Osiemnastki Scan−Speaka cz.

II
Miesiąc temu przedstawiliśmy parametry 18−centymetowych
głośników nisko−średniotonowych Scan−Speaka i symulacje obudów dla 18W8542(43).
Na następnych stronach symulacje dla 18W8545(K), 18W8546, czyli najpopularniejszego
dzisiaj głośnika “węglowego” i nowej wersji kewlaru. Za miesiąc dokończenie
− symulacje dla 18W8535 i wnioski.

tliwość f−3 przy 41−43Hz. O wiele niżej niż

w przypadku 18W8542(43), ale zwróćmy
uwagę, że w dwa razy większej obudowie.
Przyjmijmy jednak założenie, że tak jak
poprzednio, mimo większej obudowy, nie
możemy założyć tunelu dłuższego niż 15cm
(chcemy np. mieć dość płytką obudowę).
Należy wówczas powiększyć objętość do
22dm3 i tunelem 5/15cm dostroić obudowę
do 38Hz. Utrzymamy liniowość przetwarza−
nia, częstotliwośc f−3 spadnie nawet poniżej
40Hz, choć pogorszeniu ulegną charkatery−
styki impulsowe (oscylacje wygaszone po
55ms) (model “1”). Przeprowadźmy następ−
ny eksperyment − jakie rezultaty da zastoso−
wanie 18W8545K w obudowie tylko 15dm3
(załóżmy, że chcemy zbudować mały pod−
stawkowy “monitor”)? Najpierw zakładamy,
że tunel nie może być dłuższy niż 15cm.
Po pierwsze, musimy pożegnać się z idealną
18W8545(K) już głębokość (wewnętrzną) np. 25cm, zo−
stawiając niezbędne 5cm dystansu między Strojenie obudowy zamkniętej dla 18W8545(K)
Podobnie jak w przypadku 18W8542(43), od wlotem tunelu a tylną lub przednią ścianką. Qtc 0,5 0,58 0,71 1
3
razu widać trudność w zainstalowaniu otwo− Mamy więc do wyboru dwa modele − Ho− Vb [dm ] 17,7 11,4 6,5 2,6
ru o średnicy 7 cm, ze względu na wymaga− ge’a i QB3, dające bardzo podobne wyniki, fc [Hz] 50,5 59,4 74,9 113,7
f−3 [Hz] 78,5 75,5 74,9 89,4
nia co do długości tuneli. Chociaż obudowa strojone do ok. 36Hz i gwarantujące często−
podbicie [dB] 0 0 0 1,2
ma być w tym przypadku wyraźnie większa,
ok. 20−litrowa, wciąż trudno zaistalować
w niej tradycyjny tunel, o długości choćby Strojenie bass−reflexu dla 18W8546
39,3cm, jak tego wymaga model Hoge’a, Hoges QB3 SBB4 „1” „2” „3” „4” „5” „6”
3
a tym bardziej 69,2cm, wg modelu SBB4. Vb [dm ] 9,8 12,1 15,8 12 12 15 15 20 20
Od razu przechodzimy więc do otworu o śre− fb [Hz] 41,3 40,6 22 51 46 46 41 40 32
Dv/Lv [cm/cm] 7/64,4 7/52,9 7/146,6
dnicy 5cm, i uzyskujemy tunele o długo−
5/31,8 5/25,9 5/73,8 5/15 5/19,8 5/15 5/19,8 5/15 5/25
ściach od 19 do 34,3cm. Przygotowanie ok.
f−3 [Hz] 57,5 52,6 69,2 53,3 52,4 48,3 47,9 42,6 49,8
20−cm tunelu w obudowie ok. 20−litrowej podbicie [dB] 0 0 0 1,5 0,5 0,5 0 0 0
jest już możliwe; taka skrzynka może mieć

Elektronika dla Wszystkich 63

 Głośniki
liniowością charakterystyki przetwarzania. Rys.2.1 − Charakterystyki głośnika 18W8545(K) w obu−
Odejście nie jest wielkie, sprowadza się do dowie bass−reflex Vb=22dm3, fb=38Hz
ok. 1,5dB podbicia w okolicach 70Hz. Czę−
stotliwość f−3 wynosi 46,7Hz. Charaktery−
styka impulsowa pokazuje silny pierwszy
przerzut, ale oscylacje tłumione są dość
szybko, po 44ms (model “2”). Jeśli jednak
postaramy się o zainstalowanie tunelu 20−
cm, możemy sytuację poprawić. Uzyskamy
fb=41Hz, f−3 = 45,7Hz, przede wszystkim b)
zredukujemy podbicie do nieistotnego 0,5dB
2.2b) charakterystyka impulsowa
i poprawimy charakterystykę impulsową a)
(model “3”). Rys.2.3 − Charakterystyki głośnika 18W8545(K) w obu−
We wszystkich tych przypadkach charak− 2.1a) charakterystyka przetwarzania
dowie bass−reflex Vb=25dm3, fb=29Hz
terystyka mocy jest liniowa, na poziomie
znamionowych 100W, aż do ok. 30Hz.
Po eksperymencie z małą obudową, prze−
prowadźmy próby z dużą, zakładając przy
tym, że zmieścimy w niej długi, 25−cm tunel.
Takim tunelem (wciąż o średnicy 5cm) do−
stroimy obudowę 25−dm3 do bardzo niskiej
częstotliwości rezonansowej 29Hz, a więc
niemal dokładnie w częstotliwość rezonan−
sową fs głośnika. Takie strojenie jest korzy− b) a)
stne ze względu na charakterystykę mocy.
Rzeczywiście, w tym przypadku głośnik 2.1b) charakterystyka impulsowa 2.3a) charakterystyka przetwarzania
utrzymuje znamionowe 100W aż do ok.
24Hz. W ten sposób można w 18W8545(K)
wpakować 100W praktycznie dowolnego
materiału muzycznego. Częstotliwość f−3
wynosi 42Hz, nieco wyżej niż wcześniej
w obudowie 22dm3, ale kształt charaktery−
styki jest bardzo korzystny − początkowo
spadek jest bardzo łagodny i zostanie sku−
tecznie poddany korekcji w pomieszczeniu
odsłuchowym przez odbicia od ścian. Rów− c) b)
nież charakterystyka impulsowa jest dobra,
2.1c) charakterystyka mocy 2.3b) charakterystyka impulsowa
oscylacje kończą się po 44ms, a pierwszy
przerzut jest umiarkowany (model “4”).
Uzyskujemy w sumie zestaw bardzo do−
brych właściwości, gdyby tylko otwór mógł
być większy...
Powtórzenie tych osiągów w tej samej
obudowie, z otworem o tej samej długości,
ale o dwa razy większej powierzchni, oczy−
wiście nie jest możliwe, ze względu na prze−
strojenie rezonansu fb w górę. Sprawdźmy
jednak, jakie będą tego efekty. Wyjdźmy d) c)
z założenia, że tym razem najważniejsze jest
2.1d) charakterystyka impedancji
właśnie zastosowanie dużej powierzchni 2.3c) charakterystyka mocy
otworu i uzyskanie liniowości pracy układu
rezonansowego. W obudowie 25dm3, z otwo− Rys.2.2 − Charakterystyki głośnika 18W8545(K) w obu− Rys.2.4 − Charakterystyki głośnika 18W8545(K) w obu−
rem o średnicy 7cm i tunelem 25cm, stroimy dowie bass−reflex Vb=15dm3, fb=41Hz dowie bass−reflex Vb=25dm3, fb=39Hz
obudowę do fb=39Hz i uzyskujemy f−3 =
38Hz. Na charakterystyce przetwarzania,
przy 70Hz, pojawia się tylko bardzo lekkie,
półdecybelowe podbicie. Charakterystyka
impulsowa i charakterystyka mocy są podob−
ne jak w przypadku obudowy 22dm3 strojo−
nej do 38Hz (model “5”). W sumie można
powiedzieć, że się udało, o ile tylko uda się
w obudowie zainstalować tunel o długości 25
cm. Jak widać, obudowa 25dm3, przygoto−
a) a)
wana pod kątem umieszczenia tunelu o dłu−
gości 25cm, daje ciekawe możliwości − moż− 2.2a) charakterystyka przetwarzania 2.4a) charakterystyka przetwarzania

64 Elektronika dla Wszystkich


b)
2.4b) charakterystyka impulsowa
c)
2.4c) charakterystyka mocy
Rys.2.5 − Charakterystyki głośnika 18W8545 w obu−
dowie zamkniętej Vb=11,4dm3.
a)
2.5a) charakterystyka przetwarzania
b)
2.5b) charakterystyka impulsowa
c)
2.5c) charakterystyka mocy
Elektronika dla Wszystkich
d)
2.5d) charakterystyka impedancji
na ją stroić otworem o średnicy 5cm do bar−
dzo niskich 29Hz, uzyskując przyjemny, ła−
godny spadek przetwarzania i dobre charak−
terystyki impulsowe, albo otworem 7−cm,
uzyskując zdolność do liniowej pracy przy
dużych amplitudach. Można wyobrazić sobie
obudowę przygotowaną do wymieniania tu−
neli, w zależności od potrzeb chwili.
Dla 20dm3, wraz z tunelem 5/15cm,
mamy fb=40Hz, f−3 = 41Hz, wyżej podbicie
0,5dB, oscylacje wygaszone po 50ms,
a więc w sumie całkiem nieźle (model “6”).
Jeśli natomiast uda nam się w obudowie
20dm3 zmieścić tunel 20−cm (średnica 5 cm),
18W8546
Tym razem wymagana długość tunelu, przy
otworze o średnicy 7cm, wg modelu BB4,
prezentuje się już kuriozalnie − półtora metra!
Nawet według modelu Hoge’a wynosi niere−
alne 64,4cm. (Parametry modelu SC4 nie są
w tym przypadku wyznaczalne, bo model ten
nie obsługuje głośników o tak niskiej dobro−
ci.) Zmniejszenie średnicy do 5cm nadal nie
rozwiązuje sprawy − w najlepszym przypad−
ku mamy 31,8cm, przy objętości obudowy
9,8dm3. Widać, że trzeba zwiększyć objętość
obudowy i zdecydować się na wyższe stroje−
nie niż wskazywane przez modele teorety−
Głośniki
wówczas uzyskamy naprawdę bardzo dobre
rezultaty, mianowicie przy częstotliwości
fb=35Hz częstotliwość f−3 = 41Hz, ale wyżej
nie wystąpi już żadne podbicie, charaktery−
styka impulsowa będzie lepsza (oscylacje
wygaszone po 43ms), a pełną mocą
100W będziemy dysponować aż do 27Hz
(model “7”). W sumie pod każdym wzglę−
dem uzyskamy właściwości takie same lub
tylko minimalnie gorsze niż w obudowie
25dm3, strojonej do 29Hz.
W obudowie zamkniętej 18W8545(K)
przetwarza niskie częstotliwości znacznie le−
piej niż 18W8542(43), wymagając wciąż
umiarkowanej objętości obudowy. Jeśli chce−
my zbudować z węglową “osiemnastką” ma−
ły “monitor” o objętości ok. 10dm3, powinni−
śmy zrezygnować z bass−reflexu na rzecz
obudowy zamkniętej. Dla dobroci 0,58 i 0,5
pojawia się w zakresie najniższych częstotli−
wości ograniczenie mocy − dla 0,58 jeszcze
dość niewielkie − poniżej 35Hz charaktery−
styka z poziomu znamionowych 100W opada
do 70W przy 20Hz, już poważniejsze przy
0,5 − poniżej 42Hz opada do poziomu
45W przy 20Hz.
czne. Zacznijmy od 12dm3. Wówczas otwór
5/15cm da nam fb=51Hz i f3=53.3Hz, wraz z
1,5dB podbiciem w okolicach 70Hz (model
“1”). Widać, że f−3 jest niewiele wyższe, niż
w modelu BB4 wykorzystującym taką samą
objętość, choć strojonym niżej, kompromis
polega na czym innym − na pogorszeniu
charakterystyk impulsowych. Nie są bardzo
złe, oscylacje gasną już po 40ms, ale pier−
wszy przerzut jest dość duży. Warto postarać
się o zmieszczenie tunelu 20−cm, wówczas
fb=46Hz, f−3 = 52,4, ale co najważniejsze,
podbicie redukujemy do 0,5dB i poprawiamy
charakterystykę impulsową (model “2”).
65
 Głośniki
Rys.3.1 − Charakterystyki głośnika 18W8546 w obu−
dowie bass−reflex Vb=12dm3, fb=46Hz

b) b)
3.2b) charakterystyka impulsowa 3.3b) charakterystyka impulsowa
a)
3.1a) charakterystyka przetwarzania Rys.3.3 − Charakterystyki głośnika 18W8546 w obu−
dowie bass−reflex Vb=20dm3, fb=32Hz

c)
3.3c) charakterystyka mocy
b)
3.1b) charakterystyka impulsowa
a)
3.3a) charakterystyka przetwarzania

Strojenie bass−reflexu dla 18W8546

Hoges QB3 SBB4 „1” „2” „3” „4” „5” „6”
3
Vb [dm ] 9,8 12,1 15,8 12 12 15 15 20 20
fb [Hz] 41,3 40,6 22 51 46 46 41 40 32
Dv/Lv [cm/cm] 7/64,4 7/52,9 7/146,6
5/31,8 5/25,9 5/73,8 5/15 5/19,8 5/15 5/19,8 5/15 5/25
f−3 [Hz] 57,5 52,6 69,2 53,3 52,4 48,3 47,9 42,6 49,8
podbicie [dB] 0 0 0 1,5 0,5 0,5 0 0 0
c)
Zwiększając obudowę do 15dm3, z Strojenie obudowy zamkniętej dla 18W8546
3.1c) charakterystyka mocy
otworem i tunelem 5/15 cm uzyskujemy Qtc 0,5 0,58 0,71 1
3
fb=46Hz i obniżamy f−3 do 48Hz, podbicie Vb [dm ] 11,7 8,1 4,9 2
charakterystyki pozostaje na poziomie fc [Hz] 58,1 68,3 86,1 130,8
0,5dB. Oscylacje gasną po 45ms, pierwszy f−3 [Hz] 90,3 86,8 86,1 102,8
przerzut jest jeszcze mniejszy (model “3”). Z podbicie [dB] 0 0 0 1,2
tunelem 20−cm możemy dostroić do
fb=41Hz, a wówczas podbicie znika charakterystyka impulsowa, z wygaszeniem
całkowicie, f−3 obniża się niewiele − do po 40ms i małym pierwszym przerzutem.
47,9Hz, dalej poprawia się charakterystyka Również charakterystyka mocy jest w tym
impulsowa, a także mocowa (model “4”). przypadku najlepsza, poziom 100W sięga do
d) Zmiany w sumie niewielkie, ale w każdym 24Hz (model “6”).
zakresie pozytywne. Mimo zupełnie innego zestawu para−
3.1d) charakterystyka impedancji
Dalej zwiększamy obudowę, do 20dm3, metrów Thiele’a − Smalla, głośnik 18W8546
zaczynając od otworu 5/15cm. Mamy już daje podobne możliwości, jak 18W8545(K).
Rys.3.2 − Charakterystyki głośnika 18W8546 w obu− więc częstotliwość rezonansową fb=40Hz i 18W8545(K) schodzi minimalnie niżej, ale
dowie bass−reflex Vb=15dm3, fb=41Hz f3 = 43Hz. Oscylacje milkną po 53ms, prze− 18W8546 ma w zamian trochę lepsze charak−
rzut jest jeszcze mniejszy (model “5”). terystyki impulsowe i potrzebuje nieco
Gdyby jednak w jakiś sposób udało się mniejszych obudów, można go “wcisnąć”
w 20−dm3 obudowie zmieścić tunel 25−cm nawet do objętości 12dm3, jednak rekomen−
(głęboka obudowa podstawkowa), wówczas dacja należy się skrzynkom 15−20dm3.
możemy uzyskać bardzo ciekawe rezultaty. W obudowie zamkniętej 18W8546
Częstotliwość rezonansowa fb spadnie do zachowuje się trochę słabiej niż 18W8545,
32Hz, częstotliwość f−3 podniesie się do choć lepiej niż 18W8542(43). Wymagana
49Hz, ale nie należy się tym zanadto objętość jest niewielka i nawet przy dobroci
martwić, bo spadek charakterystyki jest bar− 0,58 utrzymujemy pełną moc w całym pas−
dzo łagodny i zostanie skompensowany mie.
a) przez odbicia w pomieszczeniu odsłucho−
3.2a) charakterystyka przetwarzania wym. Poza tym wyjątkowo dobra okazuje się Andrzej Kisiel

66 Elektronika dla Wszystkich

 Głośniki

Rys.4.1 − Charakterystyki głośnika 18W8535 w obu−

dowie bass−reflex Vb=35dm3, fb=32Hz

d) c)
4.1d) charakterystyka impedancji 4.2c) charakterystyka mocy

a)
Rys.4.2 − Charakterystyki głośnika 18W8535 w obu− Rys.4.3 − Charakterystyki głośnika 18W8535 w obu−
4.1a) charakterystyka przetwarzania
dowie bass−reflex Vb=25dm3, fb=29Hz dowie bass−reflex Vb=25dm3, fb=39Hz

b) a) a)
4.1b) charakterystyka impulsowa 4.2a) charakterystyka przetwarzania 4.3a) charakterystyka przetwarzania

c) b) b)
4.1c) charakterystyka mocy 4.2b) charakterystyka impulsowa 432b) charakterystyka impulsowa

Elektronika dla Wszystkich 67

 Głośniki
Strojenie bass−reflexu dla 18W8535
Hoge BB4 C4 “1” “2” “3” “4” “5” “6”
Vb [dm3] 75,3 54,3 70,7 35 30 25 25 20 20
fb [Hz] 25,8 26 25,8 32 31 29 39 40 32
Dv/Lv [cm/cm] 7/18,1 7/26,5 7/19,6 7/25,4
Dv/Lv [cm/cm] 7/18,1 7/26,5 7/19,6
5/8,2 5/12,5 5/9 5/12,9 5/16,9 5/24,5 5/11,9 5/14,8 5/25
f−3 [Hz] 25 28,6 25,5 34,2 36,3 39,4 40 44,5 42,7
podbicie [dB] 0 0 0 1,5 1,5 1,5 3 3 2

Strojenie obudowy zamkniętej dla 18W8535

Qtc 0,5 0,58 0,71 0,8 0,9 1
Vb [dm3] 70,9 38,7 19,6 13,6 9,7 7,2
fc [Hz] 35,3 41,5 52,4 60,6 69,8 79,5
f−3 [Hz] 54,9 52,8 52,4 54,3 57,9 62,5
podbicie [dB] 0 0 0 0,2 0,7 1,2

c) c)
4.4c) charakterystyka mocy
4.3c) charakterystyka mocy

Rys.4.4 − Charakterystyki głośnika 18W8535 w obu−

dowie zamkniętej Vb=19,6dm3 (Qtc=0,71)

d)
4.4d) charakterystyka impedancji

a) b)
Rys.4.4 − Charakterystyki głośnika 18W8535 w obu−
4.4a) charakterystyka przetwarzania 4.4b) charakterystyka impulsowa
dowie zamkniętej Vb=9,7dm3 (Qtc=0,9)

b) a) c)
4.4b) charakterystyka impulsowa 4.4a) charakterystyka przetwarzania 4.4c) charakterystyka mocy

68 Elektronika dla Wszystkich


18W8535
Na koniec zostawiliśmy sobie niety−
powy 8535, z mniejszym układem magne−
tycznym, który nie robi już takiego
wrażenia, jak potężne magnesisko poprzed−
nich osiemnastek. Pokażemy jednak, że
właśnie dzięki małemu magnesowi (i pod−
niesieniu wartości Qts) głośnik ten zyskał
pewne możliwości, jakich nie mają jego
ciężsi koledzy.
Symulacje podstawowych modeli stroje−
nia bass−reflexu od razu pokazały odmien−
ność tego głośnika. Tym razem program box−
calc żąda od nas przygotowania dużej lub
bardzo dużej obudowy, od 54,3 dm3 w mod−
elu BB4 do ponad 70dm3 w pozostałych
modelach, oferując w zamian fenomenalnie
niską częstotliwość f−3 − 29Hz w modelu
Elektronika dla Wszystkich
BB4, a w pozostałych nawet 25Hz.
(Parametry modelu C4 były w tym przypad−
ku identyczne jak SQB3.) Stety czy niestety,
z tak wielkiej obudowy i tak rozciągniętego
pasma będziemy jednak skłonni zrezyg−
nować, ze względu na inne parametry.
Charakterystyka impulsowa w przypadku
obudów ponad 70−litrowych jest, mówiąc
wprost, bardzo zła. Oscylacje trwają aż do
80ms. W obudowie 54,3 dm3 jest z tym
trochę lepiej, ale wciąż nie doskonale − 60ms.
Na pocieszenie, pierwsze przerzuty są
niewielkie.
Na tym jednak nie koniec problemów. Po
raz pierwszy mamy kłopot − i to od razu bard−
zo poważny − z charakterystykami mocowy−
mi. Oprócz normalnego deficytu na samym
skraju pasma (poniżej 30Hz), który jest
niegroźny, na charakterystyce mocy pojawia
się głębokie siodło, osiągające minimum
przy ok. 40Hz, gdzie głośnik jest w stanie
przyjąć tylko 25−30W, w stosunku do 70W
mocy znamionowej. To problem, nad którym
nie można przejść obojętnie, o ile nie chce−
my, aby słuchana nieco głośniej muzyka
rockowa “wypluła” nam głośnik. Musimy
poszukać innego strojenia, przede wszystkim
poprawić charakterystykę mocową, o ile się
da impulsową, nawet kosztem ograniczenia
pasma. Można się domyślać, że deficyt mocy
w zakresie 40Hz wynika z bardzo niskiego
strojenia, działanie układu rezonansowego
obudowy nie odciąża dostatecznie głośnika
od dużych amplitud w tym zakresie. Weźmy
na początek model BB4, jako rokujący
najlepiej, i spóbujmy przesuwając częstotli−
wośc rezonansową do góry zniwelować owe
siodło na charakterystyce mocy. Niestety,
pojawiają się szkodliwe skutki uboczne.
Siodło zmniejsza swoją głębokość, ale defi−
cyt mocy na skraju pasma zaczyna być coraz
dotkliwszy. O ile możemy tolerować (tak jak
w przypadku innych 18−tek) spadek wytrzy−
małości poniżej 30Hz, to teraz granica pełnej
wytrzymałości, po usunięciu siodła (stało się
to dopiero przy fb=44Hz), przesunęła się do
37Hz. Przy 30Hz głośnik wytrzymuje już
tylko 20W, przy 20Hz − 6W. Jednocześnie na
charakterystyce przetwarzania pojawiło się
6−dB podbicie, i znacznie pogorszyły się
charakterystyki impulsowe − oscylacje
biegną aż do 85ms. Musimy szukać innego
rozwiązania. Spróbujmy zmniejszyć obu−
dowę, to zawsze pomaga charakterystyce
mocowej na skraju pasma. Przy 35dm3
rozsądnym kompromisem jest strojenie obu−
dowy do fb=32Hz, wówczas f3=34,2Hz, na
charakterystyce częstotliwościowej występu−
je tylko 1,5−dB podbicie, charakterystyka
impulsowa jest całkiem dobra, z oscylacjami
gasnącymi po 40ms, na charakterystyce
mocowej siodło nie zostało całkowicie
usunięte, ale jego minimum przesunęliśmy
do ok. 45W przy 50Hz. Przy najniższych
częstotliwościach spadek mocy występuje
Głośniki
dopiero poniżej 27Hz (model “1”). Kosztem
zawężenia pasma przenoszenia (jednak f−3
leży wciąż znacznie niżej niż w przypadku
jakiejkolwiek konstrukcji z 18W8545K)
uzyskaliśmy poprawę we wszystkich pozos−
tałych aspektach. Pójdźmy w tym kierunku
dalej, zgadzając się na podbicie na charak−
terystyce przetwarzania maksymalnie 1,5dB.
Obudowę 30dm3 stroimy do fb=31Hz, i wraz
z podbiciem 1,5dB uzyskujemy f−3 = 36Hz.
Pewnemu pogorszeniu ulega charakterystyka
impulsowa (oscylacje do 50ms), natomiast
minimum siodła na charakterystyce mocy
podnosi się do 50W, a spadek mocy na skra−
ju pasma zaczyna się dopiero przy 25Hz
(model 2).
W obudowie 25dm3, aby nie przekroczyć
podbicia 1,5dB, należy ustalić fb=29Hz, co
już wymaga 25−cm tunelu przy otworze o
średnicy 5−cm. Wówczas f−3 = 39Hz, charak−
terystyki impulsowa i mocowa są podobne
jak w obudowie 30dm3 (model “3”). W obu−
dowie 25dm3 możemy też wywalczyć
całkowite zlikwidowanie siodła na charak−
terystyce mocowej. Musimy wówczas ustalić
fb=39Hz (można wtedy pokusić się o zas−
tosowanie otworu o średnicy 7cm, który
musi mieć długość 25−cm). Płacimy za to
trochę słabszą charakterystyką impulsową
(duży pierwszy przerzut), 3−dB podbiciem w
okolicach 60Hz, ale częstotliwość f−3 wcale
nie jest wyraźnie wyższa (40Hz) (model
“4”). Obudowa 25dm3 daje więc ciekawy i
wartościwy wybór między dwoma zestawa−
mi parametrów, podobnie jak w przypadku
18W8545(K).
W obudowie 20dm3, przy strojeniu do
40Hz, również nie mamy siodła na charak−
terystyce mocowej, charakterystyka impul−
sowa ma silny pierwszy przerzut, przy 3−dB
podbiciu i f−3 = 44Hz, co już staje się mało
ciekawe, gdyż 18W8545(K) uzyskuje w
20dm3 f−3 = 41Hz (model “5”). Jeśli bardzo
chcemy użyć 18W8535 w tak małej (jak dla
niego) obudowie bass−reflex, powinniśmy
postarać się o instalację długiego tunelu. Przy
25cm (wciąż 5 cm średnicy) uzyskamy
fb=32Hz, a wówczas f−3 = 42,7Hz, podbicie
redukuje się do 2−dB, ładniejsza jest charak−
terystyka impulsowa (mniejszy pierwszy prz−
erzut), siodło na charakterystyce mocowej
jest minimalne (60W między 50 a 60Hz)
(model “6”). Taki zestaw parametrów może
już zadowolić.
Na koniec zwróćmy uwagę, że stosowanie
wraz z 18W8535 otworu o średnicy 5−cm jest
mniejszym ograniczeniem dla liniowości
pracy układu rezonansowego niż przy
18W8545, ponieważ 8535 ma mniejsze
wychylenie objętościowe i nie wymaga od
otworu tak dużej “wydajności” jak 8545.
Gdyby nie analiza charakterystyk
mocowych, możnaby zachwycać się
możliwościami 18W8535 w bardzo dużych
obudowach. Jeżeli ktoś nie słucha muzyki
69
 Głośniki
głośno, może ograniczenie wytrzymałości
potraktować pobłażliwie. Jednak wypada
zalecić, aby omawiane “siodło” przynajmniej
zmniejszyć, co łatwo zrobić w obudowach
25−35dm3, jednocześnie zachowując bardzo
niską częstotliwość f−3, która stanowi o prze−
wadze 8535 nad 8545(K). Przewaga ta jed−
nak topnieje wraz ze zmniejszaniem obu−
dowy, nie ma więc sensu stosowanie 8535 w
obudowach bass−reflex mniejszych od
20dm3.
18S8535 różni się od 18W8535 niewiele
wyższą wartością Qts. Z dobrym
przybliżeniem, można stwierdzić, że wyma−
ga on nieco większych obudów, strojonych
nieco niżej. Jedna z najlepszych symulacji,
jaką przeprowadziliśmy dla tego głośnika, to
zestaw parametrów: Vb=30dm3, fb=29Hz,
otwór 5/20cm, f−3 = 36Hz, podbicie 1,5dB,
oscylacje do 50ms, siodło przy 50Hz z mini−
mum na poziomie 45W. Jednak wydaje się,
ze względu na ekranowanie magnetyczne, że
głośnik ten został stworzony specjalnie do
konstrukcji głośników centralnych, które
muszą być znacznie mniejsze. W takim przy−
padku pozostaje tylko obudowa zamknięta.
Osiągi 18W8535 w obudowie zamkniętej
są bardzo inspirujące, pod względem pasma
przenoszenia dystansuje on 18W8545.
Niestety, ponownie pojawiają się problemy z
charakterystyką mocy. Tylko przy dobroci
wyższej od 0.9 mamy zachowane
znamionowe 70W w całym pasmie. Przy
dobrociach niższych spadek zaczyna się już
przy ok. 60Hz, i przy 20Hz osiąga poziom
ok. 30W dla dobroci 0,71, ok. 15W dla
dobroci 0,58 i ok. 10W dla dobroci 0,5.
Nie należy więc szarżować z wielkością
obudowy. Można uznać, że przy dobroci 0,71
(obudowa ok. 20dm3) ograniczenie mocy
jest jeszcze akceptowalne, o ile wyrzekniemy
się bardzo dużych głośności.
Pełną moc w całym pasmie mamy w obu−
dowach do 10dm3, czyli przy dobrociach Qtc
nie mniejszych od 0,9. Takie rozwiązanie
należy więc wybrać, jeśli nie chcemy nic
uronić z wytrzymałości głośnika. Dobrym
kompromisem wydaje się obudowa 13dm3 z
dobrocią Qtc 0,8, gdzie poniżej 60Hz moc
lekko spada do 50W przy 20Hz. Można
powiedzieć, że zakres rekomendowanych
objętości obudowy zamkniętej dla głośnika
18W8535 jest dość szeroki (10−20dm3), ale
trzeba wiedzieć o zaletach i ograniczeniach
konkretnych rozwiązań. Jednocześnie, mimo
wszystkich uwag, bez wątpienia 18W8535
jest najlepszym głośnikiem do obudowy
zamkniętej spośród wszystkich osiemnastek.
Podsumowanie
Abstrachując od obudowy zamkniętej,
wszystkie analizowane głośniki doskonale
podzieliły się kompetencjami, jeśli chodzi o
wielkość odpowiedniej obudowy bass−reflex.
70
W objętościach 10−15dm3 najlepiej sprawują wykorzystujących przedstawione osiemnast−
się starsze 18W8542(43). Od 15dm3 do ki i wysokotonowe kopułki Scan−Speaka.
20dm3 najlepiej czuje się 18W8546, dając w
stosunku do poprzednich głośników niższą Andrzej Kisiel
częstotliwość f−3 i większą moc. Słynny
18W8545(K) zagwarantuje doskonałe efekty
w obudowach 20−25dm3. Jeśli mamy obu−
dowę jeszcze większą, stosujmy 18W8535.
Znanych jest wiele firmowych kon−
strukcji, które wcale nie spełniają tych
warunków, np. 18W8545(K) jest często spo−
tykany w obudowach mniejszych od 20dm3.
Często subiektywne wrażenia z testów
odsłuchowych usprawiedliwają odejście od
teorii.
Widać też, jak duży wpływ na działania
konstruktora powinna mieć znajomość
charakterystyki wytrzymałości. Deklarowana
przez producenta moc znamionowa wcale nie
jest gwarantowana w dowolnej obudowie,
ba, często w obudowie pozornie prawidłowej
(obliczonej według teoretycznych modeli),
pojawia się poważe osłabienie, i dla jego
usununięcia lub choćby redukcji trzeba ode−
jść od podstawowych rozwiązań i poszuki−
wać kompromisu między wieloma aspektami
jakościowymi (liniowość charakterystyki,
rozciągnięcie pasma, impuls, moc). Niestety,
“ręczne” obliczanie charakterystyk wytrzy−
małości jest bardzo trudne, i niezastąpione są
tu symulacje komputerowe, tak samo jak
wtedy, gdy odchodzimy od podręcznikowych
modeli i “kombinujemy”.
Często zderzamy się z problemem zain−
stalowania odpowiednio dużego i głębokiego
otworu. Pewnym rozwiązaniem w takiej sys−
tuacji jest zastosowanie membrany biernej,
niestety nie jest to proste, a pewne aspekty
jakościowe ulegają wówczas pogorszeniu
(charakterystyki impulsowe). Pozornie pros−
ta skrzynka z otworem wraz z głośnikiem
tworzą bardzo złożony układ elektroakusty−
czny.
Nie wszystkie zjawiska akustyczne są w
stanie przedstawić nawet najbardziej
zaawansowane programy. Najczęstsza roz−
bieżność polega na uzyskiwaniu innej, niż
obliczona, częstotliwości rezonansowej fb.
Jak sprawdziłem na kilku zrealizowanych
przykładach, zwykle uzyskuje się nieco
niższe częstotliwości rezonansowe, niż
wskazuje to boxcalc. Taki kierunek zmian nie
jest bardzo groźny, zwłaszcza że z powodu
ograniczeń, jakie w symulacjach nakładałem
często na długość tunelu, obliczane częstotli−
wości rezonansowe czasami nie były opty−
malne, były nieco za wysokie. Należy jednak
polecić dokonanie pomiarów. Na szczęście
ustalenie częstotliwości rezonansowej fb nie
wymaga trudnych pomiarów akustycznych, a
jedynie elektrycznych (poprzez badanie
charakterystyki modułu impedancji).
W ciągu dwóch następnych odcinków
zaproponujemy kilka projektów
dwudrożnych zespołów głośnikowych,
Elektronika dla Wszystkich