6

მათემატიკა
ნაწილი 1

6
1
2 3 8

4 5 7 0
ირაკლი ნოსელიძე
9
ქეთევან კუთხაშვილი
კახაბერ თავზარაშვილი
 ირაკლი ნოსელიძე
ქეთევან კუთხაშვილი
კახაბერ თავზარაშვილი

მათემატიკა

6
მეექვსე კლასის სახელმძღვანელო

ნაწილი 1

„საქართველოს მაცნე“
გრიფმინიჭებულია საქართველოს განათლებისა და
მეცნიერების სამინისტროს მიერ 2018 წელს
მათემატიკა

მეექვსე კლასის მოსწავლის წიგნი

პირველი ნაწილი

ავტორები ირაკლი ნოსელიძე

ქეთევან კუთხაშვილი
კახაბერ თავზარაშვილი

რედაქტორი ლევან სულაქველიძე

გამომცემლობა „საქართველოს მაცნე”

მისამართი: მაღალაშვილის ქ. 5, 0160, თბილისი

ტელეფონი: (+995) 568 105 467; (+995) 574 400 857

ელფოსტა: sakmacne@gmail.com
ვებ-გვერდი www.saqmatsne.ge

© გამომცემლობა „საქართველოს მაცნე”, 2018

© ირაკლი ნოსელიძე, ქეთევან კუთხაშვილი, კახაბერ თავზარაშვილი, 2018

ISBN 978-9941-16-689-1
 გამარჯობა

ჩვენ ყველას გვაქვს ოცნებები და გვსურს, რომ ეს ოცნებები აგვისრულდეს. ამ ოცნებების

ასრულებაში ჩვენი მშობლები, მეგობრები, ახლობლები გვეხმარებიან. ისინი ჩვენთან ერთად
იზიარებენ ოცნებების ასრულებით გამოწვეულ სიხარულს. გიოცნებიათ მეგობრებთან ერთად
გორგოლაჭებით სეირნობაზე? გიცდიათ გორგოლაჭებზე დადგომა? თუ ეს ჯერ არ გიცდიათ –
აუცილებლად სცადეთ. და თუ თქვენ ეს ოცნება უკვე აისრულეთ, ალბათ გაგახსენდებათ, რომ
გორგოლაჭებზე დადგომა თავიდან არ იყო იოლი. ალბათ, წაქცეულხართ კიდეც, მაგრამ, თუკი
თქვენი მიზანი იყო გორგოლაჭებზე დგომა, მაშინ არ შეუშინდებოდით დაცემას, წამოდგებოდით
და კიდევ ცდიდით. თქვენი მონდომებით, ვარჯიშით მიზანს მიაღწევდით და დღეს უკვე მარტივად
მოგეჩვენებათ გორგოლაჭებზე დგომის თქვენი პირველი მცდელობები. ცხოვრებაში ბევრი ასეთი
მაგალითია და ალბათ დაგვეთანხმებით, რომ ოცნებების ასასრულებლად, მიზნის მისაღწევად
აუცილებელია მონდომება და მცდელობა. შეიძლება მშობლებმა თქვენი ოცნების ასასრულებლად
გაჩუქონ გორგოლაჭები, მაგრამ მათზე დგომა თქვენით უნდა შეძლოთ. არ შეუშინდეთ
სირთულეებს. სწორედ სირთულეების გადალახვა დაგეხმარებათ ოცნებების ასრულებაში.
ჩვენი მიზანიც, შეგვექმნა ეს სახელმძღვანელო, არ იყო იოლად მისაღწევი. წიგნის შექმნისას
მოგვიწია ვყოფილიყავით მასწავლებლები, მშობლები და, რაც ყველაზე მთავარია, ვყოფილიყავით
თქვენი ტოლები. წარმოსახვაში დავბრუნდით წარსულში მოსწავლეებად, როცა ჩვენც პირველად
ვსწავლობდით მათემატიკას. მაშინ, ალბათ, ბევრი რამ არ გვესმოდა და ვცდილობდით წიგნებში
გვეპოვა საინტერესო კითხვებზე პასუხები. დღეს ჩვენ თქვენთან ერთად ვბრუნდებით სკოლაში.
ამ წიგნის მეშვეობით გვინდა, დაგეხმაროთ, იპოვოთ პასუხები თქვენთვის საინტერესო კითხვებზე
და ხალისით ისწავლოთ მათემატიკა. გვსურს, დაგანახვოთ, როგორ შეიძლება მათემატიკის
გამოყენება ყოველდღიურ ცხოვრებში. წიგნში საკითხების უმრავლესობა პრაქტიკული
შინაარსისაა. ყურადღებით მოუსმინეთ მასწავლებელს და იაქტიურეთ საკლასო ამოცანების
განხილვისას. წიგნში ამოხსნილი ამოცანები დაგეხმარებათ, უკეთ გაეცნოთ ამა თუ იმ თემას და
მიხვდეთ, როგორ უნდა ამოხსნათ მსგავსი ამოცანები დამოუკიდებლად. შეიძლება ზოგი საკითხი ან
ამოცანა რთულად მოგეჩვენოთ, მაგრამ არ შეშინდეთ. გაიხსენეთ, რომ ოდესღაც გორგოლაჭებზე
დგომაც რთულად გეჩვენებოდათ და თუ დღეს გაბედულად დგახართ გორგოლაჭებზე, ეს თქვენი
მეცადინეობისა და მონდომების შედეგია. ახლა კი გორგოლაჭებზე დგომის სიამოვნება ბევრჯერ
შეგიძლიათ განიცადოთ.
გისურვებთ წარმატებას! ისწავლეთ მათემატიკა ხალისით და გახსოვდეთ, რომ შეძენილი ცოდნა
მოგეხმარებათ, აისრულოთ არა მხოლოდ საკუთარი, არამედ თქვენი მეგობრების, მშობლებისა და
მომავალში თქვენი შვილების ოცნებებიც.

საუკეთესო სურვილებით,
ავტორები
 სარჩევი
1. ნატურალური რიცხვები 7
1.1 ნატურალური რიცხვები.......................................................................................... 8
1.2 გამყოფი და ჯერადი.............................................................................................. 10
1.3 მარტივ მამრავლებად დაშლა................................................................................ 13
1.4 უდიდესი საერთო გამყოფი................................................................................... 16
1.5 უმცირესი საერთო ჯერადი................................................................................... 19
1.6 ურთიერთმარტივი რიცხვები................................................................................ 22
დავიმახსოვროთ.................................................................................................... 24
შემაჯამებელი სავარჯიშოები............................................................................... 25
თვითშემოწმებისათვის......................................................................................... 26

2. რაციონალური რიცხვები 27
2.1 წილადი, მრიცხველი და მნიშვნელი...................................................................... 28
2.2 წილადის ძირითადი თვისება................................................................................. 32
2.3 წილადების შედარება............................................................................................ 36
2.4 წილადების შეკრება და გამოკლება...................................................................... 40
2.5 წილადების გამრავლება და გაყოფა..................................................................... 46
2.6 ათწილადები........................................................................................................... 53
2.7 ათწილადების დამრგვალება................................................................................. 57
2.8 მოქმედებები ათწილადებზე................................................................................. 59
დავიმახსოვროთ.................................................................................................... 68
შემაჯამებელი სავარჯიშოები............................................................................... 69
თვითშემოწმებისათვის......................................................................................... 72

3. ფიგურები და სიმეტრია 73
3.1 სივრცული ფიგურები............................................................................................ 74
3.2 სიმეტრიული ფიგურები........................................................................................ 79
3.3 გეომეტრიული გარდაქმნები................................................................................. 82
3.4 წრეწირებისა და წრფეების ურთიერთგანლაგება................................................ 86
დავიმახსოვროთ.................................................................................................... 91
შემაჯამებელი სავარჯიშოები............................................................................... 92
თვითშემოწმებისათვის......................................................................................... 94

4. განტოლებები 95
4.1 ცვლადი და კოეფიციენტი..................................................................................... 96
4.2 გამოსახულების გამარტივება............................................................................. 100
4.3 განტოლება.......................................................................................................... 103
 დავიმახსოვროთ.................................................................................................. 108
შემაჯამებელი სავარჯიშოები............................................................................. 109
თვითშემოწმებისათვის....................................................................................... 112

5. დანართი 113
1-დან 1000-მდე მარტივი რიცხვები.................................................................... 113
ლექსიკონი........................................................................................................... 114
მეტრული სისტემა............................................................................................... 116
პასუხები.............................................................................................................. 117
1 ნატურალური
რიცხვები

რას ვისწავლით

1.1 ნატურალური რიცხვები

1.2 გამყოფი და ჯერადი
1.3 მარტივ მამრავლებად დაშლა
1.4 უდიდესი საერთო გამყოფი
1.5 უმცირესი საერთო ჯერადი
1.6 ურთიერთმარტივი რიცხვები
 1.1 ნატურალური რიცხვები
ადამიანების განვითარებასა და საზოგადოებად ჩამო­ ყა­
ლიბებაში დიდი როლი ითამაშა ანბანის შექმნამ. ანბანთან ერთად
მნიშვნელოვანი იყო რიცხვების გამოყენებაც. თავდაპირველად
ადამიანი რიცხვებს იყენებდა სხვადასხვა საგნის დასათვლელად.
მაგალითად, რამდენი ცხვარი, ძროხა, ქათამი ან რამდენი შვილი,
მეზობელი ან მეგობარი ჰყავდა.
საგნების ან ობიექტების დასათვლელად ჩვენ ვხმარობთ
რიცხვებს, რომლებიც შეიძლება შედგებოდეს 10 სხვადასხვა
ციფრისგან. ეს ციფრებია:
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.
ყველა დანარჩენი რიცხვი შედგება ამ ციფრებისგან.
მაგალითად, რიცხვი 75 შედგება ციფრი 7 და ციფრი 5-სგან.
თქვენ უკვე იცით, რომ ციფრი 7 აღნიშნავს ათეულების, ხოლო
ციფრი 5 – ერთეულების რაოდენობას. რიცხვში 75 არის შვიდი
ათეული და 5 ერთეული.

ნატურალური რიცხვი ► რიცხვებს, რომლებსაც საგანთა დასათვლელად იყენებენ,

ნატურალური რიცხვები ეწოდება.

ნატურალური რიცხვის ჩაწერისას ვიყენებთ რიცხვის ჩაწერის

პოზიციურ სისტემას. პოზიციური სისტემა ნიშნავს, რომ რიცხვში
მნიშვნელობა აქვს, რომელი რიცხვი რომელ პოზიციაზეა
ჩაწერილი. ციფრის პოზიციას რიცხვში თანრიგი ეწოდება.
მაგალითად, რიცხვ 237 015 459-ის თითოეული ციფრის თანრიგი
გაიხსენეთ მოცემულია ცხრილში.
▼
რატომ მოიფიქრეს ადა-
მილიონი ათასეული ერთეული
მიანებმა 10 განსხვავე-
ერთეული

ერთეული

ერთეული
ბული ციფრი? რატომ არ
ათეული

ათეული

ათეული
ასეული

ასეული

ასეული

მოიფიქრეს, მაგალითად,
ხუთი, რვა ან თხუთმეტი
განსხვავებული ციფრი?
2 3 7 0 1 5 4 5 9

მაგალითი
ჩაწერეთ 6 703 რიცხვი გაშლილი ფორმით.
რიცხვი 6 703 უნდა წარმოვადგინოთ თანრიგების საშუალებით.
6 703  =  6 × 1 000+7 × 100+0 × 10+ 3 × 1

8
 საკლასო სამუშაო

1. ჩაწერეთ რიცხვი 6 789 546 სიტყვიერად. გ) 20 × 8 20 × 14 30 × 11

2. ჩაწერეთ ციფრებით სამი მილიონ ას 9. იპოვეთ ისეთი სამნიშნა რიცხვი,

სამოცდათხუთმეტი ათას ოცდახუთი. რომელშიც თანრიგების ზრდასთან ერთად
ციფრები სამმაგდება.
3. გაშალეთ რიცხვი 235 504 თანრიგებად.
10. იპოვეთ ყველა ის სამნიშნა რიცხვი,
4. რიცხვში 56783 რომელ თანრიგშია
რომელშიც თანრიგების ზრდასთან ერთად
ხაზგასმული ციფრი?
ციფრები სამით იზრდება.
5. რიცხვში 435 126 760 რომელ თანრიგშია
11. რამდენი ნულით დაბოლოვდება ნამრავლი
ციფრი 1?
1 × 2 × 3 × 4 × 5 × 6 × 7 × 8 × 9?
6. რიცხვში 345 653 რომელი ციფრია ათი
12. (ზეპირად) შეადარეთ ნამრავლები:
ათასეულის თანრიგში?
ა) 35 × 67 და 34 × 67,
7. შეასრულეთ მოქმედებები ქვეშმიწერით ბ) 58 × 29 და 56 × 27.
(კალკულატორის გარეშე):
ა) 355 + 6725 ბ) 79076 − 6877 13. გაშალეთ ერთ-ერთი თანამამრავლი
თანრიგებად და გაამრავლეთ ზეპირად
გ) 3861 × 24 დ) 2700 ÷ 45
ა) 32 × 4 51 × 7 43 × 3
8. გაამრავლეთ ზეპირად ბ) 12 × 15 21 × 13 31 × 31
ა) 5 × 10 21 × 10 201 × 10
14. რამდენი ლუწი ორნიშნა რიცხვი
ბ) 2 × 5 × 7 2 × 5 × 32 2 × 13 × 5
არსებობს?

საშინაო დავალება

1. შეასრულეთ მოქმედებები ქვეშმიწერით 5. ოსტატი 1 სთ-ში 12 დეტალს, ხოლო

(კალკულატორის გარეშე): შეგირდი 8 დეტალს ამზადებს. რამდენ
ა) 7 892 + 2 441 + 789 ბ) 31 902 − 295 დეტალს დაამზადებენ ოსტატი და
გ) 2 900 × 780 დ) 7 498 ÷ 23 შეგირდი, თუ 5 საათს ერთდროულად
იმუშავებენ?
2. გამოთვალეთ გამოსახულების მნიშვნე- 6. რა ციფრით დაბოლოვდება
ლობა: ა) 6 088 197-ისა და 210 652-ის ჯამი?
ა) 2 304+4 500 ÷ 60−71 × (64−2 × 30)+847 ÷ 11 სხვაობა? ნამრავლი?
ბ) 984−3 × 26+(5 766−924 ÷ 28)−(475−325) ბ) 5 918 726-ის ნამრავლი თავის თავზე?
3. თავისუფალი ადგილები შეავსეთ 7. (ზეპირად) შეადარეთ ნამრავლები:
ციფრებით ისე, რომ სწორი ტოლობა ა) 44 × 91 და 87 × 41,
გამოვიდეს:
ბ) 31 × 0 და 71 × 40.
ა) 5 3 ბ) 6 7
× 3 × 8. იპოვეთ ისეთი ოთხნიშნა რიცხვი,
+ 6 2 9 + 2 0 8 რომელშიც თანრიგების ზრდასთან ერთად
1 0 6 1 8 ციფრები ორმაგდება.
1 2 4 8 9 2 1 3 8
4. შეასრულეთ მოქმედებები წილადებზე: 9. რამდენი სამნიშნა რიცხვი არსებობს?
ა) 1 + 2 ბ) 3 + 7 10. იპოვეთ ისეთი უდიდესი ორნიშნა საკლები,
9 9 13 13 რომლისთვისაც შესაძლებელია, რომ
4 3
გ) − დ) 12 + 3 − 7 მაკლები და სხვაობა ერთმანეთს უდრიდეს.
5 5 21 21 21

9
 1.2 გამყოფი და ჯერადი
გიორგის აქვს 12 კანფეტი. მას სურს კანფეტები თანაბრად
გაუნაწილოს თავის მეგობრებს. თუ გიორგის ჰყავს ორი
მეგობარი, ის ადვილად მიხვდება, რომ თითოეულს უნდა
მისცეს ექვს-ექვსი კანფეტი. თუ გიორგის ჰყავს სამი მეგობარი,
მაშინ მას მოუწევს კანფეტების სამ ნაწილად გაყოფა. 12  ÷  3  =  
4 და თითოეულ მეგობარს ერგება ოთხი კანფეტი
ჯერადი, გამყოფი ► როცა ერთი ნატურალური რიცხვი უნაშთოდ იყოფა მეორე
ნატურალურ რიცხვზე, პირველი ჯერადია, ხოლო მეორე –
გამყოფი.
გაყოფის ნიშნებია
▼ გიორგის მაგალითიდან ჩანს, რომ 12 არის 3-ის ჯერადი,
ხოლო 3 არის 12-ის გამყოფი.
 ÷  მაგალითად, 10  ÷  5
: მაგალითად, 10 : 5 მაგალითი
/ მაგალითად, 10 / 5 ვიპოვოთ 36-ის ყველა გამყოფი.
_ მაგალითად, 10
5 გამყოფების სიის შედგენა დავიწყოთ 1-ით. მართლაც, 1 ყველა
ნატურალური რიცხვის გამყოფია. 36 ÷ 1 = 36. ეს რიცხვი თავის
თავზეც იყოფა, ასე რომ, სიის სათავეში დავწეროთ 1, ხოლო
ბოლოში – 36.
1 36
შემდეგ ნაბიჯზე განვიხილოთ რიცხვი 2. 36 იყოფა 2-ზე და
განაყოფი უდრის 18-ს. 36 ÷ 2 =  18. აქვე შევნიშნოთ, რომ 36
იყოფა 18-ზეც, 36 ÷ 18 =  2. ასე რომ, გამყოფების სიას დავუმატოთ
2 და 18.
1 2 18 36
დაიმახსოვრეთ
შემდეგ ნაბიჯზე გავსინჯოთ 3. 36 იყოფა 3-ზე და განაყოფი
▼
უდრის 12-ს, 36 ÷ 3 =  12. ანალოგიურად, 12-იც არის 36-ის
ნებისმიერი რიცხვის ჯე- გამყოფი. ამიტომ 3 და 12 შევიტანოთ სიაში.
რად რიცხვებს მივიღებთ
1 2 3 12 18 36
ამ რიცხვის 1-ზე, 2-ზე, 3-ზე,
4-ზე და ა.შ. გამრავლებით. ახლა გავსინჯოთ 4. 36 მასზეც უნაშთოდ იყოფა და განაყოფი
უდრის 9-ს, 36 ÷ 4 =  9. გამყოფების სია მიიღებს სახეს:
1 2 3 4 9 12 18 36

ყოველ ნატურალურ რიცხვს დადგა 5-ის ჯერი, მაგრამ 36 მასზე არ იყოფა, ანუ ის გამყოფი
უსასრულოდ ბევრი ჯერადი არ არის.
აქვს. გადავიდეთ 6-ზე. 36 იყოფა 6-ზე და განაყოფიც უდრის 6-ს,
36 ÷ 6 =  6, ამ შემთხვევაში გამყოფების სიას მხოლოდ ერთი
რიცხვი, 6 დაემატება:
ყოველ ნატურალურ რიცხვს 1 2 3 4 6 9 12 18 36
სასრული რაოდენობის
ადვილი მისახვედრია, რომ ჩვენ ამოვწურეთ ყველა გამყოფი და
გამყოფი აქვს.
საბოლოოდ შეგვიძლია ჩავწეროთ
პასუხი: 36-ის გამყოფებია 1, 2, 3, 4, 6, 9, 12, 18, 36.

10
 მაგალითი
შეჯიბრის მოსაწყობად რამდენ ტოლ ჯგუფად შეუძლია დაყოს
მასწავლებელმა 24 მოსწავლე?
ჯგუფების რაოდენობა უნდა იყოს ისეთი რიცხვი, რომელზეც
24 ზუსტად ანუ უნაშთოდ იყოფა, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ,
ისეთი რიცხვი, რომელიც 24-ის გამყოფია. ეს რიცხვებია: 1, 2, 3,
4, 6, 8, 12, 24. ამოცანის შინაარსიდან გამომდინარე, პირველი და
ბოლო გამყოფები უნდა უგულებელვყოთ. რიცხვი 1 არ გვაწყობს,
რადგან ეს ნიშნავს შეჯიბრებაში ერთ ჯგუფის მონაწილეობას
და ერთი ჯგუფი ვერავის შეეჯიბრება. 24 არ უნდა განვიხილოთ,
რადგან ჯგუფში თითო-თითო მოსწავლე აღმოჩნდება, რაც
ასევე ეწინააღმდეგება სიტყვა „ჯგუფის“ შინაარსს.
პასუხი: შეიძლება დაიყოს 2, 3, 4, 6, 8, 12 ტოლ ჯგუფად.

მაგალითი
ჩამოწერეთ 5-ის ჯერადი რიცხვები ზრდადობის მიხედვით.
დაიმახსოვრეთ
5-ის ჯერადი რიცხვები ისეთი რიცხვებია, რომლებიც უნაშთოდ
▼
გაიყოფა ხუთზე. ეს რიცხვებია 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35 და ა.შ.
როგორც ვხედავთ, ყოველი მომდევნო ჯერადი მიიღება წინაზე 5-ის ჯერადი რიცხვები
5-ის დამატებით. აქედან ჩანს, რომ ჯერადების რაოდენობა ბოლოვდება 0-ით ან 5-ით.
უსასრულოდ ბევრია.
პასუხი: 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, ...
დავიმახსოვროთ 3-სა და 9-ზე გაყოფადობის წესები:

ნატურალური რიცხვი და მისი ციფრთა ჯამი ერთდროულად ◄ 3-ზე გაყოფადობის

იყოფა ან არ იყოფა 3-ზე; ნიშნები

ნატურალური რიცხვი და მისი ციფრთა ჯამი ერთდროულად ◄ 9-ზე გაყოფადობის

იყოფა ან არ იყოფა 9-ზე. ნიშნები

საკლასო სამუშაო

1. იპოვეთ მოცემული რიცხვების ყველა 6. კინოთეატრს აქვს მართკუთხედის ფორმის

გამყოფი 2, 4, 6, 10, 18, 20, 500. დარბაზი, რომელშიც ყველა რიგში
თანაბარი რაოდენობის სავარძელია.
2. იპოვეთ ჩამოთვლილი რიცხვებისათვის
შეიძლება თუ არა თითო რიგში 15 ადგილი
ხუთ-ხუთი ჯერადი: 2, 3, 4, 5, 6, 10, 15.
იყოს, თუ მთლიანად დარბაზი 180
3. ჩამოთვლილია რიცხვები: 3, 5, 12, 24, მაყურებელზეა გათვლილი?
96, 192. მათგან რომელი არ არის 96-ის
გამყოფი?

4. ჩამოთვლილია რიცხვები: 1, 3, 24, 60, 900,

1000, 3000. მათგან რომელია 6-ის ჯერადი?

5. მოცემულია რიცხვები: 1, 5, 8, 20, 36,

48, 300, 576. ამათგან რომელია: 60-ის
გამყოფი? 4-ის ჯერადი? ერთდროულად
7. რა ნიშნით გამოირჩევა 10-ის ჯერადი
3-ს და 5-ის ჯერადი?
რიცხვები?

11
8. შეიძლება თუ არა 72 კვერცხი თანაბრად ა) რამდენი ასეთი რიცხვი იქნება 7-სა და
გავანაწილოთ 8 კალათში? 25-ს შორის?

9. იპოვეთ მოცემული რიცხვების ყველა ბ) რა მანძილია მათ შორის?

გამყოფი: 12, 20, 45, 240, 800, 960. გ) მონიშნულ რიცხვთაგან რამდენია 8-ის
ჯერადი?
10. ნატურალური რიცხვების 3-სა და 5-ზე
გაყოფადობის ნიშნების გამოყენებით 12. შეიძლება თუ არა მხოლოდ 5-თეთრი­
დაადგინეთ, გაიყოფა თუ არა აუცილებლად ანებით შევადგინოთ 88 თეთრი? პასუხი
15-ით დაბოლოებული რიცხვი 3-ზე? 5-ზე? დაასაბუთეთ.
მოიყვანეთ მაგალითები. 13. შემდეგი რიცხვები წარმოადგინეთ
11. დახაზეთ რიცხვითი ღერძი და მონიშნეთ ორი მომდევნო ნატურალური რიცხვის
მასზე 4-ის ჯერადი რიცხვები. ნამრავლის სახით: 90; 110; 420; 930?

საშინაო დავალება

1. დაასახელეთ მოცემული რიცხვების სამ- 11. ერთი რიცხვი იყოფა 28-ზე. მეორე კი – 21-
სამი გამყოფი 36, 50, 75, 92, 114, 1024. ზე. გაიყოფა თუ არა ამ რიცხვების ჯამი
7-ზე?
2. ჩამოთვლილი რიცხვებიდან რომელია 7-ის
ჯერადი: 4, 7, 15, 21, 91, 50? 12. პაატას აქვს მხოლოდ 2-თეთრიანები
და 5-თეთრიანები. მათგან 93 თეთრის
3. ჩამოთვლილი რიცხვებიდან რომელი არ
შესადგენად 2-თეთრიანების რა უმცირესი
არის 105-ის გამყოფი? 5, 6, 15, 21, 10, 35.
რაოდენობა დასჭირდება?
4. იპოვეთ ჩამოთვლილი რიცხვებისათვის
13. რა აუცილებელ პირობას უნდა
სამ-სამი ჯერადი: 5, 10, 33, 64, 1 000 000,
აკმაყოფილებდეს ნატურალური რიცხვი,
202.
რომ მის გამყოფებს შორის იყოს 100?
5. მოცემულია რიცხვები: 1, 5, 8, 20, 36,
14. კენტი რიცხვის სამზე გაყოფით ნაშთში
48, 300, 576. ამათგან რომელია: 150-ის
დაგვრჩა 2. რა ნაშთი დარჩება, თუ
გამყოფი? 8-ის ჯერადი? ერთდროულად
მომდევნო კენტ რიცხვს გავყოფთ 3-ზე?
64-ისა და 100-ის გამყოფი?
15. სოფიომ და მარიამმა შეგროვებული
6. ნატურალურ რიცხვს მარჯვნიდან
ფერადი ნიჟარები ხუთ-ხუთად დააწყვეს.
მიუწერეს ნული და მიღებული რიცხვი
როცა სოფიომ მხოლოდ თავისი ნიჟარები
გაყვეს თავდაპირველ რიცხვზე. რას
დააწყო ხუთ-ხუთად, სამი ცალი მორჩა.
მიიღებენ გაყოფის შედეგად?
რამდენი ნიჟარა მორჩება მარიამს,
7. გაიყოფა თუ არა შემდეგი რიცხვების ჯამი თუ ისიც ხუთ-ხუთად დააწყობს თავის
10-ზე: 576 387, 483 050, 154 768, 953 759, ნიჟარებს?
376 936?

8. გამოიყენეთ 9-ზე გაყოფადობის ნიშანი

და მოიფიქრეთ, რომელი ორი მომდევნო
ციფრი უნდა ჩავსვათ ფიფქების ნაცვლად
2678**4 რიცხვში, რომ იგი 9-ზე გაიყოს.

9. დაასახელეთ 283-ის უახლოესი 5-ის, 9-ისა

და 10-ის ჯერადი რიცხვები.

10. ორნიშნა რიცხვებს შორის რამდენია 8-ის

ჯერადი?

12
1.3 მარტივ მამრავლებად დაშლა
მომავალში სხვადასხვა ამოცანის ამოხსნისას ხშირად
დაგვჭირდება ხოლმე ნატურალური რიცხვის სხვა ნატურალური
რიცხვების ნამრავლის სახით წარმოდგენა. ბუნებრივია,
ამისათვის დაგვეხმარება გამყოფების ცოდნა.

ნატურალურ რიცხვს თუ მხოლოდ ორი გამყოფი აქვს: 1 და ◄ მარტივი რიცხვი

თავის თავი, მაშინ მას მარტივი რიცხვი ეწოდება.

მაგალითი
რომელია მარტივი რიცხვი: 7 თუ 15?
მოდით, შევამოწმოთ, რაზე იყოფა რიცხვი 7. რიცხვი 7 უნაშთოდ
იყოფა მხოლოდ 1-სა და 7-ზე. ამრიგად, ის მარტივი რიცხვია.
ახლა შევამოწმოთ რიცხვი 15. რიცხვი 15 უნაშთოდ იყოფა 1-ზე,
3-ზე, 5-ზე და 15-ზე. მაშასადამე, 15 არ არის მარტივი რიცხვი.
პასუხი: მარტივი რიცხვია 7.

ნატურალურ რიცხვს თუ 2-ზე მეტი გამყოფი აქვს, მაშინ მას ◄ შედგენილი რიცხვი
შედგენილი რიცხვი ეწოდება.

მაგალითი
მარტივია თუ შედგენილი რიცხვი 14?
14 უნაშთოდ იყოფა 1-ზე, 2-ზე, 7-სა და 14-ზე. მივიღეთ, რომ
რიცხვ 14-ს ორზე მეტი გამყოფი აქვს.
პასუხი: 14 შედგენილი რიცხვია. რიცხვი 1 განსაკუთრებულია.
ის არ აკმაყოფილებს არც
ჩამოვთვალოთ 1-დან 20-ის ჩათვლით მარტივი რიცხვები. ეს მარტივი და არც შედგენილი
რიცხვებია: 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17 და 19. დანარჩენი რიცხვები: 4, 6, 8, რიცხვის განსაზღვრებას,
9, 10, 12, 14, 15, 16, 18 და 20 შედგენილია. ჩვენ უკვე განვიხილეთ რადგან მას მხოლოდ ერთი
მაგალითი, თუ როგორ მოვძებნოთ მოცემული ნატურალური გა­მყო­ფი აქვს. რიცხვი 1 არც
რიცხვის ყველა გამყოფი. მსგავსი ხერხის გამოყენებით მარტივია და არც შედგენილი.
შესაძლებელია შედგენილი რიცხვების წარმოდგენა მარტივი
რიცხვების ნამრავლის სახით.

შედგენილი რიცხვის მარტივი რიცხვების ნამრავლის სახით ◄ მარტივ მამრავლებად

წარმოდგენას მარტივ მამრავლებად დაშლა ეწოდება. დაშლა

პირველ რიგში ეძებენ ყველაზე მცირე მარტივ გამყოფს,

მოცემულ რიცხვს გაყოფენ მასზე და მიღებული განაყოფისთვის
კვლავ ეძებენ უმცირეს მარტივ გამყოფს და ა.შ., ვიდრე არ
ამოწურავენ გამყოფებს.

13
 მაგალითი
დავშალოთ რიცხვი 240 მარტივ მამრავლებად.
დაიმახსოვრეთ რადგან 240 ლუწი რიცხვია, ბუნებრივია,
▼ უმცირესი მარტივი გამყოფია 2. 240 ÷ 2 =  120. 240 2
თუ რიცხვის მარტივი მამ­ მიღებული განაყოფის – 120-თვისაც უმცირესი 120 2
რავლებიდან ნებისმიერ მარტივი გამყოფია 2. 120 ÷ 2 =  60. 60-ც იყოფა
ორს ან მეტს ერთმანეთზე 2-ზე: 60 ÷ 2 =  30; 30-ც იყოფა 2-ზე: 30 ÷ 2 =  15; 60 2
გადავამრავლებთ, მიღე­ბუ­ როგორც ვხედავთ, განაყოფში კენტი რიცხვი
მივიღეთ, ასე რომ, 2-ები ამოვწურეთ. სიდიდით 30 2
ლი ნამრავლი კვლავ იქნება
თავდაპირველი რიცხვის მომდევნო მარტივი რიცხვია 3, მიღებული 15 3
გამ­ყო­ფი. განაყოფი 15 იყოფა მასზე: 15 ÷ 3 =  5. მიღებული
განაყოფი 5 თავად მარტივი რიცხვია, მას 5 5
თავის თავის გარდა სხვა მარტივი გამყოფი არ
აქვს, ამიტომ მარტივ მამრავლებად დაშლის 1
პროცესი აქ დასრულებულია. შედეგად მივიღეთ
240 =  2 × 2 × 2 × 2 × 3 × 5. შესაძლებელია, აღ­
წე­
რილი პროცესი
ცხრილითაც გამოისახოს: პასუხი: 240 =  2 × 2 × 2 × 2 × 3 × 5.

საკლასო სამუშაო

1. ჩამოთვლილი რიცხვებიდან გამოჰყავით იშლება მარტივ მამრავლებად:

მარტივი და შედგენილი რიცხვები: 1, 2, 23, ა) 2 × 3 × 17; ბ) 2 × 2 × 5 × 23
37, 61, 63, 111, 402, 711.
10. მოცემულია ნატურალური რიცხვის
2. დაასახელეთ ყველა მარტივი რიცხვი 40- მარტივ მამრავლებად დაშლა:
დან 60-ის ჩათვლით. 2 × 3 × 3 × 5 × 11 × 19. იპოვეთ ამ რიცხვის
3. დაშალეთ მარტივ მამრავლებად: 120; 324; განაყოფი
630; 840; 990; 2205. ა) 19-ზე; ბ) 55-ზე; გ) 99-ზე.

4. იპოვეთ შემდეგი რიცხვების მარტივი
მამრავლების ჯამი:
ა) 260 ბ) 1680 გ) 2772
5. შეგვხვდება თუ არა რომელიმე კენტი
რიცხვის მარტივ მამრავლად 2?
6. რომელი ორი მარტივი მამრავლი
შეგვხვდება დანამდვილებით 6-ის ჯერადი
რიცხვების გაშლაში?
7. შეიძლება თუ არა ორი ნატურალური
რიცხვიდან უმცირეს რიცხვს ჰქონდეს
მეტი მარტივი მამრავლი, ვიდრე უდიდესს?
8. ნატურალური რიცხვი მარტივ
მამრავლებად იშლება შემდეგნაირად:
2 × 2 × 3 × 7 × 23 × 31. გაიყოფა თუ არა ეს
რიცხვი უნაშთოდ 5-ზე? 6-ზე? 14-ზე?
9. ჩამოთვალეთ ნატურალური რიცხვის
ყველა გამყოფი, თუ ის შემდეგნაირად
11. რიცხვი მარტივ მამრავ­ ლებად არის
დაშლილი. როგორ შეიცვლება მარტივ
მამრავლთა ჩამონათვალი რიცხვის 3-ზე
გამრავლებისას? 6-ზე გამრავლებისას?
12. გამოიყენეთ 10-ის მარტივ მამრავლებად
დაშლა და დაშალეთ მარტივ მამრავლებად
1 000 000.
13. რამდენი ნულით მთავრდება ნატურა­
ლური რიცხვი, თუ ვიცით, რომ მისი
მარტივ მამრავლებად დაშლისას სხვა
მარტივ მამრავლებთან ერთად ორ-ორჯერ
გვხვდება 2 და 5?
14. ნატურალური რიცხვი დაიშალა 4 მარტივ
მამრავლად, რომელთა შორის გვხვდება
მხოლოდ 2, 3 და 5. იპოვეთ ასეთ რიცხვებს
შორის უდიდესი და უმცირესი.
15. რომელი ნატურალური რიცხვების
მარტივი მამრავლების ჯამი უდრის 7-ს?

14
 საშინაო დავალება
1. ჩამოთვლილი რიცხვებიდან გამოყავით
მარტივი და შედგენილი რიცხვები: 27, 39,
41, 47, 95, 187, 702, 3669.
2. დაასახელეთ ყველა მარტივი რიცხვი 60-
დან 80-ის ჩათვლით.
3. დაშალეთ მარტივ მამრავლებად: 144; 192;
325; 2 025; 4 356; 20 736.
4. შეიძლება თუ არა, რომ რომელიმე ლუწი
რიცხვის მარტივი მამრავლი იყოს 5?
5. შეიძლება თუ არა, რომ ორი სხვადასხვა
რიცხვი ერთნაირად დაიშალოს მარტივ
მამრავლებად?
6. შეიძლება თუ არა ორი მარტივი რიცხვის
ჯამი მარტივი რიცხვი იყოს?
7. ნატურალური რიცხვი მარტივ
მამრავლებად იშლება შემდეგნაირად:
2 × 2 × 3 × 7 × 23 × 31. გაიყოფა თუ არა ეს
რიცხვი უნაშთოდ 24-ზე? 8-ზე? 93-ზე?
8. ჩამოთვალეთ ნატურალური რიცხვის
ყველა გამყოფი, თუ ის შემდეგნაირად
იშლება მარტივ მამრავლებად:
ა) 3 × 3 × 13 ბ) 2 × 5 × 11 × 11.
9. მოცემულია ნატურალური რიცხვის
მარტივ მამრავლებად დაშლა: 2 × 5 × 5 × 31.
იპოვეთ ამ რიცხვის განაყოფი
ა) 31-ზე; ბ) 10-ზე; გ) 775-ზე.
10. ორი ნატურალური რიცხვი A და
B შემდეგნაირად იშლება მარტივ
მამრავლებად: A =  2 × 3 × 3 × 5 × 7;
გამეორებისთვის
1. მოცემულ მიმდევრობაში დაადგინეთ
კანონზომიერება და დაამატეთ მომდევნო
ორი რიცხვი:
1 1 1 1
ა)  3, 6, 9, 12... ბ)  , , , ...
3 5 7 9
2. რომელი უფრო ხანგრძლივია:
ა) 100 000 წმ თუ ერთი დღე-ღამე?
ბ)  1 წელი თუ 500 000 წთ?
B =  2 × 2 × 3 × 11. როგორ დაიშლება მარტივ
მამრავლებად A × B?
11. დაასახელეთ ორი მომდევნო მარტივი
რიცხვი. რამდენი ასეთი წყვილი არსებობს?
12. რამდენი ნულით მთავრდება ნატურალური
რიცხვი, თუ ვიცით, რომ მისი მარტივ
მამრავლებად დაშლისას სხვა მარტივ
მამრავლებთან ერთად ორჯერ გვხვდება 2
და სამჯერ 5?
13. ჩამოთვლილ რიცხვებს შორის რომელს
აქვს ყველაზე მეტი და რომელს ყველაზე
ნაკლები მარტივი მამრავლი: 162, 256, 324,
495, 968,1 089?
14. დაასახელეთ უმცირესი მარტივი სამნიშნა
რიცხვი.
15. რიცხვ 3 662-ის გამყოფებს შორის რამდენი
აღემატება ამ რიცხვის ნახევარს?
16. რამდენი ისეთი შედგენილი ნა­ტუ­რა­ლური
რიცხვი არსებობს, რომელთა მარ­­­ტივი
მამრავლების ჯამი 14-ის ტოლია.
17. როგორ ფიქრობთ, არსებობს ისეთი ორი
მარტივი რიცხვი, რომელთა ჯამი და
ნამრავლი ერთმანეთის ტოლია?
18. როგორ ფიქრობთ, არსებობს ისეთი სამი
მარტივი რიცხვი, რომელთა ჯამი და
ნამრავლი ერთმანეთის ტოლია?
19. დაასაბუთეთ, რომ არ არსებობს ისეთი
ორი მარტივი რიცხვი, რომელთა სხვაობა
უდრის 7-ს.
3. ვარსკვლავის ნაცვლად ჩასვით ისეთი
ციფრი, რომ მიიღოთ 3-ის ჯერადი ლუწი
რიცხვი.
250* გ) 
ა) 341* ბ)  4002*.
4. ვარსკვლავის ნაცვლად ჩასვით ისეთი
ციფრი, რომ მიიღოთ 9-ის ჯერადი რიცხვი.
57*01 გ) 
ა) 3*20 ბ)  *002
15
 1.4 უდიდესი საერთო გამყოფი
ინტელექტუალურ თამაშებში სასკოლო შეჯიბრზე
გასასვლელი გუნდების შესარჩევად 40 მეხუთეკლასელი და 48
მეექვსეკლასელი შეიკრიბა. თანაბარი სიძლიერის გუნდები რომ
დაკომპლექტდეს, ყველა მათგანში ერთი და იმავე რაოდენობის
მეხუთეკლასელი და ერთი და იმავე რაოდენობის მეექვსეკლასელი
უნდა იყოს. მაქსიმუმ რამდენი გუნდის შედგენაა შესაძლებელი?
რიცხვი, რომელიც გუნდების შესაძლო რაოდენობას
გვიჩვენებს, უნაშთოდ უნდა ყოფდეს 40-საც და 48-საც.
წინააღმდეგ შემთხვევაში გუნდებში არ აღმოჩნდება თანაბარი
რაოდენობის მეხუთე ან მეექვსეკლასელები. ამრიგად, ჩვენი
მიზანია, მოვძებნოთ 40-ისა და 48-ის საერთო გამყოფები და
შევარჩიოთ მათგან უდიდესი.
40-ის გამყოფებია: 1, 2, 4, 5, 8, 10, 20, 40.
48-ის გამყოფებია: 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 16, 24, 48.
40-ის და 48-ის საერთო გამყოფებია: 1, 2, 4, 8, რომელთაგან
უდიდესია 8.
ამრიგად, 40-სა და 48-ის უდიდესი საერთო გამყოფია 8 და
შეჯიბრისთვის მაქსიმუმ 8 ჯგუფის შერჩევა არის შესაძლებელი,
სადაც თანაბრად იქნებიან განაწილებული მე-5 და მე-6
კლასელები. თითოეულ გუნდში იქნება 40  ÷  8 =  5 მეხუთეკლასელი
და 48  ÷  8 =  6 მეექვსეკლასელი.
40-ისა და 48-ის უდიდესი საერთო გამყოფი ასე ჩაიწერება:
უ.ს.გ.(40, 48) =  8.

უდიდესი საერთო  ► ორი ნატურალური რიცხვის უდიდესი საერთო გამყოფი ჰქვია

გამყოფი იმ უდიდეს ნატურალურ რიცხვს, რომელზეც მოცემული
რიცხვები უნაშთოდ იყოფა.

ჩვენ ხშირად დაგვჭირდება ორი ნატურალური რიცხვის

საერთო გამყოფების მოძებნა. განსაკუთრებით საინტერესოა
უდიდესი საერთო გამყოფის – უ.ს.გ.-ს პოვნა. დიდი რიცხვების
შემთხვევაში მოუხერხებელია ყველა საერთო მამრავლის მოძებნა
და უდიდესის ისე შერჩევა. ამოცანას აადვილებს რიცხვების
დაიმახსოვრეთ მარტივ მამრავლებად დაშლა.
▼
რამდენიმე რიცხვის უდი­ მაგალითი
დესი საერთო გამ­
ყო­
იპოვეთ 1200-სა და 960-ის უ.ს.გ.
ფის მოსაძებნად მოცე­
მუ­­ლი რიცხვები ჯერ დავშალოთ მოცემული რიცხვები მარტივ მამრავლებად.
უნ­და და­ვშალოთ მარტივ 1200 =  2 × 2 × 2 × 2 × 3 × 5 × 5, 960 =  2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 3 × 5.
მამ­რავ­ლებად და შემდეგ ამ რიცხვების საერთო მარტივი მამრავლებია 2, 3 და 5,
თითო­ ეული საერთო მარ­ თანაც 2 ოთხჯერ გვხვდება 1200-ში, ხოლო 960-ში – 6-ჯერ,
ტი­­ვი მამრავლი უმცი­რესი ანუ განსახილველ რიცხვებში 2-ის უმცირესი ჯერადობაა 4.
ჯერადობით უნდა გადა­ რიცხვი 3 მამრავლად ორივეგან ერთხელ გვხვდება. ამიტომ
ვამრავლოთ ერთმანეთზე. ამ მამრავლის ჯერადობა ერთია. რიცხვი 5 პირველ რიცხვში
ორჯერ გვხვდება, მეორე რიცხვში კი ერთხელ. ე.ი. 5-ის
უმცირესი ჯერადობაა ერთი. უ.ს.გ.-ს მივიღებთ, თუ ყველა

16
საერთო მარტივ მამრავლს გადავამრავლებთ მათი უმცირესი
ჯერადობის გათვალისწინებით.
პასუხი: უ.ს.გ.  (1200, 960) =  2 × 2 × 2 × 2 × 3 × 5 =  240.
საკლასო სამუშაო
1. გადახაზეთ ფიგურები და ჩაწერეთ მათში
90-ისა და 144-ის გამყოფები. გამოყავით
მათგან საერთო გამყოფები. რომელია ამ
გამყოფებს შორის უდიდესი?
2. იპოვეთ ორი რიცხვის უ.ს.გ., თუ მათი
მარტივ მამრავლებად დაშლაა:
ა) 2 × 2 × 2 × 3 × 3 × 11 და 2 × 2 × 3 × 7 × 7 × 11;
ბ) 2 × 3 × 3 × 5 × 13 და 2 × 2 × 3 × 3 × 13 × 41.
3. იპოვეთ შემდეგი წყვილების უ.ს.გ.:
ა) 30 და 60; ბ) 45 და 81; გ) 96 და 216.
4. დაასახელეთ ნატურალური რიცხვების
სამი წყვილი, რომელთა უ.ს.გ. არის 12.
5. როგორ შეიცვლება ორი რიცხვის უ.ს.გ.,
თუ ორივე რიცხვს 2-ზე გავამრავლებთ?
6. მოიყვანეთ ისეთი წყვილების მაგალი-
თები, რომელთა უ.ს.გ. უდრის 1-ს. რა
საერთო ნიშანი აქვთ ასეთ წყვილებს?
7. ორმეტრიანი თოკი გაჭრეს 4 ტოლ
საშინაო დავალება
1. გადახაზეთ ფიგურები და ჩაწერეთ მათში
180-სა და 200-ის გამყოფები. რომელია
მათ შორის უდიდესი?
ნაწილად.
ა) რა სიგრძე ექნება თითოეულ ნაჭერს?
ბ)
როგორ ფიქრობთ, როგორ შე­
იძლება 4 ტოლი ნაწილი სახაზავის
გამოუყენებლად მივიღოთ?
გ)
რამდენ ტოლ ნაწილად შეიძლება
დაიჭრას იგივე თოკი ისე, რომ ნაწი­
ლების სიგრძე 20  სმ-ზე მეტი იყოს?
8. ლუკას 12 ლურჯი და 18 წითელი საჰაერო
ბურთი აქვს და მათგან სასაჩუქრე კონების
მომზადებას აპირებს. ზუსტად ერთნაირი
კონების რა უდიდესი რაოდენობა შეიძლება
გაამზადოს მან ისე, რომ გაუნაწილებელი
საჰაერო ბურთი არ დარჩეს?
9. იპოვეთ სამი რიცხვის 54-ის, 60-ისა და
144-ის საერთო გამყოფები. რომელია მათ
შორის უდიდესი
2. იპოვეთ შემდეგი წყვილების უ.ს.გ., თუ
მათი მარტივ მამრავლებად დაშლაა:
ა) 2 × 3 × 3 × 3 × 3 × 5 და 3 × 3 × 3 × 3 × 3 × 19;
ბ) 3 × 3 × 5 × 5 × 7 × 29 და 2 × 3 × 3 × 7 × 37 × 59.
3. იპოვეთ შემდეგი წყვილების უ.ს.გ.:
ა) 36 და 48; ბ) 51 და 510; გ) 240 და 402;
4. დაასახელეთ ნატურალური რიცხვების
სამი წყვილი, რომელთა უ.ს.გ. არის 35.
17
5. როგორ შეიცვლება ორი კენტი რიცხვის
უ.ს.გ., თუ ერთ-ერთს გავამრავლებთ 2-ზე,
ხოლო მეორეს უცვლელად დავტოვებთ?
6. ნათიას 60 წითელი, 90 თეთრი და
150 ყვითელი ტიტა აქვს და მათგან
დეკორატიული კონების მომზადებას
აპირებს. ზუსტად ერთნაირი კონების
რა უდიდესი რაოდენობა შეიძლება
გაამზადოს ნათიამ ისე, რომ ყველა
ყვავილი გამოიყენოს?
7. როგორ შეიძლება სიგრძის ზუსტი
გაზომვის გარეშე ძაფი დავჭრათ 8 ტოლ
ნაწილად? გამოგვადგება იგივე მეთოდი,
თუ გვინდა მივიღოთ 16 ტოლი ნაწილი? 6
ტოლი ნაწილი?
8. რამდენი საერთო გამყოფი აქვს სამ
რიცხვს: 130-ს, 390-სა და 780-ს? რომელია
მათ შორის უდიდესი?
9. როგორ ფიქრობთ, რას უდრის ორი
მომდევნო ლუწი რიცხვის უ.ს.გ.? რატომ?
10. შეიძლება თუ არა, ორ მომდევნო კენტ
რიცხვს ჰქონდეს ერთზე მეტი საერთო
გამყოფი?
11. რიცხვ 63-ს მიუმატეს ნატურალური
რიცხვი, რომელიც უნაშთოდ იყოფა 6-ზე.
გაიყოფა თუ არა ჯამი 3-ზე?
12. რიცხვი 30 წარმოადგინეთ ორი ისეთი
განსხვავებული შესაკრების ჯამის სახით,
რომელთა უ.ს.გ. იქნება უდიდესი.
18
13. ნატურალური რიცხვისა და 105-ის უ.ს.გ
უდრის 15-ს. იპოვეთ 105-ზე ნაკლები
ყველა ასეთი რიცხვი.
14. ფრენბურთზე დადის 36 გოგონა და
90 ვაჟი. მწვრთნელს სურს, ყველა
სპორტსმენისგან შეადგინოს გუნდები.
ფრენბურთის ფედერაციის მოთხოვნით,
ყველა გუნდში ტოლი რაოდენობის გოგონა
და ტოლი რაოდენობის ვაჟი უნდა იყოს.
ა) შეძლებს მწვრთნელი 12 ასეთი გუნდის
დაკომპლექტებას?
ბ)
იპოვეთ გუნდების ის უდიდესი
რაოდენობა, რამდენის შედგენასაც
მწვრთნელი მოახერხებს.
15. გელას აქვს მართკუთხედის ფორმის
თუნუქის ფურცელი, რომლის სიგრძეა
60 
სმ, ხოლო სიგანე – 24 სმ. შეუძლია
თუ არა გელას, ეს ფურცელი მთლიანად
დაჭრას ისეთ კვადრატებად, რომელთა
გვერდი უდრის 6 სმ- ს? 8 სმ- ს?
24 ÓÌ
8 ÓÌ
6 ÓÌ
60 ÓÌ
16. ხატვის წრის მასწავლებელს აქვს
25 მოლბერტი და 75 ფუნჯი. მათგან
მასწავლებელმა მოსწავლეებისთვის
ზუსტად ერთნაირი კომპლექტები
შეადგინა. რამდენი ფუნჯია კომ­პლექტში,
თუ ცნობილია, რომ უფრო მეტი ერთნაირი
კომპლექტის შედგენა შეუძლებელია.
1.5 უმცირესი საერთო ჯერადი
სპორტული ფესტივალის დროს, რომელიც გრძელდება 1-ლიდან
20 აგვისტომდე, სკოლის ეზოში ფესტივალის დაწყებიდან ყოველ
მეორე დღეს იმართებოდა საფეხბურთო მატჩი, ხოლო ყოველ
მესამე დღეს ეწყობოდა კალათბურთის თამაში. რამდენ დღეში
ერთხელ გავხდებოდით როგორც ფეხბურთის, ისე კალათბურთის
თამაშის მოწმენი?
ამ ამოცანის ამოსახსნელად, მოდით, ჩამოვწეროთ ფესტივალის
დღეები რიგის მიხედვით; ფეხბურთის ბურთი გამოვსახოთ
საფეხბურთო, ხოლო კალათბურთის ბურთი – საკალათბურთო
მატჩების დღეების გასწვრივ:

ფეხბურთი

კალათბურთი

დღეები 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

იმ დღეებში, რომლებიც ორივე ბურთით მოინიშნა, იმართება

როგორც საფეხბურთო, ასევე საკალათბურთო თამაშები. ასეთი
დღეების ნომრებია 6, 12, 18, ანუ ის რიცხვები, რომლებიც 2-ის
ჯერადებიც არიან და 3-ისაც. მათ საერთო ჯერადები ჰქვია. მათ
შორის უმცირესია 6, ხოლო ყოველი მომდევნო საერთო ჯერადი
მიიღება წინაზე ამ უმცირესი საერთო ჯერადის მიმატებით.
ამრიგად, ამოცანის პასუხად მივიღეთ, რომ ფეხბურთისა და
კალათბურთის მატჩები ერთად იმართება ყოველ მეექვსე დღეს.

ორი ნატურალური რიცხვის უმცირესი საერთო ჯერადი ჰქვია იმ ◄ უმცირესი საერთო

უმცირეს ნატურალურ რიცხვს, რომელიც მოცემულ რიცხვებზე ჯერადი
უნაშთოდ იყოფა.

უმცირესი საერთო ჯერადი მოკლედ აღინიშნება, როგორც

უ.ს.ჯ.
ზოგადად, ორი ნატურალური რიცხვის ერთმანეთზე
გადამრავლებით, რა თქმა უნდა, ვიღებთ ამ ორი რიცხვის საერთო
ჯერადს. მაგალითად, 4 × 10 =  40 და 40 არის 4-ისა და 10-ის საერთო დაიმახსოვრეთ
ჯერადი. გარდა 40-ისა 4-სა და 10-ს კიდევ უამრავი საერთო ჯერადი ▼
აქვთ. მათგან უდიდესს ვერც გამოვყოფთ. მართლაც, უდიდესი
რამდენიმე რიცხვის უმცი­
საერთო ჯერადი რომ არსებობდეს, მას კიდევ 40-ს დავუმატებდით
რესი სა­ ერთო ჯერა­
და უფრო დიდ საერთო ჯერადს მივიღებდით.
დის მო­საძებ­ნად მოცე­
როგორ მოვძებნოთ საერთო ჯერადებს შორის უმცირესი? აქ მუ­
ლი რიცხვები ჯერ
დაგვეხმარება რიცხვის მარტივ მამრავლებად დაშლა. უნდა დავშალოთ მარ­
ტივ მამ­­რავ­ლებად და
მაგალითი
შემდეგ თითოეული მარ­
იპოვეთ 28-ისა და 90-ის უმცირესი საერთო ჯერადი. ტი­
ვი მამრავლი უდი­
დესი ჯერადობით უნ­ და
თავდაპირველად დავშალოთ 28 და 90 მარტივ მამარავლებად.
გადავამრავლოთ ერთმა­
28 =  2 × 2 × 7, 90 =  2 × 3 × 3 × 5. ნეთზე.
უ.ს.ჯ. -ს მოსაძებნად უნდა ავიღოთ ერთ-ერთი რომელიმე რიცხვი

19
 (მაგალითად, 28) და გავამრავლოთ ყველა იმ მარტივ გამყოფზე,
რომელიც არის მეორე რიცხვში და არ არის ამ რიცხვში. 90-
ის გამყოფებთაგან ასეთია 3, 3, და 5. 90-ის გამყოფი, 2 უკვე
გვაქვს რიცხვ 28-ში, ამიტომ მას მეორედ აღარ გამოვიყენებთ.
ამრიგად, მივიღებთ, რომ
უ.ს.ჯ.(28, 90) =   2 × 2 × 7 × 3 × 3 × 5 =  1 260.
მიღებული ნამრავლი გაიყოფა 28-ზეც და 90-ზეც, რადგან
შეიცავს ორივე რიცხვის დაშლას. მეორე მხრივ, თუ
(2 × 2 × 7 × 3 × 3 × 5)-ს ერთ მარტივ მამრავლსაც კი მოვაკლებთ,
მაშინ ეს ახალი ნამრავლი ან 28-ზე, ან 90-ზე აღარ გაიყოფა და
მიღებული რიცხვი საერთო ჯერადი აღარ იქნება.
პასუხი: უ.ს.ჯ. (28, 90) =   1 260.

საკლასო სამუშაო

1. მოძებნეთ მოცემული წყვილისთვის უ.ს.ჯ.: 6. სურათზე ნაჩვენებია კბილანური

ა) 18 და 36 ბ) 
18 და 30 გ) 45 და 60 გადაცემით ერთმანეთთან შეერთებული
დ) 70 და 91 ე) 
144 და 216 ვ) 12, 15 და 30. ორი დისკი. დიდ დისკს 16 კბილანა აქვს,
ხოლო პატარას – 8. რამდენჯერ უნდა
2. დაასახელეთ ორი ნატურალური რიცხვი, შემობრუნდეს სრულად დიდი დისკი, რათა
რომელთა უ.ს.ჯ. უდრის 12-ს? რამდენი წითელი ნიშნულები კვლავ გაუსწორდნენ
ასეთი წყვილი არსებობს? ერთმანეთს?
3. ჩამოთვლილთაგან რომელი შემთხვევა
არის შესაძლებელი:
ა) ორი რიცხვის უ.ს.ჯ. ორივეზე ნაკლებია?
ბ)
ორი რიცხვის უ.ს.ჯ. ერთ-ერთს
ემთხვევა?
გ) კენტი და ლუწი რიცხვის უ.ს.ჯ. კენტია?
დ) ორი კენტი რიცხვის უ.ს.ჯ. ლუწია?
ე) სამი რიცხვის უ.ს.ჯ. უდრიდეს ორი 7. ვიცით, რომ ორი ნატურალური რიცხვის
მათგანის უ.ს.ჯ.-ს? უ.ს.ჯ. უდრის 48-ს. ამ რიცხვთაგან ერთ-
4. რა უმცირესი თანხა შეგვიძლია დავა- ერთი არის 16. რას შეიძლება უდრიდეს
ხურდავოთ როგორც 20-თეთრიანებად, მეორე რიცხვი? ჩამოთვალეთ ყველა
ისე 50-თეთრიანებად? შესაძლებელი შემთხვევა.

5. ჯარისკაცები ჯერ დააყენეს 6 რიგად, 8. სამი ნატურალური რიცხვის უ.ს.ჯ. უდრის

ხოლო შემდეგ 4 რიგად. სულ რამდენი
ჯარისკაცია, თუ ვიცით, რომ მათი
რაოდენობა 102-ზე მეტი და 112-ზე
ნაკლებია?
154-ს. იპოვეთ ეს რიცხვები, თუ ვიცით,
რომ მათი ჯამი უდრის 20-ს.
9. როგორ ფიქრობთ, რას მივიღებთ, თუ
ორი ნატურალური რიცხვის უ.ს.ჯ.-სა და
უ.ს.გ.-ს გადავამრავლებთ?

20
 საშინაო დავალება
1. მოძებნეთ მოცემული წყვილისთვის უ.ს.ჯ.:
ა) 24 და 42 ბ) 
40 და 10 გ) 270 და 324
დ) 8, 98 და 560 ე) 
26, 104 და 169.
2. შეიძლება თუ არა, ერთისგან განსხვა­
ვებული ორი სხვადასხვა ნატურალური
რიცხვის უ.ს.ჯ. იყოს 41?
3. გადახაზეთ ფიგურები და დააჯგუფეთ
მოცემული რიცხვები ამ ფიგურებში:12, 24,
30, 32, 42, 48, 56, 66, 78, 80, 84.
4-ÉÓ ãÄÒÀÃÉ 6-ÉÓ ãÄÒÀÃÉ
4. ნათია ქოთნის ყვავილებს უვლის.
სხვადასხვა ყვავილს მორწყვის სხვადასხვა
რეჟიმი აქვს. ორქიდეებს ნათია 4 დღეში
ერთხელ რწყავს, ხოლო ფიკუსს – 3
დღეში ერთხელ. რამდენ დღეში ერთხელ
დაემთხვევა ამ ორი მცენარის მორწყვა?
5. რა უმცირესი რაოდენობის სპორტსმენი
უნდა იყოს გუნდში, რომ მათი დაჯგუფება
შესაძლებელი იყოს როგორც სამ-სამად,
ისე ხუთ-ხუთად?
6. ერთი ნატურალური რიცხვი მეორეზე 3-ით
მეტია. ვიპოვოთ ეს რიცხვები, თუ ვიცით,
რომ მათი უ.ს.ჯ. უდრის 60-ს.
7. ორი ნატურალური რიცხვის საერთო
ჯერადებია 90 და 120. ვიცით, რომ
მოცემულ რიცხვებს 90-სა და 120-ს შორის
სხვა საერთო ჯერადი არ აქვთ. როგორ
ფიქრობთ, რა იქნება უ.ს.ჯ.? პასუხი
დაასაბუთეთ.
8. თეას ყოველ მეოთხე დღეს ინგლი­სურის
გაკვეთილი აქვს, ხოლო ყოველ მე-5 დღეს
ის სიმღერაზე დადის. დღეს ოთხშაბათია
და თეას ინგლისურიც აქვს და სიმღერაც.
ა) რამდენი დღის შემდეგ ექნება თეას
ინგლისურიც და სიმღერაც ერთსა და
იმავე დღეს?
ბ) კიდევ რამდენი დღე უნდა გავიდეს ისეთ
უახლოეს ოთხშაბათამდე, როცა თეას
ინგლისურიც ექნება და სიმღერაც?
9. ნიკა აუზზე საცურაოდ დადის ყოველ
სამშაბათს. ეკა იმავე აუზზე ყოველ მესამე
დღეს ვარჯიშობს. რამდენ დღეში ერთხელ
ხვდებიან ერთმანეთს აუზზე ნიკა და ეკა?
10. უჩამ და დაჩიმ ტოლი მანძილი გაიარეს.
უჩას 5 ნაბიჯის სიგრძე დაჩის 7 ნაბიჯს
უდრის. შესაძლებელი თუ არა, დაჩის
ნაბიჯების რაოდენობა უჩას ნაბიჯების
რაოდენობაზე მეტი აღმოჩნდეს ზუსტად
188-ით? 201-ით? ჩავთვალოთ, რომ ბიჭები
სიარულისას ნაბიჯების სიგრძეს არ
ცვლიან.
21
 1.6 ურთიერთმარტივი რიცხვები
ნებისმიერ ორ ნატურალურ რიცხვს აქვს, სულ მცირე, ერთი
საერთო გამყოფი, ეს არის 1. თუმცა ზოგჯერ ნატურალური
რიცხვების წყვილს სხვა, 1-სგან განსხვავებული გამყოფებიც
აქვთ. მაგალითად, 12-სა და 18-ს აქვთ 1-სგან განსხვავებული
საერთო გამყოფები: 2, 3 და 6. თუ 7-სა და 15-ს განვიხილავთ,
დავინახავთ, რომ მათი საერთო გამყოფი მხოლოდ 1-ია. ასეთ
შემთხვევაში ამბობენ, რომ 7 და 15 ურთიერმარტივი რიცხვებია.
ურთიერთმარტივი ► ნატურალურ რიცხვებს ეწოდება ურთიერთმარტივი, თუ მათ
რიცხვები 1-ის გარდა სხვა საერთო გამყოფი არ გააჩნია.

ურთიერთმარტივი წყვილებია: 3 და 4; 3 და 5; 3 და 7; 10 და 19;

18 და 55 და ა.შ.
როგორ მივხვდეთ, მოცემული რიცხვები არიან თუ არა
ურთიერთმარტივი? ამას იოლად გავიგებთ, თუ თითოეულს
დავშლით მარტივ მამრავლებად. თუ მათ საერთო მარტივი
მამრავლები არ აღმოაჩნდებათ, მაშინ ეს რიცხვები
დაფიქრდით ურთიერთმარტივი რიცხვები ყოფილა. ავიღოთ, მაგალითად,
▼ რიცხვები 18 და 55. დავშალოთ ისინი მარტივ მამრავლებად:
18 =  2 × 3 × 3, 55 =  5 × 11.
ერთმანეთის მომდევნო ორი
როგორც ვხედავთ, თანამამრავლებში ტოლი მარტივი
ნატუ­რალური რიცხ­ვი აუცი­
მამრავლი არ გვაქვს. ამიტომ, მოცემული წყვილი
ლებლად ურთიერთ­მარ­ტი­
ურთიერთმარტივი რიცხვებისგან შედგება. ახლა განვიხილოთ
ვია. რატომ?
48 და 63. ისინი მარტივ მამრავლებად იშლება შემდეგნაირად:
48 =  2 × 2 × 2 × 2 × 3, 63 =  3 × 3 × 7.
ორივე რიცხვის დაშლაში გვხვდება 3, ამიტომ მოცემული
წყვილი არ არის ურთიერთმარტივი.

საკლასო სამუშაო

1. დაადგინეთ, არიან თუ არა ურთიერთ- 4. დაადგინეთ, არის თუ არა ურთიერთ­

მარტივი შემდეგი წყვილები: მარტივი
ა) 20 და 21; ბ) 39 და 49; გ) 
72 და 87; ა)
უმცირესი ორნიშნა და უდიდესი
დ) 102 და 187; ე) 375 და 502. ორნიშნა რიცხვი?
ბ) უმცირესი ორნიშნა კენტი და უდიდესი
2. გამოყავით 10-დან 20-ის ჩათვლით
ორნიშნა კენტი რიცხვი?
ნატურალური რიცხვებიდან ყველა ურთი­
ერთ­მარტივი წყვილი. 5. შეიძლება თუ არა, რომ ურთიერთმარტივი
იყოს ორი კენტი რიცხვი?
3. დაასახელეთ ურთიერთმარტივი რიცხვ-
ების წყვილი, თუ მათ შორის სხვაობა 6. როგორ დაასაბუთებთ, რომ ნებისმიერი
უდრის: ა) 2-ს; ბ) 3-ს. ორი განსხვავებული მარტივი რიცხვი
ურთიერთმარტივია?

22
7. ცნობილია, რომ a და b არ არის
ურთიერთმარტივი რიცხვები. არის თუ
არა ურთიერთ­მარტივი
ა) a და (a-b), თუ a>b;
ბ) b და (a+1)?
8. თაკომ ჩაიფიქრა რიცხვი, რომელიც
ერთდროულად 4-ის ჯერადიც არის და
6-ის ჯერადიც. იქნება თუ არა ეს რიცხვი
24-ის ჯერადი?

საშინაო დავალება

1. დაადგინეთ, არიან თუ არა ურთიერთ­ 5. შეიძლება თუ არა, რომ ურთიერთმარტივი

მარტივი შემდეგი წყვილები:
ა) 22 და 23; ბ) 28 და 42;
გ) 54 და 75; დ) 234 და 801;
ე) 27805 და 64410.
2. ჩამოწერეთ 10-დან 30-ის ჩათვლით ყველა
ის ნატურალური რიცხვი, რომელიც
ურთიერთმარტივ წყვილს შეადგენს
12- თან; 15-თან.
3. ჩამოწერეთ 30-დან 40-ის ჩათვლით
ნატურალური რიცხვებიდან ყველა
ურთიერთმარტივი წყვილი.
4. დაასახელეთ ურთიერთმარტივი რიცხ­
ვ­
ების წყვილი, თუ მათ შორის სხვაობა
უდრის: ა) 5-ს; ბ) 100-ს.
იყოს:
ა) ლუწი რიცხვი და კენტი რიცხვი?
ბ) ორი ლუწი რიცხვი?
6. იქნება თუ არა 15-ის ჯერადი ისეთი რიცხვი,
რომელიც იყოფა 3-ზეც და 5-ზეც?
7. ცნობილია, რომ a და b ურთიერთმარტივი
რიცხვებია. არის თუ არა ურთიერთ­
მარტივი a და (a+b)? პასუხი დაასაბუთეთ.
8. ორი ურთიერთმარტივი რიცხვის
უ.ს.ჯ უდრის 210-ს. ერთ-ერთი რიცხვი
ოცდაერთია. იპოვეთ მეორე რიცხვი.

გამეორებისთვის

1. გამოიყენეთ 3-სა 5-ზე გაყოფადობის 6. 1 კმ-ის რა ნაწილია

ნიშნები და ვარსკვლავის ნაცვლად ჩასვით ა) 500 მ? ბ) 250 მ? გ) 10 მ?
ისეთი ციფრი, რომ მიიღოთ 15-ის ჯერადი
რიცხვი. 7. თეონას წიგნის შესაძენად აკლდება
1
31*0
ა) 214* ბ)  გ) 8*45. ღირებულების . რა თანხა აქვს თეონას,
3
2. ორნიშნა რიცხვის ათეულების ციფრია თუ წიგნი ღირს 10 ლარი და 50 თეთრი?
3, ხოლო ერთეულების – 2. რამდენით
გაიზრდება მოცემული რიცხვი, თუ მათ
შორის ჩავწერთ 0-ს?:

3. გაიზრდება თუ შემცირდება წილადი, თუ

მის მნიშვნელს 3-ზე გავამრავლებთ?

4. რამდენი წამია საათის

1 1 1
ა)  ? ბ)  ? გ)  ?
3 12 100
5. დღე-ღამის რა ნაწილია
ა) 1 სთ? ბ) 6 სთ? გ) 20 წთ?

23
 დავიმახსოვროთ

როცა ერთი ნატურალური რიცხვი მარტივია რიცხვი, თუ ის მხოლოდ 1-სა და

უნაშთოდ იყოფა მეორე ნატურალურ თავის თავზე იყოფა უნაშთოდ.
რიცხვზე, პირველი ჯერადია, ხოლო
მეორე – გამყოფი.

ორი ნატურალური რიცხვის უმცირესი

საერთო ჯერადის (უ.ს.ჯ.) მოსაძებნად
უნდა ავიღოთ ერთ-ერთი რიცხვი
ორი ნატურალური რიცხვის უდიდესი
და გავამრავლოთ ყველა იმ მარტივ
საერთო გამყოფის (უ.ს.გ.) მისაღებად
გამყოფზე, რომელიც არის მეორე
უნდა გადავამრავლოთ ყველა საერთო
რიცხვში და არ არის პირველში.
მარტივი მამრავლი მათი უმცირესი
ჯერადობის გათვალისწინებით.

ურთიერთმარტივი რიცხვების უ.ს.გ. 1-ს,

ურთიერთმარტივ რიცხვებს 1-ის გარდა ხოლო უ.ს.ჯ. ამ რიცხ­
ვების ნამრავლს
სხვა საერთო გამყოფი არ გააჩნია. უდრის.

24
 შემაჯამებელი სავარჯიშოები
1. დაასახელეთ ორი მარტივი რიცხვი,
რომელთა შორის სხვაობა 3-ის ტოლია?
2. ორი ორნიშნა რიცხვის ჯამია 56. რამდენი
გახდება ეს ჯამი, თუ პირველი რიცხვის
ათეულების ციფრს ორით გავზრდით,
ხოლო მეორე რიცხვის ერთეულების
რიცხვს ერთით შევამცირებთ?
3. ერთმანეთის მომდევნო სამი კენტი
რიცხვი 3, 5 და 7 შეადგენს მარტივი
რიცხვების სამეულს. არსებობს თუ არა
სხვა ასეთი სამეული?
4. სკოლის ეზოს გასწვრივ მოსწავლეებმა
ცაცხვები და მუხები დარგეს ისე, რომ
ყოველ ორ მუხას შორის სამი ცაცხვი
მოაქციეს. რამდენი ცაცხვია სულ, თუ
ცნობილია, რომ მწკრივის თავსა და
ბოლოში მუხებია დარგული და სულ 6
მუხაა?
5. რამდენი შვიდიანის დაწერა მოგვიწევს,
თუ ჩამოვწერთ ყველა ორნიშნა რიცხვს?
6. რას უდრის ორი მომდევნო ლუწი
რიცხვის უ.ს.გ.?
7. დაასაბუთეთ, რატომ იყოფა 4-ზე
უნაშთოდ ნებისმიერი ორი ლუწი
რიცხვის ნამრავლი.
8. იპოვეთ 4-ისა და 8 542-ის უ.ს.გ.
9. იპოვეთ 9-ისა და 779-ის უ.ს.გ.
10. ორი რიცხვის უ.ს.გ. 3-ის ტოლია.
რამდენი გახდება უ.ს.გ., თუ თითოეულ
რიცხვს გავამრავლებთ 2-ზე?
11. შეადგინეთ ნატურალური რიცხვების
ორი განსხვავებული სამეული ისე,
რომ საერთო გამყოფები ერთმანეთს
ემთხვეოდეს.
12. ორი რიცხვის უ.ს.ჯ. 12-ის ტოლია.
რამდენი გახდება უ.ს.ჯ., თუ თითოეულ
რიცხვს 3-ზე გავამრავლებთ?
13. რა შემთხვევაში დაემთხვევა ორი
რიცხვის უ.ს.ჯ. ერთ-ერთ მათგანს?
მოიყვანეთ მაგალითები.
14. რა შემთხვევაში დაემთხვევა ორი
რიცხვის უ.ს.გ. ერთ-ერთ მათგანს?
მოიყვანეთ მაგალითები.
15. რა შემთხვევაში იქნება ორი რიცხვის
უ.ს.გ. ამავე რიცხვების უ.ს.ჯ.-ს ტოლი?
16. თუ ყუთიდან რიგ-რიგობით ორ-
ორ ბურთს ამოვიღებთ, მასში ერთი
ბურთი დარჩება, ხოლო თუ სამ-სამს
ამოვიღებთ, დარჩება ორი ბურთი.
რამდენი ბურთია ყუთში, თუ ცნობილია,
რომ ეს რიცხვი 7-ზე მეტია და 17-ზე
ნაკლები?
17. ნინო კომპიუტერულ თამაშში ბერავს
ბუშტებს, ყოველ 5 წუთში ოთხს. ყოველი
20 წუთის გასვლის შემდეგ სამი ბუშტი
სკდება. რამდენი გაბერილი ბუშტი
ექნება ნინოს თამაშის დაწყებიდან ერთ
საათში?
18. რიცხვში 234976 ციფრებს შორის ჩასვით
„+” და „–” ნიშნები ისე, რომ შეკრებისა და
გამოკლების შემდეგ მიიღოთ უმცირესი
ნატურალური რიცხვი.
19. ნატურალურ რიცხვს მარჯვნიდან
მიუწერეს 2 და გაყვეს თავდაპირველ
რიცხვზე. რას მიიღებენ განაყოფსა და
ნაშთში?
20. რა ციფრით დაბოლოვდება ნებისმიერი
5 მომდევნო ნატურალური რიცხვის
ნამრავლი?
21. გაიყოფა თუ არა კენტი ციფრების
ნამრავლი 33-ზე?
25
 თვითშემოწმებისათვის
1. რომელი არ არის მარტივ მამრავლებად 7. რამდენი ნულით დამთავრდება 12-დან
დაშლა? 22-მდე ყველა ნატურალური რიცხვის
ა) 56 =  2 × 2 × 2 × 7 ნამრავლი?
ბ) 66 =  2 × 3 × 11 ა) 1 ბ) 2 გ) 3 დ) 4.
გ) 50 =   2 × 25 8. მართკუთხედის ფორმის ღობესთან
დ) 48  =  2 × 2 × 2 × 2 × 3. უნდა დააყენონ ვიდეოკამერები.
უსაფრთხოების მოსაზრებით მეზობელ
2. ჩამოთვლილთაგან რომელი ნატურა­
კამერებს შორის მანძილი თანაბარი უნდა
ლური რიცხვის მარტივი მამრავლების
იყოს, ამასთან, კამერები მართკუთხედის
ჯამია მეტი?:
წვეროებშიც აუცილებლად უნდა
ა) 110 ბ) 315 იყოს დამონტაჟებული. რა უმცირესი
გ) 84 დ) 286. რაოდენობის ვიდეოკამერა დააკმა­
ყოფილებს ამ მოთხოვნებს, თუ ღობის
3. სასტუმროს პირველ სართულზე
სიგანე 36 მ, ხოლო სიგრძე 48 მეტრია?
ყოველი ოთახი განკუთვნილია სამი
სტუმრისთვის, ხოლო მეორე სართულის ა) 14 ბ) 12 გ) 6 დ) 16.
ყოველი ოთახი – ოთხი სტუმრისთვის. 9. იპოვეთ უმცირესი ლუწი ნატურალური
ტურისტების რა უმცირესი რაოდენობა რიცხვი, თუ ცნობილია, რომ მისი და
უნდა იყოს ჯგუფში, რომ მათი 300-ის უ.ს.გ. არის 75.
განთავსება შეიძლებოდეს როგორც
ა) 75 ბ) 300 გ) 450 დ) 150.
პირველ, ისე მეორე სართულზე?
ა) 6 ბ) 18 გ) 12 დ) 
10. 10. სატელეფონო კომპანია შემდეგნაირად
ანგარიშობს სატელეფონო საუბრის
4. რა მიიღება ნაშთში, თუ 12 × 40 × 15 × 37-ს ღირებულებას: ყოველ ზარზე მომხმა­
გავყოფთ 25-ზე? რებელს ჩამოეჭრება 5 თეთრი, ხოლო
ა) 0 ბ) 7 გ) 15 დ) 
2. ყოველ მომდევნო სრულ ან არასრულ
წუთზე – კიდევ 3 თეთრი. ქვემოთ
5. ერთი რიცხვი უნაშთოდ იყოფა 8-ზე,
ჩამოთვლილთაგან რომელი შეიძლება
მეორე რიცხვი კი იყოფა 12-ზე. ამ ორი
იყოს ერთი საუბრის ღირებულება?
რიცხვის ჯამი უსათუოდ გაიყოფა
ა) 27 თეთრი ბ) 25 თეთრი
ა) 8-ზე ბ) 6-ზე გ) 4-ზე დ) 
20-ზე.
გ) 35 თეთრი დ) 70 თეთრი.
6. რიცხვის 12-ზე გაყოფისას ნაშთში
მიიღება 6. რისი ტოლი იქნება ნაშთი, თუ
იმავე რიცხვს 6-ზე გავყოფთ?
ა) 3 ან 6 ბ) 4 ან 0
გ) 4 დ) 0.

26
2 რაციონალური
რიცხვები

რას ვისწავლით

2.1 წილადი, მრიცხველი და მნიშვნელი

2.2 წილადის ძირითადი თვისება
2.3 წილადების შედარება
2.4 წილადების შეკრება და გამოკლება
2.5 წილადების გამრავლება და გაყოფა
2.6 ათწილადები
2.7 ათწილადების დამრგვალება
2.8 მოქმედებები ათწილადებზე
 2.1 წილადი, მრიცხველი და მნიშვნელი
ნინო თავის დაბადების დღისთვის 12 სტუმარს ელოდება. მან
ძალიან მოინდომა და სადღესასწაულოდ დიდი მრგვალი ტორტი
გამოაცხო. სტუმრების რაოდენობის გათვალისწინებით ტორტი
12 თანაბარ ნაწილად დაჭრეს. ტორტის რა ნაწილი შეხვდება
თითოეულ სტუმარს? ორ სტუმარს? ხუთ სტუმარს?

ჩვენ უკვე ვიცით, რომ თითოეული ნაჭერი ტორტის 1 (ერთ

12
მეთორმეტედ) ნაწილს წარმოადგენს, თითოეულ სტუმარს
სწორედ ეს ნაწილი შეხვდება. ორ სტუმარს შეხვდება ორჯერ
2
აღებული 1 ნაწილი, ანუ . ხუთ სტუმარს შეხვდება ხუთჯერ
12 12
1
ნაწილი ანუ 5 . როგორც ვხედავთ, ნატურალური რიცხვების
12 12
გარდა არსებობს წილადი რიცხვებიც, ისინი საგნის ნაწილების
აღსანიშნავად გამოიყენება.
მოდი, უფრო ჩავუღრმავდეთ წილადის მნიშვნელობას. ზემოთ
განხილული მაგალითის მიხედვით წილადები გვიჩვენებს მთელის
5
ნაწილს: ნიშნავს, რომ ერთი მთლიანი საგანი (ჩვენ შემთხვევაში
12
– ტორტი) გაყოფილია 12 ტოლ ნაწილად და მათგან აღებულია 5
2
ნაწილი; სამუშაო დროის ნიშნავს, რომ მთელი სამუშაო დროის
3
პერიოდი დაყოფილია სამ თანაბარ ნაწილად და ჩვენ ვსაუბრობთ
დაიმახსოვრეთ მათგან ორი ნაწილზე. რიცხვი, რომელიც გვიჩვენებს, თუ რამდენ
▼ თანაბარ ნაწილად არის მთელი საგანი გაყოფილი, არის წილადის
მნიშვნელი.
წილადის მნიშვნელი არ
5 2
შეიძლება ნულის ტოლი მაგალითად, -ისთვის მნიშვნელი არის 12, -სთვის კი – 3.
იყოს, რადგან ნულზე 12 3
გაყოფა არ შეიძლება რიცხვი, რომელიც გვიჩვენებს, თუ მთელი საგნის თანაბარი
ნაწილებიდან რამდენია აღებული, წარმოადგენს წილადის
5 2
მრიცხველს. მაგალითად, -ის მრიცხველი არის 5, ხოლო -ის
12 3
მრიცხველია 2 .
წილადის მრიცხველსა და მნიშვნელს ერთმანეთისგან
გამოყოფენ ჰორიზონტალური ხაზით, რომელსაც წილადის ხაზი
ეწოდება. მრიცხველი იწერება წილადის ხაზის ზემოთ, ხოლო
მნიშვნელი – წილადის ხაზის ქვემოთ. ზოგჯერ საბეჭდი ადგილის
ეკონომიის მიზნით წილადის ხაზს დახრილად წერენ, მაგალითად,
1 -ის ნაცვლად შეიძლება შეხვდეთ 1/4-ს.
4

მაგალითი
ძველად მეწისქვილეები საფქვავის დაფქვის საზღაურად მინდს
იღებდნენ. მათ ეკუთვნოდათ დაფქვულის მეათედი ნაწილი.
რამდენი ფქვილი დარჩებოდა მეწისქვილეს, თუ წისქვილმა
დაფქვა შვიდი ტომარა?

28
 თითოეული ტომრიდან მეწისქვილეს ეკუთვნის ერთი მეათედი.
ადვილი დასანახია, რომ შვიდი ტომრიდან მინდი იქნება ტომრის 1
7 1
მეათედი აღებული შვიდჯერ ანუ ტომრის . მეორე მხრივ,
10 1
პირობიდან ჩანს, რომ მინდი 10-ჯერ ნაკლებია დაფქვულთან
4
შედარებით. ამრიგად, 7 ტომრის შემთხვევაში მინდი უნდა იყოს
7
7 გაყოფილი 10-ზე. სხვა სიტყვებით, უდრის 7-ისა და 10-ის
10
განაყოფს.
7
პასუხი: მეწისქვილეს დარჩება ტომარა ფქვილი. 1
10
ვხედავთ, რომ არსებობს წილადის მეორენაირი აზრიც: ის 2
გვიჩვენებს ერთი რიცხვის მეორეზე გაყოფას ანუ შეფარდებას,
კერძოდ, მრიცხველის მნიშვნელზე გაყოფას (შეფარდებას).
წილადის ხაზი ასრულებს გაყოფის ნიშნის ფუნქციას.
7 3 8
= 7 ÷ 10; = 3 ÷ 20; = 8 ÷ 4 = 2.
10 20 4
7
წილადი შეგვიძლია წავიკითხოთ, როგორც შვიდი
10
შეფარდებული ათთან.

მაგალითი
მამა-შვილმა დალია ერთი ბოთლი რძე. მამამ ორჯერ მეტი რძე
დალია, ვიდრე შვილმა. მთელი რძის რა ნაწილი დალია შვილმა
და რა ნაწილი მამამ?
ვთქვათ, რძის ის რაოდენობა, რაც შვილმა დალია, ზუსტად
ავსებს ერთ ჭიქას. მაშინ მამის მიერ დალეული რძე შეავსებს ორ
ჭიქას. გამოდის, რომ ერთი ბოთლი რძე თანაბრად ნაწილდება
სამ ჭიქაში, სხვა სიტყვებით, ერთ ჭიქაში ეტევა მთელი რძის
ერთი მესამედი. შვილის ერთი ჭიქა ნიშნავს ერთ მესამედს,
ხოლო მამის ორი ჭიქა – ორ მესამედს.
პასუხი: შვილმა დალია ერთი მესამედი, მამამ – ორი მესამედი.

მაგალითი
მთლიანი პიცა დაჭრილია 8 ტოლ ნაწილად. სურათის მიხედვით
მთლიანი პიცის რა ნაწილია აღებული პიციდან? კიდევ რამდენი
ნაჭერი უნდა ავიღოთ დარჩენილი პიციდან, რომ დაგვრჩეს
მთლიანი პიცის ოთხი მერვედი?
რადგან პიცა დაჭრილია რვა ნაწილად, თითოეული ნაჭერი
1
არის მთლიანი პიცის . სურათიდან ჩანს, რომ დარჩენილია 5
8 5
ნაჭერი, ანუ მთლიანი პიცის . ე.ი. აღებულია 3 ნაჭერი, ანუ
3 8
მთლიანი პიცის .
8 4
იმისათვის, რომ დაგვრჩეს პიცის , უნდა ავიღოთ კიდევ ერთი
5 4 1 8
ნაჭერი, − =.
8 8 8 3
პასუხი: სურათზე აღებულია მთლიანი პიცის ; უნდა ავიღოთ
კიდევ ერთი ნაჭერი. 8

29
 საკლასო სამუშაო

1. ჩაწერეთ წილადის სახით: 11. გამოთვალეთ:

ა) 3 შეფარდებული 10-თან; ა) 17+4 ;
ბ) 4 გაყოფილი 7-ზე; 15 − 6 × 2
გ) მესამედი. ბ) 32  4  7 .
34 52
2. თითოეული ფიგურის რა ნაწილია
12. ქართულ ანბანში 33 ასო-ბგერაა. ხუთი
გაფერადებული ყვითლად? ლურჯად?
მათგანი ხმოვანია. ანბანის რა ნაწილს
შეადგენს თანხმოვანი ასო-ბგერები?

13. დღე-ღამის რა ნაწილია 12 სთ? 6 სთ? 1 სთ

და 30 წთ?

14. 20 სათლი ავსებს ერთ ავზს. ავზის რა

3. რას უდრის წილადი ნაწილს შეავსებს 2 სათლი?
ა) 3/1; ბ) 12/4; გ) 0/5. 15. ნათიას 24 ყვავილი უნდა მოერწყა.
4. წილადის სახით გამოსახეთ შემდეგი სკოლაში წასვლამდე ყვავილების 5/12
ნატურალური რიცხვები: ნაწილის მორწყვა მოასწრო. რამდენი
ყვავილი მოურწყავს ნათიას?
ა) 1; ბ) 2; გ) 5.
5. რა ნაწილი აკლია ქვემოთ ჩამოთვლილ 16. აუზის შევსებას სჭირდება 2 სთ. რამდენ
წილადებს მთელამდე? ხანში აივსება აუზის
ა) 1/2; ბ) 4/5 ; გ) 3/4 . ა) 1/2; ბ) 1/4.
6. რომელია უფრო მეტი: 17. მე-6ა კლასში 24 მოსწავლეა, მათი 5/8
ა) 3/7 თუ 4/7 ბ) 1/4 თუ 1/8 გოგონაა. მე-6ბ კლასში კი 25 მოსწავლეა,
პასუხები დაასაბუთეთ. რომელთაგან 3/5 ბიჭია. რომელ კლასში
უფრო მეტი გოგონა სწავლობს?
7. წარმოადგინეთ რიცხვი 3 ისეთი წილადის
სახით, რომლის მნიშვნელია 18. გზის 1/6 ნაწილი ველოსიპედისტებმა
გაიარეს 12 წუთში. რა დროს მოანდომებენ
ა) 1; ბ)2; გ)3.
ისინი მთელი გზის გავლას?
8. შეადარეთ ერთმანეთს
ა) 1 და 8/7 ; ბ) 3 და 25/8 .
9. რას უდრის წილადი, თუ
ა) მისი მრიცხველი და მნიშვნელი ტოლი
ნატურალური რიცხვებია?
ბ) მრიცხველი ორჯერ მეტია მნიშვნელზე?
10. განსაზღვრეთ, რომელ წილადს უფრო
მეტი უკლია ერთამდე და შეადარეთ
ერთმანეთს
ა) 1/2 და 2/3; ბ) 6/7 და 9/10 .

30
 საშინაო დავალება
1. ჩაწერეთ წილადის სახით:
ა) 5 შეფარდებული 12-თან;
ბ) 8 გაყოფილი 5-ზე;
გ) ნახევარი.
2. თითოეული ფიგურის რა ნაწილია
გაფერადებული ყვითლად? ლურჯად?
3. რას უდრის წილადი
ა) 8/2; ბ) 30/5;
გ) 300/10; დ) 15/5 ?
4. წილადის სახით გამოსახეთ
ნატურალური რიცხვები:
ა) 6; ბ) 7; გ) 12.
5. რა ნაწილი აკლია ქვემოთ ჩამოთვლილ
წილადებს მთელამდე?
ა) 4/7; ბ) 3/5 ; გ) 2/9 .
6. რომელია უფრო მეტი:
ა) 1/6 თუ 1/7; ბ) 5/11 თუ 6/11 ?
პასუხები დაასაბუთეთ.
7. წარმოადგინეთ რიცხვი 3 ისეთი წილადის
სახით, რომლის მნიშვნელია
ა) 5; ბ) 4; გ) 77.
8. შეადარეთ ერთმანეთს
ა) 23/6 და 4; ბ) 36/4 და 9.
9. რას უდრის წილადი, თუ
ა) მრიცხველი ოთხჯერ მეტია მნიშ­ვნელ­
ზე;
ბ) მნიშვნელი სამჯერ მეტია მრიცხ­
ველ­
ზე?
10. განსაზღვრეთ, რომელ წილადს უფრო
მეტი უკლია მთელამდე და ერთმანეთს
შეადარეთ
ა) 4/5 და 9/10; ბ) 11/12 და 12/13 .
11. გამოთვალეთ:
2×3 + 7
ა) 7 − 4 2 ბ) .
3×4 − 6 3 28 :4
12. რამდენი წამია დღე-ღამის ერთი
მეთორმეტედი?
13. ტვირთის 1/5 ნაწილი 8 კგ-ს იწონის.
რამდენს იწონის მთელი ტვირთი?
14. ლუკამ თავისი მარკების 2/7 ნაწილი აჩუქა
დათოს. თავდაპირველი კოლექციის რა
ნაწილი დარჩა ლუკას?
შემდეგი 15. აუზის შევსებას სჭირდება 2 სთ. რამდენ
ხანში აივსება აუზის
ა)1/10; ბ 5/12 ?
16. ნიკა უვლის ორ ცხვარს, ერთ ხბოსა და ერთ
ძროხას. ნიკა ყოველდღიურად კვებავს
თავის ცხოველებს. საკვების რა ნაწილი
სჭირდება თითოეულს, თუ ცხვარი ორჯერ
ნაკლებს ჭამს, ვიდრე ხბო, ხოლო ხბო –
სამჯერ ნაკლებს, ვიდრე ძროხა?
17. (სახალისო ამოცანა) წიგნი ღირს ლარი და
კიდევ ნახევარი წიგნი. რა ღირს წიგნი?
31
 2.2 წილადის ძირითადი თვისება
ნათიას ყვავილები ძალიან უყვარს და პატარა ბაღი აქვს
გაშენებული. სულ აქვს 24 ძირი სხვადასხვა სახის ყვავილი. მას
აქვს ერთი დიდი სარწყავი, რომელსაც ყოველ დილას გაავსებს
და 24-ივე მცენარეს თანაბარი რაოდენობის წყალს უსხამს. სავსე
სარწყავი ყველა ყვავილს ზუსტად ყოფნის. ორშაბათ დილას
ნათიას სკოლაში აგვიანდებოდა და მხოლოდ 8 ყვავილის მორწყვა
მოასწრო. გზაზე ის დაფიქრდა, თუ სარწყავში წყლის რა ნაწილი
გახარჯა. თვითონ გაუჭირდა პასუხის მოძებნა (წილადები ჯერ
არ ჰქონდათ გავლილი), ამიტომ დახმარება მეგობრებს სთხოვა.

შოთიკომ მაშინვე მიუგო, რომ წყლის 1 დაიხარჯა და მაშინვე

3
ახსნა თავის პასუხი: 8 ყვავილი 24-ზე სამჯერ ნაკლებია და,
შესაბამისად, წყლის ერთი მესამედი დაიხარჯებოდაო. ნინომ
სხვაგვარად იმსჯელა: ყველა მცენარე 6 თანაბარ ჯგუფად რომ
გავყოთ, ოთხ-ოთხს მივიღებთ, რადგან ორი ჯგუფი მოირწყა,

ეს იმას ნიშნავს, რომ ორჯერ ერთი მეექვსედი ანუ წყლის 2

6
დახარჯულა. განსხვავებული პასუხი ჰქონდა დათოსაც. მისი

აზრით, თითოეულ ყვავილს სჭირდება მთელი წყლის 1 , რადგან

24
8 ყვავილი მოირწყა, მაშასადამე, სარწყავის 8 დაცლილაო.
24
ამრიგად, ნათიას სამი სხვადასხვა პასუხი უთხრეს: 1 , 2 და
3 6
8 . გოგონა თავიდან, ცოტა არ იყოს, დაიბნა. მაგრამ შემდეგ
24
დაფიქრდა და მიხვდა, რომ სამივე მსჯელობა და, შესაბამისად,

სამივე პასუხი სწორი იყო. მართლაც სამი წილადი 1 , 2 და 8

3 6 24
ერთმანეთის ტოლია. ეს იმის შედეგია, რომ 24-დან 8-ის მიღება
სამივენაირად შეგვიძლია:
ა) გავყოთ 3 ტოლ ნაწილად და ავიღოთ ერთი;
ბ) გავყოთ 6 ტოლ ნაწილად და ავიღოთ 2 ნაწილი;
გ) გავყოთ 24 ტოლ ნაწილად და ავიღოთ 8 ნაწილი.
1 2 8
= = .
3 6 24
თუ დავაკვირდებით ამ ტოლ წილადებს: 1 , 2 -სა და 8 -ს,
3 6 24
შევამჩნევთ, რომ ისინი ერთმანეთისგან მიიღება მრიცხველისა
და მნიშვნელის ერთსა და იმავე რიცხვზე გამრავლებით ან

გაყოფით; მაგალითად, 1 მიიღება 8 -ის მრიცხველისა და

3 24
მნიშვნელის 8-ზე გაყოფით:
8 8÷ 8 1
= = .
24 24÷ 8 3

ანალოგიურად, 2 -ს მივიღებთ, თუ 1 -ის მრიცხველსა და

6 3

32
მნიშვნელს 2-ზე გავამრავლებთ:
1 1× 2 2
= = .
3 3×2 6

წილადის მრიცხველისა და მნიშვნელის ერთსა და იმავე ◄ წილადის ძირითადი

ნატურალურ რიცხვზე გაყოფა ან გამრავლება წილადს არ თვისება
ცვლის. ამ თვისებას წილადის ძირითადი თვისება ეწოდება.

მაგალითი
გაამრავლეთ 1/2-ის მრიცხველიცა და მნიშვნელიც ერთსა და
იმავე რიცხვზე და ჩაწერეთ მიღებული წილადების მწკრივი.

1 1 × 2 2 1 1× 3 3 1 1× 4 4
= = = , = = , = , ...
2 2×2 4 2 2×3 6 2 2× 4 8
თუ გავაგრძელებთ გამრავლებას, მივიღებთ წილადების
მწკრივს, რომელთაგან ყველა ერთმანეთის ტოლია:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
= = = = = = = = = = ...
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

როცა წილადის მრიცხველსა და მნიშვნელს საერთო გამყოფი

9 40 49-ს და ა.შ., წილადის
აქვთ, როგორც მაგალითად, , ,
27 50 77
ძირითადი თვისების თანახმად შეგვიძლია მრიცხველი და
მნიშვნელი გავყოთ ამ საერთო გამყოფზე.
◄ წილადის შეკვეცა
წილადის მრიცხველისა და მნიშვნელის ერთსა და იმავე
რიცხვზე გაყოფას წილადის შეკვეცა ეწოდება.

ბუნებრივია, შეკვეცით წილადის მნიშვნელობა არ იცვლება,

უბრალოდ, ის სხვაგვარად ჩაიწერება.
9 9 ÷9 1 40 40 ÷10 4 49 49÷ 7 7
მაგალითად, = = , = = , = = .
27 27÷9 3 50 50 ÷10 5 77 77÷ 7 11
ზოგჯერ წილადის შეკვეცის შემდეგ მრიცხველსა და მნიშვნელს
შეიძლება კიდევ აღმოაჩნდეს ერთისგან განსხვავებული საერთო

გამყოფი. მაგალითად, 24 -ის 4-ზე შეკვეცით მივიღებთ 6 -ს. 6-სა

36 9
და 9-ს კიდევ აქვთ საერთო გამყოფი 3, რომელზე შეკვეცითაც

მივიღებთ 2 -ს. ადვილი შესამჩნევია, 24 რომ შეგვეკვეცა 12-ზე,

3 36
პირდაპირ მივიღებდით 2 -ს.
3
თუ წილადის მრიცხველსა და მნიშვნელს არ გააჩნია ერთისგან ◄ უკვეცი წილადი
განსხვავებული საერთო გამყოფი, ის მეტად აღარ შეიკვეცება
და ასეთ წილადს უკვეცი წილადი ეწოდება.

მაგალითად, 2/3 უკვეცი წილადია, რადგან 2 და 3 ურთიერთ­

მარტივი რიცხვებია და მათ 1-ზე მეტი საერთო გამყოფი არ აქვთ.

33
 მაგალითი
გავარკვიოთ, ჩამოთვლილი წილადებისგან რომელია უკვეცი?
2 2 5 11 20 24 3 30 99
, , , , , , , ,
5 6 15 17 21 35 100 100 100
დაიმახსოვრეთ
▼ მოცემულ წილადებში შევარჩიოთ ისეთები, რომელთა
მრიცხველი და მნიშვნელიც ურთიერთმარტივი რიცხვებია.
თუ გვინდა, რომ კვეცადი ასეთებია
წილადი დავიყვანოთ უკვეც 2 11 20 24 3 99
ფორმამდე, მრიცხველი და , , , , , .
5 17 21 35 100 100
მნიშვნელი უნდა შევკვეცოთ
მათ უ.ს.გ.-ზე.
ყველა დანარჩენის წილადი იკვეცება, 2 იკვეცება 2-ზე, 5
6 15
30
იკვეცება 5-ზე, ხოლო იკვეცება 10-ზე.
100

საკლასო სამუშაო

1. ჩაწერეთ უკვეცი წილადის სახით: 6. გაამარტივეთ შემდეგი წილადები:

2⋅3 2⋅4⋅6
ა) 2 ꞉ 7; ბ) 3 ꞉ 10; გ) 6 ꞉ 33. ა) ; ბ) .
3⋅4 4⋅6⋅8
2. დაწერეთ: 7. ლუკას ოთხი ალბომი აქვს და თითოეულში
ა) 5 უკვეცი წილადი; 80 მარკა აქვს ჩაკრული. ლუკას კოლექციის
ბ)
ყველა უკვეცი წესიერი წილადი, რა ნაწილს შეადგენს 128 მარკა?
რომლის მნიშვნელია 10 (წესიერია ის 8. აუზის შევსებას სჭირდება 2 სთ. აუზის რა
წილადი, რომლის მნიშვნელიც მეტია ნაწილი აივსება 48 წუთში?
მრიცხველზე);
გ)
ყველა უკვეცი წილადი, რომლის
მრიცხველია 2, ხოლო მნიშვნელი
ნაკლებია 10-ზე.

3. მოცემული წილადი ჩაწერეთ ისეთი

წილადის სახით, რომლის მნიშვნელი
უდრის 48-ს:
ა) 1/2; ბ) 2/3; გ) 3/4. 9. მოცემულია ფიგურა.

4. შეავსეთ გამოტოვებული უჯრები: ა) ფიგურის რამდენი მეოთხედია ყვითლად

გაფერადებული?
1 2 8 4
= = , , = . ბ) რამდენი მეთექვსმეტედია გაუფე­
რა­
7 21 5 5 10 დებელი?
5. შემდეგი წყვილები ისეთ წილადებად
გადააქციეთ, რომ ტოლი მნიშვნელები
ჰქონდეთ:
ა) 1/2 და 2/3; ბ) 3/4 და 1/6;
გ) 2/5 და 3/4.

34
 საშინაო დავალება

1. განსაზღვრეთ, იკვეცება თუ არა 7. თეა 12 გვერდს კითხულობს 30 წუთში.

წილადები: რამდენ გვერდს წაიკითხავს თეა იმავე
ტემპით 35 წუთში?
2 6 10 17
, , , .
8 27 75 30
2. ჩაწერეთ თითოეული წილადი ხუთი
სხვადასხვა ფორმით:
ა) 3/4; ბ) 10/300; გ) 4/11.

3. მოცემული წილადი ჩაწერეთ ისეთი

წილადის სახით, რომლის მრიცხველი
უდრის 1-ს:
ა) 2/8; ბ)10/60; გ) 5/15. 8. გაკვეთილი გრძელდება 45 წუთი.
4. შეკვეცეთ შემდეგი წილადები: მასწავლებელმა 20 წუთი დაუთმო
მოსწავლეთა გამოკითხვას, ხოლო
ა) 24/60; ბ)15/25; გ) 9/30. დარჩენილი ნაწილი – ახალი მასალის
ახსნას. დროის რა ნაწილი მოხმარდა ახალი
5. გაამარტივეთ შემდეგი წილადები
მასალის ახსნას?
3×4×5
ა) ;
6 × 8 × 10 9. განსაზღვრეთ მართკუთხედის რა
7 × 11× 19 ნაწილია გაფერადებული და რა ნაწილი
ბ) . გაუფერადებელი?
14 × 33 × 85
6. წარმოადგინეთ 1/2 ისეთი წილადის სახით,
რომლის მნიშვნელი მრიცხველს 8-ით
აღემატება.

გამეორებისთვის

1. ზეპირად გამოთვალეთ, რა ციფრით 4. რამდენი საერთო გამყოფი აქვს სამ

დამთავრდება
ა) 34 566 + 34 567 + 34 568 + 34 569;
ბ) 22×23×24×25×26,
გ) (512×144) ꞉ 256.
2. ნატურალური რიცხვი შეამცირეს 8-ჯერ.
შემდეგ განაყოფი გაზარდეს 13-ჯერ
და მიიღეს 39. იპოვეთ თავდაპირველი
რიცხვი.
3. გაიყოფა თუ არა 4-ზე უნაშთოდ
ა) ორი მომდევნო ლუწი რიცხვის ჯამი?
ბ) ორი მომდევნო კენტი რიცხვის ჯამი?
გ) სამი მომდევნო ლუწი რიცხვის ჯამი?
თითოეულ შემთხვევაში
დაასაბუთეთ.
რიცხვს: 170-ს, 290-სა და 630-ს? რომელია
მათ შორის უდიდესი?
5. როგორ შეიცვლება განაყოფი, თუ
ა) გასაყოფს გავზრდით 6-ჯერ, ხოლო
გამყოფს – 3-ჯერ;
ბ) გასაყოფს გავზრდით 5-ჯერ, ხოლო
გამყოფს შევამცირებთ 4-ჯერ?
6. რიცხვით სხივზე აღებულია M(38) და
N(80) წერტილები. იპოვეთ მათ შორის
მოქცეული K წერტილის კოორდინატი, თუ
ცნობილია, რომ MK მონაკვეთის სიგრძე
MN-ის სიგრძის ერთი მესამედია.
პასუხი

35
 2.3 წილადების შედარება
ნინომ და ნათიამ დეკორატიული თიხისგან ლამაზი
სამკაულების გამოძერწვა ისწავლეს. შეთანხმდნენ, რომ
საახალწლოდ ყველა თანაკლასელი გოგონასთვის ყელსაბამები
ეჩუქებინათ. შეუდგნენ მძივების გამოძერწვას. საქმე უფრო
ხალისიანი რომ ყოფილიყო, გადაწყვიტეს სისწრაფეში
შეჯიბრებოდნენ ერთმანეთს. დრო რომ დანიშნეს, აღმოჩნდა,
რომ ნინო ყოველ 8 წუთში 3 მძივს ძერწავდა, ხოლო ნათია –
ყოველ 12 წუთში 5 მძივს. ამ მონაცემების მიხედვით როგორ
გავარკვიოთ, ვინ უფრო სწრაფად მუშაობდა?
ეს რომ გავიგოთ, რა სიდიდეები უნდა შევადაროთ?
შესადარებელ სიდიდედ გამოდგება წუთში თითოეული გოგონას

მიერ დამზადებული მძივების რაოდენობა. თუკი ნინო 8 წუთში 3

3
მძივს ძერწავდა, 1 წუთში 8-ჯერ ნაკლებს ანუ
-ს დაამზადებდა.
8
5
ამის მსგავსად მივიღებთ, რომ ნათიას 1 წუთში მძივი
12
3 5
გამოსდიოდა. მივიღეთ წილადი რიცხვები და . მათ რომ
8 12
ტოლი მნიშვნელები ჰქონდეთ, ადვილად გავიგებდით პასუხს –
უფრო მეტი ის წილადი იქნებოდა, რომელსაც მეტი მრიცხველი
3 5
აქვს. თუმცა, ჩვენ ხომ შეგვიძლია და ისეთ წილადებად
8 12
წარმოვადგინოთ, რომ მნიშვნელები ტოლი ჰქონდეთ. რა

შეიძლება იყოს ეს ტოლი ანუ საერთო მნიშვნელი? ასეთ საერთო

მნიშვნელად გამოდგება 8-ისა და 12-ის ნებისმიერი საერთო
ჯერადი. ყველაზე მარტივია, თუ უმცირეს საერთო ჯერადს, 24-ს
განვიხილავთ.
3
დავიწყოთ -ით. 24 რომ მივიღოთ, 8 უნდა გამრავლდეს
8
3-ზე. წილადი არ შეიცვლება მხოლოდ მაშინ, თუ წილადის
ძირითადი თვისების თანახმად მრიცხველსაც ამავე რიცხვზე
გავამრავლებთ. შედეგად მივიღებთ:
3 3×3 9
= =
8 8 × 3 24
5
მეორე წილადის, -ის შემთხვევაში საერთო მნიშვნელის
12
მისაღებად 12 უნდა გამრავლდეს 2-ზე. წილადი რომ არ
შეიცვალოს, მრიცხველიც 2-ზე უნდა გამრავლდეს:
5 5 × 2 10 .
= =
12 12 × 2 24
3 5
ამრიგად, სხვადასხვამნიშვნელიანი და შევცვალეთ
8 12
მათივე ტოლი, მაგრამ ტოლმნიშვნელიანი 9 -ითა და 10 -ით.
მათი შედარება უკვე ადვილია: 24 24
9 10 3 5
< შესაბამისად, 8 < 12 .
24 24

36
 მივიღეთ, რომ წუთში ნათია უფრო მეტ მძივს ამზადებს, ვიდრე
ნინო.
ხერხს, რომელიც წილადების შედარებისას გამოვიყენეთ,
გაერთმნიშვნელიანებას უწოდებენ.
ორი წილადის გასაერთმნიშვნელიანებლად დავიმახსოვროთ
შემდეგი მარტივი წესი:

1. უნდა მოვძებნოთ ორივე მნიშვნელის საერთო ჯერადი; ◄ გაერთმნიშვნელიანება

2. საერთო ჯერადამდე მისაყვანად რა რიცხვზეც უნდა
გამრავლდეს მნიშვნელი, იმავეზე უნდა გავამრავლოთ
მრიცხველიც.

მაგალითი
გავაერთმნიშვნელიანოთ 1/3 და 7/10.
ამ წილადების მნიშვნელში გვაქვს რიცხვები 3 და 10. საერთო
ჯერადი 3-ისა და 10-ისათვის არის 30. 30-მდე მისაყვანად
პირველი წილადის მნიშვნელი 3 უნდა გამრავლდეს 10-ზე,
მრიცხველიც 10-ზე გამრავლდება. გვექნება 10/30;
მეორე წილადის მნიშვნელი 30-მდე მისაყვანად უნდა დაიმახსოვრეთ
გამრავლდეს 3-ზე, მრიცხველიც 3-ზე გამრავლდება და ▼
მივიღებთ 21/30-ს.
ორი წილადის მნიშვნე-
პასუხი: 1 10 7 21 . ლების ნამრავლი ყო­ველ­­
= = ,
3 30 10 30 თვის გამო­დგება სა­ერ­
თო მნიშვნელად, თუმ­ ცა
შესაძლებელია არა მხოლოდ 2 წილადის, არამედ 3 და მეტი შეიძლება ის არც აღმო­
წილადის გაერთმნიშვნელიანებაც. ჩნდეს უმცირესი საერ­ თო
მნიშვნელი.
მაგალითი
გავაერთმნიშვნელიანოთ 1/6, 3/4 და 7/8.
მოცემულ წილადებში გვაქვს სამი სხვადასხვა მნიშვნელი: 4, 6
და 8. მათი უმცირესი საერთო ჯერადია 24. ასე რომ, 24 იქნება
სამივე წილადის საერთო მნიშვნელი.
1 1× 4 4 3 3 × 6 18 7 7 × 3 21 .
== = , = = , =
6 6 × 4 24 4 4 × 6 24 8 8 × 3 24

37
 საკლასო სამუშაო

1. დაასახელეთ უმცირესი საერთო 10. ნათიას ბაღში ყვავილების 5/8 გა­ზა­

მნიშვნელი შემდეგი წილადებისთვის:
ა) 1/2 და 1/3; ბ) 1/2 და 1/4;
გ) 2/3 და 5/6; დ) 3/4 და 5/8.
2. გააერთმნიშვნელიანეთ და შეადარეთ
ერთმანეთს წილადები:
ა) 3/7 და 3/14; ბ) 4/11 და 5/33;
გ) 4/9 და 7/27; დ) 5/8 და 7/12.
ფხულზე ყვავილობს, 7/24 კი – ზაფხულში.
როდის ყვავილობს უფრო მეტი მცენარე?
11. ნანამ 200-გრამიან ჭიქაში ჩაი 3 კოვზი
შაქრით დაატკბო, ხოლო ზაზამ 150-
გრამიან ჭიქაში 2 კოვზი შაქარი ჩაყარა.
როგორ ფიქრობთ, რომელი უფრო ტკბილ
ჩაის დალევს?

3. დაასახელეთ წილადების ისეთი წყვილი,

რომ მათი უმცირესი საერთო მნიშვნელი
მნიშვნელების ნამრავლს უდრიდეს.

4. როგორ ფიქრობთ, რაზეა დამოკიდებუ-

ლი, უმცირესი საერთო მნიშვნელი
მნიშვნელების ნამრავლის ტოლი იქნება
თუ მასზე ნაკლები?

5. მრავალწერტილის ნაცვლად ჩასვით 12. დათომ და ეკამ გადაწყვიტეს, გაეზომათ

ტოლობის, მეტობის ან ნაკლებობის თავიანთი ნაბიჯების საშუალო სიგრძე.
ნიშნები: აღმოჩნდა, რომ დათომ 12 ნაბიჯში
ა) 1/2 ... 1/3; ბ)1/5 ... 1/4; გაიარა 7 მ, ხოლო ეკას 6 მ-ის დასაფარად
გ) 1/3 ... 2/7; გ) 2/9 ... 3/10. დასჭირდა 4 ნაბიჯის გადადგმა. რომელი
უფრო გრძელ ნაბიჯებს დგამდა?
6. დაალაგეთ წილადები ზრდადობის
მიხედვით: 1/2, 2/5, 3/7, 4/9, 3/8, 5/12. 13. ნახაზზე ნაჩვენებია ერთი და იმავე
ზომის ორი მართკუთხედი. თითოეული
7. მოუძებნეთ საერთო მნიშვნელი შემდეგ მართკუთხედი თანაბარ ნაწილებად არის
წილადებს: დაყოფილი. რომელ მართკუთხედშია
ა) 3/5, 5/8 და 7/20; ბ) 3/4, 4/5 და 6/7. უფრო მეტი ნაწილი წითლად შეღებილი?
8. მოცემულია წილადები 5/8, 4/13, 8/21, 28/33.
გარდაქმენით ისინი ისეთ წილადებად,
რომელთა მნიშვნელები მოქცეულია 60-
დან 70-მდე.

9. დაასახელეთ წილადი, რომელიც სიდიდით

მოქცეულია შემდეგ წყვილს შორის:
ა) 5/8 და 7/8; ბ) 1/2 და 7/8;
გ) 1/3 და 5/9; დ) 2/5 და 3/5.

38
 საშინაო დავალება

1. დაასახელთ უმცირესი საერთო მნიშვნელი 9. დაასახელთ წილადი, რომელიც

შემდეგი წილადებისთვის: ა) 5/11-ზე მეტია და 6/11-ზე ნაკლებია;
ა) 2/5 და 3/10; ბ) 7/12 და 5/18; ბ) 5/13-ზე მეტია და 6/13-ზე ნაკლებია.
გ) 3/8 და 5/6; დ) 10/21 და 5/14.
10. მესრის შესაღებად ლუკამ 3 შეკვრა
2. გააერთმნიშვნელიანეთ და შეადარეთ წითელი ფხვნილი გახსნა 5 ლ თეთრ
ერთმანეთს წილადები: საღებავში, ხოლო ნიკამ 5 შეკვრა იგივე
ა) 3/4 და 5/6; ბ) 5/12 და 7/18; ფხვნილი 8 ლ თეთრ საღებავში. რომელს
გ) 9/16 და 17/24; დ) 8/25 და 4/15. გამოუვა უფრო მუქი ფერის საღებავი?

3. დაასახელეთ წილადების ისეთი წყვილი,

რომ მათი უმცირესი საერთო მნიშვნელი
ნაკლები იყოს მნიშვნელების ნამრავლზე.

4. მრავალწერტილის ნაცვლად ჩასვით

ტოლობის, მეტობის ან ნაკლებობის
ნიშნები:
ა) 5/12 ... 3/7; ბ) 9/8 ... 8/9;
გ) 11/12 ... 12/13; დ) 20/21 ... 19/20.
11. კახამ 7 ცალი კალამი 6 ლარად შეიძინა,
5. დაალაგეთ წილადები ზრდადობის ხოლო ნინომ 6 კალამში 5 ლარი გადაიხადა.
მიხედვით: რომელმა შეიძინა უფრო ძვირი კალმები?
2/3, 3/4, 4/11, 20/60, 12/23, 25/23.
12. ორი სპორტსმენი გარბის ერთსა და იმავე
6. მოუძებნეთ საერთო მნიშვნელი შემდეგ დისტანციას. პირველმა დაფარა გზის
წილადებს: 5/18 ნაწილი, ხოლო იმავე დროში მეორეს
ა) 1/3, 5/6, 3/4 და 5/18; დაფარული ჰქონდა გზის 7/24. რომელი
ბ) 4/15, 3/20, 9/28 და 4/35. სპორტსმენი უფრო სწრაფად დარბის?

7. მოცემულია წილადები 6/11, 9/13,

15/22, 23/31. გარდაქმენით ისინი ისეთ
წილადებად, რომელთა მრიცხველები
მოქცეულია 40-დან 50-მდე.

8. დაასახელეთ წილადი, რომელიც სიდიდით

მოქცეულია მოცემულ წყვილებს შორის:
ა) 2/3 და 3/4; ბ) 5/6 და 7/8;
გ) 5/6 და 6/5; დ) 4/9 და 5/9.

გამეორებისთვის

1. მოცემულ მიმდევრობაში დაადგინეთ 3. ელენემ პირველ დღეს წაიკითხა წიგნის

კანონზომიერება და დაამატეთ მომდევნო ნახევარი, მეორე დღეს წაიკითხა
ორი რიცხვი: დარჩენილი ნაწილის ნახევარი და კიდევ
ა) 1, 1 , 1 , 1 , 1  ბ) 
1, 1, 2, 3, 5... წასაკითხი დარჩა 62 გვერდი. სულ რამდენი
4 9 16 25 გვერდია წიგნში?
2. რა ციფრით დამთავრდება 240-ის ყველა
გამყოფის ნამრავლი?

39
 2.4 წილადების შეკრება და გამოკლება
მათემატიკურ შეჯიბრზე ამოსახსნელად მოიტანეს რთული
ამოცანები. მათ შორის განსაკუთრებით რთული იყო ერთი
ლოგიკური ამოცანა, რომელიც ყალბი მონეტის გამოცნობას
შეეხებოდა. მოსწავლეთაგან ყოველმა მეხუთემ ეს ამოცანა
ამოხსნა პირველი ხერხით, ხოლო ყოველმა მეოთხემ – მეორე
გზით. სამწუხაროდ, დანარჩენებმა ეს ამოცანა ვერ დაძლიეს.
მოსწავლეთა რა ნაწილმა ამოხსნა ზემოთ აღნიშნული ამოცანა?

ვხედავთ, რომ პირველი ხერხის გამოყენებით ამოცანა ამოხსნა

1 1
მონაწილეთა -მა, მეორე ხერხის გამოყენებით კი –  -მა.
5 4
დასმულ კითხვაზე პასუხი რომ მივიღოთ, უნდა შეგვეძლოს,
1 1
გავარკვიოთ, მთელის რა ნაწილი იქნება + , ანუ უნდა
4 5
შეგვეძლოს წილადების შეკრება. ამ წილადებს ტოლი მნიშვნელი
რომ ჰქონდეთ, შეკრება ძალიან ადვილი იქნებოდა. ჩვენ უკვე
ვიცით, რომ ასეთ შემთხვევაში მნიშვნელი იგივე დარჩებოდა და
მრიცხველები შეიკრიბებოდა. როგორ მოვიქცეთ ახლა, როცა
მნიშვნელები არ უდრის ერთმანეთს?
ხომ არ შეგვიძლია, ისეთნაირად წარმოვადგინოთ წილადები,
რომ მათ ერთნაირი მნიშვნელები ჰქონდეთ? რა თქმა უნდა.
ჩვენ ხომ წილადების გაერთმნიშვნელიანება უკვე ვისწავლეთ.
1 1
მოდით, გავაერთმნიშვნელიანოთ და . რადგან 4 და 5
5 4
ურთიერთმარტივი რიცხვებია, მათი უ.ს.ჯ. იქნება მათივე
1 1
ნამრავლი 4 × 5 =  20. ამიტომ, შეგვიძლია, და ისეთ წილა­
5 4
დებამდე დავიყვანოთ, რომელთა მნიშვნელია 20.
1 1× 4 4 1 1× 5 5 .
== = , =
5 5 × 4 20 4 4 × 5 20
1 1
ამრიგად, -ისა და -ის ნაცვლად ჩვენ შეგვიძლია
5 4
4
შევკრიბოთ უკვე ტოლმნიშვნელიანი და 5 :
20 20
1 1 4 5 4+5 9
+ = + = =
5 4 20 20 20 20
როგორც ვხედავთ, ლოგიკური ამოცანა ამოუხსნია კონკურსის
9
მონაწილეთა -ს.
20
განხილული მაგალითი გვიჩვენებს, რომ

წილადების შეკრება ► სხვადასხვამნიშვნელიანი წილადების შეკრებისას ჯერ

უნდა გავაერთმნიშვნელიანოთ წილადები, ხოლო შემდეგ
მნიშვნელი იგივე დავტოვოთ, ხოლო მრიცხველები
შევკრიბოთ.

40
 მაგალითი
შევკრიბოთ 3/8 და 5/12.

3 5 9 10 თავდაპირველი წილადები გადავაქციოთ

+ =+
8 12 24 24 ტოლმნიშვნელიან წილადებად

9 10 9 + 10 19 შევკრიბოთ ტოლმნიშვნელიანი
+ = =
24 24 24 24 წილადები

3 5 19
პასუხი: + =.
8 12 24

შერეული წილადების შეკრებისას, სასარგებლოა, გავიხსენოთ,

რომ შერეული წილადი არის მთელი და წილადი ნაწილის ჯამი და
ცალ-ცალკე დავაჯგუფოთ მთელი და წილადი ნაწილები.

მაგალითი
1 1
შევკრიბოთ 3 და 2 .
6 3
1 1  1  1 წარმოვადგინოთ შერეული
3 +2 = 3 +  + 2 +  = წილადები ჯამის სახით
6 3  6  3
 1 1 ავაჯგუფოთ მთელები და
დ
= (3 + 2) +  +  = წილადები
6 3
 1 2 გავაერთმნიშვნელიანოთ
= (3 + 2) +  +  =
6 6
შევკრიბოთ მთელი და წილადი
1+ 2 3
= 5+ = 5+ = ნაწილები
6 6
1 1 თელი და წილადი ნაწილების
მ
= 5+ =5 ჯამი გადავაქციოთ შერეულ
2 2
წილადად.

1 1 1
პასუხი: 3 +2 =5 .
6 3 2

ნინომ გადაწყვიტა, აღენუსხა თავის ყოველდღიურ

ცხოვრებაში დროის განაწილება. ორი კვირის განმავლობაში
ის სისტემატურად ინიშნავდა, რამდენ ხანს ანდომებდა ძილს,
გაკვეთილების მომაზდებას, ჭამას, სპორტულ ვარჯიშს და ა.შ.
მისი მონაცემების მიხედვით აღმოჩნდა, რომ, ყველა ჯანმრთელი
1
ადამიანის მსგავსად, ნინოსაც საშუალოდ დროის ძინავს. შინ
3
1
მეცადინეობას ნინო უთმობს დროის ნაწილს. რამდენით მეტია
5
ძილზე მოსული დროის წილი მეცადინეობასთან შედარებით?
1
ამ კითხვაზე პასუხის მისაღებად -ს უნდა გამოვაკლოთ
3
1
. წილადების გამოკლება შეკრების მსგავსია. თუ წი­
5

41
 ლადებს გან­ სხვავებული მნიშვნელები აქვთ, ჯერ უნდა
გავაერთმნიშვნელიანოთ, ხოლო შემდეგ მოვიქცეთ ისე, როგორც
ტოლმნიშვნელიანი წილადების გამოკლებისას ვიქცევით:
მნიშვნელი შევინარჩუნოთ და მრიცხველები გამოვაკლოთ
ერთმანეთს.
1 1 5 3 ტოლმნიშვნელიანი წილადების სახით
− = −
3 5 15 15 წარმოდგენა

5 3 5 − 3 2 მნიშვნელი იგივე რჩება, მრიცხველები

− = =
15 15 15 15 აკლდება.
1 1 2
მივიღებთ − =.
3 5 15

მაგალითი

ვიპოვოთ სხვაობა 2 − 1 .
5
ყველაზე მარტივი გზაა, რიცხვი 2 წარმოვადგინოთ, როგორც
5
2= 1 + 1= 1 + ,
5
მაშინ სხვაობა მიიღებს სახეს:
1  5 1 მთელ რიცხვში გამოვყავით ერთი
2− = 1 + − =
5  5  5 მთელი და ის ჩავწერეთ წილადის სახით
 5 1
= 1 +  −  = ცალკე ვიმოქმედეთ წილად ნაწილებზე
5 5
5 −1 გაერთმნიშვნელიანება
= 1+ =
5
4 4 შედეგი ჩავწერეთ შერეული
= 1+ = 1
5 5 წილადის სახით.
ეს მაგალითი სხვანაირადაც შეგვიძლია ამოვხსნათ. მართალია,
2 მთელი რიცხვია, მაგრამ ჩვენ ის შეგვიძლია წარმოვადგინოთ
წილადის სახით: 2=2/1. ამ შემთხვევაში საშუალება გვექნება,
გამოვიყენოთ წილადების გამოკლების უკვე ცნობილი ხერხი:
1 2 1 მთელი რიცხვის ჩაწერა წილადის
2− = − =
5 1 5 ფორმით
2×5 1 გაერთმნიშვნელიანება
= − =
1× 5 5
10 1 10 − 1
= − = =
5 5 5
9 4 არაწესიერი წილადის შერეულ
= = 1 წილადად გადაქცევა.
5 5
აქვე აღვნიშნოთ, რომ დიდი რიცხვების შემთხვევაში მეორე
გზა შედარებით მოუხერხებელია.
1 4
პასუხი: 2 − =1 .
5 5

42
 მაგალითი
1 1
ვიპოვოთ სხვაობა 7 −2 .
6 4
შერეული წილადების გამოკლებისას ცალ-ცალკე დავაჯგუფოთ
მთელი და წილადი ნაწილები:
1 1  1  1 1 1  1 1
7 −2 = 7 +  − 2 + = ( 7 − 2 ) + − = 5 +  − 
6 4  6  4  6 4 6 4
1
რადგან 1 -ს არ აკლდება , მოვიქცეთ ისევე, როგორც
6 4
წინა მაგალითში, 5-დან გამოვყოთ ერთი მთელი, რომელიც
წარმოდგენილია წილადის სახით.

 1 1  1 1 6  1 1 6 1 1
5 +  − = 4 + 1 +  − = 4 + +  − = 4 +  + −  .
6 4 6 4 6 6 4 6 6 4
ახლა კი გაერთმნიშვნელიანებით ადვილად მივიღებთ:
6 1 1  12 2 3  12 + 2 − 3 11
4 +  + − = 4 +  + − = 4 + = 4+ =
6 6 4  12 12 12  12 12
11
=4
12

1 1 11
პასუხი: 7 −2 =4 .
6 4 12

საკლასო სამუშაო

1. შეასრულეთ მოქმედებები ზეპირად: 4. შეასრულეთ მოქმედებები:

ა)
7
+
5
ბ) 1 − 1 ა) 1 2 + 7 4 − 1 1 + 3 7
12 12 8 3 5 3 15
გ) 1 1 3 1
+ დ) 1 + 3 4 6 5 19
4 8 4 4 ბ) 8 −2 −5 +7 .
7 11 7 22
2. გამოთვალეთ: 5. სიმაღლიდან გადმოვარდნილი ქვა პირველ
1 1 წამში მთელი სიმაღლის 1/6-ზე ჩამოვარდა,
ა) 1 1 + 2 1 ბ) 2 + 1
2 2 3 3 მეორე წამის განმავლობაში კი – კიდევ 1/2
1 1 ნაწილზე. მთელი სიმაღლის რა ნაწილზე
გ) + დ) 2 + 3 ჩამოვარდა ქვა პირველი ორი წამის
3 2 5 4
განმავლობაში?
3. იპოვეთ სხვაობა:
6. კითხვის ნიშნების ნაცვლად ჩასვით
2 5 1
ა) 3 − ბ) − სათანადო წილადები
3 6 2 1 3 1 1
4 2 2 1 ა) + ? = ბ) + ? =
გ) 3 − 3 დ) 5 − 2 5 6 4
9 9 5 10
1 1 1 3
4 1 2 5 გ) + + ? = 1 დ) − ? =
ე) 3 − 1 ვ) 13 − 7 2 3 2 7
11 5 5 8
3 5 1 1 7. ლევანმა საშინაო დავალების 1/3 ნაწილი
ზ) 9 − 8 თ) 6 −3 ცურვაზე წასვლამდე შეასრულა, ხოლო 1/2
4 12 10 7
5 5 3 – შინ დაბრუნების შემდეგ. დავალების რა
ი) 7 − − 2 ნაწილი დარჩა ლევანს შესასრულებელი?
18 6 4

43
8. ოთხი ერთნაირი ტორტი დაჭრილია 10. ქალაქის მთავარ მოედანზე
სხვადასხვა რაოდენობის თანაბარ შადრევნის ნაცვლად ობელისკის
ნაჭრებად. აღმართვას მომხრეებიც ჰყავდა და
მოწინააღმდეგეებიც. ქალაქის მერიამ
გადაწყვიტა მოქალაქეთა შორის
გამოკითხვის ჩატარება. გამოკითხულთა
3/5-ს შადრევანი ურჩევნია, ყოველი
მესამე კი ობელისკის აღმართვის
მომხრეა. დანარჩენმა გამოკითხულებმა
თავი შეიკავეს პასუხისგან. სულ რამდენი
მოქალაქე მონაწილეობდა გამოკითხვაში,
თუ ცნობილია, რომ შადრევანს მხარი
დაუჭირა 72-ით მეტმა გამოკითხულმა
ვიდრე ობელისკს?
ა) 
კახამ ყველა ტორტის თითო-თითო
ნაჭერი რომ შეჭამოს, გამოუვა თუ არა,
რომ მიირთვა ერთი მთელი ტორტი?
შესაძლებელია თუ არა 4 რომელიმე
ბ) 
ნაჭრით ზუსტად ერთი ტორტის
შედგენა?
9. თორნიკემ დღე-ღამის 1/3 ნაწილი
ძილს დაუთმო, 1/6 ნაწილი დახარჯა
მეცადინეობაზე, 1/4 ნაწილი კომპიუტერ-
თან გაატარა, დანარჩენი დრო კი
მეგობრებთან ითამაშა. რამდენ ხანს
თამაშობდა თორნიკე?

საშინაო დავალება

4. შეასრულეთ მოქმედებები:
1. შეასრულეთ მოქმედებები: 8 9 4
ა) 2 + 3 −4
ა) 7 − 5 ბ) 2 − 1 21 35 15
12 12 2
1 3 15
ბ) 8 − 1 − 2 .
გ) 1 − 1 დ) 3 3 − 3 1 . 4 7 28
4 8 4 4 5. კითხვის ნიშნების ნაცვლად ჩასვით
სათანადო რიცხვები:
2. გამოთვალეთ 3 ? 17
ა) 1 + ? =1 ბ) + =
8 3 24
ა) 1 + 5 ბ) 3 + 4 6 3 2
4 12 10 5 1 ? 1 20 4 1
გ) 2 −1 = დ) +2 3 .
=
გ) 4 2 + 2 3 დ) 6 3 + 2 5 . 3 6 2 ? 21 7
7 5 8 6 6. მეტეოროლოგიურმა დაკვირვებამ აჩვენა,
3. გამოთვალეთ სხვაობა რომ ოქტომბრის პირველ კვირაში მოვიდა
1 5 ნალექის თვიური ნორმის 1/5 ნაწილი,
ა) 1 − ბ) 2 2 − 1 1 ხოლო მეორე კვირაში – 1/3. პირველ ორ
4 6 9 3
3 3 5 6 3 კვირაში მოსულმა ნალექმა თვის ნორმის
გ) 14 − 2 დ) 7 − −2 .
5 4 18 6 4 რა ნაწილი შეადგინა?

44
7. სურათზე ნაჩვენებია, ჭიქის რა ნაწილია
შევსებული რძით. ჭიქის რა ნაწილია
ცარიელი?
9 5 3 1
10 8 7 12
8. მამამ თავისი ფარის ნახევარი აჩუქა
უფროს ვაჟს, შუათანას – მესამედი, ხოლო
დარჩენილი 10 ცხვარი აჩუქა უმცროსს.
რამდენი ცხვარი ჰყავდა ფარაში მამას?
გამეორებისთვის
1. ცნობილია, რომ a რიცხვი უნაშთოდ იყოფა
12-ზე. რას მივიღებთ ნაშთში, თუ (a+2)-ს
გავყოფთ 4-ზე?
2. იპოვეთ შემდეგი რიცხვების უდიდესი
საერთო გამყოფი (უ.ს.გ.):
ა) 16-ისა და 72-ის ბ)15-ისა და 30-ის
გ) 126-ისა და 56-ის დ) 
27-ისა და 208-ის.
3. იპოვეთ შემდეგი რიცხვების უმცირესი
საერთო ჯერადი (უ.ს.ჯ.):
ა) 48-ისა და 72-ის ბ) 42-ისა და 70-ის
გ) 200-ისა და 140-ის დ) 5-ისა და 256-ის.
4. ორი ნატურალური რიცხვის ნამრავლი
120-ს უდრის. რა უდიდესი მნიშვნელობა
შეიძლება მიიღოს ასეთი რიცხვების
ჯამმა?
9. პირველ დღეს გემმა გაცურა მთელი გზის
5/12, მეორე დღეს – 7/16. გზის რა ნაწილი
დარჩა გემს გასაცური?
10. რომელი წილადია მეტი და რამდენით:
8 9 17 33
ა) თუ ? ბ) თუ ?
9 10 38 61
11. სამი რიცხვიდან მეორე სამჯერ მეტია
პირველზე და ამავე დროს სამჯერ
ნაკლებია მესამეზე. განსაზღვრეთ
ა) სამივეს ჯამის რა ნაწილია თითოეული
რიცხვი?
ბ) პირველი და მესამე რიცხვების ჯამის
რა ნაწილს შეადგენს მეორე?
გ)
რომელს უფრო მეტი წილი უდევს,
მეორე რიცხვს პირველი და მეორე
რიცხვის ჯამში თუ მესამე რიცხვს
სამივე რიცხვის ჯამში?
5. ავტომანქანა მოძრაობს 55 კმ/სთ სა­
შუალო სიჩქარით. რამდენი კმ დარჩება
მას გასვლელი 2 სთ-ის შემდეგ, თუ მთელი
გზის სიგრძე 140 კმ-ია?
6. დათვალეთ, რამდენი სხვადასხვა სამ­
კუთხედია გამოსახული ნახაზზე.
45
 2.5 წილადების გამრავლება და გაყოფა
თაკო მთელი კვირის განმავლობაში იმდენს მეცადინეობს
ხოლმე, რომ ერთი სული აქვს, შაბათ-კვირა როდის მოვა. მას
შემდეგ, რაც წილადები ისწავლა, ალბათ, შეუძლია ამოხსნას
შემდეგი მაგალითი.

მაგალითი
კვირის რა ნაწილს შეადგენს გამოსასვლელი დღეები – შაბათი
და კვირა?
1
თითოეული დღე შეადგენს კვირის –ს. შაბათი და კვირა
1 7
იქნება აღებული 2-ჯერ, ანუ, ერთი მხრივ, უნდა ვიპოვოთ
7
1
× 2 . მეორე მხრივ, მთელი კვირა გაყოფილია 7 ტოლ ნაწილად
7
და მათგან აღებულია 2, წილადის განსაზღვრების თანახმად ეს
2 1 2
ნიშნავს -ს. ამრიგად, × 2 = .
7 7 7
2
პასუხი: გამოსასვლელი დღეები შეადგენს კვირის ნაწილს.
7

ამ, ერთი შეხედვით, მარტივი შედეგიდან მნიშვნელოვანი

დასკვნები შეგვიძლია გამოვიტანოთ. პირველი დასკვნა ის არის,
1
რომ ნატურალური რიცხვის, ჩვენ შემთხვევაში 2-ის,  -ზე
7
2
გამრავლება ნიშნავს 7-ზე გაყოფას (წილადის ხაზი -ში ხომ
7
1
გაყოფაზე მიუთითებს). ამის მსგავსად -ზე გამრავლება
10
1
ნიშნავს 10-ზე გაყოფას, -ზე გამრავლება ნიშნავს 26-ზე
26
გაყოფას და ა.შ.
მეორე დასკვნა ის არის, რომ ნებისმიერი წილადი შეგვიძლია
წარმოვადგინოთ შემდეგი სახით:

ÌÒÉÝáÅÄËÉ 1
= ÌÒÉÝáÅÄËÉ ×
ÌÍÉÛÅÍÄËÉ ÌÍÉÛÅÍÄËÉ
2 1
განხილულ შემთხვევაში უდრის 2 გამრავლებული -ზე;
7 7 1 41 7
მაგალითად, უდრის 7 გამრავლებული -ზე; უდრის 41
9 9 63
1
გამრავლებული -ზე და ა.შ.
63
მიღებული დასკვნების გამოყენებით ორი ნებისმიერი
წილადის ერთმანეთზე გამრავლება შეგვიძლია. მაგალითად,
3 5 3
გვაინტერესებს -სა და -ის ნამრავლი. წარმოვადგინოთ  ,
4 11 4
1 5
როგორც 3-ისა და -ის ნამრავლი, ხოლო , როგორც 5-ისა და
4 11
1
-ის ნამრავლი:
11
3 5  1  1
× =×  3  × 5 × .
4 11  4  11 

46
 ეს ნამრავლი შეიცავს ოთხ თანამამრავლს, რომლებიც
შეგვიძლია გადავაჯგუფოთ
 1  1 1 1
 3 × 4  ×  5 × 11=
 (3 × 5) × × .
    4 11
1
მივიღეთ, რომ მრიცხველების ნამრავლი ჯერ -ზე, შემდეგ
4
1
-ზე უნდა გამრავლდეს, რაც ზემოთ მოყვანილი დასკვნების
11
მიხედვით ნიშნავს ჯერ 4-ზე და შემდეგ 11-ზე გაყოფას, ანუ (4× 11)
1
-ზე გაყოფას, ანუ -ზე გამრავლებას. საბოლოოდ მივიღეთ:
4 × 11
3 5 3×5
× =
4 11 4 × 11
ვხედავთ, რომ წილადის წილადზე ნამრავლი ისევ წილადია,
მრიცხველი უდრის თანამამრავლი წილადების მრიცხველების
ნამრავლს და მნიშვნელი კი – თანამამრავლი წილადების
მნიშვნელების ნამრავლს.
ეს წესი სამართლიანია ნებისმიერი ორი წილადის
გამრავლებისას.

წილადის წილადზე გამრავლებისას მრიცხველი მრიცხველზე, ◄ წილადების

ხოლო მნიშვნელი მნიშვნელზე მრავლდება. გამრავლება

მაგალითი
3 5
გამოთვალოთ ×
8 7
ნამრავლის მისაღებად გადავამრავლოთ ორივე წილადის
მრიცხველები და მნიშვნელები:
3 5 3 × 5 15
× = =
8 7 8 × 7 56

პასუხი: 15/56.

შერეული წილადების გამრავლებისას, ისინი წინასწარ

არაწესიერ წილადად უნდა გადავაქციოთ.

მაგალითი
3 2
ვიპოვოთ 2 -ისა და 1 -ის ნამრავლი.
4 3
თითოეული შერეული წილადი წარმოვადგინოთ არაწესიერი
წილადის სახით და გამოვიყენოთ წილადების გამრავლების
წესი:
3 2 11 5 11× 5 55
2 × 1 =× = = .
4 3 4 3 4 × 3 12
შეგვიძლია, პასუხი ასეთი – არაწესიერი წილადის სახით
დავტოვოთ ან გადავაქციოთ შერეულ წილადად: 55 = 4 7 .
12 12
3 2 7
პასუხი: 2 × 1 =
4 .
4 3 12

47
 როგორ ვპოულობთ რიცხვის ნაწილებს?

მაგალითი
რას უდრის გაფცქვნილი ბანანის წონა, თუ მთლიანი ბანანი 160
5
გრამია, ხოლო გაფცქვნილი ბანანი მთლიანის -ს იწონის?
8
ამ შემთხვევაშიც გამოგვადგება წილადის განსაზღვრება: 160 გ
დაყოფილია 8 ტოლ ნაწილად და მათგან აღებულია 5 ნაწილი.
ეს იმას ნიშნავს, რომ 160 უნდა გავყოთ 8-ზე და გავამრავლოთ
5-ზე: (160 ꞉ 8) × 5 = 100. მოდით, ახლა გაყოფის ნიშანი შევცვალოთ
160
წილადის ხაზით, მაშინ მივიღებთ × 5 -ს, რაც, თავის მხრივ,
8
5
უდრის 160-ისა და -ის ნამრავლს:
8
160 5
×5 =
160 × =100
8 8
პასუხი: 100გ.

ამრიგად, ნატურალური რიცხვის ნაწილის

გამოსაანგარიშებლად, ეს რიცხვი ამ ნაწილის გამომსახველ
წილადზე უნდა გამრავლდეს. ეს წესი ბუნებრივად შეგვიძლია
გავავრცელოთ არა მხოლოდ ნატურალურ, არამედ წილად
რიცხვებზეც.

რიცხვის ნაწილი  ► რიცხვის ნაწილი რომ გავიგოთ, ეს რიცხვი უნდა გავამრავლოთ

ამ ნაწილზე.

მაგალითი
რამდენია ნახევრის ნახევარი?

1 1
-ის ,
პირობის მიხედვით ჩვენ უნდა ვიპოვოთ ნახევრის, ანუ
2 2
რისთვისაც ეს წილადები უნდა გადავამრავლოთ ერთმანეთზე:
1 1 1.
× =
2 2 4
პასუხი: ნახევრის ნახევარი ერთი მეოთხედია.

მაგალითი
ვიპოვოთ 5 1 -ის ორი მესამედი.
4
2
პასუხის მისაღებად 5 1 გავამრავლოთ -ზე:
4 3
1 2 21 2 21× 2 7 1
5 × = × = = = 3
4 3 4 3 4×3 2 2
1
პასუხი: 3 .
2

48
 მაგალითი
ანასტასიამ წიგნის კითხვას მოანდომა 2 1 საათი. რამდენ
საათში წაიკითხავდა ანასტასია წიგნის 3
1 2
ა) -ს? ბ) -ს?
2 5
ანასტასიას მთლიანი წიგნის წასაკითხად სჭირდება:

1 1 2 1 6 1 7
2 = 2 + = + = + = სთ
3 3 1 3 3 3 3
1
ა) წიგნის -ის, ანუ წიგნის ნახევრის, წასაკითხად ანასტასიას
2
7 1 7 1 7 ×1 7
დასჭირდება -ის , ანუ × = = სთ.
3 2 3 2 3×2 6
7
პასუხი: სთ.
6
2
ბ) წიგნის -ის წასაკითხად ანასტასიას დასჭირდება:
5
7 2 7 × 2 14
× = = სთ
3 5 3 × 5 15
14
პასუხი: სთ.
15

მაგალითი
2
რა რიცხვზე უნდა გავამრავლოთ , რომ ნამრავლი 1-ს
უდრიდეს? 5

მოვძებნოთ პასუხი წილადის სახით:

2
× 1.
=
5
მოდით, გამოვიცნოთ, საძიებელი წილადის მრიცხველსა და
მნიშვნელში რა რიცხვები შეიძლება ჩავწეროთ. ეს ადვილია, თუ
წილადების გამრავლებისას შეკვეცის ოპერაციას გავიხსენებთ.
მართლაც, თუ საძიებელ მნიშვნელში 2-ს ჩავწერთ, ხოლო
საძიებელ მრიცხველში 5-ს, შეკვეცის შემდეგ მივიღებთ:
2 5 1 ◄ ურთიერთ-
× == 1.
5 2 1 შებრუნებული
5 2 რიცხვები
მივაქციოთ ყურადღება, მიიღება, თუ -ში შევაბრუნებთ
2 5
მრიცხველსა და მნიშვნელს.

ორი რიცხვის ნამრავლი ერთს თუ უდრის, ამ რიცხვებს

ურთიერთშებრუნებული რიცხვები ეწოდება.

5 2 6
ურთიერთშებრუნებულ რიცხვთა წყვილებია: და , და
2 5 5
5 1 1
, 2 და , და 100, ...
6 2 100
გავაგრძელოთ ურთიერთშებუნებული წილადების ნამრავლის

49
 განხილვა. გავიხსენოთ, რომ თუ ორი რიცხვის ნამრავლს
რომელიმე თანამამრავლზე გავყოფთ, მივიღებთ მეორე
2 5
თანამამრავლს. ზემოთ განხილულ მაგალითში × = 1, ამიტომ
5 2
2 5
1 : = , ზოგადად კი, ერთის გაყოფა წილადზე გვაძლევს
5 2
4 9 7 3
შებრუნებულ წილადს. მაგ., 1 : = , 1 : = და ა.შ.
9 4 3 7
რას მივიღებთ, თუ ერთს კი არა, სხვა ნატურალურ რიცხვს
2
გავყოფთ წილადზე? მაგალითად, რას უდრის 3 : ? რადგან 3
5
სამჯერ აღემატება 1-ს, ამ ოპერაციის შედეგიც სამჯერ მეტი
2 5
იქნება 1 : = გაყოფის შედეგზე, ანუ
5 2
2  2 5
3 : = 3 ×  1 : = 3 × .
5  5 2
ამ მაგალითის განზოგადებით ადვილად დავრწმუნდებით, რომ

ნატურალური ► ნატურალური რიცხვის წილადზე გაყოფისას, ეს რიცხვი უნდა

რიცხვის წილადზე გამრავლდეს შებრუნებულ წილადზე.
გაყოფა

მაგალითი
3 2
გამოთვალეთ ა) 4 : ბ) 5 : 1
7 3
3 7 4 × 7 28 2 5 3 5×3
ა) 4 : = 4 × = = .
ბ) 5 :=
1 5=
: 5× = = 3.
7 3 3 3 3 3 5 5
წილადის წილადზე გაყოფის დროსაც გამოგვადგება
4 3
ანალოგიური მსჯელობა. მაგალითისთვის ავიღოთ :  .
5 7
4 4 4 3 4
გასაყოფი არის -ჯერ 1 და ამიტომ : იქნება -ჯერ
5 5 5 7 5
 3  , ანუ
1:  7
 4 3 4  3  4  7  4 × 7 28
: = × 1: = × 1× = = .
5 7 5  7  5  3  5 × 3 15

ამრიგად მივიღეთ, რომ როგორც ნატურალური, ისე წილადი

გასაყოფებისთვის სამართლიანია შემდეგი წესი:

წილადზე გაყოფა ► წილადზე გაყოფა შებრუნებულ წილადზე გამრავლების

ტოლფასია.

მაგალითი
8 2
გამოთვალეთ ა) 5 : 1 ; ბ) : 2 .
11 2 9 3
5 1 5 2 10 8 2 8 8 8 3 1
ა) := × = ; ბ) :=
2 =: × =.
11 2 11 1 11 9 3 9 3 9 8 3

50
 საკლასო სამუშაო

1. ქვემოთ ჩამოთვლილი რიცხვები 11. ჯოხის 2/5 ნაწილის სიგრძე 12 სმ-ია. რა

წარმოადგინეთ ორი წილადის ნამრავლის
სახით:
ა) 6/25 ბ) 15/28 გ) 22/4
დ) 36/85 ე) 9/4 ვ) 3.
2. რაზე გამრავლების ტოლფასია
ა) 4-ზე გაყოფა; ბ) 10-ზე გაყოფა;
გ) 4/5-ზე გაყოფა; დ) 1/7-ზე გაყოფა?
3. რაზე გაყოფის ტოლფასია
ა) 1/11-ზე გამრავლება;
ბ) 1/119-ზე გამრავლება;
გ) 8/11-ზე გამრავლება;
დ) 5-ზე გამრავლება?
სიგრძისაა მთელი ჯოხი?
12. სკოლაში 360 ვაჟი სწავლობს. რამდენი
მოსწავლეა სკოლაში, თუ მათი 13/25
ნაწილი გოგონაა.
13. ქალაქში შენობების 2/5 განლაგებულია
მდინარის მარცხენა ნაპირზე. მათ 3/8
ნაწილს სახურავზე დაყენებული აქვს მზის
ელექტროსისტემა. ქალაქის სახლების რა
ნაწილს შეადგენს ის შენობები, რომლებიც
მდინარის მარცხენა ნაპირზეა და თან მზის
სისტემა უყენია?

4. რამდენი შებრუნებული წილადი აქვს

მოცემულ არანულოვან წილადს?
დასმულ შეკითხვაში რატომ არის
დაკონკრეტებული, რომ წილადი
არანულოვანია?
14. სპორტულ სკოლაში ჩოგბურთელთა 5/8
5. დაწერეთ ჩამოთვლილი წილადების ვაჟია. მათ შორის ყოველი მეოთხე ცაციაა.
შებრუნებული წილადები ცაცია ვაჟი ჩოგბურთელები სკოლის
ა) 1/8 ბ) 2/9 გ) 5/21 ჩოგბურთელთა რა ნაწილს შეადგენს?
დ) 15/11 ე) 5 ვ) 8/3.

6. შეასრულეთ გამრავლება:
ა) 3×1/5 ბ) 4×7/11 გ) 1/3×1/5
დ) 1/8×2/5 ე) 5/6×11/5 ვ) 3/4×7/5.

7. გამოთვალეთ
ა) 3 ꞉ 1/5 ბ) 4 ꞉ 7/11 გ) 1/3 ꞉ 1/5
დ) 1/8 ꞉ 2/5 ე) 5/6 ꞉ 11/5 ვ) 3/4 ꞉ 7/5.

8. იპოვეთ
ა) 6-ის 2/3 ბ) 14-ის 4/7 გ) 36-ის 5/9
15. სკოლაში 840 მოსწავლეა. გამოკითხვის
დ) 75-ის 4/5 ე) 7-ის 2/21. მიხედვით დილაობით გაღვიძება უჭირს
9. გამოთვალეთ მოსწავლეთა სამ მეხუთედს, რომელთაგან
ყოველ მეექვსეს კვირაში ერთხელ მაინც
ა) რისი მესამედია 11?
აგვიანდება გაკვეთილებზე. განსაზღვრეთ,
ბ)რისი ორი მესამედია 8? ძილის მოყვარული რამდენი მოსწავლე
გ)რისი ხუთი მეექვსედია 35? აგვიანებს სკოლაში მისვლას კვირაში
დ)რისი რვა მეცამეტედია 4/39? ერთხელ მაინც?

10. ავზში 12 ტ საწვავია. პირველ თვეს და­ 16. კალათაში ბურთების სამი მერვედი
იხარჯა მისი 1/3 ნაწილი, მეორე თვეს კი – წითელია, მეოთხედი კი – ლურჯი.
1/6 ნაწილი. რამდენი ტონა საწვავი დარჩა დანარჩენი 12 ბურთი მწვანეა. სულ
ავზში? რამდენი ბურთია კალათაში?

51
17. გზის სამი მეათედი ტურისტმა ფეხით
გაიარა, დანარჩენი მანძილი კი – ცხენით.
რამდენი კმ გაიარა ტურისტმა სულ, თუ
ცნობილია, რომ ფეხით 22 კმ-ით ნაკლები
მანძილი დაფარა ვიდრე ცხენით.
საშინაო დავალება
1. ქვემოთ ჩამოთვლილი რიცხვები
წარმოადგინეთ ორი წილადის ნამრავლის
სახით:
ა) 3/13 ბ) 4/33 გ) 45/18
2. რაზე გამრავლების ტოლფასია
ა) 6-ზე გაყოფა? ბ) 3/2-ზე გაყოფა?
გ) 1/10-ზე გაყოფა? დ) 7-ზე გაყოფა?
3. რაზე გაყოფის ტოლფასია
ა) 1/9-ზე გამრავლება?
ბ) 6-ზე გამრავლება?
4. დაწერეთ ჩამოთვლილი წილადების
შებრუნებული წილადები
ა) 1/3 ბ) 2 გ) 15/4.
5. გამოთვალეთ
ა) 8×1/7 ბ) 4/9×11 გ) 5/7×1/5.
6. ელენე ფრენბურთზე დადის. წლევანდელ
სეზონზე მისმა გუნდმა თამაშების 5/7
მოიგო, ხოლო დანარჩენი წააგო. რამდენი
თამაში წააგო ელენეს გუნდმა, თუ სულ 28
თამაში ჩაატარა?
7. კუმ 1 მ და 28 სმ გაიარა 1 წუთსა და 4 წამში.
რამდენ წამს მოანდომებდა კუ 1 მ-ის
გავლას?
52
18. თანაბარი სიჩქარით მგზავრმა 1 საათში
4 
კმ გაიარა. რამდენ მეტრს გადიოდა
მგზავრი ყოველ წამში?
8. ექიმმა აიბოლიტმა კენგურუს გამოუწერა
რეცეპტი, სადაც წერია: 1/2 აბი 3-ჯერ
დღეში, ორი კვირის განმავლობაში.
რამდენი აბის დალევა მოუწევს კენგურუს?
9. ველოსიპედისტმა გაიარა გასავლელი გზის
3/5 ნაწილი, რის შემდეგაც გასავლელი
დარჩა კიდევ 10 კმ. სულ რამდენი კმ უნდა
გაევლო ველოსიპედისტს?
10. კლასში მოსწავლეების 3/5 ვაჟია. მათი
1/3 დადის ფეხბურთზე. მოსწავლეთა რა
ნაწილია ფეხბურთით გატაცებული?
11. რომელი უფრო მეტია: ორის ხუთი
მეასედი ნაწილი თუ ხუთის ორი მეასედი
ნაწილი?
12. ნინომ ყვავილების თაიგული იყიდა.
ყვავილების ნახევარი დედას აჩუქა,
დარჩენილი ყვავილების ნახევარი – ბებიას,
ამის შემდეგ დარჩენილი ყვავილების
ნახევარი – დას მისცა. შედეგად ნინოს
ერთი ყვავილი დარჩა. რამდენი ყვავილი
იყო თაიგულში?
13. ბაყაყი პირველ ნახტომით 1 მეტრზე
გადახტა. ყოველი შემდეგი ნახტომი კი
ორჯერ მოკლეა, ვიდრე წინა. რა მანძილს
დაფარავს ბაყაყი 5 ნახტომით?
2.6 ათწილადები
ნატურალური რიცხვების ჩასაწერად ჩვენ ვიყენებთ ათობით
სისტემას, რაც იმას ნიშნავს, რომ რიცხვებს წარმოვადგენთ
სხვადასხვა თანრიგად: ერთეულებად, ათეულებად, ასეულებად,
ათასეულებად, ათიათასეულებად და ა.შ. ჩვენ შეჩვეულები ვართ
ათობით სისტემას და მისი დახმარებით ადვილად ვასრულებთ
არითმეტიკულ მოქმედებებს ნატურალურ რიცხვებზე. არსებობს
თუ არა წილადებისთვისაც ჩაწერის რაიმე სისტემა, რომელიც
ასევე მოსახერხებელი იქნება აღქმისა და არითმეტიკული
მოქმედებებისათვის?
ირკვევა, რომ ასეთი სისტემა არსებობს განსაკუთრებული

წილადებისათვის, მათთვის, რომელთა მნიშვნელია 10, 100, 1000,

1 3 12
10000 და ა.შ. მაგალითად, , , . მსგავს წილადებს
10 100 10000
ათწილადებს უწოდებენ და განსხვავებულად ჩაწერენ.
1
მაგალითად, იწერება, როგორც „0.1“, იკითხება: „ნული მთელი
10
3
ერთი მეათედი“; ჩაიწერება, როგორც „0.03“, იკითხება:
100
„ნული მთელი სამი მეასედი“. ათწილადების ჩანაწერში მთავარ
როლს თამაშობს წერტილი, რომელიც ერთმანეთისგან გამოყოფს
ათწილადის მთელ და წილად ნაწილს, წერტილის მარცხნივ
იწერება მთელი ნაწილი, ხოლო მარჯვნივ – წილადი ნაწილი.
წერტილის მარჯვნივ პირველი ციფრი გვიჩვენებს მეათედების
თანრიგს, მეორე ციფრი გვიჩვენებს მეასედების თანრიგს, მესამე
– მეათასედების თანრიგს, მეოთხე – მეათიათასედების თანრიგს
და ა.შ. თუ წილადის მნიშვნელი 10-ს უდრის, ათწილადის სახით
ჩაწერისას წერტილის მარჯვნივ ერთი ციფრი დაიწერება, თუ
წილადის მნიშვნელი 100-ს უდრის, მაშინ წერტილის მარჯვნივ
გვექნება 2 ციფრი და ა.შ. მნიშვნელის ჩანაწერში 1-ის შემდეგ
რამდენი ნულიც არის, იმდენი ციფრი გვექნება ათწილადში
წერტილის მარჯვნივ.

მაგალითი
ჩავწეროთ ათწილადების სახით და წავიკითხოთ
7 63 56
, 2 , 12 .
10 100 1000
7
= 0.7 , ნული მთელი შვიდი მეათედი;
10
63
2 = 2.63 , ორი მთელი სამოცდასამი მეასედი;
100
56
12 = 12.056 , თორმეტი მთელი ორმოცდათექვსმეტი
1000
მეათასედი.

53
 ათწილადს მარჯვნიდან თუ ერთ ან მეტ ნულს მივუწერთ,
ამით ათწილადის მნიშვნელობა არ შეიცვლება. მაგალითად,
0.4=0.40=0.400=.... ათწილადის ეს თვისება შედეგია წილადის
4 40 400
ძირითადი თვისებისა: = = = ... .
10 100 1000
ნატურალური რიცხვის ათწილადის სახით ჩაწერაც
შესაძლებელია, ამისათვის მარჯვნივ წერტილი უნდა დავუსვათ
და ერთი ან მეტი ნული მივუწეროთ. მაგალითად: 23=23.0=23.00=...
ჩვეულებრივი წილადების მსგავსად ათწილადებიც
გამოისახება რიცხვით ღერძზე. მაგ., 3.4 შეესაბამება წერტილს
3-სა და 4-ს შორის შუალედზე, კერძოდ, ეს შუალედი უნდა გავყოთ
ათ ტოლ მონაკვეთად და 3-დან უნდა გადავზომოთ 4 მონაკვეთი:
3.4

0 1 2 3 4 5
ისევე როგორც ნატურალური რიცხვებისა და ჩვეულებრივი
წილადების შემთხვევაში, რაც უფრო დიდია ათწილადი, მით უფრო
მარჯვნივ არის განთავსებული რიცხვით ღერძზე. ათწილადების
შედარებისას ჯერ ვადარებთ მთელ ნაწილებს, თუ ისინი ტოლია,
ვადარებთ მეათედებს, თუ ისინიც ტოლია, ვადარებთ მეასედებს
და ა.შ. თანმიმდევრობით თანრიგებს.

მაგალითი
შეადარეთ ორი ათწილადი 2.324 და 2.318.
თავდაპირველად უნდა შევადაროთ მთელი ნაწილები. მთელი
ნაწილები ამ რიცხვებში ტოლია: 2=2. შემდეგ ვადარებთ
მეათედებს. მეათედებიც ტოლია: 3=3. შემდეგ ვადარებთ
მეასედებს, 2-სა და 1-ს. ცხადია, 2 > 1. მაშასადამე, პირველი
რიცხვი მეტია მეორეზე.
პასუხი: 2.324 > 2.318.

მაგალითი
დაასახელეთ რომელიმე ათწილადი, რომელიც მოთავსებულია
6.7-სა და 6.8-ს შორის.
ორივე ათწილადს მივუწეროთ მარჯვნივ ნულები. ეს მათ
სიდიდეს არ ცვლის. გვექნება: 6.70 და 6.80. ახლა ადვილია
მათ შორის მოთავსებული რომელიმე ათწილადის ჩაწერა,
მაგალითად, 6.75-ის. ასევე, შეგვეძლო, აგვერჩია რიცხვი 6.71,
6.72 და ა.შ.
პასუხი: 6.75.

54
 საკლასო სამუშაო

1. გამოსახეთ ათწილადის სახით: 10. დაალაგეთ რიცხვები ზრდადობის

მიხედვით:
ა) სამი მთელი ორი მეათედი;
2 3
ბ) რვა მეათედი; ; 0.3; ; 0.17; 1.01.
5 4
გ) ნული მთელი ცხრა მეათედი;
დ) ექვსი მთელი ექვსი მეასედი; 11. ათწილადის მეშვეობით გამოსახეთ
ე) სამას ორმოცდაჩვიდმეტი მეათასედი; რამდენი ლარია
ვ) ორი მთელი ერთი მემილიონედი. ა) 50 თეთრი
ბ) 25 თეთრი
2. წაიკითხეთ:
გ) 8 თეთრი
ა) 4.1 ბ) 0.02 გ) 7.061
დ) 1 ლარი და 20 თეთრი
დ) 12.0012 ე) 9.0012 ვ) 20.220001.
ე) ლარ-ნახევარი
3. ჩაწერეთ ათწილადის სახით: ვ) 2 ლარი 6 თეთრი.
7 27 1 9 625
ა) , , , , ;
10 100 100 1000 10000 12. ათწილადების სახით მიახლოებით ჩა­
9 81 105 25 534 წერეთ ციფერბლატებზე გამოსახული
ბ) , , 1 , 2 , .
10 100 1000 100 100 მნიშვნელობები
4. ჩაწერეთ ჩვეულებრივი წილადის სახით:
ა) 0.2; 3.78; 5.704; 0.002; 0.5757; 0.5 0.5 0.5
1.0 1.0 1.0

ბ) 0.10; 4.099; 56.0056; 1000.0001; 23.00;

5. გამოიყენეთ წილადის ძირითადი თვისება

და ათწილადის სახით ჩაწერეთ შემდეგი 0.5 0.5 0.5
1.0 1.0 1.0
წილადები:
1 2 11 3 21
, , , 4 , .
2 5 20 4 50
6. ჩაწერეთ ათწილადის სახით ის რიცხვები, 0.5
1.0
0.5
1.0
0.5
1.0

რომლებსაც შეესაბამება რიცხვით ღერძზე

მონიშნული A, B, C, D და E წერტილები.
E C A B D
13. ნახაზზე მოცემულია რიცხვითი ღერძის
0 1 2 3 4 5 ნაწილი.
7. ააგეთ რიცხვითი ღერძი და მონიშნეთ M N
მასზე წერტილები
0.7 0.8 0.9
A(3.2); B(0.5); C(1.75);
D(4/5); E(0.05); F(1.05). ა) იპოვეთ, რა რიცხვები შეესაბამება M და
N წერტილებს;
8. ჭადრაკის დაფის რა ნაწილს შეადგენს
მხოლოდ ერთი სვეტი? მხოლოდ ბ) იპოვეთ დაშორება M და N წერტილებს
თეთრი უჯრები? პასუხი გამოსახეთ შორის;
ათწილადებით. გ) რომელ დანაყოფს უნდა ემთხვეოდეს
M და N წერტილებს შორის მოქცეული
9. შეადარეთ ათწილადები: K წერტილი, რომ MK მანძილი 0.04-ს
ა) 3.4 და 3.5; ბ) 4.09 და 3.67; უდრიდეს;
გ) 9.27 და 9.3; დ) 10.07 და 10.069. დ) რისი ტოლი იქნება KN მანძილი?

55
 საშინაო დავალება

1. ჩაწერეთ ათწილადის სახით: 7. ააგეთ რიცხვითი ღერძი და მონიშნეთ

მასზე წერტილები: T(2.1), W(0.8), V(5.4).
ა) ნული მთელი ექვსი მეათედი;
ბ) ნული მთელი ოცდაერთი მეასედი; 8. იპოვეთ, რა მანძილია რიცხვით ღერძზე
გ) სამი მთელი შვიდი მეასედი; შემდეგ წერტილებს შორის:
დ) თორმეტი მეათასედი; ა) G(7.3) და H(0);
ე) ათი მთელი ოცდათხუთმეტი მეასი­ათა­ ბ) M(0.1) და N(0.2).
სედი; 9. შეადარეთ ათწილადები:
ვ) ორი ათას ექვსას სამი მთელი ხუთას ა) 2.4 და 2.3; ბ) 6.12 და 6.3;
ერთი მემილიონედი.
გ) 5.78 და 5.6; დ) 9.70 და 9.07.
2. ჩაწერეთ ათწილადის სახით:
10. შეადარეთ შემდეგი რიცხვები:
ა) 5 , 12 , 903 , 2 1 . 1 2
10 100 1000 10 ა) 0.5 და ; ბ) 0.6 და ;
2 3
13 940 6203 700703
ბ) , , ,3 . 8 25
10 100 10000 1000000 გ) და 0.55; დ)  და 4.1.
15 6
3. ჩაწერეთ ჩვეულებრივი წილადის სახით:
ა) 0.1; 0.5; 0.70; 0.001; 7.005; 11. დაალაგეთ რიცხვები ზრდადობის
ბ) 4.10; 10.13; 64.092; 20.601. მიხედვით:
3 1
0.67; 0.7; 0.07; ; 0.40;
4. წარმოადგინეთ უკვეცი წილადის სახით: 8 2
ა) 0.1 ბ) 0.2 გ) 0.5
12. გამოიყენეთ ათწილადები და გამოსახეთ
დ) 0.25 ე) 0.75 ვ) 1.5.
ლარებში:
5. გამოიყენეთ წილადის ძირითადი თვისება ა) 70 თეთრი ბ) 95 თეთრი
და ათწილადის სახით ჩაწერეთ შემდეგი გ) 117 თეთრი დ) 208 თეთრი
წილადები: ე) 4 ლარი და 30 თეთრი
ა) 1 , ბ) 4 , გ) 1 , ვ) 10 ლარი და 3 თეთრი.
5 5 8
3 3 13 13. რიცხვით ღერძზე A(5) და B(6) წერტილებს
დ) , ე) , ვ) .
8 20 400 შორის შუალედი დაყოფილია 20 ტოლ
მონაკვეთად.
6. მოცემულია სამი ციფრი: 0, 5 და 8. ა) გამოსახეთ ათწილადით მონაკვეთების
შეადგინეთ მათგან ყველა შესაძლო სიგრძე;
ათწილადი და დაალაგეთ ისინი
ბ)
რამდენი იქნებოდა მონაკვეთების
ზრდადობის მიხედვით.
სიგრძე, იგივე შუალედი 40 თანაბარ
ნაწილად რომ დაყოფილიყო?

გამეორებისთვის

1. გამოთვალეთ, რამდენი სმ-ია: 2. ფანქარი სამჯერ ნაკლები ღირს, ვიდრე

ა) 1 დმ და 8 სმ, რვეული. რვეული ექვსჯერ იაფია წიგნთან
ბ) 2 მ და 23 სმ, შედარებით. რა ღირს ფანქარი, რვეული
და წიგნი ერთად, თუ რვეულის ფასი
გ) 2 დმ და 3 სმ + 8 სმ,
60 თეთრია?
დ) 2 მ და 87 სმ + 4 დმ და 6 სმ.

56
2.7 ათწილადების დამრგვალება
პაატა პრეზენტაციას ამზადებდა წონისა და სიგრძის
ერთეულების შესახებ. მან ცნობარში მოძებნა, რომ 1 გირვანქა
უტოლდება 0.45359237  კგ-ს. მონაცემების ასეთი სიზუსტე
ხშირად ზედმეტიც არის და გარდა ამისა, მათზე არითმეტიკული
მოქმედებებიც მოუხერხებელია. საქმის გამარტივებისთვის
ხშირად მიმართავენ ხოლმე ათწილადების დამრგვალებას.
ათწილადების დამრგვალება ნიშნავს მძიმის მარჯვნივ რომელიმე
თანრიგის მომდევნო ციფრების უგულებელყოფას. ამ დროს ბოლო
შენარჩუნებულ თანრიგში ციფრი ან უცვლელი რჩება, ან ერთით
იმატებს. ეს დამოკიდებულია იმაზე, თუ მის მარჯვნივ რა ციფრი
ეწერა დასამრგვალებელ ათწილადში. კონკრეტულობისთვის
განვიხილოთ პაატას მიერ მოძებნილი სიდიდე და დავიტანოთ კგ-
ებში 1 გირვანქის შესაბამისი რიცხვი რიცხვით ღერძზე. ნათელია,
რომ ეს რიცხვი მოთავსებულია შუალედში 0.4-დან 0.5 კგ-მდე.
თუ უფრო დავაზუსტებთ, ეს შუალედი შეგვიძლია შევამციროთ
0.45-დან 0.46-მდე, ან სულაც 0.453-დან 0.454-მდე:

0 0.4 0.5 1 ÊÂ

0.4 0.45 0.46 0.5 ÊÂ

0.45359237

0.45 0.453 0.454 0.46 ÊÂ

თუ ჩვენთვის საკმარისია მეათასედ კგ-მდე სიზუსტე, უნდა

შევჩერდეთ მძიმის შემდეგ მესამე თანრიგზე – მეათასედების
თანრიგზე, ნახაზიდან ჩანს, რომ 0.45359237 მოთავსებულია
0.453-სა და 0.454-ს შორის, მაგრამ ამავე დროს 0.454-თნ
უფრო ახლოს არის. ამიტომ ამ შემთხვევაში 0.4535923-ის
მეათასებამდე დამრგვალება გვაძლევს 0.454-ს. ეს ჩაიწერება
ამგვარად: 0.45359237 ≈ 0.454. ნიშანი „ ≈ “ იკითხება, როგორც
„მიახლოებით უდრის“. როგორც ვხედავთ, ბოლო თანრიგის
ციფრი ამ შემთხვევაში ერთით გაიზარდა.
პაატამ ასევე მოძებნა, რომ 1 იარდი უდრის 0.9144 მ-ს. ახლა 0.9144
1 იარდის სიგრძე დავამრგვალოთ მეტრის მეათასედამდე ანუ მმ-
მდე. რიცხვით ღერძზე ვხედავთ, რომ 0.9144 უფრო ახლოს დგას
0.914 0.915
0.914-თან ვიდრე 0.915-თან, ამიტომ დამრგვალება გვაძლევს:
0.9144 ≈ 0.914. ამ შემთხვევაში მეათასედის თანრიგის ციფრი არ
შეცვლილა.

ათწილადის დამრგვალებისას იმ თანრიგის ციფრი, რომელ ◄ ათწილადის

თანრიგამდეც ვამრგვალებთ, უცვლელი რჩება, თუ მის დამრგვალება
მარჯვნივ წერია 0, 1, 2, 3 ან 4 და იზრდება ერთით, თუ მის
მარჯვნივ წერია 5, 6, 7, 8 ან 9.

57
 საკლასო სამუშაო

1. შემდეგი რიცხვები დაამრგვალეთ მეათე­ 5. გაიზრდება თუ შემცირდება რიცხვი

დებამდე სიზუსტით: 0.5723, თუ მას დავამრგვალებთ
ა) 0.73 ბ) 1.48 გ)2.793 ა) მეათედებამდე?
დ) 91.455 ე) 0.533 ვ) 3.92227. ბ)  მეასე­დებამდე?

2. დაამრგვალეთ მეასედებამდე სიზუსტით: 6. დაამრგვალეთ მეათასედამდე სიზუსტით:

ა) 0.288 ბ) 0.929 გ)88.202 ა) 0.6872 ბ) 6.7455
დ) 3.994 ე) 7.395. გ) 29.9245 დ) 0.10365 .

3. რომელია სწორად დამრგვალების 7. დაამრგვალეთ ლარებამდე:

მაგალითი? ა) 235 თეთრი ბ) 3 429 თეთრი
ა) 402.1 ≈ 402 ბ) 499.55 ≈ 499.5 გ) 81 364 თეთრი დ) 100 099 თეთრი.
გ) 20.939 ≈ 21 დ) 0.5655 ≈ 0.566
8. გელამ დაფაზე დაწერილი ათწილადი
4. დაასახელეთ სამ-სამი ათწილადი, მეასედამდე სიზუსტით დაამრგვალა.
რომელიც მრგვალდება შემდეგ ზაზამ მიღებული რიცხვი კიდევ
რიცხვებამდე მეათედებამდე დაამრგვალა. როგორ
ა) 1.05 ბ) 3.98 გ)4.0 ფიქრობთ, გელას თავიდანვე
დ) 6.2862 ე) 10000. მეათედებამდე რომ დაემრგვალებინა,
დაემთხვეოდა თუ არა ზაზას შედეგს?

საშინაო დავალება

1. დაამრგვალეთ მეათედებამდე სიზუსტით: 6. რა შეიძლება იყოს უდიდესი და უმცირესი

ა) 0.81 3.14 6.0203 12.564 ცდომილება ორი ნივთის ჯამურ ფასში,
ბ) 3.245 6.707 11.75 20.994. თუ თითოეულის ღირებულებას ლარამდე
დავამრგვალებთ და ისე შევკრებთ
2. დაამრგვალეთ მეასედებამდე სიზუსტით: (ცდომილება რეალური ფასისგან
ა) 0.012 ბ) 8.840 გ) 101.397 განსხვავებას ნიშნავს)?
დ) 0.99404 ე) 41.4141. 7. კატოს აინტერესებს, რამდენით ძვირი
3. დაასახელეთ სამ-სამი რიცხვი, რომ­ლებიც ღირს უსადენო ყურსასმენი ჩვე­
მრგვალდება ულებრივთან შედარებით. მან ლარამდე
სიზუსტით დაამრგვალა ორივეს ფასი და
ა) 2.54-მდე
ისე გამოაკლო ერთმანეთს. ყველაზე მეტი,
ბ) 1.003-მდე რამდენით შეიძლება შეცდეს კატო?
გ) 0.00061-მდე.

4. დაამრგვალეთ მეათასედამდე სიზუსტით:

ა) 0.6545  ბ) 4.0053
გ) 16.8551 დ) 0.11092.

5. დაამრგვალეთ თითოეული შესაკრები

ერთეულებამდე და შეკრიბეთ
ა) 4.2 + 1.05; ბ)  4.8 + 1.2;
გ) 94.8 + 9.62; დ) 17.976 + 17.976.

58
2.8 მოქმედებები ათწილადებზე
ნინო ყურადღებით ადევნებს თვალს თავისი ყვავილის ზრდას.
მან ცხრილიც კი გააკეთა, რომელშიც ინიშნავს, თუ რომელ თვეში
რამდენი სანტიმეტრით გაიზარდა ყვავილი. მისი ჩანაწერებიდან
ირკვევა, რომ აპრილში ზრდა იყო 1.8 სმ, ხოლო მაისში, როცა
სითბო მეტი იყო, იმავე მცენარემ სიმაღლეში 2.6 სმ-ით მოიმატა.
როგორ გავიგოთ, აპრილისა და მაისის განმავლობაში რამდენით
გაზრდილა ნინოს მცენარე?
ამ შეკითხვაზე ადვილად გავცემთ პასუხს, თუ გვეცოდინება
ათწილადების შეკრების წესი. ეს წესი სულაც არ არის რთული
და თითქმის ისეთივეა, როგორიც ნატურალური რიცხვებისთვის
გვაქვს.
ორი ათწილადის ქვეშმიწერით შეკრებისას რიცხვები ისე
უნდა ჩავწეროთ ერთმანეთის ქვეშ, რომ წერტილი წერტილის
ქვეშ აღმოჩნდეს. ასეთ შემთხვევაში ერთნაირი თანრიგებიც
ერთმანეთის ქვეშ განლაგდება. ამის შემდეგ დროებით
დავივიწყოთ წერტილის არსებობა და ეს რიცხვები შევკრიბოთ
ნატურალური რიცხვების მსგავსად, პასუხში წერტილი ისევ
წერტილების ქვეშ დავსვათ. ნინოს ყვავილისთვის გვექნება:

1.8
+
2.6
4.4

მსგავსად მოვიქცევით, როცა სამი ან მეტი ათწილადი გვაქვს

შესაკრები.

მაგალითი
შევკრიბოთ ათწილადები 2.305, 4.88 და 1.019.
ქვეშმიწერით შეკრებით მივიღებთ

1.305
+ 4.88
1.019
8.204
მივაქციოთ ყურადღება, 4.88–ში წერტილის შემდეგ 2
თანრიგია, შეგვეძლო მესამე თანრიგში „0“ ჩაგვეწერა, თუმცა,
ბუნებრივია, ეს შედეგს არ შეცვლიდა.
პასუხი: 8.204.

იგივე წესი მოქმედებს ათწილადების გამოკლებისას. ათწი­

ლადები ისე უნდა ჩავწეროთ, რომ წერტილი წერტილის ქვეშ
მოექცეს და გამოკლება შევასრულოთ ნატურალური რიცხვების
გამოკლების მსგავსად. პასუხში წერტილი წერტილის ქვეშ
დაიწერება.

59
 მაგალითი
გამოვაკლოთ ათწილადები 17.586 და 2.72.
ჩავწეროთ ათწილადები ქვეშმიწერით
17 . 5 8 6
-
2.720
14 . 8 6 6
პასუხი 14.866.

მაგალითი
ვიპოვოთ რიცხვით ღერძზე მანძილი ორ ათწილადს: 7.036-სა
და 3.409-ს შორის.
რიცხვით ღერძზე ორ რიცხვს შორის მანძილის საპოვნელად
უფრო დიდ რიცხვს უნდა გამოვაკლოთ პატარა რიცხვი.
3.409 7.036 შევასრულოთ ეს მოქმედება ქვეშმიწერით:
7.036
-
3.409
3.627
პასუხი: მანძილი 3.627-ის ტოლია.

ათწილადი რიცხვების გამრავლებისას ვიქცევით ზუსტად

ისე, როგორც ნატურალური რიცხვების შემთხვევაში, ოღონდ
პასუხში სწორ ადგილას უნდა დავსვათ წერტილი. კერძოდ,
უნდა შევკრიბოთ თითოეულ თანამამრავლში წერტილის შემდეგ
თანრიგების რაოდენობა და ნამრავლში ზუსტად იმდენივე
თანრიგი უნდა გვქონდეს წერტილის შემდეგ.

მაგალითი
გავამრავლოთ 2.14 და 3.3.
თავიდანვე შევნიშნოთ, რომ პირველ თანამამრავლში
წერტილის შემდეგ ორი თანრიგია, ხოლო მეორეში – ერთი. ასე
რომ, ნამრავლში წერტილის შემდეგ სამი თანრიგი გვექნება.
ახლა დროებით ყურადღება არ მივაქციოთ წერტილებს
და ქვეშმიწერით გავამრავლოთ რიცხვები ნატურალური
რიცხვების მსგავსად.
2.1 4
3.3
+

+ 42
6
642
7.0 6 2
ბოლოს ნამრავლში უკვე გათვალისწინებულია, რომ წერტილის
შემდეგ სამი ციფრი უნდა ეწეროს.

როგორ მოვიქცეთ, როცა ათწილადის ნატურალურ რიცხვზე

გაყოფა გვინდა?

60
 მაგალითი
რა ზომის ნაჭრებს მივიღებთ, თუ 15.6 მ სიგრძის მილს 4 ტოლ
ნაწილად დავჭრით?
ასეთ დროს გაყოფა უნდა შესრულდეს ისეთივენაირად,
როგორც ნატურალური გასაყოფის შემთხვევაში მოვიქ­
ცეოდით, ოღონდ ყურადღება უნდა მივაქციოთ პასუხში
წერტილის სწორ ადგილას დასმას. განსახილველ მაგალითში
ნაბიჯ-ნაბიჯ შევასრულოთ ქვეშმიწერით გაყოფა.

15.6 4
-
12 3.9
36
-
36
0
პირველ ნაბიჯზე განაყოფში დავწერეთ 3, რადგან 15-ში 4 დაიმახსოვრეთ
მოთავსდება 3-ჯერ. ამით გასაყოფში მთელი ნაწილი ამოიწურა, ▼
რაზეც მიანიშნებს წერტილი. ამის გამო განაყოფშიც უნდა
ათწილადის ნატურალურ
დავსვათ წერტილი და შემდეგ ჩვენთვის ცნობილი წესით
რიცხვზე გაყოფას ვიწყებთ
გავაგრძელოთ ქვეშმიწერით გაყოფა. 3-ჯერ 4 უდრის 12-ს,15-ის მთელი ნაწილის გაყოფით,
ქვეშ ვწერთ 12-ს და მიღებულ სხვაობას მივუწერთ გასაყოფში ხოლო წილად ნაწილზე
მდგარ მომდევნო ციფრს. 36-ში 4 ზუსტად 9-ჯერ მოთავსდება გადასვლისას განაყოფში
და ამით გაყოფა დასრულდება. ამრიგად, განაყოფში მივიღეთ დავსვამთ წერტილს.
3.9.
5.6 ꞉ 4 = 3.9.
პასუხი: მივიღებთ 3.9 მ სიგრძის ნაჭრებს.

ახლა განვიხილოთ ის შემთხვევა, როცა გასაყოფის მთელ

ნაწილში გამყოფი სრულად არ მოთავსდება.

მაგალითი
2.15 გავყოთ 43-ზე.
2 ნაკლებია 43-ზე და არ გაიყოფა. ამ დროს განაყოფს ვიწყებთ
0-ით, რომლის შემდეგ მაშინვე ვსვამთ წერტილს. მომდევნო
თანრიგის მიმატებით ვიღებთ 21-ს; მასშიც არ მოთავსდება
43, ამიტომ განაყოფში წერტილის შემდეგ კვლავ ვწერთ 0-ს
და ვითვალისწინებთ გასაყოფის მორიგ თანრიგს. 215-ში 43
ზუსტად 5-ჯერ მოთავსდება და ამით გაყოფა სრულდება.
2.15 43
215 0.05
-
215
0

პასუხი: 2.15 ꞉ 43 = 0.05.

როგორ მოვიქცეთ, თუ გამყოფიც ათწილადი რიცხვია? ეს

შემთხვევა ადვილად დაიყვანება წინაზე. გამყოფში წერტილი
გადავიტანოთ მარჯვენა ბოლოში. იმდენივე თანრიგით
გადავანაცვლოთ წერტილი მარჯვნივ გასაყოფშიც. ამ

61
 ოპერაციით გამყოფიცა და გასაყოფიც ერთსა და იმავე რიცხვზე
გამრავლდება, რის გამოც გაყოფის შედეგი არ შეიცვლება.
შევნიშნოთ, რომ გამყოფი ნატურალურ რიცხვად გადაიქცევა,
რომელზეც გაყოფა უკვე ვისწავლეთ.

მაგალითი
მაღაზიის ელექტრონულმა სასწორმა აჩვენა, რომ ტკბილეული
0.35 კგ-ს იწონის, რაშიც გიორგის 1 ლარი და 47 თეთრი
გადაახდევინეს. გიორგის აინტერესებს, რა ღირს 1 კგ
ტკბილეული?
პასუხის მისაღებად საერთო ღირებულება უნდა გავყოთ
ტკბილეულის მასაზე. 1 ლარი და 47 თეთრი გადავიყვანოთ
ლარებში, გვექნება 1.47 ლარი, რომელიც უნდა გავყოთ 0.35-ზე.
გამყოფში წერტილი გადავიტანოთ ორი თანრიგით მარჯვნივ,
რაც 100-ზე გამრავლების ტოლფასია. ორი თანრიგითვე
მარჯვნივ გადავანაცვლოთ წერტილი გასაყოფშიც (ანუ
გასაყოფიც გავამრავლოთ 100-ზე). გვექნება 147 გაყოფილი
35-ზე.
ქვეშმიწერით გაყოფისას განაყოფში ჯერ დავწერთ 4-ს,
რადგან 147-ში 35 მოთავსდება 4-ჯერ, და მის შემდეგ დავსვამთ
წერტილს, რადგან მთელი ნაწილი ამოწურული იქნება.
მივიღებთ
1.47÷0.35=147÷35 147 35
-
140 4.2
70
-
70
პასუხი: 4.2 ლარი. 0

მაგალითი
1
ჩვეულებრივი წილადი ჩავწეროთ ათწილადის სახით.
8
წილადის ხაზი, როგორც ვიცით, გაყოფას ნიშნავს, ამიტომ
ჩვენ შეგვიძლია, უბრალოდ, 1 გავყოთ 8-ზე ქვეშმიწერით.
პირველ ნაბიჯზე, რადგან 1-ში 8 არ მოთავსდება, ვწერთ 0-ს და
მარჯვნივ ვუსვამთ წერტილს; შემდეგ 1-ის გვერდზე დავწერთ
0-ს, და გავაგრძელებთ გაყოფას. მივიღებთ
1 8
10 0.125
-
8
20
-
16
40
-
40
1 0
პასუხი: = 0.125 .
8

62
 წილადის ათწილადებად ჩაწერის დროს არის ისეთი
შემთხვევები, როცა პასუხში მიღებული რიცხვი არასდროს
მთავრდება და გაყოფა გრძელდება უსასრულოდ. ასეთ
შემთხვევებში ვიღებთ უსასრულო ათწილადებს.

მაგალითი
1
ჩვეულებრივი წილადი ჩავწეროთ ათწილადის სახით
9
წინა შემთხვევის მსგავსად გავყოთ 1 ქვეშმიწერით 9-ზე.

1 9
10 0.111...
-
9
10
-
9
10
-
9
1

როგორც ვხედავთ, აქ გაყოფის პროცესი დაუსრულებლად

გრძელდება, ხოლო განაყოფში წერტილის შემდეგ უსასრულოდ
ბევრი ციფრი აღმოჩნდება.
პასუხი: 1 = 0.111111...
9

◄ უსასრულო ათწილადი
ათწილადს, რომელშიც წერტილის მარჯვნივ უსასრულოდ
ბევრი თანრიგები გვაქვს, უსასრულო ათწილადი ეწოდება.

0.1111... უსასრულო ათწილადია.

საჭიროების შემთხვევაში შეგვიძლია უსასრულო ათწილადი
დავამრგვალოთ და წერტილის შემდეგ ჩვენთვის სასურველი
რაოდენობის თანრიგი დავიტოვოთ. მაგ., 0.1111…≈0.11. აქ
მეასედებამდე დავამრგვალეთ.

მაგალითი
5 5 27
ჩვეულებრივი წილადი ჩავწეროთ ათწილადის სახით. 50 0.185185...
27 -
27
წინა შემთხვევების მსგავსად გავყოთ 5 ქვეშმიწერით 27-ზე
230
-
5 ꞉ 27=0.185185185... 216
140
ამ შემთხვევაშიც მივიღეთ უსასრულო ათწილადი. წერტილის -
135
შემდეგ უსასრულოდ მეორდება 185. ამ დროს ამბობენ, რომ 50
გვაქვს უსასრულო პერიოდული ათწილადი და პერიოდი არის -
27
185. ჩაწერისას პერიოდს ზოგჯერ ფრჩხილებშიც სვამენ, 230
-
5 216
მაგალითად, განხილულ შემთხვევაში ვწერთ: =0.(185); 140
27 -
პასუხი: 5 = 0.(185) . 135
27 5

63
უსასრულო პერიოდული ► ათწილადს, რომელშიც მეათედის მომდევნო თანრიგებში
ათწილადი ციფრები უსასრულოდ მეორდება, უსასრულო პერიოდული
ათწილადი ეწოდება.

საკლასო სამუშაო

1. შეკრიბეთ ათწილადები ზეპირად 57.158−4.079 60.003−7.77

ა) 1.3+0.7 ბ) 3.2+0.3 გ) 4.2+0.8 გ) 45.78−6.189 448.152−67.0798
1.5+1.5 ვ) 
დ) 9.1+0.9 ე)  1.5+1.6 289.1−8,099 8−0.4871
3.08+0.1
ზ) 2.8+0.5 თ) 7.16+1.11 ი)  9. გაამრავლეთ
კ) 0.02+0.09 ლ) 0.45+0.08 მ) 0.13+0.222 ა) 1.02 · 10 4.3 · 10
2. ზეპირად იპოვეთ ათწილადების სხვაობა 61.2 · 10 801.07 · 10
ა) 0.9−0.5 ბ) 1.2−0.2 გ) 
4.9−3.8 ბ) 0.5 · 100 1.45 · 100
დ) 5.2−0.2 ე) 6.5−1.5 ვ) 
1.5−0.6 28.131 · 1000 0.043 · 1000
ზ) 6.85−6.75 თ) 2.8−0.05 10. შეასრულეთ მოქმედებები
3. ზეპირად გადაამრავლეთ ა) 5.2 · 0.1 50.2 · 0.1
ა) 0.2 · 3 ბ) 0.02 · 3 გ) 0.2 · 5 ] 5.02 · 0.1 0.52 · 0.1
დ) 0.02 · 5 ე) 0.25 · 4 ვ) 4 · 0.5 ბ) 23.8 · 0.01 238 · 0.01
ზ) 10 · 0.5 თ) 6 · 0.1 ი) 0.2 · 0.1 2.38 · 0.01 0.238 · 0.01
კ) 0.2 · 0.3 გ) 177÷0.1 1.77÷0.1

4. ზეპირად გაყავით 17.7÷0.1 0.177÷0.1

ა) 0.8÷2 ბ) 0.9÷3 გ) 1.8÷2 დ) 0.18÷3 დ) 625÷0.01 6.25÷0.01

62.5÷0.01 0.625÷0.01
5. დაალაგეთ ზრდადობის მიხედვით:
1.24, 0.96, 21.02, 0.999, 21.2, 4.55 11. რაზე გაყოფის ტოლფასია
ა) 0.1-ზე გამრავლება?
6. ზეპირად შეადარეთ:
ბ) 0.01-ზე გამრავლება?
ა) 8.2-0.3 და 8.3-0.4
გ) 0.001-ზე გამრავლება?
ბ) 5.6 · 7.5 და 5.4 · 7.3
დ) 0.5-ზე გამრავლება?
გ) 0.8 ꞉ 0.04 და 0.8 ꞉ 0.4
1 ე) 0.25-ზე გამრავლება?
დ) 8.023 ꞉ 2 და 8.023 ·
5 ვ) 0.2-ზე გამრავლება?
ე) 78.5 ꞉0.1 და 79 ·10
12. რომელ ათწილადზე გამრავლების
7. შეკრიბეთ ტოლფასია
ა) 0.25+0.72 0.82+0.17 ა) 10-ზე გაყოფა?
2.04+1.33 4.34+12.44 ბ) 100-ზე გაყოფა?
ბ) 2.49+5.84 3.95+1.39 გ) 2-ზე გაყოფა?
81.74+9.28 6.16+1.97 დ) 4-ზე გაყოფა?
გ) 0.104+2.481 2.933+8.767 ე) 5-ზე გაყოფა?
8.001+2.74 5.3+8.808
13. რაზე გამრავლდება ათწილადი, თუ მასში
8. გამოაკელით წერტილს გადავანაცვლებთ
ა) 0.98−0.51 8.28−2.12 ა) მარჯვნივ 1 თანრიგით?
4.63−3.03 7.58−7.57 ბ) მარჯვნივ 2 თანრიგით?
ბ) 51.02−13.05 2.39−0.75

64
14. რაზე გაიყოფა ათწილადი, თუ მასში 22. რიცხვით ღერძზე A წერტილს შეესაბამება
წერტილს გადავანაცვლებთ 2.375, ხოლო B წერტილს – 3.311
ა) მარცხნივ 1 თანრიგით? ა) იპოვეთ AB მანძილი,
ბ) მარცხნივ 2 თანრიგით? ბ) რა რიცხვი შეესაბამება C წერტილს,
რომელიც თანაბრად არის დაშორებული
15. გამოთვალეთ ნამრავლი
A და B წერტილებიდან.
ა) 45 · 1.1 94 · 2.4
1.48 · 23 0.17 · 72 23. ათწილადის მეშვეობით გამოსახეთ,

ბ) 8.5 · 2.6 2.8 · 3.9 ა) ხუთი 25-ის რა ნაწილია;

4.4 · 3.7 5.2 · 2.5 ბ) შვიდი 40-ის რა ნაწილია;

გ) 18.5 · 0.6 63.5 · 1.6 გ) ნახევარი კილოგრამი 2 კილოგრამის რა

ნაწილია;
20.5 · 5.2 50.5 · 9.6
დ) 3 სანტიმეტრი 5 მეტრის რა ნაწილია;
დ) 0.125 · 8 3.05 · 0.7
ე) 45 წუთი (ერთი გაკვეთილი) დღე-ღამის
74.1 · 1.03 3.06 · 1.04
რა ნაწილია.
16. გაყავით
ა) 5.1÷1.7 4.8÷1.6
8.1÷2.7 24. დებმა მონაწილეობა მიიღეს მარათონულ
სირბილში. უფროსმა დისტანცია
ბ) 6.24÷1.2 8.25÷5.5 52.46÷8.6
4 საათსა და 12 წუთში, ხოლო უმცროსმა
გ) 0.612÷0.36 6.225÷8.3 0.259÷3.7 4 საათსა 45 წუთში დაფარა. გამოსახეთ
დ) 0.049÷0.7 11.52÷72 5.084÷8.2 დრო ათწილადებით და განსაზღვრეთ
თითოეული დის საშუალო სიჩქარე კმ/სთ-
17. ჩაწერეთ წილადები ათწილადის სახით
ებში. მარათონული დისტანცია უდრის
3 5 7
ა) 1 42.195 კმ-ს. პასუხები დაამრგვალეთ
8 16 25
მეათედებამდე.
1 5
ბ) 2 1
3 6 37
18. ჩაწერეთ უსასრულო პერიოდული
ათწილადის სახით და გამოყავით
1
პერიოდები
6 2 5 8
8
11 18 33
19. გაამრავლეთ და პასუხები დაამრგვალეთ
მეასედებამდე
13.2 · 8.1
ა) 0.75 · 1.9 ბ) 
გ) 37.5 · 0.26 0.034 · 20.8 .
დ)  25. რამდენი კალმის შეძენა შეიძლება
6 ლარად, თუ თითო კალამი 0.23 ლარი
20. შეასრულეთ მოქმედებები
ღირს? რამდენი ლარი დარჩება ხურდა?
ა) 3.5 · (4.8−3.2)+1.6÷0.08−3.2 · 0.2
ბ) 17.23−52.46÷6.1+0.2 · 8.2+ 26. ბუნებრივი აირის მრიცხველის წინა
ჩვენება იყო 334.28 კუბური მეტრი.
+14.5÷(0.62−0.04)
მრიცხველის ბოლო ჩვენებაა 351.13
გ) 2.46 · (35.2+7.1)−19.72÷6.8+0.222 კუბური მეტრი. განსაზღვრეთ, რამდენი
21. გადააქციეთ ჩვეულებრივი წილადები ლარია გადასახდელი გახარჯულ აირში,
ათწილადებად და შეასრულეთ თუ 1 კუბური მეტრის ღირებულება
მოქმედებები შეადგენს 0.57 ლარს.

ა) 0.8 + 1 0 .5 −
3
2 .3 +
3 27. ყუთს, რომელშიც 8 პატარა ბისკვიტია,
10 8 4 აწერია 500 კალორია. რამდენ კალორიას
7 2 8 მივიღებთ, თუ შევჭამთ 5 ბისკვიტს?
ბ) + 0 .4 + 0.01 1 + 3.05
10 5 25

65
28. შენადნობის 2/3 სპილენძია, 1/8 – ეული ამ ლითონის მასა, თუ შენადნობი
თუთია, ხოლო დანარჩენი – კალა. გამო­ იწონის 1.24 კგ-ს. საჭიროების შემთხვევაში
იანგარიშეთ, რამდენი კილოგრამია თითო­ პასუხები დაამრგვალეთ მეათასედამდე.

საშინაო დავალება

1. ჩაწერეთ ათწილადის სახით: დ) 0.5-ზე? ე) 0.2-ზე? ვ) 0.25-ზე?

ა) ნახევარი ბ) მეოთხედი 7. გაამრავლეთ ქვეშმიწერით.
გ) მეათედი დ) ერთ-ნახევარი ა) 61 · 1.1 47 · 5.3
2. შეკრიბეთ 73.8 · 51 0.17 · 72
ა) 0.35+0.15 0.62+0.38 ბ) 3.3 · 1.9 6.1 · 4.5
8.92+7.08 18.47+1.53 7.4 · 2.8 8.3 · 8.9
ბ) 0.72+9.46 8.67+2.30 გ) 22.5 · 0.4 1.5 · 2.8
81.74+9.28 11.16+1.55 42.5 · 0.2 10.5 · 1.6
გ) 5.708+1.184 8.139+2.516 დ) 2.25 · 8.1 2.65 · 0.2
8.959+1.04 8.8+3.336 34.1 · 4.03 5.06 · 1.25
3. გამოაკელით 8. გაყავით ქვეშმიწერით
ა) 7.58−1.53 2.64−0.32 ა) 6.3÷2.1 0.84÷1.2 0.52÷13
11.55−1.31 5.85−3.23 ბ) 1.02÷1.7 13.8÷0.6 4.08÷1.2
ბ) 45.41−3.08 6.18−0.54 გ) 14.76÷4.1 5.25÷0.015 3.196÷4.7
7.08−6.079 20.002−14.6 დ) 0.0638÷1.1 41.4÷72 24.15÷3.5
გ) 5.807−4.119 870.203−16.0798
9. გადააქციეთ წილადები ათწილადებად.
9.3−6.014 7−3.2471 9 1 3
ა)
4. გაამრავლეთ 10 4 40
ა) 0.3 · 10 0.03 · 10 2 4 23
ბ) 4
9 15 27
0.003 · 10 0.000003 · 10
10. რას უდრის იმ უსასრულო ათწილადის
ბ) 0.5 · 100 0.05 · 100 პერიოდი, რომელიც განაყოფში მიიღება?
0.005 · 100 0.000005 · 1000 ა) 2 ꞉ 15 ბ) 5 ꞉ 11 გ) 8 ꞉ 27
გ) 2.04 · 10 0.563 · 10
11. შეასრულეთ მოქმედებები. პასუხები
72.7055 · 100 205.603 · 1000
დაამრგვალეთ მეასედებამდე.
5. შეასრულეთ მოქმედებები ა) 6.23 ·3.1 7.2 ·0.29 0.24 ·5.53
ა) 75 · 0.1 7.5 · 0.1 ბ) 2.04 ꞉ 15 7 ꞉ 11  1.7 ꞉ 33
0.75. · 0.1 0.075 · 0.1
12. გადააქციეთ ათწილადი ჩვეულებრივ
ბ) 621 · 0.01 62.1 · 0.01
წილადად:
6.21 · 0.01 0.621 · 0.01
ა) 0.4 0.6 0.25
გ) 834 ꞉ 0.1 83.4 ꞉ 0.1
ბ) 0.75 1.5 0.125
8.34 ꞉ 0.1 0.834 ꞉ 0.1
დ) 591 ꞉ 0.01 59.1 ꞉ 0.01 13. შეასრულეთ მოქმედებები
5.91 ꞉ 0.01 0.591 ꞉ 0.01 ა) 20.25−8.64 ꞉ 2.4+1.2 · 8.5
ბ) 1.5 · (4.75−1.25)+3.2꞉0.04−4.2 · 0.52
6. რაზე გამრავლდება რიცხვი, თუ მას
გავყოფთ გ) 5.7 ꞉ 1.2 + 0.4 · 62.8-(3.25-1.67)
ა) 0.1-ზე? ბ) 0.01-ზე? გ) 0.001-ზე? დ) (8.01 ꞉ 1.8−0.7 ꞉ 0.4)+6.2 

66
14. გამოთვალეთ: 19. მშენებლობაზე გადასაზიდად 20.4 ტ
ქვიშა თანაბრად დატვირთეს 3 მანქანაზე.
2
ა) 0.4 + − 0 .6 რამდენი ტონის გადაზიდვა მოუხდა
5 თითოეულ მანქანას?
ბ)  1 3 − 1.2  ⋅ 0.2
 4  20. სასკოლო შეჯიბრებაზე სამი მოსწავლე
 
ერთმანეთს ეჯიბრება სიმაღლეზე
გ) (1.25 − 0.8 ) ⋅ 4
ხტომაში. თითოეული მათგანი სამ
5
ნახტომს ასრულებს. პირველის შედეგებია:
დ)  0.05 + 2 ⋅  1.6 − 3  1.68 მ, 1.72 მ და 1.74 მ. მეორის – 1.71 მ, 1.72 მ
 4 
 და 1.73 მ, მესამის კი – 1.70 მ, 1.72 მ და 1.71 მ.
ე) (1.5 − 0.85 ) ⋅ 2 − 0.1 რომელმა მოსწავლემ აჩვენა უკეთესი
13 ჯამური შედეგი?

15. შეასრულეთ მოქმედებები: 21. სატვირთო ვაგონში 41.45  ტ ხორბალია.

7 2 პირველ სადგურზე ვაგონიდან გადმო­
+ + 0.25 ტვირთეს 12.65 ტ ხორბალი. მეორე
7 .5
ა) 20 5 − სადგურზე ვაგონში დარჩენილი ხორბალი
3.07 − 2.82 10
უნდა გადმოტვირთონ ექვს ერთნაირ
 11 13 
ბ) 1 − 0.9  −  სატვირთო ავტომობილში. სულ მცირე, რა
 18 24  ტვირთამწეობა უნდა ჰქონდეს თითოეულ
1 ავტომობილს?
1 − 0 .4
გ) 7 10 2
⋅3 −
7 13 3 22. ავტომობილი ჰორიზონტალური გზის
0 .6 +
20 ყოველ კილომეტრზე 0.125 ლ საწვავს
ხარჯავს, ხოლო აღმართზე ასვლისას –
დ) 9  5 − 1.8 ⋅ 1 1  0.15 ლ-ს. სულ რამდენი ლიტრი საწვავი
34  9
დახარჯა ავტომობილმა, თუ მან 8 კმ
ე) 6.25 :  8 − 1 1  − 1.75 ჰორიზონტალურ გზაზე გაიარა, ხოლო
3 6 3.4 კმ – აღმართზე?
16. რიცხვით ღერძზე აღებულია A(0.7) და
B(1.3) წერტილები.
ა) იპოვეთ AB მანძილი,
ბ) იპოვეთ იმ C წერტილის კოორდინატი,
რომელიც AB-ს ტოლი მანძილით არის
დაშორებული B წერტილიდან.
გ) იპოვეთ იმ წერტილის კოორდინატი,
რომელიც თანაბრად არის დაშო­
რებული A და B წერტილებიდან.

17. რიცხვით ღერძზე მონიშნულია MN
მონაკვეთი. მისი შუაწერტილია P(1.9).
იპოვეთ M წერტილის კოორდინატი, თუ N
წერტილის კოორდინატია 2.7.
18. რამდენჯერ უნდა გავზარდოთ 2.5 სმ, რომ
12 დმ მივიღოთ?
23. ზაზამ 400 მეტრიან დისტანციაზე პირ­
ველი 100 მეტრი 12.75 წამში დაფარა.
შემდეგ თანდათან დაიღალა და ყოველ
მომდევნო 100 მეტრს 1.16 წამით მეტ
დროს ანდომებდა ვიდრე წინა 100 მეტრს.
რა დროში გაირბინა ზაზამ მთელი
დისტანცია?

67
 დავიმახსოვროთ

წილადის მნიშვნელი არ შეიძლება ნულის წილადის მრიცხველისა და მნიშვნელის

ტოლი იყოს, რადგან ნულზე გაყოფა არ ერთსა და იმავე ნატურალურ რიცხვზე
შეიძლება. გაყოფა ან გამრავლება წილადს არ
ცვლის.

წილადის შეკვეცა ნიშნავს მრიცხველისა სხვადასხვამნიშვნელიანი წი­ლა­დები

და მნიშვნელის ერთსა და იმავე ჯერ უნდა გავაერთ­მნიშვნელიანოთ და
ნატურალურ რიცხვზე გაყოფას. შემდეგ შევკრიბოთ ან გამოვაკლოთ.

წილადის წილადზე გამრავ­

ლებისას
რიცხვის ნაწილი რომ გავიგოთ, ეს რიცხვი
მრიცხველი მრიცხველ­
ზე, ხოლო
ამ ნაწილზე უნდა გავამრავლოთ.
მნიშვნელი მნიშვნელზე მრავლდება.

ურთიერთშებრუნებული რიცხვების ნამ­ წილადზე გაყოფა მის შებრუ­ ნებულ

რავ­ლი ერთს უდრის. წილადზე გამრავ­ლებას ნიშნავს.

ათწილადის ნატურალურ რიცხვზე უსასრულო პერიოდულ ათწი­ლად­ში

გაყოფას ვიწყებთ მთელი ნაწილის პერიოდი ფრჩხი­
ლებში ჩასმით გამო­
გაყოფით, ხოლო წილად ნაწილზე ისახება.
გადასვლისას განაყოფში დავსვამთ
წერტილს.

68
 შემაჯამებელი სავარჯიშოები
1. როგორ ფიქრობთ, წილადის 5. რაზე გამრავლდება რაიმე რიცხვი, თუ
მრიცხველსა და მნიშვნელს ერთი მას
და იგივე ნატურალური რიცხვი რომ ა)  გავანახევრებთ;
მივუმატოთ, ამით წილადი გაიზრდება ბ) მისივე ერთი მეხუთედით გავზრდით;
თუ შემცირდება? მოიყვანეთ მაგა­
გ)  მისივე ორი მესამედით შევამცირებთ?
ლითები.
6. ჩამოთვლილ წყვილებში რომელი
2. შეასრულეთ მოქმედებები:
წილადი უფრო მეტია და რამდენით?
20 19
ა) 1 + 1 + 1 + 1 ა) 6 და 7 ბ)  და
2 4 8 5 6 19 18
7. მდინარის დინების სიჩქარე დამდგარ
ბ) 1 − 1 + 1 − 1
2 4 8 წყალში ნავის სიჩქარის მეხუთედს
1 1 1 უდრის. რა სიჩქარით იცურებს ნავი
გ) 1 + + +
3 6 9 დინების საწინააღმდეგოდ, თუ დინების
მიმართულებით მისი სიჩქარეა
1 1 1 1
დ) − + − 18 კმ/ სთ?
2 3 4 5
1 1 1
ე) 1 + + +
10 100 1000

3. გამოთვალეთ:
1
ა) 8.58 +11.6:  0.7 + 0.7 : 2  ⋅ 2.45
 3

 5 
0.02 ⋅  5.4 : 0.27 − ⋅ 7.2  + 0.32
 6 
ბ)
4 8. დაასახელეთ რომელიმე ორი ათწილადი,
⋅ 2 .2 : 0 .1 − 6 რომელთა შორის სხვაობა 0.002-ს
11
1 10 უდრის და რომელთა დამრგვალებით
3 ⋅ 0.63 ⋅ 0.45 ⋅ ⋅ 0 .5 მეასედებამდე სიზუსტით სხვადასხვა
გ) 7 11
რიცხვი მიიღება.
3 3
⋅ 0.77 ⋅ 3
11 7 9. დაწერეთ რამდენიმე ათწილადი,
8 რომელთა მეასედებამდე სიზუსტით
0 .3 +
დ) 5⋅ 3.82 + 2.18 დამრგვალებით მიიღება 0.
1 0.67 + 3 ⋅ (0.4 − 0.29)
0.8 − 10. დაამრგვალეთ რიცხვი 1.999
5
ა) მეასედებამდე;
4. გამოსახეთ ათწილადის მეშვეობით:
ბ) მეათედებამდე;
ა) მეასედი;
გ) ერთეულებამდე.
ბ) მეოთხედი;
11. ათწილადის 2.673456 ჩანაწერში შეცვა­
გ)  ნახევარი;
ლეთ ერთი რომელიმე ციფრი სხვა
დ) ერთ-ნახევარი; ციფრით ისე, რომ მეათასედებამდე
ე) ორ-ნახევარი. სიზუსტით დამრგვალებით მიიღოთ
2.674.

69
 12. ორ სკოლაში 1 000 ბავშვი სწავლობდა. 15. მდინარეზე წყლის დონე 10:00-დან
ერთი წლის შემდეგ პირველ სკოლაში 15:00-მდე იმატებდა მუდმივი ტემპით და
მოსწავლეთა რაოდენობა გაიზარდა 1/10- 3.2 მ ნიშნულიდან ავიდა 4.7 მ ნიშნულზე.
ით, ხოლო მეორე სკოლაში შემცირდა რომელ ნიშნულზე იყო წყლის დონე
1/10-ით. აღმოჩნდა, რომ ორივე სკოლაში 13:00?
მოსწავლეთა რაოდენობათა ჯამი მეორე
წელს 20-ით შემცირდა. რომელ სკოლაში
უფრო მეტი მოსწავლე იყო პირველ
წელს და რამდენით?

16. რომელიღაც რიცხვის ერთი მეოთხედის

ერთი მეოთხედი უდრის ერთ მეოთხედს.
იპოვეთ ეს რიცხვი.

17. ზაზამ წიგნი უნდა გადასცეს სალომეს.

სალომეს სახლამდე ზაზა 20 წუთში
მიდის. სალომეს ზაზას სახლამდე
13. ვიცით, რომ a აღნიშნავს 1-ზე მეტ
მისასვლელად 30 წუთი სჭირდება.
რიცხვს: a > 1. გადახაზეთ ქვემოთ მო­
რამდენ ხანში შეხვდებიან მეგობრები,
ცემული ცხრილი და მონიშნეთ მასში
თუ არ დაიცდიან და ერთმანეთის
სათანადო უჯრები.
შესახვედრად ერთდროულად გაემარ­
თებიან?
მეტია ნაკლებია უდრის
1-ზე 1-ზე 1-ს 18. წყალსაცავის ზედაპირზე ტივტივებს
წყალმცენარე. ერთი დღის შემდეგ
2 · a ის ორ შვილობილ წყალმცენარეს
წარმოშობს. ერთ დღეში თითოეული
1 მათგანი იზრდება დედა წყალმცენარის
a ზომამდე და კვლავ ორად იყოფა და ა.შ.
a ათ დღის შემდეგ წყალსაცავი მთლიანად
a იფარება ამ წყალმცენარეებით. რამდენ
დღეში დაიფარება წყალსაცავი, თუ
a თავდაპირველად ზედაპირზე ორ
a +1 წყალმცენარეს მოვათავსებთ?

a : 0.6

14. თუ ერთნაირად მომუშავე სამ მუშას

შეუძლია სამუშაოს შესრულება ერთად
7 დღეში, მაშინ ამ სამუშაოს რა ნაწილის
შესრულება შეუძლია თითოეულ
მათგანს ერთ დღეში?

70
19. გაჩერებულ ესკალატორზე ასვლას 20. თითოეული შემთხვევისთვის მოიყვანეთ
თაკო ნახევარ წუთს ანდომებს. თუ სათანადო მაგალითი.
ესკალატორი ამოძრავდება, ხოლო ა) ორი უსასრულო პერიოდული
თაკო გაჩერდება, მაშინ ასვლას ორჯერ ათწილადის ჯამი უსასრულო
ნაკლები დრო დასჭირდება. რამდენ პერიოდული ათწილადია;
ხანში ავა თაკო მოძრავი ესკალატორით, ბ) ორი უსასრულო პერიოდული
თუ თვითონაც იმოძრავებს? ათწილადის ჯამი არ არის უსასრულო
პერიოდული ათწილადი;
გ) ორი უსასრულო პერიოდული
ათწილადის ნამრავლი უსასრულო
პერიოდული ათწილადია;
დ) ორი უსასრულო პერიოდული
ათწილადის ნამრავლი არ არის
უსასრულო პერიოდული ათწილადი;
ე) უსასრულო პერიოდული ათწილადის
შებრუნებული რიცხვი უსასრულო
პერიოდული ათწილადია;
ვ) უსასრულო პერიოდული ათწილადის
შებრუნებული რიცხვი არ არის
უსასრულო პერიოდული ათწილადი.

71
 თვითშემოწმებისათვის
1 1 1 7. სალაშქროდ გაემართა 25 სტუდენტი.
1. რას უდრის + + ?
2 3 4 მათ შორის 11 ბიჭია. რომელი ათწილადი
შეესაბამება გოგონების წილს?
ა) 3 ბ) 13 გ) 1 დ) 11
4 12 ა) 0.11 ბ) 0.48 გ) 0.56 დ) 0.14
12
3⋅4⋅5 8. გამოფენაზე გამოტანილი წიგნების 0.28
2. რას უდრის ?
6⋅7⋅8 ნაწილს მაგარი ყდა აქვს. მაგარი ყდების
3 5
ა) 5 ბ) გ) 5 დ) 5/7 ლამინირებულია. ყველა წიგნის რა
14 4 42 28 ნაწილს შეადგენს ლამინირებული და
3. ზურამ 24 ტესტიდან 6-ს შეცდომით მაგარყდიანი წიგნები?
გასცა პასუხი, ყველა დანარჩენს სწორად ა) 0.2 ბ) 0.25 გ) 1/7 დ) 
1/25
უპასუხა. ტესტების რა ნაწილს უპასუხა
9. რამდენჯერ გაიზრდება კვადრატის
სწორად?
პერიმეტრი, თუ მას მართკუთხედად
ა) 3 ბ) 1 გ) 1 დ) 2 გადავაქცევთ, კერძოდ, მის ერთ გვერდს
4 3 4 3 მეხუთედით გავზრდით, ხოლო მეორე
2
4. რას უდრის რიცხვი, რომლის უდრის გვერდს 0.8-ზე გავყოფთ?
1.8-ს? 3
ა) 1.25-ჯერ ბ) 1.5-ჯერ
ა) 1.2 ბ) 2.7 გ) 2 დ) 2.4 გ) 1.225-ჯერ დ) არ შეიცვლება
5. სულ მცირე რამდენი ნული უნდა 5
10. წილადის მრიცხველი -ჯერ მეტია
იყოს ათწილადში მძიმის შემდეგ, 4
მნიშვნელზე. თუ მრიცხველს 4-ით,
რომ მეათასედებამდე სიზუსტით
ხოლო მნიშვნელს 3-ჯერ გავზრდით,
დამრგვალებით ნული მივიღოთ
წილადი გაუტოლდება 0.5-ს. რას უდრის
ა) 0 ბ) 1 გ) 2 დ) 3 წილადის მრიცხველი?
6. რა სიზუსტით უნდა დავამრგვალოთ ა) 12 ბ) 8 გ) 20 დ) 16
რიცხვი 5.6852, რომ მის ჩანაწერში
მონაწილეობდეს ციფრი 7?
ა) ერთეულებამდე ბ) მეათედებამდე
გ) მეასედებამდე დ) შეუძლებელია

72
3 ფიგურები და
სიმეტრია

რას ვისწავლით

3.1 სივრცული ფიგურები

3.2 სიმეტრიული ფიგურები
3.3 გეომეტრიული გარდაქმნები
3.4 წრეწირებისა და წრფეების
ურთიერთგანლაგება
 3.1 სივრცული ფიგურები
– რით განსხვავდება ერთმანეთისგან კვადრატი და კუბი?
გამომცდელად ეკითხება კახა თავის უმცროს დას თიკოს.
თიკო ცოტა ხანს დაფიქრდა და უპასუხა:
– კვადრატს მხოლოდ სიგრძე და სიგანე აქვს, ხოლო კუბს -
სიგრძე, სიგანე და სიმაღლეც.
– სწორია, – მოეწონა პასუხი კახას და იქვე მეორე შეკითხვაც
დაუსვა:
– აბა, რამე მსგავსება თუ აქვთ?
თიკო კვლავ დაფიქრდა და მიუგო:
– კვადრატი ოთხივე მხრიდან: წინიდან, უკნიდან, მარჯვნიდან
თუ მარცხნიდან ერთნაირია. ასევეა კუბიც, ისიც წინიდან,
უკნიდან, ქვემოდან, ზემოდან, მარჯვნიდან თუ მარცხნიდან
ერთნაირია.
– ყოჩაღ, შეაქო კახამ, – ბოლო შეკითხვა: კვადრატისგან კუბი
როგორ უნდა შევადგინოთ?
თიკო ისევ დაფიქრდა, შემდეგ აიღო მაკრატელი და მუყაოსგან
ექვსი ტოლი კვადრატი გამოჭრა. ერთი დადო მაგიდაზე, მის
თითოეულ გვერდზე ოთხი სხვა კვადრატი აღმართა (თან კახაც
დაიხმარა) და ბოლო მეექვსე კვადრატი თავზე გადააფარა.
–ამ ექვსი გამოჭრილი კვადრატიდან თითოეულს წახნაგი
ßÀáÍÀÂÉ ეწოდება, წახნაგების გვერდებს წიბოები ჰქვია, ხოლო ის კიდურა
წერტილები, რომლებშიც სამ-სამი წიბო იყრის თავს, კუბის
წვეროებია.
ამრიგად, კუბს 6 წახნაგი, 12 წიბო და 8 წვერო აქვს. სურათზე
ქვემოთ ნაჩვენებია ე.წ. შლილი. ეს არის ბრტყელი ფიგურა,
რომლისგანაც შეიკვრება კუბი.

ÛËÉËÉ ÊÖÁÉ

ßÉÁÏ

ßÅÄÒÏ

მნიშვნელოვანია, ვიცოდეთ, რომ კუბი სიბრტყეზე ვერ

განთავსდება და ეს თიკოს პასუხიდანაც გამომდინარეობს.
სხვა სიტყვებით, როგორი სიბრტყეც არ უნდა ავიღოთ, კუბს
ყოველთვის ექნება ისეთი წერტილები, რომლებიც ამ სიბრტყის
გარეთ აღმოჩნდება. ასეთ ფიგურებს სივრცული ფიგურები ჰქვია.
ჩვენ ირგვლივ ბუნებაში, არქიტექტურაში, ტექნოლოგიებში
უამრავი სივრცული სხეული გვხვდება.
დავაკვირდეთ სურათებს და ამოვიცნოთ შედარებით მარტივი
ფორმის ზოგიერთი ფიგურა.

74
 ◄ მართკუთხა
პარალელეპიპედი

ოთახი ყუთი აგური

◄ ბირთვი

ბურთი ფორთოხალი მზე და პლანეტები

◄ ცილინდრი

მილი ჭიქა დოლი

◄ კონუსი

კლოუნის ქუდი ქოლგა ნაყინის ვაფლის ჭიქა

◄ პირამიდა

ეგვიპტური პირამიდები სახურავი გუმბათი

მრავალწახნაგიანი სივრცული ფიგურებისთვის საინტერესო

თანაფარდობას მიაგნო შვეიცარიელმა მათემატიკოსმა ლეონარდ
ეილერმა. კერძოდ, მან ერთმანეთთან დააკავშირა წახნაგების,
წიბოებისა და წვეროების რაოდენობები:

V + F - N = 2. ◄ ეილერის ფორმულა

ამ ფორმულაში V წვეროების  რაოდენობას აღნიშნავს,   F

–  წახნაგების რაოდენობას, ხოლო N – წიბოების რაოდენობას.
მაგალითად, ოთხკუთხა პირამიდისთვის, რომელსაც 5 წვერო, 5
წახნაგი და 8 წიბო აქვს, ეილერის ფორმულით გვექნება: 5+5-8=2.

75
 მომავალში განსაკუთრებით ხშირად მოგვიწევს ამოცანების
ამოხსნა მართკუთხა პარალელეპიპედის შესახებ. როგორ
გამოვსახოთ ნახაზზე მართკუთხა პარალელეპიპედი?
ამისათვის:
1) ჯერ დავხაზოთ მართკუთხედი.
2) შემდეგ ზედა ორი და ქვედა მარჯვენა წვეროდან მარჯვნივ
ირიბად გავხაზოთ ტოლი სიგრძის სამი ხაზი.
3) შევაერთოთ მათი ბოლოები.
4) საჭიროების შემთხვევაში წყვეტილი ხაზებით გამოვსახოთ
დაფარული წიბოები.

თანამედროვე არქიტექტუ-
რუ­
ლი ნაგებობები იმეორებს
რთული გეომეტრიული ფიგუ­
1 2
რების ფორმებს.

3 4

დავიმახსოვროთ: როცა სივრცულ ფიგურებს სიბრტყეზე

ვხაზავთ, მაგალითად, დაფაზე ან რვეულში, სიგრძეებსა და
კუთხის ზომებს ყოველთვის ვერ ვინარჩუნებთ.

3D პრინტერზე შესაძ­ლე­ბელია
ნებისმიერი რთული გეო­
მეტრიული ფორმის ფიგურის
დაბეჭდვა.

საკლასო სამუშაო

1. ჩამოთვლილი ფიგურებიდან, რომელია 3. ქვემოთ მოცემული ნახაზებიდან, რომელია

ბრტყელი და რომელი სივრცული: კუბის შლილი?
ოთხკუთხედი, ნახევარსფერო, წრფე,
კონუსი, რვაკუთხედი?

2. დაასახელეთ ქვემოთ მოყვანილი

სხეულები.
À) Á) Â) Ã)

4. იპოვეთ კუბის შლილის ფართობი, თუ

წიბოს სიგრძე უდრის 1 სმ-ს.

5. დახაზეთ მართკუთხა პარალელეპიპედის

შლილი, თუ სიგრძე უდრის 4 სმ, სიგანე –
3 სმ-ს, ხოლო სიმაღლე – 2 სმ-ს.

6. უცნობი ფორმის სივრცულ სხეულზე

ძალიან პატარა სინათლის წყაროს

76
 მიშუქებამ კედელზე წრიული ჩრდილი
წარმოქმნა. ჩამოთვლილთაგან, რომელმა
ფიგურამ შეიძლება მსგავსი ჩრდილი
წარმოქმნას?
8. ნახაზებზე მოცემულია უცნობი სხეულის
წინხედი, ზედხედი და გვერდხედი ანუ
ფიგურები, რომლებსაც დავინახავთ, თუ
სხეულს წინიდან, ზემოდან და მარცხნიდან
შევხედავთ. როგორ ფიქრობთ, როგორ
გამოიყურება ეს სხეული? შეგვიძლია თუ
არა ის ჩვენთვის ცნობილი ფიგურების
ჯამად წარმოვიდგინოთ?

ა) კუბი ბ) პარალელეპიპედი
გ) სფერო დ) ცილინდრი 9. ჭიანჭველა იწყებს ცოცვას კუბის ერთ-
ე) პირამიდა ვ) კონუსი ერთი წვეროდან და მიჰყვება წიბოებს.
რამდენი სმ-ის გავლა მოუწევს მას
7. დახაზეთ იმისთვის, რომ მივიდეს ყველა წვეროში და
ა) კუბი; თან ერთსა და იმავე ადგილას ორჯერ არ
ბ) მართკუთხა პარალელეპიპედი. გაიაროს? კუბის წიბოს სიგრძე 10 სმ -ია.
მიუთითეთ, რომელ წახნაგებს შეეცვალა
ფორმა.

საშინაო დავალება

1. რა სივრცულ ფიგურას მივიღებთ, თუ 3. ქვემოთ მოცემული ნახაზებიდან, რომელია

ა)
ქაღალდზე დახაზული მართკუთხე- პირამიდის შლილი?
დის ყველა წვეროს შევაერთებთ
ქაღალდის გარეთ აღებულ რომელიმე
წერტილთან?
ბ)
ქაღალდზე დახაზული წრეწირის
ყველა წერტილს შევაერთებთ ქა­
ღალ­დის გარეთ აღებულ რომელიმე À) Á)
წერტილთან?
გ)
მართკუთხედს სრულ ბრუნს გავა­
კეთებინებთ მისი ერთ-ერთი გვერდის
გარშემო?

2. როგორ ფიქრობთ, შესაძლოა თუ არა

Â) Ã)
მართკუთხა პარალელეპიპედის აწყობა
ა) კუბებისგან; 4. ქვემოთ მოყვანილი ფიგურებიდან,
ბ) მართკუთხა პარალელეპიპედებისგან; რომელია კონუსის შლილი?
გ) ცილინდრებისგან;
დ) პირამიდებისგან;
ე) სფეროებისგან.

À) Á)

77
5. დაითვალეთ, რამდენი პატარა კუბია
საჭირო ნახაზზე გამოსახული სხეულის
ასაგებად?
სულ მცირე, რამდენი კუბი დაგვჭირდება
უფრო დიდი კუბის ასაწყობად ისე
რომ, პატარა კუბების განლაგება არ
დავარღვიოთ?
6. არსებობს თუ არა ისეთი წერტილი,
რომლიდანაც კუბის ყოველ წვერომდე
მანძილი ერთი და იგივეა. თუ ასეთი
წერტილი არსებობს, როგორ ფიქრობთ,
სად მდებარეობს ის?
7. ნარდის კამათლების მოპირდაპირე
წახნაგებზე მონიშნულია განსხვავებული
ციფრები, რომელთა ჯამი 7-ის ტოლია.
ალისას საოცრებათა ქვეყანაში კი,
თურმე, ისეთი კამათლებით თამაშობენ,
რომ ციფრები იქაც განსხვავებულია,
მაგრამ ჯამი 13-ის ტოლია. რა ციფრებია
მონიშნული საოცრებათა ქვეყანაში
კამათლების წახნაგებზე?
78
8. როგორ ფიქრობთ, რატომ არის შე­
უძლებელი, სურათზე ნაჩვენები სივრცუ­
ლი ფიგურა რეალურად არსე­ბობდეს?
9. ირაკლიმ დააპირა, წითლად შეეღება
სურათზე გამოსახული ლენტის მხოლოდ
ცალი მხარე. თავისდა სამწუხაროდ, მან
ეს ვერაფრით მოახერხა. ბევრი ფიქრის
შემდეგ ირაკლი მიხვდა მიზეზს. თქვენ
როგორ ფიქრობთ? (ცნობისთვის – ასეთი
ლენტი მობიუსის ლენტის სახელითაა
ცნობილი.)
10. რამდენკუთხაა პირამიდა, თუ მას 8
წახნაგი აქვს?
11. დახაზეთ ფიგურები, რომლებსაც
დაინახავთ, თუ კონუსს შეხედავთ წინიდან;
ზემოდან, რომელიმე გვერდიდან.
12. რამდენი წვერო ექნება 7 წახნაგისა და 15
წიბოს მქონე მარავალწახნაგიან ფიგურას?
3.2 სიმეტრიული ფიგურები
დავაკვირდეთ ფიგურების ორ მწკრივს, რომელიც მოცემულია
ნახაზზე.

◄ სიმეტრიული
ფიგურები

◄ ასიმეტრიული
ფიგურები

პირველი და მეორე მწკრივის ფიგურებს შორის თვალშისაცემ

განსხვავებას ვხედავთ. ზედა ფიგურები შედგება ზუსტად
ერთნაირი ნაწილებისაგან, მათი ფორმა ლამაზად მიგვაჩნია საინტერესოა
და ის გარკვეულ კანონზომიერებას ემორჩილება. მართლაც, ▼
თუ ქაღალდს გადავკეცავთ წყვეტილ ხაზზე, A ფიგურის ერთი
ნახევარი ზუსტად დაემთხვევა მეორე ნახევარს. B ფიგურის სიტყვა სიმეტრია ბერ­ ძნუ­
შემთხვევაში უკვე ორი წყვეტილი ხაზია, თითოეულ მათგანზე ლია და სიტყვასიტყვით
ფურცლის გადაკეცვა ასევე ორ ტოლ ნაწილს გვაძლევს. იგივე თანაზომადო­ბას ნიშნავს.
ადა­მი­ანის თვალს ლა­მა­
ითქმის C და D ფიგურებზეც, ოღონდ მათ მეტი „გადასაკეცი“
ზად სწორედ სი­მეტ­რიული
წყვეტილი ხაზები აქვთ. მოყვა­ნი­ლობა ეჩვენება,
ხოლო ასი­მეტ­რი­უ­ლი ფი­
გურ­ ები ჩვენ ნაკლებად
გვიზიდავს.

A B C D

მსგავს ფიგურებს ღერძულად სიმეტრიული ფიგურები, ხოლო

„გადაკეცვის“ წრფეს სიმეტრიის ღერძი ეწოდება.
პირველი ნახაზის მეორე მწკრივში მოყვანილი ფიგურები არ
შედგება მსგავსი ნაწილებისაგან, მათ არ აქვთ სიმეტრიის ღერძი,
შესაბამისად, ასეთ ფიგურებს ასიმეტრიულ ანუ არასიმეტრიულ
ფიგურებს უწოდებენ.
ამრიგად, ფიგურას შესაძლოა ჰქონდეს და შესაძლოა, არ
ჰქონდეს სიმეტრიის ღერძი.
სიმეტრიული ფორმები ძალიან გავრცელებულია როგორც
ცოცხალ, ისე არაცოცხალ ბუნებაში. მათი მსგავსებით ადამიანი
უხსოვარი დროიდან თავადაც ქმნიდა სიმეტრიულ საგნებს,
განსაკუთრებით ხშირად სიმეტრია არქიტექტურაში გვხვდება.

79
 საკლასო სამუშაო

1. მოცემული ფიგურებიდან გამოყავით 5. რამდენი სიმეტრიის ღერძი აქვს ნახაზზე

ღერძულად სიმეტრიული და ასიმეტრიული მოცემულ თითოეულ ფიგურას?
ფიგურები.

2. მოცემული ღერძულად სიმეტრიული 6. ააგეთ ისეთი ოთხკუთხედი, რომელსაც

ფიგურებისთვის გაატარეთ სიმეტრიის მოპირდაპირე გვერდები წყვილ-
ღერძი/ღერძები. წყვილად ტოლი აქვს, თუმცა ღერძულად
ასიმეტრიულია.

7. ჩამოთვალეთ ღერძულად სიმეტრიული

ასო-ნიშნები ქართულ ანბანში; ლათინურ
ანბანში.

8. განიხილეთ თითოეული ციფრი. რომლის

მოხაზულობას აქვს სიმეტრიის ღერძი და
თუ აქვს, რამდენი?
3. მოცემულია ღერძულად სიმეტრიული
ფიგურის მხოლოდ ერთი ნახევარი, 9. დაასახელეთ ის საყოფაცხოვრებო
ხოლო დაშტრიხული წრფე წარმოადგენს ნივთები, რომლებსაც აქვს და რომლებსაც
სიმეტრიის ღერძს. მიუხაზეთ ფიგურის არ აქვს ღერძული სიმეტრია.
მეორე ნახევარი.
10. შესაძლებელია თუ არა ფიგურას
ჰქონდეს სიმეტრიის 3 ღერძი? 12 ღერძი?
უსასრულოდ ბევრი ღერძი?

4. გაიხსენეთ და დაასახელეთ ბუნებრივი

სიმეტრიის მაგალითები.

საშინაო დავალება

1. სიმეტრიის რამდენი ღერძი შეიძლება 3. დახაზეთ ისეთი ხუთკუთხედი, რომელსაც

ჰქონდეს სამკუთხედს? თითოეული ა) აქვს სიმეტრიის ღერძი;
შემთხვევისთვის ააგეთ ნახაზი. ბ) არ აქვს სიმეტრიის ღერძი.
2. სიმეტრიის რამდენი ღერძი აქვს 4. არის თუ არა ღერძულად სიმეტრიული
მონაკვეთს? ააგეთ შესაბამისი ნახაზი. ჭადრაკის დაფა? თუ არის, სიმეტრიის
რამდენი ღერძი აქვს?

80
5. სიმეტრიის რამდენი ღერძი აქვს წრიულ შემდეგ ისევ ღერძულად სიმეტრიული
რგოლს? ფიგურა მიიღება.

7. ააგეთ ექვსკუთხედი, რომელსაც ყველა

გვერდი ტოლი აქვს და გარდა ამისა, აქვს
ა) სიმეტრიის 6 ღერძი;
ბ) სიმეტრიის 4 ღერძი.

8. როგორ ფიქრობთ, შეიძლება თუ არა

6. ააგეთ ისეთი ფიგურა, რომლისგანაც წრეწირის სიმეტრიის რომელიმე ღერძი არ
სიმეტრიის ღერძის მიმართ გადაკეცვის გადიოდეს ამავე წრეწირის ცენტრზე?

პრაქტიკული სამუშაო

1. მუყაოს ფურცლიდან გამოჭერით ორი სამკუთხედი ისე, რომ დარჩენილი ფიგურა

ტოლი მართკუთხა სამკუთხედი. რამდენი ღერძულად სიმეტრიული იყოს.
გზით არის შესაძლებელი, ისე მიადოთ
3. მუყაოს ფურცლიდან გამოჭერით
ეს ორი სამკუთხედი ერთმანეთს, რომ
სხვადასხვა სიგრძის გვერდების მქონე
ღერძულად სიმეტრიული ფიგურა
სამკუთხედი. როგორ მოახერხებთ ერთი
მიიღოთ?
ჩამოჭრით მიიღოთ მისგან ღერძულად
2. მუყაოს მართკუთხედს ჩამოაჭერით ორი სიმეტრიული ფიგურა?

გამეორებისთვის

1. შეასრულეთ მოქმედება: მონაკვეთად. იპოვეთ სამივე წერტილის

ა) 6 მ და 56 სმ + 2 მ და 44 სმ კოორდინატი.
ბ) 11 მ და 36 სმ − 4 მ და 72 სმ 6. გიორგიმ ველოსიპედით პირველ საათში
გ) (2 მ და 26 სმ) · 5. 3 4
გაიარა 15  კმ, მეორე საათში კი – 1  კმ-
5 5
2. ხუთზე გაყოფისას ნატურალური რიცხვი ით ნაკლები. ამ ორ საათში გიორგიმ
a ნაშთში გვაძლევს 3-ს. რისი ტოლი იქნება
ნაშთი, თუ 3 a-ს გავყოფთ ხუთზე? დაფარა 19.8 კმ-ით მეტი, ვიდრე მესამე
საათში. რამდენი კმ გაიარა გიორგიმ
3. შეადარეთ:
1 6 სამივე საათში?
ა) 2 საათის და  წთ
100 5
3
ბ) დღე-ღამის და 70 წთ.
64
4. გამოთვალეთ:
ა) 1.5 · (2.8 + 3.2) + 2.8 ÷ 0.07 − 4.2 ÷ 1.4
ბ) 42.5 ÷ 3.4 + 6.8 · 0.75 + 1.3 ÷ (0.82 − 0.56)
გ) 4.65 · (15.2 + 2.4) − 23.12 ÷ 6.8 − 8.44.

5. რიცხვით ღერძზე მონიშნულია Q(2.13)

R(3.81) წერტილები. QR მონაკვეთი
სამი წერტილით დაყოფილია 4 ტოლ

81
 3.3 გეომეტრიული გარდაქმნები
m
ღერძული სიმეტრიის განხილვისას ჩვენ ვნახეთ, რომ
სიმეტრიული ფიგურის ერთი ნახევარი მიიღება რომელიმე
A B წრფის მიმართ სიბრტყის წარმოსახვითი გადაკეცვის
შედეგად. გადაკეცვა გეომეტრიული გარდაქმნის ერთ-ერთი
მაგალითია. გეომეტრიული გარდაქმნისას ნებისმიერი წერტილი
განსაზღვრული წესის მიხედვით გადადის სხვა წერტილში.
m m
მაგალითად, ნახაზზე წრფის მიმართ ღერძულ სიმეტრიას A
წერტილი გადაჰყავს B წერტილში და, პირიქით, B წერტილი
გადაჰყავს A წერტილში.
B B
თუ ჩვენ განვიხილავთ ღერძულ სიმეტრიას არა m წრფის,
A A არამედ სხვა რომელიმე n წრფის მიმართ, მაშინ გეომეტრიული
გარდაქმნის წესიც შეიცვლება და A წერტილი ნაცვლად B
წერტილისა გადავა სხვა C წერტილში.

მაგალითი
ღერძული სიმეტრიის
გარდაქმნა ნახაზზე მოცემული ABC სამკუთხედისთვის ავაგოთ
ღერძულად სიმეტრიული ფიგურები a და b წრფეების მიმართ.

B პირველ რიგში განვიხილოთ გეომეტრიული გარდაქმნა,

რომელიც ეფუძნება a წრფის მიმართ ღერძულ სიმეტრიას.
წარმოსახვით გადაკეცვას a წრფის მიმართ A წერტილი გადა-
A C ჰყავს AI წერტილში, ხოლო B წერტილი – BI წერტილში. ადვილად
b
დავრწმუნდებით, რომ AB მონაკვეთის ნებისმიერი წერტილი
a გადავა ანუ აისახება AIBI მონაკვეთის რომელიმე წერტილზე. ეს
გვაძლევს უფლებას, ვთქვათ, რომ AB მონაკვეთი გარდაქმნამ
გადაიყვანა AIBI მონაკვეთში. რაც შეეხება C წერტილს,
B B ის გადადის CI წერტილში, ხოლო AC და BC მონაკვეთები
გადადიან, შესაბამისად, AICI და BICI მონაკვეთებში. ამრიგად,
a წრფის მიმართ ღერძული სიმეტრია ABC სამკუთხედისგან
C A A C
b A C წარმოშობს AIBICI სამკუთხედს. სავსებით ანალოგიურად
a
შეგვიძლია განვიხილოთ მეორე გეომეტრიული გარდაქმნაც,
რომელიც ეფუძნება b წრფის მიმართ ღერძულ სიმეტრიას. ამ
B შემთხვევაში უკვე b წრფის მიმართ სიბრტყის გადაკეცვით ABC
სამკუთხედისაგან მივიღებთ ახალ, AIIBIICII სამკუთხედს.

ჩვენ კარგად ვიცნობთ შვიდქიმიან ბორჯღალს, რომელიც

ძველად საქართველოში შვიდი მნათობის სიმბოლოდ მიიჩნეოდა.
ეს მოხდენილი ფიგურა არქიტექტურული ძეგლების ფასადებზეც
გვხვდება ჩუქურთმის სახით. ბორჯღალი დღესაც საქართველოს
მოქალაქის პასპორტის, ისევე როგორც ეროვნული ვალუტის
– ლარის, თანმხლები ნიშანია. საქართველოს რაგბის
სახელგანთქმული ნაკრების წევრებსაც ბორჯღალოსნებს
უწოდებენ, რადგან მაისურებზე ბორჯღალი ახატიათ.
ბორჯღალს სილამაზეს ანიჭებს შვიდი ერთნაირი სხივი ანუ
ქიმი, რომლებიც ცენტრიდან გამოდის. მიუხედავად იმისა, რომ
იდენტური ნაწილებისაგან არის შედგენილი, ბორჯღალი არ არის
ღერძულად სიმეტრიული ფიგურა. ჩვენ ვერ მოვძებნით თუნდაც

82
ერთ წრფეს, რომლის მიმართაც სიმეტრიული გარდაქმნა
ბორჯღალს ზუსტად თავის თავში გადაიყვანს. სამაგიეროდ,
არსებობს სხვა სახის გეომეტრიული გარდაქმნა, რომელიც
ბორჯღალის ფორმას შეინარჩუნებდა. წარმოვიდგინოთ, რომ
ფურცელი, რომელზეც გამოსახულია ბორჯღალი, დავამაგრეთ
ზუსტად ცენტრში ჩარჭობილი ქინძისთავით და მის გარშემო
შემოვაბრუნეთ ისე, რომ თითოეული ქიმი დაემთხვეს მეზობელ
ქიმს. ამგვარად ბორჯღალის მხოლოდ ცენტრი რჩება უძრავად,
ხოლო მისი სხვა წერტილები ცენტრის ირგვლივ მობრუნდება.
მობრუნების შედეგად ყველა ფიგურა გარდაიქმნება ზუსტად
თავისივენაირ ფიგურად ფორმისა და ზომების შეუცვლელად.

მაგალითი
საქართველოს რაგბის ნაკრები
შევასრულოთ გეომეტრიული გარდაქმნა, რომელიც ეფუძნება წვრთნისას
O წერტილის გარშემო საათის ისრის საწინააღმდეგო
მიმართულებით გაშლილი კუთხით მობრუნებას. B

პირველ რიგში, ვნახოთ, რომელ წერტილში გადავა A წერტილი.

ამისათვის შევაერთოთ ის O წერტილთან და OA მონაკვეთი
O A C
მოვაბრუნოთ O წერტილის გარშემო საათის ისრის საწინა-
აღმდეგო მიმართულებით გაშლილი კუთხით. ეს ნიშნავს, რომ OA
მონაკვეთი შეიცვლის საპირისპიროთი თავის მიმართულებას
და გადავა OAI მონაკვეთში, ანუ A წერტილი გარდაიქმნება
AIწერტილად. ანალოგიურად ვიპოვით, თუ რომელ BI წერტილში
B
გადადის B წერტილი. ნათელია, რომ AB მონაკვეთი გარდაიქმნა
AIBI მონაკვეთად. C წერტილის შესაბამისი CI-ს მოძებნაში
დაგვეხმარება ის ფაქტი, რომ საძიებელი AIBICI სამკუთხედიც O A C
მართკუთხა უნდა იყოს, რადგან ფორმა უცვლელი უნდა დარჩეს, C A

თანაც BICI უნდა უდრიდეს BC-ს და AICI უნდა უდრიდეს AC-ს.

B
ადვილად დავრწმუნდებით, რომ გაშლილი კუთხით
მობრუნებისას მნიშვნელობა არ აქვს, რომელი მიმართულებით
ხდება მობრუნება: საათის ისრის მიმართულებით თუ
საწინააღმდეგო მიმართულებით.

გაშლილი კუთხით მობრუნებას ცენტრული სიმეტრიის ◄ ცენტრული სიმეტრია

გარდაქმნა ან მოკლედ ცენტრული სიმეტრია ჰქვია.

წერტილი, რომლის გარშემოც ხდება მობრუნება, სიმეტრიის

ცენტრია. თუ რომელიმე ფიგურა ცენტრული სიმეტრიის შედეგად
თავის თავს დაემთხვევა, ამბობენ, რომ მას აქვს სიმეტრიის
ცენტრი, ხოლო ასეთ ფიგურას ცენტრულად სიმეტრიულ
ფიგურას უწოდებენ. ცენტრულად სიმეტრიული ფიგურები
ხშირად გვხვდება ბუნებასა და ყოველდღიურ ცხოვრებაში.
ზოგიერთ შემთხვევაში ერთსა და იმავე ფიგურას შეიძლება
ჰქონდეს სიმეტრიის ღერძიცა და სიმეტრიის ცენტრიც. ამის
მაგალითებია მონაკვეთი, წრეწირი, კვადრატი, მართკუთხედი.
გავეცნოთ კიდევ ერთი სახის გეომეტრიულ გარდაქმნას –
პარალელურ გადატანას. ქრიზანთემა

83
 პარალელური გადატანა ► გარდაქმნას, რომლის დროსაც სიბრტყის ყველა წერტილი
ერთი და იმავე მიმართულებით ერთსა და იმავე მანძილზე
გადაადგილდება, პარალელური გადატანა ეწოდება.
B

ნახაზზე ნაჩვენებია, თუ როგორ გადადის მოცემული

A პარალელური გადატანით A წერტილი AI-ში, B წერტილი BI-ში,
B C
ხოლო C წერტილი CI-ში. თუ შევაერთებთ A და AI წერტილებს, B
და BI, C და CI წერტილებს, მივიღებთ, პარალელურ და ტოლ AAI,
A BBI და CCI მონაკვეთებს – ისინი ნაჩვენებია ისრებით. შედეგად,
C
მოცემული პარალელური გადატანით ABC სამკუთხედი აისახება
AIBICI სამკუთხედზე.
პარალელური გადატანა შეიძლება წარმოვიდგინოთ როგორც
სიბრტყის გასრიალება მოცემული მიმართულებით მოცემულ
მანძილზე. მიმართულებასა და მანძილს გრაფიკულად ისარი
გვიჩვენებს. ნათელია, რომ ასეთი გეომეტრიული გარდაქმნა
ნებისმიერ ფიგურას მისსავე ტოლ ფიგურაში გადაიყვანს.

თოვლის ფიფქს კარგი სი­ზუს­

ტით აქვს როგორც ღერძული,
ასევე ცენ­ტრული სიმეტრია.

საკლასო სამუშაო

1. მოიყვანეთ ყოველდღიური ცხოვრებიდან 6. სად მდებარეობს წრეწირის სიმეტრიის

მობრუნების მაგალითები. ცენტრი?

2. მოცემულია წრეწირი. მოიფიქრეთ 7. აქვს თუ არა მართკუთხედს სიმეტრიის

სიბრტყის გარდაქმნა, რომელიც ამ ცენტრი და თუ აქვს, სად მდებარეობს?
წრეწირს საკუთარ თავზე (იმავე წრეწირზე)
8. ჩამოთვალეთ ფიგურები, რომლებიც არიან
ასახავს.
როგორც ღერძულად, ასევე ცენტრულად
3. მოცემულია კვადრატი. დახაზეთ ახალი სიმეტრიულებიც.
ფიგურა, რომელიც მიიღება კვადრატის
9. ქვემოთ მოყვანილ ფიგურებს შორის
ერთ-ერთი წვეროს მიმართ მართი კუთხით
რომელია
მობრუნებით. რა ფიგურას მივიღებთ?
ა) ღერძულად სიმეტრიული;
4. ყოველდღიური ცხოვრებიდან მოიყვანეთ ბ) ცენტრულად სიმეტრიული?
პარალელური გადატანის მაგალითები.

5. დახაზეთ მართკუთხა სამკუთხედი.

ააგეთ ფიგურა, რომელშიც მოცემული A B C D
სამკუთხედი გადავა
ა) მარჯვნივ 2 სმ-ით პარალელური
გადატანით;
E F G H
ბ)
მართი კუთხის წვეროს მიმართ
ცენტრული სიმეტრიით; 10. როგორ ფიქრობთ, შეიძლება თუ არა
გ) ერთ-ერთი მახვილი კუთხის წვეროს სამკუთხედს ჰქონდეს სიმეტრიის ცენ-
მიმართ ცენტრული სიმეტრიით; ტრი?
გ)
ყველაზე გრძელი გვერდის 11. ააგეთ ფიგურა, რომელიც მართი კუთხით
(ჰიპოტენუზის) შემცველი წრფის მობრუნებას თავის თავში გადაჰყავს.
მიმართ ღერძული სიმეტრიით.

84
 მიუთითეთ, რომელი წერტილის გარშემო
ხდება მობრუნება.
12. არსებობს ასეთი თამაში. მართკუთხე-
დის ფორმის ჩარჩოში ორი მოთამაშე
რიგრიგობით ხაზავს ტოლ წრეწირებს.
წაგებულად ითვლება ის მოთამაშე,
საშინაო დავალება
1. მოცემულია მართკუთხა სამკუთხედი.
დახაზეთ ახალი სამკუთხედი, რომელიც
მიიღება მართი კუთხის წვეროს მიმართ
გაშლილი კუთხით მობრუნებით.
2. ააგეთ მონაკვეთი, წრეწირი, კვადრატი,
მართკუთხედი. ააგეთ თითოეული
მათგანის სიმეტრიის ცენტრი და
სიმეტრიის ღერძი.
3. ლათინური ანბანის რომელ ასო-ნიშნებს
აქვთ ცენტრული სიმეტრია?
4. ABCD ოთხკუთხედის D წვერო პარალე-
ლური გადატანით გადადის სამი უჯრით
მარჯვნივ და ორი უჯრით ზემოთ.
უჯრიან ფურცელზე გადახაზეთ ABCD
ოთხკუთხედი და ააგეთ პარალელური
გადატანით მიღებული ახალი ფიგურა.
C 9. რა პირობას უნდა აკმაყოფილებდეს ორი
B ერთმანეთში პარალელური გადატანით
A D
გამეორებისთვის
1 1 1 1
1. შეკრიბეთ: 1 + + + + .
2 3 4 5
2. თედოს ბურთის ყიდვა უნდა, რომელიც
13 ლარი ღირს. თედოს მხოლოდ
ორლარიანები აქვს, გამყიდველს კი
– მხოლოდ ხუთლარიანები. როგორ
უნდა გაასწორონ ანგარიში თედომ და
გამყიდველმა?
რომლის წრეწირიც პირველად გადაკვეთს
მართკუთხა ჩარჩოს ან სხვა წრეწირს.
როგორ ფიქრობთ, არსებობს თუ არა
თამაშის სწორი სტრატეგია, რომელიც
დამწყებს ან მის მოწინააღმდეგეს
აუცილებლად მოაგებინებს თამაშს?
5. არსებობს თუ არა ფიგურა, რომელიც
პარალელური გადატანისას თავის თავში
გადადის?
6. ააგეთ ცენტრულად სიმეტრიული ფიგურა,
რომელიც არ შეიცავს სიმეტრიის ცენტრს.
7. დახაზეთ ორი ტოლი კვადრატი ისე,
რომ ერთი კვადრატის გვერდები მეორე
კვადრატის გვერდების პარალელურები
იყოს. არსებობს თუ არა ისეთი ცენტრული
სიმეტრია, რომელიც კვადრატებს
ერთმანეთში გადაიყვანს? დადებითი
პასუხის შემთხვევაში იპოვეთ სიმეტრიის
ცენტრი.
8. იქნება თუ არა სიბრტყეზე ნებისმიერად
აღებული ორი ტოლი რადიუსის წრე
ერთმანეთის მიმართ ღერძულად სიმეტ­
რიული? ცენტრულად სიმეტრიული?
ტოლი სამკუთხედის გვერდები, რომ ისინი
გადავიდეს?
10. ააგეთ ოთხკუთხედი, რომელსაც
სიმეტრიის ცენტრი აქვს, მაგრამ არ აქვს
სიმეტრიის ღერძი.
3. ცნობილია, რომ ყუთში აწყვია თეთრი
და ლურჯი ბურთები, ამასთან, თეთრი
ბურთები 5-ჯერ მეტია, ვიდრე ლურჯი.
განსაზღვრეთ, რა უმცირესი რაოდენობის
ბურთი შეიძლება იყოს ყუთში?
85
 3.4 წრეწირებისა და წრფეების
ურთიერთგანლაგება

ცირკში ალბათ გინახავათ აკრობატი, რომელიც ცდილობს

წონასწორობის შენარჩუნებას ერთთვლიან ველოსიპედზე.
ველოსიპედის ბორბალს აქვს მრგვალი, მათემატიკურ ენაზე –
წრის ფორმა.
ßÒÄßÉÒÉ
წრეწირი შედგება სიბრტყის ყველა იმ წერტილისგან, რომელიც
თანაბრად არის დაშორებული რომელიმე წერტილიდან. ამ
ÒÀ

წერტილს წრეწირის ცენტრი ეწოდება.

ÃÉ
ÖÓ

ßÒÄ
É

წრეწირის ცენტრისა და წრეწირის წერტილის შემაერთებელ

მონაკვეთს რადიუსი ეწოდება, ხოლო მონაკვეთი, რომელიც
წრეწირის ორ წერტილს აერთებს, ქორდაა. წრეწირის შიგნით
ÒÃÀ
ØÏ მოქცეულ სიბრტყის ნაწილს წრე ეწოდება.

როგორი ურიერთმდებარეობა შეიძლება ჰქონდეს წრეწირსა

და წრფეს? სულ შესაძლებელია სამი ვარიანტი.

É
ÄÁ
B B Ìá
B
ÒÀ

A
ÃÉ

A A
ÖÓ
É

1. წრფე გადაკვეთს წრეწირს. ნახაზზე ვხედავთ, რომ არის ორი

წერტილი A და B, რომლებიც ერთსა და იმავე დროს ეკუთვნის
წრფესაც და წრეწირსაც. ასეთ წრფეს მოცემული წრეწირის
მკვეთი ეწოდება.
2. რა მოხდება თუ წრფეს ნელ-ნელა მოვაშორებთ წრეწირის
ცენტრს, ანუ ისე ავამოძრავებთ, რომ გადაკვეთის A და B
წერტილები ერთმანეთს მიუახლოვდეს? ბოლოს დადგება
მომენტი, როცა გადაკვეთის წერტილები ერთმანეთს შეერწყმება,
ანუ წრფესა და წრეწირს ორი კი არა, ერთი საერთო წერტილი
ექნება. ასეთ დროს ამბობენ, რომ წრფე ეხება წრეწირს და წრფეს
კი მხებს უწოდებენ.

ბორბლის სიმტკიცეს განა­ წრეწირის ყველა წერტილისთვის არსებობს მხები წრფე. ის

პირობებს ლითონის მანები,
რომლებიც ბორ­ ბლის ღერძსა
და ფერ­ სოს ერთმანეთთან
აკავ­ში­რებს. თითოეული მა­
ნა შე­გვიძლია წრე­წი­­რის რა­
დიუსად წარმო­­ვიდგინოთ.
მართ კუთხეს ადგენს რადიუსთან.
3. მოდით, კვლავ დავაშოროთ წრფე წრეწირის ცენტრიდან.
აღმოჩნდება, რომ წრფესა და წრეწირს უკვე აღარ ექნება საერთო
წერტილები, ანუ წრფე არც ეხება და არც გადაკვეთს წრეწირს.

86
 მაგალითი
წრფისა და წრეწირის გადაკვეთისას მანძილი გადაკვეთის
წერტილებს შორის უდიდესი რა შემთხვევაში იქნება?
სანამ ამ კითხვას ვუპასუხებდეთ, დავფიქრდეთ, წრეწირის
რომელ ორ წერტილს შორის არის მანძილი მაქსიმალური?
ეს იგივეა, რომ ვიკითხოთ, თუ რომელი ქორდაა წრეწირში B
ყველაზე გრძელი? ყველა ქორდა თავისი ბოლოებით წრეწირს
ორ ნაწილად – ორ ურთიერთშემავსებელ რკალად ყოფს. ამ
A
ორი რკალიდან ერთი მცირეა, მეორე – დიდი. მოდი, ავირჩიოთ
წრეწირზე რომელიმე A წერტილი, ჩავთვალოთ, რომ ის უძრავად
B
არის დამაგრებული წრეწირზე, და B წერტილი, რომელსაც
შეუძლია წრეწირზე მოძრაობა. ავამოძრაოთ B წერტილი A
წერტილის უშუალო სიახლოვიდან (ვთქვათ, საათის ისრის B
საწინააღმდეგო მიმართულებით). რაც უფრო ვშორდებით
A წერტილს, მით უფრო იზრდება AB წერტილებს შორის
მოქცეული მცირე რკალიც და AB ქორდის სიგრძეც, ხოლო
დიდი რკალი თანდათან მცირდება. რომელიღაც მომენტში AB
ქორდის მიერ ჩამოჭრილი მცირე და დიდი რკალები ერთმანეთს
გაუტოლდება: წრეწირი ზუსტად შუაზე გაიყოფა. ამ წერტილის
გავლის შემდეგ მცირე რკალი და AB ქორდის სიგრძე იწყებს ისევ
A
დაპატარავებას, ხოლო დიდი რკალი – ზრდას. როდის ყოფს AB წრეწირის ცენტრზე გამა­
ქორდა წრეწირს შუაზე? როცა ის წრეწირის ცენტრზე გადის. ვალი ქორდა წრეწირს შუაზე
სწორედ ამ შემთხვევაშია ქორდის სიგრძე მაქსიმალური. ასეთ ყოფს.
ქორდას დიამეტრი ეწოდება და ის ორჯერ გრძელია რადიუსზე.
ახლა უკვე შეგვიძლია ვუპასუხოთ თავდაპირველ შეკითხვას.
მოცემული წრეწირისთვის წრფის გადაკვეთის წერტილებს
შორის მაქსიმალური მანძილი იქნება იმ შემთხვევაში, როცა
მკვეთი წრფე დიამეტრს შეიცავს ანუ წრეწირის ცენტრზე გადის.

დიამეტრი არის წრეწირის ცენტრზე გამავალი ქორდა. ◄ დიამეტრი

როგორი ურთიერთგანლაგება შეიძლება ჰქონდეს წრეწირებს?

ორი წრეწირის განლაგებას სიბრტყეზე აქვს სამი შესაძლო ვარიანტი.
1. წრეწირები ერთმანეთს კვეთს. ამ დროს მათ აქვთ ორი
საერთო წერტილი: A და B. სხვა სიტყვებით, ორივე წრეწირს აქვს
საერთო AB ქორდა. თუ წრეწირების ცენტრებს შევაერთებთ
მონაკვეთით, აღმოჩნდება, რომ ის მართ კუთხეს შეადგენს AB
ქორდასთან.
B
ელექტროხერხი და ელექ­
ტრო­სალესი ნაპერწკლებს,
ანუ გავარვარებულ პატარა
O1 O2 ნაწილაკებს, მხების გასწვრივ
ისვრის.

2. წრეწირები ერთმანეთს არ კვეთს. ეს მაშინ ხდება, როცა

87
 ერთ-ერთი წრეწირი მდებარეობს მთლიანად მეორე წრეწირის
შიგნით ან მთლიანად გარეთ.

O1 O2 O1 O2

3. წრეწირები ერთმანეთს ეხება. ამ დროს ორ წრეწირს აქვს

ერთადერთი საერთო წერტილი, რომელსაც შეხების წერტილი
ჰქვია. აქაც ორი ვარიანტია შესაძლებელი: შიგა და გარე შეხება.
შიგა შეხების დროს წრეწირების ცენტრებს შორის მანძილი
უდრის რადიუსების სხვაობას: O1O2 =  r2 – r 1, ხოლო გარე შეხების
დროს წრეწირების ცენტრებს შორის მანძილი უდრის რადიუსების
ჯამს: O1O2 =  r 1 + r2.

უძველესი წრიული ტერასე­

ბი
პერუში.
r2
r1 r2
r1 O O2 O1 O2
1

კონცენტრული ► საერთო ცენტრის მქონე წრეწირებს კონცენტრული წრე-

წრეწირები წირები ეწოდება.

კონცენტრული წრეწირები ხშირად გვხვდება ძველ

მხატვრობაშიც და თანამედროვე დიზაინშიც. კონცენტრული
წრეწირებისაგან შედგენილ სამიზნეებს იყენებენ სპორტში
მიზანში სროლის დროს.

XVII საუკუნეში, 1652 წელს

ამსტერდამში დაიბეჭდა
გეოგრაფიული ატლასი.
მისი ერთ-ერთი ნახატი
მაშინდელი წარმოდგენების
შესაბამისად გამოსახავს
ზღვაზე გაბატონებულ
ქარებს. სურათზე შვიდი
კონცენტრული წრეწირია
გამოსახული.

88
 საკლასო სამუშაო
1. წრფისა და წრეწირის რომელი სამი
განსხვავებული ურთიერთმდებარეობა
ვიცით? დახაზეთ თითოეული მათგანის
შესაბამისი ნახაზი.
2. მოცემულ ნახაზზე, რომელია წრეწირის
მკვეთი? მხები?
a 8. წრეწირს საკუთარი სიმეტრიის ღერძი
c A და B წერტილებში ჰკვეთს. რას უდრის
b
3. წრეწირის გარეთ მდებარე A წერტილიდან
მოცემული წრეწირისადმი რამდენი
მკვეთის გავლებაა შესაძლებელი?
4. დახაზეთ წრეწირი და მის ცენტრზე
გამავალი წრფე. ამ წრფის მიმართ
ღერძული სიმეტრია რა ფიგურაში
გადაიყვანს წრეწირს?
5. დახაზეთ ორი წრეწირი. შეიძლება თუ არა,
მათ საერთო სიმეტრიის ღერძი ჰქონდეთ?
6. წრეწირის ქორდის სიგრძე 10 სმ-ია. ქვემოთ
ჩამოთვლილთაგან, რომელი შეიძლება
იყოს რადიუსის სიგრძე?
ა) 2 სმ; ბ) 4 სმ; გ) 5 სმ;
დ) 8 სმ; ე) 18 სმ; ვ) 42 სმ.
7. ორი წრეწირი გარედან ეხება ერთმანეთს
K წერტილში. პატარა წრეწირის რადიუსი
3 
სმ-ს, ხოლო დიდი წრეწირის რადიუსი
6 
სმ-ს უდრის. MN წრფე გადის K
წერტილზე. განსაზღვრეთ:
ა) MK მანძილი;
ბ) KN მანძილი;
გ) MN მანძილი;
საშინაო დავალება
1. წრეწირის გარეთ მდებარე A წერტილიდან
მოცემული წრეწირისადმი რამდენი მხების
გავლებაა შესაძლებელი?
2. ორ წრეწირი გარედან ეხება ერთმანეთს.
A წერტილი ეკუთვნის პირველ წრეწირს,
დ) მანძილი წრეწირების ცენტრებს შორის.
M K N
წრეწირის რადიუსი, თუ A B =  12.2 სმ?
9. დახაზეთ ორი წრეწირი ისე, რომ მათ
ჰქონდეთ მხოლოდ ერთი საერთო მხები.
10. ააგეთ წრეწირი და მისი რომელიმე მკვეთი.
დახაზეთ მკვეთის მიმართ წრეწირის
სიმეტრიული ფიგურა. რა შემთხვევაში
დაემთხვევა ეს ფიგურა თავდაპირველ
წრეწირს?
11. რამდენი სიმეტრიის ღერძი შეიძლება
ჰქონდეს ორი სხვადასხვა წრეწირისგან
შედგენილ ფიგურას?
12. რა შემთხვევაში იქნება წრფისა და
წრეწირის გადაკვეთისას მანძილი
გადაკვეთის წერტილებს შორის უდიდესი.
რას უდრის ეს მანძილი, თუ წრეწირის
რადიუსია 2 სმ?
13. ორ წრეწირი შიგნიდან ეხება ერთმანეთს.
დიდი წრეწირის რადიუსია 6 სმ, ხოლო
პატარასი – 4 სმ. როგორ ფიქრობთ,
დაფარავს თუ არა პატარა წრე დიდი წრის
ცენტრს?
14. რა პირობა უნდა შესრულდეს, რომ შიგა
შეხებისას დიდი წრეწირის ცენტრი პატარა
წრეწირის შიგნით აღმოჩნდეს?
ხოლო B წერტილი – მეორეს. როგორ
ფიქრობთ, სად უნდა მდებარეობდეს A და
B წერტილები, რომ მათ შორის მანძილი
უდიდესი იყოს? რას უდრის ეს მანძილი,
თუ ორივე წრეწირის რადიუსი 1 დმ-ია?
89
3. ორი კონცენტრული წრეწირიდან დიდი
წრეწირის დიამეტრს პატარა წრეწირი
ყოფს 1.8 სმ, 4 სმ და 1.8 სმ სიგრძის
მონაკვეთებად. განსაზღვრეთ წრეწირთა
რადიუსები.
1.8 4 1.8
4. დიდი წრეწირის შიგნით ჩახაზულია პატარა
წრეწირი. დიდი წრეწირის რადიუსია R
= 8 სმ, ხოლო პატარა წრეწირის r = 5სმ.
იპოვეთ უმოკლესი და უგრძესი მანძილი
დიდი და პატარა წრეწირის წერტილებს
შორის, თუ წრეწირების ცენტრებს შორის
მანძილი არის 0.5 სმ.
5. ააგეთ წრეწირი და მისი მხები. დახაზეთ
მხების მიმართ წრეწირის ღერძულად
სიმეტრიული ფიგურა.
6. წრეწირზე აღებულია ოთხი სხვადასხვა A,
B, C და D წერტილები ისე, რომ AB, BC, CD
და DA ქორდები ტოლია. როგორი ფიგურაა
ABCD ოთხკუთხედი?
7. ორი წრეწირი, რომელთა რადიუსებია 8 სმ
და 5 სმ, კვეთს ერთმანეთს. წრეწირთა
ცენტრების შემაერთებელი მონაკვეთის
სიგრძე 12 სმ-ია. იპოვეთ, რა ნაწილებად
იყოფა ეს მონაკვეთი წრეწირებით?
8. ორი წრეწირი შიგნიდან ეხება ერთმანეთს
გამეორებისთვის
1. დაადგინეთ, არის თუ არა ურთიერთ­
მარტივი უმცირესი ორნიშნა კენტი და
უდიდესი ორნიშნა ლუწი რიცხვი.
2. შეადარეთ
ა) 5/6 და 6/7 1.1 და 12/11.
ბ)  ამ რიცხვზე. იპოვეთ ეს რიცხვი.
90
O წერტილში. თაკო O წერტილიდან
ავლებს სხივს, რომელიც წრეწირებს A და
B წერტილებში გადაკვეთს. რა უდიდესი
მნიშვნელობა შეიძლება მიიღოს AB
მანძილმა, თუ პატარა წრეწირის რადიუსია
2.3 დმ, ხოლო დიდი წრეწირის დიამეტრია
7  დმ?
B
A
9. ააგეთ ორი წრეწირი, რომელთა რადი-
უსებია 1.5 სმ და 2.5 
სმ და გაავლეთ
მათი ყველა საერთო მხები. განიხილეთ
შემთხვევები, როცა ცენტრებს შორის
მანძილია:
ა) 4 სმ; ბ) 1 სმ; გ) 5 სმ; დ) 2 სმ.
10. მართკუთხედის პერიმეტრი 40 სმ-ია.
შეიძლება თუ არა დავხაზოთ წრეწირი,
რომლის რადიუსი 6 სმ-ია და მთლიანად
მართკუთხედის შიგნითაა მოთავსებული?
11. სამკუთხედის პერიმეტრი 24 სმ-ია.
შეიძლება თუ არა, ეს სამკუთხედი
მთლიანად მოვათავსოთ 7 სმ რადიუსის
მქონე წრეწირის შიგნით?
12. მართკუთხედის უდიდესი გვერდი იმავ­
დროულად არის წრეწირის დიამეტრი.
მართკუთხედის მეორე დიდი გვერდი კი
ეხება წრეწირს. იპოვეთ მართკუთხედის
პერიმეტრი, თუ წრეწირის რადიუსი 8 სმ-ს
უდრის.
3. ფილმის ხანგრძლივობაა ზუსტად 2 სთ.
გიგამ პირველ 18 წუთს ვერ უყურა. ფილმის
რა ნაწილი გამოტოვა გიგამ?
4. რიცხვის ნახევარი 12-ით ნაკლებია თვითონ
 დავიმახსოვროთ
ღერძული სიმეტრია სიბრტყის ისეთი
გარდაქმნაა, რომელიც რომელიმე წრფის
მიმართ სიბრტყის გადაკეცვით მიიღება.
გადაკეცვის წრფეს სიმეტრიის ღერძი
ჰქვია.
გაშლილი კუთხით მობრუნებას
ცენტრული სიმეტრია ჰქვია.
წრეწირი შედგება სიბრტყის ყველა იმ
წერტილისგან, რომელიც თანაბრად არის
დაშორებული წრეწირის ცენ­ტრიდან.
მხები მართ კუთხეს ადგენს რადიუსთან.
დიამეტრი არის წრეწირის ცენტრზე
გამავალი ქორდა. ის წრეწირის ყველაზე
გრძელი ქორდაა.
მობრუნების დროს სიბრტყის ერთი
წერტილია უძრავი, ხოლო დანარჩენი
წერტილები მის გარშემო ბრუნავს.
პარალელური გადატანის დროს
სიბრტყის ყველა წერტილი ერთი და
იმავე მიმართულებით ერთსა და იმავე
მანძილზე გადაადგილდება.
წრეწირის ცენტრისა და წრეწირის
წერტილის შემა­ ერთებელ მონაკვეთს
რადიუსი ეწოდება, ხოლო მონაკვეთს,
რომელიც წრეწირის ორ წერტილს
აერთებს – ქორდა. წრეწირის შიგნით მო­
ქცეულ სიბრტყის ნაწილს წრე ეწოდება.
კონცენტრულ წრეწირებს საერთო
ცენტრი აქვს.
91
 შემაჯამებელი სავარჯიშოები
1. დათვალეთ, სურათზე გამოსახული 5. როგორ შეიცვლება წინა ამოცანის
სივრცული ფიგურის შესადგენად რამ­ პასუხები, თუ რუბიკის კუბის თითოეულ
დენი პატარა კუბია გამოყენებული? წახნაგზე 16 კვადრატი იქნება?

6. რას უდრის n-კუთხა პირამიდის

წვეროების რიცხვი?
2. არსებობს თუ არა ხუთკუთხედი,
7. გამოიყენეთ თანმიმდევრობით თქვენ­
რომელსაც აქვს სიმეტრიის ცენტრი?
თვის ცნობილი გარდაქმნები და ABC
3. ააგეთ ისეთი ოთხკუთხედი, რომელსაც სამკუთხედი ასახეთ LMN სამკუთხედში.
აქვს სიმეტრიის ღერძი, მაგრამ არ აქვს
სიმეტრიის ცენტრი.
B
4. ყველა ვიცნობთ რუბიკის კუბს. მისი C
ექვსი წახნაგი სხვადასხვა ფერით
არის შეღებილი. კუბის შემადგენელი
ნაწილებიდან ზოგი „სამფერაა”, ანუ A
სამი განსხვავებული ფერით არის L M
შეღებილი, ზოგი – „ორფერა” და ზოგიც
– „ერთფერა”. დაითვალეთ, ეს ცნობილი
სათამაშო თითოეული ტიპის რამდენ N
ნაწილს შეიცავს.
8. პატარა კუბებიდან ააწყვეს დიდი კუბი.
დათომ დიდი კუბი გაბურღა სამ ადგილას
და მიიღო წიბოების პარალელური სამი
გამჭოლი ხვრელი. რამდენი პატარა
კუბი გაიბურღა ერთხელ? ორჯერ?

92
9. ნახაზზე მოცემულია 16 პატარა 10. სიბრტყეზე აგებულია ტოლი რადიუსის
კვადრატისგან შედგენილი დიდი ორი წრეწირი. ააგეთ მათი საერთო
კვადრატი. რამდენით მეტი 4-უჯრიანი სიმეტრიის ღერძი. განიხილეთ
კვადრატია მასში 9-უჯრიან კვადრა­ სხვადასხვა შემთხვევა.
ტებთან შედარებით?
11. სიბრტყეზე აგებულია ორი ტოლი
წრეწირი. სად უნდა მოვათავსოთ
სიმეტრიის ცენტრი, რომ ერთი წრეწირი
მეორეზე აისახოს?

12. ააგეთ ორი ტოლი არაგადამკვეთი

მონაკვეთი. მოიფიქრეთ სიბრტყის
ისეთი გარდაქმნა, რომელსაც ერთ
მონაკვეთი მეორე მონაკვეთში
გადაჰყავს.

93
 თვითშემოწმებისათვის
1. ხუთკუთხა პირამიდაში წიბოების 6. მრავალწახნაგას აქვს 4 წახნაგი და 4
რიცხვი უდრის წვერო. მისი წიბოების რიცხვია
ა) 5 ბ) 6 ა) 4 ბ) 5
გ) 10 დ)15. გ) 6 დ) 8.

2. სიბრტყის რომელი გარდაქმნის 7. გვაქვს ორი კონცენტრული წრეწირი.

შემთხვევაში არ დარჩება გადა­
უად­
გილებელი ერთი წერტილიც კი
ა) მობრუნება
ბ) პარალელური გადატანა
მცირე წრეწირი დიდი წრეწირის
დიამეტრს სამ ტოლ ნაწილად ყოფს.
წრეწირების რადიუსების შეფარდება
უდრის

გ) ცენტრული სიმეტრია ა) 6 ბ) 2

დ) ღერძული სიმეტრია. 3.
გ) 4 დ) 

3. რომელი ფიგურა არ შეიძლება იყოს 8. წრეწირის AB ქორდის სიგრძე 6 სმ-ია.

ცენტრულად სიმეტრიული?
ა) წრიული რგოლი
ბ) ექვსკუთხედი
გ) ოთხკუთხედი
დ) სამკუთხედი.
4. რომელი გამონათქვამია ჭეშმარიტი?
ა)
ცენტრულ სიმეტრიას მონაკვეთი
პარალელურ მონაკვეთში გადაჰყავს
ბ) ოთხკუთხედის სიმეტრიის ცენტრია
დიაგონალების გადაკვეთის წერტილი
გ) არ შეიძლება, ფიგურას ერთზე მეტი
სიმეტრიის ცენტრი ჰქონდეს
დ)
თუ ექვსკუთხედს ყველა გვერდი
ტოლი აქვს, მაშინ ის ცენტრულად
სიმეტრიულია.
რამდენი 4 სმ-იანი ქორდის გავლება
შეიძლება AB ქორდის პარალელურად?
ა) 1 ბ) 2
გ) 4 დ) უამრავი.
9. წრეწირის ოთხ წერტილში გატარებული
მხები წრფეები იკვეთება ისე, რომ
წარმოიქმნება კვადრატი, რომლის
პერიმეტრია 20 სმ. რას უდრის წრეწირის
რადიუსი.
ა) 5 სმ ბ) 2.5 სმ
გ) 10 სმ დ) 
4 სმ.
10. რამდენი სიმეტრიის ღერძი აქვს
საქართველოს სახელმწიფო დროშას?
ა) 1 ბ) 2
გ) 4 დ) არც ერთი.

5. ორი წრეწირი, რომელთა დიამეტრები

უდრის 14 სმ-სა და 2 სმ-ს, ერთმანეთს
კვეთს. რომელი რიცხვი შეიძლება
ასახავდეს ცენტრებს შორის მანძილს
სანტიმეტრებში?
ა) 8 ბ) 6
გ) 11 დ) 7.

94
4 განტოლებები

რას ვისწავლით

4.1 ცვლადი და კოეფიციენტი

4.2 გამოსახულების გამარტივება
4.3 განტოლება
 4.1 ცვლადი და კოეფიციენტი
ჩვენ უკვე დიდი ხანია მივეჩვიეთ, რომ მათემატიკაში ყველაზე
ხშირად რიცხვით სიდიდეებთან გვიხდება ურთიერთობა.
რიცხვითი სიდიდე შესაძლოა რაიმე მოცემული მნიშვნელობის
ტოლი იყოს ან ცვალებადი და წინასწარ განუსაზღვრელი.
რამდენი თვეა წელიწადში? 12 თვე. რამდენი კილომეტრია
დედამიწიდან მზემდე? 150 000 000 კმ. რას უდრის 9-ისა და 3-ის
ნამრავლი? 27-ს. რომელია უმცირესი მარტივი რიცხვი? 2. ეს
ის შემთხვევებია, როცა ჩვენ საქმე გვაქვს რაიმე კონკრეტული
მნიშვნელობის მქონე რიცხვით სიდიდესთან.
ამასთანავე, ხშირად ისეც ხდება, რომ წინასწარ არც ვიცით ამა
თუ იმ სიდიდის ზუსტი მნიშვნელობა, შესაძლოა, ვხვდებოდეთ,
თუ რა ფარგლებში შეიძლება იყოს მოქცეული ეს მნიშვნელობა,
მაგრამ ზუსტი რიცხვი ჩვენთვის უცნობი იყოს.

მეტეოროლოგები ქარის
მაგალითად, თუ ჩვენ გვაინტერესებს, რამდენია ქარის
მიმართულებისა და სიჩქა- სიჩქარე მ/წმ-ებში, გაზომვამდე წინასწარ ვერც ვიტყვით ზუსტ
რის გასაზომად ფლუგერს სიდიდეს. მიახლოებით შესაძლოა ვივარაუდოთ, რომ იქნება
იყენებენ 2 მ/წმ ან 3 მ/ წმ, თუმცა ზუსტი მნიშვნელობა არ გვეცოდინება.
უფრო მეტიც, ეს სიდიდე ცვალებადია. ყოველ საათში ან უფრო
ხშირადაც რომ გავზომოთ ფლუგერის საშუალებით, როგორც
წესი, სულ განსხვავებულ შედეგებს მივიღებთ. ამას ცხრილში
ნაჩვენები მონაცემებიც ადასტურებს:

დრო 08:00 09:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00
ქარის სიჩქარე, მ/წმ 4 3.5 3 2 1 1 3 5.5 7.5

ცხრილიდან ჩანს, რომ ქარის სიჩქარეს არ აქვს ერთი რაიმე

გამორჩეული – კონკრეტული მნიშვნელობა. ამ დროს ამბობენ,
რომ ქარის სიჩქარე ცვლადი სიდიდეა ან უბრალოდ ცვლადია.
ცვლადის აღსანიშნავად იყენებენ რაიმე სიმბოლოს, ყველაზე
ხშირად ლათინურ ან ბერძნულ ასო-ნიშანს. მაგალითად, ქარის
სიჩქარე შეგვიძლია აღვნიშნოთ v სიმბოლოთი. ცხრილის
მიხედვით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ დილის რვა საათზე v =  4 მ/ წმ,
10 სთ-სა და 14 სთ-ზე v =  3 მ/წმ, ხოლო 15 სთ-ზე v =  5.5 მ/წმ.
ვხედავთ, რომ ცვლადი v იღებს სხვადასხვა მნიშვნელობას. მისი
ყველაზე მცირე მნიშვნელობაა v =  1 მ/წმ, ხოლო ყველაზე დიდი
v =  7.5 მ/წმ.

მაგალითი
ნინო და ანა სოკოს შესაგროვებლად წავიდნენ. შინ
მობრუნებულებმა აღმოაჩინეს, რომ ანას ექვსით მეტი სოკო
ჰქონდა შეგროვებული. როგორ გამოვსახოთ მათემატიკურად
ცვლადების დახმარებით ეს ფაქტი?
ჩვენ, მართალია, არ ვიცით, თითოეულმა გოგონამ რამდენი სოკო
შეაგროვა, მაგრამ შეგვიძლია ზოგადი აღნიშვნების შემოტანა.
ნინოს მიერ შეგროვებული სოკოების რიცხვი აღვნიშნოთ
x-ით, ხოლო ანას მიერ შეგროვებული სოკოების რაოდენობა

96
 აღვნიშნოთ y-ით. პირობიდან ირკვევა, რომ y ექვსით მეტია
x-ზე, შემოტანილი აღნიშვნების გამოყენებით ცვლადებს შორის
ეს კავშირი ჩაიწერება ასე: y =  x + 6.

მომავალში ხშირად მოგვიხდება სხვადასხვა სახის ამოცანაში

ერთი ან მეტი ცვლადის შემოტანა და მათთვის აღნიშვნების
გამოყენება. დავუშვათ, ამოცანაში საუბარია ორ მომდევნო
უცნობ ნატურალურ რიცხვზე. შეგვიძლია პირველი (უმცირესი)
აღვნიშნოთ n-ით, მაშინ მეორე იქნება n + 1. თუ კვადრატის უცნობ
გვერდს აღვნიშნავთ b-თი, მაშინ პერიმეტრი იქნება 4 × b, ხოლო
ფართობი b × b ანუ b 2. როგორც ვხედავთ, ცვლადის გამოყენებით
ჩავწერთ გარკვეულ გამოსახულებას, რომლის მნიშვნელობაც,
ბუნებრივია, დამოკიდებულია იმაზე, თუ რას უდრის ცვლადი.
მართლაც, კვადრატის ფართობი b2 დამოკიდებულია იმაზე, თუ
რას უდრის b – კვადრატის გვერდის სიგრძე. თუ b =  2, მაშინ b2 =  4,
თუ b =  6, მაშინ b2 =  36 და ა.შ.
მივუბრუნდეთ კვადრატის პერიმეტრის გამოსახულებას: 4×b.
ის ორ მამრავლს შეიცავს: 4-სა და b-ს. პირველი კონკრეტული
რიცხვია, ხოლო მეორე – ცვლადი. როცა ნამრავლში ცვლადთან
ან ცვლადებთან ერთად თანამამრავლად რიცხვი ურევია, მას
რიცხვით კოეფიციენტს ან მოკლედ კოეფიციენტს უწოდებენ.
სიმოკლისათვის გამრავლების ნიშანს გამოტოვებენ ხოლმე. ასეთ
შემთხვევაში კვადრატის პერიმეტრის გამოსახულება მიიღებს
სახეს: 4b. კოეფიციენტ 4-სა და ცვლად b-ს შორის გამრავლების
ნიშანი არ წერია, თუმცა იგულისხმება.

ცვლადის შემცველ გამოსახულებას ცვლადიანი გამოსახულე- ◄ ცვლადიანი

ბა ეწოდება. გამოსახულება

მაგალითი
2
მოცემულია ცვლადიანი გამოსახულება 6x � − . იპოვეთ ამ
y
გამოსახულების მნიშვნელობა, როცა x =  1; y =  0.4;
მოცემულ გამოსახულებაში x-ისა და y-ის ნაცვლად ჩავსვათ
ყურადღება! მოცემულ მა­
მოცემული მნიშვნელობები. გვექნება გა­
ლითში გამრავლება წერ­
2 ტილით არის აღ­ნიშ­ნული
6 ⋅1− = 6−5 =1
0 .4
პასუხი: 1.

როგორ ვიქცევით, როცა ორი სხვადასხვა კოეფიციენტის

შემცველი ნამრავლი, მაგ., 3ab და 4a, ერთმანეთზე უნდა გავამ­
რავ­ლოთ? გამრავლების გადანაცვლებადობის თვისების გამო­
ყენებით ვიღებთ 3ab ⋅ 4a=3 ⋅ 4 ⋅ a ⋅ a ⋅ b=12a2b . რო­გორც ვხედავთ,
რიცხვითი კოეფიციენტების ერთმანეთზე გამრავლებით
მივიღეთ ახალი კოეფიციენტი.

97
 საკლასო სამუშაო

1. განსაზღვრეთ, რომელია ცვლადიანი 8. თეთრი აგური იწონის x გ-ს, წითელი

გამოსახულება? აგურის მასაა y გ. ვიცით, რომ თეთრი
ა) x + 2 ბ) 5 + 2 ÷ 8 გ) 2x + x ÷ 3 + y აგური წითელზე მძიმეა. რას გვიჩვენებს
შემდეგი გამოსახულებები?
2. მიუთითეთ, რამდენ თანამამრავლს
შეიცავს შემდეგი ცვლადიანი გამოსა- ა) x + y ბ) 2 x გ) 3 y
x
ხულება. გამოყავით თითოეულ დ) x – y ე) ვ) x .
1000 y
შემთხვევაში რიცხვითი კოეფიციენტი.
9. შეავსეთ ცხრილი ცვლადების მნიშვნე-
ა) 2t ბ) 2.5 t2s გ) 3tx. ლობების მიხედვით
3. გაამარტივეთ:
x 0 1 2 3 4 5
ა) 20 · 5b ბ) 0.6 · 15xy
4 2 y 0 2 4 6 8 10
გ) ⋅ 2.5 ⋅ 1.1z დ) 2 v 2 ⋅ 2 ⋅ 1.2 . 2x
5 3
4. მოცემულია ცვლადიანი გამოსახულება 2x + y
x2+2x+5. იპოვეთ ამ გამოსახულების x + 2y
მნიშვნელობა, როცა
10. მართკუთხედის სიგრძეა a, ხოლო სიგანეა
ა) x =  1 ბ) x =  2 გ) x =  3. b. გამოსახეთ ამ ცვლადების მეშვეობით
5. მოცემულია ცვლადიანი გამოსახულება მარკუთხედის პერიმეტრი.
2y2 + 3y + 1. იპოვეთ ამ გამოსახულების
მნიშვნელობა, როცა 11. რისი ტოლი უნდა იყოს z ცვლადი, რომ
ა) y =  0 ბ) y =  1 გ) y =  2. ა) z − 1 უდრიდეს 3-ს;
ბ) z + 5 უდრიდეს 7-ს;
6. შეასრულეთ გამრავლება,
1 1 გ) z2 უდრიდეს 9-ს?
ა) 2a·3b ბ) 0.5s·8t გ) c 2 ⋅ d .
2 3 12. ერთ ქილაში ეტევა 0.5 ლ სითხე. აღნიშნეთ
7. აღნიშნეთ 1 საათში ავტომობილის
ეს მოცულობა v-თი და გამოსახეთ,
მიერ გავლილი კილომეტრები x-ით და
რამდენი ლიტრი ჩაეტევა 2 ქილაში;
გამოსახეთ:
5 ქილაში; 100 ქილაში; n ქილაში.
ა) რა მანძილს გაივლის ავტომობილი 2
საათში; 13. თბილისიდან სტამბოლამდე 1 326 კმ-ია.
ბ) რა მანძილს გაივლის ავტომობილი 30 აღნიშნეთ თვითმფრინავის საშუალო
წუთში; სიჩქარე v-თი და მისი საშუალებით
გ) რამდენ საათს მოანდომებს ავტო­ გამოსახეთ ფრენის დრო საათებში.
მობილი 80 კმ -ის გავლას.

საშინაო დავალება

1. რამდენ თანამამრავლს შეიცავს შემდეგი 3. მოცემულია ცვლადიანი გამოსახულება

ცვლადიანი გამოსახულება. გამოყავით 1
( x + 1)
2
+x− .
რიცხვითი კოეფიციენტი. 2
იპოვეთ ამ გამოსახულების მნიშვნელობა,
ა) 3 x ბ) 0.3 x·y 2 როცა
8
cdf ა) x =  1 ბ) x =  0 გ) x =  2 დ) x =  1/2.
გ) 7 tv 2 დ) .
24 6
4. მოცემულია ცვლადიანი გამოსახულება
2. გაამარტივეთ:
15xy + 4y – 3. იპოვეთ ამ გამოსახულების
ა) 3 · 4y ბ) 0.8 · 7x2 მნიშვნელობა, როცა
1 2
გ) f ⋅ 5 დ) 1 ⋅ 0.5 ⋅ 6 w .· ა) x =  0, y =  1 ბ) x = 1, y = 1 გ) x = 1/3, y = 1/2.
10 3

98
5. გაამარტივეთ 11. პაატას თითო ნაბიჯის სიგრძეა 64 სმ,
1 ხოლო მამუკასი – 52 სმ. რამდენი მეტრით
ა) 2x · 0.3y ბ) bt ⋅ 2t
3 გადაასწრებს პაატა მამუკას
5
გ) 1 zw ⋅ 0.5 w დ) 4av · 3ab · 0.6v.
8 ა) 10 ნაბიჯში?
6. მარიამი არის t წლის. t ცვლადის ბ) 30 ნაბიჯში?
გამოყენებით გამოსახეთ: გ) n ნაბიჯში?
ა) რამდენი წლის იყო მარიამი 2 წლის წინ;
12. ჩაფიქრებულია ნატურალური რიცხვი n.
ბ) რამდენი წლის იქნება მარიამი 5 წლის
n-ის საშუალებით გამოსახეთ ის რიცხვი,
შემდეგ;
რომელსაც მივიღებთ, თუ:
გ) რამდენი წლით უფროსია მარიამი თავის
ა) n-ს მივუმატებთ 23-ს;
ექვსი წლის ძმაზე?
ბ) n-ს გავამრავლებთ 5-ზე;
7. კინოს ბილეთი უფროსებისთვის 6 ლარი გ) n-ის ჩანაწერს მარჯვნიდან მივუწერთ
და 50 თეთრი, ხოლო ბავშვებისთვის ნულს;
3 ლარი და 20 თეთრი ღირს. რას გვი­ჩვე­
დ) n-ის ჩანაწერს მარჯვნიდან მივუწერთ
ნებს შემდეგი გამოსახულებები?
1-ს;
ა) 6.5 n, ბ) 650 n, გ) 6.5 n –3.2 m.
ე) n-ის ჩანაწერს მარჯვნიდან მივუწერთ
8. შეავსეთ ცხრილი ცვლადების მნიშვნე- 11-ს.
ლობების მიხედვით
13. ქვემოთ მოყვანილ ცხრილში შეავსეთ
s 0.1 0.5 1 1.4 2 5 გამოტოვებული უჯრები:
t 1 1.25 1.5 1.75 2 2.25 z 0.2 0.4 1 2.1
2s 3z + 1 1.6 5.5 12.4
4t
14. ცვლადიანი გამოსახულების მეშვეობით
s +2t
2
ჩაწერეთ შემდეგი ოპერაციების
s ერთობლიობა: ჩაფიქრებული რიცხვი
t გააორმაგეს, გამოაკლეს 50 და სხვაობა
გაყვეს 6-ზე. როგორ ფიქრობთ, რა რიცხვი
9. მართკუთხედის პერიმეტრი უდრის უნდა ჩაეფიქრებინათ იმისათვის, რომ
38 სმ- ს. აღნიშნეთ მართკუთხედის სიგრძე საბოლოო შედეგი 3-ის ტოლი აღმოჩნდეს?
d-თი და მისი საშუალებით გამოსახეთ
15. ჩაფიქრებულია ორი რიცხვი: x და y.
ა)
მართკუთხედის სიგანე სანტი­ ჩაწერეთ, რას უდრის
მეტრებში;;
ა) ამ რიცხვების გაორკეცებული ჯამი;
ბ)
რამდენი სანტიმეტრით ნაკლებია
ბ) ამ რიცხვების სხვაობისა და ჯამის
მართკუთხედის სიგრძე პერიმეტრზე.
ნამრავლი;
10. ხუთი ფუნთუშა ღირს x ლარი. x-ის გ) პირველი რიცხვისა და 10-ის ჯამის
საშუალებით გამოსახეთ: ნამრავლი მეორე რიცხვის 3-თან
ა) რამდენი ლარი ღირს 1 ფუნთუშა; შეფარდებასთან;
ბ) რამდენი თეთრი ღირს 1 ფუნთუშა; დ) სხვაობა რიცხვების ნამრავლსა და ჯამს
გ) რამდენი ლარი ღირს 2 ფუნთუშა; შორის.
დ) რამდენი ლარი ღირს n ფუნთუშა.

99
 4.2 გამოსახულების გამარტივება
ვთქვათ, ნიკამ ეზოდან ამოიტანა 2 ყუთი, სოსომ – 3 ყუთი.
ცხადია, ორივემ ერთად ამოიტანა 2 + 3 =  5 ყუთი. ვთქვათ, თითო
ყუთში აწყვია 6 კგ ვაშლი. სულ რამდენი კილოგრამი ვაშლი
ამოუზიდავთ ბიჭებს? ეს ორნაირად შეგვიძლია გავიგოთ. პირველი
მეთოდით შეგვიძლია დავითვალოთ რამდენი კილოგრამი
ვაშლი ამოიტანა თითოეულმა ბიჭმა და შემდეგ შევკრიბოთ, ან
მეორენაირად, დავითვალოთ, რამდენი ყუთი ამოიტანა ორივემ
ერთად და შემდეგ გავამრავლოთ ერთი ყუთის მასაზე. პირველ
შემთხვევაში უნდა შევკრიბოთ 2·6 და 3·6. მეორე შემთხვევაში
კი გამრავლების განრიგებადობის კანონის გამოყენებით ორ
შესაკრებში მდგარი ერთი და იგივე მამრავლი 6 შეგვიძლია
ფრჩხილებს გარეთ საერთო მამრავლად გავიტანოთ:
დაიმახსოვრეთ 2 · 6 + 3 · 6 =  6 · (2 + 3) =  6 ·5 =  30.
▼ ახლა, დავუშვათ, არ ვიცით, კონკრეტულად რამდენ
კილოგრამს იტევს თითოეული ყუთი, მაგრამ ვიცით, რომ
გამრავლების ნიშანი
ვაშლების რაოდენობა თითოეულ ყუთში თანაბარია. აღვნიშნოთ
ფრჩხილების წინ ან შემდეგ
შეგვიძლია არ დავწეროთ და ერთ ყუთში ჩაწყობილი ვაშლის მასა m-ით. მაშინ ნიკასა და სოსოს
ვიგულისხმოთ. ამოუზიდავთ (2m + 3m) კგ. გამრავლების განრიგებადობა ამ
ჯამსაც ადვილად გაამარტივებს. მართლაც, ორივე შესაკრებში
მყოფი თანამამრავლი m შეგვიძლია ფრჩხილებს გარეთ გავიტანოთ
როგორც საერთო თანამამრავლი: 2m + 3m =  (2 + 3) m =  5m.
ვხედავთ, რომ რიცხვითი კოეფიციენტები ამ შემთხვევაში
შეიკრიბა. ამის მსგავსად, 2x + 8x =  10x, 3t + 4t + 7t =  14t და ა.შ.
ეს წესი სამართლიანია ნებისმიერ ცვლადიან გამოსახულებაში
მსგავსი წევრების შეკრებისას.
მსგავსი წევრები ► ცვლადიან გამოსახულებაში შემავალ ისეთ წევრებს,
რომლებსაც მხოლოდ რიცხვითი კოეფიციენტი აქვთ
განსხვავებული, ხოლო ცვლადებისგან შედგენილი ნაწილი
(ასოითი ნაწილი) ერთნაირი აქვთ, მსგავსი წევრები ეწოდება.

მაგალითად, 3m + 2x + 4m + 5y + 6x გამოსახულებაში მსგავსი

წევრებია, ერთი მხრივ, 3m და 4m, მეორე მხრივ, 2x და 6x.
5y-ს მსგავსი წევრი არ აქვს. მოცემული გამოსახულების
გასამარტივებლად ჩვენ უნდა დავაჯგუფოთ მსგავსი წევრები
(შესაკრებებს ადგილი შევუცვალოთ), ხოლო შემდეგ შევკრიბოთ
მათი კოეფიციენტები.
3m + 2x + 4m + 5y + 6x =  3m + 4m + 2x + 6x + 5y
 =  (3 + 4)m + (2 + 6)x + 5y =  7m + 8x + 5y
საწყისი გამოსახულება გამარტივდა: 5 შესაკრების ნაცვლად
მივიღეთ 3 შესაკრები.

მაგალითი
გავამარტივოთ გამოსახულება: 2x2 + x + 4(x + x2).
პირველ რიგში გავხსნათ ფრჩხილები, რაც იმას ნიშნავს, რომ
კოეფიციენტი 4 უნდა გამრავლდეს ფრჩხილებში ჩასმული

100
ჯამის თითოეულ შესაკრებზე. გვექნება:
2x2 +x + 4x + 4x2
ახლა გამოვყოთ მსგავსი წევრები. ესენია 2x2 და 4x2 , ასევე x და
4x, ანუ გვაქვს x კვადრატიანი და x-იანი წევრები. ყურადღება
მივაქციოთ, რომ ერთ-ერთ შესაკრებს, x-ს, კოეფიციენტი არ
უწერია. ეს იმას ნიშნავს, რომ ეს კოეფიციენტი 1-ს უდრის და
მას არ წერენ იმიტომ, რომ ერთზე გამრავლება არაფერს ცვლის.
ამრიგად, საბოლოოდ გვექნება.
2x2 + x + 4x + 4x2 =  (2x2 + 4x2) + (x + 4x)
 =  (2 + 4)x2 + (1 + 4)x =  6x2 + 5x.

საკლასო სამუშაო

1. გაამარტივეთ გამოსახულება. 6. უდრის თუ არა ორი ცვლადიანი

6 v + 9 v 21 y – 17 y 2.3 z + 2.9 z გამოსახულება ერთმანეთს ცვლადების
ნებისმიერი მნიშვნელობისთვის?
1 1 1 1 2
1 t + t 4 r - 1 r 7y - 2 y. ა) 4(q2 + 2q + 1) და 4 + 2(q2 + 3q) + 2(q2 + q)
3 3 2 3 5
ბ) 3z + 9v + 2(4z−v + 1) და
2. დააჯგუფეთ მსგავსი წევრები და
გაამარტივეთ გამოსახულება. 5v + 3(2 − v + 6z) + 5(v − 2z)

ა) 3 m + 5 a + 2 m ბ) 4 t − t + 2 t2 + 4 t2 7. შაქარი ორ მაღაზიაში სხვადასხვა ფასად

გ) 3 x  + 13 + 3 x + 4 x−8
2
დ) 72 s +2 t +3 s+t .
2 2 2 იყიდება. პირველ მაღაზიაში ერთი შეკვრა
შაქრის ფასი ლარებში აღნიშნეთ p-თი,
3. გახსენით ფრჩხილები და შეკრიბეთ ხოლო მეორე მაღაზიაში იგივე ფასი q-თი,
მსგავსი წევრები. ამასთან, p > q. შემოტანილი ცვლადების
ა) 2 (x + 1) + 3 (2 + 2x) ბ) 
2 z + 12 (z +3) − 34 საშუალებით გამოსახეთ:
გ) x2 + 2 (x + x2) + 5 x დ) 
7 (p + 2 q) +2 (7p + q). ა) რამდენი ლარით მეტი ღირს პირველ
მაღაზიაში ერთი შეკვრა შაქარი მეორე
4. გაამარტივეთ გამოსახულება და
მაღაზიასთან შედარებით;
გამოთვალეთ მისი მნიშვნელობა.
5 ბ) სულ რამდენი ლარი დაგვეხარჯება, თუ
ა) a ⋅ 4a+a2 +3a+2a ⋅ 4 − 1 , თუ a =  3; ორ შეკვრა შაქარს ვიყიდით პირველ
2
1 2 მაღაზიაში, ხოლო სამ შეკვრას შევიძენთ
ბ) 3(y+2)+ (6+12y)−1 , თუ y= ;
3 7 მეორე მაღაზიაში?
გ) 2(c + 1.2) + 3 − 0.5( 4c + 3) , თუ c =  0.924. 8. (სახალისო ამოცანა) ერთი კვერცხი
3
5. იპოვეთ m-ის მნიშვნელობა, რომლის- იხარშება 5 წუთში. რა დროში მოიხარშება
1 6 კვერცხი?
თვისაც 6m + 1 m უდრის 44-ს.
3

საშინაო დავალება

1. გაამარტივეთ გამოსახულება. 2. დააჯგუფეთ მსგავსი წევრები და

7b + 2b 8r + 5r 2 გაამარტივეთ გამოსახულება
2 p+0.4p
5 7s  + 2s + 3t + 5t 3n + 6k − n + 3k
3 1 2 4 2
3.6s-2 s 2
x -0.2x 2 2pq -1 pq 4a + 12b − a + 6b 0.8x2 + 2y + 6x − y
10 3 5
0.4t + 2.1t2 − 0.3t − 0.2t2 3x2 + 12 + 3x + 4x−8

101
 5 1 3 8. საფეხბურთო ჩემპიონატში მონაწილე
3 x 2 +0.5y- x 2 + y 72s + 2t + 3s + t2. ათი გუნდიდან თითოეულის განაცხადში
6 3 8
3. გახსენით ფრჩხილები და შეკრიბეთ არის k რაოდენობის მეკარე, m რაო­ დე­
მსგავსი წევრები. ნობის მცველი, n რაოდენობის ნახევარ­­
ა) 3(1 + a) + 2(9a + 2) მცველი და p რაოდენობის თავდამსხმელი.
გამოსახეთ
ბ) 21.4(b + 2) + 0.6(7 + 2b)
ა) რამდენი მოთამაშეა თითოეულ გუნდში;
გ) 3c + 2(0.3 + 3.2c)-c-0.4 ბ) რამდენი ფეხბურთელია ათივე გუნდში;
 2  2 გ) რამდენი მეკარე და მცველია 6 გუნდში;
დ) 3  1 r+3  +1 -2.1r .
 3  5 დ)
რამდენით მეტი თავდამსხმელია 5
4. იპოვეთ p-ს მნიშვნელობა, რომლის- გუნდში, ვიდრე მეკარე 2 გუნდში?
4
თვისაც 9p-1 p უდრის 60-ს.
5 9. ერთი კილოგრამი კარტოფილი ღირს
5. იპოვეთ 4 . 2 c 2  + 3 d  +  2 (0.7c 2  −  d)
 
m თეთრი, ხოლო ერთი კილოგრამი
გამო­ სახულების მნიშვნელობა, თუ c =  2, სტაფილო ღირს n თეთრი. განსაზღვრეთ
d =  0.5. m და n ცვლადების გამოყენებით
ა) რამდენი თეთრით ძვირია 1 კგ სტაფილო
6. გამოთვალეთ
1 კგ კარტოფილთან შედარებით;
ა) 0.3(1.2 + 0.2b) + 0.5(3.6b + 0.1)−0.2, თუ b =  7.5;
ბ) რამდენი ლარი ღირს 1 კგ კარტოფილი;
2 1 5 4
ბ) 3 ( 0.2r+1) +1  0.1r-  -0.3r , თუ r= . გ)
რამდენი ლარი უნდა გადავიხადოთ
5 5 2 5
10 კგ კარტოფილში;
7. მართკუთხედის სიგრძე 3.5-ჯერ მეტია დ)
რამდენი ლარი უნდა გადავიხადოთ
სიგანეზე. აღნიშნეთ სიგანე x-ით და მისი 5 კგ კარტოფილსა და 5 კგ სტაფილოში
საშუალებით გამოსახეთ: ერთად;
ა)
მართკუთხედის პერიმეტრი და ე) რამდენი თეთრით მეტი ღირს 3 კგ სტა­
ფართობი; ფილო 2 კგ კარტოფილთან შედა­რებით.
ბ)
რამდენით გაიზრდება პერიმეტრი,
თუ მართკუთხედის სიგანეს 2-ით
გავზრდით.

გამეორებისთვის

1. ახლა ორშაბათის 15:00 საათია. რა დრო 5. დავუშვათ, S უდრის 1-დან 99-ის ჩათვლით
იქნებოდა 150 საათის წინ? ყველა ნატურალური რიცხვის ჯამს.
გაიყოფა თუ არა S უნაშთოდ
2. მოძებნეთ უკვეცი წილადი, რომელიც
ა) 2-ზე;
ა) მეტია 3.1-ზე და ნაკლებია 3.2-ზე;
ბ) 3-ზე;
ბ) მეტია 4/5-ზე და ნაკლებია 5/6-ზე.
გ) 5-ზე;
3. რიცხვით ღერძზე აგებული MN დ) 9-ზე?
მონაკვეთის შუაწერტილის კოორდინატია
2.2. რას უდრის MN მონაკვეთის სიგრძე, მითითება: შეეცადეთ, თითოეული
თუ M წერტილის კოორდინატია 0.8? შემთხვე­ვისთვის S-ში შესაკრებები სათა­
ნადოდ დააჯგუფოთ.
4. დახაზეთ ისეთი ოთხკუთხედი, რომელსაც
აქვს სიმეტრიის ღერძი, თუმცა ყველა
გვერდი ტოლი არ აქვს.

102
4.3 განტოლება
ყოველდღიურ ცხოვრებაშიც კი, ალბათ, ხშირად დაგვჭირვებია
უცნობი სიდიდეების პოვნა. ვთქვათ, ვიცით, რომ ჩვენ 360
ლიტრიან ავზს ონკანი ავსებს 45 წუთში და ისეთივე ონკანიდან
მეზობლის ავზის ავსებას დასჭირდა 60 წუთი. შეგვიძლია თუ არა
ამ მონაცემების გამოყენებით დავადგინოთ მეზობლის ავზის
ტევადობა? ან, მაგალითად, გორიდან ბათუმამდე, რომელთა
შორის მანძილი 300 კმ-ს შეადგენს, ერთი საათის შუალედით
გადის ორი ავტომანქანა. პირველი ავტომანქანის საშუალო
სიჩქარეა 50 კმ/სთ. რა საშუალო სიჩქარით უნდა მოძრაობდეს
მეორე ავტომანქანა, რომ ბათუმში პირველთან ერთად ჩავიდეს?
ეს და სხვა უამრავი მაგალითი გვიჩვენებს, რომ გვჭირდება
ხოლმე ცნობილი სიდიდეების მეშვეობით უცნობი სიდიდის
გამოთვლა. კაცმა რომ თქვას, მათემატიკა დიდწილად სწორედ
ასეთი საჭიროებისთვის შეიქმნა საუკუნეების წინ და დღესაც,
როგორც მეცნიერება, ასეთი მიზნებისთვის არსებობს.
მთავარი, რასაც უცნობი სიდიდის მოსაძებნად ვაკეთებთ,
ის არის, რომ ჩამოვაყალიბებთ პირობას, რომელსაც ჩვენთვის
საინტერესო უცნობი სიდიდე უნდა აკმაყოფილებდეს.
მათემატიკის ენაზე ამგვარი პირობა ჩაიწერება რაიმე ტოლობის
სახით, რომელშიც მოსაძებნი სიდიდე ცვლადის სახით შედის.
ასეთ ტოლობას განტოლებას უწოდებენ.

ცვლადის შემცველ ტოლობას განტოლება ეწოდება. ◄ განტოლება

განვიხილოთ ზემოთ მოტანილი ამოცანა ავზების შესახებ.

ჩვენთვის საინტერესო მეორე ავზის ტევადობა ლიტრებში
აღვნიშნოთ v-თი. რა პირობა უნდა დავადოთ v-ს, რომ გამოთვლაში
დაგვეხმაროს? რადგან ორივე ავზს ერთნაირი ონკანი ავსებს,
ერთ წუთში ონკანიდან ავზში ჩაღვრილი წყლის რაოდენობა
ლიტრებში ორივესთვის თანაბარი უნდა იყოს. პირველი ავზის
360
შემთხვევაში ეს იქნება , ხოლო მეორე ავზის შემთხვევაში ეს
45
v
იქნება  , შესაბამისად, მათემატიკურად ჩაწერილ პირობას
60 360 v
ექნება სახე: = . როგორც ვხედავთ, მივიღეთ v ცვლადის
45 60
შემცველი ტოლობა – განტოლება. მისი ამოხსნა მიგვიყვანს
შედეგამდე: გავიგებთ, რას უდრის უცნობი v.
◄ განტოლების ამოხსნა
განტოლების ამონახსნის მოძებნის პროცესს განტოლების
ამოხსნა ჰქვია.

ცვლადის იმ მნიშვნელობას, რომელიც განტოლებას ჭეშმარიტ ◄ ამონახსნი

ტოლობად აქცევს, ამონახსნი ეწოდება.

განხილულ ამოცანაში არსებობს v-ს ისეთი მნიშვნელობები,

რომლებიც განტოლებას არ აკმაყოფილებს, ანუ განტოლებაში
მათი ჩასმით სწორ ტოლობას ვერ მივიღებთ. ასეთია, მაგ., v  =  400
ან v  =  500.

103
 მართლაც, 360 ≠ 400 და 360 ≠ 500 . შესაბამისად, არც
45 60 45 60
400 და არც 500 არ არის განტოლების ამონახსნი. ამავდროულად,
თუ v-ს ნაცვლად ჩავსვამთ 480-ს, განტოლება დაკმაყოფილდება
ანუ ჭეშმარიტი ტოლობა მიიღება:
360 480 .
=
45 60

ამრიგად, აღმოჩნდა, რომ, 480 არის მოცემული განტოლების

ამონახსნი.
როგორ უნდა მოვძებნოთ განტოლების ამონახსნი? ეს ძალიან
მნიშვნელოვანი შეკითხვაა. რთული განტოლებების შემთხვევაში
მასზე პასუხი არც არის ცნობილი, მაგრამ ჩვენ ჯერ-ჯერობით
საქმე გვექნება მარტივ განტოლებებთან, რომლებსაც ამოვხსნით
უკვე ცნობილი არითმეტიკული კანონების გამოყენებით.
ისევ განხილულ ამოცანას რომ დავუბრუნდეთ, ამოსახსნელი
განტოლება შეგვიძლია შემდეგი სახით ჩავწეროთ:
360:45 =  v:60 ანუ v:60 =  8.
თუ გავიხსენებთ, რომ უცნობი გასაყოფი უდრის განაყოფისა
და გამყოფის ნამრავლს, დავწერთ
v =  60·8 =  480.

მაგალითი
ამოვხსნათ განტოლება 15(x − 10) + 5 =  80.
განტოლებაში ტოლობის მარცხენა მხარეს გვაქვს ჯამი,
რომელიც შეიცავს ორ შესაკრებს: 15(x − 10)-სა და 5-ს. მათგან
ცვლადს შეიცავს მხოლოდ პირველი, 15(x − 10). გავიხსენოთ,
რომ ორი შესაკრებიდან ერთ-ერთი უდრის ჯამს გამოკლებული
მეორე შესაკრები.
15(x − 10) =  80 − 5
15(x − 10) =  75.
ახლა ერთ-ერთი თანამამრავლი (x−10) შეგვიძლია გავუტოლოთ
ნამრავლისა და მეორე თანამამრავლის შეფარდებას
(x − 10) =  75 ÷ 15
x − 10 =  5.
და ბოლოს, უცნობი საკლები უდრის მაკლებისა და სხვაობის
ჯამს:
x =  5 + 10
x =  15.
შეცდომების თავიდან აცილების მიზნით სასურველია,
შევამოწმოთ ხოლმე განტოლების ამონახსნის სისწორე.
ამისათვის ცვლადის ნაცვლად უნდა ჩავსვათ მიღებული პასუხი
და ვნახოთ, გადაიქცევა თუ არა განტოლება სწორ ტოლობად.
ჩვენ მაგალითში შესამოწმებელი გვექნება შემდეგი ტოლობის
სისწორე: 15(15 − 10) + 5 =  80. მართლაც,
75 + 5 =  80,
რაც იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ სწორად მოვძებნეთ ამონახსნი .

104
 ამოცანა.
ვაჟას მისი დის, ნინოს ასაკი ჰკითხეს. ვაჟამ პირდაპირ პასუხს
თავი აარიდა და ასე უპასუხა: ჩემი და 6 წლის შემდეგ ორჯერ
უფროსი იქნება, ვიდრე იყო 4 წლის წინ. რამდენი წლისაა ნინო
ამჟამად?
ნინოს ოთხი წლის წინანდელი ასაკი აღვნიშნოთ z-ით. ნინოს
ამჟამინდელი ასაკი იქნება (z + 4) წელი. დღეიდან 6 წლის შემდეგ
ნინო იქნება (z + 10) წლის, რაც ამოცანის პირობის მიხედვით
ორჯერ მეტი უნდა იყოს, ვიდრე z. ეს განტოლების სახით
შეგვიძლია ასე ჩავწეროთ:
z + 10 = 2z .
ტოლობის მარცხენა მხარეს ერთ-ერთი შესაკრები უდრის ჯამს
გამოვაკლოთ მეორე შესაკრები
10 = 2z − z .
ტოლობის მარჯვენა მხარე ადვილად მარტივდება
10 =  z,
რაც იმას ნიშნავს, რომ განტოლების ამონახსნი ვიპოვეთ: z =  10.
შემოწმება: თუ ნინო 4 წლის წინ 10 წლის იყო, ამჟამად ის არის
14 წლის, ხოლო 6 წლის შემდეგ იქნება 20 წლის, ანუ 2-ჯერ
უფროსი, ვიდრე 4 წლის წინ.
პასუხი: ნინოს ამჟამინდელი ასაკია 14 წელი.

საკლასო სამუშაო

1. ჩამოთვლილია ხუთი რიცხვი: 0, 1, 2, 5,10. 5. ზეპირად განსაზღვრეთ, მოცემული ორი

მათგან რომელია განტოლების ამო­ნახსნი? განტო­
ლებიდან რომლის ამონახსნია
ა) (x − 1)(x + 2) =  0 ბ) 0.5y + 3 =  8 უფრო დიდი?
2 ა) x + 13  =  70 და x + 13 = 100
გ) t2 − 2t =  0 დ) = 0 .2
5+z
ბ) 3 z = 14 და 3 z =  140
2. ამოხსენით განტოლება
ზეპირად. გ) 2p = 11.2 და 8 p  = 11.2
ა) 40 + s =  60 x + 12 = 72 3y = 24 დ) w ÷ 8 = 74 და w ÷ 8 = 740
ბ) v + 0.4 = 5.4 w-12 = 0.8 0.1 z = 1 6. ამოხსენით განტოლება და შეამოწმეთ
2 1 9 1 მიღებული პასუხები. 
გ) y − = +x= 1 x = 3.
3 3 10 2 ა) 318 − z =  205 ბ) 2 x + 4  =   20
3. ამოხსენით განტოლება. გ) 198 − t =   29 დ) 3(4 y + 1) =  27
ა) 9 x + 21 =  102 12p − 5p = 35 15 = 11h − 5h
7. მოცემულია განტოლებებიდან, რომელს
ბ) 65 − 8 r = 1 42t − 20 = 2t 0.7w = 0
არ გააჩნია ამონახსნი?
4. ამოხსენით განტოლება. ა) 5 = 0 ბ)  10 z + 5 =  5 z + 10
1 x
ა) y + y = 16
3 გ) x + 3 =  x + 5 დ) 2(t + 1) =  2t + 3
ბ) 2 ( x + 0.5 )= 7 + x
3 1 8. ნათიას ორივე ჯიბეში 48 ცალი თხილი
გ) z + ( z + 3 ) = 2z აქვს, ამასთან მარჯვენა ჯიბეში 5-ჯერ
4 4
17 მეტი თხილი უყრია, ვიდრე მარცხენაში.
დ) ( t + 2) =4(3t + 1) + 6 რამდენი თხილი აქვს ნათიას თითოეულ
2
ჯიბეში?

105
9. ვანომ დათვალა და აღმოაჩინა, რომ დღე-
ღამეში სამჯერ უფრო ნაკლები დროის
განმავლობაში სძინავს, ვიდრე ღვიძავს.
13. კატერმა უნდა გაცუროს 80 კმ. რა მანძილი
რამდენი საათი სძინავს ვანოს დღე-
ღამეში?
12. სამი მომდევნო ნატურალური რიცხვის
ჯამი უდრის 627-ს. იპოვეთ ეს რიცხვები.
დარჩება მას დანიშნულების ადგილამდე
3 
სთ-ის შემდეგ, თუ მისი სიჩქარეა
22  კმ/თ?

14. ექსკურსიაზე 28 მოსწავლე წავიდა,

მათში გოგონების რიცხვი 8-ით
აღემატებოდა ბიჭებისას. რამდენი ბიჭი
იყო ექსკურსიაზე?

15. რიცხვი 96 გაყვეს უცნობ გამყოფზე.

განაყოფშიც და ნაშთშიც მიიღეს 8. იპოვეთ
გამყოფი.
10. რამდენი ლიტრი წყალი ეტევა ჭურჭელში,
16. სახლში ორი სადარბაზოა. პირველ
თუ ვიცით, რომ ახლა მისი მესამედია
სადარბაზოში მეორესთან შედარებით 1.5-
შევსებული, ხოლო კიდევ 3 ლ-ის
ჯერ და იმავდროულად 20-ით ნაკლები
დამატებით ნახევრამდე შეივსება?
ბინაა. იპოვეთ, რამდენი ბინაა თითოეულ
11. ორი რიცხვის ჯამია 18, ხოლო სხვაობა სადარბაზოში.
უდრის 4-ს. შეადგინეთ განტოლება და
იპოვეთ ეს რიცხვები.

საშინაო დავალება

1. გაარკვიეთ, მოყვანილი განტოლე­ბებიდან ა) 1.7 + x =  2 და 1.9 + x = 2

რომლის ამონახსნია 2 ბ) 11p =  484 და 11p =  4.84
ა) 2x + 3 =  7 ბ)2.1 – 0.1 p =  1.9 გ) y =2 გ) 10z =  67 და 50z =  67
2
დ) 12 = 3
4+z 5. ავტოსადგომზე სამი მწკრივია. პირველ
2. ამოხსენით განტოლება მწკრივში 5 ადგილით ნაკლებია, ვიდრე
ა) 7 y + 2  3 y + 5  =1.125
შუა მწკრივში და 2 ადგილით მეტია,
4 8 16  ვიდრე მესამეში. გამოითვალეთ, რამდენი
1
ბ) 4 (1=
+ 2y ) (16y + 20 ) ადგილია თითოეულ მწკრივში, თუ
4 ავტოსადგომზე სულ 75 ავტომობილი
გ) 3 y +0.8 (5y + 2) = 10.6 – 2y ეტევა.
დ) 4 · 0.6 y + 0.3 (2y + 0.6) =  0.78

3. ამოხსენით განტოლება და შეამოწმეთ

მიღებული პასუხი.
ა) 2y – 1 = 6 45 – 9z = 9 3 · 4c = 72
ბ) 7t +8 = 8t 11b – 8b = 27 0.5(r + 1) = 1
გ) 2(h + 3) – 7 =  1 9.1  –  3 ( t  –  1 )  =  1
a + 4(a + 1) =  10a
6. სამი მომდევნო კენტი რიცხვის ჯამი უდრის
4. ზეპირად დაადგინეთ, მოცემული ორი
39-ს. იპოვეთ თითოეული რიცხვი. როგორ
განტოლებიდან რომელს ექნება უფრო
შეიცვლებოდა პასუხი, თუ პირობიდან
დიდი ამონახსნი?
ამოვაგდებდით სიტყვა „კენტს“?

106
 1 13. იპოვეთ ცვლადების მნიშვნელობები, თუ
7. გამოსახეთ ისეთი წილადის სახით, თითოეული ფიგურის პერიმეტრი 14-ს
4
უდრის.
რომლის მრიცხველი 9-ით ნაკლებია
მნიშვნელზე.

8. თაკო მაღაზიაში შევიდა და რვეულების

x+1 x+1
შესაძენად გამყიდველს გაუწოდა მთელი d
თანხა, რაც ჰქონდა. გამყიდველმა უთხრა,
რომ ამ თანხით მოუვიდოდა 4 პატარა x d+1
რვეული და ხურდა დარჩებოდა 40 თეთრი,
ან ორი დიდი რვეული ხურდის გარეშე. 14. შეიძლება თუ არა ოთხი მომდევნო
რა თანხა აქვს თაკოს, თუ ცნობილია, ნატურალური რიცხვის ჯამი უდრიდეს
რომ დიდი რვეული 70 თეთრით ძვირია ა) 1206-ს;
პატარაზე? ბ) 1580-ს?
9. ორი ავტომანქანა ერთმანეთის 15. ქუთაისში სამჯერ მეტი ადამიანი
შესახვედრად ერთდროულად გამოვიდა ცხოვრობს, ვიდრე გორში. სამტრედიაში
840 კმ-ით დაშორებული ქალაქებიდან. კი ექვსჯერ ნაკლები, ვიდრე ქუთაისში.
პირველი მანქანის სიჩქარე 10 კმ/სთ- რამდენი მოსახლე ცხოვრობს თითოეულ
ით აღემატებოდა მეორისას. იპოვეთ ქალაქში, თუ სამივე ქალაქში ერთად
ავტომანქანების სიჩქარეები, თუ 225 000 მოსახლეა?
ცნობილია, რომ ისინი გამოსვლიდან 6
საათში შეხვდნენ ერთმანეთს. 16. თანაბარი ტემპით მომუშავე ოთხი მუშა
ერთად სამუშაოს ასრულებს 5 დღეში.
10. რიცხვით ღერძზე M წერტილი მოქცეულია შეადგინეთ განტოლება და იპოვეთ,
0.57-სა და 0.58-ს შორის, ამასთან 0.58-თან რამდენ დღეს მოანდომებს ერთი მუშა
4-ჯერ უფრო ახლოს არის, ვიდრე 0.57- მთელ სამუშაოს?
თან. იპოვეთ M წერტილის შესაბამისი
ათწილადი.

11. შეადგინეთ ისეთი ამოცანა, რომლის

ამოხსნაც დაიყვანება შემდეგ განტო­
ლებაზე:
ა) x + (x + 10) =  130;
ბ) 5(v + 15) + 4v =  255.
2
12. მთელი წიგნის რომ წაიკითხა, გიორგის
5
წასაკითხი კიდევ დარჩა 84 გვერდი. სულ 17. კვადრატი დაყოფილია 8 ტოლ ნაწილად.
რამდენი გვერდია წიგნში? სამი ნაწილის ფართობია 18 სმ2. რას უდრის
ნახევარი კვადრატის ფართობი?

107
 დავიმახსოვროთ

ცვლადიან გამოსახულებაში მსგავს მსგავსი წევრების შეკრებისას რიცხვითი

წევრებს ასოითი ნაწილი ერთნაირი აქვთ. კოეფიციენტები იკრიბება, ხოლო ასოითი
ნაწილი უცვლელი რჩება.

განტოლება ცვლადის შემცველი განტოლების ამონახსნი არის ცვლადის

ტოლობაა. ის მნიშვნელობა, რომელიც განტოლებას
ჭეშმა­რიტ ტოლობად აქცევს.

გამრავლების ნიშანი ფრჩხი­ლების

წინ ან შემდეგ ხშირად არ იწერება და
იგულისხმება.

108
 შემაჯამებელი სავარჯიშოები
1. გაამარტივეთ გამოსახულება 5. რიცხვით ღერძზე A წერტილის
ა) 3а + 9b – 2а – 6b კოორდინატია a, ხოლო B წერტილისა –
ბ) 14.4m + 6n – 13.5m + 4.03m b. ვიცით, რომ b>a. გამოსახეთ a – სა და
b – ს მეშვეობით:
გ) 50.2с2 + 8.2с – 6.4с2 – 1.9с
ა) AB მონაკვეთის სიგრძე,
დ) 0.8v + 4.02w – 0.16(2w + 2.5v)
ბ) AB მონაკვეთის შუაწერტილის
2
ე) 0.5 x : 25 x კოორდინატი.
y2 y2 გ) AB მონაკვეთის ისეთი C წერტილის
2 2
ვ) 3n ⋅ a x კოორდინატი, რომელიც 3 – ჯერ
ax n უფრო ახლოა A – სთან, ვიდრე
B – სთან.
2. გაამარტივეთ გამოსახულება და
გამოთვალეთ მისი მნიშვნელობა: 6. ორნიშნა რიცხვს გამოაკლეს იმავე
2
ა) 2( z + 1.5) + 4(2z − 0.75) − 2z , 2 ციფრებით, ოღონდ შებრუნებული
თუ z =  0.5 თანმიმდევრობით ჩაწერილი ორნიშნა
რიცხვი და სხვაობა მიიღეს 27. რამდენით
w2 2( 4 + a) მეტია თავდაპირველი ორნიშნა რიცხვის
ბ) ⋅ , თუ w =  0.9
2a + 8 3w ათეულების ციფრი ერთეულების
s−3 5st ციფრზე?
გ) ⋅ ,
2t 4 ( s + 2st ) − 8st 7. იპოვეთ ისეთი ნატურალური რიცხვი,
თუ s =  3.08, t =  0.76 რომელიც მარჯვნიდან ორიანის
მიწერით 11 – ჯერ იზრდება.
3
დ)
8
( ) (
4b2 + bc − 0.125 2b2 + bc , ) 8. წილადის მრიცხველი 8 – ით ნაკლებია
მნიშვნელზე. როცა ორივე, მრიცხვე­
2
თუ=b = , c 0 .2 ლიცა და მნიშვნელიც 3 – ით გაზარდეს,
5 1
წილადი გაუტოლდა  – ს. იპოვეთ
3. იპოვეთ q – ს ის მნიშვნელობა, 3
თავდაპირველი წილადი.
1
რომლისთვისაც
3
( )
3q2 + 2 + 4q − q2 9. ტურისტულ კომპლექტში შედის ერთი
5
უდრის  – ს კარავი, სამი ზურგჩანთა და ოთხი
3 საძილე ტომარა. საძილე ტომრის
4. ამოხსენით განტოლებები: ქირაობა ორჯერ ძვირია, ვიდრე
ზურგჩანთის და სამჯერ იაფია, ვიდრე
ა) 1.5x – 28 =  0.8x
კარვის ქირაობა. რა ღირს თითოეული
5 ნივთის ქირაობა, თუ მთელი კომპლექტი
ბ) t = 0.05
7 51 ლარად ქირავდება.
გ) 20 − 1.6 y= y − 1
3
2 .4
დ) = 0 .8
3z − 6
ე) 8  5.1w − 3 1 w  = 0
13  2 

ვ) 6 3  2 − 5 v  = 0 .
17  18 

109
 10. ერთი რიცხვი 11 – ჯერ ნაკლებია, ვიდრე ერთმანეთს დილის თერთმეტის
გასამკეცებული მეორე რიცხვი. იპოვეთ ნახევრზე ჩაუქროლა. აღმოსავლეთით
ეს რიცხვები, თუ მათი ჯამი უდრის მიმავალ მანქანას 10 კმ/სთ – ით მეტი
42 – ს. სიჩქარე ჰქონდა, ვიდრე დასავლეთით
მიმავალს. შუადღის პირველ საათზე
11. რამდენი წლის იქნება გიო 2 წლის
ავტომანქანებს შორის 300 კმ იყო. რა
შემდეგ, თუ t წლის წინ მისი ასაკი იყო x
სიჩქარით მოძრაობდა თითოეული
წელი?
მათგანი?
12. სტადიონის ირგვლივ სარბენი ბილიკის
16. ვანომ ჭადრაკის ტურნირში პარტიების
სიგრძეა 140 
მ. დაწერეთ ფორმულა,
ნახევარი მოიგო. პირველ 6 თამაშში
რომელიც გვიჩვენებს:
მას მხოლოდ ორი პარტია ჰქონდა
ა)
მანძილს მეტრებში, რომელსაც მოგებული, მაგრამ ამის შემდეგ
სპორტსმენი დაფარავს, თუ n – ჯერ დარჩენილი თამაშებიდან ყველაში
შემოურბენს სტადიონს; გაიმარჯვა. სულ რამდენი პარტია
ბ)
რამდენი წრე უნდა გააკეთოს ითამაშა ვანომ ტურნირში?
სპორტსმენმა, თუ უნდა x კმ – ის
დაფარვა;
გ)
დრო, რომელსაც სპორტსმენი
მოანდომებს სტადიონის გარშემო
k – ჯერ შემორბენას 4 მ /წმ საშუალო
სიჩქარით;
დ)
სიჩქარეს, რომლითაც უნდა
დარბოდეს სპორტსმენი, რათა
k – ჯერ შემორბენას მოანდომოს
17. მაიას ჯიბეში აქვს 1.7 ლარი მხოლოდ
t  წუთი.
ათთეთრი­ ანებითა და ხუთთეთრი­
13. ფიცრისაგან, რომლის სიგრძეა 2 მ და ანებით. რამდენი ხუთთეთრიანი აქვს
30 სმ, უნდა ჩამოხერხონ პატარა ზომის მაიას, თუ მათი რიცხვი 4 – ით აჭარბებს
ნაჭრები. თითოეულ ჩამოხერხვაზე ათთეთრიანების რიცხვს?
იკარგება 1 სმ სისქე.
18. მებაღემ ყოველ საათში დაგეგმილზე 3
ა)
შეადგინეთ გამოსახულება, რომ­ ნერგით მეტი დარგო. შედეგად 7 საათში
ლითაც გავიგებთ, რამდენი სმ 9 ნერგით გადააჭარბა 8  საათიანი
მორჩება, თუ x სმ სიგრძის n ნაჭერს სამუშაო დღის გეგმას. რამდენი ნერგი
ჩამოვჭრით; უნდა დაერგო მებაღეს 8 საათის
ბ) თუ ფიცარს 6 თანაბარ ნაწილად განმავლობაში?
უნარჩენოდ დავხერხავთ, რა სიგრძე
ექნება თითოეულ ნაჭერს?

14. სტუდენტმა მთელი წლით ინტერნეტით

სარგებლობისთვის მომწოდებელ
კომპანიას გადაუხადა 286 ლარი.
რა ღირს ერთი თვით ინტერნეტით
სარგებლობა, თუ ცნობილია, კომპანია
მომსახურების თვიურ გადასახადს
დღესასწაულების გამო იანვარსა და 19. რვეული და კალამი ერთად ღირს 2 ლარი
აპრილში ანახევრებს. და 40 თეთრი. რა ღირს თითოეული, თუ
15. შემხვედრი მიმართულებით მოძრავმა ცნობილია, რომ 5 რვეული 3 ლარით
ორმა ავტომანქანამ ავტობანზე ძვირია 10 კალამზე.

110
20. პირველ ქვევრში 5 – ჯერ მეტი ღვინო 23. ისააკ ნიუტონს მიეწერება შემდეგი
ასხია, ვიდრე მეორეში. პირველი ამოცანის ავტორობა. ვაჭარს ჰქონდა
ქვევრიდან მეორეში 200 ლ ღვინო გარკვეული თანხა. პირველ წელს მან
გადაიღეს. შედეგად მეორეში ქვევრში დახარჯა 100 გირვანქა სტერლინგი
აღმოჩნდა 1.25 – ჯერ ნაკლები და დარჩენილი ფული გაზარდა მისი
მოცულობის ღვინო, ვიდრე პირველში. მესამედით. მომდევნო წელს მან კვლავ
რამდენი ღვინო იყო თითოეულ ქვევრში დახარჯა 100 გირვანქა და დარჩენილ
თავდაპირველად? თანხას მიუმატა დარჩენილისავე
მესამედი. მესამე წელსაც ანალო­
21. ორ ქალაქს შორის მგზავრობას ადრე
გიურად მოიქცა, დახარჯა 100
სჭირდებოდა 30 წთ. მას შემდეგ,
გირვანქა და დარჩენილი თანხა
რაც ქალაქების შემაერთებელი
გაზარდა მესამედით. შედეგად ვაჭრის
ავტომაგისტრალი განაახლეს, გზის
ქონება თავდაპირველთან შედარებით
პირველ მონაკვეთზე მგზავრობის
გაორმაგდა. რამდენი გირვანქა
საშუალო დრო ადრინდელთან
სტერლინგი ჰქონდა ვაჭარს თავიდან?
შედარებით ერთი მეოთხედით
შემცირდა, ხოლო დარჩენილ ნაწილზე
მგზავრობის დრო განახევრდა. ამჟამად
მგზავრობას საშუალოდ 18წთ ჰყოფნის.
 

რა დრო სჭირდებოდა ადრე გზის

თითოეული მონაკვეთის გავლას?

22. მართკუთხედის ფორმის მოედანს

გარშემო აკრავს 4 მ სიგანის მინდორი,
როგორც ეს ნახაზზეა ნაჩვენები. რას
უდრის მოედნის სიგრძე, თუ მოედნის
სიგანე 10 
მ, ხოლო მინდვრის გარე
პერიმეტრი 166 მ – ია?

4Ì

4Ì 4Ì
xÌ

10 Ì

4Ì

111
 თვითშემოწმებისათვის
1. რომელი გამოსა­ხულება უდრის 6z –  ს? 40  კმ/ სთ სიჩქარით, ხოლო მეორის
ა) 6.01z – 0.1 ბ) z ∙ (6.01 – 0.1) სიჩქარეა 50 კმ/სთ. რომელი განტოლება
გ) 6.01z – 0.01z დ) 6 ∙ (z – 0.01) უნდა შევადგინოთ იმის გასაგებად, თუ
რამდენ საათში დაეწევა მეორე მანქანა
2. რა რიცხვს უნდა გამოვაკლოთ 8.6, რომ პირველს?
მიღებული სხვაობის ნახევარი უდრიდეს ა) 40 x + 1 = 50 x
ამავე რიცხვის მეოთხედს? 2
1
ა) 17.2 ბ) 34.4 გ) 10.2 დ) 14.8 ბ) 40  x +  = 50 x
 2
3. რომელია სწორი ტოლობა? 1
გ) 40  x −  = 50 x
ა) 0.2 ∙(0.3 ∙ a) = (0.2 ∙ 0.3) ∙ (0.2 ∙ a)  2
ბ) 0.2 ∙(0.3 + a) = (0.2 ∙ 0.3) + (0.2 ∙ a) დ) 40 ( x − 30 ) = 50 x
გ) 0.2 ∙(0.3 + a) = (0.2 ∙ 0.3) + a 8. თუ გავლილ მანძილს აღვნიშნავთ
დ) 0.3 =
⋅ a 0 .3 a s – ით, დროს t – თი და სიჩქარეს v – თი,
⋅
0 .2 0 .2 0 .2 მაშინ მათ შორის დამოკიდებულებას
4. მოცემული ათწილადი y – ით აღვნიშნოთ. გამოსახავს ფორმულა
გადავიტანოთ მასში წერტილი ერთი ა) v =  st
თანრიგით მარცხნივ. რა რიცხვი
ბ) s =  vt
მიიღება შედეგად?
v
ა) y+0.1 ბ) 10y  გ) 0.1y დ) 0.01y გ) s =
t
5. პირველი მილი აუზს 4 საათში, t
დ) v =
ხოლო მეორე მილი 3 საათში ავსებს. s
რომელი განტოლება გამოდგება იმის 9. ჩაფიქრებული რიცხვისა და ცხრის
დასადგენად, თუ რა დროში აავსებს სხვაობის ხუთზე ნამრავლი შეამცირეს
ერთდროულად ორივე მილი აუზს? იმავე რიცხვისა და 3 – ის ნამრავლით.
x x შედეგად ჩაფიქრებული რიცხვი
ა) + = 1
4 3 შემცირდა თავისი ერთი მესამედით.
ბ)  4 + 3 =
თუ ჩაფიქრებულ რიცხვს აღვნიშნავთ
1
x x x 
–  ით, რომელი განტოლებით არის
შესაძლებელი ჩაფიქრებული რიცხვის
გ) x = x
4 3 პოვნა?

დ) 4 ⋅ 3 = ა) 5( x − 9) − 3 x = 1 x
1 3
x x
6. მართკუთხა ფორმის ეზოს სიგრძე 2
ბ) 5( x − 9) − 3 x =  
3 – ჯერ მეტი აქვს, ვიდრე სიგანე. 3
სიგრძე 5 მ – ით ნაკლები და სიგანე 2
5 მ – ით მეტი რომ ჰქონდეს, ეზოს ფორმა გ) 5( x − 9) − 3 x = x
3
კვადრატული იქნებოდა. რას უდრის
ეზოს სიგრძე. 1
დ) 5( x − 9) − 3 x= x −
ა) 12 მ ბ) 10 მ
3
10. მოცემულია გამოსახულება:
გ) 5 მ დ) 15 მ 5a  + 3ab + b  + ab – a . რას უდრის ამ
2 2 2

7. ორი მანქანა ქალაქიდან გავიდა ერთი გამოსახულების მნიშვნელობა, თუ

და იმავე მიმართულებით 30 წუთიანი a =  0.5 და b =  1?
შუალედით. პირველი მოძრაობს ა) 2 ბ) 6  გ)8 დ) 4

112
 დანართი 1
1-დან 1000-მდე მარტივი რიცხვები

2 97 227 367 509 661 829

3 101 229 373 521 673 839

5 103 233 379 523 677 853

7 107 239 383 541 683 857

11 109 241 389 547 691 859

13 113 251 397 557 701 863

17 127 257 401 563 709 877

19 131 263 409 569 719 881

23 137 269 419 571 727 883

29 139 271 421 577 733 887

31 149 277 431 587 739 907

37 151 281 433 593 743 911

41 157 283 439 599 751 919

43 163 293 443 601 757 929

47 167 307 449 607 761 937

53 173 311 457 613 769 941

59 179 313 461 617 773 947

61 181 317 463 619 787 953

67 191 331 467 631 797 967

71 193 337 479 641 809 971

73 197 347 487 643 811 977

79 199 349 491 647 821 983

83 211 353 499 653 823 991

89 223 359 503 659 827 997

113
დანართი 2

ლექსიკონი

ათწილადი........................................................ decimal
არაწესიერი წილადი....................................... improper fraction
ბლაგვი კუთხე................................................. obtuse angle
გაზრდა............................................................. to increase
გამოკლება....................................................... to subtract
გამოსახულება ............................................... expression
გამრავლება .................................................... to multiply
გამყოფი........................................................... divisor
განაყოფი......................................................... quotient
განზომილება.................................................. dimension
განტოლება...................................................... equation
გასაყოფი......................................................... dividend
გაყოფა............................................................. to divide
გაშლილი კუთხე.............................................. straight angle
დამრგვალება.................................................. to round
ერთეული......................................................... unit
ზომა................................................................. size
თანაბარი......................................................... equal
თანამამრავლი................................................ multiplier
კენტი ............................................................... odd
კვადრატი......................................................... square
კლება............................................................... to decrease
კონუსი............................................................. cone
კუბი.................................................................. cube
ლუწი................................................................. even
მამრავლებად დაშლა..................................... to factor
მანძილი............................................................ distance
მართი კუთხე................................................... straight angle
მართკუთხა პარალელეპიპედი..................... rectangular prism
მართკუთხედი................................................. rectangle
მასშტაბი.......................................................... scale
მახვილი კუთხე............................................... acute angle
მეათედი........................................................... a tenth part
მეასედი............................................................ a hundredth part
მთელი რიცხვი................................................ whole number
მკვეთი.............................................................. secant line

114
მნიშვნელი........................................................ denominator
მნიშვნელობა................................................... value
მობრუნება....................................................... rotation
მონაცემები..................................................... data
მონაცემთა სიხშირე....................................... frequency
მრავალკუთხედი............................................. polygon
მრიცხველი...................................................... numerator
მხები................................................................. tangent line
ნაშთი................................................................ remainder
ოთხკუთხედი................................................... quadrilateral
პარალელური გადატანა................................ translation
პერიმეტრი...................................................... perimeter
პერიოდული ათწილადი................................. repeated decimal
პირამიდა.......................................................... pyramid
პირდაპირპროპორციულობა........................ direct proportion
საერთო მნიშვნელი........................................ common denominator
სამკუთხედი..................................................... triangle
საშუალო.......................................................... mean, average
სვეტოვანი დიაგრამა..................................... bar graph
სიბრტყე........................................................... plane
სიგანე............................................................... width
სიგრძე.............................................................. length
სიდიდე............................................................. quantity
სიმეტრიის ღერძი........................................... line of symmetry
სიჩქარე............................................................ speed
სხვაობა............................................................ difference
ტეხილი............................................................. broken line
ტოლობა........................................................... equality
უდიდესი საერთო გამყოფი........................... greatest common factor
უკუპროპორ-ციულობა................................. inverse proportion
უმცირესი საერთო ჯერადი.......................... least common multiple

115
დანართი 3

მეტრული სისტემა

სიგრძის საზომი ერთეულები დროის საზომი ერთეულები

1 კმ = 1000 მ 1 საუკუნე = 100 წელიწადი

1მ = 10 დმ = 100 სმ 1 წელიწადი = 12 თვე
1 დმ = 10 სმ 1 თვე = 30 ან 31 დღე-ღამე
1 სმ = 10 მმ. (თებერვალში 28 ან 29 დღე-ღამე)
1 კვირა = 7 დღე-ღამე
ფართობის საზომი ერთეულები 1 დღე-ღამე = 24 საათი
1 საათი = 60 წუთი
1 კმ2 = 1 000 000 მ2 1 წუთი = 60 წამი.
1 მ2 = 100 დმ2
1 დმ2 = 100 სმ2 მასის საზომი ერთეულები
1 სმ2 = 100 მმ2
1ა = 100 მ2 1ტ = 10 ც
1 ჰა = 100 ა ან 1 ჰა = 10 000 მ2. 1ც = 100 კგ
1 კგ = 1000 გ
მოცულობის საზომი ერთეულები 1გ = 1000 მგ.

1 კმ3 = 1 000 000 000მ3

1 მ3 = 1000 დმ3
1 დმ3 = 1000 სმ3
1 სმ3 = 1000 მმ3
1 ლ = 1დმ3.

116
 პასუხები
1. ნატურალური რიცხვები

§1.1 7. გაიყოფა ბ)1, 2, 5, 10, 11, 22, 55,

8. 4 და 5 110, 121, 242, 605, 1210
საკლასო სამუშაო
4. ასეულების 10. 11 9. ა) 50, ბ) 55, გ) 2
5. ასი ათასეულების 11. გაიყოფა 10. 2×2×2×3×3×3×5×7×11
6. 4 12. 4 11. 2 და 3; ერთადერთი
7. ა) 7080, ბ) 72199, 13. სულ მცირე, ორი ნულით 12. ორი
გ) 92664, დ) 60 უნდა ბოლოვდებოდეს 13. ყველაზე მეტი აქვს
9. 931 14. 1 256-ს; ყველაზე ნაკლები
10. 630, 741, 852, 963 15. 2 აქვთ 495-სა და 1089-ს.
11. ერთი 14. 101

14. 45 15. ერთი

გამეორებისთვის
16. 9
1. ა) 15, 18, ბ) 1/9
საშინაო დავალება 2. ა) 100 000 წმ, 1 წელი.
1. ა) 11 122, ბ) 31 607, §1.4
გ) 2 262 000, დ) 326 საკლასო სამუშაო
§1.3 2. ა) 132, ბ) 234
2. ა) 2 018 ბ) 6 489
საკლასო სამუშაო 3. ა) 30, ბ) 9, გ) 12
4. ა) 1/3, ბ) 10/13, გ) 1/5,
1. მარტივი რიცხვებია: 2,
დ) 8/21 5. ორჯერ გაიზრდება
23, 37, 61;
5. 100 8. 2, 3 ან 6
შედგენილი რიცხვებია:
6. ა) 9, 5, 4, ბ) 6 63, 111, 402, 711 9. 2, 3 და 6
8. 8 421 2. 41, 43, 47, 53, 59
9. 900 4. ა) 22, ბ) 23, გ) 28. საშინაო დავალება
10. 98 6. 2 და 3 2. ა) 81 ბ) 63
7. შეიძლება 3. ა) 12, ბ) 51, გ) 6
§1.2 9. ა)1, 2, 3, 6, 17, 34, 51, 5. არ შეიცვლება
საკლასო სამუშაო 102, ბ) 1, 2, 4, 5, 10, 20, 6. 2, 3, 5, 6, 10, 15 ან 30
3. 5, 192 23, 46, 92, 230, 460 8. 8, 130
4. 24, 60, 900, 3000 10. ა) 990, ბ) 342, გ) 190 9. 2
6. შეიძლება 13. 2 11. გაიყოფა
7. ნულით ბოლოვდება 14. 150 და 60 12. 30=10+20
8. შეიძლება 15. 7, 10, 12 13. 15, 30, 45, 60, 75, 90
10. 3-ზე შეიძლება არ 14. ა) ვერ შეძლებს, ბ) 18
გაიყოს, 5-ზე საშინაო დავალება 16. 3
აუცილებლად გაიყოფა 1. მარტივი რიცხვებია: 41,
11. ა) 5, ბ) 4 გ) 3 47; შედგენილი
§1.5
12. შეუძლებელია რიცხვებია: 27, 39, 95,
საკლასო სამუშაო
187, 702, 3669
2. 1. ა) 36, ბ) 90, გ) 180,
საშინაო დავალება 61, 67, 71, 73, 79
დ) 130, ე) 432, ვ) 60
2. 7, 21, 91 4. შეიძლება
3. ბ), ე)
3. 6, 10 5. შეუძლებელია
4. 1 ლარი
6. 10 6. შეიძლება
5. 108
8. ა) 1, 3, 9, 13, 39, 117,

117
6. ერთხელ 8. შესაძლოა, იყოს, 6. 2
7. 3, 6, 24, 48; 8. 2, 7 და 11 შესაძლოა, არ იყოს. 8. 4
9. მივიღებთ ამ ორი საშინაო დავალება 9. 1
რიცხვის ნამრავლს 5. ა) შეიძლება, 10. 6
ბ) არ შეიძლება 12. 6
საშინაო დავალება 6. იქნება 13. როდესაც, ერთი მეორეზე
1. ა) 168, ბ) 40, გ) 1 620, 8. 10 უნაშთოდ იყოფა
დ) 3 920, ე) 1 352 14. როდესაც, ერთი მეორეზე
2. არ შეიძლება გამეორებისთვის უნაშთოდ იყოფა
4. 12 დღეში 2. 270 15. როცა ეს რიცხვები
5. 15 ტოლია
3. შემცირდება
6. 12 და 15 16. 11
4. ა) 1 200, ბ) 300, გ) 36
7. 30 17. 39
5. ა) 1/24, ბ) 1/4, გ) 1/72
8. ა) 20, ბ) 140 19. 10 და 2
6. ა) 1/2, ბ) 1/4, გ) 1/100
9. 21 20. 0
7. 7 ლარი
21. არ გაიყოფა
10. 188 შეიძლება, 201 არ
შეიძლება შემაჯამებელი სავარჯიშოები
თვითშემოწმებისათვის
1. 2 და 5
§1.6 1. გ) 2. დ)
2. 75
საკლასო სამუშაო 3. გ) 4. ა)
3. არ არსებობს, რადგან
4. ა) ურთიერთმარტივია, ერთ-ერთი მაინც იქნება 5. გ) 6. დ)
ბ)არ არის ურთიერთ- 3-ის ჯერადი 7. ბ) 8. ა)
მარტივი 4. 15 9. დ) 10. გ)
5. შეიძლება 5. 19

2. რაციონალური რიცხვები

§2.1 9. ა) 1, ბ) 2 საშინაო დავალება

საკლასო სამუშაო 1 2 6 9 2
10. ა)  , ბ)  2. ყვითლად ,
1 1 2 3 7 10 5
2. ყვითლად და ,
2 3 11. ა) 7, ბ) 2 3
ლურჯად
1 2 28 5
ლურჯად და 12.
2 3 33 3. ა) 4, ბ) 6, გ) 30, დ) 3
3. ა) 3, ბ) 3, გ) 0 6 7 12
1 1 1 4. ა) , ბ) , გ)
1 2 5 13. , , 1 1 1
4. ა) , ბ) , გ) 2 4 16
1 1 1 3 2 7
1 5. ა) , ბ) , გ)
1 1 1 14. 7 5 9
5. ა) , ბ) , გ) 10
2 5 4 15. 10 1 1 5 6
6. ა)  , ბ) 
4 1 16. 1სთ, ბ) 30 წთ 6 7 11 11
6. ა) , ბ)
7 4 17. მე-6ა-ში 15 12 231
7. ა) , ბ) , გ)
3 6 9 18. 72 წთ 5 4 77
7. ა) , ბ) , გ)
1 2 3 23 36
8. ა)  4 , ბ) 9
8 25 6 4
8. ა) 1  , ბ) 3 
7 8 1
9. ა) 4, ბ)
3

118
 4 9 11 12 3 4 5 3 9 8
10. ა)  , ბ)  9. და 4. ა)  , ბ)  ,
5 10 12 13 7 7 12 7 8 9
1 13 11 12 20 19
11) ა) , ბ) გ)  , დ) 
2 4 გამეორებისთვის 12 13 21 20
12. 7 200 2. 24 20 4 12 2 3 25
5. , , , , ,
13. 40 კგ 3. ა) არ გაიყოფა, 60 11 23 3 4 23
ბ) გაიყოფა, გ) შეიძლება 6. ა) 36, ბ) 420
5
14. გაიყოს, შეიძლება არ
7 გაიყოს 6 48 9 45
8.  , ,
15. ა) 12 წთ, ბ) 50 წთ 4. 10 11 88 13 65
1 1 1 3 15 45 23 46
16. , , , 5. ა) გაიზრდება 2-ჯერ,   ,
10 10 5 5 ბ) გაიზრდება 20-ჯერ 22 66 31 62
17. 2 ლარი 6. 52 10. ნიკას
11. კახამ
12. მეორე
§2.2 §2.3
საკლასო სამუშაო საკლასო სამუშაო
1. ა) 6, ბ) 4, გ) 6, დ) 8 გამეორებისთვის
2 3 2
1. ა) , ბ) , გ) 1. 1/36, 1/49, ბ) 8, 13
7 10 11 3 3 4 5
2. ა)  , ბ)  , 2. 0-ით
1 3 7 9 7 14 11 33
2. ბ) , , , , 3. 248
10 10 10 10 4 7 5 7
გ)  , დ) 
2 2 2 2 9 27 8 12
გ) , , , §2.4
3 5 7 9 1 1 1 1
5. ა)  , ბ)  , საკლასო სამუშაო
24 32 36 2 3 5 4
3. ა) , ბ) , გ) 7 7 3
48 48 48 1 2 2 3
გ)  , დ)  1. ა) , ბ) , გ) , დ) 5
3 7 9 10 12 8 8
1 1
6. ა) , ბ) 2 5 23
2 4 3 2 5 3 4 1
6. , , , , , 2. ა) 4, ბ) 3 , გ) , დ)
2 8 5 12 7 9 2 3 6 20
7. 7.
5 ა) 40, ბ) 140 1 1 2
3. ა) 2 , ბ) , გ) ,
2 5 40 4 20 3 3 9
8. 8.  ,  , 1 9
5 8 64 13 65 დ) 5 , ე) 2 ,
8 24 28 56 10 55
9. ა) ერთი, ბ) თორმეტი  , 
21 63 33 66 9 1
ვ) 5 , ზ) 1 ,
10. გაზაფხულზე 40 3
საშინაო დავალება
11. ნანა 67 25
1 1 1 თ) 2 , ი) 3
3. ა) , ბ) , გ) 12. ეკა 70 36
4 6 3
13. მარჯვენაში 9 27
2 3 3 4. ა) 11 , ბ) 8
4. ა) , ბ) , გ) 15 154
5 5 10
საშინაო დავალება 2
1 1 5.
5. ა) , ბ) 1. ა) 10, ბ) 36, გ) 24, დ) 42 3
8 30
3 5 5 7 1 1
8 2. ა)  , ბ)  , 6. ა) , ბ) ,
6. 4 6 12 18 10 12
16
9 17 8 4 1 1
7. 14 გ)  , დ)  გ) , დ)
16 24 25 15 6 14
5
8. 1
9 7.
6

119
8. ა) არ გამოუვა, §2.5 15
ბ) შესაძლებელია 13. მ
საკლასო სამუშაო 16
9. 6 სთ 1 1
2. ა) -ზე, ბ) -ზე,
10. 270 4 10 §2.6
5 საკლასო სამუშაო
გ) -ზე, დ) 7-ზე
საშინაო დავალება 4 5. 0.5, 0.4, 0.55, 4.75, 0.42
1 1 1 1 3. ა) 11-ზე, ბ) 119-ზე, 6. 2.3, 3.5, 1.4, 4.9, 0.1
1. ა) , ბ) 1 , გ) , დ)
6 2 8 2 11 1 8. 0.125, 0.5
გ) -ზე, დ) -ზე
2 1 8 5 9. ა) 3.4 < 3.5,
2. ა) , ბ) 1 , 8. ა) 4, ბ) 8, გ) 20, ბ) 4.09 > 3.67,
3 10
31 5 2 გ) 9.27 < 9.3,
გ) 6 , დ) 9 დ) 60, ე) დ) 10.07 > 10.069
35 24 3
5 1 2 3
8 9. ა) 33, ბ) 12, გ) 42, დ) 10. 0.17, 0.3, , , 1.01
3. ა) , ბ) , 5 4
12 9 6
17 19 10. 6 ტ 11. ა) 0.5, ბ) 0.25, გ) 0.08,
გ) 11 , დ) 3 დ) 1.2, ე) 1.5, ვ) 2.06
20 36 11. 30 სმ
12. 0.01, 0.11, 0.21, 0.41,
38 2 12. 50 0.7, 0.9, 1.09, 1.26, 1.4
4. ა) 1 , ბ) 4
105 7 3 13. ა) 0.76 და 0.87, ბ) 0.11,
13.
5. ა) 1, ბ) 1, გ) 5, დ) 21 20 გ) 0.8-ს, დ) 0.07
8 5
6. 14.
15 32 საშინაო დავალება
1 3 4 11 15. 84 1 1 1
7. , , , 4. ა) , ბ) , გ) ,
10 8 7 12 16. 32 10 5 2
8. 60 17. 55 1 3 3
დ) , ე) , ვ)
7 10 4 4 2
9. 18.
48 9 5. ა) 0.2, ბ) 0.8, გ) 0.125,
დ) 0.375, ე) 0.15,
9 1 ვ) 0.0325
10. ა) მეტია -ით,
10 90 საშინაო დავალება
8. ა) 7.3, ბ) 0.1
33 217 1 2
ბ) მეტია -ით 2. ა) -ზე, ბ) -ზე, 9. ა) 2.4 > 2.3,
61 2318 6 3 ბ) 6.12 < 6.3
1 3 9 3 1 გ) 5.78 > 5.6,
11) ა) , , , ბ) , გ) 10-ზე, დ) -ზე
13 13 13 10 7 დ) 9.70 > 9.07
გ) მეორე რიცხვს 1 1 2
პირველი და მეორე 3. ა) 9-ზე, ბ) -ზე 10. ა) 0.5 = , ბ) 0.6 < ,
3 2 3
რიცხვის ჯამში.
8 44 1 8 25
5. ა) , ბ) , გ) გ) < 0.55, დ) > 4.1
7 9 7 15 6
გამეორებისთვის
1. 2 6. 8 3 1
11. 0.07, , 0.40, ,
7. 50 8 2
2. ა) 8, ბ) 15, გ) 14, დ) 1
8. ა) 21 0.67, 0.7
3. ა) 144, ბ) 210,
12. ა) 0.7 ₾, ბ) 0.95 ₾,
გ) 1 400, დ) 1 280 9. 25
გ) 1.17 ₾, დ) 2.08 ₾,
4. 121 1 ე) 4.3 ₾, ვ) 10.03 ₾
10.
5. 30 კმ 5 13. ა) 0.05, ბ) 0.025
6. 13 11. ტოლია
12. 8

120
გამეორებისთვის
1. ა) 18 სმ, ბ) 223 სმ,
გ) 31 სმ, დ) 333 სმ
2. 4 ლარი და 40 თეთრი
§2.7
საკლასო სამუშაო
1. 0.7, ბ) 1.5, გ) 2.8, დ) 91.5,
ე) 0.5, ვ) 3.9
2. ა) 0.29, ბ) 0.93, გ) 88.20,
დ) 4.00, ე) 7.40
3. ა), გ) და დ)
5. ა) გაიზრდება,
ბ) შემცირდება
6. ა) 0.687, ბ) 6. 746,
გ) 29 925, დ) 0.104
7. ა) 2 ₾, ბ) 34 ₾,
გ) 814 ₾, დ) 1001 ₾
საშინაო დავალება
1. ა) 0.8, 3.1, 6.0, 12.6,
ბ) 3.2, 6.7, 11.8, 21.0
2. ა) 0.01, ბ) 8.84, გ)
101.40, დ) 0.99, ე) 41.41
4. ა) 6.555, ბ) 4.005,
გ) 16.855, დ) 0.111
5. ა) 5, ბ) 6, გ) 105, დ)36
6. უდიდესი ცდომილებაა
1 ₾, უმცირესი − 0 ₾
7. 99 თეთრით
§2.8
საკლასო სამუშაო
7. ა) 0.97, 0.99, 3.37, 16.78,
ბ) 8.33, 5.34, 91.02, 8.13,
გ) 2.585, 11.7, 10.741,
14.108
8. ა) 0.47, 6.16, 1.6, 0.01,
ბ) 37.97, 1.64, 53.079,
52,233,
გ) 35.591, 381.0722,
281.001, 7.5129
9. ა) 10.2, 43, 612, 8010.7,
ბ) 50, 145, 28131, 43
10. ა) 0.52, 5.02, 0.502,
0.052, ბ) 0.238, 2.38,
0.0238, 0.00238,
გ) 1770, 17.7, 177, 1.77,
დ) 62500, 625, 6250, 3. ა) 6.05, 2.32, 10.24, 2.62,
62.6 ბ) 42.33, 5.64, 1.001,
11. ა) 10-ზე, ბ)100-ზე, 5.402,
გ) 1000-ზე, დ) 2-ზე, გ) 1.688, 854.1232,
ე) 4-ზე, ვ) 5-ზე 3.286, 3.7529
12. ა) 0.1-ზე, ბ) 0.01-ზე, 4. ა) 3, 0.3, 0.03, 0.00003,
გ) 0.5-ზე, დ) 0.25-ზე, ბ) 50, 5, 0.5, 0.005,
ე) 0.2-ზე გ) 20.4, 5.63, 7270.55,
205 603
13. ა) 10-ზე, ბ) 100-ზე
5. ა) 7.5, 0.75, 0.075,
14. ა) 10-ზე, ბ) 100-ზე
0.0075, ბ) 6.21, 0.621,
15. ა) 49.5, 225.6, 34.04, 0.0621, 0.00621,
12.24, ბ) 22.1, 10.92, გ) 8340, 834, 83.4, 8.34,
16.28, 13, დ) 59100, 5910, 591,
გ) 11.1, 101.6, 106,6, 59.1
484.8,
6. ა) 10-ზე, ბ) 100-ზე,
დ) 1, 2.135, 76.323,
გ) 1000-ზე,
3.1824.
დ) 2-ზე, 5-ზე, 4-ზე
16. ა) 3, 3, 3, ბ) 5.2, 1.5, 6.1,
გ) 1.7, 0.75, 0.07, 7. ა) 67.1, 249.1, 2763.8,
დ) 0.07, 0.16, 0.62 12.24, ბ) 6.27, 27.45,
20.72, 73.87, გ) 9, 4.2,
17. ა) 0.375, 0.3125, 1.28,
8.5, 16.8, დ) 18.225, 0.53,
ბ) 0.(3), 0.8(3), 2.(027)
137.423, 6.325
18. 0.1(6), 0.(18), 0.2(7),
8. ა) 3, 0.7, 0.04,
8.(24)
ბ) 0.6, 23, 3.4,
19. ა)1.43, ბ) 106.9, გ) 3.6, 350, 0.68,
გ) 9.8, დ) 0.7 დ) 0.058, 0.575, 6.9
20. ა) 6.96, ბ) 35.27, გ) 9. ა) 0.9, 0.25, 0.075,
101.38 ბ) 0.(2), 0.2(6), 4.(851)
21. ა) 0.9, 0.125, 3.05, 10. ა) 3, ბ) 45, გ) 296
ბ) 1.1, 0.41, 4.37
11. ა) 19.31, 2.09, 1.33,
22. ა) 0.936, ბ) 2.843 ბ) 0.07, 0.64, 0.05
23. ა) 0.2, ბ) 0.175, გ) 0.25, 2 3 1 3 1 1
დ) 0.006, ე) 0.03125 12. ა) , , , ბ) , 1 ,
5 5 4 4 2 8
24. 10.0 კმ/სთ და 8.9 კმ/სთ
13. ა) 26.85, ბ) 83.066,
25. 26 კალამი, 0.02₾. გ) 28.29, დ) 8.9
26. 9.60 ₾. 14. ა) 0.2, ბ) 0.11, გ) 0.36,
27. 312.5 კალ დ) 1.75, ე) 0
28. სპილენძი 0.827 კგ, 15. ა) 3.25, ბ) 0.9375,
თუთია 0.155 კგ, კალა 16 27 5
0.258 კგ გ) 2 , ,2
57 34 12
16. ა) 0.6, ბ) 1.9, გ) 1
საშინაო დავალება 17. 1.1
1. ა) 0.5, ბ) 0.25, 18. 48-ჯერ
გ) 0.1, დ) 1.5
19. 6.8
2. ა) 0.5, 1, 16, 20,
20. მეორე მოსწავლემ
ბ) 10.18, 10.97, 91.02,
12.71, 21. 4.8 ტ
გ) 6.892, 10.655, 9.999, 22. 1.51 ლ
12.136 23. 57.96 წმ
121
შემაჯამებელი სავარჯიშოები 6 1 17. 12 წთ
6. ა) , -ით,
2. ა) 15/8, ბ) 3/4, გ) 29/18, 5 30 18. 9
დ) 13/60, ე) 1.111 19 1 19. 10 წმ
ბ) , -ით
3. ა) 37, ბ) 0.3, 18 342
გ) 9/16, დ) 19 7. 12 კმ/სთ თვითშემოწმებისთვის
4. ა) 0.01, ბ) 0.25, 10. ა) 2.00, ბ) 2.0, გ) 2 1. ბ) 2. დ)
გ) 0.5, დ) 1.5, ე) 2.5 12. მეორე სკოლაში 200 3. ა) 4. ბ)
1 6 მოსწავლით მეტი იყო 5. გ) 6. ბ)
5. ა) -ზე, ბ) -ზე,
2 5 1 7. გ) 8. ა)
14.
1 21 9. გ) 10. გ)
გ) -ზე 15. 4.1 მ
3
16. 4

3. ფიგურები და სიმეტრია

§3.1 4. ა) 46, ბ) 22.6, გ) 70 11. ერთი ან ორი

საკლასო სამუშაო 5. 2.55, 2.97, 3.39 12. როცა წრფე გადის
3. ა) 6. 39 კმ წრეწირის ცენტრზე; 4 სმ.
4. 6 სმ2 13. დაფარავს
6. გ), დ), ვ) §3.3 14. პატარა წრეწირის
საკლასო სამუშაო რადიუსი დიდი
9. 8 სმ წრეწირის რადიუსის
6. წრეწირის ცენტრში ნახევარს უნდა
საშინაო დავალება 7. მართკუთხედის აღემატებოდეს
1. ა) ოთხკუთხა დიაგონალების
პირამიდას, ბ) კონუსს, გადაკვეთის წერტილში
საშინაო დავალება
გ) ცილინდრს 10. არ შეიძლება
1. ორი
3. გ) 2. ცენტრების
4. ბ) საშინაო დავალება შემაერთებელ წრფეზე;
5. 20; 7. 4,5,6,7,8 და 9 5. არსებობს 2 დმ
10. შვიდკუთხა 8. იქნება 3. 2 სმ, 3.8 სმ
12. 10 9. წყვილ-წყვილად 4. 2.5 სმ და 13.5 სმ
პარალელურები უნდა 6. კვადრატი
იყვნენ
§3.2 8. 2.4 დმ
საშინაო დავალება 10. შეუძლებელია
გამეორებისთვის
1. არცერთი, ერთი ან სამი 11. შეიძლება
1. 107/60
2. ორი 12. 48 სმ
3. 6
4. ორი
5. უამრავი გამეორებისთვის
3.4
8. არ შეიძლება 1. ურთიერთმარტივია
საკლასო სამუშაო
2. ა) 5/6 <6/7, ბ) 1.1 <12/11
3. უამრავი
გამეორებისთვის 3. 3/40
5. შეიძლება
1. ა) 7 მ, ბ) 6 მ და 64 სმ, 4. 24
6. გ), დ), ე), ვ)
გ) 11 მ და 5 სმ
7. ა) 6 სმ, ბ) 12 სმ,
2. 4 შემაჯამებელი სავარჯიშოები
გ) 18 სმ, დ) 9 სმ
3. ა) ტოლია, ბ) დღე-ღამის 1. 81
8. 6.1 სმ
3/64 ნაკლებია 70 წუთზე
2. არ არსებობს

122
4. „სამფერა“ 8 ნაწილი, 8. ერთხელ გაიბურღა 5 თვითშემოწმებისთვის
„ორფერა“ 12 ნაწილი, კუბი, ორჯერ – 2 კუბი 1. გ) 2. ბ)
„ერთფერა“ 6 ნაწილი 9. ხუთით 3. დ) 4. ა)
5. „სამფერა“ 24 ნაწილი, 11. წრეწირების ცენტრების 5. დ) 6. გ)
„ორფერა“ 24 ნაწილი, შემაერთებელი
„ერთფერა“ 6 ნაწილი 7. დ) 8. ბ)
მონაკვეთის
6. n+1 შუაწერტილში. 9. ბ) 10. ბ)

4. განტოლებები

§4.1 1 1 1. 15v, 4y, 5.2z,

3. ა) 5 , ბ) ,
საკლასო სამუშაო 2 2 2 1 3
1 t, 3 r, 4 y
3. ა) 100b , ბ) 9xy , 1 9 3 6 5
გ) 10 , დ)
გ) 2.2z , დ) 6.4v 2 2 4 2. ა) 5m  5a , ბ) 6t 2  3t ,
4. ა) 1, ბ) 16, გ) 1.5 გ) 3x2  7x  5 ,
4. ა) 8, ბ) 13, გ) 20
5. ა) 1, ბ) 6, გ) 15
2 2 დ) 72s2  3t 2  s
5. ა) 0.6xy , ბ) bt ,
3 3. ა) 8x  8 , ბ) 14z  2 ,
1 2
6. ა) 6ab , ბ) 4st , გ) c d 13 2
6 გ) w z , დ) 7.2a2v 2b გ) 3x 2  7x ,
16 დ) 21p  16q
80 6.
7. ა) 2x , ბ) 0.5x , გ) ა) t-2, ბ) t+5, გ) t-6
4. ა) 131, ბ) 9, გ) 1.3
x
7. ა) რამდენი ლარი ღირს
8. ა) რამდენ გრამს იწონის 5. 6
n ბილეთი
1 თეთრი და 1 წითელი უფროსებისთვის, 6. ა) უდრის, ბ) არ უდრის
აგური ერთად, ბ) რამდენი თეთრი ღირს 7. ა) p  q , ბ) 2p  3q
ბ) რამდენ გრამს იწონის n ბილეთი
2 თეთრი აგური, 8. 5 წუთში
უფროსებისთვის,
გ) რამდენ გრამს იწონის გ) რამდენი ლარით მეტი
3 წითელი აგური, ღირს უფროსებისთვის საშინაო დავალება
დ) რამდენი გრამით n ბილეთი ბავშვების m 1. 9b, 13r, 2.8p, 1.3s,
მძიმეა თეთრი აგური ბილეთთან შედარებით
წითელთან შედარებით, 2 2 1 2
9. ა) 19-d, ბ) 38-d x , pq
ე) რამდენ კილოგრამს 15 5
იწონის თეთრი აგური, 10. ა) 0.2 x, ბ) 20 x,
2. 9s+8t, 4n+9k, 3a+18b,
ვ) რამდენჯერ მძიმეა გ) 0.4 x, დ) 0.2 n x
0.8x2+6x+y, 1.9t2+0.1t,
თეთრი აგური 11. ა) 1.2 მ, ბ) 3.6 მ, გ) 0.12 n 3x2+7x+4, 3.5x2+0.875y,
წითელთან შედარებით 12. ა) n+23, ბ) 5 n, გ)10 n, t2+2t+75s
10. 4(a+b) დ) 10 n +1, ე) 100 n+11 3. ა) 21a  7 ,
11. ა) 4, ბ) 2, გ) 3 2a  50 ბ) 22.6b  47 ,
14. , 34
12. 2v, 5v, 100v, nv 6 გ) 8.4c  0.2 ,
1326 15. ა) 2(x+y), ბ) (x-y)(x+y), 1
13. დ) 2.9r  10.4 . 4. 8
v y 3
გ) (x  10)  ,
3 5. 22.9
საშინაო დავალება დ) xy-(x+y) 6. ა) 14.16, ბ) 0.8
2. ა) 12y , ბ) 5.6x 2 , 8. ა) k  m  n  p ,
გ) 0.5f , დ) 5w §4.2 ბ) 10(k  m  n  p) ,
საკლასო სამუშაო გ) 6(k  m) ,
დ) 5p  2k

123
9. ა) n  m , ბ) 0.01m , 3. ა) 3.5, 4, 6, ბ) 8, 9, 1, 1
გ) 1, 3.7, 0.8 8.
გ) 0.1m , 9
დ) 0.05 m  0.05 n , 5. 24, 29, 22 9. 3 ₾, 6 ₾, 18 ₾
ე) 3 n  2 m 6. 11, 13, 15; 12, 13, 14 10. 9, 33
3 11. x+t+2
7.
გამეორებისთვის 12 50x
8. 2.4 ₾. 12. ა) 140n, ბ) ,
1. სამშაბათის 9:00 7
3. 2.8 9. 75 კმ/სთ, 65 კმ/სთ 7k
გ) 35k წმ, დ) მ/წმ
5. ა) გაიყოფა, ბ) გაიყოფა, 10. 0.578 3t
გ) გაიყოფა, დ) გაიყოფა. 12. 140 13. ა) 230  nx  n ,
13. x=4, d=3 ბ) 37.5 სმ
§4.3 14. ა) შეიძლება, 14. 26 ₾
საკლასო სამუშაო ბ) არ შეიძლება 15. 55 კმ/სთ და 65 კმ/სთ
3. ა) 9, 5, 2.5, ბ) 8, 0.5, 0 15. 25 000, 50 000, 150 000 16. 8
3 16. 20 17. 14 ხუთთეთრიანი,
4. ა) 12, ბ) 6, გ) 10 ათთეთრიანი
4 17. 24 სმ2
6. ა) 113, ბ) 4, გ) 169, დ) 2 18. 96
7. ა) და გ)-ს არ აქვს შემაჯამებელი სავარჯიშოები 19. რვეული ღირს 1 ლარი
ამონახსნი და 80 თეთრი, კალამი –
1. ა) a+3b, ბ) 4.93m+6n,
60 თეთრი
8. 8, 40 გ) 43.8c2+6.3c,
20. 600 ლ და 120 ლ
9. 6 სთ დ) 0.4v+3.7w, ე) 1/(50x),
21. 12 წთ და 18 წთ
10. 18 ლ ვ) 3an
22. 57 მ
11. 7, 11 2. ა) 4, ბ) 0.3,
23. 1480 გირვანქა
12. 208, 209, 210 გ) 0.05, დ) 0.04
13. 14 კმ 3. q=1/4
თვითშემოწმებისთვის
14. 10 4. ა) 40, ბ) 0.07, გ) 5,
დ) 3, ე) 0, ვ) 7.2 1. გ) 2. ა)
15. 11
5. ა) b-a, ბ) 0.5(a+b), 3. ბ) 4. გ)
16. 40, 60
გ) 0.75a+0.25b 5. ა) 6. დ)
6. 3-ით 7. ბ) 8. ბ)
საშინაო დავალება
7. 2 9. გ) 10. დ)
2. ა) 0, ბ) 0.25, გ) 1, დ) 0.2

124