DERS NOTLARI

4.HAFTA
YAPILARDA HAVALANDIRMA SİSTEMLERİ

Hazırlayan: Doç.Dr. Mehriban Mikayilova

OMU. Mimarlık fakultesi. İç Mimarlık Bölümü. 2021
 Havalandırma sistemleri isminden de anlaşılacağı gibi kirli havanın
dışarı atılmasını ve temiz havanın içeri verilmesi için kullanılan
sistemlerdir. Yani bu sistemler ile doğal akım yoluyla kirli hava emilir ve
içeri tekrardan temiz hava verilir. Havalandırma sistemleri ile birlikte
toz, buhar ve duman profesyonel bir şekilde bu sistemler eşliğinde
uzaklaştırılır. Havalandırma sistemleri oldukça güvenilir ve pratik
çözümlerdir. Havalandırma sistemlerinin mantığı havanın belirli hızda
taşınmasıdır. Bu şekilde istenmeyen kirleticiler ortadan kaldırılmaktadır.
Bu sistemler mekanlara özel olarak tasarlanabilmektedir. Üretim Uyğun dış hava devrimi ile yapı Yapı çevresinde ve içinde ışı etkisi
tesislerinde veya günlük yaşam alanlarında havalandırmanın yetersiz içindeki havanın akışı ile hava devrimi oluşumu
olması yaşam ve üretim kalitesini ciddi derecede etkilemektedir. Bu
noktada profesyonel mühendislik firmalarından destek almak büyük
önem taşımaktadır. Havalandırma sistemleri içerideki mekânın hacmi,
hava miktarı, kullanım şekli ve insan sayısına göre özelleştirilebilir. Bu
noktada sizin için en ideal proje tarafımızdan hazırlanmaktadır.
Havalandırma sistemlerinin avantajlarını şu şekilde sıralamamız
mümkündür;
-İçeride bulunan toz, buhar ve duman gibi istenmeyen kirleticiler
havalandırma sistemleri tarafından emilir.
- İçeriye temiz hava verilerek yaşam ve üretim kalitesi artar.
- İç mekanlara sürekli olarak taze hava verilebilir.
- Yangın ve patlama gibi durumlar ortadan kalkar.
- Pis kokular kolay bir şekilde engellenir.

Yapı içindeki havanın akışı

 Havalandırma sistemleri çeşitleri birden fazladır. Mesela
havalandırılacak mekanın tek katlı olması durumunda lokal
havalandırma, insanların yoğun olduğu bölgelerde merkezi
havalandırma, mutfak ve restoran
Havalandırma sistemlerinin önemi oldukça fazladır. Her şeyden önce
canlılığın devamı için oksijen oldukça önemlidir. Bu oksijenin kalitesi ise
yaşam ve üretim kalitesi için büyük önem taşır. Havalandırma sistemleri
oksijen, yaşam ve üretim kalitesini gözle görülür bir şekilde
arttırmaktadır. Bu gibi yerlerde davlumbaz vb. havalandırma sistemleri
uygulanabilir.

Genel havalandırma, büyük miktarda temiz havanın

Lokal hhavalandırma sisteminin çalışması
sağlandığı ve kirli havanın tahliye edildiği sistemlerdir. Genel
havalandırma yapılan işyerlerinde kirleticiler işyerinin
geneline yayılabilirler. Bu yüzden yüksek dozda toksik
madde veya tehlikeli kimyasalların bulundurulduğu
işyerlerinde yeterli olmayacağı bilinmelidir.
Havalandırılan ve temiz ortamlarda insanların daha huzurlu,
konforlu ve üretken olduklarının kanıtlanmış olması nedeniyle
sürdürülebilir binalarda ön koşullardan birisi de havalandırma
yapılmasıdır. Havalandırma mekanik veya doğal olarak iki şekilde
yapılabilir. Isıl ve konfor şartlarının korunması bağlamında
Ülkemizin bir çok yerinde doğal havalandırma kesin çözüm
olmayıp sadece mekanik havalandırmada enerji tasarrufuna
destek sağlayabilmektedir. Bu nedenle konfor ve miktar olarak
gereksinimleri tam olarak yerine getirebilen sistemler mekanik
havalandırmadır.

Konut projelerinde havalandırma yapılması gereken yerler:

Sığınak Havalandırması;Otopark Havalandırması;Kazan dairesi Havalandırması; Merdiven
boşluğu Havalandırması; Asansör boşluğu Havalandırması; Depo Havalandırması; Çöp Bacası.
Artık yeni projelerde egzozdan, atık gazlarında, olağan üstü hallerden korunmak , sıcağı ve
soğu bertaraf etmek için konutlarda farklı havalandırma çözümler bulunmaktadır.Aşağıdaki
şemada örnekte konut havalandırma sistemini görebilirsiniz.,
Bir evin havalandırma sistemi
 Yalıtım kalınlıklarının artması, infiltrasyonların azalması (dış havanının
azalması sağlık sorunlarına sebep olmaktadır), enerji giderlerinin artması
(pencereler açılarak doğal havalandırma enerji kaybı ve ısıl konfor olarak doğru
değildir) gibi sebeplerle artık konutlarda da mekanik havalandırma yapılmasını
zorunlu kılmaktadır. Enerji verimliliği konusu ve konutlarda havalandırma
sistemleri aşağıdaki gibi özetlenebilir.
· Havalandırma oranı kontrol edilerek talebe göre azaltılabilir,
· Hava akımı gerektiği gibi kontrol edilerek kirliliğin yayılması önlenebilir ve
ayrıca havalandırma verimi artırılabilir, Egzozdan ısı geri kazanımı yapılabilir,
· Bina cepheleri infiltrasyonu azaltacak şekilde tasarlanıp bununla beraber
gerekli havalandırma sağlanabilir,
· Sürekli havalandırma yapılarak nemin zararlarI engellenebilir,
· Mekanik havalandırma iyi tasarlanmadığı ve uygulanmadığı takdirde, doğal
havalandırma engellenmesine rağmen, başka problemlerle karşılaşma
mevcuttur,
· Doğru seçilmiş havalandırma oranları ile çok yüksek hava debilerinin önüne
geçilmiş olur, · Enerji verimli sistemler ile bir veya daha fazla konuta hizmet
verilebilir. Binalarda Enerji Verimliliği

Evlerdeki enerji tüketiminin en büyük kısmı mekân ısıtılması

için harcanmaktadır. İç ortam ısısının içerde muhafaza
edilebilmesi için, binanın çok iyi yalıtılmış olması
gerekmektedir. Binalarda çatılardan %7, dış duvarlardan
%40, döşemelerden %6 ve kapılardan %17 oranlarında ısı
kayıpları olmaktadır. Binanın yalıtılması ile %50’ye varan
oranlarda enerji tasarrufu yapmak mümkündür.
Baca havalandırmasında hava sirkülasyonu
Mekanik Havalandırma Sistemleri
Konutlarda mekanik sistemler sayesinde dış hava durumundan veya binada/evde bulunan
kullanıcılardan etkilenmeden gereken havalandırma yapılabilir. Mekanik havalandırmanın yapıldığı
durumlarda bina cephesinden kaçaklar en aza indirilerek infiltrasyon veya exfiltrasyonun etkileri de
azaltılabilir. Ayrıca havalandırma sisteminde düzgün yapılmış bir izolasyon aynı zamanda dış
gürültüyü engelleyecektir. Isı geri kazanım sistemi olan ve ayrıca iç hava kalitesi, nem veya kullanım
bazlı taleplere cevap verebilecek olan kontrollerle donatılmış olan havalandırma sistemi enerjiyi
daha verimli kullanacaktır. Bu tip sistemlerde bulunan filtreler ve serpantinler ile daha temiz
besleme havası elde edilecek ve ayrıca ısıtma ve soğutma yapılabilecektir. Bunun dışında basınç
farkları da kontrol edilebileceği için nemin bina cephesine verebileceği zarar da kontrol altında
tutulabilecektir. Şekil 1-de doğal havalandırmanın sebep olabileceği bazı problemler verilmiştir.
Doğal havalandırma (ısı farkından doğan) basınç farkından oluşmakla birlikte bazı durumlarda
rüzgarın da etkisiyle ters akımların oluşmasına ve havanın istenmeyen bölgelere ulaşmasına sebep
olabilmektedir. Bu duruma bacalar da (hatta mutfakta bulunan aspiratörler dahil) sebebiyet
verebilmektedirler (şekil 2).

Şekil 1 Doğal havalandırmada

oluşabilecek ters hava akımları.

Şekil 2. Mutfak aspiratörünün sebep

olabileceği ters hava akımları. ;
1) Normal çalışmada egzoz,
2) Normal çalışmada çıkan hava,
3) Normal çalışmada havalandırma,
4) Ters hava akımı,
5) Aspiratörün çalışması ile oluşan hava
Çok katlı bir binada şönt baca sistemi ile egzoz havalandırması transferini göstermektedir.
 2.2 Mekanik Egzoz Havalandırması

Mekanik egzoz havalandırma sistemleri olan binalarda, hava kirliliği fazla olan ve
dolayısıyla iç hava kalitesi de düşük olan odalardan kirli hava dışarı atılır. Dış hava
infiltrasyon şeklinde bina kabuğundan sızarak havalandırma formunda içeri
girebilir. Şekil 3’ te görüldüğü gibi binalardaki katlardan aynı bacaya egzoz girişi
yapılabilir. Bunun için egzoz ızgara girişlerinde yeteri kadar basınç kaybı olmalıdır
aksi takdirde ters akımlar oluşabilir. Bacada bulunan ve merkezi konumda ki fan
tüm daireler bu amaçla hizmet verir. Odalardan olan hava akımı; nem, CO2 veya
benzeri sensörlerin ayarlanabilir damperleri kontrol etmesiyle sağlanabilir.

Şekil 3. Mekanik egzoz havalandırma sistemi uygulaması.

Havalandırma Yöntemleri
 Şekil 4. Mekanik egzoz havalandırması olan bir apartmanda kısa devre örneği. Şekil 5. Yatak ve oturma odasında dış hava ızgarası (menfez) uygulaması

Bu sistemlerin avantajları arasında sabit bir havalandırama oranı ve sağlanan düşük bir basınç farkı sayesinde nemin dış duvarlara zarar
vermesinin önlenmesi (küf oluşumunu engellemek) sayılabilir. Sistemin dezavantajları ise; özellikle soğuk iklimlerde infiltrasyonun sebep
olduğu draft (soğuk esinti), egzozdan ısı geri kazanım ile kontrolsüz olan (infiltrasyon) taze dış havayı ısıtamama, egzozun tuvalet, banyo ve
mutfak gibi yerlerden olması dolayısıyla besleme havasının yatak ve oturma odalarına eşit bir şekilde dağıtılamaması ve havalandırma amaçlı
dış havanın dağılımının da bina kabuğuna kaçaklar şeklinde özetlenebilir.
Yukarıda belirtilen problemler Şekil 4’ te gösterilmiştir. Bunlar arasında infiltrasyon olan bazı yerlerden direk olarak egzoza kaçışta yer
almaktadır. Yatak ve oturma odalarına bina cephesinden kaçak hava girişi olamaması durumunda, içeri giren hava bu odalar yerine çıkış olan
mutfak veya banyoya yönelir. Bir çeşit kısa devre olarak vasıflandırılabilecek bu durum, havalandırma verimliliğinin düşmesine sebep
olduğundan, önlenmelidir. Özellikle geceleyin yatak odası kapısının kapalı konumda olması halinde buradaki hava kalitesi sağlık açısından
zararlı olabilecek seviyeye düşebilir. Bu istenmeyen durum her yatak odasına besleme menfezleri konularak önlenmelidir (Şekil 5).
 2.3 Mekanik Besleme ve Egzoz Havalandırması

Bu sistemlerde besleme havası kanallarla yatak ve oturma odalarına ulaştırılır.

Egzoz ise mutfak, banyo ve tuvaletten yapılarak havanın atılması sağlanır. Atılan hava
ısı eşanjöründen geçirilerek ısı geri kazanımı gerçekleştirilerek taze dış havanın ön
ısıtılması sağlanır (Şekil 7). Bu şekilde ekonomik olarak kazanç sağlamak
mümkündür. Bir diğer alternatif de bu atık ısı ile kullanım sıcak suyunun ön ısıtılması
şeklinde düşünülebilir.
Bu sistemler merkezi (Şekil 8) olabildiği gibi merkezi olamayan şekilde de
uygulanabilir. Merkezi sistemlerde yapılan ısı geri kazanımı daha verimli olmakla
birlikte, bu sistemlerde kullanılan kontroller daha fazladır. Merkezi olmayan
sistemlerde ise bakım onarım giderleri daha yüksek olmakla birlikte, talebe göre
yapılacak olan kontrol daha kolay bir şekilde gerçekleştirilebilir.

Şekil 6 .Mekanik besleme ve egzoz sistem uygulaması.

1)Egzoz, 2)Çıkan hava, 3)Besleme havası,
4) Isı Geri kazanım, 5)Mutfak egzozu 6) Gürültü damperi,
Şekil 7. Merkezi besleme ve egzoz sistemi olan Şekil 8. Merkezi olmayan besleme ve egzoz
7)Havalandırma için taze dış hava girişi.
binada ısı geri kazanım uygulaması. sistemli binada ısı geri kazanım uygulaması.
 2.5 Havalandırma Tasarım Oranları

Konutların iç hava kalitesi birçok parametreye bağlıdır. Ancak bu kaynaklar genellikle bina tasarımcılarını etkileyebilecek nitelikte
değildirler (örneğin sigara kullanımı, yoğun yemek pişirme, mobilya ve halılar ile özel hobiler bunlardan bazılarıdır). Havalandırma
oranlarında ortalama kullanım dikkate alınmalıdır. Bu süreçte bazı yerler daha fazla havalandırmaya ihtiyaç duyabildiği gibi, bazı yerlerde
daha az gereksinim olabilir. Ulusal yönetmelikler ile uluslararası standartlarda verilen değerler tasarımcıya doğru değerler tanımlamada
yardımcı olurlar.
Havalandırma gereksinimleri ile ilgili detaylar Tablo 1’de verilmiştir. Yatak ve oturma odaları için verilen havalandırma değerleri bu
odalara verilmesi gereken dış hava miktarları olarak tanımlanmıştır. Mutfak, banyo ve tuvalete sağlanacak olan besleme havası ise bu
odalardan transfer edilebilecek hava olarak kabul edilebilir.
Soldakı tabloda verilen değerler, hava değişim oranı,
kullanıcı sayısı, kullanım alanı veya tuvalet, banyo ve
Tablo 1. Konutlarda havalandırma gereksinimi, kullanım saatlerinde mutfak sayısına göre farklılık gösteren durumlarda
sürekli gerekli olan havalandırma . takip edilmesi gereken prensipler şöyledir:
1-Konut tasarım havalandırma değeri: a) tüm konut
Hava Değişim Yatak ve Oturma
bazında saatlik hava değişim değeri, b) kişi başı
Egzoz Havası (L/s) havalandırma miktarı, c) kullanım alanı bazında verilen
Kategori Oranı1 Odası (Dış Hava)
değerlerin arasında en yüksek olanı şeklindedir.
L / s, m2 ach L / s, kişi L / s / m2 Mutfak Banyo Tuvalet 2-Egzoz havası mutfak, banyo veya tuvaletten atılan
A 0,49 0,7 10 1,4 28 20 14 hava miktarı büyük evlerde en büyük değer küçük
B 0,42 0,6 7 1 20 15 10 evlerde ise en küçük değer baz alınarak belirlenmelidir.
3- Oturma ve yatak odası havasına sağlanan hava
C 0,35 0,5 4 0,4 10 öncelikli olarak dış hava olmalıdır.
Havalandırma oranı değişken olmakla birlikte her
Hava değişim Oranı tavan yüksekliği 2,52 metre olduğunda L/s, m2 durumda Tablo 1’ de verilen kişi başı miktarını her
ve ach olarak verilen değerler aynıdır. zaman sağlamalı ve en az 0,1 L/s,m2 olmalıdır.
 KAYNAKLAR

1. Yüksek, İ., Esin, T., “Yapılarda Enerji Etkinliği Bağlamında Doğal Havalandırma Yöntemlerinin Önemi”,
Tesisat Mühendisliği Dergisi, Sayı 125, Eylül-Ekim 2011

2. Biner, İ., “Deplasmanlı Havalandırma Sistemleri”, VI. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi, 8-
11 Ekim 2003 İZMİRASHRAE 6.1. Havalandırma Standardı.

3. Dr. İbrahim ÇAKMANUS. Konutlarda Havalandırma. https://docplayer.biz.tr/6975047-Konutlarda-

havalandirma-dr-ibrahim-cakmanus.html

4. http://deneysan.com/Content/images/documents/havalandirma-2_27944938.pdf

5. Araş. Gör. Polat DARÇIN, Prof. Dr. Ayşe BALANLIYapılarda Doğal Havalandırmanın Sağlanmasına Yönelik
İlkeler. https://www.mmo.org.tr/sites/default/files/aec6225f614230a_ek.pdf