Chöông VI

CAÂN BAÈNG GIÖÕA DUNG DÒCH

LOÛNG VAØ PHA RAÉN
(SÖÏ HOØA TAN VAØ KEÁT TINH)
I. Tính chaát vaø noàng ñoä cuûa dung dòch
II. Söï keát tinh cuûa dd hai caáu töû
Heä khoâng taïo dd raén, khoâng taïo hôïp chaát hoùa hoïc
Heä khoâng taïo dd raén, taïo hôïp chaát hoùa hoïc beàn-khi keát tinh.
Heä khoâng taïo dd raén, taïo hôïp chaát hoùa hoïc khoâng beàn-khi
keát tinh.
Heä taïo dd raén tan laãn voâ haïn.
Heä taïo dd raén tan laãn coù giôùi haïn.
I. TÍNH CHAÁT CAÙC DUNG DÒCH LOAÕNG
CHAÁT TAN KHOÂNG BAY HÔI

10/31/2016 607010 - Chương 6 2

 1. Ñoä giaûm aùp suaát hôi cuûa dung dòch
Ñoái vôùi dd caùc chaát tan khoâng bay hôi, thì aùp suaát
hôi treân beà maët dd laø do hôi dung moâi gaây ra.
P = Pdung moâi = P10 .x1l  P10 (1  x )

Pi0 : aùp hôi baõo hoaø cuûa dung moâi nguyeân chaát.
x : toång phaàn mol caùc chaát tan khoâng bay hôi.

0 Ñònh luaät Raoult II:

Pi  P P
0
 0 x ñoä giaûm aùp suaát hôi töông ñoái
Pi Pi cuûa dd baèng toång phaàn mol
caùc chaát tan khoâng bay hôi.
10/31/2016 607010 - Chương 6 3
10/31/2016 607010 - Chương 6 4
• 2. Ñoä taêng ñieåm soâi vaø ñoä haï ñieåm keát tinh
Khi hoøa tan moät chaát khoâng bay hôi vaøo dd,
nhieät ñoä soâi cuûa heä seõ taêng vaø nhieät ñoä ñoâng ñaëc giaûm
so vôùi dung moâi nguyeân chaát.

Ñoä haï Ñoä taêng

ñieåm ñoâng ñieåm soâi
10/31/2016 607010 - Chương 6 5
10/31/2016 607010 - Chương 6 6
 Ñoä taêng ñieåm soâi vaø ñoä haï ñieåm keát tinh cuûa
dung dòch caùc chaát tan khoâng bay hôi tæ leä thuaän
noàng ñoä molan cuûa dung dòch:

TS = KS.Cm = TSdd – TSdm

TÑ = KÑ.Cm = TÑdm – TÑdd

KÑ : haèng soá nghieäm ñoâng

KS : haèng soá nghieäm soâi

KÑ, KS chæ phuï thuoäc dung moâi,

khoâng phuï thuoäc chaát tan.
10/31/2016 607010 - Chương 6 7
 Ñoái vôùi dd voâ cuøng loaõng hoaëc dd lyù töôûng:
2
R.T0 .M1
K
10001
T0 : nhieät ñoä soâi (hay nhieät ñoä ñoâng ñaëc) cuûa dung moâi

M1: khoái löôïng phaân töû dung moâi

1 : nhieät ngöng tuï (hay nhieät noùng chaûy) cuûa dung moâi

10/31/2016 607010 - Chương 6 8

• 3. AÙp suaát thaåm thaáu

10/31/2016 607010 - Chương 6 9

 Phaàn dd trong oáng baùn thaám coù noàng ñoä C, phaàn
chaát loûng ngoaøi chaäu laø dung moâi.
Do cheânh leäch noàng ñoä, dung moâi thaám qua
maøng vaøo trong, möïc chaát loûng trong oáng daâng leân ñoä
cao h, taïo cheânh leäch aùp suaát goïi laø aùp suaát thaåm thaáu:

 = .g.h

AÙp suaát  phuï thuoäc vaøo noàng ñoä dd vaø nhieätñoä:

 = C.R.T

Neáu chaát tan ñieän ly:  = i.C.R.T

vôùi i laø heä soá Van’t Hoff.
10/31/2016 607010 - Chương 6 10
• 4. Caùc phöông phaùp xaùc ñònh khoái löôïng phaân töû
baèng thöïc nghieäm

-Pheùp nghieäm aùp: döïa vaøo ñoä giaûm aùp suaát hôi cuûa dd

-Pheùp nghieäm soâi: döïa vaøo ñoä taêng ñieåm soâi cuûa dd

-Pheùp nghieäm laïnh: döïa vaøo ñoä giaûm nhieät ñoä keát
tinh cuûa dd

-Pheùp nghieäm thaåm thaáu: döïa vaøo aùp suaát thaåm thaáu
cuûa dd

10/31/2016 607010 - Chương 6 11

 VI.2. SÖÏ KEÁT TINH CUÛA DUNG DÒCH
HAI CAÁU TÖÛ
VI.2.1. HEÄ KHOÂNG TAÏO DD RAÉN, KHOÂNG TAÏO
HÔÏP CHAÁT HOAÙ HOÏC
a. Giaûn ñoà nhieät ñoä, thaønh phaàn:
T b
LA-B

RA=L L=RB
r r'
e
RA vaø RB

A E B
10/31/2016 607010 - Chương 6 12
 a, b: ñieåm keát tinh cuûa A, B nguyeân chaát

T b
LA-B (aeb) ñöôøng loûng
bieåu dieãn ñieåm baét
a ñaàu keát tinh cuûa
RA=L L=RB hoãn hôïp
r r'
e
RA vaø RB (rr’) ñöôøng raén
A E B
e: ñieåm eutecti
bieåu dieãn dd baõo hoaø hai caáu töû A-B, khi haï nhieät ñoä
A vaø B seõ keát tinh ñoàng thôøi.
10/31/2016 607010 - Chương 6 13
 b. Khaûo saùt quaù trình ña nhieät treân giaûn ñoà (T-x)

T T
Q b q

a l1 r1 T2 r
l2 Q2 r2 T1
t
RA e H RC RB r' s
u
A E B t (thôøi gian)

10/31/2016 607010 - Chương 6 14

Taïi moãi thôøi ñieåm: caùc ñieåm heä, ñieåm raén, ñieåm loûng
laø lieân hôïp, tuaân theo quy taéc ñoøn baåy.

Taïi T2: löôïngraén B g B l 2 .Q 2

 
Heä Q2 = loûng l2 + raén r2 löôïngloûn gl 2 g l 2 Q 2 r2

Taïi Te: löôïngloûn ge HR C


heä H = loûng e + raén chung RC. löôïngraén chung eH

heä raén chung RC = raén A + raén B löôïngraén A  R C R B

löôïngraén B RARC

Quaù trình keát tinh keát thuùc khi ñieåm raén chung
chaïy ñeán ñieåm H.
10/31/2016 607010 - Chương 6 15
 c. Hoãn hôïp eutecti:
Ñieåm e coù nhieät ñoä vaø thaønh phaàn laø Te vaø xe
Taïi ñieåm eutecti, heä loûng A-B baõo hoaø caû hai caáu töû
A, B.
Baäc töï do:
c=k–f+2=2–3+2=1
Khi P thay ñoåi, Te vaø xe thay ñoåi theo: Te = f(P)
vaø xe=g(P)

Neáu P = const: c = k – f + 1 = 2 – 3 + 1 = 0
Moãi heä coù Te vaø xe ñaëc tröng

10/31/2016 607010 - Chương 6 16

Neáu haï nhieät ñoä hoãn hôïp eutecti, A vaø B seõ keát tinh
ñoàng thôøi. Heä keát tinh nhö moät chaát nguyeân chaát.
T T
b
b
a e
a

A E B t (thôøi gian)

10/31/2016 607010 - Chương 6 17

 ÖÙng duïng cuûa hoãn hôïp eutecti:
- Taïo “thieác haøn” noùng chaûy ôû nhieät ñoä thaáp
- Taïo caùc hoãn hôïp sinh haøn: “muoái – nöôùc”

10/31/2016 607010 - Chương 6 18

d. Quaù trình keát tinh ñaúng nhieät (T = const)
Giöõ nhieät ñoä khoâng ñoåi, thay ñoåi thaønh phaàn cuûa heä.
Xeùt heä laø dung dòch NaNO3 30% mol, ôû 55oC.
o
TC

90 Quaù trình chöng ñaúng nhieät

öùng duïng trong coâng ngheä
60 h Q l m r
COÂ ÑAËC DD
30

-30

0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0

H2O NaNO3
10/31/2016 607010 - Chương 6 19
VI.2.2. HEÄ KHOÂNG TAÏO DD RAÉN, KHI KEÁT TINH
TAÏO HÔÏP CHAÁT HOAÙ HOÏC BEÀN
Cho heä hai caáu töû A vaø B. Giaû söû ôû noàng ñoä naøo ñoù, heä
coù phaûn öùng hoùa hoïc taïo chaát D (D beàn ôû T< Tnoùngchaûy D)
T LD-B
d b

LA-D
a
RD=L RD=L L=RB
RA=L e2
e1
RA vaø RD RD vaø RB Hai ñieåm eutectic:
e1 (heä AD)
A E1 D E2 B e2 (heä DB)
Caùc ñöôøng keát tinh cuûa chaát raén:
ae1 (Raén A); e1de2 (Raén D); e2b (Raén B)
10/31/2016 607010 - Chương 6 20
a. Quaù trình keát tinh ña nhieät:

T Q2 Q1
d LD-B b

LA-D
a
RD=L RD=L L=RB
RA=L e2
e1
RA vaø RD RD vaø RB
A E1 D E2 B

10/31/2016 607010 - Chương 6 21

b. Quaù trình keát tinh ñaúng nhieät, ñaúng aùp:

T LD-B
d b
Q l1 l2 l3 rB
LA-D rD
a
RD=L RD=L L=RB
RA=L e2
e1
RA vaø RD RD vaø RB
A E1 D E2 B
10/31/2016 607010 - Chương 6 22
VI.2.3. HEÄ KHOÂNG TAÏO DD RAÉN, KHI KEÁT TINH
TAÏO HÔÏP CHAÁT HOAÙ HOÏC KHOÂNG BEÀN
Cho heä hai caáu töû A vaø B. Giaû söû ôû noàng ñoä naøo ñoù,
heä coù phaûn öùng hoùa hoïc taïo chaát D
(D chæ toàn taïi ôû nhieät ñoä T < Tp vaø Tp < Tnoùng chaûy D)
T b Caùc ñöôøng keát tinh cuûa
r1 chaát raén:
ae (Raén A)
L=RB
a
ep (Raén D)
pb (Raén B)
p e: ñieåm eutecti
L=RD rB
RA=L p: ñieåm peritecti
RA e (ñieåm chuyeån tieáp)
RA vaø RD RD vaø RB
A D B
10/31/2016 607010 - Chương 6 23
 Heä coù xB< xB(p), quaù trình keát tinh dieãn ra gioáng nhö heä
khoâng taïo dung dòch raén, khoâng taïo hôïp chaát hoùa hoïc
a. Quaù trình ña nhieät cuûa heä Q1 (xB> xB(D))
T Q1 b T

l r1 (1)

a L=RB

p (2) (3)
RA=L L=RD H rC rB
RA e
RA vaø RD RD vaø RB
A D B

10/31/2016 607010 - Chương 6 24

 b. Quaù trình ña nhieät cuûa heä Q2 (xB= xB(D))
Q3 (xB(p)< xB< xB(D))

T Q2 b T

Q3 r1
l2
(2)
(3)
a l3
p I d
RA=L L=RD rC rB
RA e KH
RA vaø RD RD vaø RB
A E D B t (thôøi gian)
10/31/2016 607010 - Chương 6 25
 VI.2.4. HEÄ HAI CAÁU TÖÛ TAÏO THAØNH DD RAÉN
TAN LAÃN VOÂ HAÏN
Trong thöïc teá, coù nhöõng heä khi keát tinh taïo ra caùc
o tinh theå hoãn hôïp ñoàng theå nhö heä Ag – Au.
TC
Ñöôøng alb - ñöôøng loûng,
Pha loûng bieåu dieãn caùc dd baõo hoøa
1080 Q b vaø baét ñaàu keát tinh.
1040 Ñöôøng arb - ñöôøng raén,
l H
r
bieåu dieãn caùc heä raén baét
1000
L=R ñaàu noùng chaûy.
960 Pha raén Vuøng giöõa hai ñöôøng cong,
a
bieåu dieãn caùc heä dò theå coù
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 hai pha loûng – raén.
Ag Au
10/31/2016 607010 - Chương 6 26
 VI.2.5. HEÄ HAI CAÁU TÖÛ TAÏO THAØNH DD RAÉN
TAN LAÃN COÙ GIÔÙI HAÏN
a. Heä coù ñieåm eutectic
Heä Pb – Sn thuoäc loaïi naøy.
o o
TC b TC
400 Pha loûng (L) 1'
a 1
r 4 4'
300 2 2'
(P) = L b
(P) (S) = L
r1 5 r2 5'
200
e (S)
3'
100 3 6
Pha raén
3' K 6'

Pb Sn t (thôøi gian)
10/31/2016 607010 - Chương 6 27
 b. Hệ coù ñieåm peritecti
Heä Pt-Ag thuoäc daïng naøy

o o
TC TC
1800 Pha loûng Q R

1600 1 1'
(Pt) =
1400 Loûng 3 3'
2 r2 p
r1 4'
1200 (P) (P) = (A) 5 2'
b 5'
y (A)
Pt Ag t (thôøi gian)

10/31/2016 607010 - Chương 6 28

 TÖÏ ÑOÏC
Söï keát tinh cuûa dung dòch ba caáu töû
• BAØI TAÄP
• 1, 2, 5, 6, 7 / 4, 5, 9

10/31/2016 607010 - Chương 6 29