را در‬
‫»ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ« ﻗﺮار داده و ﺷﻠﯿﮏﻫﺎي ﭘﯿﺎﭘﯽ ﺧﻮد را آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺷـﻠﯿﮏ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ ﮔـﺮدان‬
‫ﻣﺬﮐﻮر ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﺑﺮ روي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽﺷﻮد و ﻋﻤﺎدي ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺳﺘﻮان ﺑﺎﻗﺮ ﮔﺮدان ﮐﻤﮏ او ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزﻧﺪ »ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾﻢ!« ﻋﻤـﺎدي‬
‫ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و از ﺗﺘﻤـﻪ ﮔـﺮدان ﻣـﺬﮐﻮر دﺳـﺖ ﺑﺮﻣـﯽدارد‪ ،‬در‬

‫‪ .1‬اﯾﻦ ارﻗﺎم ﺛﺒﺖ ﺷﺪه در ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﻪ وﯾﮋه در ﺑﻤﺒﺎراﻧﻬﺎ ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺣﻤﻼت ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‪ 3 ،‬ﺗﯿﺮ ‪1393‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 358‬‬

‫ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ردي از ﺧﻮن و آﺗﺶ ﺑﺮ ﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌـﺪ آن ﻫـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺮود در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻠﻮﻟﻪ ﯾﮏ ﺗﻮپ ‪ 57‬ﻣﯿﻠـﯽ ﻣﺘـﺮي )ﮐـﻪ ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﻨﻔﺠـﺮ‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﻮد( ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻏﺮوب آن روز ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن‪ ،‬ﺗﮑﺎوران ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ و ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﺳـﯽﮐﯿﻨـﮓ ﺑـﺎ‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺿﺮﺑﺘﯽ زﯾﺒﺎ را در اﻟﺒﮑﺮ و اﻻﻣﯿﻪ ﻃﺮاﺣﯽ و اﺟﺮا ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﺪون ﺻﺪﻣﻪ ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوﻫـﺎ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾـﺎن ﻣـﯽرﺳـﺪ‪ .‬دو ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺷﺸـﻢ ﺑـﺎ‬
‫‪2‬‬
‫ﭼﻬﺎرﻣﻮﺷﮏ ﻣﺎورﯾﮏ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺑﺮﻋﻬﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ افـ ‪ 14‬ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ در ﺣﺎل ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻇﯿﻔﻪاي‬
‫ﺳﺨﺖ ﺳﭙﺮده ﺷﺪ؛ و آن ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﺟﻨـﻮبﺑـﻮد‪ .‬آنﻫـﺎ ﺑـﺎ ﭘﻮﺷـﺶﻫـﺎي ‪12‬‬
‫ﺳﺎﻋﺘﯽ )‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 4‬ﺑﺎر ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ( ﻧﻘﺶ آواﮐﺲ را ﺑﺮاي ﮐﺸﻮر ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪﻓﻘﺪان ﮐﺎرﻣﻨﺪان ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎي ﮔﺮوﻣﻦ و ﻫﯿﻮز )ﺳـﺎزﻧﺪﮔﺎن اف‪ 14-‬و ﻓـﻮﻧﯿﮑﺲ( در‬
‫رﻓﻊ ﻧﻘﺺ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻮﺷﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ و ﺗﺠﻬﯿﺰات دﯾﮕﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﻟـﯿﮑﻦ‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﻼش ﺧﻮد ﻧﻮاﻗﺺ رادار ا‪‬ي‪ .‬دﺑﻠﯿﻮ‪.‬ﺟﯽ‪ 9.‬و ﻣﻮﺷﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ را رﻓـﻊ و‬
‫از آن ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن روزﻫﺎ ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺎﻣﮑﺖ و ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﺒﻮق در ﻧﻮار ﻣﺮزي‬
‫ﺟﻨﻮب‪ ،‬در ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮي ‪ 20‬ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻣﺬﮐﻮر‬
‫ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺷﮏ ﭘﺲ از ﺟﺪا ﺷﺪن از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ راﮐﺖ و ﺳﺮﺟﻨﮕﯽاش ﻓﻌﺎل ﻧﺸﺪ و‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﯿﺰه ﺑﻪ درون ﺧﺎك ﻓﺮو رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ از اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﺎ روﺷﻦ ﮐـﺮدن ﭘـﺲﺳـﻮزﻫﺎ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﺳـﻮﺧﻮي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ اﻓﺘﺎد و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ ﮐﻪ اﺻﻼً ﻗﺼﺪ درﮔﯿﺮي ﺑﺎ ﺗﺎﻣﮑﺖ را ﻧﺪاﺷـﺖ )در ﻫﻔﺘـﻪﻫـﺎي‬
‫اﺧﯿﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐـﻪ اﺻـﻮﻻً ﻧﺒـﺮد ﺑـﺎ اف‪ 14-‬ﺗـﺎ رﺳـﯿﺪن ﻣﯿﺮاژﻫـﺎ‬
‫ﺑﯽﻓﺎﯾﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯿﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺟﻌﻔﺮ ﻋﻤﺎدي‪.1388/10/24 ،‬‬
‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.153‬‬
‫| ‪359‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺎرﭘﯿﭻ) ‪ (Jink-out‬و ﮐﻢ ﮐﺮدن ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ وارد آﺳﻤﺎن ﻋﺮاق ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎوﺟﻮد دﺳﺘﻮر ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻘﯿﺐ را اداﻣﻪ داد و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ وارد ﺧﺎك ﻋﺮاق‬
‫ﺷﺪه و دﻫﻬﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪي و ﺻﺪﻫﺎ ﺗﻮپ ﺿﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺮ روي او ﻗﻔﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮوﺻﺪاي ﺗﻤﺎم ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪي ﺑﻠﻨﺪ ﺷـﺪ و ﺧﻠﺒـﺎن ﻓﻬﻤﯿـﺪ اداﻣـﻪ ﻣﺴـﯿﺮ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎﺑﻮدي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت و ﻋﻤﻠﯿﺎت‬
‫از ﻫﻔﺘﻪ ﻫﻔﺘﻢ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﮐﺎر ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﻧﺪﮐﯽ راﺣﺖﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺴﺎب ﺷﺪه ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮونﻣﺮزي ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ اداره دوم ارﺗﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ وﯾﮋه داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دومﺧﻠﺒﺎن ﺳﯿﺎوش ﻣﺸﯿﺮي در اﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮐـﺎر اﺻـﻠﯽ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ در‬
‫ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ دﺷﻤﻦ در ﺣﺎل ﭘﯿﺸﺮوي ﺑﻮد ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﺑﺎ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ دﺷﻤﻦ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﻘﺸﻪ رﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﻣﺸﯿﺮي ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪» :‬اﻧﺠـﺎم ﯾـﮏ ﻋﻤﻠﯿـﺎت درﺳـﺖ‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ و ﻣﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ ﺧـﻮﺑﯽ‬
‫در ﻋﺮاق داﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ارﺗﺒﺎط ﻣـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از آن ﻫﺎ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﻓﺴﺮي در ﻋﺮاق داﺷـﺘﯿﻢ‬
‫ﮐــﻪ ‪ 15‬ﺳــﺎل در آن ﮐﺸــﻮر ﭼﻮﭘــﺎﻧﯽ و ﯾــﺦﻓﺮوﺷــﯽ‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﯽﮐﺮد و اﻃﻼﻋﺎت او ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﺎ آﻣﺪ‪«.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ درﺑﺎره وﺿﻌﯿﺖ‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 9-2‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اچ‪ 3-‬ﻋﺮاق‬ ‫ارﺗﺶ و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻣﯽدادﻧﺪ و‬
‫ﻫﻤﯿﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ دوﺑﺎره ﺑﺤﺚ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻟﻮﻟﯿﺪ )‪ (H3‬ﺟﺪي ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮداﺷﺘﯽ آزاد از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴﺒﻮق ﺑﺎ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،228‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 5‬و ‪.6‬‬
‫‪ .2‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪.92‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 360‬‬

‫ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در ﺣﻤـﻼت ﺑـﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت ﻧﻔﺘـﯽ و ﻧﻈـﺎﻣﯽ اﯾـﺮان‪،‬‬
‫درﮔﯿﺮي ﺑﺎ ﺷﮑﺎريﻫﺎي ﺗﺎﻣﮑﺖ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﺮاق ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮد ﺗﺎ‬
‫رﺳﯿﺪن ﻣﯿﮓﻫﺎي ‪ 25‬و ﻣﯿﺮاژاف ـ ﯾﮏ از ﺟﻨﮓ ﻫﻮاﯾﯽ دﺳﺖ ﺑﮑﺸـﺪ‪ .‬ﻣﻄـﺎﺑﻖ آﻣﺎرﻫـﺎ در ‪45‬‬
‫روز اول ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻋﺮاق ‪ 105‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را در آﺳـﻤﺎن اﯾـﺮان از دﺳـﺖ داد )اﯾـﻦ ﺗﻌـﺪاد ﺑـﻪ ﺟـﺰ‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪﻧﺪ( و ‪ 10‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ‪ 30‬آذر ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻋﺮاق ﺣﺪود ‪ 60‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﺑﺎﻟﮕﺮد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻋﻈﯿﻢ اﻟﻮﻟﯿـﺪ )‪ (H3‬در‬
‫ﻏﺮﺑﯽﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﺮاق ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬در اواﺳﻂ آﺑﺎنﻣﺎه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اوﻟﯿﻦ ﺗﻼش ﻋﻤﻠﯽ ﺧﻮد ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻟﻮﻟﯿﺪ را ﺳﺎﻣﺎن داد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي در اﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اوﻟﯿﻦ اﻗﺪام ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﻟﻮﻟﯿﺪ را ﺳﺮﮔﺮد اﺳﮑﻨﺪري و ﻣﻦ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ( در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ دﺳـﺘﻪ ‪ 8‬ﻓﺮوﻧـﺪي ﺑـﻪ‬
‫رﻫﺒﺮي ﮔﺮوه ﭘﺮواز ﺳﺮﮔﺮد ﺑﺮاﺗﭙﻮر وﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ رﻫﺒﺮ ﮔـﺮوه ﭘﺮوازﺳﺮﭘﺮﺳـﺖ ﭼﻬـﺎر‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ دوم آﻏﺎز ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﺣﺘﯽ ﮐﻠﺖ و ﭘﻮل ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﻢ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪ .‬آن روز ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿـﺮي‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎﻻي درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ رﻓﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺮﻫﻨﮓ اﯾﺰدﺳﺘﺎ از ﻃﺮاﺣﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﯾﮕﺮ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻟﻐﻮ ﺷﻮد‪ .‬ﻟﻐﻮ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻣﻤﮑـﻦ ﺑـﻮد ﺑـﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ ﻏﺒﺎر ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﻟﻮ رﻓﺘﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ و ﯾﺎ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪن ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ‬
‫‪2‬‬
‫در اﺑﺘﺪا ﻗﺮار ﺑﻮد اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت در ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﭘﺮوازي ‪ 12‬ﻓﺮوﻧﺪي اﻧﺠﺎم ﺷﻮد«‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﮐﻤﮏﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻧﻬﺎﺟـﺎ ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ ﺷـﺪ‪ .‬ﯾﮑـﯽ از اﯾـﻦ‬
‫ﮐﻤﮏﻫﺎ‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت درﺑﺎره ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﺗﺎﻧﮑﺮﻫﺎي ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮاي ﻋﺮاق ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺄﻣﻮران اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ﮐﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﯾﺮان ﺧﺒﺮ داده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﺒﻮد ﺑﻨﺰﯾﻦ و روﻏـﻦ‬
‫ارﺗﺶ دﺷﻤﻦ را ﺑﻪ زاﻧﻮ درآورده و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و اردن از ﺑﻨﺪر ﻋﻘﺒﻪ و ﮐﻮﯾﺖ از ﮔﻤﺮك ﺻـﻔﻮان‬
‫در ﺣﺎل رﺳﺎﻧﺪن ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻧﻮﺑﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﻮﺷﻬﺮي ﺑﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺧﯿﺎﻧﺘﮑﺎران ﻋﺮب را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ درﺑـﺎره ﻧﺤـﻮه ﺑﻤﺒـﺎران ﺗﺎﻧﮑﺮﻫـﺎ‬

‫‪ .1‬اﻇﻬﺎرات ﺳﺮﺗﯿﭗ ﯾﻤﯿﻨﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﮐﺸﻮر در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 21 ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫‪ .2‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸﯿﺮي‪ ،‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‪ 21 ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫| ‪361‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ دﺷﻤﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﺷﻬﺪا و ﺳﻮاﻧﺢ ﻧﻬﺎﺟﺎ‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻤﺮﮐﺎت ﻣﺬﮐﻮر را ﻣﯽزدﯾﻢ ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺑﺪاﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ ﺻﺪﻫﺎ‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﺎﻧﮑﺮ ﺑﻮد ﺑﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﭼﻨﺪ ﺑﻤﺐ ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮑﺮ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﯾﻢ‪«.‬‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً از روز ‪ 48‬ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﻧﻬﺎﺟﺎ دﯾﮕﺮ اﻫﺪاف را ﺑﺎ وﺳﻮاس ﺑﯿﺸﺘﺮي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﻫﺪاف‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻠﯿﺪي و ارزﺷﻤﻨﺪ ﻣـﯽﺑﻮدﻧـﺪ و دﯾﮕـﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ ﻧﻘـﺶ »ﻣﻮﺷـﮏ ﺿـﺪﺗﺎﻧﮏ« را ﺑـﺎزي‬
‫ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن دﮐﺘﺮ ﻧﯿﮏﺑﺨﺶ ﺣﺒﯿﺒﯽ رﺋﯿﺲ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟـﺎ درﺑـﺎره‬
‫اﯾﻦ راﻫﺒﺮد ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ‪ 40‬روز اول ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻧﻬﺎﺟـﺎ ﺑﺴـﯿﺎري از اﻫـﺪاف را ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺪت درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﭘﯽ ﺑﺮد ﺟﻨـﮓ ﻗـﺮار اﺳـﺖ ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭘﺮوازﻫـﺎي ﺧـﻮد را‬
‫ﮐﺎﻫﺶ داد و ﺣﺘﯽ ﺷﻌﺎر اﯾﻦ ﻧﯿﺮو »ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬـﺪاري« ﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺟﺪﯾـﺪ‪ ،‬ﮐـﺎﻫﺶ‬
‫ﺗﻠﻔﺎت و ﺷﻬﺪاي ﻧﯿﺮو را در ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬وﻗﺖ آن ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﺑﺎزﺳـﺎزي ﺻـﺪﻣﺎت وارده‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﻫﺪاﻓﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺻﺪﻣﻪ آﻧﭽﻨﺎﻧﯽ ﻧﺨﻮرده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺑـﺮق »دﺑـﺲ« ﺑـﻮد ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﻋﻠﯽاﺻﻐﺮ ﺻﺎﻟﺢاردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﮔﺮوﻫﯽ ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺼﺮاﷲ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻣـﺄﻣﻮر ﻧـﺎﺑﻮدي‬
‫اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ درﺑﺎره اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ 3 :‬در ﻧﻮار ﻣـﺮزي ارﺗﻔـﺎع را‬
‫ﮐﺎﻫﺶ دادﯾﻢ و در ﺳﮑﻮت رادﯾﻮﯾﯽ داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ‪4‬‬
‫ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻫﺪف رﺳﯿﺪﯾﻢ و اﻧﻮاع آﺗﺸﺒﺎرﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮدﻧﺪ و اﻧـﻮاع ﮔﻠﻮﻟـﻪﻫـﺎي‬
‫رﯾﺰ و درﺷﺖ از ﮐﻨﺎرﻣﺎن ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن دارﻧﺪ آﺗﺶﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ! ﺑﺎ رﺳـﯿﺪن‬
‫روي ﻫﺪف‪ ،‬ﺷﯿﺮﺟﻪ زده و ﺑﺎ ﻗﺮار ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ‪ 4‬ﺑﻤﺐ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﭘﻮﻧـﺪي را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻋﺮﺿـﯽ‬
‫روي ﻧﯿﺮوﮔﺎه زدﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻤﺐﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﻪ ﻫﺪف ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮق ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﻄﻊ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﯾﻞ دورﺗﺮ از ﻫﺪف‪ ،‬در دو ﺟﻬﺖ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﭼﺮﺧﯿـﺪﯾﻢ‪ .‬در‬
‫ﺣﯿﻦ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ را ﮔﻢ ﮐﺮدﯾﻢ وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎس رادﯾﻮﯾﯽ از ﺳـﻼﻣﺖ ﻫـﻢ ﻣﻄﻠـﻊ ﺷـﺪﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ‪ 28‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬

‫‪ .2‬اﻇﻬﺎرات ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺒﯿﺒﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ‪ 7‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﻠﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،261‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.12‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 362‬‬

‫ﻫﻨﻮز از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺪف دور ﻧﺸﺪه ﺑﻮدم ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 3‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺷﻠﯿﮏ ﺷﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺪري ارﺗﻔﺎﻋﻢ ﮐﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ ارﺗﻔﺎع را ﺑﯿﺶ از آن ﮐﺎﻫﺶ ﺑﺪﻫﻢ و ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن‬
‫ﻣﻮﺷﮏ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﺮﯾﺰي ﺳﺮم را داﺧﻞ ﮐﺎﺑﯿﻦ ﭘﺎﯾﯿﻦ آوردم و ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺰﺑﻮر در ﮐﺴﺮي از ﺛﺎﻧﯿـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ زﯾﺎد و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮي از روي آﺳﻤﺎﻧﻪ )ﮐﺎﻧﺎﭘﯽ( ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ رد ﺷﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺻـﺤﻨﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺪري دﻟﻬﺮهآور ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎلﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮس را ﺟﻠﻮي ﭼﺸﻤﻢ زﻧﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎ ﻟﻄﻒ ﺧﺪا ﺧﻄﺮ از ﺑﯿﺦ ﮔﻮﺷﻢ ﮔﺬﺷﺖ و دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﮔﺬر از ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﺮزي‪ ،‬روي‬
‫درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺎب ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪم و ﻫﺮ دو‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻓﺮود آﻣﺪﯾﻢ‪ .‬ﺧﺒﺮ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭘﯿﭽﯿﺪ و اﮐﺜﺮ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻨﯽ و ﻫﻤﮑﺎران ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎﻟﻤﺎن آﻣﺪﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪ‬
‫روز ﺑﻌﺪ ﻫﻢ »اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﯿﺎت« ﺧﺒﺮ آورد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺑﻪ ﺷﺪت آﺳﯿﺐ دﯾـﺪه و ﺑﺎزﺳـﺎزي و‬
‫ﺗﻌﻤﯿﺮ آن ﺗﺎ ﻣﺪتﻫﺎ ﻃﻮل ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺑﺎزﺳـﺎزي ﺷـﺪ و ﺧﺒـﺮ‬
‫آﻏﺎز ﺑﻪ ﮐﺎرش ﺑﻪ ﮔﻮش ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ رﺳﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾـﻦﺑـﺎر ﭼﻬـﺎر ﻓﺮوﻧـﺪ اف‪ 4 -‬ﻫﻤـﺪاﻧﯽ ﺑـﻪ‬
‫رﻫﺒﺮي ﺟﻨﺎب »ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺘﯿﻘﻪﭼﯽ« ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دﺑﺲ را دوﺑﺎره وﯾﺮاﻧﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺗﻌـﺪاد زﯾـﺎدي از‬
‫ﮐﺎرﮐﻨﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﮐﺎم ﻣﺮگ ﮐﺸﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ درس ﻋﺒﺮﺗﯽ ﺑﺮاي ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق و اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت‬

‫ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‬
‫| ‪365‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق و اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮراﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق و اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‬

‫اﻧﺠﺎم ﺣﻤﻼت ﺑﺮونﻣﺮزي در روزﻫﺎي ‪ 17‬ﺗﺎ ‪ 22‬آﺑﺎن‬

‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي زرﻫﯽ و ﭘﯿﺎده ﻋﺮاق ﭘﺲ از اﺷﻐﺎل ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺣﻤﻼت ﺧﻮد ﮐﺎﺳـﺘﻨﺪ‬
‫و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻓﺮﺻﺘﯽ داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ در ﻫﻔﺘﻪﻫـﺎي ﺳـﻮم‬
‫و ﭼﻬﺎرم آﺑـﺎن از ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت اﻗﺘﺼـﺎدي و ﻧﻔﺘـﯽ ﻋـﺮاق ﻏﺎﻓـﻞ ﻧﺸـﺪ‪ .‬در ‪ 17‬آﺑـﺎن‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﻫﻤﺪان ﺑﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز ﺳـﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ‪ ،‬در ‪ 19‬آﺑـﺎن ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﻫﻤـﺪان ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﺑﻐﺪاد در ‪ 20‬آﺑﺎن ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻤﯿﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت اﻟﺤﻠﻔﺎﯾﯿـﻪ در اﻟﻌﻤـﺎره و‬
‫در ﻫﻤﯿﻦ روز ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻮﺷﻬﺮي دوﺑﺎره ﺑﻪ ﻓﺎو ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ‪ 20‬آﺑﺎن ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺣﻤﻠﻪ اي ﺑﺮون ﻣﺮزي را ﻋﻠﯿﻪ دﺷﻤﻦ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﺎردﯾﮕﺮ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺮﺗﻀﯽ ﺧﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﻮﺷﻨﮓ آﻏﺎﺳﯽ ﺑﯿﮓ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑـﺮاي اﻧﻬـﺪام رادار‬
‫ﭘﯿﺶ اﺧﻄﺎر ﻋﺮاﻗﯽ دره ﻋﺮوﺳﮑﻬﺎ در ﻏﺮب اﺷﻨﻮﯾﻪ ‪ 5‬ﺻﺒﺢ اززﻣﯿﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﻫـﺎ ﭘـﺲ از‬
‫ﻓﺮورﯾﺨﺘﻦ ‪ 8‬ﺑﻤﺐ ام‪.‬ﮐﯽ‪ 82-‬ﺑﺮﺳﺮﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬در ﺣﯿﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از روي ﯾﮏ ﭘﺎدﮔﺎن ﻣﻤﻠﻮ‬
‫از ﺗﺎﻧﮏ ﮔﺬر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دو ﺧﻠﺒﺎن ﻫﻨﻮز در ﻓﮑﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎدﮔﺎن ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 21 -‬ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﯽ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽ زﻧـﺪ‪ :‬ﻫﻮﺷـﻨﮓ‪ ،‬ﺑﮕـﺮد ﺑـﻪ راﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺧﻮدش ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭼﭗ ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺪ‪ .‬ﭼﺮﺧﺶ او ﻣﺼﺎدف ﺑﻮد ﺑـﺎ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺪن ﻣﻮﺷـﮏ‬
‫دﺷﻤﻦ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻫﺪف را ﻧﯿﺎﻓﺖ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪ و ﺗﺮﮐﺶﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ آن ﺑﻪ ﺑـﺎل راﺳـﺖ‬
‫و ﻣﻮﺗﻮر ﺻﺪﻣﻪ زد‪ .‬ﺧﺎﻧﯽ ﻓﺮﺻﺖ را از دﺳﺖ ﻧﺪاد و ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدش دوراﻧـﯽ ﺷـﺪﯾﺪ ‪ 1‬ﺳـﺒﺐ‬
‫ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎدن ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ ﺷﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺟـﺎي ﺷـﮑﺎر و ﺷـﮑﺎرﭼﯽ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫درﯾﭽﻪ ﻫﺎي آﺗﺶ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺑﺎز ﺷﺪ و ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي ﺑﺪﻧـﻪ وﮐـﺎﺑﯿﻦ‬
‫ﺳﻮﺧﻮ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﻨﻔﺠﺮ و ﺧﻠﺒـﺎن آن در دم ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺧـﺎﻧﯽ اﮐﻨـﻮن‬
‫ﻣﻮﺗﻮر راﺳﺘﺶ از ﮐﺎر اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﺷﺮق ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ داد و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﻤﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ در‬
‫ﻣﺮاﻏﻪ ﻓﺮود آﻣﺪ درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻧﮕﺮان وﺿﻌﯿﺖ آﻏﺎﺳﯽ ﺑﯿﮓ ﺑﻮد؛ اﻣﺎ درﺳﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑـﺎ ﻓـﺮود او‪،‬‬

‫‪۱. high barrel roll‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 366‬‬

‫ﯾﮏ اف‪ 5-‬دﯾﮕﺮ در ﺑﺎﻧﺪ ﻓﺮود آﻣﺪ وﺧﻠﺒﺎﻧﯽ آن ﮐﺴﯽ ﻧﺒـﻮد ﺟـﺰ آﻏﺎﺳـﯽ ﺑﯿـﮓ‪ .‬درآن ﭘـﺮواز‬
‫‪1‬‬
‫ﺧﺎﻧﯽ اف‪ 5-‬را در ﺣﺎﻟﯽ ﻧﺸﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﻤﯽ از ﺑﺎل راﺳﺖ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ‪ 21‬آﺑﺎن ﻧﯿﺰ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺗﺮﯾﻠﯽﻫﺎي ﺣﺎﻣﻞ ﺳﻮﺧﺖ از ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻪ ﻋـﺮاق‬
‫را در ﺑﻨﺪر ﺻﻔﻮان آﺗﺶ زدﻧﺪ‪ 2 .‬در ‪ 23‬آﺑﺎن اﯾﻦ ﺣﻤﻼت اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻃﯽ ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي اول آﺑﺎن در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻋﺮاق در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ اﯾـﺮان ﻧـﺎﺗﻮان ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻗﺼﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ اﻧﻬﺪام ﻣﺨﺎزن ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ و ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫ﻋﺮاق را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﻤﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺨﺎزن ﻫﯿﭻﮔﺎه ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻤﺒﺎران ﻧﺸﺪه‬
‫ﺑﻮد و وﺟﻮد ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي ﻧﻈﯿـﺮ ﺳـﺎم ‪ 3 ،2‬و ‪ 6‬ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﺣﺘـﯽ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎوﺟﻮد از دﺳﺖ دادن ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺟﺴﻮري ﻧﻈﯿﺮ ﺷﻬﯿﺪ ﻋﻠﯽ اﻗﺒﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺷـﻬﯿﺪ اﺳـﺪاﷲ‬
‫ﺑﺮﺑﺮي و ﺷﻬﯿﺪ دلﺣﺎﻣﺪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻮﺛﺮي ﺑﻪ ﻣﻮﺻﻞ وارد ﮐﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﺑﺎر دﯾﮕﺮ از ﭘﺎﯾﮕﺎه دوم ﺷﮑﺎري ﺗﺒﺮﯾﺰ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ در اواﺧﺮ آﺑﺎن ﺑﺮاي از ﮐﺎر اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‬
‫اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه و ﻣﺨﺎزن آن ﻃﺮحرﯾﺰي ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ داﻧﺸﭙﻮر را ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آن زﻣﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻃﺮاح ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد‪ .‬داﻧﺸﭙﻮر روز ‪ 21‬آﺑﺎن در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ آﺧـﺮﯾﻦ ﻋﮑـﺲﻫـﺎي ﺗﻬﯿـﻪ ﺷـﺪه‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ آر‪ .‬اف‪ .4.‬را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗـﻦ از ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن اف‪ 5-‬را ﺑـﺮاي اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻓﺮاﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﺮوان ﺷـﺮﯾﻔﯽراد‪ ،‬ﺷـﻬﯿﺪ ذﺑﯿﺤـﯽ )آن زﻣـﺎن ﺳـﺘﻮان ﯾﮑـﻢ( و ﺷـﻬﯿﺪ‬
‫اردﺳﺘﺎﻧﯽ )ﺳﺘﻮان ﯾﮑﻢ( ﺑـﯽﺷـﮏ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن اف‪ 5-‬آن زﻣـﺎن ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ داﻧﺸﭙﻮر ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ و درﺻﺪ اﺻﺎﺑﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑـﺎﻻ‬
‫اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﺎﯾـﻞ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ در ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﮑﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺟﻤﻼت داﻧﺸﭙﻮر ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪه ﻫﺮ ‪ 3‬ﺧﻠﺒﺎن آﻣﺎدﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮاي اﯾـﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت اﻋـﻼم ﮐﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﺑﺮﯾﻔﯿﻨﯿﮓ ﻓﺮدا ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﺧﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،265‬ﺻﻔﺤﻪ ‪20‬‬
‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 153‬و ‪.154‬‬
‫| ‪367‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق و اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‬

‫‪ 10‬ﺻﺒﺢ روز ﺟﻤﻌﻪ ‪ 23‬آﺑﺎن داﻧﺸﭙﻮر ﺑﻪ ﻫﺮ ‪ 3‬ﺧﻠﺒﺎن ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻃﻮل ﻋﻤﻠﯿﺎت‬
‫اﺻﻼً ﻣﮑﺎﻟﻤﻪاي ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﮑﻮت ﻣﻄﻠﻖ رادﯾﻮﯾﯽ!‬
‫داﻧﺸﭙﻮر ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻠﺒﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺧـﻮد را اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬
‫ﻣﺴﯿﺮ را در ارﺗﻔﺎع ‪ 9‬ﻣﺘﺮي ﭘﺮواز ﮐﺮده و از اﺑﺘﺪاي ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎ ﻫـﯿﭻ ﻣﮑﺎﻟﻤـﻪاي ﻧﺪاﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ«‪ .‬او اﻓﺰود‪ :‬ﻫﺮ ﺳﺆاﻟﯽ دارﯾﺪ ﻫﻢاﮐﻨﻮن ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ در ﻃﻮل ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻫـﯿﭻ ﺳـﺆاﻟﯽ را ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫ﻧﻤﯽدﻫﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ ﺷﻤﺎره ﯾﮏ )داﻧﺸـﭙﻮر( در اﺑﺘـﺪاي ﺑﺎﻧـﺪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه دوم و ﺷـﻤﺎره ‪) 2‬ذﺑﯿﺤـﯽ( ‪3‬‬
‫)ﺷﺮﯾﻔﯽراد( و ‪) 4‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ( در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ از ﺷـﻨﯿﺪن دﺳـﺘﻮر از‬
‫زﻣﯿﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‬
‫دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ آن ﻫﺎ در ارﺗﻔﺎع ‪ 12‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ وارد درهﻫﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ زاﮔﺮس ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫آﻧﮑﻪ رادار ﻋﺮاق ﻧﺘﻮاﻧﺪ آن ﻫﺎ را ﺷﮑﺎر ﮐﻨﺪ آن ﻫﺎ درهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎرﯾﮏ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 800‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻨـﺎﻃﻘﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﺨﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﮑﻮت‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﻫﺮ ‪ 3‬ﺧﻠﺒﺎن ﺟﻮان را ﻋﺬاب ﻣﯽدﻫﺪ ﺗـﺎ آﻧﮑـﻪ در ‪ 3‬ﻣـﺎﯾﻠﯽ ﻫـﺪف ﺳـﺮﻫﻨﮓ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‬
‫ﺳﮑﻮت را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ‪» .‬ﭘﺎپ«‪) .‬اوج ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺳﭙﺲ زدن ﻫﺪف( ﺷﻤﺎره ﯾﮏ و ‪ 2‬ارﺗﻔـﺎع ﺧـﻮد‬
‫را ﺑﻪ ‪ 9‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ رﺳﺎﻧﺪه و آﻧﮕﺎه ﺑﺮ روي ﻫﺪف ﺷﯿﺮﺟﻪ ﻣﯽروﻧﺪ‪ 3 .‬و ‪ 4‬ﻧﯿـﺰ در ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﮐﻨﺎر رﻓﺘﻦ ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ زﯾﺮ ﭘﺎي ﺧﻮد ﺟﻬـﻨﻢ واﻗﻌـﯽ را ﺣـﺲ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎزن ﭼﻨﺪﻫﺰار ﺗﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ ﻧﻔﺘﮑﺶ ﻏﻮلﭘﯿﮑﺮ ﺳﻮﺧﺖ در ﺧﻮد ﺟـﺎي‬
‫داده ﺑﻮدﻧﺪ ‪ 1‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎ ﺷﮑﺎف ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪ ،‬درﯾﺎﯾﯽ از ﺳﻮﺧﺖ را ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﺟﺎري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺴﺮ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺘﻮر آﺗﺶ ﺑـﯽاﻣـﺎن را ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬آﺳـﻤﺎن و زﻣـﯿﻦ‬
‫ﻣﻮﺻﻞ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ آﺗﺶ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎره ‪ 3‬و ‪ 4‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 200‬ﻣﺘﺮ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑـﺮ‬

‫‪ .1‬ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ در ﮐﺘﺎب ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،155‬ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه در اﯾﻦ‬
‫ﻣﺤﻞ را ‪ 900‬ﻫﺰار ﺑﺸﮑﻪ )ﺣﺪود ‪ 140‬ﻫﺰار ﺗﻦ( ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 368‬‬

‫روي ﻫﺪف ﻣﯽرﯾﺰﻧﺪ و راه اﻓﺴﺮ ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ داﻧﺸﭙﻮر را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎلﺷﺮﻗﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑـﻪ او ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺘـﺮ از‬
‫ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ رﻫﮕﯿﺮﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎﻻي ﺳﺮ دﺳﺘﻪ آن ﻫﺎ اﺳـﺖ‪ .‬ﺗـﺎ اﯾﻨﺠـﺎي ﮐـﺎر ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ‬
‫درﺳﺖ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺳﮑﻮت رادﯾﻮﯾﯽ را ﺷﮑﺴـﺖ‪» :‬ﺷـﻤﺎره ‪ 2‬ﮐﺠـﺎ‬
‫ﻣﯽرودي؟ ﻣﺴﯿﺮ ﺷﻤﺎل اﺳﺖ« ﺳﺘﻮان ذﺑﯿﺤﯽ ﻣﺴﯿﺮ را ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺷـﺮق اداﻣـﻪ ﻣـﯽداد و اﯾـﻦ‬
‫اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎره ‪ 4‬ﻓﺮﯾﺎد زد‪» :‬ﺷﻤﺎل«‪.‬‬
‫داﻧﺸﭙﻮر ﺑﺎ ﺻﺪاﯾﯽ آﻣﺮاﻧﻪ و آرام ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﮑﻮت رادﯾﻮﯾﯽ«‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ذﺑﯿﺤﯽ دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ اﺷﺘﺒﺎه دوم را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﺧﻠﺒـﺎن ﺷـﺠﺎع اﯾﺮاﻧـﯽ در‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻣﺮزي ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑﻪ ﺗﻮپ ﻣﯽﺑﻨﺪد و در ﻣﮑﺎﻟﻤﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎره ‪ 4‬از او ﺗﺎﯾﯿـﺪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺗﻤﺎم ﺣﻮاس ﺧﻮد را ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ‪ 2‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي رﻫﮕﯿﺮ ﻋﺮاﻗﯽ )اﺣﺘﻤـﺎﻻً‬
‫ﻣﯿﮓ‪ (23-‬ﮐﺮده و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺳﮑﻮت را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ‪ .‬ذﺑﯿﺤﯽ ﭘﺲﺳﻮز را روﺷﻦ ﮐﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ!‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ اﺧﻄﺎر‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﯾﮏ و ‪ 3‬ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ ﺧﻮد را رﻫﺎ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﮐﺎﺳـﺘﻦ از ارﺗﻔـﺎع و‬
‫ﭼﺴﺒﯿﺪن ﺑﻪ روي زﻣﯿﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬داﻧﺸﭙﻮر دﺳﺘﻮر اﮐﯿﺪ ﻣﺒﻨـﯽ ﺑـﺮ‬
‫ﻋﺪم درﮔﯿﺮي و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬او ﻣﯽداﻧﺪ افـ ‪ 5‬ﺑـﺪون ﻣﻮﺷـﮏ و ﺳـﻮﺧﺖ ﺷﺎﻧﺴـﯽ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ذﺑﯿﺤﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آﻧﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ از دﺳﺘﻪ ﻋﻘﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ از ﺧﻄﺮ ﻓﺮار ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ذﺑﯿﺤﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮار از دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﺑـﻪ ﭼﻨـﺪده ﻣﺘـﺮي رﺳـﺎﻧﺪه و وارد دره‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯿﮓ‪ 23-‬در ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﺷﮏ آر‪ 60-‬ﺧﻮد را ﺑﺎرﮔﺬاري ﮐﺮده و ﺷﻤﺎره ‪2‬‬
‫را ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺷﻬﯿﺪ ذﺑﯿﺤﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗـﻮان ﺑـﻪ راﺳـﺖ ﺷـﯿﺮﺟﻪ ﻣـﯽرود ﺗـﺎ از دﺳـﺖ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﻓﺮار ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 3‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻣﻮﺷﮏ او را ﻣﻘﻬـﻮر ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و اﯾـﻦ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ )ﮐﻪ در ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ ﯾـﮏ ﺗﻨـﻪ ﺑـﻪ دﺳـﺘﻪ ‪ 4‬ﻓﺮوﻧـﺪي دﺷـﻤﻦ زده و ‪2‬‬
‫| ‪369‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق و اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‬

‫ﻓﺮوﻧﺪ را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮده ﺑﻮد( ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﺒﻮد ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮاي اﯾﺠﮑﺖ )ﺧﺮوج‪-‬‬
‫‪1‬‬
‫اﺿﻄﺮاري( ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﺧﻠﺒﺎن و ﻣﺮﮐﺐ ﺑﺎوﻓﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﺨﺮهﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﯿﮓﻫﺎ دﺳﺘﻮر داﺷﺘﻨﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻘﺘﺪراﻧﻪ اﯾﺮان را ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤـﺖ ﺗﻼﻓـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪3‬‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه دﯾﮕﺮ را دﻧﺒﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬داﻧﺸﭙﻮر ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺘﯽ ﻣـﺎوراي ﺗﺼـﻮر از درهﻫـﺎي ﺷـﻤﺎل اﯾـﺮان‬
‫ﻣﯿﮓﻫﺎ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺮﯾﻔﯽ و اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﺠﺒـﻮر ﺷـﺪﻧﺪ راه ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺗﺮﮐﯿﻪ ﮐﺞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ‪ 3‬ﺧﻄﺮ ﺟﺪي ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﺗﻌﻘﯿﺐ آن ﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬اول ﺳﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﺘـﺮ از‬
‫‪ 1000‬ﭘﻮﻧﺪ در ﺑﺎكﻫﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬دوم‪ ،‬ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺳـﻮم ﻣﯿـﮓﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ‪ .‬ﺑـﺎ اﻧﺼـﺮاف‬
‫ﻣﯿﮓﻫﺎ از ورود ﺑﻪ ﺧﺎك ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺧﻮدداري ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺗﺮﮐﯿﻪ از ﺷﻠﯿﮏ ﺑﻪ ﺳـﻮي آن ﻫـﺎ‪ ،‬ﮐﻤﺒـﻮد‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ دﺷﻤﻦ آن ﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺪاي اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪» .‬ﺷﺮﯾﻔﯽ ﺑﺮاي ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺳـﻮﺧﺖ‬
‫ﻧﺪارﯾﻢ و ﺑﺎﯾﺪ در اروﻣﯿﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﻢ‪ «.‬دﻗﺎﯾﻖ آﺧﺮ ﻣﺴﯿﺮ را دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺑﻪ آﺧﺮ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ روي ﺑﺎﻧﺪ )ﻟﻨﺪﯾﻨﮓ( ﺣﺘﯽ ‪ 150‬ﭘﻮﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻨﺰﯾﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ )ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 600‬ﭘﻮﻧـﺪ‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ ﺷﻮد‪(.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه آن ﻫﺎ از ﺷﻬﺎدت ذﺑﯿﺤﯽ اﻃﻼع ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﮑﺮ ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ ذﺑﯿﺤـﯽ ‪22‬‬
‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﺮان ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ‬
‫‪2‬‬
‫داد‪.‬‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺻﻞ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺳﻮم ﺳﻮﺧﺖ راﻫﺒﺮدي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق را از ﺑـﯿﻦ ﺑـﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗـﺎ ﺻـﺪام ﭘـﯽ ﺑﺒـﺮد ﺣﻠﻘـﻪﻫـﺎي ﭘﺪاﻓﻨـﺪي او ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻫﺮﮔـﺰ ﻣـﺎﻧﻊ ورود‬
‫ﺷﮑﺎريﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن روزﻫﺎ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺳـﻘﻮط اﯾـﻦ ﺷـﻬﺮ را ﺣﺘﻤـﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻧﻔﺮات از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﭙﺎه و ارﺗﺶ ﻧﺎاﻣﯿﺪاﻧﻪ از ﺷﻬﺮ دﻓﺎع ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﯾـﮏ واﺣـﺪ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪه و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﺟﺎزه ﻧﻤﯽداد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳـﺎدﮔﯽ ﺑـﺎ‬

‫‪ .1‬ﺷﻬﯿﺪ ذﺑﯿﺤﯽ در ‪ 53‬روز اول ﺟﻨﮓ‪ 75 ،‬ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺮونﻣﺮزي اﻧﺠﺎم داد و ﻣﺪتﻫﺎ ﺳﺮوﯾﺲﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﻬﯿﺪ ﮐﺮدن او ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼعرﺳﺎﻧﯽ ﻫﻮاﻧﻮردي و ﻫﻮاﻓﻀﺎي ﭘﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮﺻﻞ در آﺗﺶ‪ 15 ،‬آﺑﺎن ‪.1390‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 370‬‬

‫اﯾﻦ واﺣﺪ ﺟﺴﻮر ﻣﺒـﺎرزه ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﯿـﺮوي زﻣﯿﻨـﯽ دوﺑـﺎره از ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﭼﻬـﺎرم ﺷـﮑﺎري دزﻓـﻮل‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﺮﻫﻨﮓ اﻣﯿﺮ ﺟﻼﻟﯽ ﻣﺴﻮول ﻗﺮارﮔﺎه ﺟﻨﻮب از ﺧﻠﺒﺎن ﺧﺴﺮو ﻏﻔـﺎري‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ واﺣﺪ ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﻨﺪ‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﻏﻔﺎري در روي آﺳﻤﺎن در ﺣﺎل ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻮا در ﺣﺎل ﺗﺎرﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻮد و ﻏﻔﺎري اﺛﺮي از ﻧﯿﺮوي دﺷﻤﻦ ﻧﻤﯽدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪاي ﻓـﺎﻧﺘﻮم اﯾﺮاﻧـﯽ ﺑـﻪ ﮐﻠﯿـﻪ ﻧﯿﺮوﻫـﺎ‬
‫دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻞ اﺳﺘﺘﺎر ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺷﻠﯿﮏ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮم از روي ﺳـﺮ آن ﻫـﺎ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺳﺮﻫﻨﮓ در ﺣﺎل ﮐﺸﯿﺪن ﯾﮏ ﻧﻔﺲ راﺣﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎﯾﮕﺮ دوﺑﺎره ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺗﺮس ﻏﻔﺎري اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﮑﻨﺪ ﻧﯿﺮوي ﺧﻮدي را ﺑﻤﺒـﺎران ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑـﺎز ﻫـﻢ از‬
‫رﯾﺨﺘﻦ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻗﻮي ﺧﻮدداري ﮐﺮد؛ اﻣﺎ روﯾﺎي ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻋﺮاﻗﯽ را ﯾﮏ اﻓﺴﺮ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﺑـﺮﻫﻢ‬
‫زد‪ .‬ﺷﻠﯿﮏ ﭼﻨﺪ ﺗﻮپ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻏﻔﺎري ﺗﻮﺟﻪ او را ﺟﻠﺐ ﮐﺮد وﺳﺮاﻧﺠﺎم دل ﺑـﻪ‬
‫درﯾﺎ زد و ﺑﺎوﺟﻮد ﺗﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﻬﺎﯾﯽ را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻣﺨﻮف‪ ،‬ﻏﺮب ﺳﻮﺳـﻨﮕﺮد را ﺑـﻪ‬
‫آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه و ﺗﻮپﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪ را ﻧﯿﺰ ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮد‪ .‬آﯾﺎ ﻫﺪف را درﺳﺖ زده ﺑﻮد؟‬
‫ﻏﻔﺎري دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺑﺎﻧﺪ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺟﻼﻟﯽ ﺑـﻪ او‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮدي را زدي؟ اﻣـﺎ ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ ﺑـﺎﻟﻌﮑﺲ ﭘـﯿﺶ رﻓـﺖ‪» .‬ﺳـﺮوان ﮔـﻞ‬
‫ﮐﺎﺷﺘﯽ!«‬
‫ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد را از ﺳﻘﻮط ﻧﺠﺎت دادي! ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ از دﻓﺘـﺮ آﻗـﺎي ﻫﺎﺷـﻤﯽ رﻓﺴـﻨﺠﺎﻧﯽ ﯾـﮏ‬
‫ﮐﻼﺷﯿﻨﮑﻒ و ﯾﮏ ﺗﻘﺪﯾﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي او ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ‪ 8 .‬ﻣـﺎه ﺑﻌـﺪ در ﻣﺤﯿﻄـﯽ ﮐـﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔـﺎوت در‬
‫ﻧﺎﻫﺎرﺧﻮري ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﺟﻮان ﻋﻠﯿﺪادي ﺑﻪ او ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻣـﻦ آن روز اﻓﺴـﺮ راﺑـﻂ ﺑـﺎ‬
‫ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻮدم‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﺎر اول از روي واﺣﺪ ﻋﺮاﻗﯽ ﮔﺬﺷﺘﯽ ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﮕﺮان ﺑﻮدﯾﻢ و ﮔﻔﺘﯿﻢ‬
‫ﮐﺎر ﻣﺎ ﺗﻤﺎم اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ ﺑﺎ اﺟﺮاي آﺗﺶ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﮐﺎر ﺗـﻮ ﺗﻤـﺎم اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﻤﺐﻫﺎ را ﮐﻪ رﯾﺨﺘﯽ ﮐﺎر واﺣﺪ ﻋﺮاﻗﯽ را ﺗﻤﺎم ﮐﺮدي‪.‬‬
‫روز ‪ 25‬آﺑﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﺑﻮﺷﻬﺮ دو ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﻬﻢ ﻋﻠﯿﻪ اﻫﺪاﻓﯽ در ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب‬
‫ﻋﺮاق اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﺧﺴﺮو ﻏﻔﺎري ﺑﺎ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺖﻫﺎ‪.‬‬

‫| ‪371‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق و اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‬

‫ﺻﺒﺢ زود ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺘﻮان ﻣﺤﻤﺪ رﺣﯿﻤﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾـﺰ ﻋـﺎزم ﺑﻤﺒـﺎران‬
‫ﭘﺎدﮔﺎن ﭼﻮﻣﺎن در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﺷﺪه و ﺑﻤﺐﻫﺎ دوﺗﺎدوﺗـﺎ ﺑـﺮ روي ﻫـﺪف ﭘﺮﺗـﺎب ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎي ﭘﯿﺎﭘﯽ ﭘﺎدﮔﺎن را ﺑﻪ ﺗﻠﯽ از آﺗﺶ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ دو ﺧﻠﺒـﺎن ﮔﺮﻓﺘـﺎر دﻫﻬـﺎ ﻣﻮﺷـﮏ‬
‫ﺳﺎم ‪ 7‬ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻫﺮ دو از ﮐﻤﻨﺪ ﻣﻮﺷـﮑﯽ ﻣـﯽﮔﺮﯾﺰﻧـﺪ‪ .‬در ﮐﻨـﺎر‬
‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎي ﭘﺮﺗﺎب ﻣﻮﺷﮏ ﯾﮏ ﺗﻮپ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﯽوﻗﻔﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺷﻠﯿﮏ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﻗﺒﻞ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺧـﻮد آن ﺗـﻮپ را‬
‫ﻧﯿﺰ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد و ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.1 .‬‬
‫در ﻫﻤﺎن روز ‪ 6‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ‪ 20‬ﻫﺰار ﭘﻮﻧﺪ ﻣﻬﻤﺎت ﺑﻪ ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ‬
‫‪2‬‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﻓﺎو و ﮐﺎروان ﺣﺎﻣﻞ ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺘﯽ در ﮔﻤﺮك ﺻﻔﻮان ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺎﻣﻞ ارﺗﺶ ﻋﺮاق وﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮد ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﻧﻪ در ﺳﺎل ‪ 60‬ﺑﻠﮑـﻪ در ‪ 26‬آﺑـﺎن ‪59‬‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ‪ .‬در ﺟﺒﻬﻪ ﻏـﺮب ﻋـﻮارض ﻃﺒﯿﻌـﯽ‪ ،‬ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ‪ 81‬و ‪ 84‬و ‪ ،64‬ﻧﻔـﺮات از ﺟـﺎن‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﯽ‪ ،‬ﻫﻮاﻧﯿﺮوز و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺎه دوم ﻋﺮاق را ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً‬
‫ﻣﻨﻔﻌﻞ ﮐﺮد و در ﺟﺒﻬﻪ ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﻫﻮاﻧﯿﺮوز‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ ،92‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ ،21‬ﻟﺸـﮑﺮ‬
‫‪ ،77‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﭙﺎه‪ ،‬ﺗﻔﻨﮕﺪاران درﯾﺎﯾﯽ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﯽ رﺳﻤﺎً ﭘﺸﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳـﭙﺎه ﺳـﻮم و‬
‫ﺳﭙﺎه ﯾﮑﻢ را ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﻪ ﺧﺎك رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺮدﻫﺎي اﻃـﺮاف ﺳﻮﺳـﻨﮕﺮد ﺑـﺎ ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫـﻮاﻧﯿﺮوز و ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 92‬را در‬
‫ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﺮﺗﺮ از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﯾﮏ و ‪ 10‬ﻗﺮار داد‪ .‬در ﻫﻤﺎن روز ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﺮدان ﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺷﺪت ﺿﺮﺑﻪ زدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ‪ 2‬ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻏﻮلﭘﯿﮑﺮ ﻫﺎﯾﻨﺪ »ﻣﯿـﻞ‪ 3 «25-‬را‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﺗﺎو و ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻏﺰال ﻋﺮاﻗﯽ از ﻏﻔﻠﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده‬
‫و ﺗﻌﺪادي از ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﭼﯿﻔﺘﻦ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬را ﺷﮑﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )ﺷﻬﯿﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.74‬‬

‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.156‬‬
‫‪۳. MIL- ۲٥‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 372‬‬

‫در ﻏﺮب دزﻓﻮل ﻟﺸﮑﺮ ‪ 9‬ﻋﺮاق ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺣﺪود ﯾﮏ ﻣﺎه در ‪ 20‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي اﻫﺪاف ﮐﻠﯿـﺪي‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺣﻤﻼت ﭘﯽدرﭘﯽ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻬـﺎرم و ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫـﺎي ﮐُﺒـﺮا‬
‫ﮐﺎﻣﻼً در ﻻك دﻓﺎﻋﯽ ﻓﺮورﻓﺖ‪ .‬از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﮐﻠﯿﺪي اﻫﻮاز ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣـﺎﻧﻊ ﺑـﺮ ﺳـﺮ راه‬
‫ﺳﻘﻮط ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻔﺮات ﺳﭙﺎه و ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﯽﺷﺪ و ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ و ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻧﯿﺰ ﻧﻔﺮات ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ﯾـﮏ‪ 10 ،‬و ‪ 5‬را ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﺑﻤﺒـﺎران‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ‪ 26‬آﺑﺎن ﻧﻔﺮات ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﻔـﺮات ﺑﺎﺗﺠﺮﺑـﻪ ﺳـﺘﺎد ﺟﻨـﮓﻫـﺎي ﻧـﺎﻣﻨﻈﻢ ﺷـﻬﯿﺪ‬
‫ﭼﻤﺮان ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ در ﺳﻄﺢ ‪ 6‬ﮔﺮدان ﭘﯿـﺎده زرﻫـﯽ ‪ 1‬ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺧـﻂ ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﺳﻮﺳـﻨﮕﺮد را‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي وﺣﺸﺖزده ﻋﺮاﻗﯽ را ‪ 15‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻋﻘﺐ راﻧﺪه و ‪ 750‬ﻧﻔﺮ از آن ﻫـﺎ را‬
‫ﮐﺸﺘﻪ و ﻣﺠﺮوح و ‪ 40‬دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ﮐﻤﯽ زودﺗﺮ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗدومﺧﻠﺒـﺎندﮐﺘـﺮ‬
‫ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺶ ﺣﺒﯿﺒﯽ درﺑﺎره ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در اﯾـﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺳﻮﺳـﻨﮕﺮد‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ و ﺟﺪا ﺳﺎزي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺒﺮد‪ ،‬دو وﻇﯿﻔﻪ اﺻﻠﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻮد ﭼﺮاﮐﻪ ﻣـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ارﺗﺒﺎط دﺷﻤﻦ ﺑﺎ ﻋﻘﺒﻪ اش را ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ و از آن ﻃﺮف ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺗـﺮي زﻣﯿﻨـﯽ ﻋـﺮاق‪ ،‬از‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف ‪ 14-‬ﺑﺎ ﮐﺴﺐ ﺑﺮﺗﺮي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫اﺟﺎزه اﻗﺪام ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻧﺪادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺳﺮﺗﯿﭗ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻣﻮﺳﻮي از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﻫـﺪف ﻋـﺮاق از اﺷـﻐﺎل‬
‫ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ از ﺷﻤﺎل ﺑﻪ اﻫﻮاز ﺑﻮد اﻣﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬دﺷﻤﻦ را ﻧﺎﮐﺎم ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘـﺎد‬
‫وي‪ ،‬ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ﺗﻮﺳﻂ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 3‬و ‪ 9‬ﻋﺮاق ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه و در ﺑﺮاﺑـﺮ آنﻫـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ ﺗﯿـﭗ ‪2‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻻزم ﺑﻮد ﺗﺎ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬﺎي دزﻓﻮل‪ ،‬ﻫﻤـﺪان‪ ،‬ﯾﮑـﻢ ﺷـﮑﺎري‬
‫ﻣﻬﺮآﺑﺎد‪ ،‬ﯾﮑﻢ ﺗﺮاﺑﺮي‪ ،‬ﻫﻔﺘﻢ ﺗﺮاﺑﺮي و ﻫﺸﺘﻢ ﺷﮑﺎري اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﻧﺎﺑﻮدي دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫رزﻣﯽ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.73‬‬

‫| ‪373‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق و اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‬

‫ﺳﺮﺗﯿﭗ اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯽ ﺗﻌﺪاد ﭘﺮوازﻫﺎي وﯾﮋه و ﮔﺸﺖ ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ را از ‪ 18‬ﺗﺎ ‪ 28‬آﺑﺎن در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ 216 ،‬ﭘﺮاﻧﻪ و ﭘﺮوازﻫﺎي ﺗﺮاﺑﺮي و ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎﻧﯽ را ‪ 227‬ﭘﺮاﻧﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮده و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺷـﻬﺎب اﻟـﺪﯾﻦ ﺳـﻠﻄﺎﻧﯽ )اف‪ ،(5-‬ﮐـﺎﻣﺒﺨﺶ ﺿـﯿﺎﯾﯽ )اف‪ ،(5-‬ﯾـﻮﻧﺲ‬
‫ﺧﻮﺷﺒﯿﻦ )اف‪ ،(5-‬ﻧﺎدر ﮐﯿﺎن ارا )اف‪ ،(4-‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻣﯿﺪ ﺑﺨﺶ )اف‪ (4-‬و ﻧﻌﻤـﺖ اﻟـﻪ ﺳـﺎﻣﺎﻧﯽ‬
‫)اف‪ (4-‬را در اﯾﻦ روزﻫﺎ از دﺳﺖ داده و ‪ 110‬ﻫﺰار ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤﺐ‪ ،‬راﮐﺖ و ﺳﺎﯾﺮ ﺟﻨﮓ اﻓﺰارﻫﺎ‬
‫را ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮدﯾﻢ ‪.1‬‬
‫در ‪ 28‬آﺑﺎن ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن روﺣﯿﻪاي ﻣﻀﺎﻋﻒ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺳـﻮﻣﺎر‬
‫در ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ آﻓﻨﺪي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﺷﻮرا ﺣﻤﻠﻪاي ﺳﻨﮕﯿﻦ را ﺑﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮدانﻫﺎﯾﯽ از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 81‬و ‪ 77‬در ﮐﻨﺎر ﻧﻔـﺮات ﺳـﭙﺎه و ﺑﺴـﯿﺞ ﺑـﺎ ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺳـﻨﮕﯿﻦ‬
‫ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 2‬ﭘﯿﺎده و ‪ 12‬زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﺻﻠﯽ ﻧﺒﺮد ﺗﺴـﻠﻂ‬
‫ﺑﺮ ارﺗﻔﺎﻋﺎت »ﺑﻨﺪ ﭘﯿﺮﻋﻠﯽ« و »ﺗﭙﻪ ﺳﺎراتﻫﺎ« ﺑﻮد؛ اﻣﺎ ﮔﺮدان ‪ 32‬ﻧﯿـﺮوي ﻣﺨﺼـﻮص ﻋـﺮاق ﺑـﺎ‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ‪ 2‬ﮔﺮدان زرﻫﯽ و ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻣﺪادي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 2‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺳـﺨﺘﯽ از ﺧـﻮد‬
‫ﻧﺸﺎن داده و ارﺗﻔﺎﻋﺎت را رﻫﺎ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺶ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﮐﺒﺮا‪ ،‬ﺷﺶ ﺑـﺎﻟﮕﺮد ‪ 214‬ودو ﺑـﺎﻟﮕﺮد ‪206‬‬
‫ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ‪ 92‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮواز ‪ 2‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪن دﻫﻬﺎ ﺗﺎﻧﮏ ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﺷـﻬﺪا و ﻣﺠـﺮوﺣﯿﻦ‬
‫ﺣﺎدﺛﻪ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از روز دوم ﻧﺒﺮد ﻣﺸﺨﺺ ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻧﻔـﺮات‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻣﺨﺼﻮص ﻋﺮاﻗﯽ از روﺣﯿﻪاي ﺑﺎﻻ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺗﭙﻪﻫﺎ را رﻫﺎ ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي ﭘﻨﺎه ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﮐﻨﺎر ﺻﺨﺮهﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﺷﻬﺪا را اﻓﺰاﯾﺶ داد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺎﯾـﺪاري آن ﻫـﺎ در ﮐﻨـﺎر ﭘﺎﯾـﺪاري ﮐﻮﻣﺎﻧـﺪوﻫﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺧـﻂ را‬
‫ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺳـﺮﮔﺮد اﺣﻤـﺪ ﮐﺸـﻮري ﺗﻨﻬـﺎ راه را در ورود ﺑـﻪ‬
‫درهﻫﺎ و اﺳﺘﻔﺎده از آﺗﺶ دﻗﯿﻖ دﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﮕﺠﻮي ﺷﺠﺎع ﺑﺎ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﺧـﻮد ﺑـﺎ رد ﮐـﺮدن ﺧـﻂ‬
‫ﻣﻘﺪم دﺷﻤﻦ و ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﭘﺮﺗﻌﺪاد ﺗﯿﭗ ‪ ،29‬ﻣﺴﻠﺴﻞﻫـﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬

‫‪ .۱‬ﻋﻨﻮان ﺷﺪه در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 27،‬اﺑﺎن ‪.92‬‬

‫‪ .2‬ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻫﻮاﻧﯿﺮوز در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬اردﺷﯿﺮ ﮐﺮﯾﻢزاده‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 28‬و ‪.29‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 374‬‬

‫ﺣﺮﮐﺖ درآورده و ﺳﻨﮕﺮﻫﺎي دﺷـﻤﻦ‪ ،‬ﺗﻮﭘﺨﺎﻧـﻪ و ﺧﻮدروﻫـﺎي آن ﻫـﺎ را ﺑـﻪ آﺗـﺶ ﮐﺸـﯿﺪ‪،‬‬
‫واﮐﻨﺸﻬﺎي ﺳﺮﯾﻊ ﮐﺒﺮا ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ از ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ و ﻣﺴﻠﺴﻞﻫﺎ ﮐﺎري ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺎﭼﺎر ﯾﮕﺎن ﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬آن ﻫﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺷﮏ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﻃﺮف آن ﻫﺎ ﺳﺮﮔﺮد ﮐﺸﻮري اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺸﻮري ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دو ﺗﺎﻧﮏ را ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﺗﺎو از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد‬
‫و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﮑﺎر ﺗﺎﻧﮏ ﺳﻮم ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن دو ﻣﯿﮓ ﻋﺮاﻗﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮدﮐُﺒﺮا ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﮕﺮﯾﺰد‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﺮﯾﺰ از دﺳﺖ ﺟﻨﮕﻨﺪهاي ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ‪ 1500‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ و ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ‪ 3‬ﻣـﺎخ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً اﻣﮑـﺎن ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬ﮔـﺰارش ﺳـﺘﺎد‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ارﺗﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد ‪ ،1‬اﻣﺎ ﻣﯿـﮓ‬
‫دوم ﺑﺎ ﺷﻠﯿﮏ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺣﺮارتﯾﺎب ﮐﺒﺮاي ﺷﻬﯿﺪ ﮐﺸﻮري را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸـﯿﺪ‪ .‬ﺗـﻼشﻫـﺎي‬
‫اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺰرگ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎﻧﺪن ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺪاد و اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﺠﺎع اﯾﺮان ﺑـﻪ ﺷـﻬﺎدت رﺳـﯿﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﺎﺷﻮرا در اول آذر ‪ 59‬ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ و ﻋﻤﻼً زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻧﯿﺎﻣـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ از‬
‫دو ﮔﺮدان ﻧﯿﺮوي ﻣﺨﺼﻮص ﻋﺮاق ﺗﻨﻬﺎ ‪ 40‬درﺻﺪ و از ‪ 2‬ﮔﺮدان ﺗﺎﻧﮏ ﺗﻨﻬـﺎ ‪ 30‬درﺻـﺪ ﺑـﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺪ و ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 2‬و ‪ 12‬ﮐﺎﻣﻼً در ﻣﻮﺿﻊ دﻓﺎﻋﯽ ﻓﺮورﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آن روز ﻋﺮاﻗﯽﻫـﺎ ﭘـﯽ ﺑﺮدﻧـﺪ در‬
‫ﻣﺮز ‪ 1200‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي دو ﮐﺸﻮر ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﻫﺪ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻫﺎي ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫روزﻫﺎي ‪ 29‬و ‪ 30‬اﺑﺎن ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق روزﻫﺎي ﺗﻠﺨﯽ ﺑـﻮد‪ .‬ﯾـﮏ اف‪ 5-‬در ‪29‬‬
‫آﺑﺎن ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 21-‬را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد و ﯾﮏ اف‪ 14-‬ﯾﮑﯽ از دو ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬را ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻧﻬﺪام ﯾﮏ‬
‫آر‪ .‬اف‪ .4.‬اﻗﺪام ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ اﺳﭙﺎرو ﺑﻪ زﯾﺮ ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧـﺎم ﺧﻠﺒـﺎن آر‪ .‬اف‪ .4.‬ﻫﻨـﻮز ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﺪه اﻣﺎ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده ﺿﻤﻦ ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري ﮐﺎﻣﻞ از ﺑﺼﺮه و اﻃﺮاف آن ‪ 15‬ﻣﻮﺷﮏ‬
‫ﺳﺎم را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي او ﺷﻠﯿﮏ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ رد ﮐﺮد!‬
‫آن روز ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻧﯿﺰ ﺣﻤﻠﻪاي ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ 30‬آﺑﺎن ‪ 59‬ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺘﻮان ﺧﻠﺒﺎن رﯾﯿﺴﯽ ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﺑـﺮق ﺳـﺪ دوﮐـﺎن‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ 2 .‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎوﺟﻮد ﺷﺪت آﺗﺶ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽﻫﺎي ﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﻫـﺪف‬

‫‪ .1‬ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻫﻮاﻧﯿﺮوز در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺻﻔﺤﻪ ‪.29‬‬

‫| ‪375‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق و اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‬

‫رﯾﺨﺘﻪ و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺑﺮق دوﮐﺎن را از ﺑﯿﻦ ﻣـﯽﺑﺮﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ اﻧﺒﺎرﻫـﺎي ﻗﻄﻌـﺎت از اﺻـﺎﺑﺖ ﺳـﺎﻟﻢ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻘﻮطﻫﺎ‬
‫رﻓﻊ ﺷﺪن ﻧﺴﺒﯽ ﺧﻄﺮ ﺳﻘﻮط اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ و ﻏﺮﺑﯽ ﮐﺸﻮر در آﺑﺎنﻣﺎه ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ از ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖﻫﺎي وﯾﮋه‪ 2 2‬ﯾﺎ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ وﯾﮋه ﺧﻮد ﺑﮑﺎﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﯿﺰان ﺳﻘﻮطﻫﺎي رﺳﻤﯽ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو در آﺑﺎن ﺑﻪ ‪ 14‬ﻓﺮوﻧﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗدوم ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺒﺎس رﻣﻀﺎﻧﯽ در اﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ از اواﺧـﺮ آﺑـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا رﻓﺖ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻣﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻮﺗـﺎهﻣـﺪت روﺑـﺮو‬
‫ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻔﺮات درﮔﯿﺮ ﭘـﺮواز را ﮐﻤﺘـﺮ ﮐـﺮدﯾﻢ و‬
‫دﯾﮕﺮ ﭘﺮواز ﻣﺎ ﺑﺮاﺳﺎس درﺧﻮاﺳﺖ ارﺗﺶ‪ ،‬ﺳـﭙﺎه و ژاﻧـﺪارﻣﺮي ﭘـﯿﺶ ﻣـﯽرﻓـﺖ‪ .‬ﻧﻬﺎﺟـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫‪4‬‬
‫اﻫﺪاف راﻫﺒﺮدي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﺑﺪون دﺳﺘﻮر ﺳﺎﯾﺮ ﻗﻮا ﻣﯽزد‪.‬‬

‫اداﻣﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻟﻮﻟﯿﺪ‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ و رﻓﺘﻦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در ﻣﻮﺿﻊ دﻓﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ را‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺜﯽﻫﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ دارﻧﺪ ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﻣﯿﺮاژﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺧﻮد را در ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﻏﺮب اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﮕﻬﺪاري ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت رﺳﯿﺪه ﺣﺎﮐﯽ از اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﻮﻟﯿﺪ ﯾﺎ ﻫﻤـﺎن‬
‫اچ‪ 3-‬در ﻣﺮز ﻋﺮاق ـ اردن‪ ،‬ﻣﻘﺮ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺶ از ‪ 50‬ﺑﻤﺐاﻓﮑـﻦ‪ ،‬از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ﻫﺎي‪ 16 -‬و ‪ 22‬در اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﻃﺮﯾﻘﯽ ﺗﻮان ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ ﺧﻮد را اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗـﺎ اﻟﻮﻟﯿـﺪ ﺑﺴـﯿﺎر زﯾـﺎد‬
‫ﺑﻮد و ﻫﯿﭻ ﺟﻨﮕﻨﺪه اي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺪون ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﺑﺮ روي ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺑﻪ اﯾﻦ اﻫـﺪاف‬
‫دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.57‬‬

‫)‪۲. Spescial mission (SM‬‬
‫‪ .3‬آﻣﺎرﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 11‬ﺗﯿﺮ ‪.92‬‬
‫‪ .4‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺒﺎس رﻣﻀﺎﻧﯽ؛ ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 376‬‬

‫ﺑﻌﺪ از ﻣﻄﺮح ﺷﺪن ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻟﻮﻟﯿﺪ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺟﺮﻗﻪ ﯾﮏ راﻫﮑﺎر ﺑﺮاي ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ اچ‪ 3-‬در‬
‫ذﻫﻦ ﺳﺮﻫﻨﮓ اﯾﺰدﺳﺘﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه وﻗﺖ داﻧﺸﮑﺪه ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ روﺷـﻦ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ 1 .‬او اﯾـﻦ ﻓﮑـﺮ را ﺑـﺎ‬
‫رﺋﯿﺲ ﮔﺮوه ﻃﺮحﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻫﻮﺷﯿﺎر و ﻣﻌﺎون ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺘﺎد ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺳﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﻗﯿﺪﯾﺎن ﻣﻄﺮح و ﺳﭙﺲ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ اﯾﻦ ﻃﺮح را ﺑﺎ ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري در ﻣﯿﺎن ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﯿﺮﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﮐﻤﮑﯽ ﻣﺮز اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺳﻮرﯾﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ ﭼﯿـﺰي ﮐـﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن را ﻣﺮدد ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺤﻞ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻗﺎﺳﻤﯿﺎن ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻣﺪﯾﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽدﻫـﺪ ﺗﺎﻧﮑﺮﻫـﺎ از ﺳـﻮرﯾﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ رﻓﺘﻪ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ وﺟﻮد ﻋﯿﺐ ﺑﻪ دﻣﺸﻖ ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬
‫ﺑﺎر ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻔﻮذي دﺷﻤﻦ در ﺑﯿﻦ ﻧﻔﺮات ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ )ﻟﻮ رﻓﺘﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ و‬
‫ﺧﺮاﺑﯽ ﻫﻮا( در اﺑﺘﺪاي اﺟﺮا‪ ،‬ﻟﻐﻮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺘﯽ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﻟﯿﺪر ﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رادﯾﻮ ﻋـﺮاق ﭘﯿﻐـﺎم ﻣـﯽداد‪ ،‬ﺑـﺎ آﻣـﺎدﮔﯽ‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﮐﺸﯿﻢ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﭼﻨﺪ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ رخ داد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻮﻗﺘﺎً ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ روشﻫﺎي ﺑﻤﺒﺎران‬

‫ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻤﺒﺎران ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ آﺷﻨﺎ ﺷـﺪﻧﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺪرﯾﺞ روش ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آن را ﻧﯿﺰ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻻزم ﺑﻮد ﮐﻪ از روشﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ روشﻫﺎ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗﺧﻠﺒﺎن ﭘﺮدﯾﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روش ﻧﻘﻄﻪاي ﺑـﻮد‪ .‬او در‬
‫ﮐﺘﺎب ﺧﻮد آورده اﺳﺖ‪ :‬در ﮐﻨﺎر روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻤﺒﺎران ﭘﺲ از ﻣـﺪﺗﯽ روشﺗﯽ‪.‬ﭘـﯽ ‪ 2‬ﯾـﺎ‬
‫»روش ﻧﻘﻄﻪاي« ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ روش ﻧﻘﻄﻪ ﺧﺎﺻﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دﻣﺎﻏﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ‪ 30‬درﺟﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮده و ﺑﺎ اوجﮔﯿﺮي و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻤﺐﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫دﺷﻤﻦ رﻫﺎ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﮔﺮدش ‪ 90‬درﺟﻪ و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﻗﺪام ﺑﻪ دور ﺷﺪن از دﺷـﻤﻦ و‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ روش اﻣﮑﺎن اﺻﺎﺑﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬اﺣﻤﺪ ﻣﻬﺮﻧﯿﺎ ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ اﻟﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻮره ﻣﻬﺮ‪،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪ ،1389 ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 47 ،38 ، 37،29‬و‪50‬‬
‫‪۲. T.P‬‬
‫| ‪377‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق و اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‬

‫دﺷﻤﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﺸﺎﻧﻪروي ﻧﺪاﺷﺖ و ﭼﻮن ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ارﺗﻔـﺎع ﮐـﺎﻫﺶ ﻣـﯽﯾﺎﻓـﺖ‪ ،‬دﺷـﻤﻦ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را رﻫﮕﯿﺮي ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻫﺶ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ ﺑﺮاي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﻣﺎهﻫﺎي ﺳﺨﺖ ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن‪ ،‬ﺑﺎ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ روﺣﯿﻪ ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ ارﺗﺶ ﻋﺮاق و‬
‫ﻧﺎﺑﻮدي ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و ﻋﺪم ﮐﺎرآﯾﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ آﻏﺎز آذرﻣﺎه آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺻﻼح ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬اﻫﺪاف را‬
‫دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن اﯾﻦ ﻧﯿﺮو را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮده و ﺑﺮﺧﯽ‬
‫ﯾﮕﺎن ﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺷﮑﺎري ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ و ﺗﺎ ﺣﺪودي واﺣﺪﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان و‬
‫ﺑﻮﺷﻬﺮﺿﺮﺑﺎت ﺳﺨﺘﯽ را در اﯾﻦ ﻣﺪت ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎزﺳﺎزي و‬
‫اﺣﯿﺎي ﺗﻮان اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﺳﺨﺖ و زﻣﺎنﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮاﺣﺎن ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ﭘﺲ‬
‫از اﯾﻦ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎت راﺣﺖﺗﺮي را در ﭘﯿﺶ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽﻫﺎي آن ﻫﺎ را ﺑﺎ‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﮐﻪ در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﺑﺴﯿﺎر ﺿﻌﯿﻒ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﺑﺎ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ‪ 2‬ﻣﺎه از ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت و ﺗﺤﻤﻞ ﺿﺮﺑﺎت ﻫﺰاران ﭘﺮاﻧﻪ)ﺳﻮرﺗﯽ( ﭘﺮواز‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ و ﮐﻤﮏ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن روﺳﯽ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن دﯾﮕﺮ ﺧﺎك ﻋﺮاق‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﻣﻤﻠﻮ از ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ﺑﻮد‪ .‬اول آذرﻣﺎه ‪ 4‬ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در دام‬
‫ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺳﺎﯾﺖﻫﺎ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻋﺎزم ﺑﻤﺒﺎران ﯾﮏ ورزﺷﮕﺎه ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺳﺮوان اﺣﻤﺪﺑﯿﮕﯽ ﺗﻌﺪادي وﺳﯿﻠﻪ ﻧﻘﻠﯿﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت راﻫﺴﺎزي دﯾﺪ‪ .‬او ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ از‬
‫ارﺗﻔﺎع اﻗﺪام ﺑﻪ ﺑﻤﺒﺎران اﯾﻦ اﻫﺪاف ﮐﺮد ﮐﻪ ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ دو ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﺣﻤﺪﺑﯿﮕﯽ ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ ﮐﺎر‬
‫ﺧﻮد را ﮐﺮده و راﻫﯽ ﺟﺰ اﯾﺠﮑﺖ ﺑﺮاي او و ﺣﺴﯿﻦﻧﮋادي )ﮐﻤﮏ ﻋﻘﺐ( ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ 1 .‬آنﻫﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﺳﺎلﻫﺎ ﻃﻌﻢ ﺗﻠﺦ اﺳﺎرت را ﭼﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﻣﺠﻠﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪ ،88‬ﺷﻤﺎره ‪.215‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 378‬‬

‫اﻣﺎ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ‪ ،‬اوﺿﺎع ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺴﺘﺮده دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد‬
‫از ﺳﻤﺖ ﻫﻮﯾﺰه )ﺟﻨﻮبﻏﺮﺑﯽ ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد( ﺗﻮﺳﻂ ﺗﯿﭗ ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬اﻫـﻮاز دﻓـﻊ و دﺷـﻤﻦ ‪20‬‬
‫ﺗﺎﻧﮏ و ‪ 10‬ﻧﻔﺮ ﺑﺮ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪ 1 .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت از ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻧﯿـﺰ درﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ روزﻫﺎي ‪ 3‬و ‪ 4‬آذر‪ ،‬ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ در ﻫـﻮا ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻧﻮژه ﻫﻤﺪان ﺑﺎ ‪ 3‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺮاي درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ ﺑﺰرگ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﮐﯽ‪) 2.‬اﯾﻦ‬
‫ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﮐﯽ‪ 1.‬و ﮐﯽ‪ 3.‬ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﺳﺮاﺳﺮ اﯾـﻦ ﮐﺸـﻮر ﭘﻤﭙـﺎژ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد( ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﺎ رﯾﺨﺘﻦ ‪ 10‬ﻫﺰار ﭘﻮﻧـﺪ ﺑﻤـﺐ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت را ﺗـﺎ ‪ 50‬درﺻـﺪ وﯾـﺮان‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ 2 .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﺰارش ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﺮﺑﯽ آن روز ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ﻋﺮاﻗﯽ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ اﯾﻼم و ﺳﻮﻣﺎر‬
‫‪ 2‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ اﯾﺮاﻧﯽ را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤـﻼت داﻣﻨـﻪدار ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻧﻔﺘـﯽ‬
‫ﮐﺮﮐﻮك‪ ،‬ﻣﻮﺻﻞ و ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ در روز ‪ 4‬آذر ﻧﯿﺰ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و دوﺑﺎره ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾـﺰي ﺑـﺮاي‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﮐﺮﮐﻮك از زﻣﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ افـ ‪ .5‬اﯾﯽ ﺑﺎ ‪ 9200‬ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤـﺐ‪ ،‬ﺧـﻮد‬
‫را ﺑﻪ ﮐﺮﮐﻮك رﺳﺎﻧﺪه و ‪ 9‬ﻣﺨﺰن ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸﮑﻪ ﻧﻔﺖ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧـﻪ را‬
‫ﺑﻪ ﮐﻠﯽ وﯾﺮان ﮐﺮدﻧﺪ‪ 3 .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﻦ دﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻫﻢ ﺧﻮشﺷﺎﻧﺲ و ﻫﻢ ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﺮﮐﻮك ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺪرت ﺑﺎﻻي ﭘﺪاﻓﻨﺪي در ﺑﯿﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻻﻧﻪ زﻧﺒﻮر ﺗﺸﺒﯿﻪ‬
‫ﺷﺪه و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ارزﺷﻤﻨﺪي در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ارﺗﺶ دوﺑﺎره ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺳﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﺟﻮادﭘﻮر از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻤﺎره ‪ 4‬ﻋﺎزم‬
‫ﮐﺮﮐﻮك ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻃﻠﺲ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.32‬‬

‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.157‬‬
‫‪ .3‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ‪.‬‬
‫| ‪379‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق و اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ را ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ دﯾﮕـﺮ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫افـ ‪ 5‬را ﺑﻪ ﻫﺪﻓﯽ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﮐﺮﮐﻮك ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﯾـﮏ دﺳـﺘﻪ ﺳـﻮم را ﻧﯿـﺰ از ﻓـﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎي‬
‫ﻫﻤﺪان ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﯾﮏ ﭘﺎﯾﮕﺎه دﯾﮕـﺮ رواﻧـﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬از دﺳـﺘﻪ افــ ‪ 5‬ﺳـﺮﻫﻨﮓ ﺟﻮادﭘـﻮر‪ ،‬در‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺮز ﺑﺎ ﻧﻘﺺ ﻓﻨﯽ ﻣﻮاﺟﻪ و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ورود ﯾﺎزده ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ از‬
‫ﺷﻤﺎل و ﻣﺮﮐﺰ در ﺳـﻪ ﺳـﻤﺖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﭘﺪاﻓﻨـﺪﻫﺎ و رادارﻫـﺎي ﻋـﺮاق را ﮔـﯿﺞ ﮐـﺮد و آنﻫـﺎ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻫﺪف اﺻﻠﯽ اﯾﺮان را ﺣﺪس ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻤﺐﻫﺎ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي رﻫﺎ ﺷـﺪ و‬
‫ﻫﺪف ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ 1 .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ در ﺣـﺎﻟﯽ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه رﺳـﯿﺪﻧﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﮐﺎرﮐﻨﺎن‪ ،‬ﻧﮕﺮان در ﮐﻒ ﺑﺎﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر آن ﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ دﺳﺘﻪ ﺳﺮﮔﺮد ﺷﺮﯾﻔﯽراد و ﺳﺘﻮان زﻧﺠﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺑﺪاﻗﺒﺎﻟﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮاق ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ از‬
‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻣﺨﺎزن ﻋﻈﯿﻢ ﺳﻮﺧﺘﺶ رﻫﮕﯿﺮﻫﺎي زﯾﺎدي را ﻋﺎزم ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ دو رﻫﮕﯿﺮ ﺑـﻪ دﺳـﺘﻪ‬
‫ﺳﺘﻮان زﻧﺠﺎﻧﯽ و ﺳﺮﮔﺮد ﺷﺮﯾﻔﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺷﺮﯾﻔﯽراد و‬
‫ﻫﻤـﺮاﻫﺶ در ﺳـﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ ﻗــﺮار داﺷـﺖ و ﭼﻨــﺪان ﭘﺮاﻫﻤﯿـﺖ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬آن ﻫــﺎ در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻧﻘــﺶ‬
‫»ﮔﻤﺮاهﮐﻨﻨﺪه دﺷﻤﻦ« را ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬دو ﻣﯿﮓ‪ 21-‬در ﺷﺮق ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه دو افـ ‪5‬‬
‫ﺑﻪ درﮔﯿﺮي ﺑﺎ آن ﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬زﻧﺠﺎﻧﯽ ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻋﻘﺐﺗﺮ از ﺷﺮﯾﻔﯽراد‪ ،‬ﺑـﺎ ﭼـﺮﺧﺶﻫـﺎي‬
‫ﺳﺮﯾﻊ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد از ﮐﻤﻨﺪ ﻓﯿﺸﺒﺪ ‪ 2‬ﺑﮕﺮﯾﺰد‪ ،‬اﻣﺎ در ﯾـﮏ ﮔـﺮدش ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﯽ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺑـﻪ ﻫـﻢ‬
‫ﺧﻮرده و ﻫﺮ دو ﺑﺎ ﻫﻢ از دﺳﺖ رﻓﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ در آنﺳﻮ ﺷﺮﯾﻔﯽراد ﮐﻪ از ﺷـﻬﺎدت زﻧﺠـﺎﻧﯽ ﺧﺒـﺮ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻤﺐﻫﺎ و ﺑﺎك ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎ ﮔﺮدﺷﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻧﺒـﺮد ﺑـﺎ ﻣﯿـﮓ‪21-‬‬
‫آﻣﺎده ﮐﺮد‪ .‬او ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻣﻮﺷﮏ ﮐـﺎﻓﯽ در ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ ﺿـﻌﯿﻒﺗـﺮ ﻗـﺮار دارد‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﯿﺮﺟﻪ و ﺳﭙﺲ اوج ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﻗﻔﻞ ﺷﺪن ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺮ روي ﺧﻮد‬
‫ﺷﻮد‪ .‬در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﺳﺮﻋﺖ ﻣﯿﮓ‪ 21-‬از او ﭘﯿﺶ اﻓﺘﺎد و ﺷﺮﯾﻔﯽراد ﻣﻮﺷﮏ ﺧـﻮد‬
‫را ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯿﮓ ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﻮﺷﮏ را ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن دو ﺟﻨﮕﻨﺪه در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﭘﺮواز ﮐﺮده و ﻫﺮ ﮐﺪام اﮔﺮ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ اﺷـﺘﺒﺎﻫﯽ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﺑـﺎ ﻣـﺮگ ﺳـﺨﺘﯽ ﻣﻮاﺟـﻪ‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 76‬و ‪ 77‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻟﻘﺐ ﻣﯿﮓ ‪.21‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 380‬‬

‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﺷﺮﯾﻔﯽراد از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﻣﯿﮓ ﻧﺸﺎﻧﻪ‬
‫رﻓﺘﻪ و ﺷﻠﯿﮏ را آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎ ﺑﺮ ﭘﯿﮑﺮ ﻣﯿﮓ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻣﯿﮓ ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺷﺮﯾﻔﯽراد ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﯿﺰي اﺷﺎره ﮐﻨﺪ‪ 1 .‬آﻧﮕﺎه ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﭼﭗ از دﺳﺖ او ﺑﮕﺮﯾﺰد ﮐﻪ ﺑﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﺑﺎل ﭼﭗ او ﺑﻪ زﻣـﯿﻦ ﻇـﺮف ﯾـﮏ ﺛﺎﻧﯿـﻪ ﻣﻨﻔﺠـﺮ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﮔﺮد ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺧﯿﺎل راﺣﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺮود در ﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺎﺛﯿﺮ‬
‫ﻣﻬﺎرت ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﭼﺮا در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈـﺎت ﺳـﺮش را ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ او ﭼﺮﺧﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺧﺒﺎر ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﺳﻘﻮط دو ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ‪ 21-‬ﻧﯿـﺰ در ﻧﺒﺮدﻫـﺎي اﻃـﺮاف‬
‫ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻠﺒﺎن اﺑﻮاﻟﺤﺴﻨﯽ در روز ﺑﻌﺪ )او ﺧﻠﺒﺎن‬
‫ﺗﺎﯾﮕﺮ از ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺗﺒﺮﯾـﺰ ﺑـﻮد( ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﭘﺎﯾﮕـﺎه را ﻣﺠﺒـﻮر ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺑـﺮاي دو ﻫﻔﺘـﻪ ﺣﻤـﻼت‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﺮونﻣﺮزي را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫از دﯾﮕﺮ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻧﺸﺪه آن روز ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ اف‪ 14-‬ﺑﺎ ﻣﻮﺷـﮏ‬
‫ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫درﻫﻤﺎن روزﻫﺎ در ﺟﻨﻮب ﻧﯿـﺰ ﻣـﺄﻣﻮرﯾﺘﯽ ﺑـﻪ ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾـﺎن ﻣﺤـﻮل ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬او اﯾـﻦﺑـﺎره‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫در آذر ﻣﺎه ﯾﮏ روز ﺷﻬﯿﺪ ﻓﮑﻮري در ﭘﺴﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﺑـﺎ ﺻـﺪاﯾﯽ ﻣﻀـﻄﺮب ﺑـﻪ ﻣـﻦ و‬
‫ﮐﺎﮐﺎوﻧﺪ ﮐﻪ در ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﻮدﯾﻢ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻤﺒﺎران ﯾﮏ ﻟﺸﮑﺮ در دب ﺣـﺮدان‬
‫آﻣﺎده ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮ در ‪ 10‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي اﻫﻮاز اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺣﻤﻠـﻪ اي ﺑـﺰرگ اﻧﺠـﺎم‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺎ در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻇﺮف ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 24‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﻫﺮﮐﺪام ﺑـﺎ ‪ 23‬ﺑﻤـﺐ ‪ 250‬ﭘﻮﻧـﺪي‬
‫آﻣﺎده ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ در ‪ 12‬دﺳﺘﻪ دو ﻓﺮوﻧﺪي از زﻣﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺪﮐﯽ از‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻤﺒﻬﺎ را ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎ رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ اﺛﺮ اﯾـﻦ ﺑﻤﺒـﺎران ﻫـﺎ را ﺑﺒﯿـﻨﻢ‬
‫ﯾﮏ ﺑﺮﮔﺸﺖ« ﮐﺮدم و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﮕـﺎه ﮐـﺮدم ﮔـﻮﯾﯽ ﯾـﮏ دﯾـﮓ ﺑـﺰرگ ﺟﻮﺷـﺎن‬

‫‪ .1‬ﺗﻐﯿﯿﺮﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﻣﻄﻠﺐ »ﺧﺎﻃﺮهاي از ﺧﻠﺒﺎن ﺷﺮﯾﻔﯽراد«‪ ،‬ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‪ 28 ،‬ﻣﺮداد ‪.87‬‬
‫‪ .2‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 77‬و ‪.78‬‬
‫| ‪381‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﻐﯿﯿﺮ راﻫﺒﺮدي ﻋﺮاق و اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‬

‫ﻣﯽدﯾﺪم‪ .‬ﺗﺎزه ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﻓﮑﻮري زﻧﮓ زد و ﺳﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪.‬دﺳﺘﺘﺎن‬
‫درد ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺧﻮزﺳﺘﺎن را ﻧﺠﺎت دادﯾﺪ‪).‬ﮔﻮﯾﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 5‬زرﻫـﯽ‬
‫‪1‬‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻮد(‬

‫‪ .1‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‪ 9 ،‬ﻣﻬﺮ ‪1392‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫| ‪385‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﻃﻮﻓﺎن در درﯾﺎ‬
‫ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ اﯾﺮان و ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق در ﻣﺎهﻫﺎي ﻣﻬـﺮ و آﺑـﺎن‬
‫ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ در ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻢ ﻧﺪاﺟﺎ و ﻫﻢ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﻮدﻧﺪ ﺗـﺎ در زﻣـﺎن ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از ﺻﺤﻨﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺣﺬف ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮاً ﻃﺮح اوﻟﯿﻪ ﻧﯿﺮوي درﯾـﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﺎ ﻧﺎم »درﻓﺶ« ﺑﺮاي روز ‪ 7‬آذر ﻧﻔﻮذ ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن و اﺳﺎرت ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﺮ ﺳﮑﻮي‬
‫اﻟﺒﮑﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮار ﺷﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺷﺒﯿﺨﻮن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﮑﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ 1 .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﺎﻓﺸـﺎري ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮاي دﻓﺎع درﯾﺎﯾﯽ ﻧﺒﺮد ﻫﻔﺖ آذر ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺰرگ ﻫﻮاﯾﯽ‪ -‬درﯾﺎﯾﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ دهﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ و‬
‫‪ 20‬ﮐﺸﺘﯽ ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ از ﻃﺮﻓﯿﻦ را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﺟﺮﻗﻪ ﻧﺒـﺮد ﺑـﺎ ﺣﻀـﻮر‬
‫ﭘﯿﮑﺎن در ﺻﺒﺢ ﺧﯿﻠﯽ زود در ﺧﻮرﻋﺒﺪا‪ ...‬و ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫـﺎي‪ 212 -‬ﻧﯿـﺮوي درﯾـﺎﯾﯽ زده‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي اوزا )اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎ ﺑﻪرﻏﻢ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﻮدن از ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮاي ﮐﺸﺘﯽﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺗﺠﺎري و ﺣﺘﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮدﻧﺪ( ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن )ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ دل ﭘﺮي از آن‬
‫داﺷﺘﻨﺪ( وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪه و ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺷﮏ اﺳﺘﺎﯾﮑﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﺎوﭼﻪ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﮑﺎن اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ را ﺑﺎ اﺧﺘﻼل اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ رد ﮐﺮد و ﻫﻤﺰﻣﺎن ‪ 2‬ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﺳﻮي ﯾﮏ اوزاي ﻋﺮاﻗﯽ‬
‫ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻫﺎرﭘﻮن ﻧﺎوﭼﻪ ﺳﺮﯾﻊاﻟﺴﯿﺮ را ﻏﺮق ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ اوزاﻫﺎ‬
‫در دﺳﺘﻪ ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺎن ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺳﮑﻮي اﻟﺒﮑﺮ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن‬
‫ﺑﺎ وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪن ﺳﺎﯾﺮ ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺟﻨﮓ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﯽرﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﺒﺮد‬
‫ﺗﻤﺎمﻋﯿﺎر ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻠﯿﮏ ﯾﮏ ﻫﺎرﭘﻮن دﯾﮕﺮ ﯾﮏ اوزاي ﻋﺮاﻗـﯽ را ﺑـﻪ زﯾـﺮ آب ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ ،‬اﻣـﺎ ﻧﺎﺧـﺪا ﻫﻤﺘـﯽ‬
‫)ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺷﺠﺎع ﭘﯿﮑﺎن( ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﻋﺮاﻗﯽﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺳـﺎدﮔﯽ از اﺳـﮑﻠﻪﻫـﺎي اﻟﺒﮑـﺮ و اﻻﻣﯿـﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺬرﻧﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﮐﺮد‪ ،‬او ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺗﺎ دﻗﺎﯾﻘﯽ دﯾﮕﺮ‬

‫‪ .1‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.164‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 386‬‬

‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻋﺮاﻗﯽ از راه ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﮐﻤـﮏ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫـﺎي ﺧـﻮد )ﺑـﻞ‬
‫‪ (212‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﺗﮑﺎوران درﯾﺎﯾﯽ ﺑﺮ روي ﺳﮑﻮﻫﺎ ﮐﺮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮ روي ﺳﮑﻮﻫﺎ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮ ﺷﺪه و دﺳـﺖﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻋﻼﻣـﺖ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﺑـﺎﻻ‬
‫ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻮﻣﺎﻧﺪوﻫﺎ ﻣﻮاد اﻧﻔﺠﺎري ﻗﻮي را ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﻨـﺪر ﺑﺴـﺘﻪ و آﻣـﺎده ﺗﺨﻠﯿـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﺳﺮا ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن اژدراﻓﮑﻦﻫـﺎي ﭘـﯽ‪ 6.‬ﻋﺮاﻗـﯽ ﺳـﺘﻮان اﺑـﺮاﻫﯿﻢ‬
‫ﺷﺮﯾﻔﯽ )ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﻋﺮﺷﻪ ﭘﯿﮑﺎن راﺑﻂ ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي درﯾﺎﯾﯽ و ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﻮد( ﺑـﺎ‬
‫دادن اﻃﻼﻋﺎت ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎ را داد‪ 2 .‬ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﺑﻮﺷـﻬﺮي‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﮏ ﻧﺎوﭼﻪ ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ‪ 2‬ﻣﯿﮓ‪ 23-‬در ‪ 10‬ﻣﺎﯾﻠﯽ آن ﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي افـ ‪ 14‬آﻣﺎده ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﯾﮑﯽ از ﻣﯿـﮓﻫـﺎ را ﺑـﻪ‬
‫زﯾﺮ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯿﮓ دوم ﺑﺮ روي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻗﻔﻞ راداري اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻫﺎ ﺑـﺎ ﭼـﺮﺧﺶ‬
‫ﺳﺮﯾﻊ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﻄﺢ آب ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ را ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ دو ﻓﺎﻧﺘﻮم دﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﺮاي زدن ﯾﮏ اوزاي دﯾﮕﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎوﭼﻪ اوزا اﻗﺪام ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫از ﺳﺎﻋﺖ ‪ 5‬ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ دﺷـﻤﻦ ﺑـﻪرﻏـﻢ ﻏـﺮق ‪ 3‬ﻧﺎوﭼـﻪ ﻗﺼـﺪ‬
‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻧﺎﺧﺪا ﻫﻤﺘﯽ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ‪ 76‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي ﮐﺸﺘﯽ ﯾﮏ ﻧﺎوﭼﻪ ﮐﻮﭼـﮏ‬
‫ﭘﯽ‪ 6.‬را از ﮐﺎر ﻣﯽاﻧﺪازد و ﭘﯿﮑﺎن آﻣﺎده ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از اﺳﮑﻠﻪﻫﺎ ﻣـﯽﺷـﻮد )اﮐﻨـﻮن ﺳـﻮﺧﺖ و‬
‫ﻣﻬﻤﺎت ﮐﺸﺘﯽ در ﺣﺎل ﺗﻤﺎم ﺷﺪن اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻣﺴﺌﻮل واﺣﺪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ آن روز ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از ورود‬
‫ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺒﻮده و ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺧﺮوج آن ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﺧﻮد را »ﺑﺴﺘﻦ‬
‫راه ﭘﯿﮑﺎن« اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ 6 .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﺎ رﺳﺎﻧﺪن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ درﮔﯿﺮي ﺗـﻮازن را ﺑـﻪ‬
‫زﯾﺎن ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺮﻫﻢ زدﻧﺪ‪ .‬رادار ﺑﻮﺷﻬﺮ و ﻧﺎﺧﺪا ﻫﻤﺘﯽ ﻫﺮ دو ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺪن‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺸﻢ اﻃﻼع داده و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺣﺎﻣﻞ ﻣﺎورﯾﮏ ﺟـﺎي ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﺎ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺣﺎﻣﻞ اﺳﭙﺎرو ﻋﻮض ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ورود ﯾﮏ اف‪ 14-‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﯿـﮓ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ و ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ‬
‫| ‪387‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﺳﺮوان ﺣﺴﻦ ﻣﻔﺘﺨﺮيﻓﺮد و ﮐﻤﮏ ﺳﺘﻮان ﯾﮑﻢ ﮐﺎﻇﻢ روﺳﺘﺎ ﺳـﻘﻮط ﮐـﺮده و ﻫـﺮ دو ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﮑﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ آﺗﺶ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﯾﮑﯽ از ﻣﯿﮓﻫﺎ را ﻣﯽاﻧﺪازد‪.‬‬
‫اﻣﺎ اوزاﻫﺎ اﯾﻨﺒﺎر ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ درﮔﯿﺮي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﯾﯽ از ﻣﻮﺿﻊ دﻓﺎﻋﯽ ﺑﯿﺮون‬
‫آﻣﺪه و اوﻟﯿﻦ ﻣﻮﺷﮏ را ﺑﻪ ﭘﺎﺷﻨﻪ ﻧﺎوﭼﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﭘﯿﮑـﺎن ﺑﺰﻧﻨـﺪ‪ .‬اﮐﻨـﻮن دﯾﮕـﺮ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫دﺷﻤﻦ ﺧﺒﺮي ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ‪ 4‬اوزا و ‪ 3‬ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯽ‪ 6.‬از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭼﻨـﺪﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻣﻨﺘﻈـﺮ ﺑﯿـﺮون‬
‫آﻣﺪن ﭘﯿﮑﺎن ﺑﻮدﻧﺪ )داﺧﻞ اﺳﮑﻠﻪﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺪاﺧﻞ اﻣﻮاج‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪه ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺳﮑﻮﻫﺎ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽﺷﺪ( ﻫﻤﺘﯽ ﻣﯽداﻧﺴـﺖ »ﺑﯿـﺮون آﻣـﺪن« ﻣﺼـﺎدف ﺑـﺎ اﺻـﺎﺑﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﮐﺸﺘﯽ رو ﺑﻪ اﺗﻤﺎم و ﻣﻬﻤﺎﺗﺶ ﻧﯿﺰ ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤـﮏﻫـﺎي‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ دوﺑﺎره از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑـﻪ‬
‫راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن دو ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﻗﺮار دادﻧﺪ و ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺮ ﺧﺴﺘﻪ ﭘﯿﮑﺎن زدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺼﺪي ﺗﻮپ ﻧﺎاﻣﯿﺪاﻧﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻣﻬﺎﺟﻢ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ در ﺻﻔﺤﻪ رادار ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﺷﺪن ‪ 2‬ﻧﺎوﭼﻪ اوزا را ﻣﯽدﯾﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺻﺪاي ﻧﺎﺧﺪا ﻫﻤﺘﯽ و ﺳـﺮوان ﺷـﺮﯾﻔﯽ را ﻫﻤـﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺑـﺮ روي رادﯾـﻮي ﺧـﻮد‬
‫ﻣﯽﺷﻨﯿﺪﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻓـﻮري داﺷـﺘﻨﺪ ﺧﻠﺒـﺎن داوود اﮐـﺮادي )ﮐﻤـﮏ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫ﮔﻮدرزي( ﺑﺎ روﺷﻦ ﮐﺮدن ﭘﺲﺳﻮزﻫﺎي ﺧﻮد ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗـﺎ ﻫﺮﭼـﻪ ﺳـﺮﯾﻌﺘﺮ ﺑـﻪ ﻧﺎوﭼـﻪﻫـﺎي‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺻـﺪﻫﺎ ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي را ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺳـﺮﯾﻌﺘﺮ از ‪ 2‬ﻣـﺎخ ﻃـﯽ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي دﯾﮕﺮ و ﯾﮏ اف‪ 14-‬ﻧﯿﺰ از او ﻋﻘﺐﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اوزاﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮگ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﮐﻪ از ﺿﻌﻒ ﻃﻌﻤﻪ ﺧﻮد )ﻫﺎرﭘﻮنﻫﺎي ﭘﯿﮑﺎن ﺗﻤـﺎم ﺷـﺪه‬
‫ﺗﻮپ آن ﻧﯿﺰ آﺧﺮﯾﻦ ﮔﻠﻮﻟﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﺷـﻠﯿﮏ ﮐـﺮده ﺑـﻮد( ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي‬
‫اﺳﺘﺎﯾﮑﺲ ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﭘﯿﮑﺎن ﻫﺪف ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﮑﺎن ‪ 2‬ﻣﻮﺷﮏ دﯾﮕﺮ را ﻣﻨﺤـﺮف ﮐـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺳﻮم ﺳﯿﻨﻪ ﻧﺎو را ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺮﺗـﺐ از ﻫﻤﺘـﯽ درﺧﻮاﺳـﺖ آﺧـﺮﯾﻦ‬
‫وﺿﻌﯿﺖ را ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﺪاي »ﻧﺎﺧﺪا« دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻧﺎوﭼﻪ آﻏـﺎز ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﺘﯽ و ﺷﺮﯾﻔﯽ در اﺗﺎق ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺳﻌﯽ ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮاري ﺗﻤﺎس داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 388‬‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﯾﮑﯽ از اوزاﻫﺎ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ اوزا ﻋﻘﺐﺗﺮ از ﻣﺤﻞ درﮔﯿﺮي اﺻﻠﯽ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اوزاي ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺸﺘﯽ ﺣﺎﺿﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ ﻣﻮﺷـﮏ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻮي ﭘﯿﮑﺎن ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮﺷﮏ اﯾﻦﺑﺎر ﺑـﻪ اﺗـﺎق ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﺑﺮﺧـﻮرد ﮐـﺮد و‬
‫اﻓﺴﺮان ارﺷﺪ ﻧﺎوﭼﻪ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺎﺧﺪا ﻫﻤﺘﯽ و ﺳﺮوان ﺷﺮﯾﻔﯽ را در دم ﺷﻬﯿﺪ ﮐﺮد‪ .‬آن ﻫﺎ در ﺣـﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺎﺻﺮ ﮔﻮدرزي ‪ 10‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﺎ آن ﻫﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺷﻬﯿﺪ )داوود اﮐﺮادي و ﮐﻤﮏ او ﺧﻠﺒﺎن ﮔﻮدرزي آن روز )ﻫﻔﺘﻢ آذر( ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫ﺿﻤﻨﯽ از ﻏﺮق ﺷﺪن ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪه و در ﺣﺎل ﮔﺸﺖزﻧﯽ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ اﺳﮑﻠﻪ اﻟﺒﮑﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ درﯾﺎ ﺗﻮﺟﻪ آن ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻘﺎط ﻣﺘﻌﺪد ﺳﯿﺎه و روﻏﻨﯽ و ﺗﻌﺪاد‬
‫زﯾﺎدي ﺟﻠﯿﻘﻪ ﻧﺠﺎت ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ آب ﺷﻨﺎور ﺑﻮد ﺑﻪ آن ﻫﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﻐﺎم را داد ﮐﻪ ﭘﯿﮑﺎن ﻗﻬﺮﻣﺎن‬
‫در اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻏﺮق ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آن ﻫﺎ ﮐﻤﯽ آﻧﻄﺮفﺗﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﻓﺮار ﯾﮏ ﻧﺎوﭼﻪ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮدرزي ﻓﺮﯾﺎد زد‪ :‬داوود‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺎوﭼﻪ‪ ،‬ﭘﯿﮑﺎن را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮده‪ ،‬اﮐـﺮادي ﮐـﻪ ﺧﻠﺒـﺎن ﮐـﺎﺑﯿﻦ‬
‫ﺟﻠﻮ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺳﺰاي اﻋﻤﺎﻟﺶ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬آﻣﺎده ﺷﻠﯿﮏ ﺑﺎش‪ ،‬در ﻫﻤﯿﻦ ﻟﺤﻈـﻪ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫اف‪ 14-‬در ﺣﺎل ﺣﻔﺎﻇﺖ از آﺳﻤﺎن‪ ،‬از ﻃﺮﯾﻖ رادﯾﻮ اﻋﻼم ﮐﺮد‪ :‬دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ در ﺣـﺎل‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺮك ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬رادار زﻣﯿﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﭘﯿـﺎم را ﭼﻨـﺪ ﻟﺤﻈـﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ داد‪ ،‬اﻣﺎ آﺗﺶ اﻧﺘﻘﺎم دو ﺧﻠﺒﺎن را آن ﻗﺪر ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﻧﺎوﭼﻪ دﺷـﻤﻦ‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎوﭼﻪ دﺷﻤﻦ ﮐﻪ ﻣﺮگ را ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﺧﻮد ﻣـﯽدﯾـﺪ ﺑـﺎ ﺣﺮﮐـﺖ ﺑـﻪ ﭼـﭗ و‬
‫راﺳﺖ ﺳﻌﯽ در ﻓﺮار از دﺳﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻮدرزي ﺑﻪ اﮐﺮادي ﮔﻔﺖ‪ :‬ارﺗﻔﺎع ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑـﺎﻻﺗﺮ‬
‫ﺑﺒﺮ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﻣﻮﺷﮏ را روي ﻧﺎوﭼﻪ ﻗﻔﻞ ﮐﻨﻢ‪ ،‬اﮐﺮادي اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ درﺳﺖ در ﭼﻨﺪ ﻣﺎﯾﻠﯽ‪ ،‬دو ﻣﻮﺷﮏ رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻣـﺎﻧﻮر ﻓـﺎﻧﺘﻮم‪،‬‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ از ﮐﻨﺎر آن ﻫﺎ رد ﺷﺪ و ﺑﺎ رﺳﯿﺪن اف‪ 14-‬ﻫﺮ دو ﻣﯿـﮓ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﻋـﺮاق ﮔـﺮدش‬
‫ﮐﺮده و رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎوﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ دﯾﮕﺮ ﺗﻨﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮپﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻋﺮﺷﻪ ﺧﻮد اﻧﺒﻮﻫﯽ‬
‫از آﺗﺶ را رواﻧﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻮدرزي دﯾﮕﺮ ﻣﻌﻄﻞ ﻧﮑﺮد و ﻣﺎورﯾﮏ ﺑـﺮ روي ﻫـﺪف ﭘﺮﺗـﺎب‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮﺷﮏ درﺳﺖ ﺑﻪ درون ﻣﻮﺗﻮرﺧﺎﻧﻪ ﻧﺎوﭼﻪ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻧﯿﻤﯽ از ﻧﺎوﭼﻪ را ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﻼﺷـﯽ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫| ‪389‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﮔﻮدرزي ﻓﺮﯾﺎد زد‪ :‬ﮐﺎر اﯾﻦ ﻧﺎوﭼﻪ ﺗﻤﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ؛ اﻣـﺎ اﮐـﺮادي ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺗـﺎ از ﻏـﺮق‬
‫ﮐﺎﻣﻞ آن ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﺸﻮم ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺮك ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪ .‬آن ﻫﺎ دو ﻣﻮﺷﮏ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺸـﺘﯽ دﺷـﻤﻦ‬
‫زدﻧﺪ و ﻧﺎوﭼﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺗﮑﻪﺗﮑﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ زﯾﺮ آب رﻓﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎز ﻣﺎﻧـﺪﮔﺎن ﻧﺎوﭼـﻪ‬
‫ﭘﯿﮑﺎن ﮐﻪ ﯾﮏ اﻓﺴﺮ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﺑﻮد و روز ﺑﻌﺪ از درﯾﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪﻫﺎ‬
‫اﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ را ﺑﺮاي ﮐﺎرﮐﻨﺎن درﯾﺎﯾﯽ و ﻫـﻮاﯾﯽ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﮐـﺮد و ﮔﻔـﺖ‪ :‬آن ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﺗﻨﻬـﺎ ﻧـﯿﻢ‬
‫‪1‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از زﯾﺮ آب رﻓﺘﻦ ﭘﯿﮑﺎن‪ ،‬ﻧﺎوﭼﻪ ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺣﻤﺪا‪ ...‬ﮐﯿﺎن ﺳﺎﺟﺪي ﻧﯿﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در روز ﻫﻔﺘﻢ آذر ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺮوارﯾﺪ را ﻋﻬﺪهدار ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮم او ‪ 8:30‬دﻗﯿﻘﻪ ﺻـﺒﺢ ‪ 7‬آذر‪ ،‬ﺑﺎﻧـﺪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑﻮﺷـﻬﺮ را‬
‫ﺗﺮك ﮔﻔﺘﻪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن )ﮐﻪ در ﭘﻨﺎه اﺳﮑﻠﻪ اﻟﺒﮑـﺮ ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﯽ ﭘﻨﻬـﺎن‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد( ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﺪفﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﻧﺎوﭼﻪ دﺷـﻤﻦ از دور‬
‫ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎوﭼﻪ ﺗﻨﺪروي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ دﯾﺪن ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺎ رﻫـﺎ ﮐـﺮدن ﺳـﯿﻠﯽ از ﮔﻠﻮﻟـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﻓﺮار ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﯾﮏ اف‪ 14-‬ﺣﺎﺿﺮ در ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﮐﯿﺎنﺳﺎﺟﺪي ﺧﺒﺮ ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﺷﺪن ‪ 2‬ﻣﯿﮓ‪ 23-‬را داد‪.‬‬
‫ﺳﺎﺟﺪي درﻧﮓ ﻧﮑﺮد و ﺑﺎ ﺷﻠﯿﮏ ﭘﯽدرﭘـﯽ دو ﻣﻮﺷـﮏ ﻣﺎورﯾـﮏ ‪) 2‬ﺗﻠﻮﯾﺰﯾـﻮﻧﯽ( ﻧﺎوﭼـﻪ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺷﻨﺎوري ﺷﻌﻠﻪور ﮐﺮد‪ .‬او در ﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ ﺑـﻪ ﭘﯿـﺮوزي ﺧـﻮد‬
‫ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺖ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﺮ روي او ﻗﻔﻞ راداري )‪ (Lock‬ﮐـﺮده و ﻫـﺮ‬
‫ﻟﺤﻈـﻪ ﻣﻤﮑــﻦ اﺳـﺖ ﻣــﻮرد اﺻــﺎﺑﺖ ﻣﻮﺷـﮏ ﻗــﺮار ﮔﯿــﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎن اف‪ 14 -‬ﻧﯿــﺰ ﻣــﺪام از او‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺮك ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ارﺗﻔﺎع ﺧـﻮد را ﮐـﻢ و ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﮔﺮدش ﮐﺮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اف‪ 14 -‬ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از دو ﻣﯿﮓ را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻌﺪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻌﺮﯾﻒ اﺗﻔﺎﻗﺎت رخ داده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دوﺑﺎرهزﻧﮓ آﻟﺮت ﺑﻪ ﺻﺪا درآﻣﺪ و دو اف‪ 4 -‬ﮐـﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﯾﮑﯽ از آن ﻫﺎ ﮐﯿﺎنﺳﺎﺟﺪي ﺑﻮد ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن اﯾﻦ ﺑﺎر ﻫﺪف دﯾﮕـﺮي‬
‫ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﺎوﭼﻪ ﻣﻮﺷﮏاﻧﺪاز اوزا ﺑﻮد را )در آﺑﺮاه اماﻟﻘﺼﺮ( ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌـﺪ‬

‫‪ .1‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺎﺻﺮ ﮔﻮدرزي‪ ،‬درج ﺷﺪه در ﮐﺘﺎب ﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪاي ﺳﭙﻬﺮ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول ﺻﻔﺤﺎت ‪ 52‬ﺗﺎ ‪.62‬‬
‫‪ .۲‬ﻣﻮﺷﮏ ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﻮﻧﺪه ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ دﯾﺪ ﻣﺴﯿﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺎ ﻫﺪف ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻠﺒﺎن‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 390‬‬

‫ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺎورﯾﮏ ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﻣﺨﺰن ﻣﻬﻤﺎت ﻧﺎوﭼﻪ را ﻣﻨﻬﺪم و ﻧﺎوﭼﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺗﻠﯽ از‬
‫آﺗﺶ ﻣﺒﺪل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺟﺪي ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﭘﯿﺎم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ را ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺎن ﻣﺨﺎﺑﺮه ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻗﻬﺮﻣﺎن ﭘﯿﮑـﺎن ﻧﯿـﺰ‬
‫از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺸﮑﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﺎﺟﺪي آن روز را از ﯾﺎد ﻧﻤﯽﺑﺮد‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﯿﻢ وﻗﺘﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﻫﻤﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﺷﺎدﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ در ﺑﻬﺖ و ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن ﮐﻤﯽ ﭘﺲ از ﻣﮑﺎﻟﻤﻪ رادﯾﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ زده ﺷﺪه و اﮐﺜﺮ ﮐﺎرﮐﻨـﺎن آن ﺷـﻬﯿﺪ‬
‫‪1‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ آن روز ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ آﻧﭽﻪ از ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي دﺷﻤﻦ در آن ﺣﺪود ﺑـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﻧﺎﺑﻮدي آن ﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎم ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑـﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬آن روز اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﺑﻬـﺎي از‬
‫دﺳﺖ دادن ﻧﺎوﭼﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﭘﯿﮑﺎن‪ ،‬ﯾﮏ ﺷﻨﺎور ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم و ‪ 50‬ﻧﯿﺮوي دﻻور درﯾﺎﯾﯽ‪،‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭘﻨﺞ ﻓﺮوﻧﺪ اوزاي ﯾﮏ و دو در ﮐﻨﺎر ﻫﺸﺖ ﻓﺮوﻧﺪ ﺷﻨﺎور اژدراﻓﮑﻦ ﭘﯽ‪ ،6.‬ﯾـﮏ ﻣـﯿﻦ‬
‫ﺟﻤﻊﮐﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﺷﻨﺎور ﻧﻔﺮﺑﺮ‪ ،‬ﺳﻪ ﻗﺎﯾﻖ ﻫﺠﻮﻣﯽ و دو ﺷﻨﺎور رزﻣﯽ ﮐﻪ ‪ 80‬درﺻﺪ ﺗـﻮان ﻧﯿـﺮوي‬
‫‪2‬‬
‫درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد و ﻓﺎو ﺑﺮاي ‪ 8‬ﺳﺎل ﻣﺘﺮوﮐﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎوﺟﻮد ﺑﺮﺧﯽ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﮐﻮﭼﮏ ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﻓﻖﺗﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫـﺎي ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ‬
‫ﻫﻮاﯾﯽـ درﯾﺎﯾﯽ ﻧﯿﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺣﺴـﺎب ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎﻧﯽ ﻧﻈﯿـﺮ‬
‫ﺧﻠﻌﺘﺒﺮي‪ ،‬ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ‪ ،‬دوران‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪي‪ ،‬ﺑﺨﺘﯿﺎري و اﮐﺮادي در ﮐﻨﺎر ﮔﻮدرزي و ﺳـﺎﺟﺪي ﻗـﺪرت‬
‫ﻣﺎورﯾﮏ را ﺑﻪ ﺷﻨﺎورﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪.‬‬
‫رواﯾﺖ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ )ﺳﺮﮔﺮد در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ( ﻧﯿﺰ از ﺣﻤﺎﺳﻪ ‪7‬‬
‫ﻫﻔﺘﻢآذر ﺧﻮاﻧﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﮔﺮد ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ‪ 7 ،‬آذر ‪ ،59‬ﻣﺄﻣﻮر ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﯿـﺮوي درﯾـﺎﯾﯽ در‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﮑﻮﻫﺎي اﻻﻣﯿﻪ و اﻟﺒﮑﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ دﺳﺘﻮر ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫از ﮐﺸﺘﯽﻫﺎ و ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ را داده ﺑﻮد‪ .‬از ﻧﻈﺮ او ﺗﺠﻤﻊ ﮔﺴﺘﺮده ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ‬

‫‪ .1‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﮐﺘﺎب ﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪي ﺳﭙﻬﺮ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 45‬ﺗﺎ ‪.51‬‬

‫‪ .2‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،257‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 37‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن‪.‬‬
‫| ‪391‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي اوزا در ﺧﻮرﻋﺒﺪا‪ ...‬و ﻓﺎو ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و درﯾﺎﯾﯽ‬
‫اﯾﺮان ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي راداري‪ ،‬ﺣﺮارﺗﯽ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾـﻮﻧﯽ ﻣﺠﻬـﺰ ﺷـﺪه و آن‬
‫زﻣﺎن ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺎورﯾﮏ در ﻧﺒﺮدﻫﺎي درﯾﺎﯾﯽ ﻧﻘﺸﯽ ﻣﻮﺛﺮ را اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻋﻤﻠﯿـﺎت از ‪24‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ آﻏﺎز ﺷﺪه و دﺳﺘﻪﻫﺎي ﻓﺎﻧﺘﻮم در آراﯾﺶ دو ﻓﺮوﻧﺪي )ﯾﮑﯽ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫـﺎي‬
‫ﻫﻮا ﺑﻪ ﻫﻮا ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ و دﯾﮕﺮي ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻫﻮا ﺑـﻪ ﺳـﻄﺢ(‬
‫ﻋﺎزم ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺒﺮد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻮﺑﺖ ﭘﺮواز ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻤﮑﯽ رﺳﯿﺪ‪ .‬او در ﭘﺴـﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﺎوﭼﻪ اوزا ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﻗﺒﻞ ﻏﺮق ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﭼﻨﺪ اوزاي‬
‫دﯾﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11‬ﺻﺒﺢ دوﺑﺎره ﺧﺒﺮ ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﺨﺎﺑﺮه ﺷﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 400‬ﻧـﺎت و در ارﺗﻔـﺎع ‪ 50‬ﭘـﺎ از ﺳـﻄﺢ آب ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ در ﺣـﺎل‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺤﻞ درﮔﯿﺮي ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮐﻤﮏﺧﻠﺒﺎنﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ او ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﻓﻌﺎل ﺳﺎزي دﮐﻤﻪﻫـﺎي ﻣﻮﺷـﮏ و ﻣﺴﻠﺴـﻞ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻮد و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎنﻧﻤﮑﯽ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐﺮد ﮐـﻪ دو ﺷـﮑﺎري ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ در‬
‫ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ و در ‪ 80‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎنﻧﻤﮑﯽ ﺣﺪس ﻣـﯽزد‪ ،‬آن ﻫـﺎ اﯾﺮاﻧـﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﯾـﮏ‬
‫ﻧﻔﺮﺑﺮ درﯾﺎﯾﯽ ﻫﺰار ﺗﻨﯽ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده و دو اوزاي ﻋﺮاﻗﯽ ﻏﺮق ﺷﺪه و آﺛﺎر روﻏﻦ و ﺑﻨـﺰﯾﻦ‬
‫در ﺳﻄﺢآب )ﻧﺸﺎن از ﺳﻘﻮط ﭼﻨﺪ ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ( در ﻣﻨﻄﻘﻪ دﯾﺪه ﻣـﯽﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠـﻮم‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت داده ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎﺧﺪا ﻫﻤﺘﯽ و اﻓﺴﺮ راﺑﻂ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣـﻮﺛﺮ ﺑـﻮده و‬
‫دﺷﻤﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺧﻮرده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ ﯾﮏ ﻧﺎوﭼﻪ اوزا ﻣﮑـﺎن او‬
‫را ﮐﺸﻒ ﮐﺮده و در ﺣﺎل ﻗﻔﻞ ﮐﺮدن ﻣﻮﺷﮏ اﺳﺘﯿﮑﺲ ﺑﺮ روي او ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺷﮏ ﺳـﻄﺢ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻄﺢ ﻗﺪرت ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده داﺷﺘﻪ و ﭘﯿﮑﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﺎوﭼـﻪ درﮔﯿـﺮ‬
‫ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ‪ 5‬دﻗﯿﻘﻪ ﺗﺎ ﻣﺤﻞ درﮔﯿﺮي ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اوزاي ﻋﺮاﻗﯽ اوﻟﯿﻦ ﻣﻮﺷﮏ‬
‫ﺧﻮد را ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﻧﺎوﭼﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺟﺎوﯾﺪ ﭘﯿﮑﺎن از ﺑـﯿﻦ رﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 392‬‬

‫ﺻﺪاي ﻧﺎﺧﺪا ﻫﻤﺘﯽ ﺷﻨﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺐ درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻟﺤﻈـﺎﺗﯽ‬
‫ﺻﺪاي ﻧﺎﺧﺪا ﻫﻤﺘﯽ و ﮔﺰارشﻫﺎي اﻓﺴﺮ راﺑﻂ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻗﺎدر ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺸﺨﯿﺺ اوزاي دﺷﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﻮاﺣﻞ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﯽ ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﮑﺎن ﻏﺮق ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن اﮐﺮادي ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮي‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻮد ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻣﺎورﯾﮏ ﺧﻮد را ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي رواﻧﻪ ﻧﺎوﭼﻪ دﺷﻤﻦ ﮐﺮد‬
‫و ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻏﺮق ﺷﺪن اﯾﻦ ﮐﺸﺘﯽ ﻧﺒﺮد ﺧﻮﻧﯿﻦ ‪ 7‬آذر ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫دﺷﻤﻦ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻫﻔﺖ ﺷﮑﺎري وﻫﻔﺖ ﻓﺮوﻧﺪ ﺷﻨﺎور از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي اوزا‪ ،‬ﻧﻔﺮﺑﺮ‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﺰارﺗﻨﯽ و ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﭘﯽ‪ 6.‬را از دﺳﺖ داده ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ در ﺟﻨﻮب‬

‫ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎت درﻓﺶ ﯾﺎ ﻣﺮوارﯾﺪ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﮐـﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬در‬
‫‪ 10‬آذر ﮔﺮدان ‪ 82‬ﺗﺎﻣﮑﺖ از ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدن ﺳﻪ ﻓﺮوﻧـﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﺧﺒـﺮ داد ﮐـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ آن را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ‪ 11‬آذر ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن اف‪ 14-‬ﮐﻪ ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﻮﺷـﺶ ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﺟﺰﯾﺮه ﺧﺎرك و ﺳﮑﻮﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﻧﻮروز و ﺳﯿﺮوس را ﺑﺮﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﯾـﮏ ﺗﻨـﻪ ﯾـﮏ‬
‫دﺳﺘﻪ ﭘﺮوازي دﺷﻤﻦ را ﻓﺮاري دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﺒﺮد در ‪ 120‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﻮﺷﻬﺮ روي داد‪ .‬داﺳﺘﺎن از آﻧﺠﺎ آﻏـﺎز ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﮐﻨﺘـﺮل رادار‬
‫زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﺗﺎﻣﮑﺖ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻨﮕﻨﺪه و ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫را اﻃﻼع داد‪.‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ‪ 36‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ رﺳﯿﺪ و ﺧﻠﺒﺎن ﮐﻪ ﻣﯽدﯾﺪ ﺗﺎﻣﮑﺖ او ﻣﻤﻠﻮ از‬
‫اﻧﻮاع ﻣﻬﻤﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ از ﻣﻮﺷﮏ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺿـﻤﻦ ﯾـﮏ‬
‫‪2‬‬
‫)‪(dog fight‬‬ ‫ﭘﯿﺮوزي ﻗﻄﻌﯽ و ﮐﺎﺳﺘﻦ از روﺣﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﺒـﺮد ﻫـﻮاﯾﯽ ﻧﺰدﯾـﮏ‬
‫آﻣﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ ﺧﯿﻠﯽ زود ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ دﺳﺘﻪ ﭘﺮواز ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ 2‬ﻣﯿـﮓ‪-‬‬

‫‪ .1‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه از ﮐﺘﺎب ﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪاي ﺳﭙﻬﺮ ﺟﻠﺪ ‪ ،3‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 109‬ﺗﺎ ‪.120‬‬

‫‪ .۲‬آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از درﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻓﻨﻮن ﭘﺮواز و ﻣﻬﺎرت ﺧﻠﺒﺎن از‬
‫ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮاي از ﭘﺎ در آوردن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ ﻣﯽ ﺟﻨﮕﻨﺪ‪.‬‬
‫| ‪393‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫‪ 21‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﮑﺎري ﻣﺤﺎﻓﻆ و ﭼﻬﺎر ﺳﻮﺧﻮي ‪ 20‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻤﺐاﻓﮑـﻦ اﺳـﺖ و ﺑﺎﯾـﺪ اﺑﺘـﺪا‬
‫ﻣﯿﮓﻫﺎ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻮﺷﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﺎرﮔـﺬاري‪ ،‬آﻣـﺎده ﺷـﻠﯿﮏ و در ‪ 10‬ﻣـﺎﯾﻠﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﻫﺪف ﻗﻔﻞ ﺷﺪ‪ 1 .‬ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺷﮏ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻري ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ﺑـﺎﻟﻎ ﺑـﺮ ‪ 5‬ﻫـﺰار‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻي ‪ 1000‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺣﺮﮐـﺖ ﻣـﯽﮐـﺮد ﺑﺮﺧـﻮرد و ﻣﯿـﮓ‬
‫رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ را در ﻫﻮا ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﺮد‪ .‬دﺳﺘﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑـﻮد اف‪ 14-‬را ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ اف‪ 14-‬اﮐﻨﻮن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻣﺰﯾﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﯾﺎد ﺑﻬﺮه ﺑﺒـﺮد از ﺗـﺮس وﺟـﻮد‬
‫اف‪ 14-‬ﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺑﻪ ﻏﺮب راه ﺧﺎﻧﻪ را ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ!‬
‫در آن روز ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﻫﻤﺪاﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ‪ 10‬ﻫﺰار ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤﺐ ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ ﮐﯽ‪ 1.‬را در ﻋﺮاق‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ روز ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ دﺷﻤﻦ اﺣﺴﺎس آﺳﻮدﮔﯽ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮداي آن روز در اﻃﺮاف رود ﺑﻬﻤﻦﺷﯿﺮ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﮐﺒﺮا و ﻏﺰال ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮرد ﻧﻮازش‬
‫ﻗﺮار دادن ﻧﻔﺮات و ادوات زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺳﺮﺷﺎخ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﯾﮏ‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮد ﻏﺰال اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ .‬روز ‪ 13‬آذر دوﺑﺎره ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻤﺪاﻧﯽ ﺑﺎ دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ ﮐﯽ‪ 2.‬در‬
‫‪2‬‬
‫ﺷﻤﺎل ﻓﺮودﮔﺎه ﺗﮑﺮﯾﺖ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ‪ 50‬درﺻﺪ اﯾﻦ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت وﯾﺮان ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻮﺷﻬﺮي ﻧﯿﺰ ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه اﻟﺒﮑﺮ و اﻻﻣﯿﻪ را ﺑﺎ ‪ 6768‬ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤﺐ درﻫﻢ‬
‫ﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ اف‪ 5-‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺳﺘﻮان وﻟﯽ اﻟﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺎ ﺗﻮپ ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎﻟﮕﺮد‬
‫ﻣﯿﻞ ‪ 8‬را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد‪.‬‬
‫از اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ روز ‪ 14‬آذر‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺠﺎت دو ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در ﻋﻤﻖ ‪ 30‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺳﺮﮔﺮد ﺟﻠﯿﻞ ﭘﻮررﺿﺎﯾﯽ و ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ ﺑﻬﻤﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮاي‬
‫اﻧﻬﺪام ﯾﮏ ﺳﺘﻮن دﺷﻤﻦ در ﺟﻨﻮب ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ ﯾـﮏ‬
‫دﺳﺘﻪ ﺑﺰرگ ﭘﺮوازي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم در دﻗﺎﯾﻖ اوﻟﯿـﻪ ﮔـﺬر از ﻣـﺮز‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن را از اداﻣـﻪ‬
‫ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺎزداﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،258‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.11‬‬

‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺻﻔﺤﻪ ‪.157‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 394‬‬

‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دﯾﮕﺮ دﺳﺘﻪ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺧﻮد را اداﻣﻪ ﻣﯽدادﻧﺪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮐﺎﻣـﻞ ﻣﺤـﻞ‬
‫ﺳﻘﻮط را ﺑﻪ ﻫﻤﺪان اراﯾﻪ دادﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺘﻮر اﻋـﺰام ﺑـﺎﻟﮕﺮد ﺑـﺮاي ﻧﺠـﺎت‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن را داد و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﻌﺎون ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺳـﺮﮔﺮد ﺑﺮاﺗﭙـﻮر ﺑـﺎ ﯾـﮏ ﻓﺮوﻧـﺪ اف‪ 4-‬از‬
‫ﻫﻤﺪان ﭘﺮواز ﮐﺮده و روي ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺳﻘﻮط‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ رزﻣﯽ ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻘﻮط ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در ﻋﻤﻖ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺠﺎت ﺗﻨﻬﺎ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺷﺠﺎع ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﮐﺒﺮا و‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ‪ 214‬ﺑﺮﻣﯽآﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ ﺷﻬﺪاري )ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ‪ (214‬و ﺧﻠﺒـﺎن ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ‬
‫ﮐﺒﺮاي ﻧﺎﻧﺘﻮ اﺣﻤﺪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﻫﺎدﯾﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ راس ﺳـﺎﻋﺖ ‪ 2‬ﺑﻌـﺪ از ﻇﻬـﺮ در ﺣـﺎﻟﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺮواز درآﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ از روﺷﻨﺎﯾﯽ روز ﺗﻨﻬﺎ ‪ 3‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ‬
‫ﺷﻬﺮ در ﺑﻨﺪﯾﺨﺎن ﺷﺎﻫﺪ رﯾﺰش ﺑﺮف ﺑﻮد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي آن ﻫﺎ زﻣـﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ‪ 2‬ﺧﻮدروي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺮاي ﭘﯿـﺪا ﮐـﺮدن ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن در ﺣـﺎل ﮔﺸـﺖ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﻣﻨﻮر ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ ﻧﺸﺎن دادﻧـﺪ و دﯾﮕـﺮ ﻓﺮﺻـﺘﯽ‬
‫ﺑﺮاي دور زدن ﻧﺒﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮد ‪ 214‬آﻣﺎده ﻓـﺮود ﺑـﺮاي ﻧﺠـﺎت ﺷـﺪ‪ ،‬ﻫﺎدﯾـﺎن ﺗـﻮپ‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﺮ روي دو ﺧﻮدرو ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﯿﺮي ﮐﺮد و ﺗﻮپ ﭼﺮﺧﺎن ﮐﺒﺮا ﻇـﺮف ‪ 3‬ﺛﺎﻧﯿـﻪ دو‬
‫ﺧﻮدرو را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻮپ ﺑـﺮاي ﻧـﺎﺑﻮد ﺳـﺎﺧﺘﻦ زرﻫﭙـﻮش ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه و ﻧﺎﮔﻔﺘـﻪ‬
‫ﭘﯿﺪاﺳﺖ‪ ،‬اﺻﺎﺑﺖ ﺻﺪﻫﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ آن ﺑﻪ ﮐﺎﻣﯿﻮن ﻧﻔﺮﺑﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﻮدرو و ﻧﻔـﺮات آن ﻣـﯽآورد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﺎﻧﺘﻮم در ﻣﯿﺎن ﻧﺎﺑﺎوري و ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﮐﺎرﮐﻨﺎن‪ ،‬در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺪان ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮔﻮﺷﻪاي از اﻫﻤﯿﺖ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي دﻗﯿﻖ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﺗﻮأم ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬دو ﻧﯿﺮوي ﻧﻬﺎﺟﺎ و ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﻨﺠﯽ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎت ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎﺟﺎ در ‪ 3‬ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ )ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﺧﻨﻪﻫﺎي دﺷﻤﻦ( از ‪ 15‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 59‬آﻏـﺎز ﺷـﺪ و‬
‫از آن ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺎ ‪ ،59/9/15‬ﻃﯽ ‪ 3‬ﻣﺎه اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺣﻤﻼت را ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق ﺳﺎﻣﺎن داد‪.‬‬
‫| ‪395‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻣﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺧﯿﺮاً ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه‪ ،‬در اﯾـﻦ ﻣـﺪت ﺑـﯿﺶ از ‪ 3/8‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﭘﻮﻧـﺪ ﺑﻤـﺐ‬
‫)ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن و ‪ 761‬ﻫﺰار و ‪ 200‬ﮐﯿﻠﻮ( اﻧﻮاع ﺑﻤﺐ ﻧﻈﯿﺮ ام‪.‬ﮐﯽ‪ ،82.‬ام‪.‬ﮐﯽ‪ ،83.‬ام‪.‬ﮐـﯽ‪،84.‬‬
‫ﺑﯽ‪.‬ال‪.‬ﯾﻮ و ﺑﯽ‪.‬ال ﯾﻮ ‪ 755-‬ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎي آن اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﻨﻬﺎ در ‪ 3‬ﻣﺎه ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﺘﺠﺎوز‪) ،‬اﮔﺮ ﻧﻔﺮات ‪ 3‬ﺳﭙﺎه ﻋﺮاق را ‪250‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﺰار ﻧﻔﺮ در ﻣﺎهﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ( ‪ 7‬ﮐﯿﻠﻮ ﻣﻬﻤﺎت اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ 13‬ﻫﺰار ﺗﯿﺮ راﮐﺖ و ‪ 134‬ﻫﺰار ﻓﺸـﻨﮓ ‪ 20‬ﻣﯿﻠـﯽ ﻣﺘـﺮي ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺻﺪﻫﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺎورﯾﮏ‪ ،‬ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ‪ ،‬اﺳﭙﺎرو و ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﻋﻠﯿـﻪ ﺗﺎﻧـﮏﻫـﺎ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ و‬
‫زرﻫﭙﻮشﻫﺎي ﻋﺮاق ﺷﻠﯿﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻣﺎرﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﻣﺎهﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﺒﺎران ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ‬
‫ﻧﻬﺎﺟﺎ در ﭼﻨﺪ ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ دﻫﻬﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﯽ را ﮐﺸﺘﻪ و ﺷﺪت ﺑﻤﺒﺎران ﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي‬
‫ﺑﻮده ﮐﻪ ﺟﻨﺎزه ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺘﺠﺎوزان ﻫﺮﮔﺰ ﭘﯿﺪا ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻮاﯾﯽ و ﺑﻤﺒﺎران ﭼﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺨﺮﺑﯽ ﺑﺮ روي روﺣﯿـﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺗﻮان و اﻧﮕﯿﺰه آن ﻫﺎ ﺑﺮاي اداﻣﻪ ﺟﻨـﮓ را از ﺑـﯿﻦ ﺑـﺮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﺗﻔﺎﻗﯽ ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ‪ 12‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ‪ 1991‬ﻣﯿﻼدي در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ارﺗﺶ ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ در ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﻮﯾﺖ ﻧﯿﺰ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫اداﻣﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺧﺎك ﻋﺮاق‬

‫‪ 18‬آذرﻣﺎه دوﺑﺎره ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﮐﺮﮐﻮك را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه‪ ،‬ﻧﯿﺮوﮔﺎه و ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺗﻮﺳـﻂ دو دﺳـﺘﻪ ﭘـﺮوازي ﺑﺎﯾـﺪ ﻣـﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ ﻗـﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺻﺒﺢ زود‪ ،‬دو دﺳﺘﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي ﻋﺎزم اﯾﻦ دو ﻣﮑﺎن ﺣﻔﺎﻇﺘﯽ ﻣﻬﻢ ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ اول ﺑﻪ رﻫﺒﺮيﮔﺮوه ﭘـﺮواز ﺧﻠﺒـﺎن ورزﯾـﺪه ﺳـﺮﻫﻨﮓ داﻧﺸـﭙﻮر و ﻫﻤﺮاﻫـﯽ ﺧﻠﺒـﺎن‬
‫اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻧﺎﺑﻮدي ﮐﺮﮐﻮك ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪﻧﺪ‪) .‬ﮐﺮﮐﻮك ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺑـﺰرگ‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺑﺰرگ ﻧﻔﺘﯽ و ﻣﺨـﺎزن ﻋﻈـﯿﻢ ﺳـﻮﺧﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺮﺗـﺐ ﻣـﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ ﻗـﺮار‬

‫‪ .1‬آﻣﺎرﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﻓﻨﯽ ﻫﻮاﯾﯽ زﯾﻨﻠﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺑﺨﺶآﻣﺎد و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ در ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ‪،‬‬
‫ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 21‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 396‬‬

‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ و اﯾﻦ ﺷﻬﺮ راﻫﺒﺮدي ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ‬
‫اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ( اﯾﻦ دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑﯿﺶ از ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ دﯾﻮار آﺗﺶ ﮐﺮﮐﻮك را داﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ ﻧﻮع اﻗﺪاﻣﯽ را ﺑﺎ اﺣﺘﯿﺎط اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒـﻞ از ﭘـﺮواز‪ ،‬ﻧﻔـﺮات ﭘـﺮوازي و ﻓﻨـﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎ آن ﻫﺎ وداع ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ اﯾﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﭘﺮواز آﺧﺮ آن ﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﯽ اﺷﮑﺒﺎر از ﺧﺪا ﻃﻠﺐ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﯽﺧﻄﺮ اﯾﻦ دﺳﺘﻪ را ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ورود ‪ 4‬ﺗـﺎﯾﮕﺮ ﺑـﻪ‬
‫آﺳﻤﺎن ﮐﺮﮐﻮك ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑـﺎ ﺧﻮﺷـﺎﻣﺪﮔﻮﯾﯽ ﺧﺸـﻤﮕﯿﻨﺎﻧﻪ ﭘﺪاﻓﻨـﺪﻫﺎ آﻏـﺎز ﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﯿﺮ‪ ،‬درﺳﺖ از ﺑﯿﻦ دﯾﻮارﻫﺎي آﺗﺶ در ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮاﻧﻪ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه و‬
‫ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺑﺮق آن را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﻔﺠﺎر ﭘﺴﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﻮي ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه‪ ،‬ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت ﺑـﺮق‬
‫و اﻧﻔﺠﺎر ﻣﺨﺎزن‪ ،‬اﺑﺮي ﺳﯿﺎه ﮐﺮﮐﻮك را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫آﺗﺶ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق در ﮐﻨﺎر ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺳـﺎم ﺑـﯽﻫـﺪف در آﺳـﻤﺎن از ﮐﻨـﺎر ﭼﻬـﺎر‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺼﻤﻢ ﻋﺒﻮر ﮐﺮده و ﺑﺪون رﺳﺎﻧﺪن ﮔﺰﻧﺪي ﺑﻪ آن ﻫﺎ در آﺳﻤﺎن ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎر ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﮐﺮﮐﻮك ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﺷﮑﺎر ﻧﯿﺰ ﺻﯿﺪ ﻧﮑﺮد‪ ،‬دﻗـﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌـﺪ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن در ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺰارشﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق از ﺷﻤﺎل ﻗﻄﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رادﯾـﻮ‬
‫ﺑﻐﺪاد ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺰرگ را ﺑﺮاي اﯾﺮان ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ ،‬آن روز اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐـﻪ‬
‫ﭘﻨﺞ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را ﺑﺮ ﻓﺮاز ﮐﺮﮐﻮك ﻫﺪف ﻗﺮار داده اﺳـﺖ‪ 1 .‬ادﻋـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن‬
‫ﺧﻨﺪهآور ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐـﻪ آن روز ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﮐﺮﮐـﻮك ﺣﻤﻠـﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ ﻫﻤﮕـﯽ ﺳـﺎﻟﻢ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺣﺘﯽ اﺻﺎﺑﺖ ﯾﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﺤﺴﻦ ﺑﺎﻗﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ آن روز ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي دﺳﺘﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ از ﭘﺲ ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮﮐﻮك ﺑﺮآﻣﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ او ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر دام ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﻮﻓﻖ ﺳﺮﮔﺮوه دﺳﺘﻪﭘﺮوازي و ﻣﻬﺎرت ﺧﻮدش ﺗﻮاﻧﺴﺖ از اﯾﻦ دام ﺑﮕﺮﯾﺰد‪ .‬در ارﺗﻔـﺎع‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﭘﺲ از رﯾﺨﺘﻦ ﺑﻤﺐﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺪاي ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي را در رادﯾﻮ ﺷﻨﯿﺪ‪» :‬ﻓﻮراً ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﮕﺮد‪،‬‬
‫‪ 2‬ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 6‬از ﺳﺎﻋﺖ ‪ «10‬ﺑﺎﻗﺮ ﻫﻨﻮز از اﯾﻦ ﮔﺮدش ﻓﺎرغ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﮐـﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه دوﺑـﺎره‬
‫ﻓﺮﯾﺎد زد‪» :‬زاوﯾﻪ ﺷﯿﺮﺟﻪ را زﯾﺎد ﮐﻦ دﺳﺘﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻣﯿﻦ را ﺑﺪه ﭘـﺎﯾﯿﻦ«‪» .‬ﺑـﺎ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﻗـﺪرت‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 78‬و ‪.79‬‬

‫| ‪397‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﻣﻮﺗﻮر ﺑﮕﺮد« ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از راﺳﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ رد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دوﺑﺎره ﺳﺮﮔﺮد ﻓﺮﯾـﺎد‬
‫زد‪» :‬ﺑﻪ راﺳﺖ«‪ .‬ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎ آراﻣﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﮔﺮدش ﺧﺎرج ﺷـﻮ‪ «.‬ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻧـﯿﻢ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آن روز ﺑﺎﻗﺮ ‪ 3‬ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم و اﻧﺒﻮﻫﯽ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ را ﭘﺸـﺖ‬
‫ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫آن ﻫﺎ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻗﺮ ﻫﻨﻮز ﺻﻮرت ﻣﺮدﻣﯽ را ﮐﻪ در ﺷﻬﺮ‬
‫ﮔﻮشﻫﺎي ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي او ﮐﻪ در ﺣﺎل ﭼﺮخ زدن ﺑﻮد ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮ دارد‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن روزﻫﺎ ﻋﺮاق ﺑﺮاي ﺗﻼﻓﯽ ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﺎ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺑـﺰرگ ﭘـﺮوازي ﺑـﺎ‬
‫ﻣﯿﮓ‪ 23-‬و ﺳﻮﺧﻮي ‪ 20‬ﺑﺮاي اﻧﻬﺪام ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮم و اﯾﺴـﺘﮕﺎه ﻣـﺎﻫﻮاره اﺳـﺪآﺑﺎد وارد آﺳـﻤﺎن‬
‫اﯾﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ دﺳﺘﻪ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ دو ﻓﺎﻧﺘﻮم رﻫﮕﯿﺮ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷـﺪه و ﯾـﮏ ﻣﯿـﮓ‪ 23-‬ﺑـﺎ‬
‫اﺳﭙﺎروي ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻫﻤﺪاﻧﯽ ﺑﻪ زﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪه و ﺑﻘﯿﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ از اداﻣﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻣﻨﺼـﺮف‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫دو روز ﺑﻌﺪ )ﺑﻪ ﯾﮏ رواﯾﺖ ‪ 19‬آذر( ﺑﯿﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺎﻫﺸﻬﺮ ـ آﺑﺎدان ﯾﮏ اف‪ ،14-‬ﺳﻮﺧﻮي‬
‫‪ 20‬دﺷﻤﻦ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺿﻌﻒ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در ﻣﺎه ﺳﻮم ﺟﻨـﮓ ﺑـﯿﺶ از ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺧـﻮد را ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽداد‪،‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮﺑﯽ را در دو ﻣﺎه اول ﺟﻨـﮓ از دﺳـﺖ داد‪ ،‬اﻣـﺎ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق را ﻣﻨﻬﺪم ﮐـﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ در ﻧﺒـﺮدي ﮐﺸـﻨﺪه و‬
‫ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاق را ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿـﺮو اﻟﺒﺘـﻪ ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي و ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺮاﯾﻂ آن ﺑﻪ‬
‫ﺣﺮﯾﻒ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻋﻨﺼﺮ ﻏﺎﻓـﻞ ﮔﯿـﺮي ﺳـﻮد‬
‫ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ روزﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ »در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰيﻫﺎ«‪ ،‬ﺿﻌﯿﻒ ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬
‫رﻫﮕﯿﺮﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻫﺮﮔﺰ در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﺣﺮﯾﻒ ﺧـﻮﺑﯽ ﺑـﺮاي ﺑﻤـﺐاﻓﮑـﻦﻫـﺎي ﻓﺎﻗـﺪ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ اﯾﺮان ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﭘﺮﺗﻌﺪاد ﻋﺮاق ﻧﺒﻮد‪ ،‬رﻓـﺖ و ﺑﺮﮔﺸـﺖ ﺟﻨﮕﻨـﺪهﻫـﺎي‬

‫‪ .1‬ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﻠﺨﯿﺺ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮهاي از ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﺴﻦ ﺑﺎﻗﺮ‪ ،‬ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪ 30‬ﺑﻬﻤﻦ ‪.1387‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 398‬‬

‫اﯾﺮان ﺑﻪ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺑﯽﺧﻄﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؛ اﻣـﺎ ﺷـﻮروي و ﻓﺮاﻧﺴـﻪ ﮐـﻪ ﺷـﺎﻫﺪ‬
‫ﻧﺎﺑﻮدي زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻞ را ﺟﺎﯾﺰ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ و ﯾﮑﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪ و دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﯿﺮوي ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ ﻋﺮاق ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﺠﺎت ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ از اﺳﺎرت‬

‫روز ‪ 25‬آذر‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﺷﺮﯾﻔﯽراد )ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ اف‪ (5-‬ﺗﻮﺳـﻂ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﺑﺮاي اﻧﻬﺪام ﻣﺠﺪد ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺑﺮق »دﺑﺲ« در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه و دو ﺧﻠﺒـﺎن دﯾﮕـﺮ ﻧﯿـﺰ‬
‫)ﺳﺮوان ﺧﺴﺮو ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن و ﺳﺘﻮان ﻣﺼﻄﻔﯽ اردﺳﺘﺎﻧﯽ( ﺑﻪ او ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑـﺪي ﻫـﻮا‬
‫ﭘﺮواز آن ﻫﺎ ‪ 3‬روز ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫در ‪ 28‬آذر ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﻪ رﻫﺒﺮيدﺳﺘﻪ ﭘﺮوازي ﺳـﺮوان ﺷـﺮﯾﻔﯽراد‪ ،‬ﺷـﻤﺎره ‪3‬‬
‫ﺳﺮوان ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن و ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺎزم ﺑﻤﺒـﺎران »دﺑـﺲ« ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺲ از ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﻫﺪف‪ ،‬در ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬در ‪ 35‬ﻣـﺎﯾﻠﯽ ﻣـﺮز‬
‫ﺗﻮﺳﻂ دو ﻣﯿﮓ رﻫﮕﯿﺮي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ از ارﺗﻔـﺎع ﺳـﻌﯽ در ﻓـﺮار از‬
‫دﺳﺖ ﻣﯿﮓﻫﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮوان ﺷﺮﯾﻔﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﻣﺪام ﺑﻪ دو ﺧﻠﺒﺎن دﯾﮕﺮ ﻫﺸﺪار ﻣﯽداد ﺗـﺎ آﻧﮑـﻪ‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺻﺪاﯾﺶ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن و اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ درهﻫﺎي ﻣﻬﺎﺑﺎد از دﺳﺖ ﻣﯿـﮓﻫـﺎ‬
‫ﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ و دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﯾﮑﯽ ﺑﺎ ‪ 200‬ﭘﻮﻧﺪ و دﯾﮕﺮي ﺑﺎ ‪ 400‬ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺑـﺮ ﺑﺎﻧـﺪ ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬آن‬
‫روز ﻫﯿﭻﮐﺲ از ﺷﺮﯾﻔﯽراد ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﯿﭻ ﺟﻮاب ﻣﺤﮑﻤـﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺮ ﺳﺮوان ﺷﺮﯾﻔﯽراد ﺑﺪﻫﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد او را ﻣﻮﻗﺘﺎً آرام ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓـﺮداي آن روز ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﯾﮕﺎه او و ﺳﺘﻮان ﺑﯿﮓ ﻣﺤﻤﺪي ﺑﻪ ﮔﺸﺖ ﻫﻮاﯾﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ اﻣـﺎ او را‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺳﺮوان ﺷﺮﯾﻔﯽراد ﭼﻨﺪي ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎ ﺷﺎدﻣﺎن ﮐﺮدن ﻫﻤﻪ‪،‬‬
‫رواﯾﺖ ﺧﻮد را )ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ از ﻃﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﺷﺪ( ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺮﯾﻔﯽراد‪،‬‬
‫آن روز او ﮐﻪ ‪ 7‬ﻣﺎﯾﻞ از ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن ﻋﻘﺐﺗﺮ ﺑﻮد ﺳـﻌﯽ ﮐـﺮد ﺗـﺎ ﺑـﻪ دو‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 81‬و ‪ 82‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه‪.‬‬

‫| ‪399‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺑﺮﺳﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺻﺪاي اردﺳﺘﺎﻧﯽ در رادﯾﻮ ﭘﯿﭽﯿﺪ‪ :‬دو ﻣﯿـﮓ از روي ﺳـﺮ ﻣـﻦ رد ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮﯾﻔﯽ در ‪ 27‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻣﺮز ﺑﺎ دﯾﺪن دو ﻣﯿﮓ در ﭼﭗ و راﺳﺖ ﺧﻮد ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻦ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد‬
‫ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻫﻢ ﻣﺸﮑﻞ ﺳﻮﺧﺖ و ﻫﻢ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 2‬ﻣﻮﺷﮏ داﺷﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺘﻪ ﻗﺒﻠﯽ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮﯾﻔﯽراد ﮐﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺗﺼـﻤﯿﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ زﯾﺮ ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﻠﯿﮏ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﯿﮓ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‪ ،‬ﺷﺮﯾﻔﯽ اﻗﺪام ﺑﻪ ﭼﺮﺧﺶﻫﺎي ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼـﭗ و راﺳـﺖ‬
‫ﺧﻮد ﮐﺮد ﺑﻄﻮري ﮐﻪﻣﻮﺷﮏ ﺣﺮارﺗﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﯿﮓ ﺟﻠﻮﯾﯽ ﺳﺮوان ﺷﺮﯾﻔﯽ را ﻣﻨﻬـﺪم‬
‫ﮐﺮد اﯾﻦ ﺗﻼشﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ از او ﺟﻠﻮ ﺑﯿﻔﺘـﺪ‪ .‬ﺷـﺮﯾﻔﯽراد ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻣﺴﻠﺴـﻞ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮ روي دور ﺗﻨﺪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن دﺷﻤﻦ ﮐـﻪ ﺗـﺎ‬
‫ﻟﺤﻈﻪاي ﻗﺒﻞ ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن آﻣﺎده ﺷﮑﺎر ﺷﺪن ﺑﻮد و اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﯿﺰ اﻓﺘﺎد‪ .‬دوﻣﯿﮓ دﯾﮕـﺮ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﺑﺎوري ﺳﻘﻮط ﻫﻤﺮزﻣﺎﻧﺸﺎن را دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺮدش ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﺎﯾﮕﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮﯾﻔﯽ‬
‫دو ﻣﻮﺷﮏ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮي آنﻫﺎ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺷﮏﻫـﺎ ﻋﻤـﻞ ﻧﮑـﺮد و دﯾﮕـﺮي‬
‫ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎنﺧﻠﺒﺎن ﺷﺮﯾﻔﯽراد ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ‬
‫او آﻣﺎده ﺑﺎرﮔﺬاري ﻣﻮﺷﮏ اﺳﺖ‪ .‬اودر ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺗﻤﺎم ﺣﻮاس‬
‫ﺧﻮد را ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯿـﮓ‪ 21-‬ﺳـﻮم ﮐـﺮد‪ .‬در ﯾـﮏ ﻟﺤﻈـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺗﻤـﺎم ﮔﻠﻮﻟـﻪﻫـﺎي ﻣﺴﻠﺴـﻞ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي او ﺑﻪ ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ اﺻﺎﺑﺖ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ زوزهﮐﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﺳـﻘﻮط‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎنﺷﺮﯾﻔﯽراد ﻓﺮﺻﺖ ﻧﯿﺎﻓﺖ ﺗﺎ از اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزي ﻟﺬت ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻮﺷﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي‬
‫ﭼﻬﺎرم‪ ،‬اف‪ 5-‬را ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺮد و ﺑﺮاي او راﻫﯽ ﺟﺰ اﺟﮑﺖ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﮑﺮ ﺧﺴﺘﻪ و ﺑﯿﻬﻮش او را ﮐُﺮدﻫﺎي ﻃﺮﻓﺪار اﯾﺮان ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻋﺰﯾﺰان ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺧﻄﺮ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻌﺜﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺮﯾﻔﯽراد را ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺗﺤﻮﯾﻞ دادﻧـﺪ‪ 1 .‬زﻧـﺪه ﺑـﻮدن او را‬
‫ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﯿﺮوزي ﺷﺮﯾﻔﯽراد ﺑﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﯿﮓ‪ 1 21-‬دﺷﻤﻦ و ﺷﺮح ﭘﺮﻓﺮاز و ﻧﺸﯿﺐ ﻧﺠﺎت او از‬
‫ﭼﻨﮕﺎل ﮔﺸﺘﯽﻫﺎي ﻋﺮاق ﺗﺎ ﻣﺎهﻫﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ روز ﺑﺪ دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﻋﺮاﻗـﯽﻫـﺎ‪ 29 ،‬آذر‬

‫‪ .1‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺧﺎﻃﺮات ﺳﺮﮔﺮد ﺧﻠﺒﺎن ﺷﺮﯾﻔﯽراد‪ ،‬ﺳﻘﻮط در ﭼﻬﻠﻤﯿﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‪ 2 ،‬آﺑﺎن ‪.1387‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 400‬‬

‫ﺑﻮد در اﯾﻦ روز در ﻏﺮب اﯾﺮان دﺳﺘﻪاي از ﺳـﻮﺧﻮ ﻫـﺎي‪ 20-‬در ﺑـﺎﻻي ﺳﺮﻟﺸـﮑﺮ ‪ 4‬زرﻫـﯽ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﻫﻤﺪاﻧﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺪف ﺳﻮﺧﻮﻫﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻟﺸـﮑﺮ ﻋﺮاﻗـﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي اف ـ ‪ 4‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر آنﻫﺎ را ﺳﺮﻧﮕﻮن و ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻧﺒـﺮد‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾـﺪ روي‬
‫»ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ« ﺣﺴﺎب ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﺷﻤﺎﻟﯽﺗﺮ ﯾﮏ اف‪ 14-‬ﻧﯿﺰ از ﻓﺎﺻﻠﻪ دور ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮ را ﺑﻪ زﯾﺮ ﮐﺸـﯿﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺿـﺮﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﺮاق ﻣﺪتﻫﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارد‪ .‬در ﻫﻤﺎن روزﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻮاﻧﯿﺮوز در ﻋﻤﻠﯿﺎت آﻓﻨﺪي »ﮐﻠﯿﻨﻪ و ﺳﯿﺪﺻﺎدق« در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺳﺮﭘﻞ ذﻫـﺎب‬
‫ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬ﺑﺎﺧﺘﺮان‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ‪ 153‬ﺳـﺎﻋﺖ ﭘـﺮواز‪ 25 ،‬ﺗﺎﻧـﮏ و ﻧﻔﺮﺑـﺮ دﺷـﻤﻦ را‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﻨﻬﺪم و زﻣﯿﻨﻪ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ و اﻧﺘﻘﺎل ‪ 270‬رزﻣﻨﺪه و ﻣﺠﺮوح را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺎه ﺳﻮم ﻧﺒﺮد و اﻗﺪاﻣﺎت ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﺮاي ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﺗﻠﻔﺎت ﺧﻮدي‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻣﺎرﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﯿﻦ ‪ 120‬ﺗﺎ ‪ 150‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧـﻮد را‬
‫در ‪ 3‬ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ از دﺳﺖ داده ﺑﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﮑﺎدرآن ﻫـﺎي ﻣﯿـﮓ‪ 23-‬ﮐـﻪ ﻣـﺪرنﺗـﺮﯾﻦ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاق ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﻃﯽ روزﻫﺎي ‪ 13‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1980‬ﺗﺎ ‪ 13‬ژاﻧﻮﯾـﻪ ‪ 1981‬ﺑـﺎ‬
‫‪3‬‬
‫ﺗﻠﻔﺎت ‪ 40‬ﻓﺮوﻧﺪي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺒﻮد ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪي ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻋﺮاق ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫در ﺣﺎل ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ آن ﮐﺸﻮر ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎﯾﺪ زﯾﺮ ﻧﻈﺮ و‬
‫ﺗﺤﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺷﺪﯾﺪ رادار زﻣﯿﻨﯽ ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﺳـﺒﺐ ﺳـﻠﺐ اﺑﺘﮑـﺎر ﻋﻤـﻞ از‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ورزﯾﺪهﺗﺮ ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬رويآوري ﺑﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺧﺎرﺟﯽ آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺮگ ﺑﺮﻧﺪه ﻋـﺮاق‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮﺧﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ در دوران ﺟﻨﮓ ﺗﻌﺪاد ﭘﯿﺮوزﯾﻬﺎي اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ را ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻫﻮاﻧﯿﺮوز‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.31‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺠﻠﻪ ﺟﻨﮓاﻓﺰار‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،61‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.28‬‬
‫| ‪401‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫از آن ﻃﺮف ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺑﺮاي اف‪ 14-‬ﻫﻨﻮز ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺣﺘـﯽ ﯾـﮏ ﺗﺎﻣﮑـﺖ را‬
‫ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎﻗﻂ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﺟﺎوﯾﺪﻧﯿﺎ )از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦﻫـﺎيﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان( در‬
‫ﻣﺎهﻫﺎي ﻣﻬﺮ‪ ،‬آﺑﺎن و ﺣﺘﯽ آذر ‪ ،59‬ﺿﺮﺑﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻋـﺮاق‬
‫اﯾﻦ ﻧﯿﺮو را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮔﯿﺞ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻀﻮر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﮑﻦ ﮐﺎﻫﺶ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬آن ﻫﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه از اف‪ 14-‬ﻫﺮاس زﯾﺎدي داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻻزم ﺑـﻮد رادار اف‪ 14-‬روي آن‬
‫ﻫﺎ ﻗﻔﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺟﺎوﯾﺪﻧﯿﺎ از ﻣﺎه ﭼﻬﺎرم ﺟﻨﮓ‪ ،‬آن ﻫﺎ ﺗﺮﺟﯿﺢ دادﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺣﻤـﻼت ﺷـﺒﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎﯾﯽاف‪ 14-‬ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن ﻫﺎ ﺷﺒﺎﻧﻪروز ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ‬
‫اﺗﻔﺎق ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺮواز در ﺷﺐ و روز ﻧﻔﺮات را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮد و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺑـﻪ دو‬
‫‪1‬‬
‫ﮔﺮوه روز ﭘﺮواز و ﺷﺐ ﭘﺮواز ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫از آن ﻃﺮف اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻀﻮر ﺳﺎﯾﺖﻫﺎي ﻣﻮﺷﮑﯽ ﺳﺎم ‪ 3‬و ﺳـﺎم ‪ 6‬در ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﺣﻀـﻮر‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ را ﺑﺎ ﺧﻄﺮات ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮد‪ .‬روش ﭘـﺎپآپ ‪ 2‬ﺟـﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺑﻤﺒـﺎران‬
‫‪3‬‬
‫ارﺗﻔﺎع ‪ 50‬ﻫﺰار ﭘﺎﯾﯽ )‪ 16‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي( ﺑﺎ ‪ 6‬ﺗﯿﺮ ﺑﻤﺐ ‪ 250‬ﮐﯿﻠﻮﯾﯽ داد‪.‬‬
‫‪ (Box‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ‬ ‫)‪formation‬‬ ‫دﺳﺘﻪﻫﺎي ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﭼﻬـﺎرﮔﻮش‬
‫ﺟﻨﮓ ﺿﺪاﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ اﯾﯽ‪ .‬ﺑﯽ‪ .‬ام در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﭘﺎرازﯾﺖ ﺑـﺮ روي رادارﻫـﺎ و‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ اﺻﺎﺑﺖ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ روش‪ ،‬دﻗﺖ ﺑﻤﺒﺎران »ﺳﯿﻨﻪﻣـﺎل« ﯾـﺎ‬
‫ﭘﺎپ آپ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻠﻔﺎت در آن ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﺑﻮد و ﺷـﺎﯾﺪ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﺎ ﯾـﮏ ﯾـﺎ دو‬
‫‪4‬‬
‫ﺳﺎﻧﺤﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ در اول ديﻣﺎه ‪ ،59‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 22‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1980‬دوﺑﺎره ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻃـﺮﻓﯿﻦ‬
‫ﭘﺲ از اﺳﺘﺮاﺣﺘﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎ ﻫﻢ روﺑﻪرو ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ روز دو ﺗﺎﻣﮑﺖ در آﺳﻤﺎن آﺑﺎدان ﺑﻪ ﯾﮏ‬
‫دﺳﺘﻪ ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪي ﻣﯿﮓ ‪) 21-‬ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر را ﺳﻮﺧﻮ‪ 20-‬ذﮐـﺮ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ(‬

‫‪ .1‬ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﻓﻀﻞا‪ ...‬ﺟﺎوﯾﺪﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 77‬و ‪.78‬‬

‫‪ .2‬در اﯾﻦ روش ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در ‪ 20‬ﯾﺎ ‪ 30‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻫﺪف اوج ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻗﺪرت در ارﺗﻔﺎع ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻤﺐﻫﺎ را‬
‫ﻓﺮوﻣﯽرﯾﺰد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.113‬‬
‫‪ .4‬در ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺳﺮﺗﯿﭗ ﭘﺮدﯾﺲ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 69‬و ‪.70‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 402‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ زودﺗﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ ﺑﺎ ﻗﻔﻞ ﮐﺮدن دو ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ‪ 2‬ﻣﯿﮓ ﯾﺎ ﺳﻮﺧﻮ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﻗﺪاﻣﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﻨـﺪ‪ ،‬آن‬
‫ﻫﺎ را در ﻫﻮا ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﻗﺪرت ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﺪت اﻧﻔﺠـﺎر آن ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اﺟﺎزه اﺟﮑﺖ ﻧﻤﯽدﻫﺪ(‪ .‬ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺳﻮم ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺗﺮﺟﯿﺢ داد ﺗﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ را‬
‫ﺗﺮك ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در روزﻫﺎي دوم و ﺳﻮم ديﻣﺎه ﻋﻤﻼً اﺗﻔﺎق ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي در ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﯾﯽ رخ ﻧـﺪاد ﺗـﺎ‬
‫آﻧﮑﻪ ﭼﻬـﺎرم دي از ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻋﺮاﻗـﯽ ﻣﺴـﺘﻘﺮ در اﻃـﺮاف‬
‫ﮔﯿﻼنﻏﺮب را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫اواﯾﻞ دي ‪ ،59‬ﮔﯿﻼنﻏﺮب در ﯾﮏ ﻗﺪﻣﯽ ﺳﻘﻮط ﺑﻮد و ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ از زﻣـﯿﻦ و ﻫـﻮا ﺷـﻬﺮ را‬
‫ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ارﺗﺶ درﺧﻮاﺳﺖ آﺗﺶ ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﮐـﺮد و ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺮوان ﺟﻌﻔﺮ ﻋﻤﺎدي و ﺳﺘﻮان ﻗﻨﺎﻋﺖﭘﯿﺸﻪ ‪) 1‬ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ( اﺑﻼغ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﺑـﻮد آن ﻫـﺎ ﻣﺮﮐـﺰ‬
‫ﺗﺠﻤﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ در ﻏﺮب ﺟﺎده ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ ﮔﯿﻼنﻏﺮب را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﻨﻨـﺪ‪ 4 .‬ﺑﻌـﺪ از ﻇﻬـﺮ‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم آن ﻫﺎ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧﻮژه ﻫﻤﺪان ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪه و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﮐﺸﻮر ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﻇﺎﻫﺮاً دﺷﻤﻦ ازﺣﻤﻠﻪ اﻃﻼﻋﺎت داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻮن آن ﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﺎ دﯾـﻮار آﺗـﺶ روﺑـﻪرو‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺎدي اﻣﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ اداﻣﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬او اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﺳﺘﻮن دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ‬
‫ﺧﻄﯽ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﺗﺶ ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﺴـﻞ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را ﺑـﺮ روي ﻧﻔـﺮات ﭘﯿـﺎده و‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات آن ﻫﺎ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ و ﺑﺎ ‪ 639‬ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺳﺘﻮن دﺷﻤﻦ را ﮐﺎﻣﻼً دﭼﺎر ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﻤﺎدي‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧﻔﺮات ﻓﻨﯽ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﻮﺷـﮏ ﺑـﻪ ﺑـﺎك ﺧـﺎرﺟﯽ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺧﻮرده‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎك را ﮐﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻄﺮ از ﮐﻨـﺎر ﮔـﻮش ﻋﻤـﺎدي‬
‫رد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ 2 .‬آن روز ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻗﻨﺎﻋﺖﭘﯿﺸﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮﻣﯽ ‪ 3‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻓﺮار ﮐﺮده و ﺑﺎ دادن اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺳﺒﺐ‬
‫ﺷﻬﺎدت ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺮﺳﻨﻞ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 335‬و ‪.336‬‬
‫| ‪403‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﭼﻬﺎرم دي ‪ ،59‬ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ اﺑﻼغ ﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ واﺣﺪ ﻋﺮاﻗﯽ از »راﻧﯿﻪ« در ﺣﺎل ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮوان ﺑﻘﺎﯾﯽ ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫واﺣﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي افـ ‪ 5‬آن ﻫﺎ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل زﯾﺮ ﺑﺎر ﻣﻬﻤﺎت رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﯽ آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬دو ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﻣﺮز ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﺑـﺎ ﺻـﺪاي ﻋﺠﯿﺒـﯽ در‬
‫رادﯾﻮ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﻫﺸﺪار ﻣﯽداد »ﻣﯿﮓﻫﺎ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔـﺮدش‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ «.‬دو ﺧﻠﺒﺎن ﭼﻮن ﻣﻨﺒﻊ اﯾﻦ ﺻﺪا را ﮐﺸﻒ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ اداﻣﻪ دادﻧﺪ )ﺑﻌـﺪ ﻓﻬﻤﯿﺪﻧـﺪ‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻞ دﺷﻤﻦ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ(‪ .‬دو ﺧﻠﺒﺎن دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺷﯿﺮﺟﻪ‪ ،‬ﺑﻤـﺐﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﺗﯿﭗ ﻋﺮاﻗﯽ ﻓﺮورﯾﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬اردﺳﺘﺎﻧﯽ را ﺑـﺎ ﻣﺸـﮑﻞ ﻣﻮاﺟـﻪ‬
‫ﮐﺮد و او ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از وﺿﻌﯿﺖ ﺷﯿﺮﺟﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ .‬در ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮي زﻣﯿﻦ ﺑﺎر دﯾﮕـﺮ اﯾﻤـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺪا و ﻣﻬﺎرت ﺑﻪ ﯾﺎري او آﻣﺪﻧﺪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﻓﺸﺎر ‪ 7‬ﺟﯽ ﻣﺜﺒﺖ و ﯾﮏ ﺟـﯽ ﻣﻨﻔـﯽ‬
‫از ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺮﺟﻪ ﺧﺎرج ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻤﺒﺎران ﺳﻨﮕﯿﻦ آن ﻫﺎ ‪ 204‬ﻋﺮاﻗـﯽ را ﮐﺸـﺘﻪ و زﺧﻤـﯽ ﮐـﺮد و‬
‫ادوات آن واﺣﺪ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ ‪.1‬‬

‫ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ‬
‫ﻋﺮاق ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً در ﮐﻠﯿﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻦﺑﺴﺖ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺧﻄﻮط ﭘﺪاﻓﻨﺪي اﯾﺮان را دور زده و از ﺷﻤﺎلﻏﺮﺑﯽ ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس‪ ،‬ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ اﯾﺮان‬
‫ﺑﻪوﯾﮋه ﺧﺎرك را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺗﺎﻣﮑﺖ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻓـﺮاغ‬
‫ﺑﺎل زﯾﺎدي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺳﻨﮕﯿﻦ در ﻏـﺮب ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس ﻣـﺎﻧﻊ‬
‫ورود ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﻬﺎﺟﻢ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮاق ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﯽ درآﻣﺪ ﺧﻮد را از ذﺧﺎﯾﺮ ارزي‬
‫ﻧﻔﺘﯽ و ﮐﻤﮏﻫﺎي اﻋﺮاب ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﻮد ﮐـﻪ از اﯾـﺮان در ﺑﺨـﺶ اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺻﺪام ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ ﻏﺮب و ﺷﺮق و ﻓﻘﺪان ذﺧﺎﯾﺮ ارزي‪،‬‬
‫ﮐﺸﻮر ﻣﺎ در ﺑﺨﺶ درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﺮان ﺑﻨﺪر ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ ﺧـﻮد را از دﺳـﺖ‬
‫داده و اﮔﺮ ﺑﻨﺎدر دﯾﮕﺮ ﻏﺮب ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﻧﯿـﺰ ﻧـﺎﺑﻮد ﺷـﺪه و ﻧﻔـﺘﮑﺶﻫـﺎي ﺧـﺎرﺟﯽ ﺟﺮﺋـﺖ‬

‫‪ .1‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه ﺻﻔﺤﺎت ‪ 83‬و ‪.84‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 404‬‬

‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﻨﺎدر ﻧﻔﺘﯽ اﯾﺮان را ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻗﺎدر ﺑﻪ اداﻣـﻪ ﻧﺒـﺮد ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد؛ اﻣـﺎ‬
‫ﺻﺪام ﻗﺪرت ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮﺷﻤﺎره ‪ 11-1‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬ﭘﺎركﺷﺪه در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ‬

‫اﯾﻦ رﻫﮕﯿﺮﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎ رادار ا‪ .‬دﺑﯿﻠﯿﻮ‪ .‬ﺟﯽ‪ 9-‬ﻧﻘﺎط ﮐﻮر راداري اﯾﺮان را ﭘﻮﺷﺶ داده و‬
‫ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﯾﮏ اﺳﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻋـﺰام ﯾـﮏ دﺳـﺘﻪ از اﯾـﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻮﺷﻬﺮ )از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﺸﺘﻢ ﺷﮑﺎري اﺻﻔﻬﺎن( ﮐﺎر دﺷﻤﻦ را ﺳﺨﺖﺗﺮ ﻧﯿـﺰ ﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﺷﮑﺎريﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي از ﺗﺎﻧﮑﺮﻫﺎي ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﮔﺸﺖﻫﺎي ‪ 6‬ﺗﺎ ‪ 9‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑـﺮ‬
‫روي آﺳﻤﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺮوازﻫﺎ ﺧﺴﺘﻪﮐﻨﻨﺪه و ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ ﺳـﺒﺐ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ اﺳﺘﻬﻼك ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و رﺳﯿﺪن ﺳﺮﯾﻊ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑـﻪ ﻣﺤـﻞ درﮔﯿـﺮي‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮﻟﺮ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﯾﮏ ﻫﺪف ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺳﺮﯾﻊ در رادار‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮاري اﻋﻼم ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬آن ﻫﺎ ﻇﺮف ‪ 10‬دﻗﯿﻘﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﺪﻓﯽ ﺣﺘـﯽ در‬
‫‪ 300‬ﮐﯿﻠــﻮﻣﺘﺮي رﺳــﺎﻧﺪه و از ‪ 100‬ﮐﯿﻠــﻮﻣﺘﺮي ﻫــﺪف را در ﭼﻨﮕــﺎل رادار ﻗﺪرﺗﻤﻨــﺪ ﺧــﻮد‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 14-‬ﮐﻪ ﺧﻮد از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ اف‪ 5-‬و اف ـ ‪ 4‬ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد اﻓﺮاد‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺮاي ﻧﻈﺎم ﻧﻈﯿﺮ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ و آلآﻗﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻃﻌﻢ ﺗﻠﺦ ﺗﺴﻮﯾﻪﺣﺴﺎبﻫﺎ را ﻧﭽﺸـﯿﺪه‬
‫و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻟﺸﮑﺮي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺗﺎﻣﮑﺖ اﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﺷﺠﺎع و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻫﻮش ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻮع ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ آن ﻫﺎ ﺑـﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﺗـﺎﯾﮕﺮ و‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠـﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻣﻄـﺮح اف‪ 14 -‬در‬
‫| ‪405‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اف‪ 14 -‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑﺴﯿﺎر اﯾﻤﻦﺗﺮ از اف‪ 4 -‬و اف‪ 5 -‬ﺑﻮد و ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ رﺷﺎدتﻫﺎ را ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﻦ ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ )اف‪ 4 -‬و اف‪ (5 -‬ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﺑﺮونﻣﺮزي اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺣـﻮاس ﺟﻤـﻊ ﻣـﯽﺑـﻮد‪ .‬ﮔﺸـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن را ﺧﻮابآﻟﻮد ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﮐﺜﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﺎ درﺟـﺎت ﺑـﺎﻻ‬
‫ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕـﺎم درﯾﺎﻓـﺖ درﺟـﻪ ﺳـﺮﻫﻨﮓ دوﻣـﯽ از ﭘـﺮواز‬
‫ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺟﻨﮕﯽ در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻧﺒـﺮد ﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي آن زﻣﺎن رادارﻫﺎي ﺑﺎ ﺑﺮد ‪ 40‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ و ﯾﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺑﺎ ﺑـﺮد ‪ 30‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ‬
‫در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ رادار ﺗﺎﻣﮑﺖ از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﺶ از ‪ 200‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻫـﺪف‬
‫را رﻫﮕﯿﺮي ﮐﺮده و از ‪ 120‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي )ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ از ﻓﻮاﺻﻞ دورﺗﺮ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺮ روي ﻫـﺪف ﻗﻔـﻞ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ( ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻫـﺪاف را از ﺑـﯿﻦ ﺑﺒـﺮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ در ﺷـﺮاﯾﻂ اﯾـﺪهآل ﯾـﮏ ﺗﺎﻣﮑـﺖ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ رﻫﮕﯿﺮي ﻫﻤﺰﻣﺎن ‪ 6‬ﻫﺪف ﺑﯿﻦ ﻓﻮاﺻﻞ ‪ 120‬ﺗـﺎ ‪ 60‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮي ﻫـﺪف ﻫﺮﭼﻨـﺪ‬
‫ﺛﺎﻧﯿﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮده و ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ اﻫﺪاف او را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬آن ﻫﺎ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﺮاق ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺧﺮﯾﺪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي آن زﻣﺎن ﺷﺮق و‬
‫ﻏﺮب‪ ،‬ﻫﯿﭻوﻗﺖ آﺳﻤﺎن را اﻣﻦ ﻧﺒﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫روزﻫﺎي ﭼﻬﺎرم و ﻫﻔﺘﻢ دي ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ دو ﻣﯿﮓ‪ 21-‬را ﺑﻪ زﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻘﻮط ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫ﯾﮑﯽ از آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺴﺘﻘﻞ رﺳﯿﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ زﻫﺮﭼﺸﻢ اﺻﻠﯽ را ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ‪ 10‬روز ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻠﯿﮏ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻧﻔﺘﯽ و ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﯽ ﻋﺮاق‬

‫اواﯾﻞ ديﻣﺎه در ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﯿﺮاﻧﻪ ‪ 2‬دﺳﺘﻪ ﺟﻨﮕﻨﺪه )ﻫﺮ دﺳﺘﻪ دو ﻓﺮوﻧـﺪ( از ﺷـﻤﺎل و‬
‫ﺟﻨﻮب اﯾﺮان ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪه و ﻋﺎزم ﭼﺎهﻫﺎي ﻧﻔﺖ ﮐﻮت در ﺟﻨﻮبﺷﺮﻗﯽ ﺑﻐﺪاد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از راه را از درون درهﻫﺎي ﻏﺮب ﮐﺸﻮر و ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫـﺎي‬
‫ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻧﯿﺰ از ﻻﺑﻪﻻي ﻧﯿﺰارﻫﺎ و ﻫﻮرﻫﺎ ﻃﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﺑﻮد ﻫـﺮ ﮔـﺮوه زودﺗـﺮ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬اول‬
‫ﭼﺎهﻫﺎي ﻧﻔﺖ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوه اول ﺑﺎ رﺳـﯿﺪن ﺑـﺮ روي ﻫـﺪف‪ ،‬ﭼـﺎهﻫـﺎي ﻧﻔـﺖ را ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 406‬‬

‫ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻤﺒﺎران ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ دود ﺳﯿﺎه ﻧﺎﺷﯽ از آﺗﺶ از دزﻓـﻮل ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺸـﺎﻫﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﺮوان‬
‫ﺟﺪﯾﺪي ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﮔﺮوه اول ﺑﻪ ﺳﺮوان آرام ﺳﺮﮔﺮوه ﭘﺮوازي ﮔﺮوه دوم ﺧﺒﺮ ﻣﯽدﻫـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻫﺪف اول )ﭼﺎهﻫﺎي ﻧﻔﺖ( از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ و آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﺪف دوم ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه دوم ﻧﯿﺰ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐـﻮت ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣﺴـﯿﺮ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﮔـﺮوه ﺑـﺎ ﺣﺠـﻢ‬
‫ﮔﺴﺘﺮدهاي از آﺗﺶ ﭘﺪاﻓﻨﺪ و ﻣﻮﺷﮏ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﺮﺧـﻮرد ﭼﻨـﺪ ﮔﻠﻮﻟـﻪ ﭘﺪاﻓﻨـﺪ‬
‫اﺗﻔﺎق دﯾﮕﺮي رخ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻌﺪ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎﻧﮏﺳﺎزي و ﺗﻌﻤﯿﺮ ﺑﺎﻟﮕﺮد را‬
‫ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮده و ﺣﺘﯽ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﭘﺎﯾﮕﺎه را ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟـﻪ ﺑﺴـﺘﻪ و ﺑـﻪرﻏـﻢ آﺗـﺶ ﺷـﺪﯾﺪ‬
‫‪1‬‬
‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ وارد ﻣﺮز اﯾﺮان ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺿﺮﺑﻪاي ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻋـﺮاق وارد ﮐـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻﮐـﺪام از‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ ﺻﺪﻣﻪاي وارد ﻧﺸﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن روزﻫﺎ ﺧﻠﺒﺎن داﻧﺸﭙﻮر ‪ 2‬ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﭘﻠـﯽ در‬
‫ﭘﻨﺠﻮﯾﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻤﺒﺎران او و ﻫﻢﺑﺎﻟﺶ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺿﺮﺑﻪ ﯾـﮏ‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي او را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﻗﺴـﻤﺖ اﻧﺘﻬـﺎﯾﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ ﯾﺎﻓﺖ! اﻣﺎ او ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷـﮑﻞ ﺑـﻪ ﻧﺰدﯾﮑـﯽ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺗﺒﺮﯾـﺰ رﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺷـﮑﻞ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي او در اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻢ ﺷﮑﺎريﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﻫﻢ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه او را‬
‫ﺑﺎ ﻣﯿﮓ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﮔﺮ دﺧﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ اﻓﺴﺮ ﻧﺎﻇﺮ ﺗﺮاﻓﯿﮏ‪ ،‬ﺑﺮج ﮐﻨﺘﺮل و ﯾـﮏ ﺷـﮑﺎري‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻆ ﻧﺒﻮد ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮدي ﻗﺮار ﻣـﯽﮔﺮﻓـﺖ ‪ ،3‬او ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺷـﮑﻞ آن‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﺪه و ﺗﺎﯾﮕﺮ آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ دوﺑﺎره ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫آﻏﺎز ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺑﺰرگ زﻣﯿﻨﯽ‬

‫رﮐﻮد ﻧﺴﺒﯽ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ و ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮاي دو ﻃﺮف ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮاي ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا‬
‫اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻨﯽﺻﺪر رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻗﻮاي وﻗـﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ارﺗـﺶ ﺑـﺮاي‬
‫ﻋﻘﺐ راﻧﺪن دﺷﻤﻦ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎد اﺻﻠﯽ از ﺑﻨﯽﺻﺪر ﻋـﺪم اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺎﻓﯽ از‬

‫‪ .1‬ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻪ »ﻫﺪف ﺷﻬﺮ ﮐﻮت«‪ 4 ،‬ﺧﺮداد ‪.1387‬‬

‫‪ .2‬ﺧﻠﺒﺎن داﻧﺸﭙﻮر ﮐﻪ در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﺑﺎ درﺟﻪ ﺳﺮﻫﻨﮕﯽ در ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮهاي از ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن داﻧﺸﭙﻮر‪ 12 ،‬آﺑﺎن ‪.87‬‬
‫| ‪407‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﯽ و ﺳﭙﺎه ﺑﻮد و او در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ اﻧﺘﻘﺎدات‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺣﺮﻓـﻪاي ارﺗـﺶ را‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ داﺧﻞ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻨﯽﺻﺪر دﺳﺘﻮر اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫را ﺑﺪﻫﺪ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺪرت ﺑﯿﺸﺘﺮ زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻋﺮاق ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻋـﺮاق‬
‫را در ﻻك دﻓﺎﻋﯽ ﻓﺮو ﺑﺮد‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي درﮔﯿﺮ ارﺗـﺶ در اﯾـﻦ ﻧﺒﺮدﻫـﺎ اﻟﺒﺘـﻪ ﺑـﺮ روي ﻧﻬﺎﺟـﺎ و‬
‫ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺣﺴﺎب وﯾﮋهاي ﺑﺎز ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺼﺮ‪ ،‬ﺗﻮﮐﻞ و ﺧﻮارزم‬

‫ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 5‬روز )از روز ‪ 15‬دي ﺗﺎ ‪ 20‬دي( ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫـﯽ اﻫـﻮاز و ‪16‬‬
‫زرﻫﯽ ﻗﺰوﯾﻦ از ﻏﺮب اﻫﻮاز )ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺼﺮ( و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 21‬و ‪ 77‬در ﮐﻨﺎر ﻧﻔـﺮات‬
‫ژاﻧﺪارﻣﺮي‪ ،‬ﺳﭙﺎه و ﮔﺮوه ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﺷﻬﯿﺪ ﭼﻤـﺮان از ﺷـﻤﺎل آﺑـﺎدان )ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺗﻮﮐـﻞ(‬
‫ﺣﻤﻠﻪاي ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﻋﺮاق را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺤـﻮر ﻏـﺮب اﻫـﻮاز )ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻧﺼـﺮ(‬
‫ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺑﺎ ‪ 15‬ﺑﺎﻟﮕﺮد )‪ 6‬ﮐﺒﺮا‪ 8 ،‬ﺑـﺎﻟﮕﺮد ‪ 214‬و ﯾـﮏ ﺑـﺎﻟﮕﺮد ‪ 1 (206‬ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي‬
‫درﮔﯿﺮ آﻣﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ و وﺳﯿﻊﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻬﺎﺟﺎ ﮐﻪ از ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘـﻪ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻧﺒﺮد ﻣﺸﻐﻮل زﻣﯿﻨﻪﭼﯿﻨﯽ ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ اﺻﻠﯽ ارﺗﺶ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺎ ‪ 131‬ﭘﺮاﻧـﻪ‬
‫ﭘﺮواز ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ‪ 262 ،‬ﭘﺮاﻧﻪ آﺗﺶ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ و ﻫﻔﺖ ﭘﺮاﻧﻪ ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤﺐ ﺑﺮ ﺳﺮ دﺷﻤﻦ ﻓﺮورﯾﺨﺖ‪ 2 .‬در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺼﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ‪ 145‬ﭘﺮاﻧـﻪ ﺑﻤﺒـﺎران‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ و ‪ 660‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ رزﻣﯽ‪ 318 ،‬ﻫﺰار ﭘﻮﻧﺪ ﻣﻬﻤـﺎت ﺑـﺮ ﺳـﺮ دﺷـﻤﻦ‬
‫رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻫﺮﮐﻮﻟﺲ‪ ،‬ﻓﺎﻧﺘﻮم و اف‪ 5-‬از دﺳﺖ رﻓـﺖ و ﺷـﺶ‬
‫‪4‬‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ‪) 3 .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻧﺎﺻﺮ رﺿﺎﯾﯽ ﺳﻘﻮط ﻫﺎ را ﺗﺎ ‪ 8‬ﻓﺮوﻧﺪ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ(‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻫﻮاﻧﯿﺮوز‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.35‬‬

‫‪ .2‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.165‬‬
‫‪ .3‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎن رﺿﺎﯾﯽ ﺷﻤﺎره ‪ ،257‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.13‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 408‬‬

‫آﻏﺎز ﻋﻤﻠﯿﺎت‬
‫آﻏﺎز ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺼﺮ‪ 15 ،‬دي ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ و ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﮐﻠﯿـﺪ ﺧـﻮرد و اﯾـﻦ ﻧﯿﺮوﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺪت ﻟﺸﮑﺮ ‪ 9‬زرﻫﯽ ﻋﺮاق را زﯾﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﻧﯿﺮوز و ﺗﺎﻧﮏﻫـﺎي‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ‪ 16‬زرﻫﯽ ﻗﺰوﯾﻦ و ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻫﻮاز ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬آن ﻫـﺎ در اﺑﺘـﺪا ﺧـﻂ‬
‫ﻣﻘﺪم ﻋﺮاق را ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ورود ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 12‬زرﻫـﯽ ﻋـﺮاق ﺷـﺮاﯾﻂ را ﺑـﻪ زﯾـﺎن اﯾـﺮان‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻏﺰال و آﻟﻮﺋﺖ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ از ﻧﺒـﻮد رﻫﮕﯿﺮﻫـﺎي اﯾﺮاﻧـﯽ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮده و‬
‫ﺗﺎﻧﮏﻫﺎي اﯾﺮان را ﻫﺪف ﻗﺮار دادﻧﺪ‪) .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ‪ 60‬ﺗﺎﻧﮏ اﯾﺮان در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫از ﻧﺒﺮد از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ(‪ 1 .‬در ﻧﺒﺮد زرﻫﯽ آن روز و روز ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ دي‪ ،‬اﺑﺘﺪا اﯾﺮان ﭘﯿﺮوز ﺑﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻣﯿﮓﻫﺎي‪ 21-‬و ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ ﻓﻀﺎ را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﺑﺮﻫﻢ زد‪ .‬ﺗﺎﻣﮑـﺖﻫـﺎ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺘﻮر ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺮ ﭘﺮﻧﺪهاي را دﯾﺪﻧـﺪ در زدﻧـﺶ درﻧـﮓ ﻧﮑﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫دﯾﮕﺮ ﻓﻀﺎ ﺑﺮاي ﺣﻀﻮر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺧﻮدي ﻧﯿﺰ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮد‪.‬‬
‫ورود ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﻓﺸﺎر ﻫﻮاﮔﺮدﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﺗﺎ ﺣﺪودي ﮐﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺻﺒﺢ روز ‪ 17‬دي ﺧﻠﺒﺎن‬
‫ﻓﺮحآور ﺑﺎ ﺷﻠﯿﮑﯽ دﯾﺪﻧﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ‪ ،‬ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ‪) 23-‬ﺑﻪ ﻗﻮﻟﯽ ‪ 4‬ﻓﺮوﻧﺪ( را ﺑﻪ زﯾـﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬ﻣﯿﮓﻫﺎ در اﻃﺮاف اﻫﻮاز در ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي آﻣﺎده ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮح آور از ‪ 50‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ را ﺑـﺮ روي ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎي ﺳـﺮﮔﺮوه ﭘـﺮوازي ﻗﻔـﻞ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﻔﺠﺎر ﺷﺪﯾﺪ ﻣﯿﮓ ﭘﯿﺶ رو ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﻣﻤﻠﻮ از ﻣﻬﻤﺎت ﺑﻮده دو ﻣﯿﮓ دﯾﮕـﺮ را ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ‬
‫زﯾﺮ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻣﯿﮓ ﭼﻬﺎرم ﻧﯿﺰ از اﯾـﻦ ﻣـﻮج اﻧﻔﺠـﺎر ﺟـﺎن ﺳـﺎﻟﻢ ﺑـﻪ در‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺮد‪ 2 .‬ﮔﻮﯾﺎ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎري در ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﻫﻮاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ‪ ،‬ﺳـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ را‬
‫در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﺧﻠﺒﺎن ﯾﺪا‪ ...‬ﺧﻠﯿﻠﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺴـﺒﻮق )ﺷـﻠﯿﮏ‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎ در اف‪ 14-‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮐﻤﮏ ﺧﻠﺒﺎن اﺳﺖ( دو ﺟﻨﮕﻨﺪه دﯾﮕـﺮ دﺷـﻤﻦ را ﺳـﺎﻗﻂ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻋﺮاق ﺑﺎ آوردن ﺻﺪﻫﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻠﯿﮑﺎ‪ zu23 ،‬و ﻣﻮﺷﮏ دوش ﭘﺮﺗﺎب ﺳﺎم ‪ 7‬ﻓﻀﺎ را ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺮاي ﮐﺒﺮاﻫﺎ‬
‫ﻧﺎاﻣﻦ ﮐﺮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اداره ﻣﯿﺪان ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ و ﻓﺮزاد ﺑﯿﺸﺎب در ﮐﺘﺎب اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪،‬ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن ﺿﻤﻦ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺳﻘﻮط ﺳﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﮓ‪ ،23-‬آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﻣﯿﮓ ﭼﻬﺎرم را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬اﻣﺎ از ﺳﻘﻮط آن ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫| ‪409‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت‪ ،‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ و ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺣﻀﻮر ﺧـﻮد را در ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮاي ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺿـﺪﺣﻤﻠﻪ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ ﻋﺮاق و ﺑﺮﺗﺮي ﻣﺤﺴﻮس زره ﺗﺎﻧﮏ ﺗﯽ ـ ‪ 72‬ﺑﺮ ﺗﺎﻧﮏﻫـﺎي اﯾﺮاﻧـﯽ‪،‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ‪ 16‬زرﻫﯽ ﻗﺰوﯾﻦ و ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 92‬را وادار ﺑـﻪ ﻋﻘـﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠـﺎ ﺑـﺎ ورود‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﮐﺒﺮا‪ ،‬ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﻈﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﺒﺮاﻫﺎ ‪ 12‬ﺗﺎﻧـﮏ ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫را ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪ .‬ﻋﺮاق ﺑﻌﺪﻫﺎ ادﻋﺎ ﮐﺮد در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ‪ 214‬ﺗﺎﻧﮏ اﯾﺮاﻧﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮده و ﯾـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ رﻗﻢ ﺻﺤﯿﺢ ‪ 88‬دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺿﺪﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺼﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ روزآن ﻫﺎي ﺑﺮاي ورود آن ﻫـﺎ‬
‫ﺑﻪ اﻫﻮاز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﺗﻮﭘﺨﺎن ﻫﺎي ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﻏﺮب اﻫـﻮاز را آﻏـﺎز ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫آﻏﺎز ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻮﮐﻞ از ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﻮﺑﯽ در ‪ 19‬دي )ﻣﺤﻮر آﺑﺎدان ـ ﮐﺎرون(‪ ،‬ﺧـﻮارزم در ﻣﺤـﻮر‬
‫ﻣﯿﻤﮏ )ﻏﺮب( و ﺣﻤﻼت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐـﻪ دﯾﮕـﺮ زﻣـﺎن ﺣﻤـﻼت زﻣﯿﻨـﯽ‬
‫ﻋﺮاق ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن رﺿﺎﯾﯽ درﺑﺎره آن روزﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﮔﺎﻫﯽ ﺗﺎ ‪ 3‬ﭘﺮواز در روز اﻧﺠﺎم‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ و ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي دزﻓﻮل‪ ،‬ﺑﻮﺷﻬﺮ و ﻫﻤﺪان ﻫﺮﭼﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﺧﻠﺒﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﭘﻮردان ﻧﯿﺰ آن روز در ﯾﮏ اف‪ 4-‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﯾﮏ واﺣﺪ ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑـﻪ‬
‫آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه و اﮔﺮﭼﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ﺑﺎل ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑﻪ ﻗﻄﺮ دﻫﺎﻧﻪ ﯾﮏ ﺑﺸﮑﻪ ﺑﺰرگ ﺳﻮراخ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﺟﻠﻮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را در ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫روزﻫﺎي ‪ 17‬و ‪ 18‬دي‪ ،‬ﻧﻬﺎﺟﺎ دوﺑﺎره ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺗﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻼت وﺳﯿﻊ و داﻣﻨـﻪداري‬
‫ﻋﻠﯿﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗدوم ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺸـﯿﺮي درﺑـﺎره آن روزﻫـﺎ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬اﮔـﺮ‬
‫ﺣﻤﻼت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻫﻮﯾﺰه از دﺳﺖ ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬ﻣـﺎ ﻣﺠﺒـﻮر ﺷـﺪﯾﻢ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ‪ 40‬روز اول‬
‫ﺟﻨﮓ دوﺑﺎره دﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺰﻧﯿﻢ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﮔﺮﭼﻪ دﺷـﻤﻦ ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﺷـﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ‪ 7‬ﯾﺎ ‪ 8‬ﺟﻨﮕﻨﺪه اف‪ 4-‬و اف‪ 5-‬ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﯾﺎ ﺻﺪﻣﻪ ﺧﻮرد و ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑـﻪ‬

‫‪ .1‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،257‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.13‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 410‬‬

‫ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﺳﺮﮔﺮد ﭘﺮوﯾﺰ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﺎي و ﻣﻦ ﺑﺎ ﺳﺎم ‪ 6‬ﻣﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ و ﻫﻨﮕـﺎم ﻓـﺮود‬
‫اﺟﮑﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺗﻬﺎﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮔﺮوه رزﻣﯽ ‪ 137‬ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺒﻮدﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﭼﯿﺰ از دﺳﺖ ﻣﯽرﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗ دومﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻧﺼـﺮ‪،‬‬
‫‪ 400‬ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و ﻧﻪ ﻓﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﺗﺎﯾﮕﺮ از دﺳﺖ رﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺿـﺪﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻋﺮاق ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ 2 .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺷـﻬﺪاي اﯾـﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺳـﺮﮔﺮد ﻣﺤﻤـﺪ ﺣﺴـﻦ ﻗﻬﺴـﺘﺎﻧﯽ و‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ ﮐﻮﭘﺎل ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺧﻠﺒﺎن در ﺳﻪ ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ دﻫﻬـﺎ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑـﺮون ﻣـﺮزي و‬
‫درون ﻣﺮزي ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﯿﭗدوم ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاﺗﭙﻮر )ﺳﺮﮔﺮد آن زﻣﺎن( در ﭘﺮوازي دو ﻓﺮوﻧﺪي از ﻫﻤﺪان ﯾﮏ ﺗﯿـﭗ‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﻋﺮاق در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻓﮑﻪ را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻄـﯽ )اﯾـﻦ ﺳـﺘﻮن ﺑـﺮ روي ﺟـﺎده‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد و دو ﻃﺮف آن آب ﺑﻮد( ﻃﻮري ﺑﻤﺒﺎران ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﯿﭗ ﻣﺬﮐﻮر ﮐـﺎﻣﻼً از ﺑـﯿﻦ‬
‫ﻣﯽرود‪ .‬ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 7‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﺎك ﺧﺎرﺟﯽ او اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮده‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻃـﺮز ﻣﻌﺠـﺰهآﺳـﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ دزﻓﻮل ﻣـﯽرود و در ﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ ﻫﻤـﻪ ﻓﮑـﺮ‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ او ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪه‪ ،‬از دزﻓﻮل ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش ﺗﻤﺎس ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﮐﺒﺮا ﻧﮕﺮانﮐﻨﻨﺪهﺗﺮ از ﻫﻤﺘﺎﯾـﺎن ﻧﻬﺎﺟـﺎ ﺑـﻮد‪ .‬ﭘﺪاﻓﻨـﺪ دﺷـﻤﻦ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ )زﻣﯿﻦ ﻣﺴﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻣﺨﻔﯽ ﺷﺪن ﻧﺪاﺷﺖ( ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫـﺎي‬
‫ﻫﻮاﻧﯿﺮوز را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﯽ ﺣﺪود ‪ 17‬ﺑـﺎﻟﮕﺮد اﯾﺮاﻧـﯽ در‬
‫‪4‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎ آﺗﺶ ﭘﺪاﻓﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻠﯿﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ و ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ارﺗﺶ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻣﺤﻮر اﻫﻮاز را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از اداﻣﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت‬
‫ﺗﻮﮐﻞ ﻧﯿﺰ دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺎوﺟﻮد ﺗﻌﺪاد زﯾﺎد ﺷﻬﺪا و از ﺑـﯿﻦ رﻓـﺘﻦ ﺑﺮﺧـﯽ‬

‫‪ .1‬اﻇﻬﺎرات ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎنﻣﺸﯿﺮي در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ 7 ،‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫‪ .2‬اﻋﻼم ﺷﺪه در ﻣﯿﺰﮔﺮد ‪ 4‬ﺗﯿﺮ ‪.92‬‬
‫‪ .3‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ دوم ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاﺗﭙﻮر ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،197‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.12‬‬
‫‪ .4‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،258‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.14‬‬
‫| ‪411‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ادوات‪ ،‬ﺳﻪ ﺣﺴﻦ داﺷﺖ‪ :‬اول آﻧﮑﻪ ‪ 90‬ﺗﺎﻧﮏ و ‪ 60‬ﻧﻔﺮﺑﺮ ﻋﺮاﻗـﯽ را ﻣﻨﻬـﺪم ﮐـﺮد‪ .‬دوم آﻧﮑـﻪ‪،‬‬
‫ﻻزم ﺑﻮد ﺑﻪ ﻋﺮاق ﮐﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺿﺮﺑﻪاي وارد ﺷﻮد و ﺳﻮم‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺛﺎﻣﻦاﻻﺋﻤﻪ در ﻣﻬﺮ ﺳﺎل ‪ 1360‬ﺑﻪﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﯾﺎد ﺑﺮد ﮐﻪ ‪ 9‬ﮔـﺮدان‬
‫‪1‬‬
‫ارﺗﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد ‪ 17‬ﮔﺮدان ﻋﺮاﻗﯽ را داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮارزم )ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﯿﻤﮏ( ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي داﺷﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﺣﻀﻮر ‪ 18‬ﺑﺎﻟﮕﺮد ﺑﺎ ‪ 436‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮواز ﺑﻮد ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬ﺑﺎﺧﺘﺮان ﻣﻮﻓـﻖ ﺑـﻪ ﺗﺼـﺮف‬
‫ارﺗﻔﺎﻋﺎت راﻫﺒﺮدي ﮐﻠﻪ ﻗﻨﺪي‪ 540 ،525 ،‬و ‪ 620‬ﺷﺪ‪ 60 .‬ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ ﻋﺮاﻗﯽ ﻧـﺎﺑﻮد و ‪500‬‬
‫ﮐﺸﺘﻪ و ‪ 1500‬ﻣﺠﺮوح ﻧﯿﺰ روي دﺳﺖ ﻋﺮاق ﻣﺎﻧﺪ‪ 3 .‬اﺳﺎرت ‪ 164‬ﻧﻔﺮ ﻧﯿﺰ ﺧﺒﺮ ﺧﻮش دﯾﮕـﺮي‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 24‬ديﻣﺎه ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﯽ ﺷﺎﻫﺪ آﺧﺮﯾﻦ ﺗﺤﺮﮐﺎت ﻃﺮﻓﯿﻦ ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي ﻧﺼﺮ‪ ،‬ﺗﻮﮐـﻞ‬
‫و ﺧﻮارزم ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ روز ﺳﻪ افـ ‪ 4‬اﯾﯽ ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﻣﻮﺷﮏ ﻣﺎورﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪ افــ ‪،5‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪاي ﺷﺪﯾﺪ را ﻋﻠﯿﻪ ﯾﮏ ﺗﯿﭗ زرﻫﯽ ﻋـﺮاق ﮐـﻪ ﻗﺼـﺪ ﺗﻘﻮﯾـﺖ واﺣـﺪﻫﺎي ﺳـﭙﺎه ﺳـﻮم را‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﺗﺎﯾﮕﺮ‪ ،‬اول رﺳﯿﺪه و ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮد را از ارﺗﻔـﺎع ‪ 50‬ﻣﺘـﺮي رﻫـﺎ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﺎﻧﺘﻮم درﺑﺎره وﺟـﻮد ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي ﻣﻮﺷـﮑﯽ ﺳـﺎم‬
‫ﻫﺸﺪار داد‪ .‬دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﻌﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي ﭘﺮﺗـﺎب ﻣﻮﺷـﮏ ﻣﺎورﯾـﮏ از ‪10‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي آﻣﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﮐﻤﺮﺑﻨـﺪ ﺷـﮑﺎر ﺳـﺎﯾﺖ ﻣﻮﺷـﮑﯽ ﺳـﺎم ‪ 6‬ﮔﺮﻓﺘـﺎر‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ﺑﺎل ﭼﭗ ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم را ﻣﻨﻬـﺪم ﮐـﺮده و ﺳـﺒﺐ ﺳـﻘﻮط آن‬
‫‪4‬‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺘﻮر ﮐﺎﻫﺶ ارﺗﻔﺎع و ﭼﺴﺒﯿﺪن ﺑﻪ زﻣـﯿﻦ را داد و ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺑﺪون اﺛﺮ از ﮐﻨﺎر آن ﻫﺎ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﻣﺎورﯾـﮏ‬

‫‪ .1‬اﻃﻠﺲ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.40‬‬

‫‪ .2‬ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻫﻮاﻧﯿﺮوز‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.39‬‬
‫‪ .3‬اﻃﻠﺲ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.38‬‬
‫‪ .4‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،259‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.22‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 412‬‬

‫ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﭘﺮﺗﺎب ﻣﻮﺷﮏ ﻫﺪﻓﮕﯿﺮي ﮐﺮده و ﭘﺲ از ﺷـﻠﯿﮏ ﭼﻬـﺎر ﻣﻮﺷـﮏ‪،‬‬
‫ﺳﻪﺳﺎﯾﺖ را ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺗﯿﭗ زرﻫﯽ رﻓﺘـﻪ و ﯾـﮏ‬
‫ﺗﻮپ ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ و ﺗﻌﺪادي ﺗﺎﻧﮏ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻌـﺪ ﯾـﮏ اف‪ 5-‬از ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫وﺣﺪﺗﯽ دزﻓﻮل ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮوﻧﺪي از ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي ﻣﯿﻞ ـ ‪ 8‬ﯾﮑﯽ از آن ﻫـﺎ را‬
‫ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮﻣﺴﯿﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎي دﯾﮕﺮ و ﮐﻤﺒﻮد ﺳـﻮﺧﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺖ ﮐـﺎر‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎ آن دﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﮐﺘﺎب اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺒـﺮد در آﺳـﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ اﮔﺮﭼـﻪ اﯾـﺮان در ﻧﺒﺮدﻫـﺎي‬
‫ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي دوم و ﺳﻮم ديﻣﺎه ﺻﺪﻫﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ را از دﺳـﺖ داد‪ ،‬اﻣـﺎ ﻧﻔـﺲ ارﺗـﺶ‬
‫ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪ و ‪ 200‬دﺳـﺘﮕﺎه ﺗﺎﻧـﮏ ﺗـﯽ ـ ‪ ،62‬ﺗـﯽ‪ ،72 -‬ﻧﻔﺮﺑـﺮ ﺑـﯽ‪.‬ام‪ .‬ﭘـﯽ‪ ،‬ﺗـﻮپ‬
‫ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ و ﺳﺎﯾﺖ ﻣﻮﺷﮑﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺷﺶ ﺑﺎﻟﮕﺮد رزﻣﯽ از ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻮﺟﻮدي ارﺗـﺶ ﻋـﺮاق‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﺴﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻮﻗﺖ زورآزﻣﺎﯾﯽﻫﺎ‬

‫ﻣﺎه ﭼﻬﺎرم ﺟﻨﮓ رﻓﺘﻪرﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻮد ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﺪ و ﮐﻢﮐﻢ اﺳﺘﻌﺪاد واﺣﺪﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ‬
‫ارﺗﺶ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺳﯿﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎي داوﻃﻠﺐ ﻣﺮاﺣـﻞ آﻣـﻮزش و ﺗﻘﺴـﯿﻢ‬
‫در واﺣﺪﻫﺎ را ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن وﻗـﺖ آن ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻧﻬﺎﺟـﺎ ﭘـﺲ از ‪ 110‬روز ﻃﻮﻓـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺎزﺳﺎزي و ﺗﺮﻣﯿﻢ زﺧﻢﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎ ﻧﻈﯿـﺮ ﭘﺎﯾﮕـﺎه وﺣـﺪﺗﯽ ﺑـﺎ ﻗﺒـﻮل‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ دﺷﻤﻦ در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖﻫـﺎ )ﺑﻤﺒـﺎران ﻫـﺎي ﺑـﺮونﻣـﺮزي(‬
‫ﺻﺪﻣﻪ زﯾﺎدي را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪه و ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮﺑﯽ را از دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﭘﯽ ﺑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪون وﺟﻮد ﺷﮑﺎريﻫﺎي ﺟﺪﯾـﺪ ﺳـﻔﺎرش‬
‫داده ﺷﺪه ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و روﺳﯿﻪ ﺷﺎﻧﺴﯽ ﻧﺪارد )و ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻌﺒﯿﺮ ‪ 50‬درﺻﺪ و ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﺗﻌﺒﯿـﺮ ‪70‬‬
‫درﺻﺪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﮐﺎﻣﻼً از ﻓﻬﺮﺳﺖ داراﯾﯽﻫﺎي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾـﻦ ﮐﺸـﻮر ﺧـﻂ ﺧـﻮرده ﺑـﻮد(‬
‫ﺗﺮﺟﯿﺢ داد ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه آﯾﻨﺪه ﺑﻪ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي آﻟﺮت در ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷـﺮق و‬
‫ﻣﺮﮐﺰ‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪ ﻏﺮب ﺑﻪ وﯾﮋه اﻟﻮﻟﯿﺪ )اچ ـ ‪ (3‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،259‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.23‬‬

‫| ‪413‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﻧﺒﺮد ﻧﺴﻞﻫﺎ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان و ﻋﺮاق از ﯾﮏ ﻣﻨﻈﺮ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺑـﯽﺳـﺎﺑﻘﻪ ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻧﺴﻞ دوم‪ ،‬ﻧﺴﻞ ﺳﻮم و ﻧﺴﻞ ﭼﻬﺎرم ﺟﺖ در ﯾـﮏ زﻣـﺎن ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻢ ﻣﯽﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺳﻮﺧﻮ‪ 7-‬و ﻫﺎﻧﺘﺮ )ﻋﺮاق( از ﻧﺴﻞ دوم‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ‬
‫اف‪ ،5-‬ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﻣﯿﮓ‪) 21-‬ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮ( و ﻣﯿﮓ‪ 23-‬از ﻧﺴﻞ ﺳـﻮم و اف‪ 14-‬از ﻧﺴـﻞ ﭼﻬـﺎرم‬
‫در ﻓﻀﺎي ﭘﻬﻨﺎور دو ﮐﺸﻮر ﻣﺮﺗﺐ در ﺣﺎل ﻧﺒﺮد ﺑﻮدﻧﺪ و ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ در ﻫﻨﮕـﺎم ﻣﻮاﺟﻬـﻪ‬
‫اف‪ 14-‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻧﺴﻞ دوم‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ و آﻣﻮزشدﯾﺪه ﺗﺎﻣﮑﺖ‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﺧﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻨﺠﺸﮑﯽ ﺑﯽدﻓﺎع ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ؛ اﻣﺎ اﯾﻦﻃﻮر ﻧﺒﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﺑﺮاي اﯾﺮان ﺳـﺎده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪلﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﯿﮓ‪ 21-‬در ﮐﻨﺎر ﻣﯿﮓ‪ 23-‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑـﺮاي ﻓـﺎﻧﺘﻮم ﺧﻄﺮﻧـﺎك و‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺸﻨﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺧﻮب‪ ،‬رادارﻫﺎي ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺷﺪه و ﻗﺪرت ﻣﺎﻧﻮر اﯾـﻦ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﺑﻮد و ﻫﺮﮔﺎه ﭘﺸﺖ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎ ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ ﻣﺠـﺮب و ﺷـﺠﺎع‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﺮاي ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺳﺨﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻣﯿﮓﻫﺎ در ﺟﻨﮓﻫـﺎي وﯾﺘﻨـﺎم و ‪1973‬‬
‫ﺧﻮب درﺧﺸﯿﺪه و ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫـﺎ و ﺗﺎﯾﮕﺮﻫـﺎ زده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻧﻤـﯽﺷـﺪ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق را ﻧﯿﺮوي دﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺣﺴﺎب ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺮﺗﺮي ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﺮاق را در اﻧﮕﯿﺰه‪ ،‬ﻧﺤﻮه اﻧﺘﺨﺎب و ﮔﺰﯾﻨﺶ و آﻣﻮزش آن ﻫﺎ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫از ‪ 339‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ »ﻧﺴﻞ ﺳﻮﻣﯽ« ﺑﻮدﻧـﺪ‪ 1 ،‬و اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬ﺧﻮد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و ﻣﺎهﻫﺎ ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ ﮐـﻪ ‪-‬‬

‫‪ .1‬در ﯾﮏ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻠﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺟﻨﮕﻨﺪه ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮر ﺟﺖ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﻧﺴﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ :‬ﻧﺴﻞ اول‪ ،‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﭘﺲ از‬
‫ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻮﺷﮏ و ﺳﺮﻋﺖ زﯾﺮ ﺻﻮت ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اف ـ ‪ 84‬و ﻣﯿﮓ‪ 15 -‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﻧﺴﻞ دوم ﻓﺮاﺗﺮ‬
‫از ﺻﻮت و داراي ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﻫﻮا ﺑﻪ ﻫﻮا ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺳﻮﺧﻮ ‪ 7‬و اف ـ ‪ .104‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻧﺴﻞ ﺳﻮم ﮐﻪ ﻫﻨﻮز‬
‫در ﺑﺴﯿﺎري از ارﺗﺶﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ ،‬اف ـ ‪ ،5‬اف ـ ‪ ،4‬ﻣﯿﺮاژاف ـ ‪ ،1‬ﻣﯿﮓ‪ ،23 -‬ﻣﯿﮓ‪ 21 -‬ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮ‬
‫و ﻫﺎرﯾﺮ داراي رادارﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻮان ﮐﺸﻒ ﻗﻔﻞ‪ ،‬ﺳﻼحﻫﺎي ﻟﯿﺰري و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺧﻮب ﻧﻈﯿﺮ اﺳﭙﺎرو و ﻣﺎﺗﺮا‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﻓﻀﺎي ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﻣﺮوز در اﻧﺤﺼﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻧﺴﻞ ﭼﻬﺎرم اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ آﯾﺮودﯾﻨﺎﻣﯿﮏﺗﺮ ﺷﺪه و‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي دﯾﺠﯿﺘﺎل و رادارﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي دﻗﯿﻖﺗﺮ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮي ﺑﺎﻻﯾﯽ رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬اف ـ ‪ ،14‬ﺳﻮﺧﻮ‬
‫‪ ،27‬اف ـ ‪ ،15‬اف ـ ‪ ،16‬اف ـ ‪ ،18‬ﻣﯿﺮاژ‪ ،2000 -‬ﻣﯿﮓ‪ 29 -‬و ﮔﺮﯾﭙﯿﻦ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اﯾﻦ ﻧﺴﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 414‬‬

‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬آﻣﺎده اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳﯽ و ﺳﭙﺲ ﭼﻬﻞ ﻓﺮوﻧﺪ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‬
‫ﻋﺮاق در ﺧﺎك ﺧﻮد ﻫﯿﭻﮔﺎه ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻫﺰاران ﺳﺎﯾﺖ ﻣﻮﺷﮑﯽ و ﺗﻮپ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺣﺘﯽ ﻗﻮيﺗـﺮ از‬
‫رﻫﮕﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺮوازﻫﺎي ﺑﺮونﻣﺮزي ﻧﻬﺎﺟﺎ را دﺷﻮار ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘـﺪﯾﺮ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﮐﺸﻮرﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺎوﺟﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖﻫﺎي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ‪ ،‬ﮔﺸﺖ ﻣﺴـﻠﺤﺎﻧﻪ ﺑـﺮاي ﻣﻤﺎﻧﻌـﺖ از‬
‫ورود ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ و ﺑﻤﺒﺎران ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﯽ دﺷـﻤﻦ‪ ،‬ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ آن‬
‫ﮐﺸﻮر را ﻧﯿﺰ وادار ﺑﻪ ﺧﺮوج از ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﻣﯿﺮاژﻫـﺎي ﺳـﻔﺎرش داده ﺷـﺪه‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﯿﺮاژﻫﺎي اف ـ‪ 1‬اي‪.‬ﮐﯿﻮ در ﺑﻬﺎر ‪ 58‬ﺗﻮﻟﯿﺪ و در ﺑﻬﺎر ‪ 59‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻋﺮاق آﻣﻮزش‬
‫ﭘﺮواز ﺑﺎ آن را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺤﻮﯾﻞ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﭘﺲ از ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﻋﻘﺐ‬
‫اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آﻧﮑﻪ ﮐﺎر اﯾﺮان را در ﻧﺒﺮد ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ از ﺗﺤﻮﯾﻞ‬
‫اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺧﻮدداري ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮﺗﺮي ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﺮاق‪،‬‬
‫ﭘﺎرﯾﺲ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪﻧﻈﺮ در ﺑﺮآوردﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﮐﺮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1358‬اﯾﺮان ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻔﺖ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﺪت ﮐﺎﻫﺶ داده )داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ( و در ﺳﺎل ‪ ،59‬ﺻﺪور ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺎت‬
‫ﻧﻬﺎﺟﺎ ﻋﻤﻼً ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎزار اروﭘﺎ و ژاﭘﻦ ﺗﺸﻨﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻮد و رﺷﺪ ﺷﺪﯾﺪ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ‬
‫ﭘﺎرﯾﺲ را وادار ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﻮان رﻫﮕﯿﺮي ﺑﺎﻻ در اﺧﺘﯿﺎر ﻋﺮاق ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ و‬
‫ﻓﺮزاد ﺑﯿﺸﺎب اوﻟﯿﻦ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻻت ﻣﯿﺮاژ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻋﺮاق را اواﺧﺮ دي ‪ ،59‬از ﻓﺮودﮔﺎه‬
‫ﻻرﻧﺎﮐﺎي ﻗﺒﺮس ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻣﯿﺮاژاف ـ ﯾﮏ را از ﭼﻬﺎر‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت از ﭼﺸﻢ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻬﺎﺟﺎ ﭘﻨﻬﺎن‬
‫ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ‪ ،‬آن ﻫﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﮐﻨﺪ ﺷﺪن روﻧﺪ ﺗﺤﻮﯾﻞ‬
‫ﻣﯿﺮاژﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ و روﺳﯿﻪ در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ اﯾﻦ ﻧﺴﻞ ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺳﻮﭘﺮ ﻫﻮرﻧﺖ‪ ،‬ﺳﻮﺧﻮ ام‪.‬ﮐﯽ‪،30.‬‬
‫ﯾﻮروﻓﺎﯾﺘﺮ و اف ـ ‪ 16‬اف ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺴﻞ ﭘﻨﺞ ﻧﯿﺰ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي رادارﮔﺮﯾﺰ و ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻧﻈﯿﺮ اف ـ ‪ ،22‬اف ـ ‪ ،35‬ﺳﻮﺧﻮ‬
‫ﺗﯽ‪ 50 -‬و ﺟﯽ‪ 20 -‬ﭼﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﯾﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﺸﺪه و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ در ﺟﻨﮕﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫| ‪415‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺻﺪام‬

‫ﻋﺮاق ﺑﺎ ﮐﻤﮏ روسﻫﺎ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ و اﻫﺪاف ﻣﻬﻢ ﺧـﻮد را زﯾـﺮ اﻧﺒـﻮﻫﯽ از‬
‫ﺳﻼحﻫﺎي ﺿﺪﻫﻮاﯾﯽ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﺪ و ﮐﺎر ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ روزي ﺻﺪام در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾـﻮﻧﯽ‬
‫در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆال ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﺑﯽ‪.‬ﺑﯽ‪.‬ﺳﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ورود ﻧﻪ ﭼﻨـﺪان ﻣﺸـﮑﻞ ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن اﯾﺮاﻧـﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎك اﯾﺮان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﯾﺎري ﮐﺸﻮرﻫﺎي دوﺳﺖ و ﺣﺎﻣﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﭼﻨﺎن دژ ﻣﺴﺘﺤﮑﻤﯽ‬
‫از ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ در اﻃﺮاف ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮد از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫـﺎي ﺑـﺮق اﯾﺠـﺎد‬
‫ﮐﺮدهاﯾﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻣﺎ اﻋﻼم ﮐﺮده ﻫﺮ ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ از ﺷـﻌﺎع ‪ 50‬ﻣـﺎﯾﻠﯽ ﺑـﻪ‬
‫رﯾﻨﮓﻫﺎي ﭘﺪاﻓﻨﺪي اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﯾﮏ ﺳﺎل ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺟـﺎﯾﺰه ﺑـﻪ او‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﯿﻮﻣﺮث ﺣﯿﺪرﯾﺎن ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬آن روز ﺷـﻬﯿﺪان ﯾﺎﺳـﯿﻨﯽ و دوران‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪن از وﺿﻌﯿﺖ ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﺣﺘﻤﺎﻻً اﺳﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ دﺳـﺖ دﺷـﻤﻦ در ﺣـﺎل‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺑﻐﺪاد ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺟﻤﻼت ﻏﯿﺮﺗﺸﺎن ﺑﻪ ﺟـﻮش آﻣـﺪ و ﯾﺎﺳـﯿﻨﯽ‬
‫رو ﺑﻪ دوران ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺒﺎس ﺑﺮﯾﻢ روي ﺻﺪام را ﮐﻢ ﮐﻨﯿﻢ؟ دوران ﻧﯿﺰ ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬ﺑﺮوﯾﻢ‪.‬‬
‫آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺠﻮز ﭘﺮواز از ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ و اﻧﺠـﺎم ﺑﺮﯾﻔﯿﻨﯿـﮓ ﺑـﺎ دو‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻮم ﻣﺴﻠﺢ )ﺣﯿﺪرﯾﺎن ﮐﺎﺑﯿﻦ ﻋﻘﺐ ﯾﮑﯽ از ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ( ﺑﺎ ﻫﺪف اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺑﺼﺮه ﺑﻪ ﭘـﺮواز‬
‫درآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﭼﻨﺪ ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻧﯿﺮوﮔﺎه‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﻮاع ﺟﻨﮓ اﻓﺰارﻫﺎ ﺷﻠﯿﮏﻫﺎ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ آن ﻫـﺎ آﻏـﺎز ﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫دوران و ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﻬﺎرت ﻫﻤﻪ ﻣﻮاﻧﻊ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺳـﺎﻋﺖ ‪ 13:30‬ﺑـﺎ دﻗـﺖ ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻫﺪفﻫﺎ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮده و در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻏـﺮوب ﻫﻤـﺎن روز ﺧﺒﺮﻧﮕـﺎر‬
‫ﺑﯽ‪.‬ﺑﯽ‪.‬ﺳﯽ ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﺷﯿﻄﻨﺖآﻣﯿﺰ اﻋﻼم ﮐﺮد‪ :‬ﻣﻦ اﻣﺮوز ﺑﺎ آﻗﺎي ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ داﺷﺘﻢ و‬
‫اﯾﺸﺎن ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن از دﻓﺎع ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮد در ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ ،‬وﻟـﯽ ﻣـﻦ ﻫﻨـﻮز‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﻧﯿﺮوﮔـﺎه ﺑﺼـﺮه را ﻣﻨﻬـﺪم ﮐـﺮد‪ .‬اﯾﻨـﮏ‬
‫ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق در ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ و ﭼﺮاغ ﻗﻮه در ﺑﺎزار ﻧﺎﯾﺎب اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺴﺎرات‬
‫وارده ﺗﺎ ﭼﻨﺪ روز آﯾﻨﺪه ﺑﺮق وﺻﻞ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﺑﯽ‪.‬ﺑﯽ‪.‬ﺳﯽ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ :‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻫﻨـﻮز‬
‫ﻓﺮﺻﺘﯽ ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺗﺎ از ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺳﺆال ﮐﻨﻢ ﺟﺎﯾﺰه ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن اﯾﺮاﻧـﯽ را ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺗﺤﻮﯾـﻞ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد؟!‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 416‬‬

‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺣﯿﺪرﯾﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺻﺪام )‪ 11‬ﺻﺒﺢ( ﺗﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﺗﻨﻬﺎ ‪2/5‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻮد و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻘﻮط ﯾﮏ اف‪ 4 -‬و ﯾﮏ اف‪ 5 -‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬

‫در روز ‪ 22‬ديﻣﺎه ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﺮﺑﯽ ﯾﮏ اف ـ ‪ 4‬اﯾﺮاﻧﯽ در ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻘﻬﻮر ﻣﻬﺎرت‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﺷﺪ و در ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﻮب ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪ 6‬ﯾﮏ ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪5-‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه دزﻓﻮل را ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮارداد‪.‬‬

‫ﻣﺎهﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً آرام ﺑﻬﻤﻦ و اﺳﻔﻨﺪ ‪59‬‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ درﮔﯿﺮيﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺪود ‪ 2‬ﻫﻔﺘﻪ اﺗﻔﺎق ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ و ﻫﻮا‬
‫ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ رخ ﻧﺪﻫﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ در ‪ 9‬ﺑﻬﻤﻦ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺳﻮﺧﻮي ‪ 20‬ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﻤﺒﺎران ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎل ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺑﺨﺖ ﺑﺪ )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي آن ﻫﺎ( ‪ 2‬ﺗﺎﻣﮑﺖ از ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﺸﺘﻢ‬
‫اﺻﻔﻬﺎن در ﺣﺎل ﮔﺸﺖزﻧﯽ در ﺷﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﯾﻦ دﺳﺘﻪ را رﻫﮕﯿﺮي ﮐﺮده و ﮐﺎﺑﯿﻦ‬
‫ﻋﻘﺐ رﻫﺒﺮ دﺳﺘﻪ ﺗﺎﻣﮑﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ را ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮي دﺳﺘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻗﻔﻞ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮﺷﮏ از ‪ 55‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﻪ ﺳﻮي ﻫﺪف ﺣﺮﮐﺖ و در ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 20‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪ ﻣﻬﺎﺟﻢ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ دﯾﺪن ﺷﮑﺎريﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ‬
‫اﯾﺮان ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ راه ﻓﺮار را اﻧﺘﺨﺎب و ﺑﻪ ﺧﺎك ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي‬
‫اف‪ 14-‬ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺑﯿﺶ از ‪ 40‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺗﻠﻔﺎﺗﯽ‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎم ﮐﻮﭘﺮ و ﻓﺮزاد ﺑﯿﺸﺎب ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﮐﺘﺎب »اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن« ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ‪-‬‬
‫ﺧﻼف ادﻋﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ‪ ،‬اﯾﺮان ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ ‪ 60‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﺎﻣﮑـﺖ )از ‪ 78‬ﻓﺮوﻧـﺪ( را ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ‬
‫ﮐﺮد و دورهﻫﺎي آﻣﻮزش اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ آن ﻫﺎ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ‬

‫‪ .1‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﻠﺨﯿﺺ از ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮه ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﯿﻮﻣﺮث ﺣﯿﺪرﯾﺎن‪ 12 ،‬دي ﻣﺎه ‪.87‬‬
‫‪ .2‬ﺑﻪ ﯾﮏ رواﯾﺖ ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ در ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 50 ،59‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺗﺎﻣﮑﺖ‬
‫آﺳﯿﺐ ﺟﺰﯾﯽ دﯾﺪ‪.‬‬
‫| ‪417‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫اﯾﺮان را ﺗﺮك ﮐﺮدﻧﺪ ‪ 110‬ﺗﺎ ‪ 120‬ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ آﺧﺮﯾﻦ رده اﺳﺘﺎﻧﺪارد روز آﻣﻮزش ﺗﺎﻣﮑـﺖ را‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪه و از ‪ 100‬ﺧﻠﺒﺎن در ﺣﺎل آﻣﻮزش ﭘـﺮواز ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﭘﺮﻧـﺪه‪ 30 ،‬ﻧﻔـﺮ در آﺳـﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﯿﻞ ﺷﺪن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﻣﯽاﻓﺰاﯾﻨﺪ‪ 27 ،‬ﺧﻠﺒﺎن و ‪ 15‬داﻧﺸﺠﻮ ﺑـﻪ دﻻﯾـﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ در‬
‫‪1‬‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﻘﻼب از ﻧﺎوﮔﺎن ﺗﺎﻣﮑﺖ ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻬﺎرﭼﻮب اﯾﻦ ﻧﺎوﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ در ﺧﺮاﺑﮑﺎري اف‪ 14-‬ﯾﺎ ﭼﻨﺪان ﺟﺪي ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﯾﺎ ﻧـﺎﻣﻮﻓﻖ و ﺗﻨﻬـﺎ ‪ 18‬ﻣﻮﺷـﮏ‬
‫ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ دﺳﺘﮑﺎري ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت از ﭼﺸﻢ ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ﻋﺮاق ﭘﻨﻬﺎن ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ زود درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﻫﻨﻮز زﻣـﺎن ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﻓﺮا ﻧﺮﺳﯿﺪه و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ 100‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ وارد ﺧﺎك اﯾـﺮان‬
‫ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻫﺮاس ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﮐﺸﻮر را از ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ و ﻣﺮاﮐﺰ ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ ﻣﺼﻮن ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬درﺣﻘﯿﻘﺖ درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎي‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ ﮐﺸﻮر در ﻣﺎﻫﻬﺎي ﺑﻬﻤﻦ و اﺳﻔﻨﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ اﻣﺎ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ و‬
‫ﻣﺴﻮوﻟﯿﺖ ﺗﺎﻣﮑﺘﻬﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻓﺮﺧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﺳﻔﻨﺪ ‪ 59‬ﻣﻦ‬
‫‪ 110‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮواز ﺟﻨﮕﯽ داﺷﺘﻢ و ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اف‪ 14-‬ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫دﺷﻤﻦ زﺧﻢ ﺧﻮرده ﮐﻪ ﺑﯽﺻﺒﺮاﻧﻪ‪ ،‬رﺳﯿﺪن ﻣﯿﺮاژﻫﺎ را اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ در ‪ 12‬ﺑﻬﻤﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ‬
‫ورود ﺷﺶ ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﯿﺮاژ دﯾﮕﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺻﺪام ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﯾﮑﯽ از ﮐﻢ اﻃﻼعﺗﺮﯾﻦ رﻫﺒﺮان ﻧﻈﺎم ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣـﯽآﻣـﺪ )ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﺮان ﺗﻨﻬﺎ اﺷﺘﺒﺎه اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ او ﻧﺒﻮد( ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮد ﺳﻪ ﯾﺎ ﭼﻬﺎر اﺳﮑﺎدران ﻣﯿﺮاژ ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺧﯿﻠـﯽ‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎ را ﻋﻮض ﮐﻨﺪ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ او ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ اﻫﻤﯿـﺖ »ﻧﯿـﺮوي اﻧﺴـﺎﻧﯽ« ﺑـﺎﻻﺗﺮ از‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻄﺢ آﻣﻮزش ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾﺎن ﺑـﺮاي ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ از آﻣﻮزش روسﻫﺎ و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﯽﻫﺎ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ داوﻃﻠﺒـﺎن ﻋﺮاﻗـﯽ‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠـﻪ اول ﭼﻨـﺎن درﮔﯿـﺮ ﮔـﺰﯾﻨﺶ ﺣﺰﺑـﯽ و ﻟـﺰوم اﺛﺒـﺎت وﻓـﺎداري‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از واﺟﺪﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﻓﺮﺻـﺖ ورود ﺑـﻪ داﻧﺸـﮑﺪهﻫـﺎي ﺧﻠﺒـﺎﻧﯽ را‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،259‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.24‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 418‬‬

‫ﻧﻤﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﯿﺮاژي ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺳﺎلﻫـﺎي ‪ 60‬و ‪61‬‬
‫ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺒﺮﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺗﺠﺮﺑﻪ و دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪﺗـﺮ ﻣﺒـﺪل ﺑـﻪ‬
‫رﻗﯿﺒﯽ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺮاي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف ـ ‪ 4‬و اف‪ 5-‬و ﺣﺘﯽ اف‪ 14-‬ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺗـﺮي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ در آﺳﻤﺎن اﯾﺮان دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﯿﺮاژاف‪ 1 -‬ﺑـﺎ ﺑـﻪﮐـﺎرﮔﯿﺮي رادار ﺳـﯿﺮاﻧﻮ‪ ،‬ﻣﺠﻬـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻧﺎوﺑﺮي و ﮐﺸﻒ دﺷﻤﻦ از ﻓﺎﺻﻠﻪ دور‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤـﮏ ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي ﻣـﺎﺗﺮا »آر‬
‫‪) «530‬ﻣﯿــﺎﻧﺒﺮد( و ﻣﺎژﯾــﮏ »آر ‪) «550‬ﮐﻮﺗــﺎهﺑــﺮد( ﻣــﯽﺗﻮاﻧﺴــﺖ ﺿــﻤﻦ اﯾﺠــﺎد ﺧﻄــﺮ ﺑــﺮاي‬
‫ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي اﯾﺮان ﺣﺮﯾﻔﯽ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﺑﺮاي اف‪ 14-‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪاي ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق در ژﺳﺘﯽ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺧﻮد را ﺑﯽﻃﺮف اﻋـﻼم ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪،‬‬
‫در ﻣﺎهﻫﺎي اﺳﻔﻨﺪ ‪ 59‬و ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ 60‬ﺑﺎ اﻋﺰام ﺻﺪﻫﺎ ﮐﺎرﺷـﻨﺎس ﻓﻨـﯽ ﺗﻌﻤﯿـﺮ و ﻧﮕﻬـﺪاري در‬
‫ﮐﻨﺎر اﺳﺘﺎد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ورزﯾﺪه ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ را ﺗﺤﺖ ﺗـﺎﺛﯿﺮ »ﻣﺸـﺘﺮيﻣـﺪاري ﻓﺮاﻧﺴـﻮي«‬
‫ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻫﺮﮔـﺰ ﺗﺠﺮﺑﯿـﺎت ﺧﻠﺒﺎﻧـﺎن آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ ﺑـﺎ ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﻧﺒﺮدﻫـﺎي‬
‫دﻫﻪﻫﺎي ‪ 60 ،50‬و ‪ 70‬ﻣﯿﻼدي ﺷﺮق آﺳﯿﺎ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻃـﻮر آﺷـﮑﺎري دﻟﺴـﻮزاﻧﻪﺗـﺮ از‬
‫روسﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮﯾﮏ ﺟﺪﯾﺪ ﺧﻮد آﻣﻮزش ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻗﺎﺑﯿﻪ و ﭼﻐﺎﻟﻮﻧﺪ‬

‫ﻋﺮاق در ‪ 25‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 59‬در ﺷﻤﺎل ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد و ﺟﻨﻮب ﺷﻮش دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺣﻤﻠـﻪ ﮐـﻮﭼﮑﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﯽ اﯾﺮان زد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺿﺪﺣﻤﻠﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 16‬زرﻫﯽ ﻗـﺰوﯾﻦ و ﻟﺸـﮑﺮ ‪ 21‬اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪ‪ ،‬دﺷـﻤﻦ دوﺑـﺎره در ﻻك‬
‫دﻓﺎﻋﯽ ﻓﺮو رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺮد ﺑﺰرﮔﺘﺮ در ‪ 26‬اﺳﻔﻨﺪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻧﻔﺮات ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬زرﻫﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﯾﮕﺎن ﻫﺎي ﺳﭙﺎه‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺻـﺒﺢ روز ‪ 26‬اﺳـﻔﻨﺪ ﺑـﻪ ﻣﻮاﺿـﻊ دﺷـﻤﻦ در ﭼﻐﺎﻟﻮﻧـﺪ در ﻏـﺮب‬
‫‪1‬‬
‫ﮔﯿﻼنﻏﺮب ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده و ﻇﺮف ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ دﺷﻤﻦ را ﺑﻪ ﺑﯿﺮون راﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻃﻠﺲ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.43‬‬

‫| ‪419‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﺮاق ‪ 50‬ﮐﺸﺘﻪ و ‪ 150‬ﻣﺠﺮوح و ‪ 70‬اﺳﯿﺮ داد‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﻫﻮاﻧﯿﺮوز‬
‫در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻤﮏ ﮔﺴﺘﺮدهاي ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺑﺎ ‪ 260‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮواز ‪ 10) 1‬ﻓﺮوﻧـﺪ‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮد ﮐﺒﺮا‪ 214 ،‬و ‪ (206‬ﺿﻤﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ دﻫﻬﺎ ﻣﺠﺮوح را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺟﺒﻬﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺳﺎل ‪ 59‬در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺮاق ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﺗﮏ‬
‫ﺑﺰرگ ﻧﺪاﺷﺖ و اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﻮاﺿﻊ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از‬
‫ﺣﻤﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ‪ 6‬ﻣﺎﻫﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در ﻣﺎه دي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻟـﺰوم ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾـﮏ ﻫـﻮاﯾﯽ ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪ ،‬در ﻣﺎهﻫﺎي ﺑﻬﻤﻦ و اﺳﻔﻨﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﺎ ﺳﺎﻧﺤﻪ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻬﯽ‬
‫روﺑﺮو ﻧﺸﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ‪ 6‬ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ‪ 119 ،‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را از دﺳﺖ داد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫از اﯾﻦ ﺗﻌـﺪاد ‪ 61‬ﻓﺮوﻧـﺪ اف ـ ‪ 4‬دي‪ ،‬اي و ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ و ‪ 58‬ﻓﺮوﻧـﺪ اﻧـﻮاع اف‪ 5-‬ﺑـﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﺗﻠﻔﺎت ﻣﻌﺎدل ‪ 26/5‬درﺻﺪ ﮐﻞ ﺷﮑﺎريﻫﺎي اﯾﺮان در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ اﯾﻦ ﺗﻠﻔﺎت در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 14‬ﻫﺰار ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﺣﻤـﻼت ﻋﻠﯿـﻪ اﻫـﺪاف زﻣﯿﻨـﯽ و ﻋﻤﻘـﯽ در‬
‫ﺧﺎك دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ و ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺳﺘﻮنﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻣﮑـﺎﻧﯿﺰه ﻋـﺮاق در‬
‫ﺟﻨﻮب و ﻏﺮب ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪاي درﺧﺸﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ‪ 100‬ﭘﺮواز ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬ﺳﻘﻮﻃﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﯾـﮏ درﺻـﺪ ﯾـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دﻗﯿﻖﺗﺮ ‪ 85‬ﺻﺪم درﺻﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺳـﺎلﻫـﺎ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ‬
‫ﻧﺒﻮد ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺷﺒﮑﻪاي‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺴﺘﺮده از روشﻫﺎي ﮔﻤﺮاهﮐﻨﻨﺪه‬
‫رادار و ﻣﻮﺷﮏ دﺷﻤﻦ و اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺤﺪود از ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻫﺪاﯾﺖﺷﻮﻧﺪه ﺗﻠﻔﺎت ﻫﻮاﯾﯽ در ﻧﺒﺮدﻫـﺎ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎﻻ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺮوزه روشﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪ اﺧـﺘﻼل رادار و ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي ﻫـﺪاﯾﺖﺷـﻮﻧﺪه‪،‬‬
‫ﻋﺼﺮي ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺮاي ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎ اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎن از دﻫﻬـﺎ ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ آن ﺳـﻮﺗﺮ اﻫـﺪاف‬

‫‪ .1‬ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻫﻮاﻧﯿﺮوز‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.41‬‬

‫‪ .2‬آﻣﺎرﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻣﯿﺮ زﯾﻨﻠﯽ در ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 28‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 420‬‬

‫زرﻫﯽ و ﭘﻞﻫﺎ و ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺣﺮﯾـﻒ را ﻧـﺎﺑﻮد ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ در آن زﻣـﺎن ﺧﺒـﺮي از اﯾـﻦ‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺘﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ زﺧﻢﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔـﯽ از ﭘﺪاﻓﻨـﺪ ﻫـﻮاﯾﯽ وﯾﺘﻨـﺎم ﺷـﻤﺎﻟﯽ در‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺟﻨﻮبﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻟﺘﯿﺎم آن دو دﻫﻪ ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ دوره زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﺮان در ‪ 6‬ﻣـﺎه اول ﺟﻨـﮓ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ )ﺣـﺪاﻗﻞ( ‪150‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻘﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ را ﺑـﺮاي واﺣـﺪﻫﺎي ﭘﯿـﺎده و ﻧﻘـﺶ ﯾﮕـﺎن‬
‫ﻫﺎي ﻣﻮﺷﮑﯽ راﻫﺒﺮدي را ﺑﺮاي ﮐﺸﻮر ﺑﺎزي ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﻣﺮوزه اﻧﻬﺪام اﻫﺪاف راﻫﺒﺮدي ﻧﻈﯿﺮ‬
‫ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﻣﻬﻤـﺎت و ﭘﺎدﮔـﺎن ﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪه‬
‫ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي دورﺑﺮد اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﻮد دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ و وﻗﺖ آن ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﭘﺮوازﻫﺎ ﮐﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﺧﻠﺒﺎن دﮐﺘﺮ ﻧﯿﮏﺑﺨﺶ ﺣﺒﯿﺒﯽ درﺑﺎره دﻟﯿﻞ اﯾـﻦ ﺗﺼـﻤﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ‪ 14‬ﻫﺰار ﭘﺮاﻧﻪ ﭘـﺮواز ﭘﯿﺸـﺮوي زﻣﯿﻨـﯽ دﺷـﻤﻦ را ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﮐـﺮده و‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق را از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺟﻨﮕـﯽ ﻃـﻮﻻﻧﯽ در ﭘـﯿﺶ‬
‫‪1‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ و ذﺧﯿﺮهﺳﺎزي ﻗﺪرت ﺧﻮد رﻓﺖ‪«.‬‬

‫اﻣﺎ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﭘﺮوازﻫﺎي ﻧﻬﺎﺟﺎ در ‪ 6‬ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد؟‬

‫ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮواز‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز‬ ‫ﻧﻮع ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‬
‫‪9637‬‬ ‫‪5082‬‬ ‫اف ـ ‪4‬‬
‫‪5561‬‬ ‫‪5102‬‬ ‫اف‪5-‬‬
‫‪16383‬‬ ‫‪3751‬‬ ‫اف‪14-‬‬
‫‪31582‬‬ ‫‪13935‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﮐﻞ‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف ـ ‪ 4‬و اف‪ 14-‬ﺑﺎ ﮐﻤـﮏ ﺳـﻮﺧﺖ ﮔﯿـﺮي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 3‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﭘـﺮواز اﻧﺠـﺎم دﻫﻨـﺪ و‬
‫ﻋﻤﻼً ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﻮان ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ را ﺑﻪ ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 3‬ﺑﺮاﺑـﺮ رﺳـﺎﻧﺪه اﺳـﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓـﯽ‪،‬‬

‫‪ .1‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‪ 28 ،‬ﺧﺮداد ‪ ،92‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﭘﺮوازﻫﺎي ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ زﯾﺎدي در ﻣﺎهﻫﺎي اول‬
‫ﺟﻨﮓ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﻬﺎرا ﻧﯿﺰ ﺑﻄﻮر ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ارﻗﺎم اﻓﺰود‪.‬‬
‫| ‪421‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫اﯾﻦ آﻣﺎرﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اف‪ 14-‬ﻫﺎ ﻫﺮ ﻣـﺎه ﺣـﺪود ‪ 5263‬ﺳـﺎﻋﺖ ﭘـﺮواز ﮔﺸـﺘﯽ رزﻣـﯽ‬
‫)روزي ‪ 175‬ﺳﺎﻋﺖ( داﺷﺘﻪاﻧﺪ و اﯾﻦ آﻣﺎر رﺳﻤﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﻓﺎﺗﺮ اﻣﻮر ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﯿـﺮو ﺗﻬﯿـﻪ و‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﺗﯿﭗ‪ 2‬ﻓﻨﯽ زﯾﻨﻠﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اف‪ 14-‬ﻫـﺎي اﯾـﺮان ﺑـﺎ ﭼـﻪ ﺗﻼﺷـﯽ‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ روي آﺳﻤﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺎﯾﺪار ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽاي ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪ ﺗـﻼش‬
‫ﮔﺴﺘﺮده دﻫﻬﺎ ﻫﺰا ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻨﯽ )درﺟﻪدار‪ ،‬ﻫﻤﺎﻓﺮ و اﻓﺴﺮ( ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬آﻣﺎرﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ در اﯾﻦ ‪ 6‬ﻣﺎه ﺑﺮاي ﻓﻌﺎل ﻣﺎﻧﺪن ‪ 3‬ﮔﺮدان اف‪ 491 ،14-‬ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ ـ ﻧﻔـﺮ وﻗـﺖ ﺻـﺮف‬
‫ﺷﺪه و در ﮐﻞ ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري ‪ 939‬ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮ روي آﻣﺎدهﺳﺎزي و ﺗﻌﻤﯿـﺮ‬
‫ﺷﮑﺎريﻫﺎ وﻗﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ ‪ .1‬ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺳﻨﮕﯿﻦ اﯾﺮان در دﻫﻪﻫﺎي ‪ 40‬و ‪ 50‬ﺑـﺮ‬
‫روي ﻧﻔﺮات ﻓﻨﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ را ﺑﺎ ﻗـﺪرت اداﻣـﻪ دﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي »آﺑﮑﺶ ﺷﺪه« ﺗﻮﺳﻂ دﺷـﻤﻦ را ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺳـﺨﺘﯽاي ﺑـﻪ رده ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ زﯾﺮ ﺑﻤﺒﺎران ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دﺷﻤﻦ در ﺳـﺮدﺗﺮﯾﻦ ﻫﻮاﻫـﺎ )ﻫﻤـﺪان و ﺗﺒﺮﯾـﺰ( و‬
‫ﮔﺮمﺗﺮﯾﻦ ﻫﻮاﻫﺎ )دزﻓﻮل و ﺑﻮﺷﻬﺮ( ﻫﺮﮔﺰ دﺳﺖ از ﮐﺎر ﻧﮑﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺗﺮاﺑﺮي و ﺳﻮﺧﺖ رﺳﺎن‬

‫ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺛﺒﺖ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﻘﺶ ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺳـﻮﺧﺖرﺳـﺎن و ﺗﺮاﺑـﺮي از ﯾـﺎد‬
‫ﻣﯽرود‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﮔﺮدان ﻫﺎي ﺗﺮاﺑﺮي اﯾﺮان دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻣﺠﺮوح و ﺷﻬﯿﺪ را ﺗﺨﻠﯿـﻪ و ﺻـﺪﻫﺎ‬
‫ﻫﺰار رزﻣﻨﺪه را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﺮدانﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖرﺳﺎن زﻣﯿﻨﻪ ﭘﺮواز ﻣﺪاوم ‪ 26‬ﻫـﺰار ﺳـﺎﻋﺘﻪ‬
‫اف‪ 14-‬و اف ـ ‪ 4‬را در ‪ 6‬ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .۱‬ﻣﯿﺰﮔﺮد ‪ 21‬ﺧﺮداد ‪.92‬‬

‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 422‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺟﺪول زﯾﺮ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺣﺮﮐﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻧﻬﺎﺟﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮواز‬ ‫ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز‬ ‫ﻧﻮع ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‬
‫‪6200‬‬ ‫‪558‬‬ ‫ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ‪707 -‬‬
‫‪1371‬‬ ‫‪252‬‬ ‫ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ‪747 -‬‬
‫‪1063‬‬ ‫‪170‬‬ ‫ﭘﯽ‪ .‬ﺗﺮي‪ .‬اف‬
‫‪10000‬‬ ‫‪2263‬‬ ‫ﺳﯽ‪130 -‬‬
‫‪18828‬‬ ‫‪3242‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﮐﻞ‬

‫در ﮐﻞ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري‪ ،‬ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ و اﻣﻮر ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﻬﺎﺟﺎ در ‪ 6‬ﻣﺎه اول‬
‫ﺟﻨﮓ ‪ 1/5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺎﻋﺖ ﻧﻔﺮ ﮐﺎر اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎهﻫﺎي ﭘﺮﻣﺸﻘﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‬

‫اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1359‬در ﺣﺎﻟﯽ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾـﺎن رﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ دﯾﮕـﺮ ﺑـﺮاي ﺗﻤـﺎﻣﯽ ﻧـﺎﻇﺮان‪ ،‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن اﯾﺮاﻧﯽ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺴﻠﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺮان در ﺟﺒﻬﻪﻫـﺎ دﺳـﺖ ﺑـﺎﻻﺗﺮ را دارد‪ .‬در‬
‫ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﯿﺪان ﻋﺮاق از ﺧﺮداد ‪ 59‬ﺗﺎ ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 59‬ﺗﻮان ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾـﺮان ﺑﺴـﯿﺞ‬
‫ﮐﺮده و ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺑﺴﯿﺞ اﺷﺘﻐﺎل ﭼﻨﺪ ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮏ و ﻧﻮار ﺑﺎرﯾﮑﯽ از ﻏـﺮب و ﺟﻨـﻮب اﯾـﺮان‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻫﺪف راﻫﺒﺮدي دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻔﺖﺧﯿﺰ ﺟﻨﻮب اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و درﯾﺎﯾﯽ و ﻧﻪ ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي زرﻫـﯽ و ﭘﯿـﺎده‬
‫اﺻﻠﯽ اﯾﺮان ﻫﯿﭻﮐﺪام ﺻﺪﻣﻪ ﺟﺪي ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ اﯾﺮان ﮐﻪ در ﻣﺎهﻫﺎي ﺗﯿﺮ‪ ،‬ﻣـﺮداد‬
‫و ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 59‬درﮔﯿﺮ ﻧﺰاعﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﮐﻮدﺗﺎي ﻣﺸﮑﻮك ﻧﻘﺎب و ﺗﻨـﺪرويﻫـﺎي اﻓﺮاﻃﯿـﻮن و‬
‫ﭼﭙﮕﺮاﯾﺎن در ﯾﮏ ﻗﺪﻣﯽ اﻧﺤﻼل ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ و ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻗﺮار داﺷﺖ ﺑـﺎ ﮐﻤـﮏ‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﻋﺮاق را وﯾﺮان ﮐﺮده‪ ،‬دو ﺳـﻮم ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ اﯾـﻦ ﮐﺸـﻮر را از ﮐـﺎر‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺑﯿﺶ از ‪ 80‬درﺻﺪ ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﺻﺪام را ﺑﻪ زﯾﺮ آب ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺟﺒﻬﻪ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﺳﭙﺎه ﻋﺮاق ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﭙﺎه ﯾﮑﻢ ﻧﯿﺰ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮد ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ و ﻧﻔﺮﺑﺮﻫﺎي ﺧﻮد را در ‪ 3‬ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ از دﺳﺖ داد؛ اﻣـﺎ ﺑﺎزﺳـﺎزي‬

‫‪ .1‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬
‫| ‪423‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ارﺗﺶ‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران و ﺳﯿﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎي داوﻃﻠﺐ ﺑﺴﯿﺞ ﻣـﯽرﻓـﺖ ﺗـﺎ اﯾـﺮان را‬
‫ﺑﻪوﯾﮋه در ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﻮب ﺑﻪ »ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺮﺗﺮ« ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬از آن ﻃﺮف ﻣـﺎهﻫـﺎي ﺑﻬﻤـﻦ و اﺳـﻔﻨﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻬﺎﺟﺎ اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ را داد ﺗﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﺷﺪهﺗـﺮ از ﯾﮕـﺎن ﻫـﺎي ﺧـﻮد اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ در‬
‫ﻣﺎهﻫﺎي اول ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺗﺎ اﺳﮑﺎدران ﻫـﺎي ﺑـﺎ ارزش‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه دﺷﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﺷﺎﻫﺪ ﺳﻘﻮط ده ﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ و‬
‫ﺷﻬﺎدت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺷﺠﺎع ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺣﻮﺻﻠﻪ‪ ،‬ﻫﺪفﻫﺎ را آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ و ﻣﻄﺎﺑﻖ رزم ﮐﻼﺳﯿﮏ ﭘﯿﺶ ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر اﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ را داده ﺗﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮي و ﮐﺸـﻮري‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺑﯿﺮون راﻧﺪن ﻣﺘﺠﺎوز آﻣﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻋـﺮاق ﺗﻤـﺎم ﺗـﻮان ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺻـﺤﻨﻪ‬
‫ﺷﻄﺮﻧﺞ اﯾﺮان آورده‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﯾﺮان ﻫﻨﻮز از دو ﺳﻮم ﻇﺮﻓﯿﺖﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮد ﺑـﻪوﯾـﮋه در‬
‫ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻨﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 60‬و ‪ 61‬ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻏﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﭼﻪ ﻧﻘﺸﯽ در اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻏﺮورآﻓﺮﯾﻦ ﺛﺎﻣﻦاﻻﺋﻤﻪ‪ ،‬ﻃﺮﯾﻖاﻟﻘﺪس‪ ،‬ﻓﺘﺢاﻟﻤﺒﯿﻦ و ﺑﯿـﺖاﻟﻤﻘـﺪس ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﭘـﯿﺶ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ؟ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ از اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد؟‬
‫اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ و ﻋﻤﺮي ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ در ﮐﺘﺎب دﯾﮕـﺮي ﺑـﻪ‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻣﻬﻢ ﺳﺎلﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 424‬‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺪرن اﯾﺮان ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل ‪59‬‬

‫‪ :1342‬ورود ‪ 13‬ﻓﺮوﻧﺪ اف‪ 5-‬ﺑﻪ اﯾﺮان‪.‬‬
‫‪ :1347‬ورود ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺑﻪ اﯾﺮان‪.‬‬
‫‪ :1350‬درﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان و ﺷﻮروي ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ :1351‬ﭼﺮاغ ﺳﺒﺰ ﻧﯿﮑﺴﻮن )رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ( ﺑﻪ وزارت دﻓﺎع ﺑﺮاي ﻓﺮوش‬
‫اﻧﻮاع ﺳﻼحﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﺮان‪.‬‬
‫‪ :1352‬ﺳﻔﺎرش ﺟﺪﯾﺪ اﯾﺮان ﺑﺮاي ﺧﺮﯾﺪ ‪ 100‬ﺗﺎﯾﮕﺮ و ‪ 108‬ﻓﺎﻧﺘﻮم‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻨﮕﻨﺪه ‪-‬‬
‫افـ ‪ 14‬ﺑﺎ ﮔﺬراﻧﺪن ﭘﺮوازﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﯽ ‪ 4‬ﻫﺪف را در ‪ 31‬ﺗﺎ ‪ 50‬ﻣﺎﯾﻠﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‬
‫و ﻫﺪف ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫‪ :1353‬ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻫﻔﺘﻢ و ﻫﺸﺘﻢ ﺷﮑﺎري در ﺷﯿﺮاز و اﺻﻔﻬﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮاي‬
‫ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ از ﻧﺎوﮔﺎن اف‪ 14-‬آﻣﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ :1354‬ﺗﺤﻮﯾﻞ اف‪ 14-‬ﺑﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﻗﺮارداد ﺑﺮاي ﺧﺮﯾﺪ اف ـ ‪.16‬‬
‫‪ :1355‬ﺧﺮﯾﺪﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ‪ 747‬ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺳﻔﺎرش ‪ 714‬ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ و ‪ 800‬ﻓﺮوﻧﺪ‬
‫ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر‪.‬‬
‫‪ :1356‬ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ‪ 9/4‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪ‪ .‬ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﺪت‬
‫ﻣﺴﻠﺢ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮان )ﺟﻨﮕﯽ( ﺑﻪ ‪ 2500‬ﻧﻔﺮ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ :1357‬ﻫﻤﮑﺎري ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﯾﺮان ﻗﻄﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﭘﯿﺮوز‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ :1358‬ﮐﺎﻫﺶ اﻧﻀﺒﺎط در ارﺗﺶ و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ آﻣﺎدﮔﯽ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺿﺮﺑﻪ زد‪ .‬ﺳﺮﺗﯿﭗ‬
‫اﺻﻐﺮ اﯾﻤﺎﻧﯿﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در ﻧﯿﻤﻪ اول ﺳﺎل ‪ 58‬ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻟﺸﮕﺮ ﺑﻬﻤﻦ ﺑﺎﻗﺮي داد‪ .‬ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﻮد‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫| ‪425‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫‪ :1359‬از ﺧﺮداد ‪ 1359‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻓﮑﻮري ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﺮﻟﺸﮕﺮ ﺑﺎﻗﺮي اداره ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ را‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻃﺮح اﻟﺒﺮز ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎﺟﺎ آﻣﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﯾﮕﺎن ﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‬
‫اﺑﻼغ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻮدﺗﺎي ﻧﻘﺎب )ﮐﻪ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻪ ﻧﻮژه ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ( ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ .‬ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﺻﺪﻫﺎ ﺧﻠﺒﺎن‪،‬‬
‫اﻓﺴﺮان ﻓﻨﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬
‫دوازده ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ :59‬ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺖ ﻧﺨﺠﯿﺮ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرده ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ :59‬ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ارﺗﺶ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻧﺰده ﺷﻬﺮﯾﻮر‪ :‬ﺳﻘﻮط ﺑﺎﻟﮕﺮد دﺷﻤﻦ در ﻣﺮز‪.‬‬
‫‪ 19‬ﺷﻬﺮﯾﻮر‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ واﺣﺪﻫﺎي ﻧﻔﻮذي دﺷﻤﻦ در ﻏﺮب را ﺑﻤﺒﺎران ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﮔﺮد‬
‫ﻋﻄﺎﯾﯽ و ﺳﺮوان ﭘﺎﺷﺎﭘﻮر ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮي ‪ 22‬را ﺑﺎ ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪ 21-‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺪوﯾﻨﺪر ﺳﻘﻮط ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 23‬ﺷﻬﺮﯾﻮر‪:‬‬
‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ دو ﻣﯿﮓ‪ 21-‬در ﺳﺮﭘﻞ ذﻫﺎب‪ .‬ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﻣﯿﮓﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ 24‬و ‪ 25‬ﺷﻬﺮﯾﻮر‪ :‬ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪه و اﻧﻬﺪام اﻫﺪاف زرﻫﯽ در ﺧﺎك اﯾﺮان‪.‬‬
‫‪ 26‬ﺷﻬﺮﯾﻮر‪ :‬ﺻﺪام ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﯾﺮ را ﭘﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 27‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﺷﻬﺮﯾﻮر‪ :‬درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ و زﻣﯿﻨﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر‪ :‬ﻋﺮاق ﺑﺎ ‪ 192‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ 15 .‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ و ﻓﺮودﮔـﺎه از‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 14‬ﺗﺎ ‪ 17‬ﺑﻤﺒﺎران ﺷـﺪه وﺑﺮﺧـﯽ ﺗـﺎ ﺳـﻪ ﻧﻮﺑـﺖ ﻣـﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ ﻗـﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﺮان ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﻫﺸﺖ ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ دو ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻋـﺮاق را درﻫـﻢ‬
‫ﻣﯽﮐﻮﺑﺪ‪ .‬ﺣﻤﻼت ﻋﺮاق ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از ﻋﺼﺮ روز ‪ 31‬ﺷـﻬﺮﯾﻮر‪،‬‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺑﻤﺒﺎران اﻫﺪاف زرﻫﯽ را آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرﮐﻨـﺎن‬
‫ﻓﻨﯽ و آﻣﺎد و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺗﻤـﺎم ﺷـﺐ را ﺻـﺮف ﻣﺴـﻠﺢ ﮐـﺮدن‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺮاي ﭘﺮواز ﺑﺰرگ روز اول ﻣﻬﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 426‬‬

‫ﯾﮏ ﻣﻬﺮ‪ 200 :‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از اواﯾﻞ ﺻﺒﺢ از زﻣﯿﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ‪ 140‬ﻓﺮوﻧﺪ آن ﻫﺎ داﺧـﻞ‬
‫ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻟﺒﺮز ﯾﺎ ﮐﻤﺎن ‪ 99‬آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي دوم ﺗﺒﺮﯾـﺰ‪،‬‬
‫ﺳﻮم ﻫﻤﺪان‪ ،‬ﭼﻬﺎرم دزﻓـﻮل‪ ،‬ﺷﺸـﻢ ﺑﻮﺷـﻬﺮ و ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺷـﮑﺎري ﻣﻬﺮآﺑـﺎد‪ ،‬ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ در ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﻏﺮب‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ و ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﻮﻟﯿﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑ‪‬ﻌﺪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻓﺮاوان از اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑـﺮد‪ .‬ده‬
‫ﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ‪ 56‬درﺻﺪ ﺗـﻮان ﭘﺎﯾﮕـﺎهﻫـﺎي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق )از ﻧﻈﺮ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري( ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ ‪11‬‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪.‬‬
‫دوم ﻣﻬﺮ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﻮان ﺧﻮد را ﺑﺮ روي اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺷﮑﺎري دوم‪ ،‬ﺳﻮم‪ ،‬ﭼﻬﺎرم و ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺎهﻫـﺎي دوم و ﺳـﻮم ﻋـﺮاق را‬
‫زﯾﺮ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮﺑﺎت ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ رزﻣﯽ از ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ‪ 81‬ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه‪،‬‬
‫‪ 92‬اﻫــﻮاز و ‪ 77‬ﺧﺮاﺳــﺎن آﻏــﺎز ﻣــﯽﺷــﻮد‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫــﺎي اف‪ 14-‬ﻣــﺎﻧﻊ ورود‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك ﮐﺸـﻮر ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ ﻫﻤﺰﻣـﺎن‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ را ﻧﯿﺰ آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻧﻔﺖ ﮐﺮﮐﻮك‪ ،‬ارﺑﯿﻞ و ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸـﯿﺪه ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬درﮔﯿـﺮي ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺑـﯿﻦ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي اف‪ 14-‬و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﻣﯿﮓ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد در درﯾـﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎورﯾﮏ ﯾﮏ اوزاي ﻋﺮاﻗﯽ را ﻏﺮق ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎيﮐﺒﺮا و ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺿﺮﺑﺎﺗﯽ وﯾﺮانﮐﻨﻨﺪه ﺑـﻪ ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي ‪ ،6 ،4 ،2‬ﯾـﮏ و ‪10‬‬
‫ﻋﺮاق ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻪ ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﺮﺷﯿﺪ و ﮐﻨﺪ ﺷﺪن روﻧﺪ ﭘﯿﺸﺮوي ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ در‬
‫ﻣﺤﻮر ﺟﻨﻮب‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﻣﻬﺮ‪ :‬ﭘﯿﺸﺮوي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺧﺎك اﯾﺮان )ﺑﻪوﯾﮋه ﻟﺸﮑﺮ ‪ 9‬زرﻫﯽ(‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ و ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻋﻠﯿﻪ واﺣﺪﻫﺎي‬
‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫| ‪427‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي اف‪ 14-‬از ﻣﺮز ﭘﺎﻧﺰده ﻓﺮوﻧﺪ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬درﮔﯿﺮي ﺳﻨﮕﯿﻦ در اﻃﺮاف‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ و ﺧﺎرك ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط دو ﻣﯿﮓ‪ 23-‬و دو ﻓﺎﻧﺘﻮم ﺷﺪ‪50 ،‬‬
‫ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز ﻋﻠﯿﻪ اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﯽ دﺷﻤﻦ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎلﻫﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﻧﺠﺎت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻏﺮب اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‪ ،‬اﺷﻐﺎل ﺑﺴﺘﺎن‪.‬‬
‫ﭘﻨﺞ ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺻﺪﻣﻪ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ و ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ در ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪ ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎي زرﻫـﯽ دﺷـﻤﻦ در‬
‫ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﻧﺴﺒﯽ ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 10‬زرﻫﯽ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﭘﯿﺸـﺮوي ‪80‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﻪ ﭘﺸﺖ رود ﮐﺮﺧﻪ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾـﺪاري ﺧـﺎرج از ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﻟﺸـﮑﺮ ‪92‬‬
‫زرﻫﯽ اﻫﻮاز‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﮑﻮﻫﺎي اﻟﺒﮑﺮ و اﻻﻣﯿﻪ‪ ،‬اﺷﻐﺎل ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬
‫ﺷﺶ ﻣﻬﺮ‪ :‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﯾﯽ از ﺗﯿﭗ ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﯽ اﻫـﻮاز در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻟﺸـﮑﺮ ‪10‬‬
‫زرﻫﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧﺎرك و ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ‬
‫ﮐﺮﮐﻮك و ارﺑﯿﻞ و ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف‪ 22-‬ﺑـﻪ ﻏـﺮب ﺗﻬـﺮان‪ ،‬ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﺻﺪام در ﮐﻤﺎل ﻧﺎﺑﺎوري ﺑﺮاي ﭘﺬﯾﺮش آﺗـﺶﺑـﺲ اﻋـﻼم آﻣـﺎدﮔﯽ ﮐـﺮد‪،‬‬
‫ﻋﺮاﻗﯽﻫﺎ در ‪ 15‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي دزﻓﻮل‪ ،‬اﺷﻐﺎل ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد‪ ،‬ﻋﻘـﺐ راﻧـﺪن دﺷـﻤﻦ از‬
‫ﮔﯿﻼنﻏﺮب‪.‬‬
‫ﻫﻔﺖ ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ در اﻃـﺮاف دزﻓـﻮل‪ ،‬ﺣﻤﻠـﻪ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﺗﺒﺮﯾـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺮﮐﻮك‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ در ﻏﺮب‪.‬‬
‫ﻫﺸﺖ ﻣﻬﺮ‪ :‬ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺧﻮﻧﯿﻦ در اﻃﺮاف ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ و ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬دﺷﻤﻦ‬
‫را در ‪ 15‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي اﻫﻮاز ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺗﯿـﭗ ‪ 2‬زرﻫـﯽ اﻫـﻮاز در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺷﺪت ﺣﻤﻼت ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﻋـﺮاق و‬
‫ﺷﻬﺎدت ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬ﺑﺎﺧﺘﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﭘﯿﺎده و‬
‫زرﻫﯽ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن دوران‪ ،‬ﺧﻠﻌﺘﺒﺮي‪ ،‬ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ و رﻧﺠﺒﺮ ﺑﻪ اﺳﮑﻠﻪﻫﺎي‬
‫ﻧﻔﺘﯽ دﺷﻤﻦ در اماﻟﻘﺼﺮ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻠﺒﺎن ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﮔـﺎه‬
‫اوﺳﯿﺮاك ﻋﺮاق‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﻧﻔﺘـﯽ ﺑﻐـﺪاد‪ ،‬ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت ﻧﻔﺘـﯽ‬
‫ﺣﻤﺎماﻟﻔﯿﻞ‪ ،‬ﻗﯿﺎره و ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ ﮐﺮﮐﻮك ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 428‬‬

‫ﻧﻪ ﻣﻬﺮ‪ :‬ﮐﺎﻫﺶ ﺣﻠﻘﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه اﻫﻮاز‪ ،‬ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ در اﻃﺮاف ﺑﻮﺷﻬﺮ و ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﺳﻘﻮط‬
‫‪ 9‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪه ﻋﺮاق ﺑﻪ‬
‫‪ 60‬ﻓﺮوﻧﺪ رﺳﯿﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﻫﺸﺖ اف‪ 5-‬و ﻫﺸﺖ ﺧﻠﺒﺎن ورزﯾﺪه از ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه‬
‫وﺣﺪﺗﯽ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺎران »ﻋﯿﻦ ﺧﻮش« و اﻃﺮاف دﻫﻠﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪.‬‬
‫ده ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي زرﻫﯽ و‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﺳﭙﺎه ﺳﻮم اداﻣﻪ دارد‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ در ﺷﻠﻤﭽﻪ‪.‬‬
‫ﯾﺎزده ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎي ﺳﺎم در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻼﯾﻨﺪرﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺣﻤﻼت‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺑﺼﺮه‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﯾﮏ و ‪ 10‬ﻋﺮاق‪.‬‬
‫دوازده ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه درﯾﺎﯾﯽ اماﻟﻘﺼﺮ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﺑﺼﺮه و‬
‫ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ ﺣﻠﻔﺎﯾﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺰده ﻣﻬﺮ‪ :‬اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ اﻃﺮاف ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺣﻤﻠـﻪ ﻋـﺮاق‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑـﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت ﺑـﺮق آﺑـﯽ دوﮐـﺎن و‬
‫درﺑﻨﺪﯾﺨﺎن‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ در ﺟﺒﻬـﻪ ﻏـﺮب‪ ،‬ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴـﺎت‬
‫ﻧﻔﺘﯽ و ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ ﮐﺮﮐﻮك‪ ،‬ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﺧﻠﺒﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎه وﺣﺪﺗﯽ در ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﯾﮕﺎنﻫﺎي زرﻫﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﻋﺮاق‪ ،‬رﻓﻊ ﺷـﺪن ﺧﻄـﺮ ﺳـﻘﻮط ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬
‫وﺣﺪﺗﯽ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرده ﻣﻬﺮ‪ :‬آﻏﺎز ﺣﻤﻼت ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺑﺎراﻧﺪازﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺳـﭙﺎه‬
‫ﺳﻮم ﻋـﺮاق اداﻣـﻪ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻠـﻪ ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﺑﻨـﺪر آﺑـﺎدان ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﯿﮓ‪23-‬‬
‫ﭘﺎﻧﺰده ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺑﻤﺒﺎران ﺟﺎدهﻫﺎي ﺗﻐﺬﯾﻪﮐﻨﻨﺪه ﺳﭙﺎه ﺳﻮم در اﻟﻌﻤﺎره ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻧﺰده ﻣﻬﺮ‪ :‬ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﯾﯽ و زﻣﯿﻨﯽ در اﻃﺮاف دزﻓﻮل‪.‬‬
‫ﻫﺠﺪه ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد و ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﺮﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ‪ 10‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻋـﺮاق ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎرك‪.‬‬
‫| ‪429‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫ﻧﻮزده ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺟﻨﺎح ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﺑﺮاي ﺗﺼﺮف ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬ﻋﺒﻮر از ﮐﺎرون و‬
‫اﺷﻐﺎل ﺟﺎده اﻫﻮاز ـ آﺑﺎدان‪.‬‬
‫ﺑﯿﺴﺖ ﻣﻬﺮ‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺎﻣﻞ آﺑﺎدان ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻫﻮاﯾﯽ در‬
‫ﺟﻨﻮب اﻫﻮاز ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺑﻤﺒﺎران ﻫﺎي وﺳﯿﻊ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻧﺒﺮد در ﺳﺮﭘﻞ‬
‫ذﻫﺎب ﺑﯿﻦ ﯾﮕﺎن ﻫﺎي ﻫﻮاﻧﯿﺮوز و ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه دوم ﻋﺮاق‪.‬‬
‫‪ 21‬ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺿﺪﺣﻤﻠﻪ ارﺗﺶ ﺑﻪ ﻋﯿﻦﺧﻮش و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪.‬‬
‫‪ 22‬ﻣﻬﺮ‪ :‬ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﯽ ﺧﻮد در ﮐﻠﯿﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺧﻮد را ﺑﺮ روي‬
‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و آﺑﺎدان ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﻬﺎﺟﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﮑﻞ ﺟﻨﺎح‬
‫ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 23‬ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺿﺪﺣﻤﻠﻪ ﯾﮏ ﺗﯿﭗ از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬اﻫﻮاز ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 21‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬دﺷﻤﻦ‬
‫را از اﻃﺮاف دزﻓﻮل ﻋﻘﺐ راﻧﺪ‪ ،‬اﺷﻐﺎل ﺟﺎده آﺑﺎدان ـ ﻣﺎﻫﺸﻬﺮ و ﺗﻨﮓﺗﺮ ﺷﺪن‬
‫ﺣﻠﻘﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه آﺑﺎدان‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻫﻤﺪان و ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺼﺮه‪ ،‬ﮐﺮﮐﻮك و ﻣﻮﺻﻞ‪.‬‬
‫‪ 24‬ﻣﻬﺮ‪ :‬اداﻣﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺪاﻓﻊ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و آﺑﺎدان ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت‬
‫ﺗﻌﺪادي ﺧﻠﺒﺎن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﺑﺎﻟﮕﺮد اﯾﺮاﻧﯽ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه اﻟﺒﮑﺮ‪.‬‬
‫‪ 25‬ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺮﮐﻮك‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﺳﻘﻮط‬
‫‪ 40‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﻨﮕﯽ اﯾﺮان ﺗﺎ آن روز را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 26‬ﻣﻬﺮ‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻓﺎو و اﻧﻬﺪام ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت آن ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ و‬
‫ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻟﺸﮑﺮ ‪ 7‬و ‪ 8‬ﻋﺮاق در ﻏﺮب‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ و‬
‫ﺑﺎﻟﮕﺮدﻫﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 9‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ‪ 30‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮ ‪7‬‬
‫ﻋﺮاق در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬
‫‪ 28‬ﻣﻬﺮ‪ :‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﮑﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻮﺳﻂ اف‪.14-‬‬
‫اول آﺑﺎن‪ :‬ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﻬﺪام ﭘﺎدﮔﺎن ﻫﺎي ﻋﺮاق ﺳﺮﻋﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫دوم آﺑﺎن‪ :‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻤﻼت ﺑﻪ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و ﺑﻤﺒﺎران ﺳﻨﮕﯿﻦ دﺷﻤﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 430‬‬

‫ﭼﻬﺎرم آﺑﺎن‪ :‬ﺳﻘﻮط ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻤﺒﺎران ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫از ﮔﺮدان ﻫﺎي ‪ 144‬و ‪ 153‬از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ‪ 77‬و ‪ 21‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺳﻘﻮط‬
‫آﺑﺎدان‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ آﺑﺎن‪ :‬ﺑﻤﺒﺎرانﺳﻨﮕﯿﻦ وازارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻي ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ درﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬ﺣﻤﻼت‬
‫ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﺳﮑﻮﻫﺎي اﻟﺒﮑﺮ و اﻻﻣﯿ‪‬ﻪ‪.‬‬
‫ﺷﺸﻢ آﺑﺎن‪ :‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ از ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ در ﻧﺒﺮدﻫﺎي اﻃﺮاف اﻟﺒﮑﺮ و اﻻﻣﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻫﻔﺘﻢ آﺑﺎن‪ :‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻈﯿﻢ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﯿﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻮاﯾﯽ اﻟﺤﻮرﯾﻪ و ﺷﺎﻫﮑﺎرﻫﺎي ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‬
‫اف‪ ،14-‬ﺷﮑﺎر ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ﻫﺎي ﺣﻤﻠﻪﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺗﻮﺳﻂ اف‪ 14-‬و ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻗﻢ‪.‬‬
‫ﻫﺸﺘﻢ آﺑﺎن‪ :‬اﻧﻬﺪام ﯾﮏ ﺗﯿﭗ اردﻧﯽ در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از‬
‫ﻧﻔﻮذ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ آﺑﺎدان ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﻫﻮاﯾﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ )ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤﺐ در ‪423‬‬
‫ﭘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواز(‪.‬‬
‫دﻫﻢ آﺑﺎن‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬اﺳﺎرت ﺷﻬﯿﺪ ﺗﻨﺪﮔﻮﯾﺎن‪.‬‬
‫دوازدﻫﻢ آﺑﺎن‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﻓﺎو‪ ،‬ﺑﺼﺮه‪ ،‬ﮐﺮﮐﻮك‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎردﻫﻢ آﺑﺎن‪ :‬اﻧﻬﺪام ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎي اوزا ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎوﭼﻪ ﺟﺎوﯾﺪ ﭘﯿﮑﺎن‪ ،‬ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻧﯿﺮوي‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﺮاق در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ و از دﺳﺖ دادن ﯾﮏ ﻣﯿﮓ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ آﺑﺎن‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي رزﻣﯽ دﺷﻤﻦ در ﻏﺮب دزﻓﻮل‪ ،‬اﺟﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ‬
‫ﺑﯿﻦ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎي ﺑﻮﺷـﻬﺮي‪ ،‬ﺗﮑـﺎوران درﯾـﺎﯾﯽ و ﻧﺎوﭼـﻪ ﭘﯿﮑـﺎن ﺑـﺮاي ﺿـﺮﺑﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﮑﻮﻫﺎي اﻟﺒﮑﺮ و اﻻﻣﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻫﻔﺪﻫﻢ ﺗﺎ ‪ 23‬آﺑﺎن‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻬﺎﺟـﺎ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻧﻔـﺖ و ﮔـﺎز ﺳـﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ‪ ،‬اﻟﻌﻤـﺎره‪ ،‬ﻣﻮﺻـﻞ و‬
‫اﻟﺤﻠﻔﺎﯾﯿﻪ‪.‬‬
‫‪ 24‬آﺑﺎن‪ :‬دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺪن ﻣﺠﺪد ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد و ﺣﻤﻼت ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻏﺮب‪.‬‬
‫‪ 25‬آﺑﺎن‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ و ﺗﺎﯾﮕﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺎدﮔﺎن ﭼﻮﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺎو و ﮐﺎروان ﺣﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺘﯽ در ﮔﻤﺮك ﺻﻔﻮان‪.‬‬
‫| ‪431‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮاق‬

‫‪ 26‬آﺑﺎن‪ :‬آزادﺳﺎزي ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ و ﻧﻬﺎﺟﺎ‪.‬‬

‫‪ 28‬آﺑﺎن‪ :‬ﻋﻤﻠﯿﺎت آﻓﻨﺪي در ﺳﻮﻣﺎر‪.‬‬
‫‪ 29‬آﺑﺎن‪ :‬درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﺳﻪ ﻣﯿﮓ ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﯽ آﺑﺎن‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﺮق ﺳﺪ دوﮐﺎن‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﺣﻤـﻼت زﻣﯿﻨـﯽ و ﻫـﻮاﯾﯽ دﺷـﻤﻦ در ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ و ﺗﺪاوم ﺣﻤﻼت ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي دﺷﻤﻦ‪.‬‬
‫ﻫﻔﺘﻢ آذر‪ :‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ و درﯾﺎﯾﯽ در ﯾﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺸﺘﺮك در ﻣﻘﺎﺑﻞ از دﺳﺖ دادن‬
‫ﻧﺎوﭼﻪ ﭘﯿﮑﺎن‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم‪ ،‬ﯾﮏ ﺷﻨﺎور ﮐﻮﭼﮏ و ‪ 50‬ﻧﻔﺮ از ﮐﺎرﮐﻨﺎن درﯾﺎﯾﯽ‪،‬‬
‫ﺷﺶ اژدراﻓﮑﻦﭘﯽ‪ ،6-‬ﭘﻨﺞ ﻓﺮوﻧﺪ اوزا‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﯿﻦ ﺟﻤﻊﮐﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﺷﻨﺎور ﻫﺰار ﺗﻨﯽ‬
‫ﻧﻔﺮﺑﺮ و ‪ 5‬ﺷﻨﺎور ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﻋﺮاق را ﺑﻪ زﯾﺮ آب ﺑﺮده و ﺑﻨﺪر ﻓﺎو را ﺑﺮاي ‪ 8‬ﺳﺎل‬
‫ﻣﺘﺮوﮐﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻫﻢ آذر‪ :‬ﺣﻀﻮر اف‪ 14-‬در اﻃﺮاف ﺟﺰﯾﺮه ﺧﺎرك ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ درﮔﯿﺮي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺘﺠﺎوزان‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷﻤﻦ ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﯾﺎزدﻫﻢ آذر‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻠﻤﺒﻪﺧﺎﻧﻪ ﮐﯽ‪ 1.‬ﻋﺮاق‪.‬‬
‫ﺳﯿﺰدﻫﻢ آذر‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎردﻫﻢ آذر‪ :‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺠﺎت ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در ﻋﻤﻖ ‪ 30‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻋﺮاق‪.‬‬
‫ﻫﺠﺪﻫﻢ آذر‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه و ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﮐﺮﮐﻮك‪.‬‬
‫ﻧﻮزدﻫﻢ آذر‪ :‬ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﺳﻮﺧﻮي ‪ 20‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻠﺒﺎن ﯾﮏ اف‪.14-‬‬
‫‪ 28‬آذر‪ :‬ﺳﺮوان ﺷﺮﯾﻔﯽراد ﺑﺎ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺧﻮد در ﻧﺒﺮدي ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻪ ﻣﯿﮓ دﺷﻤﻦ را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد‬
‫و ﺧﻮد ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺟﮑﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 29‬آذر‪ :‬ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ در ﻏﺮب اﯾﺮان ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﭼﻨﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﺷـﻤﻦ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻄـﺎﺑﻖ‬
‫آﻣﺎرﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻃـﯽ ‪ 3‬ﻣـﺎه اول ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﻋـﺮاق ﺗﻨﻬـﺎ در‬
‫ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫـﺎي ﻣﯿـﮓ‪ 23-‬ﺑـﺎ ﺗﻠﻔـﺎت ﺳـﯽ ﻓﺮوﻧـﺪي ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪ و ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪه آن ﺑﺮ روي ﻫﻮا ﯾﺎ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ‪ 120‬ﺗﺎ ‪ 150‬ﻓﺮوﻧﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 432‬‬

‫ﺳﯽ آذر‪ :‬ﭘﺮوازﻫﺎي ﺷﺒﺎﻧﻪروزي ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‪ ،‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻨﯽ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪت ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫اول دي‪ :‬اﻧﻬﺪام دو ﺳﻮﺧﻮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم دي‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دﺷﻤﻦ در اﻃﺮاف ﮔﯿﻼنﻏﺮب‪.‬‬
‫ﻫﻔﺘﻢ دي‪ :‬ﺳﻘﻮط دو ﻣﯿﮓ ﺗﻮﺳﻂ اف‪.14-‬‬
‫ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ دي‪ :‬در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺼﺮ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﺎ ‪ 145‬ﭘﺮاﻧﻪ ﺑﻤﺒﺎران ﻫـﻮاﯾﯽ و ‪ 660‬ﭘﺮاﻧـﻪ‬
‫)ﺳﻮرﺗﯽ( ﭘﺮواز ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ رزﻣﯽ ‪ 318‬ﻫﺰار ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤـﺐ ﺑـﺮ ﺳـﺮ دﺷـﻤﻦ‬
‫رﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎتﺳﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺎ ﺷﺶ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﻣﻤﮑـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺗﻌﺪادﺳﻘﻮط ﻫﺎ ﺑﯿﻦ ‪ 6‬ﺗﺎ ‪ 9‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ(‬
‫‪ 20‬دي‪ :‬در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻮﮐﻞ‪ ،‬ﻧﻬﺎﺟﺎ ﺑﺎ ‪ 131‬ﭘﺮاﻧﻪ )ﺳﻮرﺗﯽ( ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ‪ 262 ،‬ﭘﺮاﻧﻪ‬
‫آﺗﺶ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ و ‪ 7‬ﭘﺮاﻧﻪ ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻤﺐ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫دﺷﻤﻦ رﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ‪ 2‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻌﺪادي از ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦﻫﺎي دﺷﻤﻦ ﻧﯿﺰ ﺳﺎﻗﻂ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 24‬دي‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ‪ 7‬ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﺗﺎﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﯿﭗ زرﻫﯽ ﻋﺮاق در ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﻮب‪.‬‬
‫‪ 27‬دي‪ :‬ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﻓﺎﻧﺘﻮم در ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪.‬‬
‫‪ 9‬ﺑﻬﻤﻦ‪ :‬ﺗﺎﻣﮑﺖﻫﺎ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي دﯾﮕﺮ ﻋﺮاق را در ﺷﻤﺎل ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس ﺑﻪ زﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 10‬ﺑﻬﻤﻦ ﺗﺎ ‪ 20‬اﺳﻔﻨﺪ‪ :‬ﺳﻄﺢ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬زﻣﯿﻦ و درﯾﺎﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ 25‬اﺳﻔﻨﺪ‪ :‬ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻗﺎﺑﯿ‪‬ﻪ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﯾﯽ در ﺷﻤﺎل ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ﺑﺎ ﻫﺪف ﻋﻘﺐ راﻧﺪن‬
‫ﻋﺮاق آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 26‬اﺳﻔﻨﺪ‪ :‬در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭼﻐﺎﻟﻮﻧﺪ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬زرﻫﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و‬
‫ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاراندﺷﻤﻦراازﮔﯿﻼنﻏﺮب ﺑﯿﺮون راﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﻧﯿﺰ‬
‫‪ 260‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮواز اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬
‫| ‪433‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ‬
‫‪ .1‬آذرﺑﺎل‪ ،‬ﺷﻬﺮام )‪) ،(1373‬ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻧﯿـﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ(‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸـﺎرات ﺣـﻮزه‬
‫ﻫﻨﺮي ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ دﯾﮕﺮ )‪ ،(1377‬ﮔﺮوه ﭘﮋوﻫﺶ و ﻧﮕﺎرش اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ارﺗﺶ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪،‬‬
‫‪ .3‬اﻋﺠﻮﺑﻪ ﻗﺮن )‪) ،(1377‬ﮔﺮوه ﭘﮋوﻫﺶ و ﻧﮕﺎرش اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫ارﺗﺶ(‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات آﺷﺘﯿﺎن‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪1383 ،‬‬
‫‪ .5‬ﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪاي ﺳﭙﻬﺮ )‪ ،(1376‬ﺟﻠﺪﻫﺎي ﯾﮑﻢ‪ ،‬دوم و ﺳﻮم‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت و رواﺑﻂ ﻋﻤـﻮﻣﯽ‬
‫ارﺗﺶ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪،‬‬
‫‪ .6‬ﺑﻮرﺑﻮر‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪ )‪ ،(1386‬ﭘﺮواز ﺗﺎ دﯾﺪار ﺑﺎ ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ :‬ﻧﺸـﺮ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻋﻘﯿـﺪﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬
‫ارﺗﺶ‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﭼﺎپ دوم‪،‬‬
‫‪ .7‬ﺑﻬﻨﺎم ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ )‪ ،(1390‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ ارﺗﺶ درﮔﺬر ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﮐـﺰ اﻧﺘﺸـﺎرات‬
‫راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ .8‬ﭘﺎﮐﺒﺎزان ﻋﺮﺻﻪ ﻋﺸﻖ )‪ ،(1375‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ‪ ،‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪.‬‬
‫‪ .9‬ﭘﺮدﯾﺲ‪ ،‬ﺳﯿﺪرﺿﺎ )‪ ،(1388‬در ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات اﯾﺮان ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ .10‬ﮔﺮوه ﻣﻮﻟﻔﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس ﻫـﻮاﯾﯽ )‪ ،(1393‬ﺗﻬـﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸـﺎرات ﻣﺮﮐـﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‬
‫راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪،‬‬
‫‪ .11‬ﺣﺒﯿﺒﯽ‪ ،‬ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺶ ﺧـﺮداد )‪ ،(1392‬ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻗـﺪرت ﻫـﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ :‬ﻣﺮﮐـﺰ اﻧﺘﺸـﺎرات‬
‫راﻫﺒﺮدي ﻧﻬﺎﺟﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪،‬‬
‫‪ .12‬ﺟﻌﻔﺮي‪ ،‬ﻣﺠﺘﺒﯽ )‪ ،(1385‬اﻃﻠﺲ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺎﻧـﺪﮔﺎر‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ :‬ﻣﺮﮐـﺰ ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎي دﻓـﺎع‬
‫ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺮوي زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻮم‪.‬‬
‫‪ .13‬دﻓﺘــﺮ ﭘــﮋوﻫﺶﻫــﺎي ﻧﻈــﺮي و ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎت راﻫﺒــﺮدي ﻧﻬﺎﺟــﺎ )اﻃﻼﻋــﺎت‪ ،‬ﻣﺴــﺎﻋﺪتﻫــﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ(‪.‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 434‬‬

‫‪ .14‬زﺑﯿﺪي‪ ،‬ﻋﺼﺎم ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب )‪ ،(1370‬ﭘﺮواز ﺷﻤﺎره ‪ ،22‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴـﯿﻦ زوار ﮐﻌﺒـﻪ‪،‬‬

‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻮزه ﻫﻨﺮي‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪،‬‬
‫‪ .15‬ﺳــﺎﻣﺮاﯾﯽ‪ ،‬وﻓﯿــﻖ )‪ ،(1377‬وﯾﺮاﻧــﯽ دروازه ﺷــﺮﻗﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤــﻪ ﻋــﺪﻧﺎن ﻗــﺎروﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻬــﺮان‪:‬‬
‫ﻣﺮﮐﺰﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺳﭙﺎه‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ .16‬ﺳﺎﯾﺖ ﺳﺎﺟﺪ )ﺳﺎﯾﺖ ﺟﺎﻣﻊ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس(‪.‬‬
‫‪ .17‬ﺳﺎﯾﺖﻫﺎي ﻫﻮاﻧﻮردي داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ‪.‬‬
‫‪ .18‬ﺳﺮﯾﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻫﺎﺷﻤﯽ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﯽ )‪ ،(1367‬اوﭘﮏ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي آﯾﻨﺪه‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ دﻓﺘﺮ ﻧﺸـﺮ و ﻓﺮﻫﻨـﮓ اﺳـﻼﻣﯽ‪ ،‬ﭼـﺎپ‬
‫اول‪.‬‬
‫‪ .19‬ﺳﯿﻤﭙﺴﻮن‪ ،‬اﻧﺘﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎزار اﺳﻠﺤﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﻀﻞاﷲ ﻧﯿﮏآﯾﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸـﺎرات اﻣﯿﺮﮐﺒﯿـﺮ‪،‬‬
‫ﭼﺎپ اول‪1357 ،‬‬
‫‪ .20‬ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ )‪ ،(1390‬ﻣﻬﻤﺎن ﺻﺨﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻮره ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪،‬‬
‫‪ .21‬ﻗﺪﯾﻤﯽ‪ ،‬ﻓﺮﺷﯿﺪ )‪ ،(1389‬اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﮑﻌﺐ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪،‬‬
‫‪ .22‬ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎي زﻣﯿﻨﯽ )‪ ،(1381‬ﻣﺮﮐـﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت و ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﺟﻨـﮓ ﺳـﭙﺎه ﭘﺎﺳـﺪاران‪،‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭼﺎپ ﺳﭙﯿﺪه اﺣﺮار‪ ،‬ﭼﺎپ اول‬
‫‪ .23‬ﮐﺮﯾﻢ زاده‪ ،‬اردﺷﯿﺮ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺨﻮان‪ ،‬ﺻﻔﺮ )‪ ،(1388‬ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎي ﻣﺎﻧـﺪﮔﺎر ﻫـﻮاﻧﯿﺮوز در دﻓـﺎع‬
‫ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻓﺮارﻧﮓ آرﯾﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‬
‫‪ .24‬ﮔﺮاﻫﺎم‪ ،‬راﺑﺮت )‪ ،(1358‬اﯾﺮان ﺳﺮاب ﻗﺪرت‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﯿﺮوز ﻓﯿﺮوزﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸـﺎرات‬
‫ﺳﺤﺎب‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ .25‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻧﻤﮑﯽ ﻋﺮاﻗﯽ‬
‫‪ .26‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﺳﯿﺎوش ﻣﺸﯿﺮي‬
‫‪ .27‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﺒﻮق‬
‫‪ .28‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﯿﻠﯽ‬
‫‪ .29‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺧﻠﺒﺎن ﻋﺒﺎس رﻣﻀﺎﻧﯽ‬
‫| ‪435‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ‬

‫‪ .30‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﻋﻠﯽﻣﺤﻤﺪ رﻓﯿﻌﯽ‬

‫‪ .31‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﺳﻤﯿﻨﺎر ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺧﻠـﯿﺞﻓـﺎرس )‪ ،(1379‬وزارت اﻣـﻮر ﺧﺎرﺟـﻪ‪،‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭼﺎپ اول‪،‬‬
‫‪ .32‬ﻣﻌﻤﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن )‪ ،(1389‬ﻧﺒﺮد در آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻋﻤﺎد‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ .33‬ﻣﻬﺮﻧﯿﺎ‪ ،‬اﺣﻤﺪ )‪ ،(1391‬ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻮره ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪،‬‬
‫‪ .34‬ﻣﻬﺮﻧﯿﺎ‪ ،‬اﺣﻤـﺪ )‪ ،(1389‬ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ اﻟﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ :‬ﺷـﺮﮐﺖ اﻧﺘﺸـﺎرات ﺳـﻮره ﻣﻬـﺮ‪،‬‬
‫ﭼﺎپ اول‪،‬‬
‫‪ .35‬ﻣﯿﺮﭘﻮر‪ ،‬ﺳﯿﺪ ﺣﺴﯿﻦ )‪ ،(1388‬در آﻏﻮش آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻣﯿﺮﭘﻮر‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪،‬‬
‫‪ .36‬ﻣﯿﺰﮔﺮدﻫﺎي ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎﺟﺎ در اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﯽ و دﻓـﺎع ﻣﻘـﺪس‪ ،‬ﺑﺮﮔـﺰاري ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫دﻓﺘﺮﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻧﻈﺮي و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه در ﺑـﺎغ ﻣـﻮزه‬
‫دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪.‬‬
‫‪ .37‬ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ )‪ ،(1389‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ در دﻓﺎع ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸـﺎرات اﯾـﺮان ﺳـﺒﺰ‪،‬‬
‫ﭼﺎپ اول‪،‬‬
‫‪ .38‬ﻧﻤﮑﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ‪ ،‬ﺣﺴﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ )‪ ،(1375‬ﭘﺎﮐﺒﺎزان ﻋﺮﺻﻪ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻧﻬﺎﺟﺎ‪،‬‬
‫ﺟﻠﺪ ﯾﮑﻢ‪،‬‬
‫‪ .39‬ﻫﺎﻟﯿﺪي‪ ،‬ﻓـﺮد )‪ ،(1358‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري در اﯾـﺮان‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻓﻀـﻞا‪...‬‬
‫ﻧﯿﮏآﯾﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪،‬‬

‫‪٤۰. IRAN-IRAQ WAR IN THE AIR ۱۹۸۰-۱۹۸۸‬‬

‫‪TOM COOPER-FARZAD BISHA‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 436‬‬

‫ﻧﻤﺎﯾﻪﻫﺎ‬

‫اوﺳﯿﺮاك‪435‬‬ ‫اردﺳﺘﺎﻧﯽ‪125, 435‬‬

‫اﯾﻼم‪435‬‬ ‫اﺳﭙﺎرو ‪, 88, 130, 146, 152, 172,‬‬

‫اﯾﻠﯿﻮﺷﯿﻦ‪89, 435‬‬ ‫‪178, 180, 185, 197, 198, 199,‬‬

‫آﻏﺎﺳﯽ‪363, 435‬‬
‫آل اﻗﺎ‪69, 435‬‬
‫آﻟﺮت ‪, 49, 114, 116, 215, 252, 387,‬‬
‫‪410, 435‬‬
‫آﻧﺘﻮﻧﻮف‪140, 200, 435‬‬
‫آواﮐﺲ ‪, 37, 44, 53, 123, 158, 248,‬‬
‫‪272, 356 , 435‬‬
‫ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ‪12, 18, 42, 44, 49, 431, 435‬‬
‫‪213, 246, 268, 340, 342, 345,‬‬
‫‪354, 372, 384, 393, 411, 435‬‬
‫اﺳﮑﺮﻣﺒﻞ‪435‬‬
‫اﺳﮑﻨﺪري‪125, 188, 435‬‬
‫‪, 20, 179, 287, 290, 346, 14‬‬ ‫اف‬
‫‪349, 356 , 384, 435‬‬
‫اف ‪287, 348, 409, 435 4‬‬
‫اف‪, 11, 12, 29, 33, 38, 49, 60, 5-‬‬

‫ﺑﺨﺘﯿﺎري ‪110, 125, 189, 193, 388,‬‬
‫‪435‬‬
‫ﺑﺮاﺗﭙﻮر ‪6, 75, 95, 125, 135, 136,‬‬
‫‪139, 192, 197, 201, 221, 236,‬‬
‫‪263, 304, 305, 337, 358, 374,‬‬
‫‪71, 78, 84, 95, 186, 263, 282,‬‬
‫‪286, 363, 371, 435‬‬
‫اﻗﺒﺎﻟﯽ‪52, 435‬‬
‫اﮐﺮادي‪385, 388, 435‬‬
‫اﻟﺒﺮز ‪, 57, 61, 99, 110, 116, 129,‬‬

‫‪392, 408, 435‬‬ ‫‪139, 149, 156, 157, 204, 266,‬‬

‫ﺑﺮﺑﺮي‪106, 435‬‬ ‫‪422, 423, 435‬‬
‫ﺑﻞ‪32, 78, 384, 435‬‬ ‫اﻟﺒﮑﺮ‪39, 169, 435‬‬
‫ﺑﻼﯾﻨﺪر‪435‬‬ ‫اﻟﺮﺷﯿﺪ‪7, 146, 153, 435‬‬
‫ﺑﻮﯾﯿﻨﮓ‪435‬‬ ‫ام اﻟﻘﺼﺮ‪435‬‬
‫| ‪437‬‬
‫ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ‪97, 117, 316, 43516‬‬
‫ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف‪33, 89, 115, 155, 22-‬‬
‫‪253, 268, 425, 435‬‬
‫ﺟﺎوﯾﺪﻧﯿﺎ‪435‬‬
‫ﭼﻤﺮان ‪, 56, 167, 209, 218, 242,‬‬
‫‪322, 370, 405, 435‬‬
‫ﭼﯿﺖ ﻓﺮوش‪277, 435‬‬
‫ﺣﺒﺎﻧﯿﻪ‪435‬‬
‫ﺣﺒﯿﺒﯽ ‪2, 65, 89, 120, 205, 288,‬‬
‫‪370, 431, 435‬‬
‫ﺧﺎﺗﻤﯽ‪435‬‬
‫ﺧﺎرك‪435‬‬
‫ﺧﺎﻧﯽ‪6, 338, 339, 363, 364, 435‬‬
‫ﺧﻠﻌﺘﺒﺮي‪435‬‬
‫ﺧﻠﯿﻠﯽ‪71, 272, 435‬‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن ‪, 71, 79, 97, 101, 107,‬‬
‫‪147, 151, 155, 164, 165, 166,‬‬
‫‪167, 180, 181, 183, 191, 209,‬‬
‫‪210, 211, 220, 242, 257, 281,‬‬
‫‪282, 286, 295, 302, 322, 337,‬‬
‫‪350, 370, 379, 399, 408, 435‬‬
‫داﮔﻼس‪12, 164, 436‬‬
‫داوودي‪435‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﯿﮏ‪435‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﺪوره‪435‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﺼﺮه‪435‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭘﻨﺠﻢ‪435‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭼﻬﺎرم‪435‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺣﺒﺎﻧﯿﻪ‪135, 435‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه دوم‪435‬‬
‫ﺳﻮم ‪, 6, 62, 63, 101, 135,‬‬ ‫ﭘﺎﯾﮕﺎه‬
‫‪174, 435‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﺸﻢ‪435‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺷﻌﯿﺒﯿﻪ‪435‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﮐﻮت‪435‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻧﻬﻢ‪435‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﺸﺘﻢ‪435‬‬
‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻫﻔﺘﻢ‪435‬‬
‫ﭘﺮدﯾﺲ‪, 54, 59, 123, 431, 435‬‬
‫ﺗﺎﺑﺶ ﻓﺮ‪435‬‬
‫ﺗﺎو ‪, 22, 182, 210, 221, 296, 369,‬‬
‫‪372, 435‬‬
‫ﺗﮑﺎوران‪63, 291, 356, 435‬‬
‫ﺗﻠﻤﺒﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪435‬‬
‫ﺗﻮاﻧﮕﺮﯾﺎن ‪109, 111, 125, 150, 189,‬‬
‫‪190, 191, 193, 206, 378, 435‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 438‬‬

‫رﻓﯿﻌﯽ‪435‬‬ ‫دزﻓﻮل ‪, 7, 9, 10, 34, 52, 75, 78, 86,‬‬

‫رﻣﻀﺎﻧﯽ رﺿﺎ‪435‬‬ ‫‪87, 97, 99, 100, 114, 129, 131,‬‬

‫رﻣﻀﺎﻧﯽ ﻋﺒﺎس‪435‬‬ ‫‪147, 155, 157, 166, 168, 174,‬‬
‫زﯾﻨﻠﯽ‪83, 85, 435‬‬ ‫‪180, 181, 185, 188, 205, 209,‬‬
‫ﺳﺎﻣﺮاﯾﯽ‪60, 95, 432, 435‬‬ ‫‪211, 226, 227, 228, 235, 236,‬‬
‫ﺳﺎﯾﺪ واﯾﻨﺪر‪435‬‬ ‫‪238, 243, 249, 250, 252, 253,‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ‪, 58, 90, 165, 209,‬‬ ‫ﺳﭙﺎه‬ ‫‪254, 257, 259, 264, 266, 268,‬‬
‫‪295, 312, 320, 322, 369, 416,‬‬ ‫‪275, 277, 278, 279, 282, 286,‬‬
‫‪421, 432, 435‬‬ ‫‪294, 301, 302, 303, 307, 308,‬‬
‫ﺳﻤﭙﺴﻮن ‪11, 435‬‬ ‫‪311, 312, 313, 314, 317, 322,‬‬
‫ﺳﻮﺧﻮ ‪310, 435 20‬‬ ‫‪329, 340, 347, 355, 368, 370,‬‬
‫ﺳﻮﺧﻮ ‪435 22‬‬ ‫‪404, 407, 408, 410, 414, 419,‬‬
‫ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ‪, 166, 167, 182, 209, 220‬‬ ‫‪423, 425, 426, 427, 428, 435‬‬
‫‪235, 242, 252, 257, 294, 315,‬‬ ‫دﺳﮏ ﻫﻮاﯾﯽ ‪435‬‬
‫‪327, 347, 367, 368, 369, 370,‬‬ ‫دوران ‪5, 52, 115, 125, 173, 178,‬‬
‫‪376, 416, 424, 425, 428, 430,‬‬ ‫‪193 196, 228, 236, 244, 262,‬‬
‫‪435‬‬ ‫‪284, 285, 388, 398, 413, 425,‬‬
‫ﺳﯽ ‪121, 207, 435 130‬‬ ‫‪435‬‬
‫ﺷﺎﻫﯿﻦ ﻧﮋاد ‪435‬‬ ‫دﯾﻮار آﺗﺶ ‪189, 435‬‬
‫ﺷﺮﯾﻔﯽ ‪435‬‬ ‫ذواﻟﻔﻘﺎري ‪435‬‬
‫ﺷﻠﯿﮑﺎ ‪243, 435‬‬ ‫راﭘﯿﺮ ‪435‬‬
‫ﻃﻮﻓﺎﻧﯿﺎن ‪435‬‬ ‫رادار دﻫﻠﺮان ‪9, 240, 435‬‬
‫ﻋﺎدﻟﯽ ‪170, 222, 223, 436‬‬ ‫رﺟﺒﯽ ﻣﻘﺪم ‪435‬‬
‫| ‪439‬‬
‫ﮔﺮوﻣﻦ ‪12, 16, 20, 24, 25, 26, 27,‬‬
‫‪51 164, 356, 436‬‬
‫ﮔﻠﭽﯿﻦ‪125, 436‬‬
‫ﮔﻮدرزي‪386, 436‬‬
‫ﻻﮐﻬﯿﺪ ‪436‬‬
‫ﻻوي ‪436‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ‪370, 436 92‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮي ‪436‬‬
‫ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ ‪68, 69, 436‬‬
‫ﻣﺎورﯾﮏ‪436‬‬
‫ﻣﺮادي‪251, 436‬‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي ‪, 1, 2, 59, 65,‬‬
‫‪288, 354, 431, 436‬‬
‫ﻣﺴﺒﻮق ‪, 6, 28, 50, 51, 53, 85, 115,‬‬
‫‪116, 117, 160, 169, 170, 200,‬‬
‫‪222, 223, 241, 257, 273, 303,‬‬
‫‪355, 356, 357, 406, 432, 436‬‬ ‫ﮐﻮﭘﺮ ‪, 88, 109, 112, 118, 185, 218,‬‬
‫ﻣﺸﯿﺮي ‪2, 5, 65, 139, 205, 436‬‬
‫ﻣﮏ داﻧﻞ ‪436‬‬
‫ﻣﻮﺳﻮي ‪6, 55, 125, 370, 436‬‬
‫ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم ‪91, 436‬‬
‫ﻣﻬﺮﻧﯿﺎ ‪54, 189, 374, 433, 436‬‬
‫ﻣﯿﮓ ‪436،21‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻪﻫﺎ‬
‫ﻋﺸﻘﯽﭘﻮر ‪139, 158, 436‬‬
‫ﻋﻄﺎﯾﯽ ‪74, 436‬‬
‫ﻋﻤﺎدي ‪436‬‬
‫ﻓﺎﺷﺎ ‪66, 67, 71, 82, 203, 436‬‬
‫ﻓﺮحآور ‪436‬‬
‫ﻓﺮزاﻧﻪ ‪, 104, 105, 129, 145, 252,‬‬
‫‪338, 436‬‬
‫ﻓﮑﻮري ‪57, 75, 97, 302, 378, 436‬‬
‫ﻓﻮﻧﯿﮑﺲ ‪70, 74, 356, 436‬‬
‫ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﯽ ‪408, 425, 436‬‬
‫ﮐﺎرﺗﺮ ‪436‬‬
‫ﮐﺒﺮا ‪182, 221, 436‬‬
‫ﮐﺮﮐﻮك ‪7, 91, 144, 436‬‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ‪70, 112, 165, 205, 220,‬‬
‫‪436‬‬
‫ﮐﻤﺎن ‪99, 436‬‬
‫‪346 436‬‬
‫ﻧﻘﺎب ‪, 6, 62, 63, 65, 87,‬‬ ‫ﮐﻮدﺗﺎي‬
‫‪124 436‬‬
‫ﮔﺮدان ‪11, 17, 55, 109, 154, 171,‬‬
‫‪186 436‬‬
‫ﮔﺮدان ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري ‪436‬‬
‫ﻋﻘﺎبﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان‬ ‫‪| 440‬‬

‫‪202, 203, 204, 206, 208, 215,‬‬ ‫ﻣﯿﮓ ‪436 23‬‬

‫‪221, 240, 242, 246, 249, 263,‬‬ ‫ﻣﯿﮓ ‪25, 61, 436‬‬
‫‪271, 273, 277, 278, 288, 291,‬‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت‪, 436‬‬ ‫ﻧﺼﺮ‬
‫‪295, 301, 304, 320, 322, 323,‬‬ ‫ﻧﻤﮑﯽ ‪, 112, 189, 191, 193, 206,‬‬

‫‪335, 337, 339, 340, 345, 346,‬‬ ‫‪242 246, 262, 272, 288, 323,‬‬
‫‪347, 348, 349, 354, 355, 357,‬‬ ‫‪365, 433, 436‬‬
‫‪358, 359, 361, 363, 364, 370,‬‬ ‫ﻧﻮرث ﺗﺮوپ ‪436‬‬
‫‪371, 373, 374, 375, 377, 383,‬‬ ‫ﻧﻮژه ‪, 55, 62, 131, 188, 253, 264,‬‬

‫‪384, 392, 393, 398, 405, 407,‬‬ ‫‪271, 308, 315, 376, 400, 422,‬‬
‫‪408, 410, 412, 418, 420, 421,‬‬ ‫‪436‬‬
‫‪422, 424, 425, 426, 427, 428,‬‬ ‫ﻧﻬﺎﺟﺎ ‪, 2, 6, 7, 11, 12, 1, 2, 5, 6, 14,‬‬

‫‪429, 430, 431, 433, 436‬‬ ‫‪23 29, 35, 49, 53, 55, 56, 57,‬‬
‫ﻧﯿﮑﺴﻮن ‪436‬‬ ‫‪58, 59, 61, 62, 63, 66, 67, 68,‬‬
‫واﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﻣﻮﺗﻮر ‪436‬‬ ‫‪70, 71, 72, 73, 75, 76, 78, 79,‬‬
‫ﻫﺎﻟﯿﺪي ‪34, 433, 436‬‬ ‫‪80, 81, 82, 83, 85, 86, 87, 88,‬‬
‫ﻫﺎوك ‪91, 436‬‬ ‫‪89, 90, 102, 104, 105, 106, 112,‬‬
‫ﻫﺸﯿﺎر ‪436‬‬ ‫‪114, 115, 116, 119, 120, 122,‬‬
‫ﻫﻤﺘﯽ ‪436‬‬ ‫‪124, 127, 145, 152, 153, 155,‬‬
‫ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ‪436‬‬ ‫‪156, 159, 160, 171, 177, 179,‬‬
‫ﯾﺎﺳﯿﻨﯽ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ‪442‬‬ ‫‪185, 187, 189, 191, 196, 197,‬‬