Macierz przekształcenia liniowego

http://mini.pw.edu.pl/∼sokolj

Niech V i W będą przestrzeniami liniowymi nad K.

Niech A = {v1 , . . . , vn } i A0 = {v10 , . . . , vn0 } będą bazami V , a B = {w1 , . . . , wm } i B 0 =
{w10 , . . . , wm
0
} bazami W .
Niech ϕ : V → W będzie przekształceniem liniowym.

 
α1
 
v = α1 · v1 + α2 · v2 + . . . + αn · vn ⇐⇒ MA (v) = 
 · · · 

αn

0
MA (A0 ) = MAA (id) = (MA0 (A))−1

Jeżeli A jest bazą kanoniczną, to wektory z A0 tworzą kolumny macierzy MA (A0 ).

MA (A0 ) · MA0 (v) = MA (v)

MBA (ϕ) · MA (v) = MB (ϕ(v))

0
MBA (ϕ) = MB (B 0 ) · MBA0 (ϕ) · MA0 (A)

PRZYKŁADY
!
5 3 −1
1. Dana jest macierz MBA (ϕ) = przekształcenia liniowego ϕ : R2 [x] → R2 w
−3 1 2
bazach A = (x2 , x, 1) i B = ((2, 1), (3, 2)). Wyznaczyć wzór ogólny ϕ(ax2 + bx + c).

 
a !
5a + 3b − c
MB (ϕ(ax2 + bx + c)) = MBA (ϕ) · 
 
 b =

−3a + b + 2c
c
Stąd ϕ(ax2 + bx + c) = (5a + 3b − c) · (2, 1) + (−3a + b + 2c) · (3, 2) = (10a + 6b − 2c − 9a + 3b +
6c, 5a + 3b − c − 6a + 2b + 4c) = (a + 3b + 4c, −a + 5b + 3c).
!
2 3
INACZEJ: Niech B 0 = ((1, 0), (0, 1)). Wtedy MB0 (B) = . Zatem
1 2
!
1 3 4
MBA0 (ϕ) = MB0 (B) · MBA (ϕ) =
−1 5 3
Stąd  
a !
a + 3b + 4c
MB0 (ϕ(ax2 + bx + c)) = MBA0 (ϕ) · 
 
 b =

−a + 5b + 3c
c
Czyli ϕ(ax2 + bx + c) = (a + 3b + 4c, −a + 5b + 3c).

2. Dane jest przekształcenie liniowe: ϕ : R3 → R2 , (x, y, z) 7→ (2x + y, −3y + 4z). Znajdź macierz
przekształcenia ϕ w bazach A = ((1, 1, 0), (2, 1, 0), (0, 1, 1)) i B = ((3, −1), (1, 1)).

Niech B 0 = ((1, 0), (0, 1)) (baza R2 ). Chcemy znaleźć MBA (ϕ). Zastosujemy wzór:

MBA (ϕ) = MB (B 0 ) · MBA0 (ϕ)

Aby znaleźć macierz przekształcenia MBA0 (ϕ) liczymy ϕ(v) dla wektorów z A i otrzymane wektory
zapisujemy jako kolumny (bo B 0 jest bazą kanoniczną):
!
3 5 1
MBA0 (ϕ) =
−3 −3 1

Musimy jeszcze znaleźć MB (B 0 ) = MB0 (B)−1 . B 0 jest bazą kanoniczną, więc aby znaleźć MB0 (B)
wystarczy zapisać wektory z bazy B jako kolumny:
!
3 1
MB0 (B) =
−1 1

Teraz szukamy macierzy odwrotnej:

! ! !
1
3 1 1 0 w −w2 4 0 1 −1 w1 /4 1 0 4
− 14 w +w
(MB0 (B)|I) = −−1−−→ −−−→ −−2−−→
1

−1 1 0 1 −1 1 0 1 −1 1 0 1
!
1
1 0 − 41
→ 4
1 3
= (I|MB (B 0 ))
0 1 4 4

Ostatecznie: !
3
2 0
MBA (ϕ) = MB (B 0 ) · MBA0 (ϕ) = 2
− 32 −1 1

3. Wykazać, że istnieje dokładnie jedno przekształcenie liniowe ϕ : R3 → R1 [x], takie że

ϕ((1, 1, 0)) = x + 3, ϕ((2, 1, −1)) = 2x, ϕ((1, 3, 3)) = −x − 1. Wyznaczyć macierz MBA (ϕ), gdzie
A = ((1, 1, 0), (2, 1, −1), (1, 3, 3)), B = (x, 1).

Zauważmy, że A jest bazą R3 :

   
1 2 1 0 1 −2 !
  w1−w2  
 = 1·(−1)2+1 ·det 1 −2
det 
 1 1 3  = det  1 1 3 = −(3−2) = −1 6= 0
   −1 3
0 −1 3 0 −1 3
Rząd powyższej macierzy jest równy liczbie kolumn, zatem tworzą one układ liniowo niezależny.
Dowolny układ trzech wektorów z R3 tworzy bazę tej przestrzeni.
Wiemy, że zawsze istnieje dokładnie jedno przekształcenie liniowe o zadanych wartościach na wek-
torach z bazy.

Aby wyznaczyć macierz MBA (ϕ) należy obliczyć wartości przekształcenia na wektorach z bazy A i
przedstawić je jako kombinacje liniowe wektorów z bazy B. W tym przypadku mamy już podane
te wartości i łatwo odczytać współczynniki z przedstawienia ich w bazie B = (x, 1). Dla każdego
wektora z A zapisujemy kolumnę w macierzy:
!
1 2 −1
MBA (ϕ) =
3 0 −1

4. Znajdź jądro i obraz przekształcenia ϕ : R3 → R2 danego macierzą:

!
3 0 −1
MBA (ϕ) = ,
1 2 −1
gdzie B = (1, x) i A = ((1, 1, 0), (0, 1, −1), (1, −3, 3)).
Kerϕ:
!
0
v ∈ R3 należy do jądra przekształcenia witw MBA (ϕ) · MA (v) = MB (0) = .
0
Wektor MA (v) traktujemy jak wektor zmiennych i rozwiązujemy jednorodny układ równań.
! ! ! !
3 0 −1 0 w2 −w1 3 0 −1 0 w1 ·(−1) −3 0 1 0 w1 ↔w2 −1 1 0 0
−−−−→ −−−−→ −−−−→
1 2 −1 0 −2 2 0 0 w2 /2 −1 1 0 0 −3 0 1 0
Otrzymaliśmy układ równań: 
 x1 = α ∈ R


x2 = x1


 x = 3x
3 1
 
1
 
Zatem v ∈ Ker(ϕ) witw MA (v) = 
 1  · α, gdzie α ∈ R.

3

Niech A0 = ((1, 0, 0), (0, 1, 0), (0, 0, 1)). Wtedy zapisując wektory z A jako kolumny otrzymujemy:
 
1 0 1
 
MA0 (A) = 
 1 1 −3 .

0 −1 3
Aby przestawić wektory z jądra w bazie kanonicznej A0 mnożymy macierz zmiany bazy przez
wektor MA (v):  
4
 
MA0 (v) = MA0 (A) · MA (v) = 
 −7 ·α

8
Ostatecznie v ∈ Ker(ϕ) witw v = (4, −7, 8) · α dla α ∈ R. ((4, −7, 8)) jest bazą jądra.
Imϕ:
Każdy wektor z obrazu jest kombinacją liniową wektorów ϕ(v1 ), ϕ(v2 ), ϕ(v3 ), gdzie (v1 , v2 , v3 )
tworzy bazę przestrzeni R3 . Wybierzmy bazę A - współczynniki wektorów ϕ(v1 ), ϕ(v2 ), ϕ(v3 ) w
bazie B mamy zapisane jako kolumny macierzy MBA (ϕ).
Zatem Imϕ = Lin{ϕ(v1 ), ϕ(v2 ), ϕ(v3 )} = Lin{3 + x, 2x, −1 − x} i jeśli polecenie nie wymaga od
nas znalezienia bazy lub wymiaru Im(ϕ) możemy na tym poprzestać.

Szukamy bazy przestrzeni Imϕ. Wiemy, że Imϕ ⊂ R1 [x] i dim R1 [x] = 2, zatem co najwyżej dwa
wektory z Imϕ są niezależne liniowo. Zauważmy że C = (3 + x, 2x) jest układem niezależnym
liniowo i |C| = 2, więc jest on bazą Imϕ = R1 [x].
W ogólnym przypadku, bazę możemy znaleźć wykonując elementarne operacje na kolumnach
macierzy MBA (ϕ).
! ! !
3 0 −1 k2 /2 2 0 −1 k1 /2 1 0 0
MBA (ϕ) = −−−→ −−−−−−→
1 2 −1 k1 +k3 0 1 −1 k3 +k1 +k2 0 1 0
Każda kolumna w otrzymanej macierzy odpowiada kombinacji liniowej wektorów ϕ(v1 ), ϕ(v2 ), ϕ(v3 ).
Spośród kolumn wybieramy największy układ liniowo niezależny i zapisujemy odpowiadające im
wektory.
W naszym przypadku dwie pierwsze kolumny tworzą największy układ liniowo niezależny. Sprawdźmy
jakim wektorom z przestrzeni R1 [x] odpowiadają te kolumny (pamiętając, że B = (1, x)): pierwsza
kolumna odpowiada wektorowi: 1 · 1 + 0 · x = 1
druga kolumna odpowiada wektorowi: 0 · 1 + 1 · x = x.
Czyli układ (1, x) jest bazą przestrzeni Imϕ. Stąd Imϕ = R1 [x].