Samodzielne Konstruowanie Zespołów Głośnikowych - Głośniki Niskotonowe I Nisko-Średniotonowe

Głośniki niskotonowe i nisko−średniotonowe
B udowa dynamicznego głośni−

ka niskotonowego może słu−
żyć jako ilustracja klasycznej
budowy głośnika dynamicznego.
cowana jest membrana. Zawiesze− a w ślad za tym zmniejszenie
nia: dolne (przyklejane do cewki l i zmniejszenie Bxl. Układ działałby
w pobliżu połączenia z membraną) nieliniowo, co powodowałoby po−
i górne (przyklejane do obrzeża wstawanie dużych zniekształceń.
Głośnik nisko−średniotonowy nie membrany) pozwalają na osiowy Sposobem zapobieżenia temu zjawi−
różni się poważnie w swojej kon− ruch cewki z membraną. Układ ma− sku jest zastosowanie albo szczeliny
strukcji od niskotonowego; zdolność gnetyczny i zawieszenia mocowane znacznie dłuższej od cewki (w ra−
przetwarzania średnich częstotliwo− są do kosza, stanowiącego szkielet mach dopuszczalnej amplitudy cała
ści uzyskuje przede wszystkim dzię− całej konstrukcji
ki mniejszej średnicy, jak również Układ magnetyczny, zbu−
poprzez zoptymalizowanie właści− dowany najczęściej na
wości membrany (materiał, geome− bazie ferrytowego pier−
tria) pod kątem przetwarzania szer− ścienia, ma za zadanie
szego zakresu częstotliwości. Więk− wytworzyć jak najsilniej−
szość głośników średniotonowych sze pole magnetyczne
także bardzo przypomina klasyczny w szczelinie. Ale ostate−
głośnik niskotonowy − mają one cznie siła, z jaką będzie
oczywiście odpowiednio małe śre− poruszana cewka, zależy
dnice membran (o związku między od iloczynu Bxl, gdzie
wielkością głośnika a pasmem, B jest gęstością strumie−
które ma zadanie przetwarzać, nia magnetycznego
wspominaliśmy miesiąc temu), w szczelinie, a l długością
a także nie są przystosowane do przewodnika (drutu
pracy przy dużych amplitudach uzwojenia cewki), znajdu−
(których przetwarzanie średnich czę− jącego się w tym stru−
stotliwości nie wymaga). Dopiero mieniu.
zdecydowana większość współcze− Wraz z przepływem prą−
snych głośników wysokotonowych du przez cewkę, będzie
(i niewielka część średniotonowych) się ona poruszać. Gdyby
odbiega w swojej konstrukcji od wysokość uzwojenia (wy−
schematu głośnika ze stożkową me− sokość cewki) była dokła−
mebraną, jako że mają one membra− dnie taka jak wysokość
ny kopułkowe, i w ślad za tym rów− szczeliny, co zmaksymali−
nież inną konstrukcję pozostałych zowałoby iloczyn Bxl
elementów. w stanie spoczynku, na−
wet mały ruch cewki po−
W układzie magnetycznym, a dokła− wodowałby zmniejszenie Rysunek 1. Konstrukcja głośnika
dnie w szczelinie magnetycznej, się liczby zwojów pozo− niskotonowego
znajduje się cewka, do niej przymo− stających w szczelinie,
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/99 67

cewka znajduje się w szczelinie, i materiały. Amplituda, jaką może ki częstotliwościowej głośnika w za−
w polu magnetycznym o stałej gę− znieść układ drgający głośnika bez kresie niskich częstotliwości zależy
stości), albo cewki znacznie dłuższej uszkodzenia, nawet po przekrocze− nie tylko od częstotliwości rezonan−
niż szczelina (w ramach dopuszczal− niu amplitudy liniowej, nazywa się sowej, ale i od dobroci układu rezo−
nej amplitudy w szczelinie znajduje amplitudą maksymalną. nansowego:
się zawsze ta sama liczba zwojów). Parametry zawieszeń membrany
To drugie rozwiązanie jest znacznie decydują o bardzo ważnym para− Qms x Qes
Qts =
częściej spotykane. W obu przypad− metrze głośnika − podatności ukła− Qms + Qes 2)
kach w ramach dopuszczalnej ampli− du drgającego, który wraz z masą
tudy wartość Bxl pozostaje stała, co drgającą określa z kolei częstotli− Qts − dobroć całkowita układu rezo−
jest warunkiem liniowej pracy. Ma− wość rezonansową (częstotliwość nanso−wego głośnika swobodnie za−
ksymalną amplitudę, przy której podstawowego rezonansu mecha− wieszonego.
spełniony jest ten warunek, nazywa nicznego) układu drgającego, jeden Qms − dobroć części mechanicznej
się (maksymalną) amplitudą liniową. Qes − dobroć części elektrycznej
Kosztem uzyskania dużej liniowej
amplitudy jest obniżenie wartości Powyższy wzór nie będzie miał wiel−
współczynnika Bxl (choć pozostaje kiego znaczenia praktycznego,
on na stałym poziomie w ca− w odróżnieniu od samego pa−
łym zakresie pracy), i wsku− rametru Qts.
tek tego obniżenie efek− Wprowadźmy jeszcze je−
tywności, bowiem przy den parametr:
układzie z wysoką cew−
ką dużą część zwojów, Vas − objętość ekwi−
a więc dużą część prze− walentna, czyli objętość
wodnika i płynącego powietrza, które poddane
w nim prądu "skazujemy" sprężaniu przez powierzch−
na pracę jałową − pozostawa− nię membrany danego głośnika
nie poza szczeliną i nieuczestni− ma podatność taką samą, jak
czenie w tworzeniu siły, podobnie zawieszenia tego głośnika.
w przypadku z wysoką szczeliną ca−
ły czas "marnuje się" duża część po− W ten sposób skompletowaliśmy
la magnetycznego. Tymczasem, jak trzy parametry (Fs, Qts, Vas), nazy−
już wspominaliśmy, głośniki niskoto− wane parametrami Thiele'a − Smal−
nowe wymagają dużych amplitud. la. Zrozumienie istoty tych parame−
Konstruktor głośnika niskotono− trów i swobodne posługiwanie
wego musi więc wybrać jakiś Fot.1 Nowoczesny 22−cm głośnik niskotonowy się nimi jest niezbędne do umie−
kompromis − czy da duży zapas VIFA Premium Line PL22WR09 jętności projektowania obudów
cewki po obu stronach szczeliny, głośnikowych. Do tego tematu
pozwalając w ten sposób na linio− wrócimy za miesiąc, tutaj przed−
wą pracę przy dużych amplitudach, z najważniejszych parametrów gło− stawmy jeszcze kilka ważnych cech
ale redukując efektywność, czy od− śnika niskotonowego. głośników niskotonowych.
wrotnie. Oczywiście w praktyce
szuka się "złotego środka". Pole ma− Fs = 1 Rm to parametr mechanicznych
newru jest tym większe, im... więk− 2π Cs x Ms 1) strat w głośniku. Im niższy, tym le−
szy i silniejszy układ magnetyczny. piej, zwłaszcza dla głośników nisko−
Przy bardzo dużym B można bo− Fs − częstotliwość rezonansowa gło− tonowych. Zależy w dużej mierze od
wiem pozwolić sobie na mniejsze l, śnika swobodnie zawieszonego materiału, z jakiego wykonany jest
czyli pozostawienie nawet większej Cs − podatność zawieszeń karkas cewki. W nowoczesnych gło−
części uzwojenia poza szczeliną, Md − masa drgająca śnikach jest on wykonany najczę−
i uzyskać wystarczającą wartość ściej z aluminium albo z kaptonu.
Bxl i zadowalającą efektywność. Potocznie uważa się, że częstotli− Aluminium jest lżejsze i ma większą
Przy skromnych układach magne− wość rezonansowa określa dolną pojemność cieplną, a więc głośnik
tycznych trzeba oszczędzać i tu, częstotliwość graniczną głośnika. może znieść większe obciążenie ter−
i tam. Tak więc duże układy magne− Z grubsza rzecz biorąc tak jest, jed− miczne, jednak w przypadku głośni−
tyczne nie powinny się kojarzyć wy− nak po pierwsze − parametr Fs okre− ków niskotonowych ograniczenie ich
łącznie z dużymi efektywnościami. śla częstotliwość rezonansową gło− mocy znamionowej jest raczej natu−
W głośnikach niskotonowych służą śnika swobodnie zawieszonego (bez ry amplitudowej, niż cieplnej (głośni−
w równej mierze dopuszczeniu do obudowy), natomiast w obudowie ki niskotonowe na skutek przeciąże−
dużych amplitud liniowej pracy. Do zamkniętej rezonans ten nieuchron− nia zostają najczęściej uszkodzone
możliwości układu magnetycznego nie przesunie się w stronę wy− mechanicznie, podczas gdy średnio−
i cewki muszą być jednak dostoso− ższych częstotliwości (o ile, zależy tonowe i wysokotonowe najczęściej
wane możliwości zawieszeń. One od objętości obudowy), a w obudo− zostają "spalone"). Natomiast kapton
również powinny pracować liniowo wie bass−reflex nastąpią jeszcze bar− ma niższą przewodność, i w kapto−
w założonym zakresie, co uzyskuje dziej skomplikowane zjawiska; po nowym karkasie powstają mniejsze
się stosując ich specjalne profile drugie, nawet kształt charakterysty− prądy wirowe, które powodują
68 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/99

zwiększanie strat. Rm nie jest para− nad układem magnetycznym, którą Sd [cm2] − efektywna powierzchnia
metrem Thiele'a − Smalla, nie jest uchodzi powietrze spod dolnego za− membrany
brany pod uwagę przy obliczeniach, wieszenia. Wysokiej jakości głośniki Md [g] − masa drgająca
w ramach podstawowej teorii, nie − nisko i średniotonowe − mają kosze Rm [Ns/m] − straty mechaniczne
wpływa ani na charakterystrykę czę− odlewane z metali lekkich. Mają one
stotliwościową, ani impulsową, jed− kilka przewag nad koszami wytłacza− Dla oceny obciążalności głośnika ko−
nak doświadczenia prowadzą do nymi z blachy. Po pierwsze nie wy− nieczna jest znajomość:
wniosku, że ma wpływ na słyszalną kazują silnych rezonansów (nie Moc znamionowa [W]
jakość przetwarzania niskich często− "dzwonią", jak kosze blaszane), po Dopuszczalne wychylenia, liniowe
tliwości. Dlatego optymalnym mate− drugie są sztywne, i stanowią lepsze i maksymalne (+/−) [mm]
riałem na karkas głośnika niskotono− oparcie dla ciężkich układów magne−
wego jest kapton, a na karkasy śre− tycznych i precyzyjnego dopasowa− Do dopasowania do pozostałych gło−
dnio− i wysokotonowych − alumi− nia szczeliny magnetycznej i cewki śników zespołu głośnikowego i pro−
nium. drgającej, po trzecie są niemagne− jektowania zwrotnicy musimy znać:
Wśród konstruktorów panuje dzisiaj tyczne, po czwarte są... estetycz− Efektywność (2,83V/1m) [dB]
zgoda co do tego, że membrana gło− niejsze, nie wymagają po zainstalo− Re − rezystancję cewki drgającej [Ω]
śnika niskotonowego powinna być waniu stosowania pierścieni ozdob− Le − indukcyjność cewki drgającej
maksymalnie sztywna (nie ma już ta− nych. Niestety, są dość kosztowne, [mH]
kiej zgody co do właściwości mem− tak więc niespotykane w tanich gło−
bran głośników średniotonowych, śnikach. Coraz częściej wprowadza Z takim kompletem parametrów
a tym bardziej wysokotonowych). się też kosze z tworzyw sztucznych możemy ruszać w drogę. Pierwszy
Dlatego najchętniej stosowane tu − znacznie tańsze od odlewanych, etap − projektowanie obudowy za−
materiały to sztywne struktury wie− a lepsze od blaszanych, jednak rzad− mkniętej − za miesiąc.
lowarstwowe, metale, utwardzana ko są one spotykane w głośnikach
celuloza. Dodatkowe usztywnienie niskotonowych dużego kalibru. Andrzej Kisiel
można wprowadzić dzięki zastoso−
waniu nakładki przeciwpyłowej o du− Przypomnijmy:
żej średnicy (centralna, najczęściej
doklejana część membrany, wklęsła Podstawowe parametry głośnika ni−
lub wypukła). skotonowego, niezbędne do projek−
Uzyskaniu dużej sztywności służy towania obudowy, to parametry
duża masa membrany (poprzez od− Thiele'a −Smalla:
powiednią jej grubość). Niektóre no− Fs [Hz] − częstotli−
woczesne materiały pozwalają uzy− wość rezonanso−
skać dużą sztywność już przy rela− wa (głośnika swo−
tywnie małej masie. Małą masę bodnie zawieszo−
drgającą utożsamia się z "szybko− nego)
ścią" głośnika. Jednak głośnik jest Qts (parametr nie−
układem elektromagnetomechanicz− mianowany) − do−
nym, i jego właściwości impulsowe broć całkowita
zależą od czynników zarówno me− układu rezonanso−
chanicznych, takich jak masa mem− wego (głośnika
brany, i elektromagnetycznych, ta− swobodnie zawie−
kich jak wspominany współczynnik szonego)
siły Bxl. Jeśli dużej masie membra− gdzie na dobroć
ny towarzyszy odpowiednio silny całkowitą składają
magnes i wysoka wartość iloczynu się:
Bxl, to można uzyskać bardzo dobre Qes − dobroć czę−
charakterystyki impulsowe; jeśli na− ści elektrycznej
wet lekka membrana napędzana Qms − dobroć czę−
jest przez bardzo słaby układ magne− ści mechanicznej
tyczny, to charakterystyki impulso−
we nie będą najlepsze. Jednocze− Vas [dm3] − obję−
śnie w konstrukcji głośników nisko− tość ekwiwalent−
tonowych wcale nie należy dążyć do na
minimalizowania masy membrany − siła układu napę−
im większa masa drgająca, tym niż− dowego wyrażana
sza częstotliwość rezonansowa. jest iloczynem:
Nowoczesne głośniki niskotonowe Bxl [Txm]
pozwalają na redukcję ciśnienia wy−
twarzanego pod nakładką przeciw− Inne parametry,
pyłową, poprzez kanał w nabiegun− związane z prze−
niku i otwór z tyłu układu magne− twarzaniem ni−
tycznego. Niektóre konstrukcje mają skich częstotliwo−
również szczelinę biegnącą dookoła ści, to:
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/99 69

Samodzielne Konstruowanie Zespołów Głośnikowych - Głośniki Niskotonowe I Nisko-Średniotonowe

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Samodzielne Konstruowanie Zespołów Głośnikowych - Głośniki Niskotonowe I Nisko-Średniotonowe

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Głośniki niskotonowe i nisko−średniotonowe

B udowa dynamicznego głośni−

ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/99 67

68 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/99

ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/99 69

You might also like