1

Περίληψη
Να αντιστοιχίσετε τις παραγράφους του κειμένου 1 στη σελ. 40 με τους αντίστοιχους
πλαγιότιτλους παρακολουθώντας την πορεία της περιγραφής της Σαλαμίνας.

1) Στα νεότερα χρόνια η Σαλαμίνα είναι τόπος α) Ελάχιστες πινακίδες στις διαδρομές προς τα νότια
παραθερισμού μεγάλου αριθμού κατοίκων της της Σαλαμίνας
ευρύτερης περιοχής του Πειραιά. Σελήνια, Κακή Βίγλα,
Περάνι, Περιστέρια, όλα τοποθετημένα στις ανατολικές Αντιστοίχιση: 2 με το α
ακτές, αποτελούν παραθεριστικούς οικισμούς με μια
περίεργη αισθητική. Χαμηλοί λόφοι περιβάλλουν με
στοργή ένα τοπίο που δέν αυτοσχεδιαστική
αρχιτεκτονική παρέμβαση των κατοίκων του.
«Χειροποίητα» μικρά σπιτάκια ξεπροβάλλουν άναρχα
κτισμένα, εξυπηρετώντας εγωιστικά τις ανάγκες των
ενοίκων τους. Απομακρυσμένα το ένα από το άλλο, λες
κι επιθυμούν να τραβήξουν την προσοχή του
περαστικού, που αναγκαστικά κοντοστέκεται για να
σχολιάσει τη συνύπαρξη –σε αρκετά σπίτια– της
ελληνικής σημαίας με τη σημαία του Ολυμπιακού! Οι
παραλίες, γραφικές, συνομιλούν αδιάκοπα με τις
μελαγχολικές σιλουέτες των αγκυροβολημένων
καραβιών στο βάθος. Τα καράβια χάνονται απ' το οπτικό
πεδίο όσο κατεβαίνουμε νοτιότερα.

2) Πινακίδες λίγες έως ανύπαρκτες προτρέπουν τον
περιηγητή να εμπιστευτεί το ένστικτό του,
ακολουθώντας διαδρομές που τον φέρνουν αντιμέτωπο
με παλιές γνώριμες κι ωστόσο ξεχασμένες αγγελίες:
«Ντομάτα ντόπια, κόβετε μόνοι σας» και πιο κάτω
«Πουλάμε κουνέλι ζωντανό, το παίρνετε αμέσως, εδώ»
β) Το τοπίο, η βλάστηση, ο πευκώνας, ο δρόμος, οι
οικισμοί, οι παραλίες, οι ταβερνούλες της νότιας
πλευράς της Σαλαμίνας
Αντιστοίχιση: 3 με το β

3) Η νότια πλευρά του νησιού ανταμείβει και τον πιο γ) Η ιδιαιτερότητα των παραθεριστικών οικισμών της
απαιτητικό. Το τοπίο γίνεται ξαφνικά άγριο με έντονη Σαλαμίνας λόγω των Ελλήνων τουριστών και των
και πυκνή βλάστηση. Πλούσιος πευκώνας συνηθειών τους.
ξεδιπλώνεται δεξιά κι αριστερά του ασφαλτοστρωμένου
δρόμου με αναζωογονητικές μυρωδιές, μελίσσια και Αντιστοίχιση: 4 με το γ
τιτιβίσματα. Ο φιδίσιος δρόμος της καθόδου, που
οδηγεί στους νότιους παραλιακούς οικισμούς,
Κολώνες, Άγ. Δημήτριος, Σατερλί, Κανάκια, συμμετέχει
στο κρυφτό που παίζουν οι αχτίδες του ήλιου με τις
φυλλωσιές των δέντρων, αφήνοντας μικρά αναπάντεχα
ξέφωτα, αγνάντι στο γαλάζιο του ουρανού και της
θάλασσας. Οι ήσυχες κυματόβρεχτες ταβερνούλες στις
βοτσαλωτές παραλίες προσκαλούν τον κολυμβητή να
γευτεί το ψητό χταποδάκι και τα κάθε λογής όστρακα
συνοδεία ούζου.

4) Πολύβουοι, ειδικά το καλοκαίρι, οι παραθεριστικοί δ) οι οικισμοί, οι λόφοι, οι παραλίες της ανατολικής

οικισμοί, με τον σχεδόν αποκλειστικά ελληνικό πλευράς της Σαλαμίνας.
τουρισμό, με τα παιδιά να παίζουν στους
χωματόδρομους και τους μεγαλύτερους να Αντιστοίχιση: 1 με το δ
εκκλησιάζονται τα απογεύματα ή να συζητούν σε
πηγαδάκια, δημιουργούν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα,
κράμα νησιού και χωριού.

Σε μία περιγραφή τοπίου δίνουμε μεγάλη προσοχή στο ΧΩΡΟ. Για να φτιάξουμε, επομένως, τον
πλαγιότιτλο πρέπει να σκεφτόμαστε πού βρισκόμαστε κάθε φορά στο χώρο και τι βλέπουμε
 2
να υπάρχει εκεί που βρισκόμαστε. Στην περίληψη που αφορά την περιγραφή ενός τοπίου
γράφουμε τα επίθετα που βοηθούν σημαντικά στην ακριβέστερη περιγραφή του τοπίου.

Ο πλαγιότιτλος που αναφέρεται σε ολόκληρο το περιεχόμενο της παραγράφου είναι

διευρυμένος περιλαμβάνοντας και το θέμα και τις βασικές λεπτομέρειες της παραγράφου.

Συνεπώς από τα παραπάνω μπορεί να προκύψει το ακόλουθο διάγραμμα:

Εκκίνηση από τα ανατολικά: οι
1η παράγραφος: οικισμοί, ο λόφοι, οι παραλίες

Οι οικισμοί, οι λόφοι, οι παραλίες της

ανατολικής πλευράς της Σαλαμίνας

Διαδρομές προς τα νότια: οι

2η παράγραφος: ελάχιστες πινακίδες

Ελάχιστες πινακίδες στις διαδρομές

προς τα νότια της Σαλαμίνας

Νότια πλευρά Σαλαμίνας: το τοπίο, η

3η παράγραφος: βλάστηση, ο πευκώνας, ο δρόμος, οι
οικισμοί, οι παραλίες, οι ταβερνούλες
Το τοπίο, η βλάστηση, ο πευκώνας,
ο δρόμος, οι οικισμοί, οι παραλίες, οι
ταβερνούλες της νότιας πλευράς
Σαλαμίνας

Παραθεριστικοί οικισμοί Σαλαμίνας:

4η παράγραφος: οι Έλληνες τουρίστες, οι συνήθειές
τους και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του
Η ιδιαιτερότητα των παραθεριστικών νησιού
οικισμών της Σαλαμίνας λόγω των
Ελλήνων τουριστών και των
συνηθειών

2. Να συγκρίνετε τις δύο περιλήψεις του κειμένου 1, σελ. 40. Ποια από τις δύο
θεωρείτε πιο επιτυχημένη και γιατί; Η περίληψη πρέπει να έχει την έκταση
περίπου 80 λέξεων.

1) Ο συγγραφέας στο κείμενό του περιγράφει τη Σαλαμίνα ως τόπο

παραθερισμού. Παρουσιάζει την ανατολική πλευρά της Σαλαμίνας.
Περιγράφει τις διαδρομές προς τα νότια του νησιού. Περιγράφει τη νότια
 3
πλευρά της Σαλαμίνας. Τονίζει την ιδιαιτερότητα των παραθεριστικών
οικισμών του νησιού.

2) Ο συγγραφέας στο κείμενό του παρουσιάζει τη Σαλαμίνα ως τόπο

παραθερισμού. Αρχικά αναφέρεται στους οικισμούς, στους χαμηλούς
λόφους και τις παραλίες στην ανατολική πλευρά της Σαλαμίνας. Στη
συνέχεια επισημαίνει τις ελάχιστες πινακίδες στις διαδρομές προς τα
νότια της Σαλαμίνας. Στη νότια πλευρά επαινεί το άγριο τοπίο με την
πυκνή βλάστηση, τον πευκώνα και τον φιδίσιο δρόμο που οδηγεί στους
νότιους παραλιακούς οικισμούς και τις παραλίες με τις ταβερνούλες.
Τελειώνοντας τονίζει την ιδιαιτερότητα των παραθεριστικών οικισμών
εξαιτίας των Ελλήνων κυρίως τουριστών και των συνηθειών τους.

Αξιολογήστε τις 2 περιλήψεις με βάση τα παρακάτω κριτήρια :

1. Εντοπισμός και καταγραφή του θέματος ολόκληρου του κειμένου.
2. Καταγραφή της κύριας θέσης–θέματος και των σημαντικών
λεπτομερειών της καθεμίας παραγράφου.
3. Σωστή χρήση συνδετικών λέξεων που δείχνουν την πορεία της σκέψης
του συγγραφέα.
4. πληροφοριακό ύφος και απουσία προσωπικών σχολίων στην περίληψη.
5. τήρηση του αριθμού λέξεων που έχει οριστεί για την περίληψη.

Απάντηση

Η 2η περίληψη θεωρείται πιο επιτυχημένη. Στη δεύτερη περίληψη

υπάρχουν και τα 5 βασικά κριτήρια για τη συγγραφή μίας σωστής
περίληψης. Αντίθετα στην πρώτη περίληψη καταγράφεται μόνο η κύρια
θέση/θέμα της καθεμίας παραγράφου και απουσιάζουν οι σημαντικές
λεπτομέρειες. Επίσης στην 1η περίληψη δεν υπάρχουν καθόλου συνδετικές
λέξεις που να δείχνουν πώς συνδέονται τα γεγονότα μεταξύ τους και πώς
προχωρά η σκέψη του συγγραφέα. Τέτοιες συνδετικές λέξεις είναι οι εξής:
Αρχικά, στη συνέχεια, Παράλληλα, αντίθετα, επομένως, επειδή, στο τέλος
κτλ.

Αφήγηση

Kείμενο 2 Iστορία μιας φώκιας

Πάντοτε συμπαθούσα τις φώκιες, ιδίως από τότε που άκουσα στην Oλλανδία την
ιστορία που θα σας διηγηθώ. Eίναι πραγματική, αν πιστέψει κανείς τους Oλλανδούς.
Aυτά τα ζώα είναι τα σκυλιά των ψαράδων. Έχουν κεφάλι μολοσσού, μάτι βοϊδίσιο
και μουστάκια γάτας. Tην περίοδο του ψαρέματος ακολουθούν τις βάρκες και
κυνηγάνε το ψάρι, όταν ο ψαράς αστοχεί ή το αφήνει να του ξεφύγει. Tο χειμώνα
είναι πολύ κρυουλιάρες και σε κάθε ιγκλού ψαρά βλέπεις να τριγυρνάει και μία, που
 4
συνήθως πιάνει την καλύτερη θέση μπροστά στη φωτιά, περιμένοντας το μερίδιό της
απ' ό,τι βράζει στη χύτρα.
Ένας ψαράς και η γυναίκα του περνούσαν μεγάλες φτώχειες –η χρονιά ήταν πολύ
κακή– και, όταν δεν υπήρχε πια λέπι, ο ψαράς λέει στη γυναίκα του: «Αυτό το
βρομόψαρο τρώει την μπουκιά απ' το στόμα των παιδιών μας. Μου 'ρχεται να το
πάρω και να το πετάξω στη θάλασσα· ας πά' να βρει τους όμοιούς του· αυτοί ξέρουν
κάτι τρύπες και ξεχειμωνιάζουν, χωμένοι κάτω από φύκια κι όλο και ξετρυπώνουν
κανένα ψάρι για φαΐ».
Η γυναίκα του ψαρά έπεσε γονατιστή μπροστά στον άντρα της και τον
παρακαλούσε να λυπηθεί τη φώκια. Η σκέψη, όμως, των παιδιών της που 'χαν
ξελιγωθεί από την πείνα κατεύνασε γρήγορα αυτή την κρίση μεγαλοψυχίας. Τα
χαράματα ο ψαράς έβαλε τη φώκια μέσα στη βάρκα του κι αφού ξανοίχτηκε μερικές
λεύγες την ξεμπάρκαρε σ' ένα ξερovήσι. Η φώκια άρχισε να παίζει xαζoxαρoύμεvα
με τις άλλες φώκιες και ούτε που πήρε είδηση πως η βάρκα έφευγε.
Ο ψαράς γύρισε στην καλύβα του με την καρδιά ραγισμένη απ' το χαμό της
συντρόφου του. Μόλις μπήκε μέσα, βρήκε τη φώκια να στρογγυλοκάθεται μπροστά
στη φωτιά και να στεγνώνει τη γούνα της. Άντεξαν την πείνα για λίγες μέρες ακόμα.
Μετά ο ψαράς, αλαλιασμένος απ' τις φωνές των παιδιών του που ζητούσαν φαΐ,
αποφάσισε να δράσει πιο δυναμικά. Αυτή τη φορά, ξανοίχτηκε πολύ βαθιά στη
θάλασσα και πέταξε τη φώκια στο νερό, μακριά απ' τις ακτές. Η φώκια προσπαθούσε
απεγνωσμένα να γαντζωθεί από την κουπαστή με τα πτερύγιά της που μοιάζουν με
χέρια. Ο ψαράς, εκνευρισμένος, της κοπανάει μια με το κουπί, με αποτέλεσμα να της
σπάσει το ένα πτερύγιο. Η φώκια έμπηξε κάτι τσιριχτά σαν άνθρωπος και χάθηκε μες
στο νερό, που βάφτηκε κόκκινο απ' το αίμα της.
Ο ψαράς γύρισε σπίτι του ψυχικό ράκος. Αυτή τη φορά η φώκια δεν τον περίμενε
κάτω απ' την καμινάδα. Την ίδια νύχτα, όμως, ακούστηκαν φωνές έξω στο δρόμο. Ο
ψαράς νόμιζε ότι κάποιον σκοτώνουν και βγήκε να βοηθήσει το θύμα. Μπροστά στην
πόρτα βρήκε τη φώκια που 'χε συρθεί μέχρι το σπίτι και φώναζε γοερά, υψώνovτας
στον ουρανό το ματωμένo της πτερύγιο. Τη μάζεψαν, την περιποιήθηκαν κι ούτε που
ξανασκέφτηκαν ποτέ να τη διώξουν απ' το σπίτι· άλλωστε, από εκείνη τη στιγμή, η
ψαριά ήταν κάθε φορά και καλύτερη.
Zεράρ ντε Nερβάλ, στο Νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία,
Ανθολόγιο μεταφράσεων, B' Eνιαίου Λυκείου (επιλογής), OEΔB, 200

1. Το κείμενο 2 οργανώνεται με άξονα το ΧΩΡΟ ή το ΧΡΟΝΟ; Βλέπουμε

δηλαδή πώς εξελίσσονται τα γεγονότα στο χρόνο ή μας ενδιαφέρει να
δούμε το πού βρισκόμαστε στο χώρο;

Στην αφήγηση βλέπουμε πώς εξελίσσονται τα γεγονότα στο χρόνο.

2. Στο κείμενο αυτό ποιος από τους παρακάτω τίτλους θα ταίριαζε

καλύτερα;

1. Η ιστορία μιας φώκιας σε μία οικογένεια ψαράδων στην

Ολλανδία.
2. Η αγάπη της φώκιας για τους ανθρώπους
3. Η σχέση ζώων και ανθρώπων
 5

Θα ταίριαζε περισσότερο κατά την άποψή μου το 1.

3. Στην 1η παράγραφο του κειμένου ποιος πλαγιότιτλος θα ταίριαζε

καλύτερα;

1. Η σχέση ψαράδων και φώκιας

2. Τα χαρακτηριστικά και οι συνήθειες μιας φώκιας

Κατά την άποψή μου πιο ταιριαστός πλαγιότιτλος είναι ο δεύτερος, επειδή
στην 1η παράγραφο παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά και οι συνήθειες που
έχει μία φώκια.

4.α. Στη 2η παράγραφο ποιο πρόβλημα απασχολεί τον ψαρά;

Το πρόβλημα που απασχολεί τον ψαρά είναι η φτώχεια της οικογένειάς του και
το γεγονός ότι η φώκια τρώει το λίγο φαγητό που υπάρχει. Έτσι ο ψαράς
αποφασίζει να την διώξει.

Λέξεις-κλειδιά στην παράγραφο: μεγάλες φτώχειες, βρόμοψαρο τρώει τη

μπουκιά των παιδιών μας, μου 'ρχεται να το πάρω να το πετάξω στη
θάλασσα.

β. Με βάση αυτό το πρόβλημα ποιον πλαγιότιτλο θα μπορούσατε να δώσετε

στη 2η παράγραφο;
Ο ψαράς δεν μπορεί να θρέψει τη φώκια εξαιτίας της φτώχειας του και τη
διώχνει.

5.α. Τι αποφασίζει να κάνει ο ψαράς για να λύσει το πρόβλημά του στην

παράγραφο 3;
Ο ψαράς αφήνει τη φώκια σ' ένα ξερονήσι μαζί με τις άλλες φώκιες

Λέξεις-κλειδιά: ο ψαράς έβαλε τη φώκια σε μία βάρκα, την ξεμπάρκαρε σ'

ένα ξερονήσι.

β. Ποιον πλαγιότιτλο θα δίνατε στην παράγραφο 3 με βάση την ενέργεια που

κάνει ο ψαράς σε αυτή την παράγραφο;

Ο ψαράς αφήνει τη φώκια σ' ένα ξερονήσι.

6.α. Πώς αντέδρασε στην παράγραφο 4 η φώκια απέναντι στην

προηγούμενη συμπεριφορά του ψαρά και τι έκανε ο ψαράς αυτή τη φορά;
 6
Η φώκια επιστρέφει στο σπίτι. Ο ψαράς βλέποντας την πείνα των παιδιών του
ανοίγεται βαθιά στη θάλασσα και πετά τη φώκια στο νερό. Εκείνη προσπαθεί
να σωθεί και ο ψαράς την τραυματίζει.

Λέξεις-κλειδιά στις λεπτομέρειες της παραγράφου: ξανοίχτηκε πολύ βαθιά στη

θάλασσα πέταξε τη φώκια στο νερό, φώκια προσπαθούσε να γαντζωθεί από
κουπαστή, ο ψαράς της κοπανάει μια με το κουπί… σπάσει το ένα πτερύγιο.

β. Δώστε έναν πλαγιότιτλο στην παράγραφο 4 με βάση την απάντηση που

δώσατε στην παραπάνω ερώτηση για την παράγραφο 4.

Ο ψαράς ρίχνει τη φώκια βαθιά μέσα στη θάλασσα και την τραυματίζει.

7.α. Διαβάστε την παράγραφο 5 και απαντήστε στην εξής ερώτηση: Πώς
αντέδρασε η φώκια και ποια λύση δόθηκε τελικά στην ιστορία;

Η φώκια γύρισε τραυματισμένη στο σπίτι. Ο ψαράς και η οικογένειά του την
περιποιήθηκαν και την κράτησαν για πάντα κοντά τους.

β. Δώστε τώρα έναν πλαγιότιτλο στην παράγραφο:

Η επιστροφή της τραυματισμένης φώκιας και η απόφαση του ψαρά να την
κρατήσουν για πάντα.

Συμπληρώστε τώρα τα παρακάτω στοιχεία

ΤΟΠΟΣ--ΧΡΟΝΟΣ: Ολλανδία- παρελθόν και Χειμώνας

ΠΡΟΣΩΠΑ-ΗΡΩΕΣ: φώκια, ψαράς, γυναίκα του ψαρά, παιδιά.

ΠΡΟΒΛΗΜΑ-ΣΤΟΧΟΣ: Ο ψαράς είναι φτωχός. Βλέποντας τη φώκια να τρώει

το λιγοστό φαγητό της οικογένειάς του αποφασίζει να τη διώξει

ΔΡΑΣΗ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Πηγαίνει τη φώκια σε ένα ξερονήσι και την αφήνει

εκεί. Η φώκια γυρίζει πίσω. Ο ψαράς ενεργεί τότε πιο αποφασιστικά. Πηγαίνει
με τη φώκια βαθιά στη θάλασσα, τη ρίχνει στο νερό και την τραυματίζει, όταν
εκείνη προσπαθεί να σωθεί. Ο ψαράς γυρίζει σπίτι στενοχωρημένος. Η
τραυματισμένη φώκια επιστρέφει πάλι στο σπίτι.

ΛΥΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Ο ψαράς με την οικογένειά του περιποιούνται τα τραύματα

της φώκιας και την κρατούν για πάντα μαζί τους.
 7
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Να διηγηθείτε με εικόνες την ιστορία της φώκιας.

Γεωργία Μουντράκη