1

ΣΕΙΡΑ: ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΑ
ΜΥΣΤΗΡΙΑ
Βιβλίο Νο. 2

ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

(ΑΙΓΙΟ, ΑΡΚΑΔΙΑ, ΡΟΔΟΠΗ, ΣΥΜΗ, ΑΡΓΟΛΙΔΑ,
ΠΙΕΡΙΑ, ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ, ΛΑΣΤΑ, ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ,
ΤΡΙΠΟΛΗ, ΣΠΑΡΤΗ, ΔΙΣΤΟΜΟ, ΑΛΩΝΙΣΤΑΙΝΑ)
(Αερικά, Νύμφες, Σειρήνες, Ξιοθιές, Νηρηίδες, Σαμαντίβα, Φέι,
Φάτα, Αναράδινα, Αγερικά, Αιθέριες, Καλομοίρες, Ξωνέρια,
Καλούδες, Ανεμικές, Καλές Κυράδες, Φωτεινούδια, Φέρις,
Λιχλίρια, Καλικαντζαράκια, Μικρούληδες, Ποπόρια, Νάνοι,
Κοτσιφοκαβαλάρηδες, Ξωτικά, Λάμιες, Νεραιδοχώρι).

http://aneksigita-fainomena.blogspot.com/2013/01/blog-post_7477

Πάνος Χαρ. Μανιατόπουλος - Ιδιωτική Έκδοση – 2022

 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
2. ΤΕΛΙΚΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΝΕΡΑΙΔΕΣ;
3. ΤΑ ΦΩΤΕΙΝΟΥΔΙΑ
4. ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΤΟΥ ΠΗΓΑΔΙΟΥ

5. ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

5.1. «ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΗΓΑΔΙΟΥ»
5.2. «ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΒΡΥΣΗΣ»
5.3. «ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΑ ΡΕΜΑΤΑ»
5.4. «ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΙΣ ΛΙΜΝΕΣ»
5.5. Η ΔΡΑΚΟΝΕΡΑ
5.6. ΔΡΑΚΟΛΙΜΝΗ
5.7. ΦΩΝΕΣ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ

6. ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΟ ΑΙΓΙΟ
7. Η ΝΕΔΑ ΣΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ
8. ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΤΗΣ ΡΟΔΟΠΗΣ
9. ΣΥΜΗ, ΟΙ ΑΛΟΥΣΤΙΝΕΣ ΝΕΡΑΙΔΕΣ

10. ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ

10.1. ΚΑΛΛΙΚΑΤΖΑΡΙΑ ΣΤΟ ΠΑΝΑΡΗΤΙ
10.2. ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΟ ΣΠΙΤΙ ΣΤΟ ΠΑΣΑ
10. 3. Ο ΝΕΟΦΩΤΙΣΤΟΣ ΤΟΥ ΔΡΕΠΑΝΟΥ
10.4. ΣΥΜΠΡΑΞΗ ...ΑΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΣΙΝΗ
10.5. ΦΟΥΣΤΑΝΕΛΑΣ ΣΤΟ ΝΙΟΧΩΡΙ

11. ΤΟ ΝΕΡΑΪΔΟΧΩΡΙ
11.1. ΤΟ ΟΝΟΜΑ "ΒΕΤΕΡΝΙΚ"
11.2. ΤΟ ΌΝΟΜΑ "ΝΕΡΑΪΔΟΧΩΡΙ"
11.3. ΛΑΪΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΝΕΡΑΪΔΟΧΩΡΙΟΥ
11.4. ΜΑΡΟΣΑ – ΝΕΡΑΙΔΑ
11.5. ΦΑΡΑΓΓΙ ΜΑΝΝΑΣ
11.6. ΚΑΡΠΟΥΖΑ
11.7. ΚΟΡΠΟΥ Η ΚΟΜΠΟΥ
 3

11.8. Η ΒΡΥΣΗ ΣΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ

11.9. ΠΥΡΓΟΣ – ΜΠΙΣΑΡΚΑ
11.10. ΒΕΤΕΡΝΙΚΟΥ ΑΡΚΟΥΔΟΤΡΥΠΑ
11.11. ΣΚΑΛΑ ΠΑΛΑΙΟΒΕΤΕΡΝΙΚΟΥ
11.12. ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ Η ΠΑΛΙΟΒΕΤΕΡΝΙΚ
11.13. ΜΟΝΑΣΤΗΡΗ ΤΣΙΟΥΚΑΣ

12. ΒΡΥΚΟΛΑΚΙΑ
13. ΚΑΛΛΙΚΑΝΤΖΑΡΙΑ
14. ΛΑΜΙΕΣ

15. ΕΠΙΒΙΩΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΘΡΥΛΩΝ ΓΙΑ ΝΕΡΑΙΔΕΣ

15.1. ΟΙ ΑΓΑΠΗΤΙΚΟΙ ΤΩΝ ΝΕΡΑΙΔΩΝ
15.2. ΤΟ ΝΕΡΑΪΔΟΣΟΓΟ
15.3. ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΝΕΡΑΙΔΩΝ

16. ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ

16.1. ΞΟΡΚΙΑ ΚΑΙ ΦΥΛΑΧΤΑ
16.2. ΛΑΒΩΜΑΤΑ
16.3. ΑΜΑΔΡΥΑΔΕΣ ΝΥΜΦΕΣ
ΤΟΥ ΟΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΡΥΟΠΗΣ.
16.4. ΤΕΤΟΙΟΙ ΜΥΘΟΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ ΡΟΙΚΟΥ,

17.1. ΞΟΥΘΚΕΣ
17. ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΗ ΠΙΕΡΙΑ
17.2. Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΩΝ ΞΟΥΘΚΩΝ

18. ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ ΤΟΥ ΟΙΤΥΛΟΥ

19. ΛΑΣΤΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΥΛΑΝΟΤΟΣ

ΤΗΣ ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ
19.1. ΤΟ ΝΕΡΟ ΠΟΥ ΚΟΙΜΑΤΑΙ

20. ΔΗΜΟΣ ΦΕΛΛΟΗΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ

20.1. ΟΙ ΑΔΕΡΦΑΔΕΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

21. ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ
21.1. O ΑΓΑΠΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΝΕΡΑΙΔΑΣ

22. ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΗΣ

22.1. Ο ΑΓΑΠΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΝΕΡΑΙΔΑΣ

23. ΑΛΩΝΙΣΤΑΙΝΑ ΜΑΝΤΙΝΕΙΑΣ

 4

23.1. Ο ΑΓΑΠΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΝΕΡΑΙΔΑΣ

23.2. ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΟΙ

24. ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΡΙΝΘΙΑ

24.1. Ο ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΣ ΤΩΝ ΝΕΡΑΪΔΩΝΕ

25. ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΟ ΔΙΣΤΟΜΟ

25.1. Ο ΑΝΤΡΑΣ ΤΗΣ ΝΕΡΑΙΔΑΣ

26. ΑΘΗΝΑ
26.1. ΟΙ ΒΡΕΤΟΙ

27. ΤΑ ΑΓΡΟΓΛΥΦΙΚΑ
27.1. ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΟΚΥΚΛΟΙ
27.2. ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΔΙΑΨΕΥΣΗΣ
27.3. ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ
27.4. Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΞΗΓΗΣΗ
27.5. ΓΕΝΙΚΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ 3 ΕΙΔΗ ΝΕΡΑΪΔΟΚΥΚΛΩΝ.

28. ΞΩΤΙΚΑ, ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

28.1. ΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

29. ΤΑ ΞΩΤΙΚΑ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

30. Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΛΑΟΣ
31. ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΗΣ
32. OΙ ΝΑΝΟΙ
33. ΟΙ ΓΝΩΜΟΙ
34. ΤΑ ΤΡΟΛ:
35. ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ:

36. ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ:

37. ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΕΡΑ:

38. Η ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ

39. ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΧΡΟΝΙΡ !

40. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΙΚΑ Η ΨΥΧΗ; ΥΠΑΡΧΕΙ Η ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΩΡΑΙΟΣ

ΜΥΘΟΣ ΠΑΡΗΓΟΡΙΑΣ;
41. ΜΑ ΤΕΛΙΚΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΨΥΧΗ;
 5

1. ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΑΙΓΙΟ – ΑΡΚΑΔΙΑ – ΡΟΔΟΠΗ – ΣΥΜΗ
ΑΡΓΟΛΙΔΑ – ΝΕΡΑΪΔΟΧΩΡΙ – ΠΥΡΓΟΣ
ΒΕΤΕΡΝΙΚΟ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΗ ΤΣΙΟΥΚΑΣ ΠΙΕΡΙΑ
ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ – ΛΑΣΤΑ – ΔΙΣΤΟΜΟ - ΑΘΗΝΑ
ΔΗΜΟΣ ΦΕΛΛΟΗΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ – ΣΠΑΡΤΗ
ΤΡΙΠΟΛΙΣ - ΑΛΩΝΙΣΤΑΙΝΑ – ΜΑΝΤΙΝΕΙΑ- ΚΟΡΙΝΘΙΑ

Αερικά, Νύμφες, Σειρήνες, Ξιοθιές, Νηρηίδες,

Σαμαντίβα, Φέι, Φάτα, Αναράδινα, Αγερικά, Αιθέριες,
Καλομοίρες, Ξωνέρια, Καλούδες, Ανεμικές, Καλές
Κυράδες, Φωτεινούδια, Φέρις, Λιχλίρια,
Καλικαντζαράκια, Μικρούληδες, Ποπόρια,
Κοτσιφοκαβαλάρηδες, Ξωτικά.

2. ΤΕΛΙΚΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ

ΝΕΡΑΙΔΕΣ;
Λέγονται και Ανεράιδες ή Ανεράδες.
Το όνομά τους προέρχεται από τις Νηρηίδες, τις
θαλάσσιες νύμφες που ταυτίστηκαν με τις Νύμφες
των πηγών.
Σε διάφορα μέρη της Ελλάδας οι Νεράιδες γίνονται
Ξωτικά, Αγερικά, Ανεμικές, Ξωνέρια, Κυράδες,
Καλομοίρες, Καλούδες.
Εμφανίζονται στα σπήλαια, στις πηγές, κοντά στα
πηγάδια, στα ποτάμια αλλά και στους αγρούς και στα
αλώνια. Διακρίνονται επίσης σε τοπικές και ξενικές.
 6

Οι τοπικές είναι καλές και προστατεύουν τους

συντοπίτες τους, ενώ οι ξενικές είναι επικίνδυνες.

Οι όμορφες Νεράιδες με μακριά μαλλιά και λευκά

φορέματα είναι καλόγνωμες, αν και μπορούν να
γίνουν επικίνδυνες. Οι άσχημες και μαυροντυμένες
είναι πάντα κακές. Για τους Σαρακατσάνους οι
λευκοντυμένες νεράιδες ζουν στις πηγές και τα
ρέματα και το σούρουπο μπορεί κανείς να ακούσει τα
γέλια τους.
Οι μαυροφορεμένες κατοικούν στα σκοτεινά σημεία
και τις χαράδρες των βουνών.
Η επιστημονική άποψη για τους νεραϊδόκυκλους είναι
ότι δημιουργούνται από δράση μυκήτων. Η άποψη
της παράδοσης όμως είναι ότι οι κύκλοι αυτοί
σχηματίζονται σε μέρη που μαζεύονται νεράιδες, οι
οποίες συνηθίζουν να κλείνουν τις συναντήσεις τους,
με ένα κυκλικό χορό, που αφήνει τα ίχνη του στη γη.
Στο Sussex οι νεραϊδόκυκλοι ονομάζονται “ίχνη
μαγισσών”, ενώ στο Devonshire πιστεύουν ότι οι
νεράιδες ιππεύουν νεαρά άλογα τη νύχτα και τρέχουν
σχηματίζοντας κύκλους. Όσα ζωντανά βρίσκονται
 7

αναμαλλιασμένα το πρωί, θεωρούν ότι τα

χρησιμοποίησαν οι νεράιδες τη νύχτα.
Οι νεραϊδόκυκλοι είχαν μαγικές ιδιότητες που
ευνοούσαν τη μαντική ή την καλοτυχία – όπως
πιστεύουν κάποιοι αγρότες που τους βρίσκουν στα
χωράφια τους. Άλλοι πάλι πιστεύουν ακριβώς το
αντίθετο, αναμένοντας κακοτυχίες. Στη Σκοτία υπάρχει
η παράδοση ότι αν μια παρθένα πλυθεί με
δροσοσταλίδες πρωινών του Μαΐου θα γίνει πιο
όμορφή, αλλά αν τύχει να πλυθεί μέσα σ’ ένα
νεραϊδόκυκλο θα γίνει αντίθετα πιο άσχημη και θα
μεταμορφωθεί σε μια κακάσχημη γριά.
Σε πολλά σημεία της Γης υπάρχει ένας μύθος ο
οποίος απαντάται σε διάφορες παραλλαγές του. Θα
μπορούσε για αρχή να αναζητηθούν αυτοί οι μύθοι
από όσες περισσότερες πηγές γίνεται.
Πρόκειται για τον μύθο της απαγωγής μιας νεράιδας
(ή κάποιου αερικού, ή υπερφυσικού πλάσματος με
την μορφή γυναίκας) με κάποιο τέχνασμα (κλοπή της
μαντίλας της κ.ο.κ.), κι ο άνδρας που αυτός είναι
πάντα ο κλέφτης την εξαναγκάζει να μείνει μαζί του
κάνοντας μαζί της οικογένεια. Ο επίλογος αυτών των
ιστοριών είναι, πως η νεράιδα παίρνει πίσω με
κάποιον τρόπο το αντικείμενο που την κρατούσε
δέσμια στον κόσμο των ανθρώπων κι επιστρέφει
στον δικό της κόσμο αφήνοντας πίσω σύζυγο και
παιδιά.
Στις παραδόσεις και τους μύθους όλων των λαών
συναντάμε ένα μικρόκοσμο γεμάτος νάνους, ξωτικά,
αερικά, καλικάντζαρους, νεράιδες και τελώνια. Όλα
τους είναι μικρά ανθρωπόμορφα πλάσματα που ζουν
στη φύση και μένουν όσο πιο μακριά γίνεται από τους
ανθρώπους.
Οι εμφανίσεις ή οι συναντήσεις με το κόσμο αυτό
συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Αυτό φανερώνει ότι η
ψυχή του σημερινού ανθρώπου δεν άλλαξε πολύ σε
σχέση μ’ εκείνη των μακρινών προγόνων του.
 8

Για τα πλάσματα που “κρύφτηκαν από τους

ανθρώπους” υπάρχουν αρκετές περιγραφές. Με βάση
αυτές, μπορούμε να τα κατατάξουμε σε τέσσερις
κατηγορίες: τους νάνους, τους καλικάντζαρους, τα
αερικά και τα ξωτικά. Οι νάνοι των δασών
προέρχονται από τη Βόρεια Ευρώπη, αλλά με το
πέρασμα του χρόνου διαδόθηκαν και στον υπόλοιπο
κόσμο.
Είναι φρόνιμα, συνεσταλμένα ανθρωπάκια με
γενειάδα και κόκκινο καπέλο και ζουν στα δάση.
Συχνά οι νάνοι του δάσους συγχέονται με τους νάνους
της γης, πρόσωπα αρχαιότερης παράδοσης, οι
οποίοι σχετίζονται με τη γονιμότητα της γης. Αυτοί
περνούν τη ζωή τους κάτω από το έδαφος, γιατί δεν
ανέχονται το φως και τον καθαρό αέρα. Eκεί κάτω
λοιπόν δουλεύουν τα μέταλλα και φυλάνε ζηλότυπα
τους θησαυρούς τους. Οι νάνοι της Χιονάτης είναι μια
ενδιάμεση περίπτωση. Από τη μια κέρδισαν ένα σπίτι
στο δάσος, αλλά συνέχισαν να εργάζονται στο
ορυχείο. Η ιδιαιτερότητά τους ήταν το ότι επρόκειτο
για αρσενικούς νάνους. Για να αναπαραχθούν έπρεπε
να σκαλίσουν ένα νέο νάνο στο βράχο και να του
δώσουν ζωή μ’ ένα μυστικό μαγικό τελετουργικό.
Υπογείως ζουν και οι δικοί μας καλικάντζαροι,
μοχθηρά και επικίνδυνα τερατάκια με στενούς
συγγενείς στη Γαλλία και στην Αγγλία.
Όλο το χρόνο ροκανίζουν το Δέντρο της Γης, το
οποίο, ευτυχώς, ξαναγεννιέται το δωδεκαήμερο
μεταξύ των Χριστουγέννων και των Θεοφανίων,
οπότε ανεβαίνουν στη γη και δημιουργούν ένα σωρό
προβλήματα στους ανθρώπους.
Οι εμφανίσεις ή οι συναντήσεις με το μικρόκοσμο
συνεχίζονται μέχρι σήμερα, αν και πολλές από τις πιο
πρόσφατες μαρτυρίες αναφέρονται σε εξωγήινους και
όχι σε ξωτικά. Αυτό φανερώνει ότι η ψυχή του
σημερινού ανθρώπου δεν άλλαξε πολύ σε σχέση μ’
εκείνη των μακρινών προγόνων του. Σύμφωνα με
 9

ανθρωπολόγους, οι νάνοι του δάσους είναι

παραφυσικές παρουσίες, μια προβολή σε ανθρώπινη
μορφή της ανθρώπινης διαίσθησης. Κάτι ανάλογο
συνέβη και με τις θεότητες στις οποίες προβάλλαμε τα
χαρακτηριστικά μας. Η τάση του ανθρώπου να
ανακαλύπτει παντού πλάσματα κατ’ εικόνα και καθ’
ομοίωσή του δημιούργησε τους θεούς του Ολύμπου -
ωραίοι, δυνατοί, συχνά γιγαντιαίοι- και συγχρόνως
πολλά μικροσκοπικά πνεύματα της φύσης, ορισμένες
φορές υπεροπτικά ή φιλάνθρωπα, αλλά πάντοτε
άπιαστα. Ένα ισλανδικό παραμύθι εξηγεί τη δυσκολία
να τα δούμε ως εξής: Η πρώτη γυναίκα ντράπηκε να
δείξει στο Θεό κάποια από τα παιδιά της, γιατί δεν
ήταν καθαρά και τακτικά. Ο Θεός το κατάλαβε και
αποφάσισε: “Αυτό που κρύφτηκε από μένα θα
κρυφτεί κι από τους ανθρώπους”, ήταν η απόφασή
Του. Από εκείνα τα παιδιά προέρχεται η γενιά των
αερικών.

<< Για πάρα πολύ κόσμο οι Νεράιδες είναι δαιμονικά,

κατά κανόνα ωραία, αγαθά, ή, κατά τις περιστάσεις,
βλαπτικά όντα της λαϊκής φαντασίας. Οι νεράιδες,
που κλώθουν, υφαίνουν και τραγουδούν, έχουν
ασυνήθεις δυνάμεις (γίνονται αόρατες,
μεταμορφώνονται και μεταμορφώνουν), διευθύνουν
την ανθρώπινη τύχη, την καθορίζουν μάλιστα με τις
καλές ή κακές ευχές τους!!!! Διάφορες θεωρίες
προσφέρουν μία εξήγηση για την προέλευση των
νεράιδων: είναι ξεπεσμένες θεές, πρωτόγονα
πνεύματα της φύσης, πνεύματα των νεκρών, μυθικά
πρόσωπα που προήλθαν από την ανάμνηση των
αρχαίων τελετουργιών της μύησης!!!! Παράλληλα με
τις λυγερόκορμες και όμορφες νεράιδες υπάρχουν και
μερικές που παρουσιάζουν τερατώδη
χαρακτηριστικά, όπως σιδερένια άκρα (Γερμανία),
πάρα πολύ μακριά στήθη (Σαρδηνία, Βόρεια Αφρική).
 10

Οι νεράιδες ανήκουν σε μία προφιλολογική

παράδοση και η πίστη σ’ αυτές είναι παγκόσμια.
Για τις ελληνικές νεράιδες – που επιχειρήθηκε η
συσχέτισή τους με τις «Νηρηίδες» της
αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, με τις οποίες υπάρχει
φανερή ετυμολογική σχέση – ο Νικόλαος Γ.
Πολίτης δημοσίευσε πλήθος από θαυμάσιες
παραδόσεις στον πρώτο τόμο των Παραδόσεών του
(1904): έχουν εξαίσια όμορφα, μακριά ξανθά μαλλιά –
κάποτε πράσινα – που τα χτενίζουν με χρυσό χτένι,
μάτια αμυγδαλωτά, και είναι κατά κανόνα
ασπροντυμένες (η τέλεια απεικόνιση των ξωτικών).
Ζουν σε όλα τα σημεία της φύσης, σε νεραϊδόκηπους
και νεραϊδοσπηλιές, όπου απάγουν εκείνους που
ερωτεύονται. Οι παραδόσεις για τις νεράιδες
διατηρήθηκαν ζωντανές ως τα νεώτερα χρόνια στη
μνήμη του ελληνικού λαού, όπως οι παραδόσεις
των καλικαντζάρων >>.

Αυτά λοιπόν λέει ο ποιο πολύ κόσμος και πιστεύει μα

για να δούμε όμως πως έχουν τα πράγματα στην
πραγματικότητα. Στα αγγλικά η νεράιδα λέγετε “fairy”
και προέρχεται από το μεσαιωνικό γαλλικό “faerie”
και το λατινικό “fata” που σημαίνει μοίρα και στα
αγγλικά είναι “fate”. Τις νεράιδες τις συναντάμε σε
διάφορα μέρη και με διάφορα ονόματα Αερικά,
Νύμφες, σειρήνες, Ξιοθιές, Νηρηίδες, Σαμαντίβα, Φέι,
Φάτα, Αναράδινα στην Ελληνική ύπαιθρο και στα
χωριά μας ακούμε διάφορα ονόματα όπως: Αγερικά,
Αιθέριες, Καλομοίρες, Ξωνέρια, Καλούδες, Ανεμικές,
Καλές Κυράδες, ακόμα και Ξωτικά.΄
Σε όλες τις ιστορίες για Νεράιδες ειδικά στην χώρα
μας αλλά και στο εξωτερικό, γίνεται αναφορά για
τραγούδια και συζητήσεις ανάμεσα στα πλάσματα
αυτά και σε μαγεμένους οδοιπόρους που έτυχε να
ακούσουν το κάλεσμα τους, περιπλανώμενοι μέσα
στο δάσος. Η  φωνή των Νεραϊδών, μοιάζει με την
 11

ανθρώπινη ή πλησιάζει περισσότερο την γλώσσα

των ζώων. Σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, τα
πανέμορφα αυτά πλάσματα, μιλούν τη δική τους
γλώσσα, τα λεγόμενα <<νεραγιδίστικα ή τιτιβιστικά>>.
Στο πρώτο άκουσμα αυτή η περίεργη ομιλία μοιάζει
σαν μια συγκεχυμένη σύνθεση φωνηέντων ( κυρίως
του α ), και συμφώνων ( κυρίως του χ ,του σ και του
ν ), τα οποία σχεδόν έχουν ένα συνειρμό, αλλά όσο
την ακούει κανείς διαπιστώνει ότι δεν μπορεί να
καταλάβει τίποτα από όσα λένε.  Τις νεράιδες μπορεί
να τις καταλάβει κάποιος μόνο αν αυτές το θελήσουν
ειδάλλως δεν πρόκειτε ποτέ κάνεις να καταλάβει το
οτιδήποτε. Εδώ όμως έχουμε να κάνουμε με κάτι το
οποίο πολύς κόσμος ειδικά στην χώρα μας μπερδεύει
ή έχει τοποθετηθεί λάθος από πολύ παλιά το οποίο
αν κάποιος το ψάξει χάνεται στην λαογραφία της
χώρας μας. Ποιο είναι αυτό; Η ονομασία ως νεράιδα
και το τι εννοούν όταν κάποιος μιλάει για αυτό.
Λοιπόν, ας δούμε από πού προέρχεται το όνομα <<
νεράιδα >>  ώστε να καταλάβετε πλήρως τι θέλω να
πω. Το όνομά τους προέρχεται από τις Νηρηίδες, τις
θαλάσσιες νύμφες που ταυτίστηκαν με τις Νύμφες
των πηγών όπου ονομάζονται και Ανεράιδες ή
Ανεράδες. O λαός μας τις φαντάζεται να αγαπούν το
τραγούδι και τον χορό και να ζουν μέσα σε δάση ή σε
όχθες ποταμών και λιμνών ή και εκεί που
συναντιούνται τα ποτάμια με τη θάλασσα, λατρεύουν
υπερβολικά το υγρό στοιχείο.
Έτσι λοιπόν μιλάμε για νύμφες του υγρού στοιχείου
όπου έχουν μορφή ανθρώπινη αλλά και μέγεθος. Και
όχι τα μικροσκοπικά πλασματάκια με τα φτερά στην
πλάτη όπου μπορεί κάποιος να κρατήσει στην
παλάμη του ενός χεριού του. Γιατί όμως ο ποιο πολύ
κόσμος πιστεύει ότι οι νεράιδες είναι τα μικροσκοπικά
πλασματάκια όπου έχουν φτερά στην πλάτη; Αυτό
πράγματι είναι ένα μυστήριο το οποίο πολύ κόσμος
δεν ξέρει αλλά και επίσης είναι αξιοπερίεργο διότι
 12

στην ελληνική μυθολογία δεν υπάρχουν αναφορές για

τέτοια μικροσκοπικά πλάσματα με την μορφή αυτή
και τις ιδιότητες τις οποίες δείχνουν να έχουν. Οπότε
πως ήρθε η μορφή αυτή στην Ελληνική
περιφέρεια; Με την μορφή της μικροσκοπικής
νεράιδας φαίνεται να ήρθε κατά την περίοδο της
τουρκοκρατίας ειδικά προς το τέλος της και μετά από
διάφορους ξένους περιηγητές όπου ερχόντουσαν
στην Ελλάδα να καταγράψουν έθη και έθιμα εκείνης
της εποχής. Πολλοί είναι οι ξένοι περιηγητές όπου
έχουν αναφέρει στις περίφημες Νηρηίδες στην
βιβλιογραφία τους αλλά όχι με την μικροσκοπική
μορφή τους. Μα κάθε φορά όμως που άκουγαν τις
ιστορίες για τις Νηρηίδες έλεγαν και στους ντόπιους
για τις δικές τους << Φέρις >> τα μικροσκοπικά αυτά
πλάσματα με φτερά πεταλούδας, παρεμφερή βέβαια ή
με φτερά κολεόπτερού. Από εκεί και πέρα και από
διάφορα παραμύθια ξενόφερτα στην μετέπειτα
Ελλάδα δόθηκε σε πολλούς η εντύπωση ότι οι
νεράιδες ότι είναι και αυτά τα μικροσκοπικά
πλάσματα με φτερά. Αυτό όμως είναι μέγα λάθος και
κάθε φορά θα πρέπει να διορθώνεται από κάποιον
που ξέρει την αλήθεια.
Όχι ότι δεν έχουμε στην χώρα μας τέτοια πλάσματα,
έχουμε, με την μόνη διαφορά υπάρχουν στην βόρεια
Ελλάδα σε κάποιες περιοχές. Οι ντόπιοι σε αυτά τα
σημεία τα οποία τα βλέπουν τα ονομάζουν <<
φωτεινούδια >>, δεν τα έχουν δει ως μικροσκοπικούς
ανθρώπους με φτερά αλλά λένε ότι είναι. Καθώς
πετάνε στον αέρα το βράδυ ακόμα και την μέρα σε
πολύ δύσκολο απρόσβατες περιοχές. Αυτό όμως δεν
το καθιστά ότι πρόκειτε για τα λεγόμενα << Φέρις >>
των ξένων κρατών. Αυτό όμως που υπάρχει στην
χώρα μας και τα έχουν δει σχεδόν σε όλη την
επικράτεια μέχρι και μετά τον πόλεμο του 1940 αν και
σπάνια ήταν οι μικροσκοπικοί άνθρωποι όπως ο
χαρακτήρας του Κοντορεβιθούλη όπου τα ονομάζουν
 13

ως Λιχλίρια, καλικαντζαράκια, μικρούληδες, ποπόρια,

κοτσιφοκαβαλάρηδες και πιστεύουν ότι μιλάνε την
γλώσσα των πουλιών. Από αυτά τα όντα έχει βγει η
φράση η << μυστική γλώσσα των πουλιών >> η οποία
βέβαια δεν έχει να κάνει με την γλώσσα των πουλιών
αλλά με κάτι το πολύ αρχαίο. Αυτά δεν έχουν φτερά
αλλά ούτε και δυνάμεις ιδιαίτερες και ποτέ δεν τα
έχουν αναφέρει ως νεράιδες.
Μερικές φωτογραφίες  και βίντεο όπου οι ειδικοί
πιστεύουν ότι είναι πραγματικά  << Φέρις >>!
14
 15

Τύποι διαφόρων << Φέρις >> όπου έχουν απίστευτο

καμουφλάζ και σχήμα!
16
 17

3. ΤΑ ΦΩΤΕΙΝΟΥΔΙΑ
 18

Αυτό που πρέπει να ξέρουν οι άνθρωποι είναι ότι

όπως έχω ξανά πει ότι τα ξωτικά είναι οι νύμφες τις
αρχαίος Ελλάδος και << Φέρις >> είναι πολύ κακά
αλλά και δύστροπα πλάσματα τα οποία να τα
συναντήσει κάποιος σίγουρα κάτι πολύ άσχημο θα
του τύχει αν προσπαθήσει να πιάσει ένα από αυτά.
Δεν είναι τυχαία όλα αυτά τα πλάσματα τα οποία είναι
εξωκοσμικά για τους ποιο πολλούς ανθρώπους ότι
υπάρχουν. Θα μου πείτε γιατί δεν τα βλέπουμε; Να
σας πω. Αν πάτε στην Πίνδο ή στον Όλυμπο με
σκοπό να δείτε έναν λύκο είστε σίγουροι ότι θα δείτε;
Σας λέω από τώρα όχι. Για να δείτε έναν λύκο ή μια
αγέλη πρέπει να είστε τρομερά τυχεροί και αυτό κατά
λάθος. Είναι πολύ προσεκτικά ζώα. Τώρα φανταστείτε
να θέλετε να δείτε ένα ξωτικό ή μια << Φέρι >> και
αυτό πρέπει να γίνει κατά λάθος. Μην ξεχνάτε ότι σαν
 19

άτομα της πόλης ή και του χωριού ασχολούμαστε με

τις καθημερινές δουλειές και ασχολίες οπότε είναι
αδύνατον να τα δούμε. Αν όμως ρωτήσετε
πεζοπόρους των δασών ή ακόμα και ορειβάτες θα
σας πουν όλο και μια μικρή ιστορία ότι ίσως νόμιζαν
ότι κάτι είδαν στα κλεφτά…. Και θα καταλήξουν να
σας πουν ότι τελικά ίσως ήταν φαντασία τους. Αν
τους ρωτήσετε πόσες φορές τους έχει τύχη αν το
κάνουν πάνω από δέκα χρόνια θα σας πουν από μια
ως δυο φορές το πολύ.
Στην δικιά μας παράδοση υπάρχουν οι εξής Νεράιδες
όπου είπαμε είναι Νύμφες! Της θάλασσας, Του αγρού,
Της λίμνης, Του πηγαδιού, Της σπηλιάς, Του
ποταμού, Του φαραγγιού, Του δάσους, Του λόφου,
Της ομίχλης, Του φεγγαριού.
Όσο για << Φέρις >> βόρεια Ελλάδα  πολύ ελάχιστες
μαρτυρίες από παλαιά συνήθως τα τόσο μικρά
πλάσματα στην ελληνική γραμματική οροθεσία είναι
ως στοιχειά. Ας δούμε μια δυο χαρακτηριστικές
μαρτυρίες από τον Νικόλα Πολίτη (λαογράφο):

4. ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΤΟΥ ΠΗΓΑΔΙΟΥ

«Κάποτε έμενε το καλοκαίρι στην εξοχή μια

οικογένεια. Το κοριτσάκι τους, που ήταν πολύ
όμορφο, μια μέρα, παίζοντας, έφτασε ως το πηγάδι.
Κοίταζε από το στόμιο του πηγαδιού τα ήρεμα νερά
του κι ένιωσε τότε μια δύναμη να το τραβάει.
Έντρομοι οι γονείς του, που είδαν το παιδί τους να
πέφτει μέσα, έτρεξαν γρήγορα εκεί. Είδαν τότε το
μικρό κορίτσι να κάθεται στην επιφάνεια του νερού
και να παίζει χαρούμενο. Ο πατέρας βούτηξε αμέσως.
Έφεραν οι συγγενείς μια σκάλα, την έβαλαν μέσα στο
πηγάδι κι εκείνος, κρατώντας το κοριτσάκι στην
αγκαλιά του βγήκε σιγά – σιγά. Μα τι παράξενο! Τα
 20

ρούχα και των δυο τους δεν είχαν βραχεί. Τότε το

κοριτσάκι μίλησε και είπε πως, όταν κοίταξε μες στο
πηγάδι, είδε να παίζουν με γέλια και χαρές κάτι
πανέμορφες κοπέλες. Αυτές του φώναζαν να πέσει
μέσα, για να παίξουν μαζί του. Οι άλλοι που ήταν εκεί
και άκουσαν το κοριτσάκι να διηγείται τούτα τα
παράδοξα, κατάλαβαν πως οι κοπέλες αυτές ήταν οι
Νεράιδες του πηγαδιού».
Οι Νεράιδες των πηγαδιών δε μένουν πάντα μέσα στα
πηγάδια. Βγαίνουν έξω και χορεύουν γύρω απ’ αυτά.
Από τη Σάμο είναι η παράδοση του ακολουθεί:
Οι Νεράιδες του πηγαδιού του Ζέλη
«Κάποτε ένας νέος, ξεκίνησε να πάει να πατήσει τα
σταφύλια του. Εκεί, στη θέση Βλαμαρή είδε να
βγαίνουν από το πηγάδι του Ζέλη δεκαπέντε νέες
κοπέλες στ’ άσπρα ντυμένες. Την ίδια στιγμή άκουσε
τραγούδια και μουσικά όργανα, που νόμισε πως
ήρθαν στην περιοχή χιλιάδες καλόφωνοι
τραγουδιστές και μουσικοί. Οι δεκαπέντε κοπέλες
πλησίασαν το νέο, τον έπιασαν από το χέρι και
έστησαν χορό.
«Κατά τον τοίχο το χορό για να χορέψουμε εδώ»
τραγουδούσαν και χόρευαν. Ο νέος φοβήθηκε τόσο
πολύ, που έχασε τη φωνή του. Δεν είχε δύναμη να
σύρει τα πόδια του. Οι Νεράιδες, όμως, τον
ανάγκασαν να χορεύει συνέχεια. Όταν, όμως, λάλησε
ο πρώτος πετεινός, οι Νεράιδες άφησαν το νέο,
έπεσαν στο πηγάδι και χάθηκαν».
Τη νύχτα τα νερά κοιμούνται! Ησυχάζουν κι αυτά
όπως ησυχάζουν και οι άνθρωποι.
Γι’ αυτό άλλωστε αποφεύγουν να πάνε τη νύχτα να
φέρουν νερό μην τα ταράξουν. Υπάρχει, βέβαια, και ο
φόβος αφού εκεί κατοικούν οι Νεράιδες, που μπορεί
να κάνουν κακό στους ανθρώπους. Υπάρχει, όμως΄,
τρόπος να αποφευχθεί η Νεράιδα της πηγής;
Το νερό που κοιμάται
 21

«Λένε πως, απ’ όπου βγαίνει νερό, εκεί μένει και μια
Νεράιδα. Όποιος, λοιπόν, θέλει να περάσει τη νύχτα
κοντά από νερό τρεχούμενο, δε μιλάει, για να μην του
πάρει η Νεράιδα τη φωνή. Όμως, συμβαίνει συχνά τα
νερά να κοιμούνται για λίγο. Η Νεράιδα τους μένει και
τότε εκεί. Αν, λοιπόν, περάσει κάποιος από εκεί και
θέλει να πάρει νερό, ρίχνει στην πηγή μια πέτρα. Η
Νεράιδα τρομάζει και το βάζει για λίγο στα πόδια. Το
νερό τότε ξυπνάει κι αρχίζει να τρέχει ξανά».

5. ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

Στις «Παραδόσεις» του Ν. Πολίτη συναντάμε όντα που
κατοικούν στο νερό και ορίζουν με την παρουσία τους
το συγκεκριμένο τόπο. Τα στοιχειά αυτά δεν είναι
τόσο καλοπροαίρετα με τους ανθρώπους. Ταυτίζονται
με τον κίνδυνο, την ξηρασία, τη φουρτούνα, το μαγικό
που προκαλεί φόβο κ.ά. Η λαϊκή φαντασία,
επηρεασμένη από τους μυθικούς δαίμονες του νερού,
έπλασε τα όντα αυτά, επιδιώκοντας να ερμηνεύσει
καιρικά και γεωλογικά φαινόμενα ανεξήγητα για την
εποχή εκείνη.

5.1. «ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΗΓΑΔΙΟΥ»

Τα πηγάδια τα ‘φτιαχναν τεχνίτες ειδικοί και
κατασκεύαζαν μέσα σ’ αυτά πέτρινες στοές. Ιδιαίτερα
στα μεγάλα πηγάδια με τις πολλές διακλαδώσεις
στοών, απέδιδαν οι άνθρωποι την ύπαρξη στοιχειών.
Η μορφή των στοιχειών ποικίλει από τόπο σε τόπο κι
από παράδοση σε παράδοση.
Η πιο χαρακτηριστική μορφή στοιχειού είναι ο Μώρος
ή Αράπης του πηγαδιού. Ανθρωπόμορφο ον που
ξεγελάει με την εμφάνισή του τους περαστικούς. Τον
συναντάμε σε πολλές παραδόσεις.
 22

<< Ας μην ξεχνάμε όμως ότι και στοιχεία είναι και οι

αράπηδες αλλά ακόμα και οι νάνοι για την χώρα μας.
Δηλαδή πλάσματα τα οποία δεν μπορούμε να
δώσουμε εξήγηση το από πού ήρθαν και δεν έχουμε
γνώσεις για αυτά.>>

5.2. «ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΒΡΥΣΗΣ»

Από τα πηγάδια περνάμε στις βρύσες που

τροφοδοτούν κι αυτές με νερό γλυκό τους κατοίκους
της υπαίθρου.
Το στοιχειό της Γκούρας (Παράδοση από την
Κορινθία)
«Στο Γυμνοβούνι, κοντά στο χωριό Μάρκαση του
δήμου Πελλήνης είναι μια κρύα βρύση με άφθονο
νερό. Τη λένε Γκούρα, που θα πει στα αρβανίτικα
κρύα. Αυτή η βρύση έχει κάτι περίεργο. Κάθε δειλινό
το νερό της λιγοστεύει πολύ. Αυτή την ώρα το
στοιχειό της βρύσης βάζει το πόδι του μπροστά στην
τρύπα και φράζει το νερό.»
Στην παράδοση αυτή δεν έχουμε περιγραφή του
στοιχειού. Αντίθετα, στην επόμενη, το στοιχειό της
βρύσης είναι ζωόμορφο. Η συγκεκριμένη παράδοση
παραπέμπει στη λιθοξοϊκή, όπου οι τεχνίτες
εμπνέονται από τη λαϊκή μας παράδοση και
κατασκευάζουν τα κεφαλόβρυσα με παραστάσεις
ζώων ή λαϊκών μοτίβων.
Το θεριό της βρύσης (Παράδοση από την Καρδαμύλη
του Οιτύλου)
«Στην παλιά βρύση του Πραστείου βγαίνει τη νύχτα
ένα θεριό. Πολλοί το είδαν και ήταν σαν κυνηγόσκυλο
λευκό. Κρατούσε στο στόμα του μία από τις πέντε
κάνουλες της βρύσης.»
 23

5.3. «ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΑ ΡΕΜΑΤΑ»

Τα ρέματα και οι ρεματιές, τα ποτάμια, όταν έτρεχαν

ορμητικά το χειμώνα ή όταν ξεραίνονταν το καλοκαίρι,
έγιναν αφορμή για τη δημιουργία μυθοπλασιών από
το λαό μας.
Η αναγκαιότητα του νερού προς πόση και άρδευση,
καθώς και η ανάγκη να διασχίσει ο περαστικός το
ποτάμι στην απέναντι όχθη – χτίζοντας ένα γεφύρι –
αναδύεται μέσα από τις παραδόσεις που ακολουθούν:
Οι Ρεματιανοί (Παράδοση από Αγρίνιο Τριχωνίας)
«Ανάμεσα σε κάτι βουνά, που τα λένε Λυκοράχια,
περνά ένα ρέμα, οι Μούρες. Πήρε το όνομα αυτό, γιατί
όποιος κοιτάξει νομίζει πως βλέπει ανθρώπινα
πρόσωπα. Εκεί ακούγονται συχνά νταούλια και οι
τσοπάνηδες που τα’ ακούν λένε: Γάμους κάνουνε
πάλι  οι Ρεματιανοί;

5.4. «ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΙΣ ΛΙΜΝΕΣ»

Οι παραδόσεις που αναφέρονται στα στοιχειά των

λιμνών δεν είναι τόσο πολλές. Επιλεκτικά θα
αναφέρουμε την παράδοση που προέρχεται από το
κάτω Σούλι του Μαραθώνα:

5.5. Η ΔΡΑΚΟΝΕΡΑ
«Στο βάλτο που είναι στο κάτω Σούλι, μια λίμνη
λέγεται Δρακονέρα και το βουνό που είναι εκεί κοντά,
της Δρακονέρας το βουνό. Σ’ αυτό, λίγο ψηλότερα
από το βάλτο, είναι μια μικρή σπηλιά κι από εκεί μέσα
βγαίνει ένα στοιχειό. Γι’ αυτό κανείς δεν τολμά να μπει
εκεί μέσα».
 24

5.6. ΔΡΑΚΟΛΙΜΝΗ
Με παρόμοια ονομασία, όπως της Δρακονέρας,
βρίσκεται μια λίμνη στην Ήπειρο κι εκεί κατοικούσε
ένα στοιχειό:
«Στην κορυφή του βουνού, ανατολικά στη Ροδόβολη,
βρίσκεται μια μεγάλη λίμνη άπατη, που τη λένε
Δρακολίμνη. Σ’ αυτήν έβγαινε ένα στοιχειό, που
πολεμούσε πάντα μ’ ένα άλλο στοιχειό που
κατοικούσε στην παρακάτω λίμνη, τη μικρότερη. Το
στοιχειό από τη Δρακολίμνη πολεμούσε με πέτρες, το
άλλο στοιχειό ξερίζωνε πεύκα και τα ‘ριχνε.
Μια φορά, θέλησε ο Αλή Πασάς να μετρήσει το βάθος
της λίμνης και μετέφερε βάρκες ως την κορυφή.
Σηκώθηκε, όμως, ισχυρός άνεμος κι έπεσε δυνατή
βροχή και χαλάζι τόσο μεγάλο, που ο Αλή Πασάς
φοβήθηκε κι έφυγε».

5.7. ΦΩΝΕΣ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ

Στα γιοφύρια, κοπελιές θυσιάστηκαν στα θεμέλια, για

να στηθούν οι αγέρινες καμάρες τους. Και στις λίμνες,
ξωθιές αποκοιμιούνται και τραγουδούν τις νύχτες,
που έχει γέμιση φεγγαριού.

Στη λίμνη, στην ακρολιμνιά

ξωθιά αποκοιμιέται.
Αν την ιδείς μαγεύεσαι
και τα μυαλά σου χάνεις.
Είναι του φεγγαριού αδερφή
και του νερού το πνέμα.
Είναι της λίμνης η ψυχή
του αγέρα η θυγατέρα.
 25

Καλούν οι ξωθιές της λίμνης, κείνους που δύνενται να

τις ακούσου…Τους καλούν για να τις
συντροφέψουν, λέει η κυρά – Κρυστάλλω στα
Γιάννινα.
Πολλοί παλιοί ψαράδες της λίμνης των Γιαννίνων
ιστορούσαν πως σα φύσαγεν αγέρας δυνατός και
αντάριαζε τα νερά της ήσυχης κι ατρικύμιαστης το
περισσότερο καιρό λίμνης, άκουγαν μαζί με το
σύρσιμο των καλαμιών φωνές και καλέσματα. Κι
έδιναν την εξήγηση πως ήταν το παράπονο της κυρά
– Φροσύνης και των άλλων γυναικών που έπνιξε στη
λίμνη ο Αλή πασάς.
Κι ακόμα οι παλιοί Γιαννιώτες – οι γερόντοι κι οι
γερόντισσες κυρίως – ιστορούσαν ότι κάποια βράδια,
πάνω από τα νερά της λίμνης, όταν χυνόταν ασημένιο
ποτάμι το φως του φεγγαριού, έβλεπαν την κυρά –
Φροσύνη σαν ίσκιο ονείρου, να πλανιέται και ν’
αλαφροπατά στην επιφάνεια της Παμβώτιδας.
Κι είναι γνωστό το τραγούδι που εκφράζει τον καημό
του απλού και ανώνυμου τραγουδιστή για τον άδικο
χαμό της κυρά – Φροσύνης.

Χίλια καντάρια ζάχαρη

να ρίξω μες στη λίμνη
για να γλυκάνει το νερό
να πιει η κυρά Φροσύνη.

6. ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΟ ΑΙΓΙΟ
Αυτή την ιστορία μου την έχει διηγηθεί ο παππούς
μου και είχε συμβεί στον ίδιο. Όταν ο παππούς μου
ήταν νέος, είχε συγγενείς σε ένα χωριό κοντά στο
Αίγιο, τα Μελίσσια. Εκεί πήγαινε με τους γονείς του
και περνούσε όλα του τα καλοκαίρια. Όμως σε αυτό
το χωριό κυκλοφορούσε φήμη για ύπαρξη νεραϊδών,
και καθώς το σπίτι που έμενε ήταν γύρω στα 10 λεπτά
 26

από την πλατεία του χωριού, όπως ήταν φυσικό,

υπήρχε κάτι σαν «άγραφος νόμος» να μην
κυκλοφορούν μόνοι τους μετά το σούρουπο. Ο
παππούς ο Άγγελος, δεν ήταν από τους τύπους που
πιστεύουν σε δεισιδαιμονίες κλπ και έτσι ένα βράδυ
καλοκαιριού ήταν στο καφενείο με τους φίλους και
ντόπιους του χωριού. Μετά από αρκετό κρασί
αποφάσισε να πάει σπίτι να κοιμηθεί. Η παρέα του
όμως δεν τον άφηνε να φύγει και του έλεγαν ότι θα
βρει νεράιδες στο δρόμο του καθώς για να πάει σπίτι
του περνούσε από μία γέφυρα και κάτι σαν μικρό
δασάκι,
κομβικά σημεία για τις νεράιδες. Ο παππούς όμως
αμετανόητος, θα πήγαινε σπίτι σε κάθε περίπτωση
και έτσι λοιπόν πήγε να ξεκινήσει. Έξω από το
καφενείο τον πιάνει ο ιδιοκτήτης του και του λέει τα
εξής: «Αν θες να φύγεις να ξέρεις ότι θα συναντήσεις
νεράιδες, για να μη σου κάνουν κακό όμως αμέσως
μετά το δασάκι και κατά τη διάρκεια που θα περνάς τη
γέφυρα να έχεις αναμμένο τσιγάρο ούτως ώστε να μη
σε πειράξουν», και ο παππούς ξεκινάει για το σπίτι
του. Πράγματι μόλις βγήκε από το δασάκι και πριν
περάσει τη γέφυρα άναψε ένα τσιγάρο και
προχώρησε. Ξαφνικά ακούει πίσω του πετροβολητό!
Σα να είναι 20 άτομα και να πετάνε πέτρες! Όταν τον
πέτυχε μια στην πλάτη, δε γύρισε να κοιτάξει απλά
άρχισε να τρέχει. Το επόμενο πρωί τα διηγήθηκε όλα
στους θείους του και τους έδειξε και το σημάδι από
την πέτρα στην πλάτη του το οποίο ήταν ακόμα
εμφανές. Οι θείοι του δεν σοκαρίστηκαν, αντίθετα το
εξέλαβαν σαν κάτι φυσιολογικό! Τότε ο θείος ρωτάει
τον παππού αν κρατούσε τσιγάρο και του απάντησε
θετικά, και του δημιουργήθηκε μια απορία, τι θα
γινόταν αν δεν κρατούσε! Ρώτησε το θείο του αυτό,
όμως αρνήθηκε να του απαντήσει.
 27

7. Η ΝΕΔΑ ΣΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ

ήταν κόρη του Ωκεανού, και μια από τις τρεις νύμφες
που ανέθρεψαν τον Δία στην Αρκαδία. Το ποτάμι που
πήρε το όνομά της δημιουργήθηκε, σύμφωνα με τον
μύθο, όταν η Ρέα χτύπησε με ένα ραβδί την άνυδρη
γη. Τόσο παράδοξο –αλλά και τόσο σημαντικό– είναι
το θηλυκό της όνομα, που οι πινακίδες στους
δρόμους των γύρω χωριών γράφουν «Ποταμός Η
Νέδα» –διευκρίνιση προφανώς σημαντική, αν λάβει
κανείς υπ’ όψιν ότι κάποιοι χάρτες των αρχών του
περασμένου αιώνα την αναφέρουν ως «Ποταμός
Νέδας».
Τα νερά της πηγάζουν από το Λύκαιο Όρος, στα
σύνορα Αρκαδίας-Μεσσηνίας, και αποτελούν το
φυσικό σύνορο που χωρίζει την Μεσσηνία από την
Ηλεία. Οι καταρράκτες της πέφτουν από ύψος εφτά (ο
μικρότερος) και είκοσι μέτρων (ο μεγαλύτερος) και
σχηματίζουν τιρκουάζ βάθρες ιδανικές για βουτιές στη
σκιά των πλατανιών που τις κορνιζάρουν. Κάπου εκεί
είναι που το βλέμμα χάνεται, στο απέραντο
γαλαζοπράσινο του τοπίου, αναζητώντας τις νεράιδες
που –δεν μπορεί– θα κρύβονται στη σκιά κάποιου
βράχου.

8. ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΤΗΣ ΡΟΔΟΠΗΣ

Σε πολλά χωριά του νομού Ροδόπης, υπάρχουν
ιστορίες με Νεράιδες. Δεν είναι λίγα δε και τα
τοπωνύμια της περιοχής που συνδέονται μ΄ αυτές!
Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι το γεγονός πως
ιστορίες με Νεράιδες υπάρχουν και στα χριστιανικά
και στα μουσουλμανικά χωριά του νομού! Ακόμη και
οι Ρωμά, οι αθίγγανοι της Ροδόπης, πιστεύουν σ΄
αυτές, και στις Νεράιδες
 28

αποδίδουν το σκούρο χρώμα τους καθώς πιστεύουν

πως ΄΄ όποιον τον φιλήσει Νεράιδα, γίνεται … μαύρος!
΄΄
Την εκδοχή αυτή στην λαογραφία μας, την
συναντούμε και σε άλλα χωριά του νομού αλλά και σε
άλλες περιοχές της χώρας.
Τα πλάσματα αυτά, που υπάρχουν μόνο στην
φαντασία των ανθρώπων, ανέκαθεν συνδεόταν με τα
νερά, είτε των ποταμών είτε των πηγαδιών.
Οι κάτοικοι των Ασωμάτων, ξέρουν μία τοποθεσία
ανάμεσα στο χωριό τους και τους Υφαντές, που την
λένε Σκαλοπήγαδο. Σήμερα το Σκαλοπήγαδο, που
ήταν ένα πηγάδι στο οποίο για να πάει κανείς έπρεπε
να κατέβει και μερικά σκαλάκια, δεν υπάρχει.
Στο σημείο αυτό, πήγαιναν οι νέοι του χωριού, τα
κορίτσια για να τα … ξελογιάσουν, με το πρόσχημα να
δουν δήθεν τις Νεράιδες που υπήρχαν εκεί. Ήταν
μάλιστα το σημείο όπου κλεινόταν τα ραντεβουδάκια
της εποχής.
Σε ένα άλλο χωριό, το Πάμφορο, το ρέμα που
 29

περνά έξω από το χωριό, λέγεται Ρέμα της Νεράιδας,

γιατί και εκεί έβγαιναν δήθεν τα φανταστικά ξωτικά.
Η αλήθεια είναι, πως εκεί τα παλιά χρόνια, πήγαιναν
οι νέες του χωριού για την μπουγάδα και το πλύσιμο
των κουβερτών και των χαλιών. Έτσι βρεμένες πως
ήταν και με το τραγούδι και το πείραγμα στα χείλη,
σίγουρα έμοιαζαν σαν Νεράιδες από μακριά στον
αντρικό πληθυσμό του χωριού. Στην περιοχή, δεν
είναι τυχαίο πως μερικές φορές λένε το Ρέμα της
Νεράιδας και απλά … Πλυσταριό.
Στα νότια της Γρατινής, όπου περνά το
Αμυγδαλόρεμα, η περιοχή στις όχθες του λέγεται
Σουλούκια, που είναι η ονομασία των Νεράιδων, στην
τουρκική γλώσσα. Οι μουσουλμάνοι δε, πιστεύουν για
να κάνουν ακόμη πιο μυστήριο τον θρύλο, πως τα
σουλούκια, όταν βλέπουν άνθρωπο
μεταμορφώνονται σε … βδέλλες και έτσι συνδέουν
αυτήν την παραποτάμια έκταση (που προφανώς έχει
 30

βδέλλες) με την ύπαρξη των ξωτικών.

Ίδια περίπτωση, με ολόιδιο μασάλι υπάρχει και για
την περιοχή Βούρκος του Ιάσμου, που βρίσκεται
νοτιοδυτικά του χωριού, κοντά στην Βιστωνίδα.
Λέγεται από τους μουσουλμάνους πως εκεί υπήρχε
μία λίμνη που ξεράθηκε και έβγαιναν Νεράιδες.
Μάλιστα την λίμνη αυτή την έλεγαν και Σουλουκλού
Γκιόλ.
Αντίθετα στην περιοχή στα νότια της Αρίσβης που σε
νεώτερους χάρτες εμφανίζεται με το όνομα Αβδέλλα,
δηλαδή Βδέλλα και παλαιότερα ονομαζόταν
Σουλούκια, δεν υπήρχε στο παρελθόν στάσιμο νερό,
αλλά ένα μικρό ρέμα που κι αυτό συνδέθηκε με την
ύπαρξη ξωτικών.
Μάλιστα στην περιοχή, γινόταν όλα τα γλέντια του
χωριού και ήταν εξαιρετικός βοσκότοπος, που
σήμερα προσπαθούν οι τοπικές αρχές να
ξαναδημιουργήσουν, καθώς για πολλά χρόνια
καταπατητές τον μετέτρεψαν σε καλλιεργούμενες
εκτάσεις.

9. ΣΥΜΗ, ΟΙ ΑΛΟΥΣΤΙΝΕΣ ΝΕΡΑΙΔΕΣ

Ξωτικά, νεράιδες, αγερικά, καλικάντζαροι και άλλες
παράξενες οντότητες θέλουν οι αφηγήσεις της
νεοελληνικής παράδοσης να μας εμφανίζονται πότε -
πότε από άλλους κόσμους, να στοιχειώνουν τη
φαντασία μας και να διατηρούν ζωντανές τις
ανησυχίες μας για την ύπαρξη άλλων διαστάσεων και
άγνωστων κόσμων! Στα διάφορα χωριά της Ελλάδας
και γενικά σε μέρη που δεν έχουν χάσει το φυσικό
τους περιβάλλον αφθονούν τέτοιες ιστορίες. Αντίθετα,
τα φώτα, η φασαρία και η έλλειψη πράσινου στις
μεγαλουπόλεις διώχνουν μακριά αυτά τα πλάσματα.
Στη Σύμη, η παράδοση θέλει κάθε καλοκαίρι τον
Αύγουστο, να κάνουν την εμφάνισή τους οι
 31

Αλουστίνες. Νεράιδες λευκοντυμένες, πανέμορφες

θηλυκές φιγούρες με μακριά μαλλιά που σύμφωνα
όμως με κάποιες δοξασίες έχουν πόδια τράγου, ενώ
με άλλες αυτιά γαϊδάρου, οι Αλουστίνες βγαίνουν
κοντά στις 12 το μεσημέρι ή στις 12 τα μεσάνυχτα τις
νύχτες που δεν έχει φεγγάρι και χάνονται το πολύ
στις τρεις του πετεινού. Οι Αλουστίνες βγαίνουν
πάντα Αύγουστο, που τον λένε και Άλουστο ή
Δριμάρη από τις δρίμες μέρες ή ημερομήνια, τις έξι
πρώτες ημέρες του. Οι παλιοί συνήθιζαν να μην
πλένονται αυτές τις μέρες από φόβο. Όπως όλες οι
Νεράιδες ή Αναράδες, που το όνομά τους προέρχεται
από τις αρχαίες Νηρηίδες,

τις Νύμφες της θάλασσας, συχνάζουν κοντά σε

πηγάδια, πηγές, αλλά και σε αγρούς και αλώνια. Τους
αρέσει πολύ ο χορός και η μουσική και αρπάζουν
τους άντρες και τους βάζουν στο χορό. 
 32

Σύμφωνα με μία εκδοχή του μύθου όταν χορεύουν οι

Αλουστίνες, τραγουδούν «Πάμπακος ή Μόλυβος;» και
όποιος πει «Μόλυβος» τον αφήνουν, μα όποιος πει
«Πάμπακος» τον παίρνουν μαζί τους ή τον πετούνε
τόσο ψηλά που δεν μένει τίποτε από αυτόν. Μια άλλη
εκδοχή λέει ότι πέφτουν ξαφνικά πάνω στους
διαβάτες και τους καβαλικεύουν στο σβέρκο και
κάνουν την ερώτηση αυτή. Όποιος πει λοιπόν
«Σίδηρος» για απάντηση, τότε υποτάσσει την
Αλουστίνα και μπορεί να την πάρει μαζί του και να
την έχει για δούλα! Ό,τι πιάνει εκείνη θα πληθαίνει! 
Μάλιστα, λέγαν οι παλιοί ότι σαν βρεις Αλουστίνα το
μεσημέρι, να προλάβεις να την πιάσεις από τα μαλλιά
να μην σου φύγει και να την βάζεις να σου αλέθει γιατί
δεν σώνεται ποτέ το λέσιμό της… . Άλλος τρόπος να
πιάσει κανείς Αλουστίνα είναι να περιμένει τη στιγμή
που λαλεί ο πετεινός και πρέπει να φύγουν, να πιάσει
από το χέρι αυτή που έχει διαλέξει και να την
κρατήσει σφιχτά να μην φύγει. Μόλις ξαναλαλήσει ο
πετεινός και αυτή μένει πίσω, είναι υποχρεωμένη να
τον ακολουθήσει και να κάνει ό,τι της λέει. Πάντα,
όμως, μετά από κάποιο διάστημα αυτή θα βρει τρόπο
να επιστρέψει στον κόσμο που ανήκει. 
Αν βρεθείτε λοιπόν μεσάνυχτα του Αυγούστου στη
Σύμη και δείτε μια όμορφη γυναίκα ντυμένη στ’άσπρα
και σας ρωτήσει «Πάμπακος ή Μόλυβος;», μην
ξεγελαστείτε! Θα βγήκαν βόλτα οι Αλουστίνες… και
ήδη ξέρετε τι πρέπει να της πείτε!

10. ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ

Αν συζητήσετε με κάποιον ηλικιωμένο σίγουρα θα
έχει να σας πει για κάποιο στοιχειωμένο σπίτι, για μια
βρύση με νεράιδες, για βρικόλακες αλλά και για
"θαύματα" αγίων.
 33

Τις παρακάτω ιστορίες που θυμίζουν ταινίες

θρίλερ (εμείς πάντως γελάσαμε), τις έχουμε συλλέξει
από μαρτυρίες χωρικών στο βιβλίο του Κώστα
Σεραφείμ «Λαογραφικά της Αργολίδας» (1981).

10.1. ΚΑΛΛΙΚΑΤΖΑΡΙΑ ΣΤΟ ΠΑΝΑΡΗΤΙ

Η Γκαρούφαινα είχε κανονίσει μαζί με τις γειτόνισσές
της να πάει την επόμενη ημέρα, χαράματα, σ' ένα
ποτάμι έξω από το χωριό για να πλύνουν. Τα
μεσάνυχτα όμως, νόμισε πως οι συγχωριανές της την
φώναξαν και αμέσως σηκώθηκε από το κρεβάτι. Αφού
φόρτωσε το καζάνι και τα άπλυτα στο γαϊδουράκι
ξεκίνησε για το ποτάμι θεωρώντας πως οι υπόλοιπες
προχωρούσαν μπροστά. Μόλις βγήκε από το χωριό
 34

άκουγε γυναικείες φωνές και γέλια. Όταν όμως έφτασε

στο ποτάμι δεν βρήκε εκεί καμία από τις γειτόνισσες.
Ξεκίνησε μόνη της να πλένει. Λίγο αργότερα είδε να
καταφθάνουν γύρω της καλλικαντζάρια, να
χοροπηδούν, να την τσιμπούν μέχρι που την άφησαν
σχεδόν νεκρή. Τα ξημερώματα έφτασαν και οι
υπόλοιπες γυναίκες στο ποτάμι. Η Γκαρούφαινα ήταν
στο χώμα, σχεδόν πεθαμένη. Αφού τους διηγήθηκε τι
συνέβη, ξεψύχησε...

10.2. ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΟ ΣΠΙΤΙ ΣΤΟ ΠΑΣΑ

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '70 υπήρχε στο Πασά
το «Στοιχειωμένο Σπίτι». Ήταν μια διώροφη,
καλοκτισμένη οικία στο κέντρο του χωριού. Σύμφωνα
με την παράδοση, όλες οι οικογένειες που έμειναν
εκεί ξεκληρίστηκαν.
Τελευταίος κατοίκησε ο γεροξυλάρας (επώνυμο:
Μούκιος) με τη γυναίκα του και τα δώδεκα παιδιά
τους. Όμως και η δική του οικογένεια ξεκληρίστηκε.
Όλα τα παιδιά χάθηκαν, άλλο σκοτώθηκε, άλλο
αυτοκτόνησε, άλλο πέθανε ξαφνικά. Όπως λένε οι
κάτοικοι του χωριού, όταν ο γεροξυλάρας συνόδευε
στον τάφο το τελευταίο του παιδί, μέχρι να φτάσουν
στο νεκροταφείο μονολογούσε: «Κουρνιαχτός ντεεε,
στάχτη και κουκουβάγιες ντεεε»... Έπειτα από τον
τελευταίο θάνατο έφυγε από το σπίτι και πήγε αλλού
να μείνει.
Μακρινοί συγγενείς, έπειτα από χρόνια αποφάσισαν
να το κατεδαφίσουν. Όμως όταν γκρεμιζόταν, οι
τοίχοι του έπεσαν πάνω στο διπλανό σπίτι και το
άνοιξαν στη μέση. Ακόμη και με τον εξαφανισμό του,
το «Στοιχειωμένο Σπίτι» εκδικήθηκε.
 35

10. 3. Ο ΝΕΟΦΩΤΙΣΤΟΣ ΤΟΥ

ΔΡΕΠΑΝΟΥ
Στο Δρέπανο ζούσε κάποιος που τον έλεγαν
Νεοφώτιστο. Όπως λέγανε οι παλιοί, είχε τη δύναμη
να αμποδένει και να ξαμποδένει. Δηλαδή έκανε τους
άντρες ανίκανους να εκτελέσουν τα συζυγικά τους
καθήκοντα. Ή το αντίθετο. Όποιος ήταν ανίκανος τον
καθιστούσε ικανό με μάγια.

10.4. ΣΥΜΠΡΑΞΗ ...ΑΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΣΙΝΗ

Κατά το 1890, λέγεται πως στο χωριό Τσέλου, δίπλα
στην Ασίνη, μάστιζε τους κατοίκους η Πανούκλα.
Όμως η προστάτιδα του χωριού, η Αγία Παρασκευή
κάλεσε σε βοήθεια τον προστάτη της Ασίνης Άγιο
Δημήτριο και έδιωξαν την Πανούκλα.
Κατά τη διάρκεια της καταδίωξης, οι κάτοικοι που
έμεναν στην άκρη της Ασίνης άκουγαν τη νύχτα τα
πατήματα του αλόγου του Αγίου ενώ και όσοι έμεναν
κοντά στην εκκλησία του Άη – Δημήτρη άκουγαν
πατήματα και την πόρτα της εκκλησίας να ανοίγει και
να κλείνει με θόρυβο μόνη της. Τα βήματα του αλόγου
συνεχίστηκαν μέσα στο ναό μέχρι το ιερό, όπου και
σταμάτησαν.
Άλλη φορά, οι κάτοικοι άκουσαν την Πανούκλα να
παρακαλεί τον Άγιο Δημήτρη: Άσε με να περάσω από
το χωριό. Δεν θα καθίσω καθόλου, θα πάω στο
Τολό». Και η άλλη φωνή απάντησε: «Όχι, ο Θεός μου
σε διατάζει να φύγεις». Και με το μαστίγιό του την
έδιωξε.

10.5. ΦΟΥΣΤΑΝΕΛΑΣ ΣΤΟ ΝΙΟΧΩΡΙ

 36

Κάποιοι κάτοικοι του Νεοχωρίου ομολογούν ότι τα

μεσημέρια ή τα μεσάνυχτα στην περιοχή «Πόρτες»
του όρους Λύρκειο παρουσιάζεται στους περαστικούς
ένας πανύψηλος φουστανελοφόρος που τους
εμποδίζει να περάσουν. Πολλές φορές μάλιστα τους
επιτίθεται με λιθάρια.
Ακόμη, στη θέση «Νεραϊδόστρατα» στο διάσελο του
Αρτεμισίου συχνά ακούγονται τραγούδια με
ταμπούρλα και ντουφεκιές.

11. ΤΟ ΝΕΡΑΪΔΟΧΩΡΙ
Στ' Ασπροπόταμο της Πίνδου και σε απόσταση 50
χλμ. από τα Τρίκαλα πάνω στην Εθνική οδό Τρικάλων
- Άρτας και στην τουριστική ζώνη του Κόζιακα, σε
υψόμετρο 1137 μ. βρίσκεται το Νεραϊδοχώρι.
Πρόκειται για το παλαιό Βετερνίκο ή Βετερνίκ ή
Βετορνίκη. Το χωριό είναι χτισμένο ανάμεσα στα
ψηλά βουνά Μαρώσα και Νεράιδα.
 37

11.1. ΤΟ ΌΝΟΜΑ "ΒΕΤΕΡΝΙΚ"

Ετοιμολογικά το όνομα "Βετερνίκ" παρουσιάζει

δυσκολίες και απορίες. Η λέξη ¨Βετερνίκ¨ κατα τον Β.
Στρελλό και Α. Χατζηγάκη είναι σλαβική ανεξήγητη
απο το "Βετιέρ" που σημαίνει αέρας ή ανεμοχώρι,
πιθανόν απο το Λατινικό Vertus (γεν. Veteris) που
σημαίνει παλιός και το κουτσοσλάβικο "νικ" που
σημαίνει μικρός δηλαδή παλιό και μικρό χωριό ίσως
και από το κουτσοσλάβικο "μπαντε νικ" που σημαίνει
μικρό οροπέδιο. Η λέξη ¨Βετερνίκ¨ κατ΄ άλλη εκδοχή
είναι σύνθετη απο τη σλαβική "Βέτερ" που σημαίνει
άνεμος, πνοή ανέμου και από την παραγωγική
κατάληξη "νικ" - "νικο" που σημαίνει ουδείς, δηλαδή
τόπος που δεν τον πιάνει ο άνεμος. Επίσης η σλαβική
λέξη "Βετερνίκ" ή "Βετρονίκ" μεταφορικά σημαίνει
ελαφρός άνεμος, νεραϊδοπαρμένος ή τόπος των
αερικών.
Στην έρευνα αυτή πιθανόν να στηρίζεται και η
παράδοση που έδωσε το όνομα Νεραϊδοχώρι.
Το "Βετερνίκ" αναφέρεται ώς "Βετορνίκη" σε
επιστολή την οποία απηύθυνε το 1711 ο διδάσκαλος
του γένους Αναστάσιος Γόρδιος στον λογιώτατο
Ιερομόναχο Χριστόφορο. Στους κληρικούς,
πρόκριτους και λοιπους Χριστιανούς του
"Βετερνίκου" και χωριών της Επαρχίας Στάγων
αναφέρεται σιγίλλειον του Οικομενικού Πατριαρχίου
Καλλινίκου του Ε' δια του οποίου απαγορεύεται στους
ιερείς η ανάμειξη στα κοσμικά κατά το 1801 και 1805. 
Η κτίση του χωριού δεν είναι γνωστή. Οι κάθοδοι των
Σλάβων είναι δύο. Η πρώτη τον 6ο -7ο αιώνα και η
δεύτερη τον 13ο-14ο αιώνα. Στον κώδικα 221/8α της
 38

μονής Βαρλαάμ των Μετεώρων στις αρχές του 10ου

αιώνα αναφέρεται το
χωριό Περτούλι. Οπότε είναι πιθανόν και το Βετερνίκο
να είναι κτισμένο μετά τη πρώτη κάθοδο των Σλάβων.
Το χωριό κάηκε το 1823 από τους Τούρκους, όπου
καταστράφηκε και το εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου.

11.2. ΤΟ ΌΝΟΜΑ "ΝΕΡΑΪΔΟΧΩΡΙ"

Η παράδοση αναφέρει οτι υπήρχαν κάποτε στο χωριό

δυο πλούσια και όμορφα κορίτσια. Το ένα το έλεγαν
Μαρία "Μάρω" και το άλλο Νεραϊδούλα. Κλέφτες
πατήσανε στο χωριό γυρεύοντας να πάρουν
αιχμάλωτες τις δυο κοπέλες. Μα εκείνες κατόρθωσαν
να ξεφύγουν. Η μια ανέβηκε στην κορυφή του ενός
βουνού και η άλλη στην κορυφή του άλλου. Όταν οι
κλέφτες φύγανε τα κορίτσια δεν γυρίσανε στο χωριό.
Είχαν χαθεί. Οι γέροι και οι γριές του χωριού λέγανε
οτι πολλές φορές, τις φεγγαρόλουστες βραδυές
βλέπανε τις σκιές τους και τις σκοτεινές νύχτες
ακούγανε τις παραπονιάρικες φωνές τους. Από τότε
τα βουνά ονομάστηκαν "Μαρόσα" και "Νεράιδα". Απ'
την παράδοση αυτή το χωριό έλαβε το όνομα
"Νεραιδοχώρι".

11.3. ΛΑΪΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

ΝΕΡΑΪΔΟΧΩΡΙΟΥ

Στο κομμάτι αυτό παρατίθενται λαϊκές ιστορίες και

παραδόσεις του χωριού που έχουν μεταφερθεί από
γενιά σε γενιά και διασόζωνται μέχρι και σήμερα. Οι
περισσότερες ιστορίες συσχετίζονται με γεγονότα
φανταστικά ή πραγματικά που έχουν συμβεί κατά
 39

καιρούς στο χωριό σε τοποθεσίες γύρω αλλά και

μέσα στο ίδιο το χωριό. Τέτοιες ιστορίες σαν κι αυτές
διηγόντουσαν οι γονείς στα παιδιά τους, και οι
παππούδες στα εγγόνια τους, είτε για να τα
φοβερίσουν και να κάτσουν φρόνημα είτε για
ψυχαγωγία. Πρέπει να τονιστεί οτι τα βουνά γύρω
από το χωριό τα πιο παλιά χρόνια ήταν πολύ πιο
δυσβατα και παντού παραμόνευαν εκπλήξεις για τους
διαβάτες. Ακόμη και τώρα πολύ εύκολα μπορεί
κάποιος να χάσει τον προσανατολισμό του μέσα στην
τόσο πυκνή βλάστηση.

11.4. ΜΑΡΟΣΑ – ΝΕΡΑΙΔΑ

Το Νεραιδοχώρι είναι κτισμένο ανάμεσα στα ψηλά

βουνά Μαρόσα και Νεράιδα. Η παράδοση αναφέρει
οτι υπήρχαν κάποτε στο χωριό δυο πλούσια και
όμορφα κορίτσια. Το ένα το έλεγαν Μαρία ¨Μάρω¨ και
το άλλο Νεραϊδούλα. Κλέφτες πατήσανε στο χωριό
γυρεύοντας να πάρουν αιχμάλωτες τις δυο κοπέλες.
Μα εκείνες κατόρθωσαν να ξεφύγουν. Η μια ανέβηκε
στην κορυφή του ενός βουνού και η άλλη στην
κορυφή του άλλου βουνού. Όταν οι κλέφτες φύγανε τα
κορίτσια δεν γυρίσανε στο χωριό. Είχαν χαθεί. Οι
γέροι και οι γριές του χωριού λέγανε οτι πολλές
φορές, τις φεγγαρόλουστες βραδυές βλέπανε τις σκιές
τους και τις σκοτεινές νύχτες ακούγανε τις
παραπονιάρικες φωνές τους. Από τότε τα βουνά
ονομάστηκαν "Μαρόσα" και "Νεράιδα". Απ' την
παράδοση αυτή το χωριό έλαβε το όνομα
"Νεραιδοχώρι".

11.5. ΦΑΡΑΓΓΙ ΜΑΝΝΑΣ

 40

Μεγάλη απότομη χαράδρα μεταξύ των χωριών

Περτούλι και Βετερνίκο. Ο Κιπτινέλος και η Φούρκα
άγρια και δυσπρόσιτα βουνά σχηματίζουν το φαράγγι
της μάννας, για το οποίο παλιός γιδάρης διηγόταν
την κατοπινή παράδοση, " Τα δυό σκυλοβούνια έλεγε,
ήταν άλλοτε στα παλιά χρόνια ανταμουμένα και
απάνου πάνου ξεχώριζαν δυό τρανά τσουγκριά το 'να
πλάι στ' άλλο. Τις αυγές σύνταχα ένας στερφάρης
τσοπάνης, ψηλός σαν κυπαρίσι με πλατύ τ' αστήθι,
Κιπτινέλο τον κράζανε στο χωριό του το Βετερνίκ και
μια τσοπανοπούλα λιανή κ' αψηλή σαν ξύλο
φούρκας, γι' αυτό στο χωριό της το Περτούλι τη
νοματίζανε "Φούρκα", βγαίνανε πάνου στα τσουγκριά
κι' αγνάντευαν τα όμορφα τα τόπια. Ενα πρωινό που
ο Κιπτινέλος ανεβασμένος στο τσουγκρί βαρούσε στη
φλογέρα του ερωτικό τραγούδι κι' Φούρκα αντίκρυ
του το κλωθογύριζε σιγοτραγουδώντας, ένας
κουρνιαχτός σκώθηκε, μια βουή ακούστηκε και το
βουνό με τα τσουγκριά τραντάχτηκε, σείστηκε δώθε -
κείθε, άνοιξε με μιας σε δυό, κύλισαν χώματα,
κοτρώνια, γενήκανε σάρες, ρούσαν τα χαλιάδια σαν
ποτάμι. Τα τσοπανόπουλα κατρακύλισαν, βούλιαξαν
παν' κι' ακόμα παν' κατ' στουν άπατου τουν πάτου.
Στο χωριό οι γερόντοι Σαρακατσαναίοι έχουν να λένε,
πως τα παιδιά πετρωμένα βρίσκονται πίσω απ' την
πλακανήθρα της σπηλιάς, που στα χρόνια του
Γιουσούφ Αράπη και της Επανάστασης οι πρόγονοί
τους κρύψανε μέσα τις άγιες εικόνες και τα δικά τους
πράγματα. Λέν ακόμα οτι στις χινοπωριάτικες νύχτες
ακούνε κι απελπιστικές φωνές να βγαίνουν απ' τα
βάθη της σπηλιάς ή απ' τον ολόρθο βράχο που
μοιάζει σα μεγάλη ασπρόκοττα. Κι' οι χωριάτες
ξηγάνε πως οι φωνές βγαίνουν απ' τα πλακωμένα
τσοπανόπουλα."
 41

11.6. ΚΑΡΠΟΥΖΑ

Κάποια άνοιξη ο πριονάς του χωριού βρήκε σε

μικροσπηλιά πλάι στο πριόνι του ένα κοριτσάκι. Ο
πριονάς που δεν είχε δικά του παιδιά, με χαρά πήρε
το μικρό να τ' αναθρέψει σα να' ταν δικό του παιδί. Το
κορίτσι μεγάλωσε. Ένας νειός του χωριού τ' αγάπησε.
Μα ο πατέρας του ποτέ δεν θα 'βαζε στο σπίτι του ένα
μπαστάρδικο. Γι' αυτό έσπευσε να παντρέψει το γιό
του μ' άλλο κορίτσι. Η κόρη του πριονά
κατασυντριμμένη, άφησε το σπίτι ένα δείλι και
χάθηκε. Ο πριονάς πουθενά δεν μπόρεσε να τη βρεί,
αφού αυτή είχε τρυπώσει στη σπηλιά της νεράιδας,
λίγο πιο πάνω από το πριόνι. Εκεί έμεινε χρόνια
πολλά τρώγοντας αγριομέλι και αγριόχορτα ώσπου
μια μέρα Νεραϊδοπαρμένη γριούλα, τη βρήκαν
πνιγμένη στο βυθό του ποταμιού απ' το οποίο τόσες
αυγές την είχαν ακούσει να φωνάζει ζητώντας
διάφορα πράγματα, που της άφηναν κάπου εκεί οι
γριές του χωριού και την είχαν ιδεί να λούζεται
έχοντας δεμένο στη μέση ένα μεγάλο νεροκάρπουζο.
Από τότε ο βυθός του ποταμιού πήρε το όνομα
Καρπούζα.

11.7. ΚΟΡΠΟΥ Η ΚΟΜΠΟΥ

Στον ελατόφυτο αυχένα Λάντζου - Βετερνίκ υπήρχε
παλιό ερειπωμένο κτίσμα, πιθανά Τούρκικο ταμπούρι
(στρατιωτικό φυλάκιο). Λίγο πιο πέρα από το
ταμπούρι αυτό υπήρχαν δυο μνήματα. Η ανασκαφή
τους έφερε στο φώς δυο
σκελετούς. Ο ένας ήταν ολόκληρος και το μάκρος του
έφθανε τις 16 σπιθαμές, ο άλλος βρέθηκε μισός από
τη μέση και πάνω. Ο πρώτος είχε στο δάχτυλό του
χαλκινο δακτυλίδι που ήταν τόσο μεγάλο ώστε να
 42

χωρούν σ' αυτό τρία δάχτυλα τωρινού ανθρώπου. Η

παράδοση αναφέρει οτι οι Λαντζωνίτες είδανε δυο
σκέλους που όσο τους πλησιάζανε, τόσο αυτοί
απομακρυνότανε.

11.8. Η ΒΡΥΣΗ ΣΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ

Στις πλαγιές της Μαρόσας είναι η βρύση των

κοριτσιών. Η παράδοση λέει οτι τρία κορίτσια του
Βετερνικιού για ν' αποφύγουν τον βιασμό και τα
μαρτύρια των Αρβανιτάδων τρέξανε και κρυφτήκανε
στους λόγκους της Μαρόσας. Οι Αρβανίτες όμως τα
ανακαλύψανε. Καιροφυλαχτώντας τα παιάσανε στη
βρύση και τα σφάξανε.

11.9. ΠΥΡΓΟΣ – ΜΠΙΣΑΡΚΑ

Στο Πυργιώτικο βουνό σώζονται τα ερείπια μικρού

μοναστηριού. Εδώ λένε ζούσε καλόγηρος που ανήκε
στα μοναστήρια των Μετεώρων. Από την εποχή που
χάθηκε το μοναστήρι και η εκκλησιά, οι γελαδάρηδες
ακούνε να βγαίνει από τη ρίζα ξερελατιού, μια
μισοσβησμένη γεροντική φωνή, σα να ψάλλει με την
μύτη κάποιο τροπάριο. Κανείς όμως δεν είδε το γέρο
αυτό. Οι πιο πολλοί λένε πως κάποιος Άγιος πρέπει
να είναι αυτός που ψάλλει. Το Μοναστήρι
καταστράφηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από
χιονοστιβάδα (Σκαβαλιά).

11.10. ΒΕΤΕΡΝΙΚΟΥ ΑΡΚΟΥΔΟΤΡΥΠΑ

 43

Στη ράχη Όρνιο του Βετερνίκου ανοίγεται βαθειά

τρύπα που στα παλιά χρόνια φώλιαζε μια αρκούδα.
Κάθε νύχτα το θεριό βγαίνοντας απ'τη σπηλιά έκανε
μεγάλες ζημιές στο βιό τους. Οι χωριάτες για να
απαλαγούν απ' το κακό πήγαν και κρυφτήκανε γύρω
απ'τη σπηλιά κι όταν είδαν πως η αρκούδα μπήκε
μέσα στη σπηλιά, σπεύσανε και κλείσανε το στόμιο
μ'ασήκωτες πέτρες, λογαριάζοντας οτι θα ψοφίσει
από την πείνα. Από τη στιγμή όμως αυτή, μεγάλο
θανατικό έπεσε στο βιό τους. Δεν ήξεραν τι να
κάνουν. Κάποιος ςίπε να πάνε στη σπηλιά να
βγάλουν την ψόφια αρκούδα, να την κάψουν και
πάνω στον καπνό να περάσουν τα πρόβατα να
καπνιστούν για να φύγει η αρρώστια. Έτσι και έγινε.
Πήγανε στη σπηλιά, τραβήξανε τις πέτρες, μπήκανε
μέσα αλλά αρκούδα δεν βρήκανε πουθενά. Τοτε
ξηγήσανε πως το θεριό που τους ζημίωνε, θα' ταν
κάποιο χαμοδράκι πού 'περνε φωνή αρκούδας. Γι'
αυτό πήραν τα πρόβατα και πήγαν σ' άλλο λιβάδι.

11.11. ΣΚΑΛΑ ΠΑΛΑΙΟΒΕΤΕΡΝΙΚΟΥ

Λένε πως από τη σκάλα αυτή κάποτε γκρεμίστηκε ένα

γαϊδουρι και
συντρίφτηκε. Από τότε τις νύχτες οι αγωγιάτες
περνώντας τη σκάλα βλέπουν ένα γαϊδουρινό μαύρο
¨ίσκιο να περνάει γρήγορα, να γκαρίζει, να πηδάει, να
κλωτσάει και να πετάει φλόγες απ' τα μάτια του. Στο
θέαμα οι παλιοί αγωγιάτες κλαίγανε, ενώ οι γυναίκες
σταυροκοπιένται για να μην πάθουν κακό.

11.12. ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ Η ΠΑΛΙΟΒΕΤΕΡΝΙΚ

 44

Λίγο έξω απο το Βετερνίκ κάτω απο το δρόμο που

οδηγεί στην Πύρρα υπάρχουν τα ερείπια του παλιού
χωριού, που καταστράφηκε άγνωστο πότε. Η
παράδοση αναφέρει οτι στα χαλάσματα
παρουσιάζονται κάτι φαντάσματα με μεγάλα κεφάλια,
που μιλούν βαριά άγνωστη γλώσσα.

11.13. ΜΟΝΑΣΤΗΡΗ ΤΣΙΟΥΚΑΣ

Πλάι απ' το βουνό Μπανταμάρι σηκώνεται το

απότομο βουνό Τσιούκα πάνω απο στο οποίο
υπήρχε άλλοτε θαυματουργό παλιοκλήσι. Κανείς δεν
ξέρει πώς το παλιοκλήσι καταστράφηκε. Ξέρουν όμως
οτι ύστερα από την καταστροφή του έπεσε στο χωριό
άγνωστη αρρώστια που προκαλούσε πολλά
θανατικά. Λένε πως ο προύχοντας Γιώργος
Χατζηπέτρος είδε στον ύπνο του μια όμορφη γυναίκα
με λαμπερό στεφάνι στο κεφάλι να του λέει να χτίσει
εκεί στο παλιοκλήσι μοναστήρι. Έτσι χτίστηκε το
μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής (Τσιούκας).

12. ΒΡΥΚΟΛΑΚΙΑ
Τα βρυκολάκια, οι σκοτεινές αυτές δυνάμεις που τις
νύχτες φοβερίζουν τους ανθρώπους, προέρχονται
απο τους πεθαμένους που από αφροντισιά των δικών
τους, αφέθηκαν να πατηθούν από γάτες ή σκυλιά. Για
βρυκολάκια θεωρούν στα χωριά τους αφορισμένους
και τους καταραμένους. Κατα την παράδοση, τα
βρυκολάκια περνούν στα χωριά μεταμορφωμένα σε
πολύχρωμα άγρια άλογα, που στη διάβα τους
φωνάζουν και χλιμιντρίζουν.
 45

13. ΚΑΛΛΙΚΑΝΤΖΑΡΙΑ
Τα καλλικαντζάρια, λένε πως είναι άσχημα και
τριχωτά όντα, με κέρατα, μεγάλα αυτιά, κατακόκκινα
γουρλωτά μάτια, δόντια αγριογουρουνιού, χέρια
μακριά, με νύχια αετού στα δάχτυλα. Απο τα
Χριστούγεννα ως τα Φώτα κατεβαίνουν τις νύχτες
απο τα μπουχαριά (ή καπνοδόχοι). Οι γυναίκες
βουλώνουν απο βραδύς τα τζάκια με χονδρά μάλλινα
υφάσματα, ώστε να εμποδίσουν την είσοδό τους στο
σπίτι. Όλες αυτές τις μέρες οι γυναίκες κατέχουνται
από αόριστο φόβο, που μεταδίδουν και στα παιδιά
τους, που έτσι γίνουνται πιο φρόνιμα και πάνε να
πλαγιάσουν. Τα καλλικαντζάρια έρχουνται, έχοντας
κρεμασμένα στο λαιμό τους, κουδούνια και κιπριά. Ο
ερχομός τους, η διάβα τους προκαλεί ένα συριστικό
βούισμα. Μόλις φτάνουν, αρχίζουν να χορεύουν και
να σφυρίζουν. Φεύγουν την αυγή μόλις λαλήσει ο
κόκκορας. Για να τα εξευγενίσουν τοποθετούν στο
τζάκι τηγανίτες, κομμάτι κηρύθρας με μέλι, κάστανα,
καρύδια, κυδώνια κι' άλλα ζαχαρωτά, που τα
καλλικαντζάρια δεν τρώνε αλλά τα αγγίζουν ή τα
κατουράνε. Αφού τα μολύνουν φεύγουν. Από τον
ερχομό τους οι χωριάτες ύστερ' απο το βραδινό
φαγητό, δεν δουλεύουν, όπως κάνανε πριν, νυχτέρι.
Κοιμούνται νωρίς και σηκώνουνται την κονταυγή που
φεύγουν τα καλλικαντζάρια, για να συνεχίσουν και
συμπληρώσουν τη δουλειά που άφησαν απο βραδύς.

14. ΛΑΜΙΕΣ
Οι Λάμιες κατα την παράδοση τρώνε τους
ανθρώπους. Οι μάννες για να φοβίσουν τα παιδιά
τους που ατακτούνε, λένε πως έρχεται η Λάμια. Έτσι
τα παιδια πάνε και πλαγιαζουν. Λένε ακόμα το
παραμύθι του Κοντορεβυθούλη, που κρυμμένος σε
 46

ντουβάρι, σκοτώνει με το σπαθί του τη Λάμια που

περνά. Έτσι τρυπώντας την κοιλιά της Λάμιας
βγαίνουν οι φαγωμένοι άνθρωποι ζωντανοί. Οι
χωριάτες ορίζουν κατοικία της Λάμιας, σπίτια με
υπόγειους λαβυρίνθους και κρυμμένους εξώστες. Για
να φυλάγεται η Λάμια έχει μια πέρδικα που με το
λάλημά της την ειδοποιεί οτι κάποιος περνάει έξω
από τη σπηλιά της. Κατά τη μυθολογία, η Λάμια
κορίτσι του Βήλου και της Λιβύης αγαπήθηκε απο το
Δία. Η Ήρα από ζήλια σκοτώνει το παιδί τους και η
Λάμια απ' τον καϋμό της γίνηκε φάντασμα.

15. ΕΠΙΒΙΩΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΘΡΥΛΩΝ

ΓΙΑ ΝΕΡΑΙΔΕΣ
Οι παραδόσεις για τις νεράιδες έχουν την αρχή τους
στις δοξασίες των αρχαίων για τις Νύμφες και τις
Νηρηίδες, απ’ όπου προέρχεται και τ’ όνομά τους. Τις
λένε ακόμη κυράδες, αρχόντισσες, ξωτικές, ξανθές,
αερικά και αγελλούδες, από την αρχαία δαιμονική
Γελλώ. Ο λαός μας, πλάθοντας με τη φαντασία του τις
ωραιότατες νεράιδες, ζωογόνησε τη γύρω του φύση.
Μένουν κοντά σε νερά, πηγές, ποτάμια, βρύσες, σε
δάση, σπηλιές, φαράγγια, αλώνια, μύλους, γέφυρες,
πηγάδια και στη θάλασσα. Ζουν χορεύοντας και
τραγουδώντας και οι ανεμοστρόβιλοι που
δημιουργούνται ξαφνικά είναι αποτέλεσμα των
δαιμονικών χορών τους. Ο λαός μας τις φαντάζεται με
μακριά ξανθά ή πράσινα μαλλιά που τα χτενίζουν με
χρυσό χτένι, πάντα λευκοφορεμένες με χρυσοϋφαντά
φορέματα, λευκό αραχνοΰφαντο πέπλο στο κεφάλι
τους και ωραία μάτια καταγάλανα αμυγδαλωτά.
 47

15.1. ΟΙ ΑΓΑΠΗΤΙΚΟΙ ΤΩΝ ΝΕΡΑΙΔΩΝ

Οι νεράιδες γεννάνε παιδιά με τους νέραϊδους που
είναι αρσενικά δαιμόνια του είδους τους. Λίγο πριν
γεννήσουν μπαίνουν από την κλειδαρότρυπα στα
σπίτια με μορφή μικρής λευκής πεταλούδας και
αρπάζουν τ’ ασπρόρουχα των γυναικών. Αλλά και τα
παιδιά τους είναι κιτρινιάρικα και καχεκτικά, γι’ αυτό
προσπαθούν να τ’ αλλάξουν με παιδιά ανθρώπων
όταν, ενώ ασχολούνται με τις γεωργικές και
κτηνοτροφικές δουλειές, τα βάζουν σε κούνιες
κρεμασμένες απ’ τα κλαδιά των δέντρων, όπου οι
νεράιδες συχνάζουν. Όπως στη μυθολογία η
παιδοπνίκτρια Γελλώ, οι νεράιδες ρουφούν τη νύχτα
το αίμα των κοιμισμένων παιδιών που βαθμιαία
μαραίνονται και πεθαίνουν. 
Ωραία παράδοση για τους αγαπητικούς των
Ανεράιδωνε λέει πως νεράιδες άμα ιδούνε κανέναν
πολύ ωραίο νέο τον αρπάζουν, γεννάνε παιδιά με
δαύτον και τ’ αφήνουν στα κλαδιά των δέντρων
ντυμένα με ολόλευκα μεταξωτά ρούχα για να τα
παραλάβει ο άνθρωπος πατέρας τους.

15.2. ΤΟ ΝΕΡΑΪΔΟΣΟΓΟ
Όταν κάποιος νέος κατορθώσει να αρπάξει τον
άσπρο πέπλο της νεράιδας, αυτή αναγκάζεται να τον
ακολουθήσει, γίνεται άριστη σύζυγος και γεννάει
ωραιότατα παιδιά. Οι Μαυρομιχαλαίοι από τη Μάνη
λένε ότι προέρχονται από νεράιδες γι’ αυτό είναι
ομορφόσογο. Αν η νεράιδα, επωφελούμενη από
απροσεξία του συζύγου της, κατορθώσει να
ανακαλύψει το άσπρο κεφαλομάντηλό της,
εξαφανίζεται, γυρίζει στο νεραϊδόκοσμό της και, κατά
 48

την απουσία του συζύγου της, πηγαίνει στο σπίτι της

και περιποιείται τα παιδιά της που λέγονται
νεραϊδογεννημένα. Άλλοτε πάλι, για να εκδικηθεί το
σύζυγό της που την κρατούσε κοντά του
εγκλωβισμένη και δεν της έδινε το κρυμμένο
κεφαλομάντηλό της για να φύγει, ξαναγυρνάει και
σκοτώνει τα παιδιά που γέννησε μαζί του. Αν ο
άντρας της καταφέρει και της κάψει το μαντήλι, την
έχει γυναίκα του μέχρι να πεθάνει.

15.3. ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΝΕΡΑΙΔΩΝ

Σε παράδοση από τη Λάστα Γορτυνίας, χρώματα
λουλουδιών, μοσχοβολημένων δέντρων και
χρωματιστών πολύτιμων λίθων αφήνουν τη σφραγίδα
τους στα νεραϊδένια ονόματα, στα οποία συμβολικά
υπερτερεί το κόκκινο. Κάθε μια νεράιδα είχε τ’ όνομά
της, σαν τους ανθρώπους και η βασίλισσά τους, η
Νεραϊδάρα τα ξέρει και της μιλεί καθεμιανής με τ’
όνομά της. Και ο κόσμος εδώ αναφέρνει πολλά
ονόματα Νεράιδωνε. Γαρούφω, Γαρουφαλιά,
Τριανταφύλλη, Μηλίτσα, Κανέλλα, Λεϊμονιά, Αργύρω,
Ασήμω, Χρυσάφω, Ζαφείρω, Καλλιόπη, Μελπομένη,
Ουρανία, Αρετή, Ακριβή, Αγλαΐα, Λαμπετία,
Πυργούλα, Αστέρω, Αγράφω, Ζουγράφω, Παγώνα και
Σμαράγδω, τ’ όνομα της κουτσής νεράιδας. Άλλη τη
λέγανε Πουρναροπηδήστρα, άλλη Λάμια, άλλη
Γελούσα…
 49

16. ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ

Οι αρκαδιανές νεράιδες υμνήθηκαν από το λαό μας
περίσσια. Σύμφωνα με μαρτυρία μιας γερόντισσας
στο Νεραϊδοβούνι Αρκαδίας έχουνε το λημέρι τους και
γυρίζουν αναγύρω και μαζεύονται ύστερα εκεί πάνου
κάθε μεσημέρι και κάθε βράδυ. Οι νεράιδες μπορεί να
γίνουνε ό,τι θες. Γυναίκες είναι, μα μεταμορφώνονται
και σε άλλα αερικά. Φορούνε όμορφα σκουτιά χρυσά
κι ουλοένα γλεντάνε, τραγουδάνε και χορεύουνε.
Έχουνε λογιώνε όργανα, νταούλια, σιουρίχτρες, χίλια
δυο. Δεν κοτάει να ζυγώσει κανείς κατά το
Νεραϊδοβούνι.
Όποιος τις γλέπει, λαβώνει. Ή γίνεται ζουρλός ή
αρρωσταίνει καμπόσο καιρό κι αν δεν τουδιαβάσουνε
ευκέλαιο, δε γιατρεύεται. Όσοι περνάνε από μακριά,
ακούνε ναι βουή. Έχω κι εγώ ακουσμένα μια αντάρα
που σειέται ούλος ο τόπος. Αν κάνει και μιλήσει
κανείς κοντά τους, πάει δουλειά του. Θα του πάρουνε
τη φωνή και θα μείνει άλαλος και μουγγός.
Έχουνε την Κυρά τους, τάχατες να πούμε, που τις
διευθύνει, εδώ να πάτε, εκεί να πάτε, τους λέει.
Όποιος περάσει νύχτα ή ντάλα μεσημέρι από το
Νεραϊδοβούνι δίχως να ξέρει πως βγαίνουνε νεράιδες
και τον ιδούνε, πάει! Του πέφτουνε κοντά και τον
παίρνουνε μαζί τους. Από τότενες πλια χάνεται ο
άνθρωπος. Τόνε κρατούνε δυο τρεις ημέρες και λένε
τάχατες, ξέρω κι εγώ; Πως κάνουν αμαρτία και
γεννάνε και παιδιά. Τόνε ταΐζουνε κει μέσα κάτι δικά
τους φαγιά και τόνε ξελογιάζουνε με δικά τους κρασιά.
Και κοιμώνται λέει αντάμα κι ο άνθρωπος τελεύεται
από τις αγκαλιές τους. Υστερινά τον απολάνε και
κείνος τότενες γυρίζει τα όρη και τα βουνά σαν
τρελλαμένος. Γίνεται κατακίτρινος, ισχνός και
ξεραγκιανός σαν τσίρος. Αρχινάει πλια και σώνεται
και θα πεθάνει, αν δεν τον ξορκίσουνε οι μαγίστρες.
Ετούτα τά ‘παθε ένας από τη Βυτίνα, μα εγίνηκε καλά,
 50

γιατί τον ξορκίσανε οι μαΐστρες. Τον παίρνουνε τον

άρρωστο στο σπίτι τους και τον ξαπλώνουνε
κατάχαμα, απάνου σ’ ένα κόκκινο σκουτί. Ύστερα
παίρνουνε μέλι κι αλείβουνε γύρω γύρω το πάτωμα,
γιατί μιλάνε των νεράιδωνε κι εκείνες έρχονται κι αν
δεν τις γλυκάνεις, δεν ξαμποδένουνε τον άρρωστο,
φεύγουνε. Εκεί καθόνται μοναχές οι μαΐστρες και
κλειούνε τα παραθύρια και κάτι λένε μέσα τους κι
ερχόνται οι νεράιδες με την Κυρά τους εκεί, ξέρω κι
εγώ τι κουβεντιάζανε και σε λιγούλι βγαίνει όξω μια
μαΐστρα και λέει στους συγγενείς του άρρωστου:
Μας είπε η Κυρά να μας φέρουτε το τάδε, ένα
τουλούμι τυρί να ειπούμε, πέντε τουλούπες μαλλιά,
έν’ αρνί, πενήντα δραχμές. Ό,τι θέλουν εκείνες, λένε
τάχατες πως τα παίρνουνε οι νεράιδες για πλερωμή,
μα δε με συχωράς, τα τρώνε οι μαΐστρες οι άτιμες.
Άμα πλια πάρουνε ό,τι τις βαστάξει η ψυχή τους,
κάνουν τα γητέματα και ποτίζουνε τον άρρωστο ένα
γιατρικό από κάτι ρίζες, που λένε πως λάμπουνε σαν
κωλοφωτιά τη νύχτα και γίνεται πλια ο άρρωστος
καλά.

16.1. ΞΟΡΚΙΑ ΚΑΙ ΦΥΛΑΧΤΑ

Οι Νεράιδες δίνουνε και πάθος στον άνθρωπο, που
γιατρεύεται με ξόρκια και μαγικά. Με τους καλούς είναι
καλές, τους δίνουν φυλαχτά και τους μαθαίνουν
πολλά μαγικά γιατροσόφια. Για να προστατευτούν
απ’ την κακή ώρα των νεράιδων οι άνθρωποι φοράνε
φυλαχτά με ψωμί, μπαρούτι, σκόρδο, κόκκαλα
χελώνας ή φιδιού τυλιγμένα σε άσπρο πανάκι. Στην
Αρκαδία αν θέλει κανείς να δει τη νεράιδα της
ανεμοξουριάς, να φανερωθεί μπροστά του μ’ όλη της
την ομορφιά, πρέπει το καλοκαίρι να σούρνει πάντα
κοντά του αλάτι κι όταν δει ανεμοξουριά να ρίξει τ’
αλάτι και η νεράιδα θα ξεφυτρώσει και θα τη δει.
 51

Μπορεί κανείς, αν κάνει όσα πρέπει, κι από μέσα απ’

την ανεμοξουριά να της αρπάξει το κόκκινο φεσάκι ή
το μεταξωτό μαντήλι που φορεί στο κεφάλι της και να
της γυρέψει ό,τι θέλει, ό,τι χάρη της ζητήσει του την
κάνει και μετά τον αφήνει και γυρίζει στο σπίτι του. Το
καλύτερο απ’ ούλα είναι να της γυρέψει το αθάνατο
νερό ή κανένα ρούχο της νεράιδας, γιατί αυτό
γιατρεύει κάθε λογής αρρώστια.

16.2. ΛΑΒΩΜΑΤΑ
Οι νεράιδες γνέθουν και υφαίνουν κατάλευκα
υφάσματα λεπτότατα σαν τον ιστό της αράχνης.
Πλένουν στα ποτάμια και απλώνουν τα άσπρα
αραχνοΰφαντα ρούχα τους στους γύρω θάμνους να
στεγνώσουν. Αν κάποιος περάσει από κει τον
πειράζουν, τον λαβώνουν και μόνο με μαγικά ξόρκια
θεραπεύεται.

16.3. ΑΜΑΔΡΥΑΔΕΣ ΝΥΜΦΕΣ

Στενά συνδεδεμένος ο άνθρωπος μετ τη  φύση, σε
παλαιότερες εποχές σεβόταν και εκτιμούσε τα ζώα και
τα φυτά που τον βοηθούσαν στην επιβίωση του. 
κατανοούσε την αμοιβαία εξάρτηση όλων των
βασιλείων της ζωής και το κάθε τι έπαιρνε θέση στη
συνείδησή του, ανάλογα με τη χρησιμότητά του.
Έδινε σ' αυτά υπόσταση, τα θεωρούσε ζώντες
οργανισμούς, εκφράσεις ενός ενιαίου συνόλου, και
πολλές φορές τους απέδιδε θεϊκές ιδιότητες.
Θεοί παίρνουν μορφή δέντρων για να πλησιάσουν
τον έρωτά τους, άνθρωποι τιμωρήθηκαν να ζήσουν
σαν φυτά για το παράπτωμα τους ή δέντρα όπως η
Ιερή Βελανιδιά της Δωδώνης, είναι το ενδιάμεσο μέσο
 52

μεταξύ θνητών και αθανάτων.

Τα δέντρα, πολύ οντά στον άνθρωπο, έτοιμα να τον
ξεκουράσουν ή να τον προστατέψουν από τον ήλιο ή
τη βροχή, με την καθημερινή επαφή μαζί τους, έγιναν
αφορμή να γεννηθούν θρύλοι και παραδόσεις γύρω
απ' αυτά, που ακόμα και σήμερα εντυπωσιάζουν.
Στα δάση και στα νερά πίστευαν πως κατοικούσαν οι
Νύμφες, κόρες του Δία και ακόλουθες της Άρτεμης.
Μια κατηγορία Νυμφών, τις οποίες ονόμαζαν
Αμαδρυάδες , κόρες του, Ουρανού αρχαιότερες από
τις κόρες του Δία, θεωρούσαν πως ήταν ταυτισμένες
με τη ζωή των δέντρων.
Μόλις κάνει την εμφάνιση του ένα δεντράκι, μια
Αμαδρυάδα έλεγαν το αναλαμβάνει, το προστατεύει
και μοιράζεται τη μοίρα του. Όταν το νερό του
Ουρανού ποτίζει τα δέντρα, οι Αμαδρυάδες είναι
χαρούμενες, αντίθετα όταν τα δέντρα χάνουν τα
φύλλα τους οι Νύμφες πενθούν.
Ο Καλλίμαχος στον Ύμνο της Δήλου, μας αναφέρει
ότι η Νύμφη μιας βελανιδιάς έχει αγωνία γι το δέντρο
της, που το κτύπησε ο Κεραυνός.
Οι άνθρωποι ισχυρίζονταν ότι οι Αμαδρυάδες
πέθαιναν ταυτόχρονα με τα δέντρα και  τις θεωρούσαν
όντα που μπορούσαν να διαδραματίσουν ρόλο
μεσάζοντα ανάμεσα στους θεούς.
Σε ορισμένες μυθικές παραδόσεις διατηρήθηκε η
ανάμνηση Αμαδρυάδων που είχαν παρακαλέσει
κάποιο ήρωα για να σώσει το δέντρο τους ή
μνημονεύεται η τιμωρία που έπληξε τους ανθρώπους
οι οποίοι είχαν κόψει ένα δέντρο, περιφρονώντας τις
παρακλήσεις της Νύμφης.

16.4. ΤΕΤΟΙΟΙ ΜΥΘΟΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ

ΡΟΙΚΟΥ, ΤΟΥ ΟΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ
ΔΡΥΟΠΗΣ.
 53

1. Ο Ροίκος είναι ο ήρωας μιας ερωτικής περιπέτειας

με τις Αμαδρυάδες:
Υπήρχε μια δρύς, τόσο γέρικη λέει ο μύθος, που ήταν
έτοιμη να πέσει.
Ο Κένταυρος Ροίκος έβαλε τους δούλους του να την
στηρίξουν με πασσάλους και να την φροντίσουν. Μ'
αυτή την ενέργεια ο Ροίκος έσωσε τη ζωή των
Αμαδρυάδων, που η ύπαρξή τους ήταν συνδεδεμένη
με την ύπαρξή της βελανιδιάς. Για να τον
ευχαριστήσουν οι Νύμφες, του πρόσφεραν την
αμοιβή που θα ζητούσε. Εκείνος ζήτησε την αγάπη
τους και εκείνες δέχτηκαν. Του επέστησαν όμως την
προσοχή ότι δεν θα δεχόταν καμία απιστία από την
πλευρά του. 
Σύνδεσμο ανάμεσα τους ορίστηκε μια μέλισσα που θα
έκανε χρέη αγγελιοφόρου. Μια μέρα λοιπόν η μέλισσα
πήγε να συναντήσει το Ροίκο για να του μεταφέρει ένα
μήνυμα των Νυμφών. Ο Ροίκος όμως, τη στιγμή που
τον βρήκε η μέλισσα, έπαιζε πεσσούς.
Απασχολημένος με το παιγνίδι την δέχτηκε πολύ 
άσχημα. Η μέλισσα τον τσίμπησε στα μάτια και ο
Ροίκος τυφλώθηκε.
Αντίθετα η Νύμφη Χρυσοπέλεια, που ζούσε στη
Αρκαδία, νυμφεύτηκε το σωτήρα της και έκαναν
ένδοξους απογόνους.
Μια μέρα λέει ο μύθος, που ο Αρκάδας κυνηγούσε σε
μια περιοχή της Αρκαδίας, είδε μια βελανιδιά έτοιμη
να την παρασύρει ο χείμαρρος. Η Νύμφη
Χρυσοπέλεια που κατοικούσε στο δέντρο τον ικέτευσε
να τη σώσει.
Πράγματι, ο γενναίος Αρκάδας έκαμε ένα φράγμα, για
να αποστρέψει το ρέμα μαζί του και του χάρισε δυο
γιούς, τον Έλατο και τον Αμφείδοντα, τους
προγόνους του Αρκαδικού γένους.

2. Ένας άλλος ευτυχισμένος γάμος ήταν του Οξύλλου.

Ο γιός του Ορείου, παντρεύτηκε την Αμαδρυάδα
 54

αδελφή του και απέκτησε μαζί της Νύμφες που είχαν

τα ονόματα: Η Καρία, η Βάλανος, η Κρανία, η Μορέα,
η Αιγείρα και η Πτέλα, καθώς και την Άμπελο και τη
Συκή. Τα ονόματα τους μας θυμίζουν δέντρα που είναι
γνωστά και σε μας σήμερα.

3. Μια ιστορία με Αμαδρυάδες συνδέεται με τον θεό

Απόλλωνα και τον ερωτά του με την θνητή Δρυόπη. Η
Δρυόπη ήταν η μοναχοκόρη του βασιλιά Δρύοπα και
φύλαγε στο όρος Οίτη τα κοπάδια του πατέρα της.
Συνήθιζε να πηγαίνει κάθε μεσημέρι σε μια πηγή που
κατοικούσαν Νύμφες, έτσι έγινε φίλη με τις
Αμαδρυάδες. Οι Νύμφες  τις έμαθαν ύμνους και
χορούς που αγαπούσαν οι θεοί.
Μια μέρα που η Δρυόπη χόρευε έναν θεϊκό χορό, την
είδε ο Απόλλωνας και την ερωτεύτηκε. Για να την
πλησιάσει μεταμορφώθηκε σε χελώνα. Οι φίλες της
μόλις είδαν την χελώνα άρχισαν να παίζουν μαζί της.
Κάποια στιγμή η Δρυόπη πήρε τον μεταμορφωμένο
στα γόνατα της. Αμέσως ο Απόλλωνας πήρε την
μορφή φιδιού και ενώθηκε μαζί της. Τρομαγμένη η
Δρυόπη γύρισε στο σπίτι της αλλά δεν είπε κουβέντα
για αυτό που της συνέβη. Σε λίγο καιρό ο γιός του
Οξύλου, ο Ανδραιμόνας, την ζήτησε σε γάμο και η
κοπέλα δέχτηκε. Έτσι η Δρυόπη έφερε  στον κόσμο
ένα γιο τον Άμφισσο, που όταν ενηλικιώθηκε, ίδρυσε
στους πρόποδες της Οίτης μια πόλη που της έδωσε
το όνομα του βουνού. Σε μεγάλη ηλικία, όταν η
Δρυόπη είχε πάει να προσφέρει θυσία στις
Αμαδρυάδες, τις παλιές συντρόφισσες της, κοντά στο
ιερό του Απόλλωνα, που είχε ιδρύσει ο γιός της, οι
Αμαδρυάδες από φιλία γι' αυτήν την έκαμαν
Αμαδρυάδα. Σε εκείνο το μέρος φύτρωσε μια ψηλή
λεύκα και ξεπήδησε μια πηγή στο έδαφος. 
Μια παραλλαγή του μύθου, την αναφέρει ο Οβίδιος,
την εποχή που ο γιός της Δρυόπης ήταν ακόμη μωρό,
η νέα μητέρα πήγε στο βουνό κοντά σε μια λίμνη με
 55

διάφανο νερό για να προσφέρει θυσία στις Νύμφες.

Δίπλα στην πηγή ήταν ένα δέντρο με γυαλιστερά
φύλλα και έκοψε μερικά για να διασκεδάσει το παιδί
της. Αγνοούσε ότι το δέντρο αυτό ήταν το
μεταμορφωμένο σώμα της Νύμφης Λωτίδας. Έτρεξε
αίμα από τα κλαδιά και η Νύμφη, μέσα στο θυμό της,
μεταμόρφωσε τη Δρυόπη σε ένα παρόμοιο δέντρο.
Όσες κοπέλες, απερίσκεπτα, διηγήθηκαν τη σκηνή
της μεταμόρφωσης, μεταμορφώθηκαν και οι ίδιες σε
πεύκα.

17. ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΗ ΠΙΕΡΙΑ

17.1. ΞΟΥΘΚΕΣ
Στην κορφή του βουνού κοντά στο χωριό μας, στις
Ξουθκές, είναι στη ράχη έναε γκρεμός. Από την κορφή
αυτού φαίνεται κάτω ένα άπλωμα με χλωρασιά και
λούλουδα, μα δεν μπορεί να πάει κανείς εκεί, εκτός αν
τον κατεβάσουν με σκοινί. Από το άπλωμα αυτό
φαίνεται στο βράχο μια τρύπα μεγάλη. Είναι πολύ
σκοτεινή και φαίνεται πως πάγει πολύ βαθιά, αλλά
κανείς δεν ετόλμησε να έμπει. Από μέσα ακούγεται
μια μεγάλη βουή. Απ' αυτή βγαίνουν κάθε τόσο κια
χορεύουν στο άπλωμα εννιά γυναίκες με τις τέχνες.
Και πάλι ύστερα μπαίνουν στην τρύπα, γιατί εκεί είναι
η κατοικία τους.

17.2. Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΩΝ ΞΟΥΘΚΩΝ

 56

Δύο ώρες παρακάτου από την κορφή του

Φλάμπουρου, είναι κοντά σε μια βρύσγ μια σπηλιά,
που κατεβαίνουν σ' αυτή με σκαλιά σκαλισμένα στο
βράχο. Εκεί μέσα μένουν ξουθκές. Όποιος πάει κει,
του παίρνουν το νου του, κι όποιος κόψει δέντρο απ'
τα ρουμάνια που'ναι κοντά. Οταν από τα χωριά
τριγύρω βλέπουν μαυρίλα στο βουνό και κακοκαιρία,
οι γυναίκες φωνάζουν "Μέλι και γάλα!" για να μην τις
πειράξουν οι ξουθκές.

18. ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ ΤΟΥ ΟΙΤΥΛΟΥ

Οι κατσικοπόδαρες νεράιδες
Στην κορυφή του βουνού χορεύουν πάντα τρεις
κοπέλες πανώριες, που ένα μόνο ψεγάδι  έχουνε,
πως τα πόδια τους είναι κατσικίσια. οποιος
άνθρωπος ζυγώσει κοντά σ' αυτές, θα πάθει. Αν
κανείς ανήξερος ή ασυλλόγιστος πατήσει α' αυτό το
μέρος, πρώτα τον αγκαλιάζουν και τον φιλούν, και τον
αναγκάζουν κι αυτόν να τις φιλήσει, κι ύστερα τον
γκρεμίζουν από ψηλά τους βράχους και τον
κατακομματιάζουν. 

19. ΛΑΣΤΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΥΛΑΝΟΤΟΣ

ΤΗΣ ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ

19.1. ΤΟ ΝΕΡΟ ΠΟΥ ΚΟΙΜΑΤΑΙ

Ουλούθε όπου βγαίνει νερό, εκεί μένει και νεράιδα.
Για τούτο, ο άνθρωπος, τη νύχτα που ήθελε να
περάσει κοντά από τρεχούμενο νερό, δε μίλαγε, για
 57

να μην του πάρει η νεράιδα τη φωνή. Αλλά κάποσες

βολές, και τούτο ακόμα το λένε
μερικές γυναίκες ότι το είδανε, το νερό τη νύχτα
κοιμάται, όπου λέμε, μένει χωρίς να κουνηθεί ολότελα,
και τότε πλια η νεράιδα έναι κει στο νερό. Αλλά για να
φύγει η νεράιδα και να τρέξει πάλε το νερό, είναι
ετούτο: ο άνυρωπος πετάει μια πέτρα μες το νερό, και
τότες αμέσως η νεράιδα φεύγει και το νερό τρέχει.
Τη νεράιδα τότε ούλοι δεν τη γλέπουνε. Μομ' τα άλογα
τη γλέπουνε και φρουμάζουνε και ξαφνιάζονται, και δε
θέλουνε να περάσουνε από κει, καθώς και τα σκυλιά -
όσα όμως είναι τεσσερομάτικα, δηλαδή έχουν σημάδι
απού πάνω από τα φρύδια, τα μαύρα άσπρο, τα
άσπρα μαύρο. Τα άλλα δεν τη γλεπουνε.

20. ΔΗΜΟΣ ΦΕΛΛΟΗΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ

20.1. ΟΙ ΑΔΕΡΦΑΔΕΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Οντας ο Μέγας Αλέξανδρος εκυρίευσεν ούλον τον
κόσμο, επήγε και εκεί που βγαίνει το αθάνατο νερό, κι
εγίομισε δυο λαΐνες  για να λουστεί και να γίνει
αθάνατος. Οντας τις ήφερε στο σπίτ, ένας
αξιωματικός, που του είχε γινάτι, λέει στι αδερφάδες
του το μυστικό, και τις ορμηνεύει να λουστούν και να
πιουν εκείνες, και να βάλουν άλλο νερό στις λαΐνες.
Εκείνες αμέσως επήραν το νερό, και ήπιαν και
ελουστήκανε και εχύσανε τα απολούσματα στο
δρόμο. Εκεί έτυχε μια κότα  και ένας μπότσικας και
εβραχήκανε με το αθάνατο νερό και για τούτο η κότα
ξαναμουτεύει κάθε χρόνο και γίνεται πάλι νέα, και ο
μπότσικας δεν ξεραίνεται, και αν ξεριζωθεί και
κρεμαστεί στον αέρα.
Οι αδερφάδες του Μεγάλου Αλεξάνδρου, άμα ήπιανε
 58

τ' αθάνατο νερό κι ελουστήκανε με δαύτομ

εσηκωθήκανε στον αγέρα, ήγουν έγιναν αερικές, και
από τότες είναι οι νεράιδες. Εκείνες κάθε χρόνο
παίρνουνε από τα χωριά κορίτσια σημειωμένα,
δηλαδή καμιά κουτσή  ή καμιά κουλή, και τις κάνουνε
νεράιδες να τις δουλεύουνε, και έτσι έχουνε νεράιδες
και φουσάτα μεγάλα. Και κάθουνται μέσα στα
λαγκάδια και στους βράχους.
Οι καθαυτό νεράιδες, οι αδερφάδες του Μεγάλου
Αλεξάνδρου, δεν πειράζουν κανένα, αλλά οι
σημειωμένες, οι δούλες τους, πειράζουν και παίρνουν
τους ανθρύπους. Οντας περάσει κανένας μεσημέρι ή
μεσάνυχτα από το μέρος που βρίσκονται, τον
παίρνουν οι νεράιδες και τον βαρούνε και τον
γκρεμίζουνε και του κάνουνε χίλια κακά. Αμα όμως
νοήσει και φωνάξει: "Ζει Αλέξανδρος ο βασιλιάς. Ζει
και βασιλεύει!" τότες αμέσως τρέχουνε οι αδερφάδες
του και τον γλιτώνουνε. 
Οποιος είναι αλαφροίσκιωτος τις βλέπει, αλλιώς τον
κρούνε χωρίς να βλέπει τίποτας. Πολλές φορές
παίρνουν βοσκοπούλες από τα χωριά και τις κρύβουν
σε διάφορα μέρη  και τις κάνουν αόρατες: έτσι, αυτές
βλέπουν όσους έρχονται και τις γυρεύουν, ενώ εκείνοι
δεν τις βλέπουν. Οντας δεν τις χρειάζουνται πλιο, τις
απολούνε και κείνες, όντας γυρίζουν, τα μολογάνε
ούλα, πώς έβλεπαν τους συγγενείς τους που
περνούσαν από κοντά τους, και πώς το ψωμί που
τους έδιναν οι νεράιδες ήταν ξερό και κατάμαυρο.

21. ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ

21.1. O ΑΓΑΠΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΝΕΡΑΙΔΑΣ

Ο πατέρας ενός σαββατογεννημένου ήταν ξυλοκόπος.
Μία ημέρα, εκεί που έκοβε ξύλα εις το δάσος, του
 59

παρουσιάστηκαν δυο γυναίκες, οι οποίες τον

εβοήθησαν να φορτώσει, έκοψαν και αυτές ξύλα, τον
προφώνησαν όμως να μη μαρτρήσει σε κανένα τι του
συνέβη. Το ίδιος έγινες τρεις μέρες στην αράδα. Την
τετάρτη, η εμγαλύτερη από τις δύο, που ήτανε η μάνα,
παραμέρισε, και η κόρη είπε ιδιαιτέρως στον
ξυλοκόπο πως ήθελε να τον έχει αγαπητικό, αλλά τον
όρκισε να μην το μαρτυρήσει σε κανένα, γιατί αν το
μαρτυρήσει, δεν θα χει ζωή. Εξακολούθησαν λοιπόν
οι σχέσεις των ένα χρόνο σωστό. Εις αυτόν τον καιρό
όμως ο σαββατογεννημένος εμαραινότανε, και στα
τελευταία έπεσε στο κρεββάτι άρρωστος βαριά.
Εμήνυσαν και ήρθε ο παπάς για να τον διαβάσει και
να τον εξομολογήσει. Οι δύο γυναίκες πρωτύτερα
έμπαιναν ελεύθερα στο σπίτι του, και δεν τις έβλεπε
κανείς παρά μόνο αυτός. Τότε όμως δεν ετόλμησαν
να έμπουν, αλλά εφάνηκαν εις το παράθυρο, και από
εκεί με νοήματα του έδειχναν πως δεν πρέπει να
φοβάται, και αν δεν μαρτυρήσει,  δεν θα πεθάνει.
Εκείνος όμως, άφού έβλεπε ότι εβρίσκετο στα έσχατα,
εξομολγήθηκε, και την ίδια στιγμή πέθανε.

22. ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΗΣ

22.1. Ο ΑΓΑΠΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΝΕΡΑΙΔΑΣ
Κοντά στην Καστριτοπούλα έβγαiνε μια νεράιδα, και
είχε κοντά της τον Παναγιώτη το Γαντέ και τον
αγάπαγε. Ούλο κοντά της τον ήθελε. Μια φορά έφυγε
ο Γαντές και πήγε στην Καλαμάτα. Εκεί έκατσε εφτά
χρόνια, κι ξανάρθε στην Τροπολιτσά. Εκεί που
πέρναγε από της Καστριτοπούλας το σπίτι - είχε πλια
αλησμονημένα τη νεράιδα - τη γλέπει έξαφνα, ήτανε
μεσημέρι, και πηγαίνει και του λέει γιατί την αφήκε.
Έτσι ήθελα" λέει, "άλλη φορά να μη μου μιλήσεις, για'
 60

δε σε θέλω". Τ' ακούει η νεράιδα, τι τα θες, λύσσαξε

από το θυμό της! Τον κυνηγάει, τον κυνηγάει, και θα
τον έφτανε, αν δεν πρόφτανε να περάσει το όριό της.
Γιατί, λέει, άμ φτάσει στο όριό της, η νεράιδα δεν
μπορεί πλια να κάνει βήμα.
Ο Γαντές δεν έκανε καλά π' αφήκε τη νεράιδα, γιατί
εκείνη τον έμαθε να γητεύει τ' ανεμοπύρωμα και να
γιατρεύει τους γιαράδες, που από αφτό τώρα ζει ο
Γαντές και έχει το δικό του.

23. ΑΛΩΝΙΣΤΑΙΝΑ ΜΑΝΤΙΝΕΙΑΣ

23.1. Ο ΑΓΑΠΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΝΕΡΑΙΔΑΣ

Ενα φούρνιαρη, Γούμενο τον έλεγαν, τον άρπαζαν οι
νεράιδες και τον επήγαιναν στο Κομμένο Νερό. Εκεί
τον τάιζαν σαπούνι. Και το συνήθισε αυτός και το
έτρωγε με όρεξη, όπως λένε πολλοί που τον είδαν με
τα μάτια τους να το τρώει. Πολλές φορές μπροστά σε
άλλους ανθρώπους εγίνετο άφαντος, γιατί τον έκρυωε
η νεράιδα από κάτου από το φουστάνι της, και όντας
τον άφηνε, εφανερώνονταν. Οντας τον εζύγωνε η
νεράιδα, εκείνος την έδειγνε κι έλεγε: "Ναν τη, νάν τη,
έρχεται!" μα κανείς άλλος δεν την έγλεπε. Λεν μερικοί
πως η νεράιδα γέννησε παιδί με δαύτον. Και γι'
αλλους λένε πως γεννάνε με δαύτους παιδιά οι
νεράιδες και τα γλεπουμε και τους μιλάμε. Ευτούνα
εγώ δεν τα πιστεύω, γιατί ο άνθρωπος είναι
 61

σουφραΐδα του Θεού. Πώς μπορεί ο Θεός να δώσει τη

σουφραΐδα του στο δαιμονικό; Το εξωτικό θα
γρννήσει εξωτικό και ο άνθρωπος άνθρωπος. Μήτε ο
άνθρωπος μπορεί να γεννήσει εξωτικό, μήτε το
εξωτικό άνθρωπο. Μην ακούς τι λέει ο κόσμος.

23.2. ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΟΙ
Στου Κομίνη, στις Χωτές και στο Μισοβούνι βγαίνουνε
νεράιδες. Οντας περάσει άνθρωπος, τον
καλοπιάνουνε να πάει κοντά τους, κι άμα πάει, του
λένε πειστικά λόγια ίσιαμε που τον φέρνουνε στα
νερά τους, και τον πείοθυνε να κοιμηθούνε αντάμα. Οι
νεράιδες εκείνες είναι όμορφες, που άμα τις ειδεί
κανείς ζουρλένεται από την αγάπη, και σαν του
ειπούνε τρία λόγια, πηγαίνει κοντά τους στις σπηλιές.
Δεν περνάει πολύς καιρός, και γεννάνε οι νεράιδες, κι
αφήνουνε τα παιδιά τους απάνου σε κάνα κλαρί,
ντυμένα με όμρφα μεταξωτά μαντίλια, ή κοντά σε
νερό, κι έρχεται ο πατέρας και τα παίρνει. Καμπόσες
τα κρατάνε και τα μαθαίνουνε άλλες γλώσσες. Τα
σερνικά απ' αυτά λέγονται νέραιδοι.

24. ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΡΙΝΘΙΑ

24.1. Ο ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΣ ΤΩΝ

ΝΕΡΑΪΔΩΝΕ
Ηταν μια φορά ένας που από φτωχό οι νεράιδες τον
έκαμαν πλο΄σιο, γιατί τον εσυμπαθούσαν. Εκεί που
μια μέρα καθότανε, παρουσιάστηκαν άξαφνα ομπρός
του πολλές νεράιδες, και του λένε να τους ειπεί ποια
είναι η πλιο ομορφότερη απ' όλες. Αυτός, πονηρός,
 62

τους είπε πως, έτσι όταν τις βλέπειόλες μαζί, δεν

μπορεί να καταλάβει την ομορφότερηη, και πως
πρέπει να έρχεται από μια καθημέρα, για να την
παρατηρεί και ύστερα να τους πει. Το εδέχτηκαν οι
νεράιδες, και συμφωνήσανε μα παγαίνει από μία
καθημέρα σ' αυτόν, και αφού τα εκανόνισαν όλα,
φύγανε. 
Από την άλλη ημέρα, το λοιπόν, ερχόνταν μία - μία οι
νεράιδες σ' αυτόν, και τις εξέταζε γυμνές ο φίλος με
όλη την ελευθερία. Αλλ' άμα τελειωσε αυτό, ήρθαν
ύστερα όλες μαζί, και τον ανάγκαζαν να τους ειπεί
ποια είχε τα περισσότερα κάλλη. . Αυτός εζητούσε να
τους ξεφύγει, τις παρακάλεσε να περάσουν άλλη μια
φορά, γιατί τις έβρισκε όλες καλές και δεν ήξευρε ποια
να ξεχωρίσει. Οι νεράιδες όμως εθύμωσαν, γιατί
ενόησαν τον σκοπό του, και έπεσαν καταπάνω του
και τον εκομμάτιασαν.

25. ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΣΤΟ ΔΙΣΤΟΜΟ

25.1. Ο ΑΝΤΡΑΣ ΤΗΣ ΝΕΡΑΙΔΑΣ

Τον παλαιό καιρό στο Δίστομο ήταν ένας ωραίος
άντρας και τον αγάπησε μια νεράιδα. Τον
παντρεύτηκε, έκαμαν παιδιά, και η γενεά τους
υπάρχει ακόμη στο Δίστομο, και λεν γι' αυτούς πως
είναι από νεράιδας σόγι.

26. ΑΘΗΝΑ

26.1. ΟΙ ΒΡΕΤΟΙ
Στο Μενίδι είναι μια οικογένεια, των Βρετών, που όλοι
 63

είναι ωραίοι, γιατί η γενεά τους είναι από νεράιδα.

Ενας προσπαπποός των έτυχε μια φορά στο
καταμεσήμερο στο χωράφι, κι εκεί, σ' 'ενα δέντρο, είδε
μια όμορφη, μα πολύ όμιρφη γυναίκα. Του εμίλησε
αυτή, εκείνος της επλησίασε, αρχίσαν την ομιλία
βρήκε τρόπο και της άπρπαξε το μαντίλι της. Φωνές,
παρακάλια αυτή να της δώσει το μαντίλι, εκείνος
τίποτα: "Οχι, θα μ' ακολουθήσεις, θα σε πάρω γυναίκα
μου" και άλλα τέτοια. Περασμένα χρόνια πολλά τώρα,
ξεχασμένα πράματα.
Την επήρε λοιπόν στο σπίτι του, κι έκαμε μ' αυτή και
παιδιά. Το μαντίλι της το είχε κρύψει. Αλλά μια φορά
το βρήκε αυτή, το πήρε κι εχάθη. Την οικογένεια  αυτή
τη λένε Βρετούς, γιατί ο προσπαππός τους βρήκε τη
μάνα τους.

27. ΤΑ ΑΓΡΟΓΛΥΦΙΚΑ
Στα δίχτυα των μαγικών τους έχουν πιάσει τους
επιστήμονες οι νεράιδες, κρατώντας καλά κρυμμένα
στην ασημόχρυση σκόνη τους τα μυστικά των
αγρογλυφικών 
Στο σημείο μηδέν βρίσκονται μετά από 30 χρόνια οι
έρευνες των επιστημόνων για την ανακάλυψη των
μυστικών των νεραϊδόκυκλων. Όπως φαίνεται, τα
πανέμορφα θηλυκά ξωτικά ξέρουν να κρατούν καλά
κρυμμένα τα μυστικά τους και το ανεξήγητο
φαινόμενο των αγρογλυφικών ή των crop-circles θα
συνεχίσει να στοιχειώνει την επιστημονική έρευνα και
σκέψη. Μελετητές του πανεπιστημίου της Πρετόρια,
μετά από πολύχρονες έρευνες, κατέληξαν ότι οι τρεις
επικρατέστερες θεωρίες για τη δημιουργία των
τόπων, που κατά τη βρετανική παράδοση οι νεράιδες
συναντιούνταν κι έστηναν μαγικούς χωρούς τους,
είναι λανθασμένες. 
 64

27.1. ΟΙ ΝΕΡΑΙΔΟΚΥΚΛΟΙ
Ας αρχίσουμε, όμως από τα βασικά! Τι ακριβώς είναι
οι νεραϊδόκυκλοι; Τη μαγική κι αέρινη ονομασία
διεκδικούν εδώ και δεκαετίες κυκλικοί σχηματισμοί σε
διάφορα μέρη της γης, οι οποίοι περικλείουν
"μπαλώματα" γυμνής γης. 
Το μέγεθός τους ποικίλει, και οι κατά καιρούς
ευρεθέντες έχουν διάμετρο από τα 2 ως τα 10 μέτρα.
Ωστόσο, δε σταματά εδώ η ιδιαιτερότητα του
φαινομένου. Αυτό, που συναρπάζει στη συγκεκριμένη
περίπτωση είναι, ότι εντός του των κυκλικών
σχημάτων παρατηρούνται σχηματισμοί από ψηλό
γρασίδι, οι οποίοι συχνά είναι και απόλυτης
συμμετρίας. 
Οι επιστήμονες ξεκίνησαν ν' αναζητούν τις αρχές
δημιουργίας των νεραϊδόκυκλων πριν από περίπου
τρεις δεκαετίες και κάτι και τότε θεμελιώθηκαν και οι
βασικές θεωρίες γύρω από το θέμα. Με τους τερμίτες,
τα ραδιενεργά κατάλοιπα στο έδαφος και τα τοξικά
υπολείμματα του Euphorbia damarana, ενός θάμνου
που εκκρίνει δηλητηριώδες λευκό υγρό αν κοπεί
τμήμα του βλαστού του, να θεωρούνται ως οι κύριοι
υπαίτιοι κι όλοι νόμιζαν πως η λύση του μυστηρίου
ήταν πολύ κοντά. 

27.2. ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΔΙΑΨΕΥΣΗΣ

Οι νεράιδες, όμως είχαν άλλη άποψη… Πέρασαν
χρόνια επισταμένων μελετών για να φτάσουμε στην
απόρριψη και των τριών θεωριών. Πως φτάσαμε,
όμως, σ' αυτή τη διάψευση; Οι θεωρίες μελετήθηκαν η
μια μετά την άλλη για να καταρριφθούν και να
φτάσουμε πάλι στο σημείο μηδέν. 
 65

Οι τερμίτες είχαν θεωρηθεί, αρχικά, ως μια καλή

απάντηση στο ζήτημα καθώς τα εν λόγω έντομα
έχουν τη διατροφική συνήθεια να καταβροχθίζουν,
οτιδήποτε μπορεί να βλαστήσει εντός ενός νοητού
κύκλου αφήνοντας πίσω τους "έρημη γη". Ωστόσο,
όσο και αν έψαξαν οι επιστήμονες από την Πρετόρια,
δεν μπόρεσαν πουθενά κοντά στα αγρογλυφικά να
εντοπίσουν φωλιές ή έστω ίχνη απ' τους τερμίτες. 
Όσον αφορά τη θεωρία περί ραδιενέργειας, οι
επιστήμονες έστειλαν για ανάλυση δείγματα εδάφους
από το εσωτερικό διαφορετικών αγρογλυφικών,
προκειμένου να ανακαλύψουν αν ήταν μύθος ή όχι η
ύπαρξη ραδιενεργών καταλοίπων. Και πάλι, όμως
κατάλοιπα δε βρέθηκαν. 
Τέλος εξέτασαν και το ενδεχόμενο των τοξικών
θάμνων. Η ομάδα της κ. Βαν Ρούγιεν, εντόπισε
δηλητηριώδεις θάμνους στην έρημο, ξεραμένους και
μη, και πήρε δείγματα από το έδαφος, που βρισκόταν
από κάτω τους. Η επόμενη κίνηση ήταν να
προσπαθήσουν εργαστηριακά να καλλιεργήσουν στα
δείγματα φυτά της ερήμου. Κι εδώ, όμως, άνθρακας ο
θησαυρός αφού διαπίστωσαν, ότι υπάρχουν είδη,
όπως το Lolium multiflorum, τα οποία ευδοκίμησαν. 

27.3. ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ

Και μπορεί να επέστρεψαν στο σημείο εκκίνησης, δεν
αποφάσισαν, όμως να καταθέσουν τα όπλα. Έτσι το
επόμενο βήμα στη μελέτη τους είναι η επιβεβαίωση
της θεωρίας της ύπαρξης άλλων τοξικών στοιχείων
εντός της περιμέτρου των κύκλων. Ωστόσο η Βαν
Ρούγιεν επιμένει "ακόμα και αν τα βρούμε, υπάρχει το
επόμενο πρόβλημα, πως προέκυψαν". Μήπως, όμως
δεν πρέπει να ψάξουμε τη λύση του μυστηρίου στην
επιστήμη, αλλά σε κάποιο άλλο μονοπάτι; Αν
ρωτούσαμε ηλικιωμένους Βρετανούς δε θα είχαν να
 66

μας δώσουν επιστημονικές εξηγήσεις. Οι δικές τους

ιστορίες διηγούνται, ότι οι νεραϊδόκυκλοι δεν είναι
παρά οι τόποι συγκέντρωσης των χαριτωμένων
θηλυκών ξωτικών, τα οποία αρέσκονταν να
ολοκληρώνουν τις συναντήσεις τους με ένα μαγικό
χορό, με συνέπεια ν' αφήνουν τα ίχνη τους στη γη.
Λέτε να έχουν δίκιο; 
Πολλά έχουν γραφτεί για τα αγρογλυφικά, γνωστά
περισσότερο με την ονομασία crop circles. Πιο
εντυπωσιακή όμως ήταν η προγενέστερη εκδοχή
τους: οι νεραϊδόκυκλοι ή νεραϊδοδακτυλίδια. 
'Oπως και οι crop circles, έτσι και οι νεραϊδόκυκλοι,
είναι κύκλοι ή μπαλώματα που μπορεί κανείς να δει
να σχηματίζονται στο χορτάρι ή στα σπαρτά. 
Η επιστημονική άποψη για τους νεραϊδόκυκλους είναι
ότι δημιουργούνται από δράση μυκήτων. Η άποψη
της παράδοσης όμως είναι ότι οι κύκλοι αυτοί
σχηματίζονται σε μέρη που μαζεύονται νεράιδες, οι
οποίες συνηθίζουν να κλείνουν τις συναντήσεις τους,
με ένα κυκλικό χορό, που αφήνει τα ίχνη του στη γη.
Στο Sussex οι νεραϊδόκυκλοι ονομάζονται "ίχνη
μαγισσών", ενώ στο Devonshire πιστεύουν ότι οι
νεράιδες ιππεύουν νεαρά άλογα τη νύχτα και τρέχουν
σχηματίζοντας κύκλους. 'Oσα ζωντανά βρίσκονται
αναμαλλιασμένα το πρωί, θεωρούν ότι τα
χρησιμοποίησαν οι νεράιδες τη νύχτα. 
Επίσης, οι λαϊκές παραδόσεις της Βρετανίας είναι
γεμάτες από παθήματα ανθρώπων που χάνοντας το
δρόμο τους σε ερημικές περιοχές, βρέθηκαν δίχως να
το ξέρουν μέσα σε νεραϊδόκυκλους. Το γεγονός είχε
τρομοκρατήσει τον αγροτικό πληθυσμό πριν μερικούς
αιώνες, αφού υπήρχαν αναφορές ότι οι νεράιδες και
κάθε λογής ξωτικό έκαναν ... το "βίο αβίωτο" στους
παρείσακτους. Υπάρχουν αναφορές ήδη απ' τον 17ο
αιώνα για ανθρώπους που δέχτηκαν επίθεση ή που
αιχμαλωτίστηκαν μέσα σ' ένα νεραϊδόκυκλο, μέχρι
κάποιος έμπιστος φίλος τους έρθει για να τους σώσει.
 67

Ακόμα και αναφορές για ανθρώπους που αφού

ξύπνησαν έχοντας περάσει τη νύχτα σ' ένα
νεραϊδόκυκλο, διαπίστωσαν ότι στην πραγματικότητα
είχαν περάσει ... 20 χρόνια. 
Αναφορές για τα "νυχτερινά μανιτάρια" βρίσκουμε
ακόμα και στο έργο του Shakespeare "The Tempest"
(Πράξη 5η, σκηνή 1η), όπου ο Prospero μιλάει για
"μανιτάρια του σεληνόφωτος". 
Ίσως εκεί να βασίζεται και η "επιστημονική" εξήγηση
που θέλει τις αγελάδες που βόσκουν το χειμώνα σε
αγροκτήματα να σχηματίζουν κύκλους και τα
υπολείμματα τροφής που αφήνουν καθώς και τα
περιττώματά τους, να κάνουν πιο γόνιμο το χορτάρι,
ευνοώντας την ανάπτυξη μανιταριών σε κυκλικά
σχήματα. Η εξήγηση αυτή βέβαια δεν καλύπτει τις
περιοχές που δεν εκτρέφονται αγελάδες ή άλλα
κατοικίδια! 
Ο γνωστός συγγραφέας Sir Arthur Conan Doyle, που
πιστεύει στα ξωτικά και τις νεράιδες, υποστηρίζει στο
έργο του "The Coming of the Fairies" ότι άσχετα απ'
τη σχέση των νεραϊδόκυκλων με τους μύκητες, αυτοί
προσφέρουν ένα πρώτης τάξεως περιβάλλον για
κυκλικούς χορούς με τους συνδέονται από αρχαίες
εποχές. 
'Αλλη εξήγηση μεταξύ σοβαρού και αστείου είναι αυτή
που θέλει τους κύκλους στο γρασίδι να
δημιουργούνται από σκαντζόχοιρους που
κυνηγιούνται κυκλικά τις νύχτες σε μια προσπάθεια
να ερωτοτροπήσουν ή ακόμα αυτή που λέει ότι οι
κύκλοι σχηματίζονται από τυφλοπόντικες που
τρέχουν σε κύκλους κάτω απ' το χώμα, επηρεάζοντας
έτσι την ανάπτυξη του γρασιδιού! Κατά άλλους πάλι
υπεύθυνα είναι άλλα ... ζώα: άλογα ή κατσίκες δεμένα
σε πάσσαλους ή ακόμα μυρμήγκια ή σαλιγκάρια
που ... παρελαύνουν σε κυκλικές πορείες. 
Φυσικά οι νεράιδες και τα ξωτικά και γενικά πλάσματα
άλλων διαστάσεων δεν είναι βρετανική
 68

αποκλειστικότητα. Συναντιούνται τόσο συχνά στις

παραδόσεις διαφόρων λαών, τόσο συχνά όσο ... τα
μανιτάρια. 
Στην Ολλανδία υπεύθυνος για τους κύκλους είναι ο
ίδιος ο Διάβολος, που γυρίζει όλο το βράδυ
αρμέγοντας αγελάδες και καθώς ακουμπάει κάτω τον
κουβά του που καίει απ' τις φωτιές της Κόλασης,
καίγεται το γρασίδι. 
Στη Γαλλία και στη Γερμανία, οι νεραϊδόκυκλοι
θεωρούνται έργο μάγων και μαγισσών που χορεύουν
τη νύχτα σε κύκλους. Στη Γαλλία επίσης οι χωρικοί
φοβούνταν ένα τεράστιο βάτραχο που φώλιαζε στο
κέντρο κάθε νεραϊδόκυκλου. 
Οι νεραϊδόκυκλοι είχαν κι άλλες μαγικές ιδιότητες που
ευνοούσαν τη μαντική ή την καλοτυχία - όπως
πιστεύουν κάποιοι αγρότες που τους βρίσκουν στα
χωράφια τους. 'Αλλοι πάλι πιστεύουν ακριβώς το
αντίθετο, αναμένοντας κακοτυχίες. 
Στη Σκοτία υπάρχει η παράδοση ότι αν μια παρθένα
πλυθεί με δροσοσταλίδες πρωινών του Μαΐου θα γίνει
πιο όμορφή, αλλά αν τύχει να πλυθεί μέσα σ' ένα
νεραϊδόκυκλο θα γίνει αντίθετα πιο άσχημη και θα
μεταμορφωθεί σε μια κακάσχημη γριά. 

27.4. Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΞΗΓΗΣΗ

'Ασχετα από την αληθινή αιτία που προκαλεί την
εμφάνιση των νεραϊδόκυκλων, αυτοί συνδέονται με
την εμφάνιση μυκήτων. Αυτό απέδειξε ήδη απ' το
1792 ο William Withering, όταν μελέτησε ένα
συγκεκριμένο είδος - απ' τα περίπου 60 συνολικά που
παράγουν τέτοιους κύκλους- το Marasmius oreades. 
Τα δακτυλίδια των μυκήτων τείνουν να διευρύνονται
από χρόνο σε χρόνο από 10 έως 30 εκατοστά.
Πιστεύεται ότι κάποιοι κύκλοι στην Αγγλία βρίσκονται
σε εξέλιξη εδώ και 600 χρόνια, ενώ στη Γαλλία έχει
 69

εντοπιστεί κύκλος από ένα συγκεκριμένο είδος

μύκητα, με περιφέρεια 800 μέτρων και ηλικία πάνω
από 700 χρόνια. Το μυστήριο βέβαια παραμένει: γιατί
διάφορα είδη μυκήτων - πάνω από 60 -
αναπτύσσονται σε κυκλικούς σχηματισμούς; Για
παράδειγμα το είδος των μανιταριών που
ονομάζονται κοινώς "αλεποπορδές" - και οι οποίες
φύονται μαζικά στην Ελλάδα - μπορούν να παράγουν
τέτοιους σχηματισμούς. Πρόκειται μάλλον για άλλο
ένα θαύμα της Φύσης. 

27.5. ΓΕΝΙΚΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ 3 ΕΙΔΗ

ΝΕΡΑΪΔΟΚΥΚΛΩΝ.
1. Το πρώτο είναι ουσιαστικά "αόρατο" αφού δεν
αφήνει ορατά ίχνη στη γύρω βλάστηση. Γίνονται
αντιληπτοί μόνο όταν τα σώματα των καρπών
εμφανίζονται σαν ένας κύκλος από μανιτάρια. 

2. Το δεύτερο παρατηρείται σαν μια δραστήρια

ανάπτυξη της βλάστησης, συχνά παράγοντας
ψηλότερο και πιο σκούρο γρασίδι.
 
3. Το τρίτο παράγει κάποιο είδος καταστροφής στη
βλάστηση, αφήνοντας πολλές φορές μια εύφορη
περιοχή ανάμεσα σε ένα "εσωτερικό" και σε ένα
"εξωτερικό" δακτυλίδι.
 
'Oλα πάντως τα δακτυλίδια μυκήτων αναπτύσσονται
από ένα σπόρο που μεγαλώνει κάτω απ' το χώμα
 70

προχωρώντας σε κάποια ακτίνα αναπτύσσοντας

ουσιαστικά τις ίνες του. Κάποια στιγμή το κεντρικό
κομμάτι ξεραίνεται αφήνοντας σε ζωή την περιφέρεια
σ' ένα κύκλο. 
Η ανάπτυξη γειτονικής βλάστησης εξηγείται απ' τους
επιστήμονες απ' την απελευθέρωση απ' τους μύκητες
διάφορων χημικών (ενζύμων) που λειτουργούν σαν
λίπασμα για τα γύρω φυτά. 
Πολλές φορές μάλιστα οι ίνες των μυκήτων
σχηματίζουν ένα τόσο ισχυρό πλέγμα βλάστησης
κάτω απ' το έδαφος που ούτε το νερό μπορεί να το
διαπεράσει. 'Eτσι ένας δίσκος από γρασίδι ξεραίνεται,
εμφανίζοντας μια "νεκρή περιοχή". 'Αλλη αιτία για να
ξεραθούν τα γύρω φυτά είναι η απελευθέρωση
τοξινών απ' τους μύκητες. 
Νεραϊδόκυκλοι ή αποικίες - σχηματισμοί μυκήτων;
Πολλές φορές η επιστήμη έχει έρθει για να ερμηνεύσει
ανεξήγητα φαινόμενα της παράδοσης. Και τα
καταφέρνει καλά! Ή μήπως βλέπει μόνο τα
φαινόμενα. 

28. ΞΩΤΙΚΑ, ΝΕΡΑΙΔΕΣ ΚΑΙ

ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
 71

Ένα ταξίδι στο βασίλειο των ξωτικών, για να

γνωρίσουμε έναν άλλο κόσμο, πέρα από τον
ανθρώπινο. 
Μέσα στα σιωπηλά φαράγγια και τις σκιές των δασών
με τα απόκοσμα σχήματα, στις σπηλιές και τα
ποτάμια, στις στέρνες και τις λίμνες, μοιάζει το
θρόισμα των φύλλων ή το φύσημα του ανέμου σαν
κάποιο αδιόρατο πανάρχαιο κάλεσμα. Ένα κάλεσμα
που μας προσκαλεί να ταξιδέψουμε σε μαγικά
μονοπάτια και μυστικούς δρόμους, μέσα σε ένα
βασίλειο παράξενο και θαυμαστό· το αόρατο Βασίλειο
των Ξωτικών και των Νεράιδων, ένας κόσμος
κρυμμένων λαμπερών και πολύχρωμων υπάρξεων,
σχεδόν άυλων, που μας περιμένει να τον
ανακαλύψουμε.
Αυτές οι παράξενες μορφές ύπαρξης, με την
παιχνιδιάρικη και ανέμελη φύση τους και με την
αρχέγονη σοφία τους, ανέκαθεν αλληλεπιδρούσαν με
τον άνθρωπο, ενώ έχουν αποτελέσει διαχρονικά
αντικείμενο λαογραφικών παραδόσεων σε όλο τον
 72

κόσμο. Μύθοι και παραδόσεις όλων των λαών μιλούν

για μυστικές πύλες και περάσματα, που οδηγούν σε
κόσμους όπου υπάρχουν όντα μιας άλλης
πραγματικότητας. Η παρουσία τους μοιάζει να
μαγνητίζει τον ανθρώπινο νου, να τον μαγεύει και να
τον εισάγει σε νέες διαστάσεις, πέρα από το χώρο και
το χρόνο, πέρα από κάθε λογική.
Στα βάθη κάθε ανθρώπινης ύπαρξης λέγεται πως
υπάρχουν εκείνες οι κρυμμένες δυνατότητες που
ανοίγουν τις «πύλες» προς αυτούς τους κόσμους.
Πύλες που δημιουργούν μονοπάτια επικοινωνίας των
κόσμων, ώστε να ρέει ο ένας μέσα στον άλλο,
αμβλύνοντας τα στενά όρια της ύλης.
Αποκαλύπτοντας αυτά τα αόρατα μυστικά μονοπάτια
οδηγούμαστε σε μια γοητευτική «χώρα», που έχει κάτι
από τη φευγαλέα φύση, το απόκοσμο άγγιγμα και τη
μαγεία ενός ονείρου. Έναν κόσμο που είναι
συνώνυμος με την ομορφιά, τη δημιουργία, τη χαρά
για τη ζωή και την αιώνια νεότητα. Έναν ξωτικόκοσμο
του οποίου οι κάτοικοι συχνά επισκέπτονται το δικό
μας κόσμο, όταν τα «πέπλα» της ύλης λεπταίνουν και
επιτρέπουν αυτή την επαφή.

28.1. ΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

Στην Εσωτερική Παράδοση ο κόσμος των ξωτικών
περιγράφεται ως «στοιχειακό βασίλειο». Πρόκειται για
οντότητες που υπάρχουν επάνω στη Γη από την
αυγή της δημιουργίας της και είναι πιο αρχαίες και
 73

από τον άνθρωπο. Ουσιαστικά είναι εγγενείς δυνάμεις

της φύσης, που ζουν και εργάζονται επάνω στη Γη. Η
ύπαρξή τους αποτελεί μορφή έκφρασης και δράσης
εκείνων των θεμελιωδών αρχών της Εκδήλωσης που
αναφέρονται ως Τέσσερα Στοιχεία (Αέρας, Φωτιά,
Νερό, Γη), παρόλο που δεν ταυτίζονται με τα
τελευταία, αλλά αποτελούν μια κατώτερη
αντανάκλασή τους. Τα στοιχειακά στο έργο τους, το
οποίο αφορά στην ανοικοδόμηση, την υλοποίηση, τη
διαμόρφωση και τη συντήρηση ολόκληρου του
«φυσικού πεδίου» ύπαρξης, καθοδηγούνται από τους
Αρχαγγέλους και τους Αγγέλους.
Πρόκειται για μορφές ύπαρξης οι οποίες
χαρακτηρίζονται ως «δημιούργημα του
δημιουργήματος», καθώς συνιστούν ενεργειακά
εργαλεία, τα οποία δομήθηκαν από το αγγελικό
βασίλειο. Ως «τεχνητές» οντότητες, συνεπώς,
στερούνται εκείνης της πνευματικής αρχής που
ενυπάρχει, για παράδειγμα, στον άνθρωπο και την
οποία οι εσωτερικές παραδόσεις αναφέρουν ως
«πνευματικό σπινθήρα». Ωστόσο, τους έχει δοθεί η
δυνατότητα να αποκτήσουν αυτόν τον πνευματικό
σπινθήρα, μοχθώντας και μαθητεύοντας δίπλα στον
άνθρωπο, ο οποίος έχει, για αυτόν το λόγο, τεράστιες
ευθύνες. Παραδοσιακά, τα στοιχειακά όντα τα οποία
έχουν αποκτήσει αυτόν τον πνευματικό σπινθήρα
αναφέρονται ως «στοιχειακοί βασιλιάδες» και
αποτελούν ένα είδος γέφυρας με τον κόσμο των
ανθρώπων, αλλά και καθοδηγητές των υπόλοιπων
στοιχειακών. Τα στοιχειακά είναι άφθαρτα και η ζωή
τους δεν διέπεται από τους κύκλους γέννησης και
θανάτου που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη,
αλλά διαρκεί όσο και η ίδια η Εξέλιξη. Όταν, για
παράδειγμα, ένα άνθος, ένα δέντρο ή οτιδήποτε άλλο
με το οποίο συσχετίζονται πεθαίνει, εκείνα
εξακολουθούν να ζουν, έστω και αν δεν φαίνονται
πουθενά, συνεχίζοντας αλλού το έργο της
 74

δημιουργίας.
Συνδέονται με κάθε μορφή ύπαρξης επάνω στη Γη,
συμπεριλαμβανομένων των βουνών, των ποταμών,
των δέντρων, των θάμνων, των λουλουδιών, της
χλόης, των γκρεμών και των βραχωδών
σχηματισμών. Είναι παρόντα στη δημιουργία των
κλιματολογικών φαινόμενων, όπως βροχές, άνεμοι,
καταιγίδες, ανεμοστρόβιλοι, αλλά και ουράνια τόξα.
Η δική τους εξελικτική πορεία είναι διαφορετική, αλλά
παράλληλη με την ανθρώπινη. Βρίσκονται σε μια
άλλη διάσταση, από όπου όμως υπάρχει η
δυνατότητα να επικοινωνούν μαζί μας. Οι πύλες που
οδηγούν σε αυτούς τους κόσμους είναι αόρατες,

29. ΤΑ ΞΩΤΙΚΑ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Παλιές ιστορίες αναφέρουν πως κάποτε ο κόσμος
των ξωτικών και ο κόσμος των ανθρώπων ήταν ένας
κι αδιαίρετος, αλλά κάτι συνέβη και χωρίστηκαν.
 75

Οι μύθοι, οι θρύλοι και οι παραδόσεις όλου του

κόσμου μιλούν για πνεύματα της φύσης, στοιχειακά
όντα, ξωτικές υπάρξεις, νεράιδες και στοιχειά. Πίσω
από το συμπαγή κόσμο της καθημερινότητας
διαφαίνεται ένας αόρατος κόσμος, κατοικημένος από
αόρατα πλάσματα. Στην Ιρλανδία διηγούνται για την
πτώση τους από τον Ουρανό και για το ότι δε
χάθηκαν γιατί το «κακό» μέσα τους δεν είχε καμία
μοχθηρία.
Ειδικά η Ιρλανδία έχει μια ιδιαίτερα πλούσια
παράδοση γύρω από τα ξωτικά, είναι ο τόπος στον
οποίο αποζητούσαν πάντοτε την προστασία τους.
Σύμφωνα με την ιρλανδική παράδοση τα πλάσματα
αυτά προσβάλλονται και θίγονται εύκολα και είναι
 76

καλύτερα να τους μιλάει κάποιος όσο το δυνατόν

λιγότερο και να τα προσφωνεί «άρχοντες». Όμως
εξίσου εύκολα ευχαριστιούνται, αρκεί λίγο γάλα στο
περβάζι του σπιτιού στη διάρκεια της νύχτας.
Εξάλλου, ανέκαθεν υπήρχε στην Ιρλανδία ένας σαφής
κώδικας συμπεριφοράς εκ μέρους των ανθρώπων,
που τους καθιστούσε αξιόπιστους στα ξωτικά. Πάντα
όμως έπρεπε να διαφυλάσσουν τα μυστικά, ώστε να
προστατεύουν την ιδιωτική ζωή των ξωτικών, που
αγαπούν τη μοναξιά και την περισυλλογή. Αυτά τα
όντα έχουν μια δική τους ηθική και μάλιστα τιμωρούν
αυτόν που την παραβιάζει, αφαιρώντας του την
ικανότητα αντίληψης της χώρας τους και των εθίμων
της, αλλά και με τα τσιμπήματα των μυτερών τους
όπλων. Αν η παραβίαση γίνεται σκόπιμα τότε η
τιμωρία του παραβάτη ανθρώπου έχει πολλές
εκδοχές, από ρευματισμούς έως τύφλωση. Η
ξωτικοχώρα της Ιρλανδίας είναι η περίφημη Τιγκ Ναν
Ογκ, η χώρα της αιώνιας νεότητας, που βρίσκεται στη
δυτική άκρη του ωκεανού, εκεί όπου ο χρόνος δε
μετριέται με ανθρώπινα μέτρα.
Ανάμεσα στις δραστηριότητες των ξωτικών
αναφέρονται οι γιορτές, οι μάχες, ο έρωτας, η
θεραπεία, ο χορός και η μουσική, που τόσο όμορφα
ξέρουν να παίζουν. Στις περισσότερες χώρες η
μουσική έχει συνδεθεί με τα ξωτικά και πολλοί
άνθρωποι την έχουν διδαχτεί από αυτά τα όντα.
Αναφέρεται, μάλιστα, πως η μουσική τους ασκεί
μαγική επίδραση στους θνητούς, ρίχνοντάς τους
συχνά σε μια κατάσταση έκστασης, μεταφέροντάς
τους σε άλλους κόσμους. Πιθανά κάποιο ξόρκι να
επαναφέρει τους μαγεμένους πίσω στον κόσμο,
παρόλα αυτά θα είναι για πάντα αλλαγμένοι. Όσο για
το χορό τους, είναι τόσο απαλός και αέρινος ώστε
αφήνει άθικτα, αν και όχι πάντα, τα ξερά φύλλα του
φθινοπώρου κάτω από τα πόδια τους.
Στις αρχές του 18ου αιώνα (1725) ένας συγγραφέας,
 77

ονόματι Bourne, έγραφε στο βιβλίο του «Antiquitatis

Vulgares» ότι τα ξωτικά κυκλοφορούν στον κόσμο
μας τις νύχτες και ξεφαντώνουν με χορό και τραγούδι,
μέσα στα σκοτεινά ερημικά δάση και τα δροσερά
λιβάδια, κάτω από τη λάμψη του φεγγαριού, όταν οι
άνθρωποι κοιμούνται και δεν μπορούν να τα δουν.
Φτάνουν, μάλιστα, στο σημείο να λιώνουν τα
παπούτσια τους από τον πολύ χορό, ώστε το
επάγγελμα του παπουτσή να είναι το πλέον
διαδεδομένο στον κόσμο τους. Με το ξημέρωμα τα
σημάδια αυτών των χορών είναι εμφανή, αφού στα
σημεία όπου χόρευαν φαίνονται καθαρά κάποιοι
κύκλοι ή δαχτυλίδια, οι περίφημοι Κύκλοι ή
Δαχτυλίδια των ξωτικών.
Κατά τον 17ο αιώνα, ο Robert Kirk (κληρικός από τη
Σκωτία, με κέλτικη ανατροφή και μόρφωση), στην
εργασία του με τίτλο «The Common Wealth of Elves,
Fauns and Fairies», ανέφερε ότι τα ξωτικά είναι ένα
είδος που βρίσκεται μεταξύ ανθρώπων και Αγγέλων·
από τη φύση τους είναι άυλα όντα, με σώματα
φωτεινά και ρευστά, και μπορούν να εμφανίζονται ή
να εξαφανίζονται κατά βούληση· έχουν οργανωμένες
κοινωνίες και είναι κάτοχοι μιας γνώσης σύμφωνα με
την οποία τίποτα στον κόσμο δεν πεθαίνει, αλλά όλα
εξελίσσονται και ανανεώνονται για πάντα.
Ο John Gregorson Campbell, στο βιβλίο του
«Superstitions of the Highlandsand in the Islands of
Scotland», αναφέρει ότι τα ξωτικά ζουν μια
παράλληλη ζωή σε σχέση με την ανθρωπότητα.
Υπάρχουν παιδιά και γέροι μεταξύ τους, εξασκούν
όλα τα είδη του εμπορίου και της χειροτεχνίας, έχουν
γελάδια και σκυλιά και χρειάζονται ρούχα, φαγητό και
ύπνο. Πολλοί άνθρωποι που μπήκαν στον κόσμο
τους τα είδαν να ασχολούνται με εργασίες
παράλληλες με αυτές των ανθρώπων: οι γυναίκες
έγνεθαν, άλεθαν, και μαγείρευαν, ενώ οι άντρες
 78

χόρευαν, αστειεύονταν ή κάθονταν δίπλα στη φωτιά,

όπως κάνουν οι τσιγγάνοι.
Ένα πλήθος από παράξενα οπτικά φαινόμενα
συνδέονται συχνά με αυτά τα όντα· φώτα και λάμψεις,
φωτιές ή φλόγες μυστηριώδους προέλευσης, που
περαστικοί βλέπουν τη νύχτα, κυρίως στην ύπαιθρο.
Στη Σιβηρία λέγεται, μάλιστα, πως τα ξωτικά
στοιχειώνουν τις κοιλάδες και τα δάση,
καθοδηγούμενα από τα Μεγάλα Πνεύματα, όπως το
Πνεύμα του Δάσους ή το Πνεύμα του Ποταμού. Στη
σκανδιναβική χερσόνησο αναφέρεται πως, παρόλο
που έχουν γεροντική εμφάνιση, χορεύουν
ασταμάτητα κάτω από το φεγγαρόφωτο, πάνω σε
εκτυφλωτικά πράσινα δαχτυλίδια.
Γενικά, στη Βόρεια Ευρώπη θα συναντήσουμε
χαρούμενα ξωτικά, που κατοικούν σε μια μαγική
χώρα ανάμεσα στον ουρανό και τη γη, από όπου
κατεβαίνουν, πετώντας στον αέρα, για να φροντίσουν
δέντρα και λουλούδια, να παίξουν με πουλιά και
πεταλούδες, να χορέψουν πάνω στις πρασινάδες υπό
το σεληνόφως. Αυτά ονομάζονται γενικότερα Λαός
του Αιθέρα (Fair Folk) ή Φωτεινά Ελφ (Light Elves).
Σε πηγές, λίμνες και ποτάμια νεράιδες λούζονται,
κάθονται στα κλαδιά των δέντρων και χτενίζουν τα
μακριά πράσινα ή χρυσά μαλλιά τους. Λέγεται πως
κάποιος άνθρωπος παντρεύεται κάποτε μια ξωτικιά,
ενώ άλλοτε τα ξωτικά κλέβουν όμορφες κοπέλες,
ακόμη και παιδιά, τα οποία αντικαθιστούν με δικά
τους σκανταλιάρικα. Στα τρίστρατα αόρατα όντα
πειράζουν τους ανθρώπους, πετροβολώντας τους
μέσα από τις σκιές, ενώ κάποιες φορές κυνηγούν όλη
νύχτα τα ζώα των βοσκών ή τρυπώνουν στα κελάρια
των ανθρώπων κλέβοντας ποτά.
Σε όλη την υφήλιο συναντάμε τον «κατεργάρη», ένα
πνεύμα ούτε καλό ούτε κακό, συνήθως ιερό, που ποτέ
δεν εμφανίζεται με την πραγματική του μορφή, αλλά
διαρκώς μεταμορφώνεται, συχνά σε μορφές ζώων. Οι
 79

Ινδιάνοι τον αναφέρουν Κογιότ, οι Κέλτες Puck, οι

Σκανδιναβοί Locki και οι δυτικο-Αφρικανοί Edshu. Τα
κατεργάρικα πνεύματα συνδέονται με τα έθιμα του
καρναβαλιού και κάθε γιορτή μεταμφίεσης γενικότερα.
Κάποτε, στις αρχές του Γενάρη, κατά την παγανιστική
γιορτή Cervulus, οι άνθρωποι γιόρταζαν την
Πρωτοχρονιά μεταμφιεσμένοι σε ζώα ή γριές,
χορεύοντας και τραγουδώντας, ανταλλάσσοντας
δώρα στους δρόμους.
Τα ξωτικά συμμετέχουν σε γιορτές και σε λύπες. Από
τις μεγαλύτερες γιορτές τους είναι και η Πρωτομαγιά,
που συνδέεται με τη σοδειά, καθώς και η γιορτή του
μεσοκαλόκαιρου, κατά τη θερινή ισημερία, τότε που
ανάβονται οι φωτιές προς τιμήν του Αγίου Ιωάννη.
Στον επερχόμενο θάνατο μια ξωτική μορφή
προειδοποιεί τους ανθρώπους με το μοιρολόι της
μέσα στη νύχτα. Στην Ιρλανδία η ξωτικιά Beannighe
είναι προάγγελος θανάτου, που πλένει σε απόμερα
σημεία ποταμών τα ρούχα εκείνων που πρόκειται να
πεθάνουν.
Όμως τα ξωτικά είναι και κάτοχοι μεγάλων θησαυρών,
από πολύτιμα πετράδια και χρυσάφι. Το «τσουκάλι
των ξωτικών» είναι το πιο θρυλικό αντικείμενο που
έχουν στην κατοχή τους, το γεμίζουν με θησαυρούς
και στη συνέχεια το κρύβουν. Πολλοί θησαυροί
φυλάσσονται σε μυστικούς τόπους από στοιχειακά
πνεύματα. Αυτοί οι τόποι βρίσκονται σε διάφορα
σημεία μέσα στη Γη ή στην επιφάνειά της, ενώ
σύμφωνα με έναν παλιό μύθο κάποιος μεγάλος
«θησαυρός» βρίσκεται στα όρια του ουράνιου τόξου,
σε έναν κόσμο παραμυθένιο. Τα ξωτικά έχουν στην
κατοχή τους και κάποια αγαπημένα αντικείμενα
ιδιαίτερης σημασίας, όπως η ζώνη, η χτένα, το
μαντήλι, το πουκάμισο, αλλά και τα φτερά τους. Στις
παραδόσεις των βορείων λαών μια μαγική ολόχρυση
ζώνη κατασκευάστηκε για τη βασίλισσα των ξωτικών
από τους Νάνους. Στην ελληνική παράδοση αν μια
 80

νεράιδα χτυπήσει με τη ζώνη της ανύπαντρο νέο

εκείνος χάνει τα λογικά του και τριγυρνάει
αλλοπαρμένος για να τη βρει και να την ακολουθήσει.
Στο κεφάλι τα ξωτικά φορούν μια χρυσή χτένα για
προστασία. Αν κάποιος άνθρωπος την πάρει θα έχει
μεγάλη τύχη στη ζωή του. Κάποιος που αρπάζει
μαντήλι ή πουκάμισο νεράιδας γίνεται άντρας της και
ζουν μαζί κανονική ζωή, αν όμως εκείνη το ξαναβρεί
το παίρνει πίσω και επιστρέφει στον κόσμο της για
πάντα. Η ελληνική μυθολογία και παράδοση
είναι πλούσια σε ιστορίες με πανέμορφες γοργόνες,
νεράιδες και ξωτικά, τις νύμφες της αρχαίας ελληνικής
φύσης, που εμφανίζονται να χορεύουν και να
τραγουδούν όμορφα τραγούδια, κοντά σε ποτάμια,
λαγκάδια, σπηλιές και σε πυκνά δάση.
Επίσης, οι επονομαζόμενες Δρυάδες θεωρούνται
εκείνα τα πνεύματα της φύσης που συνδέονται με
δέντρα, αλλά και με το φυτικό βασίλειο γενικότερα.
Στη λαϊκή παράδοση της Ελλάδας η Μόρα είναι μια
Λάμια, ένα μαλλιαρό και άσχημο στοιχειακό πνεύμα,
που τριγυρίζει τις νύχτες και όπου βρει άνθρωπο να
κοιμάται πάει και κάθεται πάνω στο στήθος του και
τον πλακώνει. Αν εκείνος ξυπνήσει και της αρπάξει το
φέσι από το κεφάλι τότε εκείνη ικανοποιεί τις
επιθυμίες του για να το πάρει πίσω.
Στην Ελλάδα, γενικά, συναντάμε ένα μοναδικό πλήθος
παραδόσεων σχετικά με τα ξωτικά, όπως για τον
Αράπη, τα στοιχειά (δένδρων, πηγαδιών, δρόμων,
γιοφυριών, λιμνών, ποταμών, ρεματιών, σπηλιών,
εκκλησιών κ.α.), τη γριά, τη γουρούνα, το θηρίο της
θάλασσας, το φίδι, το δράκο, το βραχνά, τις
στρίγγλες, τις νεράιδες, τους ανασκελάδες, τα
τελώνια, τα χαμοδράκια, τους καλικάντζαρους.
Το παραδοσιακό δωδεκαήμερο μεταξύ των
Χριστουγέννων και των Φώτων, χρονική περίοδο που
οι πύλες των «Άλλων Κόσμων» μένουν ανοιχτές, οι
Καλικάντζαροι εισβάλλουν στον κόσμο μας
 81

βρίσκοντας την ευκαιρία να το γλεντήσουν πάνω στη

γη. Είναι υποχθόνια πλάσματα, εύθυμα και σπανίως
κακοποιά, που βγαίνουν μέσα από τα πηγάδια και τις
υπόγειες στοές τους και σκαρώνουν ένα σωρό
φάρσες και αστεία στους ανυπεράσπιστους θνητούς.
Αρχηγός τους είναι ο Μαντρακούκος, που τον λένε και
Κουτσό ή Χωλό.
Παρόμοιες αναφορές υπάρχουν και σε άλλα μέρη του
κόσμου. Σε ορισμένες περιοχές της Ασίας, κατά τις
χριστουγεννιάτικες μέρες, εμφανίζονται οι
Καρακόντζολοι, ενώ στην παράδοση της Ουαλίας οι
Kantzar. Στη Γερμανία εκείνες τις μέρες εξορμούν
επάνω στη γη τα στοιχειακά που ονομάζονται Άγριοι
Κυνηγοί ή Λυσσαλέα Στρατιά και σκορπούν τον τρόμο
στους χωρικούς.
Η πίστη σε όλα αυτά τα πλάσματα είναι ίσως η
αρχαιότερη στην ανθρώπινη ιστορία και μπορεί να
ανιχνευθεί σε όλη την πορεία της, στις λατρείες και τις
παραδόσεις, όπου αυτά τα όντα έχαιραν ιδιαίτερου
σεβασμού εκ μέρους των ανθρώπων και
αποτελούσαν πηγή χαράς, έμπνευσης και βαθιάς
σοφίας.
Οι επαφές και τα ταξίδια σε αυτούς τους κόσμους είναι
η αρχαιότερη μορφή μιας πνευματικής και ψυχικής
εμπειρίας, ανέκαθεν γνωστής στον άνθρωπο. Η
αλληλεπίδραση με πλάσματα από μια άλλη
πραγματικότητα χρησιμοποιείτο πάντα από τους
σαμάνους και τους μάγους σε όλο τον κόσμο.
Η διακαής επιθυμία του ανθρώπου να υπερβεί τα όρια
του κόσμου του και να ονειρευτεί ότι αγγίζει άλλους
κόσμους ύπαρξης, που υπάρχουν μέσα στα υπέροχα
όνειρά του, υπήρξε πάντοτε αποτυπωμένη στους
μύθους και τις παραδόσεις όλων των λαών.
 82

30. Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΛΑΟΣ

Μια αμέτρητη ποικιλία στοιχειακών οντοτήτων που
συνδέονται με την εξέλιξη της φύσης, μας είναι
γνωστή από τις παραδόσεις ολόκληρου του κόσμου.
Τα ονόματά τους είναι πολλά: Πέρι, Τζίνι, Σιλβάνοι,
Σάτυροι, Φαύνοι, Ελφ, Νάνοι, Καλικάντζαροι, Νίσσες,
Νορν, Κομπόλντ, Μπράουνι, Νεκ, Στρόμκαρλ,
Νεράιδες, Νίξι, Σαλαμάνδρες, Διαβολάκια, Πονκ,
Μπάνσι, Κέλπι, Πίξι, Άνθρωποι των Βρύων, Καλοί
Άνθρωποι, Καλοί Γείτονες, Άγιες Γυναίκες, Άνθρωποι
της Ειρήνης, Λευκές Κυρίες και πολλά άλλα.
Υπάρχουν, κυριολεκτικά, χιλιάδες διαφορετικοί τύποι
πνευμάτων της φύσης, αρχίζοντας από τις
μικροσκοπικές στοιχειακές οντότητες των
αγριολούλουδων και φτάνοντας μέχρι τις γιγάντιες
οντότητες των μεγάλων σχηματισμών της φύσης. Το
βασίλειό τους είναι αχανές όσο και το Σύμπαν. Η
εμφάνισή τους παρουσιάζει ομοιότητες, αλλά και
διαφορές από περιοχή σε περιοχή, αλλά και μεταξύ
διαφορετικών πολιτισμών. Μοιάζουν με ανθρώπους
στην οργάνωση και την όψη, αλλά με πνεύματα στην
ταχύτητα της κίνησής τους.
Γενικά, μια ταξινόμηση των στοιχειακών οντοτήτων,
που όπως προαναφέρθηκε έχει υιοθετηθεί από την
Εσωτερική Παράδοση, βασίζεται στην τετραπλή
διαίρεσή τους σε στοιχειακά της γης, του νερού, της
φωτιάς και του αέρα.
 83

31. ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΗΣ:

Αυτά τα όντα συνδέονται με τις περιοχές της γήινης

επιφάνειας και των βαθύτερων στρωμάτων της, όπως
αγροί, βουνά, έρημοι, βραχώδεις σχηματισμοί,
υπόγειες στοές, σπήλαια και βυθός. Σχετίζονται με το
σχηματισμό και την εξέλιξη των μετάλλων, των λίθων
και του φλοιού της Γης γενικότερα. Το μέγεθος και η
δύναμή τους εξαρτάται από τη φυσική μορφή με την
οποία συνδέονται.
Νάνοι, Καλικάντζαροι, Μπράουνι, Κομπόλντ, Γνώμοι,
Τρολ και ένα πλήθος από διάφορα υποχθόνια
πλάσματα, συχνά κατάμαυρα και τριχωτά, αποτελούν
τα στοιχειακά του ορυκτού βασίλειου της Γης, γνωστά
στη Βόρεια Ευρώπη ως Σκοτεινά Ελφ (Dark Elves).
Είναι μεγαλόσωμα ή μικροκαμωμένα πλάσματα με
γήινα χαρακτηριστικά, που κινούνται ελεύθερα,
διαπερνώντας σκληρούς βράχους και σκοτεινές
στοές. Μεταφέρονται ταχύτατα, εντελώς αθόρυβα,
οπουδήποτε θελήσουν, χρησιμοποιώντας την
ικανότητά τους να διαπερνούν την ύλη, ενώ συχνά
παραμένουν ακίνητα ή χάνονται στους βράχους.
Οι λαϊκές δοξασίες της Γερμανίας και της Αγγλίας
είναι γεμάτες αφηγήσεις για μυστηριώδη πλάσματα,
που οι μεταλλωρύχοι συχνά άκουγαν ή έβλεπαν
βαθιά μέσα σε απόμακρες στοές να δουλεύουν,
χτυπώντας και τρυπώντας τη Γη· κάποια ήταν
εχθρικά και μοχθηρά, ενώ κάποια άλλα τους
βοηθούσαν.
 84

32. OΙ ΝΑΝΟΙ
ιδιόρρυθμα, καλόψυχα, μικροκαμωμένα όντα, που
ζουν αιώνες, με το ίδιο πάντα παρουσιαστικό,
μεγάλης ηλικίας. Οι Νάνοι αποφεύγουν τον Ήλιο και
αγαπούν το φως της Σελήνης, των μικρών λυχναριών
και των πυγολαμπίδων. Συνήθως κατοικούν κάτω
από τη Γη, όπου δουλεύουν όλη τη μέρα, βαθιά μέσα
στα ορυχεία τους. Επισκέπτονται την επιφάνεια της
Γης τις νύχτες, αν όμως το ξημέρωμα τους βρει εκεί
μεταμορφώνονται σε πέτρα.
Διακρίνονται για την εργατικότητά τους και μπορούν
να κατασκευάζουν οτιδήποτε ονειρεύεται η φαντασία
μας. Είναι δυνατοί, πανούργοι και επιδέξιοι με τα
μέταλλα, τις πέτρες, τα αντικείμενα και τις μηχανές,
ενώ κατά παράδοση διακρίνονται στην κατασκευή
μαγικών αντικειμένων.
Σε παλαιότερες εποχές οι άνθρωποι πίστευαν ότι
αυτά τα όντα ήταν οι αόρατοι σύντροφοι και βοηθοί
τους. Και πραγματικά, τους συναντάμε να βοηθούν
τους ανθρώπους σε τεχνικές, γεωργικές και διάφορες
εργασίες, αλλά και στην ανεύρεση χαμένων ζώων ή
να προσφέρουν τροφή και θαλπωρή σε φτωχά
παιδιά, λέγοντάς τους και ιστορίες παραμυθιών, αφού
πάντοτε έτρεφαν ιδιαίτερη αγάπη για τα παιδιά.
Αγαπούν τα παιχνίδια, ιδιαίτερα εκείνα που μοιάζουν
με «κρυφτό», τους χορούς, τα τραγούδια, αλλά και
όλων των ειδών τις ζαβολιές· κλέβουν καλαμπόκι ή
κρασί από το κελάρι, βασανίζουν ή ληστεύουν ζώα,
ενώ κάποτε αρπάζουν και μωρά. Κάνουν τους
ανθρώπους να χάνουν πράγματα, όπως γυαλιά,
βελόνες και κλειδιά, αργότερα όμως λύνουν τα μάγια
και οι άνθρωποι βρίσκουν τα χαμένα πράγματα,
ακόμα και σε διαφορετικά σημεία από εκεί που τα
 85

είχαν βάλει.
Στην Ανατολή τους συναντάμε να δίνουν συμβουλές
με ανθρώπινη ομιλία, βοηθώντας ταξιδιώτες στο
δρόμο τους, ενώ στην Αρχαία Ελλάδα να έχουν
καταφύγια σε σταυροδρόμια και να φροντίζουν παλιά
ερημοκλήσια, ιδιαίτερα ως στοιχειακά των δασών,
που αργότερα ονομάστηκαν Φαύνοι ή Σειληνοί.
Κάποτε πίστευαν πως η ηχώ στα βουνά ήταν το
αγαπημένο παιχνίδι που έπαιζαν οι Νάνοι στους
θνητούς. Για το λόγο αυτό ονόμαζαν την ηχώ «οι
φωνές των Νάνων».Οι ινδιάνοι Ιροκουά πιστεύουν
πως οι Νάνοι αποτελούν φυσική αναγκαιότητα για
τον πλανήτη και τον άνθρωπο, καθώς είναι υπεύθυνοι
για την ομορφιά του γήινου τοπίου· εκείνοι το
χαράζουν και το σκαλίζουν, δημιουργώντας
γκρεμούς, χαράδρες και βράχους, ενώ ταυτόχρονα
προστατεύουν τον άνθρωπο από σκοτεινές
υποχθόνιες δυνάμεις.

33. ΟΙ ΓΝΩΜΟΙ
είναι στοιχειακά της γης παρόμοια με τους Νάνους και
γνωστά περισσότερο στις απόκρυφες επιστήμες
παρά στη λαϊκή παράδοση. Είναι όντα που
συνδέονται με τις δυνάμεις που κρύβει η γη. Ο Αβάς
de Villare έγραφε πως η Γη είναι γεμάτη από αυτά τα
πλάσματα, κοντά στο κέντρο της.Είναι πλάσματα
έξυπνα, φιλικά προς τον άνθρωπο, φύλακες των
θησαυρών, των μετάλλων και των πολύτιμων
πετραδιών, ενώ κάποιοι άλλοι θεωρούν τους
Γνώμους πανούργα και μοχθηρά πλάσματα. Ο
Παράκελσος έγραφε πως οι Γνώμοι «είχαν ύψος
περίπου 18 ίντσες, αλλά μπορούσαν να απλωθούν
και να επιμηκυνθούν, έτσι ώστε να φαντάζουν σαν
γίγαντες».
 86

34. ΤΑ ΤΡΟΛ
στην αρχαία σκανδιναβική παράδοση, είναι γιγαντιαία
τρομακτικά πλάσματα, εχθρικά προς τον άνθρωπο,
που ζουν σε κάστρα και στοιχειώνουν τους γύρω
τόπους κάθε βράδυ. Οι γυναίκες Τρολ
μεταμορφώνονται σε Maras, δηλαδή εφιάλτες, και
εισβάλλουν στα όνειρα των ανθρώπων. Σκοτεινά
πνεύματα είναι και τα Hobgoblin και ιδιαίτερα η
Pucka, ένα ισχυρό πνεύμα με μορφή άσπρου αλόγου,
που τρέχει μέσα στη νύχτα, μεταφέροντας
ανθρώπους από τη γη των θνητών στη μαγική χώρα
των ξωτικών και των ονείρων.
Στις αγγλικές και σκωτσέζικες παραδόσεις συναντάμε
και τα Brownies, μικρά εργατικά ξωτικά που
κατοικούν σε σπίτια και αποθήκες. Σπάνια
εμφανίζονται, αλλά κάποιες φορές οι φωνές τους
ακούγονται μέσα στη νύχτα. Βοηθούν στο καθάρισμα
των σπιτιών, όταν όμως θυμώνουν κάνουν το σπίτι
άνω-κάτω.

35. ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ

ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
Ιδιαίτερα πλούσιες είναι σε όλες τις παραδόσεις οι
αναφορές για τις Νεράιδες, τα στοιχειακά όντα του
υδάτινου Στοιχείου, που ζουν σε ωκεανούς,
θάλασσες, ποτάμια, λίμνες, καταρράκτες,
ρέματα, πηγές, στέρνες και βρύσες.
Ανέκαθεν υπήρχε η πίστη για έναν ολόκληρο κόσμο
 87

από υδάτινες οντότητες στα βάθη της θάλασσας, πότε

καλοπροαίρετες και χαριτωμένες και πότε τερατώδεις
και δαιμονικές. Τα πλάσματα αυτά συχνά αναφέρεται
ότι ζουν σε υγρούς, διάφανους τόπους, γεμάτους
πολύτιμα μαργαριτάρια, πετράδια, πανέμορφα
όστρακα και φυτά.
Αναρίθμητες είναι οι αναφορές για μια πανέμορφη
χώρα κάτω από τα κύματα, έναν μαγεμένο τόπο που
βυθίστηκε στα πανάρχαια χρόνια κάτω από τη
θάλασσα και κατοικείται από παράξενα όντα. Κάποιοι
ήρωες ανακαλύπτουν παράξενους δρόμους προς
αυτό τον τόπο, όπου τους περιμένουν πολλές
περιπέτειες.
Από την αρχαιότητα, στην επιφάνεια της θάλασσας
κατοικούν οι Σειρήνες, με κεφάλι γυναίκας και σώμα
πτηνού ή ψαριού. Γοητεύουν και αποπλανούν τους
ανθρώπους με μουσικές και ήχους αρμονικούς, που
θυμίζουν ανθρώπινη φωνή.
Επίσης, στα βάθη της θάλασσας, μέσα σε
καταποντισμένες σπηλιές, ζουν οι Νηρηίδες και οι
Τρίτωνες, πανάρχαια όντα που συνοδεύουν την
Αφροδίτη, τον Ποσειδώνα και τη σύζυγό του
Αμφιτρίτη. Ντύνονται με φύκια, μαργαριτάρια, κοχύλια
και προαναγγέλλουν με ήχους αιθέριων κοχυλιών το
πέρασμα των αρχαίων ιστιοφόρων.
Σε βρύσες και κρήνες, ποτάμια και περιοχές που νερά
αναβλύζουν από βράχους, δημιουργώντας
καταρράκτες με θορυβώδεις αφρούς, κατοικούν οι
Βρυσηίδες ή Ναϊάδες. Κάποιες από αυτές ζουν σε
απόμερες θαλασσινές ακτές και παραλίες, μέσα σε
τρύπες και σπηλιές. Γοητεύουν τους ταξιδιώτες και
τους καλούν στα σπήλαια να πιουν το μαγικό ποτό.
Μόνο οι αγνοί και δυνατοί μπορούν να ξεφύγουν από
την πλάνη τους και να απελευθερωθούν από τις
δυνάμεις τους.
Οι Γοργόνες, ωραίες γυναίκες με ουρά ψαριού,
αγαπούν τη μουσική και το τραγούδι και αναζητούν με
 88

πάθος να αιχμαλωτίσουν μια ανθρώπινη ψυχή, αλλά

συχνά συμβαίνει ο άνθρωπος να τις αιχμαλωτίζει.
Αυτά τα πλάσματα είναι μεγαλόψυχα και γενναιόδωρα
απέναντι σε εκείνους που σέβονται την ύπαρξη και
την ελευθερία τους. Σε αυτούς προσφέρουν
προστασία και σωτηρία όταν κινδυνεύουν στη
θάλασσα.
Στην επιφάνεια της θάλασσας κατοικούν και κάποια
μικρά υδάτινα πλάσματα, που γεννιούνται και
διαλύονται με τους αφρούς των κυμάτων, ιδιαίτερα τις
νύχτες που έχει πανσέληνο. Σύμφωνα με την αρχαία
ιατρική, έχουν την ικανότητα να προκαλούν
θαυματουργικές θεραπείες σε όσους κολυμπούν στα
νερά.

36. ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ

ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ
Αυτά αναφέρονται ως Σαλαμάνδρες, συνδέονται με
την ενέργεια του Ήλιου, των κεραυνών και των
αστραπών, με τις φωτεινές πηγές, με τις φωτιές στο
εσωτερικό της Γης, αλλά και στα ιερά, καθώς
και με κάθε φλόγα ή φωτιά γενικότερα.
Παρομοιάζονται σαν πύρινοι ιππότες, η μορφή τους
 89

όμως δεν φέρει ανθρώπινα χαρακτηριστικά·

διακρίνονται σαν μαύρα φίδια να κινούνται στη φωτιά
με μεγάλη ταχύτητα, περιστρεφόμενα γύρω από τον
εαυτό τους, με μέγεθος από μικρών σκουληκιών μέχρι
πελώριων Σαλαμάνδρων. Πολλές φορές μας
γοητεύουν όταν βλέπουμε τις μικρές φλογίτσες να
χορεύουν, ιριδίζοντας μέσα στο τζάκι και
σκορπίζοντας ζεστασιά και συντροφικότητα.

37. ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ

ΤΟΥ ΑΕΡΑ
Πρόκειται για τις επονομαζόμενες Συλφίδες, που
λέγεται πως ζουν αποκλειστικά στον αέρα και έχουν
τον έλεγχο του καιρού, του ανέμου και του
σχηματισμού των νεφών. Απεικονίζονται σαν όντα
πολύχρωμα, ανθρώπινου περίπου μεγέθους, με
ρευστή, σχεδόν διάφανη, ασταθή φύση και ταχύτατη
ευκινησία.
Τα Έλφη έχουν ιδιαίτερα μικρό μέγεθος, είναι
ανθρωπομορφικά και μοιάζουν με αιθέριες
πανέμορφες πεταλούδες, σε συνεχή κίνηση. Ζουν
στους κάλυκες των λουλουδιών, ρουφώντας το
νέκταρ τους, ενώ αρέσκονται να πραγματοποιούν
κυκλικούς χορούς και ευεργετικά μάγια, καθώς
χαρακτηρίζονται από ενεργητικότητα και ιδιαίτερες
θεραπευτικές ικανότητες. Μερικά προσκολλούνται
στα παιδιά και σε κάθε άνθρωπο με αθωότητα και
καλλιτεχνική ευαισθησία.
 90

38. Η ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ

ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ
Είναι γεγονός ότι όλες οι δραστηριότητες των
ξωτικών επιφέρουν αλλαγές και ανανέωση σε καθετί,
φτάνοντας στο σημείο να φέρνουν κυριολεκτικά τα
πάνω-κάτω στους ανθρώπους και τη φύση ολόκληρη.
Αυτά τα πλάσματα φημίζονται γενικότερα για την
επιδεξιότητά τους σε διάφορες εργασίες, ενώ σε
πολλές περιπτώσεις εργάζονται για λογαριασμό του
ανθρώπου ή διδάσκουν σε αυτόν τις τέχνες τους.
Λέγεται ότι η επικοινωνία με αυτές τις λεπτές υπάρξεις
προσφέρει στον άνθρωπο σοφία, θεραπευτική
δύναμη και γενικότερα τα εφόδια που χρειάζεται για
να ζήσει αρμονικά επάνω στη Γη.
Η σύνδεση με αυτές τις δυνάμεις της φύσης είναι
δημιουργική και ωφέλιμη, όμως ο άνθρωπος που
εισέρχεται χωρίς σεβασμό και αγάπη, αλλά
ανεξέλεγκτα και χωρίς σύνεση στο βασίλειο των
ξωτικών μπορεί να βρεθεί προ εκπλήξεων, κάτω από
την επιρροή των δυνάμεων ενός άλλου κόσμου, που
ασκεί ιδιαίτερη γοητεία. Αυτά τα όντα αναβλύζουν
ζωτικότητα και δύναμη σε αφθονία, επομένως
οποιαδήποτε επαφή μαζί τους είναι ιδιαίτερα
διεγερτική για τους ανθρώπους. Για τούτο, οι μύθοι
αναφέρουν ότι στον κόσμο των ξωτικών οι θνητοί
είναι συχνά μαγεμένοι ή κοιμισμένοι, ιδιαίτερα οι
ευαίσθητοι άνθρωποι.
Θα πρέπει να επισημανθεί πως η επαφή με το
στοιχειακό βασίλειο αποτελεί μέρος των πρακτικών
της Εσωτερικής Παράδοσης, αλλά σε καμία
περίπτωση δε συνιστά πράξη άσκοπης
 91

περιπλάνησης σε ονειρικούς κόσμους και κυρίως δεν

αποσκοπεί στην προσωπική ικανοποίηση. Η επαφή
με αυτές τις επικράτειες, σε κάθε περίπτωση,
προϋποθέτει εσωτερική συγκρότηση και ισορροπία,
υψηλή πνευματική πόλωση, ενώ οφείλει να διέπεται
από βαθιά αίσθηση ευθύνης και μέτρου, αλλιώς
μπορεί να αποβεί επιβλαβής για όποιον
πειραματίζεται ασύνετα.
Το στοιχειακό βασίλειο υπάρχει και θα υπάρχει όσο
υφίσταται υλική δημιουργία. Η εξέλιξή του είναι άμεσα
εξαρτημένη από την ανθρώπινη εξέλιξη, αλλά και από
την εξέλιξη των άλλων γήινων βασιλείων. Η στάση και
η συμπεριφορά της ανθρωπότητας απέναντι στο
φυσικό περιβάλλον επηρεάζει και τη στοιχειακή
εξέλιξη, πράγμα που αποτελεί μεγάλη ευθύνη από την
πλευρά της ανθρωπότητας. Η όποια υποβάθμιση ή
καταστροφή προκαλείται στο φυσικό περιβάλλον από
τον άνθρωπο, επηρεάζει άμεσα και το στοιχειακό
βασίλειο, το οποίο νοσεί τότε με ανάλογο τρόπο και
τείνει προς αντιδραστικές - καταστροφικές τάσεις.
Εκείνο που χρειάζονται αυτά τα όντα από τον
άνθρωπο είναι αγάπη, σεβασμός και συνεργασία.
Ξαναβρίσκοντας τη χαμένη μας επαφή μαζί τους,
βοηθάμε τη διαδικασία θεραπείας τόσο των εαυτών
μας όσο και της Γης πάνω στην οποία ζούμε. Και μια
τέτοια ουσιαστική σύνδεση με αυτά τα βασίλεια
αναπτύσσεται όταν προσεγγίζουμε το περιβάλλον
μας με λεπτότερο και βαθύτερο τρόπο.
Πραγματοποιείται όταν, μέσα σε κλίμα αγάπης και
γαλήνης, ανοίγουμε την καρδιά μας και αφήνουμε
ελεύθερη και δεκτική την ύπαρξή μας στις ενέργειες
της ζωής, πέρα από κάθε λογική και σκέψη. Μέσα σε
νοητική σιγή, βιώνουμε τότε την παρουσία των
λεπτότερων κόσμων, άμεσα και πέρα από κάθε
ερμηνεία.
Για το σκοπό αυτό, πολλοί άνθρωποι ανέκαθεν
αναζητούσαν να φέρουν τον εαυτό τους πιο κοντά
 92

στη σοφία της φύσης, σε μια βαθύτερη εσωτερική

αντίληψη των ενεργειών και των μηνυμάτων της.
Αυτή η προσπάθεια ανοίγει τα κανάλια επικοινωνίας
μεταξύ των ανθρώπων και των στοιχειακών
πνευμάτων της φύσης, με αποτέλεσμα, μέσα στο
ταξίδι της ζωής, να νιώθουμε όλοι μας τα αδιόρατα
νήματα που μας συνδέουν με αυτούς τους
μαγευτικούς και παράξενους λεπτούς κόσμους
ύπαρξης. Τελικά, εκείνο που φαινόταν μύθος, λαϊκή
παράδοση, όνειρο και φανταστικό διαπιστώνεται ότι
αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της Μίας Ζώης, στην
οποία όλοι συμμετέχουμε ως ζωντανά και
δημιουργικά κύτταρα.

39. ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ

ΧΡΟΝΙΡ !

Xρονίρ ακούγεται τόσο παράξενη αυτή η

ονομασία……. Τι είναι τα Χρονίρ; Από πού προέκυψε
η ονομασία; Ας τα πάρουμε με την σειρά τα πράγματα
για να καταλάβετε το τι ακριβώς θεωρείται πως είναι
οι Χρονίρ! 
 93

Ένα χειρόγραφο του 5ου αιώνα μ.Χ. το οποίο είναι

αντίγραφο του Στράβων λέει τα εξής σε ένα σημείο το
οποίο το αναφέρει ως εξής: << ……. Οι Τιτάνες οι
Κρόνιοι είναι αυτοί που μετά την μάχη με τους θεούς
κλείστηκαν για πάντα στα τάρταρα της γης, οι Χρόνιοι
είχαν την τύχη να ξεφύγουν γιατί έχουν την ιδιότητα
να είναι αθάνατοι και να μπορούν να ταξιδεύουν σε
όπιο χώρο και χρόνο θέλουν γιατί είναι η μόνη θεϊκή
δύναμη που τους έμεινε μετά την μέγα Τιτανομαχία…..
>>. 
Χρόνιοι τους αναφέρει ο Στράβων, Χρονίρ τους
ξέρουν κάποιοι πολύ λίγοι σήμερα. Υπάρχουν βεβαία
κάποιες αναφορές από κάποιους ερευνητές
συγγράφεις ότι οι Χρονίρ είναι κάτι άλλο δηλαδή ότι
πρόκειται για κάποια όντα που είναι τόσο γρήγορα
που δεν τα πιάνει το μάτι μας και είναι πολύ
σκανδαλιάρικα. Μπορεί να σου κρύβουν μικρό
πράγματα στο σπίτι μέσα και να ψάχνεις ώρες να τα
βρεις και κάποια στιγμή είναι μπροστά σου εκεί που
τα είχες αφήσει λέγοντας ( μα τι στο καλό τυφλός είμαι
και δεν τα έβλεπα τόση ώρα; ) η μπορεί να τα βάλουν
σε κάποιο άλλο μέρος και όταν τα βρείτε να πείτε ( μα
θυμάμαι καλά τα είχα βάλει πάνω στο μπουφέ και όχι
στο ψυγείο, πως βρέθηκαν εκεί;) όταν υπάρχει
οικογένεια σκέπτεστε ότι κάποιος από την οικογένεια
τα έβαλε εκεί….. όταν ζείτε μόνοι; 
Αυτό βεβαία θυμίζει πολύ έντονα τις πράξεις
Καλικατζάρων που λέγεται ότι αρέσει πολύ να
πειράζουν τους ανθρώπους!!! Όμως οι Χρονίρ δεν
έχουν να κάνουν με κάτι τέτοιο!! ΟΙ Χρονίρ μοιάζουν
καταπληκτικά με εμάς τους ανθρώπους, για να γίνω
πιο σαφής είναι άνθρωποι που έχουν ένα πολύ
ιδιαίτερο χάρισμα!! Κάποιοι αλχημιστές των
μεσαίωνα πιστεύετε ότι μπορούσαν να φτιάξουν ένα
είδος φίλτρου που θα μπορούσε το σώμα να
διασπάτε σε χιλιάδες σωματίδια με την σκέψη και να
μεταφέρετε σώος και αβλαβής ο άνθρωπος εκεί που
 94

είχε σκεφτεί να πάει η ονομασία της του φίλτρου είναι

<< Lιquo Tempus fugit >>. Ίσως να έχουν έρθει από
άλλη διάσταση και να έχουν εγκλωβιστεί στην δικιά
μας ή να μπορεί να πηγαίνουν και να έρχονται όποτε
το θελήσουν, μπορούν και επιλέγουν και την χρονιά
την οποία θελήσουν να πάνε…… 
Ένας πολύ γνωστός Χρονίρ της αρχαιότητας είναι ο
Εχετλαίος!!!! Το οποίο και ξεκαθαρίζουν οι αρχαίοι
Έλληνες ότι δεν άνηκε στο Ελληνικό γένος, το δε
μαντείο των Δελφών απεφάνθη ότι πρέπει να τύχει
των τιμών!!! Το όνομά του συνδέεται πιθανώς με την
εχέτλη = λαβή αρότρου που λέγεται ότι κρατούσε για
να πολεμά με τους Πέρσες. Στην εικόνα του Πάναινου,
αδελφού του Φειδία που βρισκόταν στην Ποικίλη Στοά
απεικονιζόταν και ο Έχετλος ανάμεσα στους ήρωες
της μάχης του Μαραθώνα, δείγμα της υψηλής πίστης
των Ελλήνων της περιόδου στους ήρωες. Η
περιγραφή του Παυσανία λέει τα εξής: 
«Λέγουν επίσης πως έτυχε να είναι παρών στη μάχη
ένας άνδρας με παλαιική εμφάνιση κι ενδύματα.
Σκοτώνοντας πολλούς από τους ξένους με την εχέτλη,
εξαφανίστηκε μετά τη μάχη. Σαν ρώτησαν οι Αθηναίοι
το μαντείο, ο θεός απλά τους έδωσε την εντολή να
τιμήσουν τον Εχετλαίο ως ήρωα. Ανήγειραν και
μνημείο μάλιστα με λευκό μάρμαρο. Αν και οι
Αθηναίοι βεβαιώνουν πως έθαψαν τους Πέρσες, γιατί
σε κάθε περίσταση ο θείος νόμος εν τέλη πως το
νεκρό σώμα θα πρέπει να θάβεται κάτω από τη γη,
ωστόσο τάφο δεν βρήκα. Μήτε υπήρχε τύμβος ή άλλο
χνάρι φανερό, καθώς οι νεκροί όπως να ‘ναι
πετάχτηκαν σε κάποιο χαντάκι». 
Με το περίεργο όνομα αυτό λοιπόν τίμησαν οι
Αθηναίοι τον άγνωστο ήρωα ο οποίος έπαιξε
σημαντικό ρόλο στην την νίκη των Ελλήνων κατά των
Περσών. Στην μάχη εκείνη είχε εμφανιστεί ξαφνικά
στο ελληνικό στρατόπεδο κάποιος άγνωστος άνδρας
ντυμένος με στολή την οποίαν παρομοίασαν σαν
 95

χωρικού, κρατώντας στα χέρια του ένα όπλο το οποίο

έμοιαζε σαν εχέτλη (= λαβή αρότρου-δηλ σαν κοντάκι
σημερινού όπλου), αντί των γνωστών όπλων της
εποχής. Με αυτό το όπλο χτυπούσε τους εχθρούς και
τους εξόντωνε από μια σχετική απόσταση. Μετά τη
μάχη, ο άγνωστος άνδρας εξαφανίστηκε, με τον ίδιο
τρόπο που είχε εμφανιστεί και κανείς δεν γνώριζε το
παραμικρό γι’ αυτόν, ούτε το όνομά του. 

Ο Ηρόδοτος δίνει μια άλλη διάσταση στον άγνωστο

αυτόν πολεμιστή και το όπλο του, περιγράφει λοιπόν
ότι στην συγκεκριμένη μάχη του Μαραθώνα
σκοτώθηκαν 6.400 Πέρσες και 192 Αθηναίοι. Κατά την
διάρκεια της συγκρούσεως συνέβη κάτι πολύ
παράξενο, ένας Αθηναίος στρατιώτης, ο Επίζηλος,
γιός του Κουφαγόρα, ενώ πολεμούσε γενναία στήθος
με στήθος ξαφνικά έχασε την όραση του και στα δύο
του μάτια, παρ’ όλο που δεν τον είχε ακουμπήσει
 96

τίποτα, ούτε δόρυ ούτε ξίφος ούτε βέλος τόξου.

Συνεχίζοντας ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο Επίζηλος
διηγείται ότι είδε έναν μεγαλόσωμο οπλίτη που η
γενειάδα του κάλυπτε ολόκληρη την ασπίδα του, και
ότι αυτό το φάντασμα κρατούσε στα χέρια του ένα
πολύ φωτεινό όπλο! Πέρασε ακριβώς δίπλα του,
σκοτώνοντας Πέρσες αντιπάλους και αυτή η σκηνή
ήταν η τελευταία που είδε ο Επίζηλος γιατί από
κάποια υπερβολική λάμψη, τυφλώθηκε. 
Ο δε χρησμός του μαντείου λέει τα εξής : 
<< Συνέβη δε ως λέγουσιν, άνδρα εν τη μάχη παρείναι
το είδος και την σκευήν αγροίκον. Ούτος των
βαρβάρων πολλούς καταφονεύσας άροτρω, μετά το
έργον ην αφανής. Ερομένοις δε Αθηναίοις άλλο μεν ο
θεός ες αυτόν έχρησεν ουδέν, τιμάν δε Εχετλαίον
εκέλευσεν ήρωα >>. (Παυσανίας βιβλ. 1, κεφ. 32). 
Είναι πολύ πιθανό ο Εχετλαίος να είναι ένα Χρονίρ
που βρέθηκε κατά λάθος εκεί στην μάχη και βρήκε το
άροτρο σε κάποιο χωράφι και άρχισε να πολεμά ή
ήξερε ακριβώς το τι θα γίνει και θέλησε να βοηθήσει
τους Αθηναίους στην μάχη; Όπως και να έχει κανείς
δεν ξέρει με σιγουριά το τι ακριβώς ήταν, αλλά από
την αναφορά του Ηροδότου με τον τρόπο που
εμφανισθεί δείχνει ότι καθαρά ότι πρόκειται για
Χρονίρ!!! ( είναι το προσωπικό μου πιστεύω και δεν
παροτρύνω κανέναν να πιστέψει σε αυτό που μόλις
ανάφερα για τον Εχετλαίο!! ). 
Υπάρχουν και αποδείξεις από διάφορα χρονίρ που
έχουν αιχμαλωτιστεί από τον φακό της φωτογραφικής
μηχανής, αν και πιο πολλοί τα περνάνε για
φαντάσματα ή ακόμα καμιά φορά για σκιερούς εδώ θα
αναλύσουμε το κάθε είδους φωτογραφίας για να
μπορείτε να τα ξεχωρίζετε και εσείς!! Η παρακάτω
φωτογραφίες είναι: 
Ο Andrea Hoffmann από την Σκοτία τράβηξε αυτές τις
φωτογραφίες όταν είδε κάτι σαν διάθλαση και του
κίνησε την περιέργεια. Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν
 97

στο Εδιμβούργο τις έστειλε σε γνωστό site στο

εξωτερικό για να του εξηγήσουν περί τίνος πρόκειται.
Το μόνο που αναφέρουν είναι ότι πρόκειται για
κάποια οντότητα, πιθανόν κάποιον που μοιάζει με
κάποιον άστεγο ότι υπάρχει κάτι το περίεργο υπάρχει
του απάντησαν. Του είπαν επίσης ότι αν το είχε
φωτογραφήσει πιο κοντά θα μπορούσαν να του
δώσουν καλύτερες εξηγήσεις!!! 
 

Όπως βλέπετε στις φωτογραφίες υπάρχει κάποια

ανωμαλία στο χώρο οπού εμφανίζεται ο Χρονίρ
ώσπου στην τρίτη φωτογραφία κάπως αρχίζει και
ξεκαθαρίζει το τοπίο από την ηλεκτρομαγνητική
ενέργεια που χρησιμοποιεί ο Χρονίρ…… 
 98

Θα μου πείτε πως γίνεται αυτό το φαινόμενο; Εγώ το

μόνο που μπορώ να κάνω είναι υποθέσεις, γιατί δεν
ξέρω, αλλά θα σας πω μια υποθετική θεωρία δικιά μου
το πώς μπορεί να λειτουργούν οι Χρονίρ. 

Πρέπει να έχουν ένα σύστημα από κατασκευής τους

δηλαδή από όταν άρχισαν να υπάρχουν στο σύμπαν.
Έχουν ανθρώπινη υπόσταση και αυτό το κάνει πιο
δύσκολο σε εμάς τους ανθρώπους να το καταλάβουμε
και να το κατανοήσουμε. Αν ήταν άυλα θα ήταν πιο
εύκολο σε μας να γίνει πιστευτό, αλλά όταν κάτι
μοιάζει καταπληκτικά με εμάς τότε μας είναι
απίστευτο να το δεχτεί ο εγκέφαλος μας γιατί είναι
κατασκευασμένος έτσι ώστε να μην δέχεται κάποια
 99

πράγματα τα οποία φαίνονται περίεργα ή απίστευτα,

είναι η άμυνα μας αυτή. Μα και όταν την δεχτεί η
άμυνα του εγκέφαλου θα συνεχίζει να έχει τις
αμφιβολίες για το αν είναι έτσι ή κάπως αλλιώς…..!! 

Στο θέμα των Χρονίρ υποθέτω ότι μπορούν μέσω της

τεράστιας ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας που
διαθέτουν να μπορούν μέσω νοητικής δύναμης να
διαστρεβλώνουν τον χώρο και τον χρόνο και να
βρίσκονται οπού θελήσουν. Πίσω η μπροστά στο
χρόνο ίσως να κάνω κάποιο λάθος αλλά αυτό είναι
που πιστεύω εγώ…… 
Όταν γίνεται η υλοποίηση και έρχονται στον κόσμο
μας από πίσω από τον χρόνο ή και μπροστά
υλοποιούνται τόσο αστραπιαία που είναι αδύνατο να
το καταλάβουμε, ο μόνος τρόπος είναι να
φωτογραφηθούν τυχαία ή να βιντεοσκοπηθούν, η
επόμενη φωτογραφία είναι από την Ταϋλάνδη οπού
ένας νεαρός έβγαλε μια αναμνηστική φωτογραφία και
δίπλα του μόλις άρχισε ένας Χρονίρ να υλοποιείται!!! 

 
Κοιτάτε με προσοχή το πόδι του πως αρχίζει και
υλοποιείται…….!! 

Θα μου πείτε γιατί να μην σκιερός ή κάποιο

 100

φάντασμα…..; Συμφωνώ μαζί σας αλλά οι Χρονίρ

έχουν πολύ καθαρή εικόνα στις φωτογραφίες από
πλευράς τους σώματος τους ή κάποιων μελών τους,
τι εννοώ; Σχεδόν πάντα βγαίνουν στην φωτογραφία
με ύφος νευριασμένο γιατί κατάλαβαν ότι τους έπιασε
ο φωτογραφικός φακός, μπορεί να τους βγάλει η
φωτογραφία χωρίς πόδια!! Πολύ ευλόγα θα πείτε ότι
ήταν φάντασμα γιατί δεν ήταν εκεί όταν έβγαζα την
φωτογραφία αυτή, απλός δεν πρόλαβε να υλοποιηθεί
την ώρα που τραβήχτηκε η φωτογραφία και μοιάζει
σαν έναν άνθρωπο που δεν έχει πόδια και αιωρείται
στο πουθενά!!! H παρακάτω φωτογραφία είναι
γνωστή σε αυτούς που ασχολούνται με τα
φαντάσματα πιστεύοντας ότι είναι ένα από αυτά. Η
φωτογραφία όμως για αυτούς που ξέρουν είναι ένα
κλασικό θηλυκό Χρονίρ που υλοποιήθηκε ακριβώς
εκείνη την ώρα που φωτογράφιζαν την μικρή, η
φωτογραφία την έβγαλε την << παράξενη >> αυτή
γυναίκα χωρίς πόδια γιατί δεν πρόλαβε να τα
υλοποιήσει!! 
101

 
 102

 Υπάρχουν πολλές φωτογραφίες στο διαδίκτυο που

μπορείτε να διαπιστώσετε και μόνοι σας αν είναι
Χρονίρ η όχι. Τα φαντάσματα ξεχωρίζουν γιατί είναι
σχεδόν αιθερικά όπως οι παρακάτω
φωτογραφίες…… 
 103

Υπάρχουν και σε μορφή νέφους αλλά και σε άλλες

μορφές, θα ήθελα να βάλω και κάποιες άλλες
φωτογραφίες αλλά λόγο χορού καταλαβαίνετε….. οι
επόμενες είναι οι σκιεροί που μπορείτε να βρείτε
πληροφορίες στο άρθρο μου σκιεροί….. 
104

 
105
 106

Θα διαπιστώσετε ότι κάποιες από τις φωτογραφίες

όπως η τελευταία δείχνει να πηγαίνει προς την
θάλασσα, υπάρχουν πολλές τέτοιες φωτογραφίες που
δείχνουν σαν να μην ξέρουν που πηγαίνουν…… αυτό
αποδεικνύει την θεωρία ότι οι Χρονίρ μπορούν και
ταξιδεύουν στο χρόνο και στο χώρο, γιατί η θεωρία
της χρονομηχανής αν ποτέ φτιαχτεί ένα από τα
μεγαλύτερα προβλήματα που θα συναντήσει είναι το
αν γίνει κάποιο ταξίδι τέτοιο που θα εμφανιστεί ο
χρονοταξιδιώτης!!! Δηλαδή αν προσδιορίσουν την
χρονομηχανή στην Αθήνα το θέμα είναι σε πιο σημείο
στην Αθήνα θα βγει!!! Εκτός και το μάθουν να διαβάζει
διευθύνσεις που όπως λένε οι φυσικοί της κβαντικής
μηχανικής αυτό μόνο το Χόλυγουντ μπορεί να το
κάνει. 
 107

40. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΙΚΑ Η ΨΥΧΗ; ΥΠΑΡΧΕΙ

Η ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΩΡΑΙΟΣ ΜΥΘΟΣ
ΠΑΡΗΓΟΡΙΑΣ;
Ας ξεκινήσουμε θρησκευτικά να δουμε κάποια
πράγματα…:
Η λέξη ψυχή << είναι από τις πιο δύσκολες και στη
Βίβλο και στη χριστιανική γραμματεία >>! Η ψυχή
είναι πολυσήμαντη μέσα στην Αγία Γραφή και την
πατερική γραμματεία…. φανερώνει πολλά πράγματα!
Όπως σημειώνει ο καθηγητής Χρηστός Γιανναράς, <<
οι Εβδομήκοντα μεταφραστές της Π.Δ. μετέφεραν στα
ελληνικά με την λέξη ψυχή το
εβραϊκό nephesch ( Νεφέσχ ) που είναι ένας
πολυσήμαντος όρος! Ψυχή ονομάζεται κάθε τι έμβιο,
κάθε ζώο, συνηθέστατα όμως μέσα στην Γραφή
πρόκειται για τον άνθρωπο( ! ). Δηλώνει τον τρόπο με
τον οποίο η ζωή εκδηλώνεται στον άνθρωπο! Δεν
αναφέρεται σε ένα μόνο τμήμα της ανθρώπινης
ύπαρξης – το πνευματικό, σε αντίθεση προς το υλικό
– αλλά σημαίνει τον ολόκληρο άνθρωπο, ως ενιαία
ζωντανή υπόσταση! Η ψυχή δεν κατοικεί απλώς στο
σώμα, αλλά εκφράζεται με το σώμα, που κι αυτό,
όπως και η σάρκα ή η καρδία αντιστοιχεί στο εγώ
μας, στον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιούμε την
ζω! Ψυχή είναι ένας άνθρωπος, είναι κάποιος… >>! Η
ψυχή δεν είναι η αιτία της ζωής, αλλά είναι κυρίως ο
φορέας της ζωής!
Ψυχή είναι η ζωή που υπάρχει σε κάθε κτίσμα, όπως
στα φυτά και τα ζώα, ψυχή είναι και η ζωή που
υπάρχει μέσα στον άνθρωπο, είναι και ο κάθε
 108

άνθρωπος που έχει ζωή, ψυχή είναι και η ζωή που

εκφράζεται μέσα από το πνευματικό στοιχείο της
υπάρξεώς μας, είναι αυτό το πνευματικό στοιχείο της
υπάρξεώς μας! Επειδή είναι πολυσήμαντος ο όρος
ψυχή, γι’ αυτό και σε πολλά σημεία δεν είναι
ξεκαθαρισμένα τα πράγματα…..!
Στα επόμενα θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μερικές
προεκτάσεις του όρου ψυχή από τα κείμενα της
Καινής Διαθήκης και τα κείμενα των αγίων Πατέρων
της Εκκλησίας!
Η ψυχή ως ζωή χρησιμοποιείται από τον Κύριο και
τους Αγίους Αποστόλους! Ο άγγελος Κυρίου είπε
στον Ιωσήφ, τον μνήστορα της Υπεραγίας Θεοτόκου:
<< εγερθείς παράλαβε το παιδίον και την μητέρα
αυτού και πορεύου εις γην Ισραήλ∙ τεθνήκασι γαρ οι
ζητούντες την ψυχήν του παιδίου >> ( Ματθ. β’, 20 )! Ο
Κύριος, περιγράφοντας τον Εαυτό Του ως καλόν
ποιμένα, λέγει: << εγώ ειμί ο ποιμήν ο καλός, ο
ποιμήν ο καλός την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ των
προβάτων… >> ( Ιω. ι’, 11 )! Επίσης, ο Απόστολος
Παύλος γράφοντας για την Πρίσκιλλα και τον Ακύλα
λέγει: << οίτινες υπέρ της ψυχής μου τον εαυτόν
τράχηλον υπέθηκαν >> ( Ρωμ. Ιστ’, 4 )!!! Και στις τρεις
αυτές περιπτώσεις ο όρος ψυχή σημαίνει την ζωή!
Η ψυχή χρησιμοποιείται ακόμη, όπως προαναφέραμε,
για την δήλωση του πνευματικού στοιχείου της
υπάρξεώς μας! Θα αναφέρουμε μερικά αγιογραφικά
χωρία για να υποστηρίξουμε αυτήν την άποψη! Ο
Κύριος είπε στους Μαθητές Του: << μη φοβηθείτε από
των αποκτενόντων το σώμα, την δε ψυχήν μη
δυναμένων αποκτείναι∙ φοβηθείτε δε μάλλον τον
δυνάμενον και ψυχήν και σώμα απολέσαι εν γεένη >>
( Ματθ. ι’, 28 )! Οι άνθρωποι δεν μπορούν να
φονεύουν την ψυχή, ενώ ο διάβολος μπορεί να το
κάνη, με την έννοια ότι η ψυχή, εάν δεν έχει το Πνεύμα
το Άγιο, είναι νεκρά! Ο διάβολος είναι νεκρό πνεύμα,
γιατί δεν μετέχει του Θεού και μεταδίδει την νέκρωση
 109

και σ’ αυτούς που συνδέονται μαζί του! Είναι ζωντανή

οντότης, αλλά δεν υπάρχει κατά Θεόν! Ο Κύριος στην
παραβολή του άφρονος πλουσίου παρουσιάζει τον
Θεό να λέγη στον άφρονα πλούσιο: << άφρον, ταύτη
τη νυκτί την ψυχήν σου απαιτούσιν από σου∙ α δε
ητοίμασας τίνι έσται; >> ( Λουκ. ιβ’, 20 )!
Η διαφορά μεταξύ της ψυχής, ως του πνευματικού
στοιχείου της υπάρξεως του ανθρώπου, που είναι
φύσει θνητή αλλά Χάριτι αθάνατη, και της ζωής
φαίνεται και από μια άλλη διδασκαλία του Χριστού: <<
ος γαρ αν θέλη την ψυχήν αυτού σώσαι, απολέσει
αυτήν∙ ος δ’ αν απολέση την ψυχήν αυτού ένεκεν
εμού, ευρήσει αυτήν >>
( Ματθ. ιστ’, 25 ). Στην μία περίπτωση με τον όρο
ψυχή εννοεί ο Κύριος το πνευματικό στοιχείο της
υπάρξεώς μας και στην άλλη περίπτωση εννοεί την
ζωή! Ο Απόστολος Παύλος εύχεται στους
Θεσσαλονικείς: << Αυτός δε ο Θεός της ειρήνης
αγιάσαι υμάς ολοτελείς, και ολόκληρον υμών το
πνεύμα και η ψυχή και το σώμα αμέμπτως εν τη
παρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τηρηθείη
>> ( Α’ Θεσ. Ε’, 23 )! Δεν πρόκειται εδώ για το
λεγόμενο τρισύνθετο του ανθρώπου, αλλά με τον όρο
πνεύμα εννοεί την Χάρη του Θεού που δέχεται η
ψυχή, το χάρισμα! Πάντως εκείνο που θέλουμε εδώ να
εντοπίσουμε είναι ότι υπάρχει διάκριση μεταξύ ψυχής
και σώματος! Και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης γράφει
στην Αποκάλυψή του: << …είδον υποκάτω του
θυσιαστηρίου τας ψυχάς των εσφαγμένων δια τον
λόγον του Θεού και δια την μαρτυρίαν του
αρνίου>>( Αποκ. στ’,9 )! Το σώμα εσφάγη, αλλά η
ψυχή βρίσκεται πλησίον του Θεού και μάλιστα
συνομιλεί με τον Θεό, όπως αναφέρει στην συνέχεια ο
Ευαγγελιστής!
Ακόμη η λέξη ψυχή χρησιμοποιείται για να δηλώσει
τον όλο άνθρωπο! Ο Απόστολος Παύλος συνιστά: <<
 110

Πάσα ψυχή εξουσίαις υπερεχούσαις υποτασσέσθω…

>> ( Ρωμ. ιγ’, 1 )!
Με αυτήν την μικρή ανάλυση πιστεύω γίνεται φανερό
ότι πολυσήμαντος είναι ο όρος ψυχή μέσα στην Αγία
Γραφή! Με αυτόν τον όρο εννοείται και ολόκληρος ο
άνθρωπος και το πνευματικό στοιχείο της υπάρξεώς
του και η ζωή που υπάρχει στον άνθρωπο, στα φυτά
και στα ζώα, σ’ όλα εκείνα που μετέχουν της
ζωοποιού ενεργείας του Θεού! Ο άγιος Γρηγόριος ο
Παλαμάς μιλώντας για το άκτιστο Φως, το οποίο
εγγίνεται στην θεοφόρο ψυχή << υπό του ενοικούντος
Θεού >>, λέγει ότι αυτό είναι η ενέργεια του Θεού και
όχι η ουσία του Θεού και όπως λέγεται Φως η ουσία,
έτσι λέγεται Φως και η ενέργεια! Το ίδιο γίνεται και με
την ψυχή! Ψυχή λέγεται και η πνευματική και η
βιολογική ( ζωή ), αλλά γνωρίζουμε καλά ότι άλλο η
πνευματική και άλλο η βιολογική ( ζωή ): << ώσπερ
υπό της ψυχής η ζωή εγγίνεται τω εμψύχω σώματι,
λέγομεν δε και την ζωήν αυτήν ψυχήν, αλλ’ ίσμεν
άλλο τι παρά ταύτην ούσαν την εν ημίν ούσαν και
παρεκτικήν ζωής ψυχήν, ούτω και τη θεοφόρω ψυχή
υπό του ενοικούντος Θεού εγγίνεται το φως >>!
Εντοπίσαμε αυτό το χωρίο του αγίου για να φανεί ότι
οι Πατέρες γνωρίζουν καλά ότι ο όρος ψυχή
αποδίδεται και στο πνευματικό στοιχείο της
υπάρξεώς μας, αλλά και σ’ αυτήν την ίδια την ζωή και
ακόμη ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της
πρώτης και της δευτέρας! Αυτό θα το δούμε καλύτερα
πιο κάτω, όταν θα εξετάσουμε την διαφορά μεταξύ της
ψυχής των ζώων και του ανθρώπου!
Προσπαθώντας να δώσουμε έναν ορισμό της ψυχής
με την πνευματική της έννοια, ως του πνευματικού
στοιχείου της υπάρξεώς μας, αναφερόμαστε στον
άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, ο οποίος λέγει ότι η
ψυχή είναι ζώσα, απλή, ασώματη, αόρατη στους
σωματικούς  οφθαλμούς, λογική και νοερά,
ασχημάτιστη, ενώ χρησιμοποιεί ως όργανο το σώμα
 111

και του δίδει ζωή, αυτεξούσια, θελητική και

ενεργητική, τρεπτή δηλαδή εθελότρεπτη, κτιστή: <<
Ψυχή τοίνυν εστίν ουσία ζώσα, απλή, ασώματος,
σωματικοίς οφθαλμοίς κατ’ οικείαν φύσιν αόρατος,
λογική τε και νοερά, ασχημάτιστος, οργανικώ
κεχρημένη σώματι και τούτω ζωής αυξήσεώς τε και
αισθήσεως και γεννήσεως παρεκτική… αυτεξούσιος,
θελητική τε και ενεργητική, τρεπτή ήτοι εθελότρεπτος,
ότι και κτιστή, πάντα ταύτα κατά φύσιν εκ της του
δημιουργήσαντος αυτήν χάριτος ειληφυία, εξ ης και το
είναι και το  φύσει ούτως είναι είληφεν >>!
Η ψυχή είναι απλή και αγαθή << υπό του Δεσπότου
αυτής κτισθείσα >>!
Τον ίδιο σχεδόν ορισμό με τον άγιο Ιωάννη τον
Δαμασκηνό δίδει και ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, ο
οποίος βεβαίως προηγήθηκε του πρώτου: << ψυχή
εστιν ουσία γεννητή, ουσία ζώσα, νοερά, σώματι
οργανικώ και αισθητικώ δύναμιν ζωτικήν και των
αισθητών αντιληπτικήν δι’ εαυτής ενιούσα, έως αν η
δεκτική τούτων συνέστηκε φύσις >>!
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ερμηνεύοντας το του
Αποστόλου Παύλου << εγένετο ο πρώτος άνθρωπος
Αδάμ εις ψυχήν ζώσαν >> ( Α’ Κορ. ιε’, 45 ), λέγει ότι
ψυχή ζώσα σημαίνει << αείζωον, αθάνατον, ταυτόν δ’
ειπείν λογικήν∙ η γαρ αθάνατος λογική∙ και ου τούτο
μόνον, αλλά και κεχαριτωμένην θείως. Τοιαύτην γαρ η
όντως ζώσα ψυχήν >>!
Λέγεται ότι η ψυχή είναι αθάνατη! Γνωρίζουμε καλά
ότι αυτή η έννοια της αθανασίας της ψυχής δεν είναι
χριστιανικής προελεύσεως, αλλά οι Χριστιανοί την
δέχθηκαν με μερικούς όρους και μερικές  απαραίτητες
προϋποθέσεις! Ο καθηγητής Ιωάννης Ζηζιούλας
γράφει χαρακτηριστικά: << Η ιδέα της αθανασίας της
ψυχής, αν και δεν είναι  χριστιανικής προελεύσεως,
πέρασε μέσα στην παράδοση της Εκκλησίας μας,
διαποτίζοντας και αυτήν την υμνογραφία μας! Κανείς
δεν μπορεί να την αρνηθεί, χωρίς να βρεθεί έξω από
 112

το κλίμα της ίδιας της λατρείας της Εκκλησίας…! Η

Εκκλησία δεν δέχθηκε την πλατωνική αυτή ιδέα χωρίς
όρους και προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές
περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τρία βασικά πράγματα!
Το ένα είναι ότι οι ψυχές δεν είναι αιώνιες, αλλά
κτιστές! Το άλλο ότι η ψυχή επ’ ουδενί λόγω πρέπει
να ταυτισθεί με τον άνθρωπο ( η ψυχή του ανθρώπου
δεν είναι ο άνθρωπος )! Άλλο ψυχή και άλλο
άνθρωπος, ο οποίος είναι ψυχοσωματική οντότητα!
Και το τρίτο ( το σπουδαιότατο ) είναι ότι η αθανασία
του ανθρώπου δεν στηρίζεται στην αθανασία της
ψυχής, αλλά στην Ανάσταση του Χριστού και στην
μελλοντική ανάσταση των σωμάτων!
Τονίσαμε προηγουμένως ότι η ψυχή του ανθρώπου
είναι αθάνατη κατά Χάριν και όχι κατά φύσιν και
ακόμη πρέπει να υπογραμμισθεί ότι στην Ορθόδοξη
Πατερική Παράδοση αθανασία του ανθρώπου  δεν
είναι η ζωή της ψυχής πέραν του τάφου, αλλά η
υπέρβαση του θανάτου με την Χάρη του Χριστού! Η
ζωή εν Χριστώ είναι εκείνο που κάνει τον άνθρωπο
αθάνατο, γιατί χωρίς την εν Χριστώ ζωή υπάρχει
νέκρωση, αφού η Χάρη του Θεού δίδει ζωή στην
ψυχή!
Αφού δώσαμε μερικά στοιχεία για τον ορισμό της
ψυχής πρέπει να προχωρήσουμε λίγο στο θέμα
της δημιουργίας της ψυχής! Η ψυχή είναι κτιστή, αφού
δημιουργήθηκε από τον Θεό! Βασική πηγή μας είναι η
αποκάλυψη που δόθηκε στον Μωϋσή: << και έπλασεν
ο Θεός τον άνθρωπον, χουν από της γης, και
ενεφύσησεν εις  το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής, και
εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχήν  ζώσαν >> ( Γεν. Β’,
7 )! Αυτό το χωρίο μας περιγράφει την δημιουργία της
ψυχής του ανθρώπου! Ερμηνεύοντας το ο άγιος
Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει ότι είναι απαραίτητο να
δη κανείς τα λεγόμενα με  τους οφθαλμούς της
πίστεως, και ότι λέγονται << μετά πολλής της 
συγκαταβάσεως και δια την ασθένειαν την ημετέραν
 113

>>! Το << έπλασεν ο Θεός τον άνθρωπον και

ενεφύσησεν >> είναι << ανάξιον Θεού∙ αλλά δι’ ημάς
και το ασθενές το  ημέτερον ούτω ταύτα διηγείται η
θεία Γραφή,  ημίν συγκαταβαίνουσα, ίνα ταύτης
αξιωθέντες της συγκαταβάσεως, ανελθείν προς το
ύψος εκείνο ισχύσωμεν >>! Ο τρόπος με τον οποίο ο
Θεός έπλασε το σώμα του ανθρώπου και το έκανε εις
ψυχήν ζώσαν, που περιγράφει η θεία Γραφή, είναι
συγκαταβατικός! Περιγράφεται έτσι για την δική μας
ασθένεια!
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός γράφει  ότι όσα
λέγονται περί του Θεού ανθρωποπαθώς <<
συμβολικώς εστι λελεγμένα >>, έχουν δε υψηλότερο
νόημα, αφού << απλούν το θείον και ασχημάτιστον
>> Και επειδή η Γραφή λέγει ότι ενεφύσησεν ο Θεός
στο πρόσωπο του ανθρώπου, ας δούμε την ερμηνεία
περί του στόματος του Θεού, που κάνει ο άγιος
Ιωάννης ο Δαμασκηνός: << Στόμα δε και λαλιάν το
ενδεικτικόν της βουλήσεως αυτού εκ του παρ’ ημίν
δια στόματος και λαλιάς σημαίνεσθαι τα εγκάρδια
νοήματα >>!  Βέβαια άλλο είναι το στόμα και άλλο το
εμφύσημα, αλλά το αναφέρω σαν ενδεικτικό, αφού
υπάρχει μια σχέση και συνάφεια! Γενικά, όπως λέγει
ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, όλα όσα σωματικώς
έχουν διατυπωθή για τον Θεό, εκτός από αυτά που
έχουν λεχθεί για την σωματική επιδημία του Λόγου,
<< κεκρυμμένην έχει τινά έννοιαν εκ των καθ’ ημάς τα
υπέρ ημάς εκδιδάσκουσαν >>!
Επομένως η ψυχή, όπως και το σώμα, είναι κτίσμα
Θεού….!
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ερμηνεύοντας το
εμφύσημα αυτού του Θεού, λέγει ότι είναι << ου μόνον
ανοίας αλλά και ατοπίας μεστός ο λόγος >> ότι το
εμφύσημα στον Αδάμ ήταν η ψυχή και ότι μεταδόθηκε
η ψυχή στο σώμα από την ουσία του Θεού! Αν αυτό
ήταν αληθινό τότε δεν θα ήταν σε άλλον σοφή και σε
άλλον μωρά και ασύνετη, ούτε στον έναν θα ήταν
 114

ψυχή δικαία και στον άλλον ψυχή άδικη! Η ουσία του

Θεού << ου μερίζεται ουδέ  αλλοιούται, αλλ’ εστιν
αναλλοίωτος >>! Το εμφύσημα λοιπόν του Θεού ήταν
η << του αγίου Πνεύματος ενέργεια >>!  Όπως ο
Χριστός είπε << λάβετε Πνεύμα άγιον >>, έτσι και το
θείο εμφύσημα << ανθρωπίνως ακουόμενον, Πνεύμά
εστι το προσκυνητόν και άγιον >>!  Κατά τον άγιον,
δεν είναι ψυχή ένα κομμάτι του Θεού, αλλά η ενέργεια
του Παναγίου Πνεύματος, που έκτισε και δημιούργησε
ψυχή, χωρίς να γίνει αυτό ψυχή! << Τούτο το Πνεύμα
προελθόν, ουκ αυτό γέγονε ψυχή, αλλά ψυχήν
έκτισεν∙ ουκ αυτό εις ψυχήν μετεβλήθη, αλλά ψυχήν
εδημιούργησε∙ δημιουργόν γαρ το Πνεύμα το Άγιον,
κοινωνεί τη δημιουργία του σώματος και τη
δημιουργία της ψυχής. Πατήρ γαρ και Υιός και Πνεύμα
Άγιον τη θεία δυνάμει δημιουργεί το πλάσμα >>!
Ένα άλλο σημαντικό σημείο, που τονίζουν οι άγιοι
Πατέρες, είναι ότι δεν έχουμε ύπαρξη του σώματος
άνευ ψυχής ούτε και ύπαρξη ψυχής άνευ του
σώματος! Αμέσως μόλις δημιουργεί το σώμα ο Θεός,
κτίζει και την ψυχή! Ο άγιος Αναστάσιος ο Σιναΐτης
γράφει: << Ούτε γαρ σώμα προ της ψυχής υφίστατο,
ούτε ψυχή προ του σώματος >>! Ο δε άγιος Ιωάννης ο
Δαμασκηνός επιγραμματικά τονίζει, αντικρούοντας
την άποψη του Ωριγένη, ότι << άμα δε το σώμα και η
ψυχή πέπλασται, ου το μεν πρώτον, το δε ύστερον
>>! Η ψυχή και το σώμα δημιουργούνται ταυτόχρονα!
Η ψυχή δεν υφίσταται προ της δημιουργίας του
σώματος, αλλά κτίζεται μαζί με αυτό: << Την ψυχήν
ούτε γαρ προϋφίσταται του σώματος∙ ούτε
μεθυφίσταται∙ αλλ’ άμα τη τούτου γενέσει κτίζεται και
αυτή >>!
Ας το δουμε όμως κάπως αλλιώς το θέμα….δηλαδή
ας πούμε ότι δεν υπάρχουν θεοί ή θεός ….!
Η λέξη << ψυχή >> ( βγαίνει από το ρήμα << ψύχω >>,
δηλ. << φυσώ >>, << πνέω >> ) κυριολεκτικά σημαίνει
την << ψυχρή πνοή >>, δηλαδή την ύστατη ένδειξη
 115

της ζωής στο σώμα που γίνεται αισθητή από

την αναπνοή ( απόδειξη )! Εντούτοις, από
αρχαιοτάτων χρόνων ο όρος χρησιμοποιήθηκε για να
δηλώσει πολύ περισσότερα, ιδίως όσον αφορά
στις νοητικές λειτουργίες του ανθρώπου και τη
μετά θάνατον ζωή, με ειδικά το τελευταίο να έχει
κυριαρχήσει στη θρησκεία και τη φιλοσοφία……!
Λόγω των πολλών απόψεων για τη θρησκευτικό-
φιλοσοφική σημασία της << ψυχής >>, οι ορισμοί που
υπάρχουν είναι τουλάχιστον δεκάδες, αλλά ωστόσο ο
συνηθέστερος είναι αυτός που ορίζει την ψυχή ως την
άυλη ουσία του ανθρώπου η οποία αποτελεί την έδρα
της προσωπικότητάς του, επιζεί μετά τον θάνατο του
σώματος, όντας η ίδια αθάνατη, και στη συνέχεια
μεταβαίνει είτε σε κάποια άλλη κατάσταση, σε άλλο
τόπο, είτε σε κάποιο άλλο σώμα! Είναι γεγονός ότι
αυτός ο συνήθης ορισμός βασίζεται σε μεγάλο βαθμό
στην πλατωνική ψυχολογία, δηλαδή μελέτη της
ψυχής, η οποία, παρά τα κενά της, επηρέασε και
συνεχίζει να επηρεάζει τους στοχαστές,
τους φιλοσόφους και τους θεολόγους! Παρ’ όλα αυτά,
οι απόψεις που εκτίθενται στα πλατωνικά έργα
αποτελούν μια απόπειρα συστηματοποίησης και
ανάπτυξης προ υπαρχουσών θεωριών, δεδομένου ότι
τα ερωτήματα για τη φύση του ανθρώπου και τον
θάνατο είναι πολύ παλαιότερα του Πλάτωνα και έχουν
απασχολήσει ίσως όλους τους πολιτισμούς!

41. ΜΑ ΤΕΛΙΚΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΨΥΧΗ;

Ψυχή ονομάζεται η υποθετική άυλη ουσία, που είναι
ενωμένη με το σώμα και μέσα από την οποία
εκφράζεται το πνευματικό στοιχείο της ύπαρξής μας
ως πεμπτουσία με αιθερική προέλευση που ίσως
δηλώνει θεϊκή καταγωγή ή απλός μεστή ως
συμπαντική άυλη αόρατη δύναμη! Δηλώνει τον τρόπο
 116

με τον οποίο η ζωή εκδηλώνεται στον άνθρωπο! Η

ψυχή δεν είναι η αιτία της ζωής, αλλά είναι ο φορέας
της ζωής! Η λέξη ψυχή αναφέρεται συνήθως στους
ανθρώπους οι λόγιοι οι πολλοί φιλόσοφοι δεν μιλάνε
για τίποτα άλλο αφήνοντας ότι οτιδήποτε άλλο εκτός
τον άνθρωπο δεν έχει ψυχή….. ( για μένα έχουν τα
πάντα )!
Οι αρχαίοι φιλόσοφοι όπως ο Αριστοτέλης και ο
Ηράκλειτος, θεωρούσαν ότι η ψυχή είναι ύλη!
Ο Πλάτωνας, από την άλλη, υποστήριξε ότι η ψυχή
προϋπάρχει του ανθρώπου, ζει και μετά από αυτόν
και είναι η αρχή της σκέψης! Η ψυχή  είναι άυλη,
άφθαρτη κι αθάνατη!
Η υλιστική άποψη, υποστηρίζει ότι η ψυχή δεν είναι
τίποτα άλλο από αυτό, που ονομάζουμε συνείδηση, η
οποία δημιουργείται σιγά- σιγά στον άνθρωπο
ανάλογα με την επίδραση του περιβάλλοντος,
κατοικεί σε κάποια περιοχή του εγκεφάλου και παύει
να υπάρχει μετά το θάνατο του ατόμου!
Ψυχή ονομάζεται, επίσης, το σύνολο των ψυχικών και
πνευματικών λειτουργιών του ανθρώπου! Φαινόμενα
(τα συναισθήματα) όπως η αγάπη, το μίσος, η χαρά, η
θλίψη, η σύγχυση, το άγχος κλπ είναι οι συνήθεις
εκδηλώσεις της ψυχής!
Συναίσθημα είναι η ικανότητα του ανθρώπου να
συγκινείται! Η σημασία του συναισθήματος για τον
άνθρωπο είναι ουσιώδης για την ευτυχία, την
δυστυχία και την  αντίληψη του για τον κόσμο!
Σκέψη είναι η ικανότητα του ανθρώπου να σχηματίζει
σύνθετες έννοιες χρησιμοποιώντας  εικόνες και λέξεις,
που σηματοδοτούν πράγματα, τρόπους, υπαρκτά ή
φανταστικά δεδομένα, να συνθέτει τις εικόνες  ή τον
εκφραζόμενο με την ομιλία λόγο! << Σκέπτομαι άρα
υπάρχω >> ήταν ο καρτεσιανός λόγος για την σκέψη 
σε σχέση με την ύπαρξη! Ο τρόπος με τον οποίο ο
κάθε ένας βιώνει τις διεργασίες της ψυχής διαφέρει
από άτομο σε άτομο!
 117

Ας δουμε όμως και αυτό…:

Η ψυχή συνιστά την έδρα της προσωπικότητας και
της υποστάσεως του ανθρώπου! Είναι σαν τον κόσμο
των ιδεών, δηλαδή απλή, νοερή, ασύνθετη και αιώνια!
Εφόσον η ίδια είναι αυτή που δίνει ζωή στο σώμα και
ο χωρισμός της από αυτό, εκπεφρασμένα δηλώνει
τον θάνατο για το σώμα, άρα διαθέτει αυτονομία
ζωής! Η ψυχή διαχωρίζεται στη νόηση, το
συναίσθημα και την επιθυμία! Η ψυχή ενώνει και
συγκρατεί τα στοιχεία του σώματος! Στη φύση της
είναι αυτεξούσια, με δική της ενέργεια και τροπή, άρα
είναι εθελότρεπτη, αφού είναι και κτιστή! Αποτελεί την
ίδια τη ζωή! Πνεύμα είναι μόνο ο θεός…!
Ερώτηση: Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην ψυχή
και στο πνεύμα του ανθρώπου; Μια όμως και
πιάνουμε το θέμα πνεύμα ξανά γυρίζω λίγο στον
θρησκευτικό τομέα!
Απάντηση:
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ψυχής και πνεύματος; Η
λέξη << πνεύμα >>, αναφέρεται μόνο στην άυλη
πλευρά του ανθρώπου! Η ανθρώπινη φυλή έχει
πνεύμα, αλλά οι άνθρωποι δεν είμαστε πνεύμα!
Ωστόσο, στην Αγία Γραφή, μόνο οι πιστοί, αυτοί που
κατοικούνται από το Άγιο Πνεύμα, λέγεται ότι είναι <<
πνευματικά ζωντανοί >> (Α` Κορινθίους 2:11,
Εβραίους 4:12, Ιάκωβο 2:26). Οι άπιστοι είναι <<
πνευματικά νεκροί >> (Εφεσίους 2:1-5, Κολοσσαείς
2:13)! Στα γραπτά του Παύλου το << πνεύμα >> είναι
βασικό στην πνευματική ζωή των πιστών ( Α`
Κορινθίους 2:14, 3:1, 15:45, Εφεσίους 1:3, 5:19,
Κολοσσαείς 1:9, 3:16 )! Το πνεύμα είναι το στοιχείο
στον άνθρωπο που του δίνει την δυνατότητα να έχει
μια στενή σχέση με τον Θεό! Όποτε χρησιμοποιείται η
λέξη << πνεύμα >>, αναφέρεται στην άυλη πλευρά του
ανθρώπου συμπεριλαμβανομένης της ψυχής!
Η λέξη << ψυχή >> αναφέρεται όχι μόνο στην άυλη
πλευρά του ανθρώπου αλλά επίσης στην υλική
 118

πλευρά! Ενώ ο άνθρωπος έχει << πνεύμα >>, αντίθετα

ο άνθρωπος είναι ψυχή. Στην πιο βασική της έννοια η
λέξη << ψυχή >> σημαίνει << ζωή >>!  Ωστόσο, η Αγία
Γραφή πηγαίνει πέρα από τη << ζωή >> και σε πολλές
άλλες περιοχές! Μια από αυτές τις περιοχές είναι και
η λαχτάρα του ανθρώπου για την αμαρτία ( Κατά
Λουκά 12:26 )! Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του
αμαρτωλός και η ψυχή του είναι μολυσμένη σαν
αποτέλεσμα. Είναι αρχή της ζωής να φεύγει τη στιγμή
του φυσικού θανάτου ( Γένεση 35:18, Ιερεμίας 15:2 )! Η
<< ψυχή >> όπως και το << πνεύμα >>, είναι το κέντρο
πολλών πνευματικών και συναισθηματικών
εμπειριών ( Ιώβ 30:25, Ψαλμός 43:5, Ιερεμίας 13:17 )!
Όποτε χρησιμοποιείτε η λέξη << ψυχή >>, μπορεί να
αναφέρεται σε ολόκληρο το πρόσωπο, είτε είναι στη
ζωή είτε μετά το θάνατο!
Η << ψυχή >> και το << πνεύμα >> είναι παρόμοια
στον τρόπο που χρησιμοποιούνται στην πνευματική
ζωή του πιστού! Διαφέρουν στο που αναφέρονται! Η
<< ψυχή >> είναι η οριζόντια σχέση του ανθρώπου με
τον κόσμο! Το << πνεύμα >> είναι η κάθετη σχέση του
ανθρώπου με τον Θεό! Είναι σημαντικό να
καταλάβουμε ότι και τα δυο αναφέρονται στην άυλη
πλευρά του ανθρώπου, αλλά μόνο το << πνεύμα >>
αναφέρεται στο περπάτημα του ανθρώπου με τον
Θεό. Η << ψυχή >> αναφέρεται στο περπάτημα του
ανθρώπου στον κόσμο, και στον υλικό και στον άυλο!

“Εν τη υπομονή υμών κτήσασθε τας ψυχάς υμών”

[ Λουκ. κα’ 19 ]

“Μη φοβηθήτε από των αποκτεινόντων το σώμα, την

δε ψυχήν μη δυναμένων αποκτείναι. Φοβήθητε δε
μάλλον τον δυνάμενον και ψυχήν και σώμα απολέσαι
εν γεέννη” [ Ματθ. ι’28 ]
 119

“Ος αν θέλη την ψυχήν αυτού σώσαι, απολέσει αυτήν.

Ος δ’αν απολέση την ψυχήν αυτού ένεκεν εμού,
ευρήσει αυτήν” [ Ματθ. ιστ’24-25 ]

“Ος εάν ζητήση την ψυχήν αυτού σώσαι, απολέσει

αυτήν, και ός εάν απολέση αυτήν, ζωγονήσει αυτήν”
[ Λουκ. ιζ’32-33 ]

“Οστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω

εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού, και
ακολουθείτω μοι. Ος γαρ αν θέλη την ψυχήν αυτού
σώσαι, απολέσει αυτήν. Ος δ’ αν αποτέλεση την
ψυχήν αυτόύ ένεκεν εμού και του ευαγγελίου, ούτος
σώσει αυτήν. Τι γαρ ωφελήσει άνθρωπον εάν
κερδήση τον κόσμον όλον, και ζημιωθή την ψυχήν
αυτού; Η τι δώσει άνθρωπος αντάλλαγμα της ψυχής
αυτού;” [ Μαρκ. η’ 34-37 ]

“Τι ωφελείται άνθρωπος εάν τον κόσμον όλον

κερδήση, την δε ψυχήν αυτού ζημιωθή; Η τι δώσει
άνθρωπος αντάλλαγμα της ψυχής αυτού;” [ Ματθ.
ιστ’26 ]

Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου. Η ασελγής γυναίκα

γίνεται καλογριά ποθώντας τους άνδρες. Ο φλογερός
άνδρας μπερδεμένος απ’ τα αισθήματα του φεύγει
στο μοναστήρι. Σε μια ευπρεπή οικογένεια φωλιάζει ο
εκφυλισμός και η ασωτία [ Χουν Τζι Τσεν ]

Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς πρέπει να

αναγνωρίζουμε ότι ευτυχισμένος είναι μόνο εκείνος
που εξουδετέρωσε κάποιες πλευρές της ψυχής του
[ Σαμφόρ Ν. ]

Άνθρωποι που έχουν μικρές ψυχές, γενικά προξενούν

μεγάλα δεινά Γκαίτε !
 120

Άνθρωπος: μια ψυχή επιβαρυμένη με ένα

πτώμα Επίκτητος!

Απ’ όλα τα αγαθά, που κατέχει ο άνθρωπος, το πιο

ιερό, μετά τον Θεό, το πιο οικείο είναι η
ψυχή Πλάτωνας!

Από πού θα εμφανιστεί η αρμονία της ψυχής και του

σώματος, αφού η ψυχή είναι πάντα έτοιμη να σώσει
τον εαυτό της με αντίτιμο το κορμί Λετς Σ.!

Από την καθαρή ψυχή, καλύτερο μέρος πάνω στη Γη

δεν έχει ο Θεός Πυθαγόρας!

Αυτό που κρύβουμε μέσα μας, είναι ανώτερο από το

λάδι στο καντήλι και μας χορταίνει καλύτερα κι από το
κρέας. Είναι η χαρά της καρδιάς, το φως των ματιών,
η γρηγοράδα των ποδιών, η ασπίδα μπροστά στο
στήθος [Νάγκαστ Κέμπρα]
Αυτός που μάχεται με τέρατα, να προσέχει μην τυχόν
γίνει κι ο ίδιος τέρας. Αν κοιτάζεις για πολύ μέσα στην
άβυσσο, σου αντιγυρίζει κι αυτή το βλέμμα Νίτσε!

Αφού είναι αδύνατον να γίνεις εξωτερικά αυτό που

θέλεις, τότε να γίνεις εσωτερικά αυτό που
πρέπει Φραντσέσκο Πετράρκα!

Αφού πλάσθηκες με θνητό σώμα, προσπάθησε να

αφήσεις ανάμνηση της ψυχής σου Ισοκράτης!

Βιάζεσαι να βγάλεις αμέσως απ’ το μάτι σου το

σκουπιδάκι που σ’ ενοχλεί, αν όμως κάτι ενοχλεί την
ψυχή σου, τη γιατρειά την αναβάλλεις για του
χρόνου Οράτιος!

Δεν έχεις ψυχή. Είσαι μια ψυχή. Ένα σώμα

έχεις Κλάιβ Στέιπλς Λιούις!
 121

Δεν ζει χωρίς πατρίδες η ανθρώπινη ψυχή Κωστής

Παλαμάς!

Δεν συνηθίζω να επαινώ μια ψυχή που δύσκολα

συγκινείται Σοφοκλής!

Δεν υπάρχει ψυχικός πόνος τόσο δυνατός, που να

μην είναι δυνατόν στο τέλος να
παρηγορηθεί Λαφονταίν!

Εάν δεν μπορείς να χτίσεις μια πόλη, χτίσε μια

ψυχή Κουρδική παροιμία!

Εάν θέλεις τα αγαθά της ζωής: ν’ αρνηθείς την ψυχή

σου, αν θέλεις να διασώσεις την ψυχή σου: ν’
απαρνηθείς τα αγαθά της ζωής. Αλλιώς θα είσαι
πάντα διχασμένος και δε θα έχεις ούτε το ένα ούτε το
άλλο Επίκτητος!

Είναι προτιμότερο να βρεθεί κανένας ανάμεσα σε

κόρακες, παρά σε κόλακες, γιατί οι πρώτοι
καταστρέφουν το σώμα του πεθαμένου, ενώ οι
δεύτεροι την ψυχή του ζωντανού Αντισθένης!

Είναι τρία αυτά για τα οποία κάθε άνθρωπος

ενδιαφέρεται. Τρίτο και τελευταίο είναι η φροντίδα για
το σώμα και πρώτο η φροντίδα για την ψυχή Πλάτων!

Εκείνοι που ανησυχούν για το εξωτερικό τους,

συνήθως δεν σκοτίζονται για το εσωτερικό τους
[Σοϊλεμεζίδης Γ.]

Εκείνοι που βλέπουν τη διαφορά μεταξύ της ψυχής

και του σώματος δεν έχουν ούτε το ένα ούτε το
άλλο Ουάιλντ Ο.!
 122

Ένα όμορφο κορμί μπορεί να προσελκύσει

πραγματικούς θαυμαστές ή θαυμάστριες, όμως για να
τους συγκρατήσεις χρειάζεται η ομορφιά της
ψυχής Κόλτον Κ.!

Ένα τοπίο δεν είναι, όπως το αντιλαμβάνονται

μερικοί, κάποιο απλώς σύνολο γης, φυτών και
υδάτων. Είναι η προβολή της ψυχής ενός λαού επάνω
στην ύλη Ελύτης Ο.!

Ένας άντρας με ψυχή, πάντοτε πλειοψηφεί Τζάκσον

Άντριου!

Ένας σοφός μπορεί να φτάσει στην αλήθεια. Την

ομορφιά, τη φτάνει η ευαίσθητη ψυχή. Είναι πλασμένη
η μία στην άλλη Σίλερ Φρίντριχ!

Η αληθινή ουσία της ψυχής, η αχρωμάτιστη και

ασχημάτιστη και ανέγγιχτη είναι θεατή μόνον από τον
κυβερνήτη της ψυχής, που είναι ο νους Πλάτωνας!

Η άνεση και η ανάπαυση αποχαυνώνουν και

χαλαρώνουν την δύναμη της ψυχής. [Φώτιος
Μεγάλος]

Η ανθρώπινη ψυχή έχει μεγαλύτερη ανάγκη από το

ιδανικό, παρά από το πραγματικό. Με το πραγματικό
ζεις, με το ιδανικό υπάρχεις. Λοιπόν, θέλετε να
λογαριάσουμε τη διαφορά; Τα ζώα ζουν, οι άνθρωποι
υπάρχουν Βίκτωρ Ουγκώ!

Η ανθρώπινη ψυχή έχει περισσότερη ανάγκη του

ιδανικού παρά του πραγματικού. Με το πραγματικό
υπάρχει, με το ιδανικό ζει. Θέλετε, λοιπόν, να δούμε
τη διαφορά; Τα ζώα υπάρχουν, οι άνθρωποι ζουν
[Τσάτσος Κ.]
 123

Η ασθένεια του σώματος είναι φάρμακο για την

ψυχή Ισπανική παροιμία!

Η γη μεταβάλλεται, αλλά η ψυχή και ο Θεός μένουν

[Μπράουνινγκ]

Η γλυκειά φωνή είναι τροφή της ψυχής Σααντί Σιραζί!

Η ελευθερία της σκέψης είναι η ζωή της

ψυχής Βολταίρος!

Η ευδαιμονία δεν βρίσκεται ούτε στα κοπάδια ούτε

στο χρυσάφι, μα στην ψυχή που ‘ναι κατοικία του
Θεού. Δημόκριτος!

Η θλίψη συντείνει στην καλλιέργεια της ψυχής

[Μπανκρόφτ]

Η μεγάλη αρρώστια της ψυχής είναι να επιθυμείς τα

αδύνατα Βίας!

Η μεγαλοπρέπεια της ψυχής αποκαλύπτεται όχι στις

μεγάλες στιγμές, αλλά μέσα στην
καθημερινότητα Μισέλ ντε Μονταίν!

Η μεγαλοπρέπεια του κόσμου πάντα βρίσκεται σε

συμφωνία με το μέγεθος της ψυχής εκείνου που
αγναντεύει αυτόν τον κόσμο. Ο μεγαλόψυχος
άνθρωπος έχει τον παράδεισο πάνω στη γη, ο κακός
ήδη ζει μέσα στην κόλαση Χάινριχ Χάινε!

Η μορφή είναι εικόνα της ψυχής Κικέρων!

Η μουσική είναι η κίνηση του ήχου να φτάσει την

ψυχή και να της δείξει την αρετή Πλάτων!

Η ομιλία είναι ο κήρυκας της ψυχής Αλκουίνος!

 124

Η όψη είναι ο καθρέφτης της ψυχής και τα μάτια

δείχνουν τις προθέσεις της Κικέρων!

Η παιδεία είναι δύναμη θεραπευτική της

ψυχής Πλάτων!

Η παιδεία είναι πανηγύρι της ψυχής, διότι σ’ αυτήν

υπάρχουν πολλά θέματα και ακούσματα της
ψυχής Σωκράτης!

Η παραγωγή των ψυχών είναι το μυστικό της

αβύσσου Ουγκώ!

Η πονηρία είναι ασθένεια της ψυχής Πλάτων!

Η προσευχή είναι το οξυγόνο της ψυχής, είναι ανάγκη

της ψυχής Γέρων Παΐσιος!

Η προσοχή είναι η μοναδική πόρτα για την ψυχή μας

[Ουσίνσκι Κ.]
Η σάρκα είναι στάχτη, η ψυχή είναι φλόγα Βίκτωρ
Ουγκώ

Η σιγουριά όλων των μικρόψυχων είναι ότι η

καταστροφή (των άλλων;) αποτελεί την πιο ακριβή
ένδειξη της γενναιότητας και της ισχύος [Βοβενάργκ
Λ.]

Η συζήτηση που γίνεται μέσα στην ψυχή με τον εαυτό

της ονομάστηκε διάνοια Πλάτων!

Η συναισθηματικότητα είναι παραποίηση του

αισθήματος, όπως η διαλεκτική είναι παραποίηση της
λογικής Βασίλι Οσίποβιτς Κλιουτσέφσκι!
 125

Η υλική φτώχεια θεραπεύεται εύκολα. Η φτώχεια της

ψυχής όμως, ποτέ Μισέλ ντε Μονταίν!

Η φαντασία είναι τα μάτια της ψυχής Ζαν Ζουμπέρ!

Η ψυχή δεν μαθαίνει, μόνο ξαναθυμάται αυτά που

πάντα ήξερε [Γκαφίρ Ντ.]

Η ψυχή είναι αθάνατη διότι το αεικίνητο είναι

αθάνατο Πλάτων!

Η ψυχή είναι δυνατή και σοφή κι όμορφη, κι ο σπόρος

της θείας δύναμης είναι ακόμα μέσα μας. Είμαστε
Θεοί, Άγιοι, Ήρωες, φτάνει να το θέλουμε [Μ. Άρνολν]

Η ψυχή είναι ένα πουλί που πετάει μέσα από τις ζωές
[Κρότοφ Β.]

Η ψυχή είναι Θεός που βρήκε καταφύγιο στο σώμα

του ανθρώπου Σενέκας!

Η ψυχή είναι τέλεια, όταν είναι έντιμη [Δημητρακαρέας

Π.]

Η ψυχή έχει κάποια μαντική δύναμη Πλάτων!

Η ψυχή μου κραυγάζει και όλα τα έργα μου είναι απλά

ένα σχόλιο για αυτήν την κραυγή Νίκος Καζαντζάκης!

Η ψυχή πάντα πρέπει να μένει ανοιχτή, έτοιμη να

δεχτεί την εμπειρία που θα την οδηγήσει σε
έκσταση Έμιλι Ντίκινσον!

Η ψυχή ποτέ δεν γερνά Λογκφέλοου!

Η ψυχή του ανθρώπου είναι αθάνατη κι

άφθαρτη Πλάτωνας!
 126

Η ψυχή του ανθρώπου πάνω από κάθε τι άλλο από τα

ανθρώπινα, μετέχει του θείου Σωκράτης!

Η ψυχή χωρίς φαντασία, είναι σαν αστεροσκοπείο

χωρίς τηλεσκόπιο Χάριετ Μπίτσερ Στόου!

Η ωραιότερη μουσική της ψυχής: η καλοσύνη Ρομαίν

Ρολάν!

Κάθε ψυχή είναι αδελφή μιας άλλης

ψυχής Βησκονσφίλδ!

Κάθε ψυχή που δεν έχει νουθετηθεί, δεν έχει

θεραπευτεί Βασίλειος ο Μέγας!

Καλό όνομα είναι το κόσμημα της ψυχής Σαίξπηρ!

Μ’ αρέσει εκείνος που η ψυχή του είναι πιο βαθιά απ’

την πληγή του Μάρω Βαμβουνάκη!

Μάθε να ψάχνεις τη μοναχικότητα. Η μοναχικότητα

είναι ο καλύτερος φύλακας της ψυχής. Η
μοναχικότητα σου δίνει τα πάντα. Από τη
μοναχικότητα βγαίνει η δύναμη και η εντιμότητα
[Ροζάνοφ Βασίλι Βασίλιεβιτς]

Με τις λιχουδιές, τα μπισκότα και τις καραμέλες δεν

είναι δυνατόν να μεγαλώσεις ένα γερό παιδί. Όπως
και η σωματική τροφή, η ψυχική πρέπει να είναι απλή
και θρεπτική. [Σούμαν Ρ.]

Μόνο στον τάφο θα συνυπάρξουν αρμονικά το σώμα

και η ψυχή. Ποτέ πριν [Μάγιερ Κόνραντ]

Μόνο ψυχή καθαρή από πονηρές πράξεις και σκέψεις

δίνει στη ζωή ευδία και γαλήνη Πλούταρχος!
 127

Μπορεί να ταξιδέψουμε σ’ ολόκληρο τον κόσμο, για

να βρούμε την ομορφιά και τη γαλήνη, αλλά αν δεν
την κουβαλάμε μέσα μας, δεν πρόκειται ποτέ και
πουθενά να τη συναντήσουμε Ραλφ Γουάλντο
Έμερσον!

Να φροντίζεις το σώμα σου! Η ψυχή έτσι κι αλλιώς

είναι αθάνατη [“Πσεκρούϊ”]

Ξεχνάω ποιος ήταν εκείνος που σύστησε στους

ανθρώπους, για το καλό της ψυχής τους , να κάνουν
κάθε μέρα δύο πράγματα που αντιπαθούν Ουίλιαμ
Σόμερσετ Μομ!

Ο άνθρωπος χρειάζεται τις δυσκολίες: είναι

απαραίτητες για την υγεία Καρλ Γιουγκ!

Ο Θεός δεν έχει καλύτερη κατοικία πάνω στη γη, από

την καθαρή ψυχή Πυθαγόρας!

Ο Θεός φιλά την ψυχή στα πιο κρυφά της

βάθη Χίλντεγκαρντ του Μπίνγκεν!

Ο φθόνος είναι το έλκος της ψυχής Σωκράτης!

Ο χρόνος είναι η ζωή της ψυχής [Λογκφέλοου Χ.]

Ο χρόνος είναι η ζωή της ψυχής [Μπερντιάεφ Ν.]

Ό,τι σας ζητούν να δίνετε. Ψυχές μόνο να

γλιτώνετε Κοσμάς ο Αιτωλός!

Οι άνθρωποι θα κάνουν τα πάντα, τα πιο παράλογα,

μόνο και μόνο για να αποφεύγουν μια ματιά στη δική
τους ψυχή Καρλ Γιουνγκ!
 128

Οι άνθρωποι που ζούνε μέσα σε γυάλινα σπίτια δεν

πρέπει να πετάνε πέτρε [Παλιά Παροιμία]

Οι άτυχοι αναζητούν μακριά το καλό, την πηγή του

οποίου μεταφέρουν μέσα τους Όσσο!

Οι γενναίες ψυχές ευχαριστούνται περισσότερο στην

ικανοποίηση της συνειδήσεως, παρά στο θόρυβο της
φήμης Πλίνιος!

Οι σκέψεις είναι τα φτερά της ψυχής. [Μπουάστ Π.]

Όλοι οι κόποι του ανθρώπου είναι για το στόμα και η

ψυχή του μένει νηστική Σολομών!

Όλων των ανθρώπων οι ψυχές είναι αθάνατες, αλλά

των δικαίων οι ψυχές είναι αθάνατες και
θείες Σωκράτης!

Όπως το σώμα έχει ανάγκη από υλική τροφή, έτσι και

η ψυχή έχει ανάγκη από καθημερινή υπόμνηση και
τροφή πνευματική Ιωάννης Χρυσόστομος!

Όσο περισσότερο σκέφτομαι, τόσο περισσότερο δυο

πράγματα γεμίζουν την ψυχή μου με μεγάλο
θαυμασμό και ευλάβεια που αυξάνεται: ο έναστρος
ουρανός πάνω μου και ο ηθικός νόμος μέσα
μου. Ιμμάνουελ Καντ!

Όταν η ψυχή δεν είναι στεναχωρημένη, μια μέρα

ισοδυναμεί με χίλιους αιώνες, ενώ όταν οι σκέψεις
είναι πλατιές η μικρή καλύβα χωράει όλο το σύμπαν.
[Χουν Τζι Τσεν ]

Όταν το σώμα εξασθενίσει, εξασθενεί παράλληλα και

η ψυχή Σωκράτης!
 129

Οτιδήποτε είναι όμορφο μέσα σου, κρύβε το, ποτέ

μην το φανερώσεις Όσσο!

Ούτε η Γη ανθίζει χωρίς βροχή, ούτε η ψυχή χωρίς

δάκρυα Αλφρέ ντε Μυσσέ!

Παιδεία είναι η δύναμη που καλλιεργεί την

ψυχή Πλάτωνας!

Πάντ’ ανοιχτά, πάντ’ άγρυπνα, τα μάτια της ψυχής

μου Διονύσιος Σολωμός!

Παράξενο, αλλά… τις μεγάλες ψυχές γέννησαν η

φτώχεια και η δυστυχία. Η ευημερία και η γαλήνη
έφεραν μόνο τη παχυσαρκία και την αδιαφορία
[Σοϊλεμεζίδης Γ.]

Πνίξε το φίδι της αμφιβολίας στην ψυχή σου, λειώσε

τα σκουλήκια του φόβου στην καρδιά σου. Τότε και τα
βουνά ακόμα θα παραμερίσουν απ’ το διάβα σου [Κ.
Σερεντί]

Ποιος αμφιβάλλει ότι ο άνθρωπος κρύβει μέσα του μια

άβυσσο τόσο βαθιάα, που μένει κρυφή κι από τον
ίδιο; Άγιος Αυγουστίνος!

Πολλοί ειν’ εκείνοι που σηκώνουν το κεφάλι τους

πάνω απ’ τις βουνοκορφές, αλλά η ψυχή τους
παραμένει χωμένη στη σκοτεινιά των
σπηλαίων Χαλίλ Γκιμπράν!

Πρέπει να μεγαλώσεις από μέσα προς τα έξω.

Κανένας δεν μπορεί να σε διδάξει, κανένας δεν
μπορεί να σε κάνει υψηλόφρονα. Ο μόνος δάσκαλος
είναι η ψυχή σου Σουάμι Βιβεκανάντα!
 130

Προτίμησε να ‘χεις δύναμη περισσότερη στην ψυχή

παρά στο σώμα Πυθαγόρας!

Σιγή και μοναξιά είναι οι καλύτεροι φίλοι της ψυχής

[Κλεάνθης]

Σιγή και μοναξιά είναι οι καλύτεροι φίλοι της ψυχής

[Λονγκφέλλοου Χ.]

Στην αληθινή αγάπη, η ψυχή περιβάλλει το σώμα και

όχι το σώμα την ψυχή Νίτσε!

Στου χρόνου τα φτερά πετούν οι πόνοι της

ψυχής Αλέξανδρος Κ. Σούτσος!

Τα δάκρυα για την ψυχή είναι σαν το σαπούνι για το

σώμα [Εβραϊκή παροιμία]

Τα δάκρυα καθαρίζουν το ειδεχθές της

ψυχής Γρηγόριος ο Παλαμάς!

Τα μεγάλα πνεύματα πάντα αντιμετωπίζουν βίαιες

αντιδράσεις από υποδεέστερα μυαλά Άλμπερτ
Αϊνστάιν!

Τα μεν σώματα έχουν γίνει εκ φύσεως να μεγαλώνουν

με συμμετρικούς κόπους, η δε ψυχή με ηθικούς
λόγους Ισοκράτης!

Τα μεν σώματα καλλιεργούνται με την ανάλογο

γυμναστική, οι δε ψυχές με την κατάλληλη και καλή
διδασκαλία Ισοκράτης!

Τα όπλα δε χαλάνε την ψυχή, ούτε η φωτιά την καίει,

σκουριά δεν πιάνει απ’ το νερό, αγέρας δε τη σβήνει
[Μπαγκαβάτ Γκιτα (α’ ή β’ αιώνας)]
 131

Τα πλούτη της ψυχής δεν παρουσιάζουν

διακυμάνσεις στο χρηματιστήριο αξιών [Σφυρή Ε.]

Τα χρώματα είναι τα πλήκτρα, τα μάτια είν’ η αρμονία

κι η ψυχή είναι το πιάνο με τις χορδές του. Ο
καλλιτέχνης είναι το χέρι που παίζει τ’ όργανο κι
αγγίζοντας το ‘να ή τ’ άλλο πλήκτρο, δονεί τη
ψυχή. Βασίλι Καντίνσκι! (Για το πνευματικό στην
Τέχνη)

Τεχνητή καρδιά, τεχνητή διάνοια… Έτσι, βήμα βήμα

πλησιάζουμε στην δημιουργία τεχνητής ψυχής
[Κασέγεφ Ε.]

Τη στιγμή που η ανθρωπότητα έχασε την ψυχή ο

κόσμος γέμισε ψυχολόγους [Αμανατίδου Ντ.]

Τηλεόραση: παραβάν πίσω απ’ το οποίο κρύβεται

κανείς για να μη βλέπουν τη γύμνια της ψυχής του
[Σοϊλεμεζίδης Γ.]

Την ψυχή σου να περιποιείσαι σαν ηγεμόνα, και το

σώμα να μεταχειρίζεσαι σαν στρατιώτη Κλείταρχος!

Την ώρα που οι άλλοι αγοράζουν ακριβά τα

αντικείμενα των απολαύσεων τους, εγώ
προμηθεύομαι, χωρίς καμία δαπάνη, τις χαρές της
ψυχής, που είναι άπειρα πιο καθαρέςΞενοφών!

Τίποτα άλλο δεν αποκαλύπτει τόσο το πλούτο της

ψυχής, όσο οι χρονίως άδειες τσέπες [Μάμτσιτς Μ.

Το αεράκι που φυσά στην ψυχή λυγίζει τους κλώνους

της ιτιάς, μα οι βράχοι μένουν ασάλευτοι Σααντί
Σιραζί!
 132

Το άρωμα της ψυχής είναι η ανάμνηση Γεωργία

Σάνδη!

Το γέλιο από την άποψη της πυροτεχνικής είναι τα

βεγγαλικά της ψυχής [Μπίλιγκς Τζ.]

Το θανάσιμο τρίλημμα είναι: να σώσεις το τομάρι σου,

την υστεροφημία σου, ή την ψυχή σου [Χορόσκελης
Δ.]

Το κάλλος της ψυχής είναι άξιο μεγαλύτερης τιμής

από το κάλλος του σώματος Πλάτων!

Το μυαλό χαλιναγωγεί τις επιθυμίες της

ψυχής Πεισίστρατος!

Το πιο ήσυχο μέρος, όπου ο άνθρωπος μπορεί να

απομονωθεί είναι η ψυχή του. Όσο μπορείς πιο
συχνά να διαφεύγεις σ’ αυτό το μέρος και να αντλείς
απ’ εκεί καινούριες δυνάμεις Μάρκος Αυρήλιος!

Το σώμα είναι ο τάφος της ψυχής Πλάτων!

Το σώμα είναι όργανο της ψυχής, η δε ψυχή το

όργανο του Θεού Ανάχαρσις!

Το σώμα σου δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα

γκαράζ, όπου έχεις αποθέσει προσωρινά την ψυχή
σου [Ντυέρ Γ.]

Το σώμα το λειώνει η τεμπελιά και την ψυχή η

αδιαφορία Ευσέβιος!

Τόσο πιο μεγάλη είναι η αγαλλίαση της ψυχής για μια

καλή πράξη, όσο περισσότερο υποφέραμε για να
κάνουμε αυτή την πράξη Βασίλειος ο Μέγας!
 133

Τουρισμός: επιτυχημένη απόπειρα να αντικαθιστούν

το μοναδικό δρόμο εξέλιξης της ψυχής με τρόπο
μετάθεσης του σώματος [Ντίμα Ντ.]

Υπάρχει μια θεότητα μέσα στα στήθη μας Οβίδιος!

Υπάρχουν πλήθος σώματα, αλλά τόσο λίγες ψυχές [Γ.

Ριντλ]

Ψυχοθεραπευτής; Τι κατάντια να πρέπει να

πληρώνεις για να ανοίξεις την καρδιά σου, να
πληρώνεις για να σε συμπαθούν, να σε
αφουγκράζονται, να σου δίνουν σημασία, να σου
συμπαραστέκονται.. Μάρω Βαμβουνάκη!

Βάλε πνεύμα, βάλε αγωνία, βάλε άγχος-προπάντων

άγχος!-Ψυχή ; -Ούτε ψύχα! Ξεπερασμένη << ντεμοντέ
>> αυτή…….Ηρακλής Αποστολίδης!

Βαθιά μές στην καρδιά τους οι περισσότεροι

άνθρωποι θέλουν να τους καταλαβαίνουν και να τους
αγαπούν. – Βούδας!

Δεν βλέπουμε τα πράγματα όπως είναι, αλλά όπως

είμαστε. – Ταλμούδ!

Δεν μας ενοχλεί το τι μας συμβαίνει, αλλά το τι

θεωρούμε ότι μας συμβαίνει. – Επίκτητος!

Εάν θέλετε να σας χαμογελάσει η ζωή, πρώτα χαρίστε

της, την καλή διάθεσή σας. – Μπαρούχ Σπινόζα!

Η αδιαμφισβήτητη απόδειξη σοφίας είναι η συνεχώς

καλή διάθεση. – Ντε Μονταίν!

Η αίσθηση του χιούμορ είναι δείκτης ψυχολογικής

ισορροπίας…… λένε οι ψυχίατροι! Το θέμα όμως με
 134

αυτούς είναι ότι δεν πιστεύουν στην ψυχή! Saman

lycan!

Η μεγαλύτερη ανακάλυψη της γενιάς μου είναι ότι ο

άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τη ζωή του, αλλάζοντας
τρόπο σκέψης. – Ουίλλιαμ Τζέιμς!

Η προσωπικότητα (ΕΓΏ) διαμορφώνεται από τις

παρορμήσεις (ένστικτο) και από το Υπερεγώ
(κοινωνικές επιδράσεις) – Σίγκμουντ Φρόιντ!

Κάποτε, μια κραυγή είναι καλύτερη από ένα

επιχείρημα. – Ραλφ Γουάλντο Έμερσον!

Να ξέρεις να κυβερνάς τη διάθεσή σου, γιατί αν δεν

υπακούει, τότε διατάζει. – Οράτιος!

Ο Αμερικανός ψυχολόγος Ρόμπερτ Στέρνμπεργκ

(γεν.1949) ανέπτυξε τη θεωρία της τριαδικής αγάπης,
με στόχο τη μέτρηση και το χαρακτηρισμό της αγάπης
που αισθάνονται δύο άνθρωποι! Υπολόγισε τα
αισθήματα του ενός προσώπου για το άλλο,
χρησιμοποιώντας τρεις παραμέτρους -οικειότητα,
πάθος και πίστη- και περιέγραψε τα διάφορα είδη
αγάπης, σύμφωνα με τις αναλογίες των τριών αυτών
στοιχείων! Για παράδειγμα, ονόμασε μια σχέση
βασισμένη στην οικειότητα μόνο ως φιλία, μια
βασισμένη στο ερωτικό πάθος ως παραφορά, και
αποκάλεσε τη σχέση που βασίζεται μόνο στην πίστη
του ζευγαριού, χωρίς οικειότητα και πάθος, κενή
αγάπη! Στο άλλο άκρο της κλίμακας, ο Στέρνμπεργκ,
ονόμασε τη σχέση που βασίζεται σε υψηλές
αναλογίες και των τριών παραμέτρων, τέλεια αγάπη -
η πιο ολοκληρωμένη μορφή αγάπης! Οι σχέσεις όμως
αλλάζουν στο πέρασμα του χρόνου και η πρόκληση
είναι όχι μόνο να βρούμε, αλλά και να κρατήσουμε την
τέλεια αγάπη. – Ρόμπερτ Στέρνμπεργκ!
 135

Ο πλούτος δεν είναι παρά μια υλική απόδειξη της

ανασφάλειας. – Μιχαλοπούλου Α.!

Οι άνθρωποι δεν παθαίνουν ψυχικές διαταραχές από

τα πράγματα, αλλά από τις ακραίες και άκαμπτες
απόψεις τους για τα πράγματα. – Επίκτητος!

Οι περισσότεροι άνθρωποι δε θέλουν στ’ αλήθεια την

ελευθερία, γιατί η ελευθερία συνεπάγεται
υπευθυνότητα και οι περισσότεροι άνθρωποι
φοβούνται τις ευθύνες. – Σίγκμουντ Φρόιντ!

Όποιος τραγουδάει και γελάει, χρειάζεται γιατρό.

– Άλφρεντ Άντλερ!

Οποιοσδήποτε θέλει να γίνει πρόεδρος, θα πρέπει να

πάει να τον κοιτάξει ψυχίατρος. – Χάριμαν Α.!

Όταν η λύπη είναι πρόσφατη, κάθε προσπάθεια για

να ξεχαστεί εξοργίζει. – [Τζόνσον]

Όταν η ψυχή δεν είναι στεναχωρημένη, μια μέρα

ισοδυναμεί με χίλιους αιώνες, ενώ όταν οι σκέψεις
είναι πλατείες η μικρή καλύβα χωράει όλο το σύμπαν.
– Χουν Τζι Τσεν!

Όταν ο Βούδας μιλούσε για βάσανα, δεν εννοούσε τα

επιφανειακά τραύματα και τις αρρώστιες, αλλά τον
πόνο της ανικανοποίητης φύσης μας! ¨Ασχετα με το τι
έχεις, πάντα θέλεις περισσότερα και καλύτερα! Αυτή η
άσβεστη πλεονεξία είναι ένα βάσανο, μια διαρκής
ψυχικής απογοήτευσης ……………ΛΑΜΑ!

Πολύ λίγο χρειάζεται για να καταστρέψεις έναν

άνθρωπο: αρκεί να του πεις, ότι το έργο στο οποίο
 136

έχει αφιερώσει όλη τη ζωή του είναι άχρηστο.

– Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι!

Στον Σίγκμουντ Φρόιντ αποδίδεται η ανακάλυψη του

ασυνείδητου, νοητικού κρυψώνα μύχιων μνημών και
επιθυμιών που επηρεάζουν τις σκέψεις και τις
πράξεις μας με τρόπους που δεν ελέγχουμε! Κι άλλοι
όμως διανοητές πριν από αυτόν είχαν αντιληφθεί το
πλούσιο υπόστρωμα κάτω από το επίπεδο του
συνειδητού! Η θάλασσα είναι η τέλεια προσομοίωση:
το συνειδητό είναι η επιφάνεια, ηλιόλουστη και
συννεφιασμένη, τρικυμισμένη και ήρεμη! Από κάτω
απλώνονται βάθη απροσμέτρητα! Μπορούν να
καταγραφούν με διάφορους τρόπους, ίσως ποτέ
όμως πλήρως! Ο διαλογισμός μπορεί να μας
βοηθήσει να εξερευνήσουμε αυτές τις περιοχές και να
φτιάξουμε το δικό μας εσωτερικό χάρτη. – Σίγκμουντ
Φρόιντ!

Τελείωσε η μέρα σου, τελείωσε και σύ μαζί της.

Έκανες ό,τι μπορούσες. Κάποια λάθη και ανοησίες
σίγουρα τα έκανες, όμως ξέχασέ τα το συντομότερο.
Αύριο είναι μια άλλη μέρα. Ξεκίνησέ την όμορφα και
γαλήνια με τη διάθεσή σου ανεπηρέαστη απ’ τα παλιά
σου λάθη. – Ραλφ Γουάλντο Έμερσον!

Τη στιγμή που η ανθρωπότητα έχασε την ψυχή ο

κόσμος γέμισε ψυχολόγους. – Αμανατίδου Ντ.!

Τίποτα δεν αλλάζει, αν πριν δεν το αποδεχτούμε. Οι

επικρίσεις είναι καταπιεστικές, δε σε
απελευθερώνουν. – Καρλ Γιουνγκ!

Τίποτα στον κόσμο δεν είναι τόσο φοβερά

μεταδοτικό, όσο η κακή διάθεση. – Κάρολος Ντίκενς!
 137

Το κακό με το σύμπλεγμα κατωτερότητας είναι πως

το έχουν οι λάθος άνθρωποι. – Άλεκ Γκίνες!

Τι είπαν κάποιοι ψυχίατροι για αυτό:

Μην ξεχνάμε ότι η Ψυχιατρική είναι μια ιατρική
ειδικότητα επίσημα αφιερωμένη στην θεραπεία, στην
μελέτη και την πρόληψη των ψυχικών διαταραχών
χωρίς να έχουν ιδέα το τι είναι η ψυχή! Φανταστείτε
ότι το 99% των ψυχίατρων δεν πιστεύουν στην
ύπαρξη της ψυχής!

 Παθολόγος: Ξέρει πολλά, κάνει λίγα. Χειρουργός:

Ξέρει λίγα, κάνει πολλά. Ψυχίατρος: Δεν ξέρει τίποτε,
δεν κάνει τίποτε.
 Ψυχιατρεία: όταν πληρώνεις 40 δολάρια την ώρα
για να παραπονιέσαι κατά του εαυτού σου Όρμπεν Ρ.!

Μπορεί ο καθένας να βγάλει κάποια συμπεράσματα

μέχρι εδώ αλλα όλα είναι θεωρίες να μην το ξεχνάμε
αυτό!
Ας δουμε όμως τι είναι η ψυχή κατά τον Αριστοτέλη:
Χρησιμοποιώντας τα λόγια του Αριστοτέλη, το
συμπέρασμα αυτό – που καλό είναι να το γράψουμε
με οδοντόπαστα στον καθρέφτη του λουτρού μας –
έχει ως εξής:

<< Ότι μεν ούν ουκ έστιν η ψυχή χωριστή του

σώματος, ή μέρη τινά αυτής – ή μεριστή πέφυκεν –
ουκ άδηλον  >> ( Περί ψυχής, 413a4-6 )!
Επαναλαμβάνω την ελεύθερη απόδοση στη
νεοελληνική γλώσσα:
<< Είναι λοιπόν φανερό ότι η ψυχή δεν υπάρχει
χωριστά από το σώμα ούτε και κανένα από τα μέρη
της, αν από τη φύση της αποτελείται από μέρη >>!
Εδώ βλέπουμε τον Αριστοτέλη να κατεδαφίζει την
αντίληψη του Πλάτωνα, ο οποίος ήθελε την ψυχή να
 138

είναι όχι μόνο χωριστή από το σώμα, αλλά και

αθάνατη! Όμως ανακύπτει το εύλογο ερώτημα:
<< Ποια είναι η δραστηριότητα της ψυχής έξω από το
φυσικό σώμα;>>
Απάντηση:
Να χαϊδεύει τη μαϊμού, που ο Πλάτωνας την ονομάζει
<< Αγαθό >> Όμως μέσα στο σώμα η ψυχή έχει
πολλές δουλειές να κάνει:
Έχει να θρέψει το σώμα, να το αυξήσει, να το μπλέξει
σ’ ερωτοσμίξιμο, να το φθείρει και να τελικά το στείλει
στα σκουλήκια! Έξω από το φυσικό σώμα η ψυχή
είναι αναγκασμένη να περάσει στην αιώνια ανεργία –
και η άνεργη ψυχή είναι άχρηστη ψυχή!
Η σκέψη του Αριστοτέλη, που την έχω υιοθετήσει από
τη μέρα που γνώρισα τον Σταγιρίτη σοφό, είναι πολύ
απλή! Αν το τσεκούρι ήταν άνθρωπος, τότε η ψυχή
του τσεκουριού θα ήταν η κόψη, και το σώμα του θα
ήταν το μέταλλό του! Η κόψη του τσεκουριού είναι
αυτή που κάνει το τσεκούρι να είναι πραγματικό
τσεκούρι, και το πραγματικό τσεκούρι είναι αυτό που
μπορεί να κόβει! Κόψη και μέταλλο είναι άρρηκτα
δεμένα, αλλά είναι η κόψη που δίνει στο μέταλλο τον
χαρακτήρα ( το είδος, τη μορφή ) του τσεκουριού!
Χωρίς την κόψη, δεν υπάρχει τσεκούρι: υπάρχει μόνο
μέταλλο!
Φανταστείτε τώρα το μέταλλο του τσεκουριού ( το
«σώμα» του ) να έχει σκουριάσει, να έχει λιώσει, να
έχει γίνει χώμα! Άραγε υπάρχει περίπτωση να έχει
σωθεί η κόψη του διαλυμένου τσεκουριού; Ασφαλώς
όχι! Με τη διάλυση του μετάλλου του τσεκουριού,
διαλύεται και η κόψη του! Πολύ ευνόητο!
Ερχόμαστε τώρα στον άνθρωπο! Η ανθρώπινη ψυχή
είναι αυτή που κάνει τον άνθρωπο να είναι
πραγματικός άνθρωπος, και ο πραγματικός
άνθρωπος είναι αυτός που μπορεί να θρέφεται, να
μεγαλώνει, ν’ αφήνει απογόνους και να πεθαίνει!
Χωρίς την ψυχή το ανθρώπινο σώμα είναι ένα άγαλμα
 139

ή μια μούμια! Ψυχή και σώμα είναι άρρηκτα δεμένα,

αλλά είναι η ψυχή που δίνει στο φυσικό σώμα τη
μορφή και ιδιαιτερότητα του ζωντανού ανθρώπου!
Έρχεται όμως η αναπόδραστη στιγμή που ο
άνθρωπος πεθαίνει και το φυσικό του σώμα
διαλύεται! Ε, λοιπόν, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη,
δεν υπάρχει καμία απολύτως λογική αναγκαιότητα
που να μας σπρώχνει στο συμπέρασμα ότι η ψυχή
εξακολουθεί να υπάρχει έξω από το διαλυμένο σώμα!
Σώμα και ψυχή διαλύονται την ίδια στιγμή, όπως
διαλύονται μαζί η κόψη και το μέταλλο του
τσεκουριού!
Στο σημείο αυτό, ακούμε κάποιους ν’ αντιλέγουν:
<< Μα, άλλο πράγμα το τσεκούρι, άλλο ο άνθρωπος!
Η ψυχή του ανθρώπου είναι κάτι το ζωντανό, κάτι που
χαίρεται και που λυπάται, κάτι που ερωτεύεται και
που ονειρεύεται, κάτι που μισεί κι εχθρεύεται…! >>
Λάθος! Δεν είναι έτσι! Δεν είναι η ψυχή που χαίρεται
και που λυπάται, αλλά ο ζωντανός οργανισμός, που
τον ονομάζουμε << άνθρωπο >>! Ο άνθρωπος
χαίρεται και λυπάται! Ούτε η ψυχή ούτε το σώμα από
μόνα τους έχουν αίσθηση! << Αισθάνομαι >> σημαίνει
<< ζω >>, και << ζω >> σημαίνει  << αποτελούμαι από
ψυχή και σώμα >>! Ένας λόγος που οι άγγελοι είναι
καταδικασμένοι να μην ερωτεύονται, είναι ακριβώς
επειδή δεν έχουν φυσικά σώματα!
Ωστόσο, έχουμε σοβαρά ερωτήματα, όπως: α) <<
Από πού ήρθε η ψυχή στον κόσμο; β) << Πώς
ανακατεύτηκε με το φυσικό σώμα;, γ) << Πώς η ψυχή
αναπαράγει και πολλαπλασιάζει τον εαυτό της; >>
Σχετικά με τα ερωτήματα (α) και (β), υπάρχει η
θρησκευτική αντίληψη ότι ο Θεός έφτιαξε τις
ανθρώπινες ψυχές την έκτη μέρα της δημιουργίας του
κόσμου και τις έβαλε όλες σε μια ουράνια << αποθήκη
>>!  Έτσι, όταν σήμερα μια γυναίκα γκαστρωθεί (ή
λίγο μετά), ο Θεός ξεκλειδώνει την αποθήκη, παίρνει
μια ψυχή και την ρίχνει στην κοιλιά της γυναίκας! Το
 140

έμβρυο, αν και δεν αναπνέει ακόμη (γιατί είναι μια

χούφτα κύτταρα), ξαφνικά αποκτά ψυχή!
Σχετικά με το ερώτημα (γ), έχει προταθεί η εξής
ενδιαφέρουσα αναλογία:
Όπως μια φλόγα αναπαράγει μίαν άλλη φλόγα, χωρίς
η πρώτη φλόγα να έχει χάσει κάτι από τα
χαρακτηριστικά της, έτσι και η ψυχή του σπέρματος
του πατέρα αναπαράγει μίαν άλλη ψυχή στην κοιλιά
της γυναίκας, χωρίς η ψυχή του πατέρα να έχει χάσει
μέρος της ενέργειάς της! Η κοιλιά της γυναίκας δεν
είναι τίποτε άλλο παρά ένα καλά εξοπλισμένο
εργαστήριο παραγωγής εμβρύων και, συνεπώς, δεν
συμβάλλει στην αναπαραγωγή ψυχών!  Εξάλλου από
την Ιουδαϊκή Βίβλο μαθαίνουμε ότι η ψυχή της Εύας
προήλθε όχι από το φύσημα του Θεού στο πρόσωπό
της, αλλά από το παϊδάκι του Αδάμ:
<< και ωκοδόμησεν κύριος ο θεός την πλευράν, ήν
έλαβεν από του Αδάμ, εις γυναίκα >>(Γένεση, 2:22).
Επιστρέφοντας και καταλήγοντας με τον Αριστοτέλη,
πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι ο Σταγιρίτης σοφός
δεν είναι πέρα για πέρα υλιστής:
Υπάρχει κάτι στον άνθρωπο που είναι αθάνατο! Αυτό
το << κάτι >> δεν είναι η ψυχή, αλλά ο << ποιητικός
νους >>!
Λέει χαρακτηριστικά:
<< τούτο μόνον αθάνατον και αΐδιον >> (ό.π. 430a 25-
6). Αλλά ο << ποιητικός νους >> είναι μια άλλη
ιστορία…
Μέχρι εδώ είδαμε τι έχουν γράψει από θρησκευτικής
πλευράς τι είναι η ψυχή όπου και έχει τι ποιο πολλές
εξηγήσεις αλλά και φιλοσοφικής πλευράς….

SAMAN LYCAN
Τι είπαν κάποιοι….. για την ψυχή:
Τελικά υπάρχει ψυχή!;! Και αν ναι τι είναι!;! Και αν
υπάρχει πως μπορούμε να το αποδείξουμε!;!
 141

Γράφοντας τα παραπάνω που έχουν ειπωθεί από

αρχαιοτάτους χρόνους μέχρι και σήμερα έχουν αφεθεί
πολλά ερωτηματικά για μένα! Διότι αν το πάρουμε
θρησκευτικά την ψυχή την έφτιαξε ο θεός ή και οι θεοί
για κάποιους άλλους! Αν όμως το πάρουμε
φιλοσοφικά με το παράδειγμα του τσεκουριού τότε τα
πράγματα είναι τελείως διαφορετικά! Ο λόγος;
Ένας τέλειος Ανθρωπος είναι όπως τα λέει…
συμφωνώ! Τι γίνεται όμως με έναν άνθρωπο όπου
είναι τελείως φυτό από κάποιο ατύχημα ή αρρώστια
και δεν μπορεί να κουνηθεί καθόλου
( ούτε καν τα μάτια ) αλλά μπορεί να καταλαβαίνει τα
πάντα γύρω του; Δεν χαίρεται όμως τίποτα όπως το
παράδειγμα ούτε μπορεί να κάνει την φυσιολογική
ζωή ενός ανθρώπου ή να αφήσει απογόνους! Το ίδιο
και με ανθρώπους όπου ανήκουν στην κατηγορία των
αυτιστικών ή των σπαστικών η τι γίνεται με αυτούς
που τους λείπει η κόψη του ( τσεκουριού )!
Εδώ γεννιέται ένα μεγάλο ερωτηματικό αίνιγμα όπου
και παραμένει άλυτο! Οι άθεοι δεν πιστεύουν στην
ψυχή ενώ αυτοί που πιστεύουν σε θεό ή θεούς λένε
ότι υπάρχει! Τι είναι αλήθεια; Η επιστήμη έμπρακτα
δεν έχει απόδειξη την ύπαρξη της ψυχής! Τι γίνεται
όμως με τις εκατοντάδες χιλιάδες αναφορές
φαντασμάτων κατά τις χιλιετηρίδες από πολλούς
πολιτισμούς μέχρι και σήμερα όπου έχουν
φωτογραφηθεί και βιντεοσκοπηθεί; Θα μου πει
κάποιος παραμύθια είναι όλα πλαστά! Σήμερα
υπάρχουν πάνω από 650.000 φωτογραφίες από
φαντάσματα και πάνω από 1.200 βίντεο! Οι ειδικοί
λένε λοιπόν, ότι από τις 650.000 φωτογραφίες οι 1.800
είναι αυθεντικές και από τα 1.200 βίντεο τα 610 μέχρι
στιγμής είναι αυθεντικά και αυτά! Αν λοιπόν είναι έτσι
που για μένα είναι τότε η ψυχή υπάρχει; Η είναι κάτι
άλλο; μέχρι όμως να βρούμε τι είναι το κάτι άλλο εγώ
λέω ότι είναι ψυχές……! Ξέρετε ποια είναι η πλάκα
στο όλο θέμα ότι δεν υπάρχουν μόνο φαντάσματα
 142

ανθρώπων μα και ζωών αλλά και φυτών και δένδρων

κτλ. κτλ.….σαν να υπάρχει μια συνέχεια κάπου αλλού
από σχεδόν όλα! Καταπληκτικό! Και όμως οι ποιο
πολλοί επιστήμονες το αρνούνται λένε ότι είναι κάτι
άλλο που δεν έχουν ανακαλύψει το τι είναι! Είναι οι
ίδιοι που πιστοποιούν την ύπαρξη φαντασμάτων ως
υπαρκτά …. Πραγματικά έχει απόλυτο ενδιαφέρον
όλο αυτό μα συνάμα και πολύ αινιγματικό! Το
δέχονται το ένα και να απορρίπτουν το άλλο!
Θα με ρωτήσει τώρα κάποιος επιστήμονας τι είδους
επιστήμονες είναι αυτοί που τα δέχονται όλα αυτά;
Είναι η επιστήμη της παραψυχολογίας όπου
διδάσκεται σε πολλά πανεπιστήμια στην Αμερική
Αγγλία και άλλες χώρες αλλά και πολλοί φυσικοί
ανάμεσα σε αυτούς και άλλοι με ειδικότητες φυσικής –
πυρηνικής! Αν πράγματί ενδιαφέρεστε να δείτε ποιοι
είναι δεν έχετε πάρα να ψάξετε σε πανεπιστήμια
μεγάλα της Αμερικής και άλλων χωρών και να τους
βρείτε αλλά και τα αποτελέσματα τους διότι αν
αναφέρω τώρα ένα δύο ονόματα θα πρέπει να γράφω
ώρες για τον καθένα….μην βιάζεστε θα το κάνω στο
μέλλον αλλά θα είναι ένα τεράστιο άρθρο γιατί είναι
πάρα πολλοί!
Εκτός τις φωτογραφίες και τα βίντεο υπάρχουν
αποδείξεις από θετικές ενέργειες ( πνεύματα ) από
πολλά και διάφορα μηχανήματα και πάλι όλα αυτά τα
δέχονται ως αυθεντικά αλλά όχι ως ύπαρξης
ψυχής….!
Τελικά η ψυχή είναι η πνοή η ανάσα του ανθρώπου
και του κάθε ζωντανού οργανισμού από φυτά έντομα
ζώα έως και άνθρωπο; Διότι χωρίς οξυγόνο δεν ζει
τίποτα …..οπότε μήπως είναι αυτό που λέγανε οι
αρχαίοι μας πρόγονοι ο αιθέρας; Η πεμπτουσία
δηλαδή! Οι Λυκάωνες για όσους τους πιστεύουν ως
υπαρκτά όντα λένε για την ψυχή τα εξής:
 143

<< Η ψυχή προέρχεται από την συμπαντική φλέβα

ροής όπου διανύει όλο το γνωστό και άγνωστο
σύμπαν με όλα τα παράλληλα σύμπαντα! Η ροή αυτή
έχει χιλιάδες ψυχές μέσα της και κάθε φορά που ο
Μαν Η Του ( θεός των Λυκάωνων ) αποφασίζει να
δώσει ζωή σε κάτι παίρνει μια ψυχή από την ροή
αυτή! Είναι άυλη και αόρατη μα σαν σύνολο μοιάζει με
έναν κομήτη που αφήνει μια τεράστια ουρά πίσω του!
Φανταστείτε την ουρά αυτή να διανύει όλα αυτά που
προαναφέραμε! Η ψυχή είναι μια και είναι αθάνατη και
αύθαρτη όμως ο Μαν Η Του μέσα από την ροή αυτή
διαλέγει μια μια την ψυχή για το κάθε τι! Για
ανθρώπους, εξωγήινους, δέντρα, φυτά, ζώα, ψάρια,
έντομα, πτηνά, ερπετά Λυκάωνες, δρακονιανούς, και
ότι λογής όντα υπάρχουν στο σύμπαν! Ακόμα και
στον κάθε πλανήτη που φτιάχνεται του δίνει και από
μια ψυχή! Ακόμα και ο πλανήτης γη που ζούμε όλοι
έχει ψυχή ( αυτό είναι αλήθεια επιστήμονες λένε ότι ο
πλανήτης γη τα τελευταία χρόνια είναι ένας ζωντανός
οργανισμός) και όταν παθαίνει κάτι από αυτό που έχει
ψυχή αυτομάτως ξανά γυρνάει στην φλέβα της
συμπαντικής ροής με μια εξαίρεση όμως! Στα νοήμον
όντα που έχει δοθεί η ψυχή ανάλογα τις πράξεις τις θα
βρεθεί ξανά στην συμπαντική ροή αν είναι καλή αν
έχει όμως φθαρεί και είναι κάκιστη τότε θα αιωρείται
για πάντα στο σκοτεινό νεφέλωμα όπου και αυτό με
την σειρά του γυρνοβολά αδιάκοπα στο σύμπαν μέσα
το γνωστό και άγνωστο αλλά και στα παράλληλα
σύμπαντα ( για αυτό οι επιστήμονες το έχουν
ονομάσει σκοτεινή ύλη τα τελευταία 10 χρόνια από
τότε που το ανακάλυψαν χωρίς να ξέρουν τι είναι
αλλά με το να λένε ότι όπου περνάει αφήνει σκότος
γύρω του )! Από την φλέβα αυτή προ ήλθε και ο Μαν
Η Του όπου ήταν η πρώτη και καθάρια ψυχή από
όλες αυτογενή και καθάρια όπως το φως των άστρων,
ο πρώτο μάστορας όλων των άλλων ψυχών μα και
συμπάντων σε όλο το γνωστό και άγνωστο σύμπαν
 144

αλλά και των παράλληλων συμπάντων! Έτσι η ψυχή

είναι κάτι το συμπαντικό όπου δίνει ενέργεια στο
σκεύος ( σώμα ) του κάθε ον και όταν το σκεύος
χαλάει η ψυχή γυρνάει και πάλι στην συμπαντική ροή
και όταν ο Μαν Η Του το θεωρήσει σωστό τότε την
ξανά τοποθετεί εκεί που πρέπει…. >>

Κάποιοι επιστήμονες γιατροί και λόγιοι λένε ότι όταν

πεθαίνει κάποιος δεν υπάρχει τίποτα! Και μάλλον δεν
είναι κάποιοι αλλά οι ποιο πολλοί και φέρνουν
παραδείγματα όπως όταν κάποιος πεθαίνει σε ενα
χειρουργικό τραπέζι όπου όταν ξανά ανασταίνεται
λέει ότι είδε λιβάδια και ποτάμια αλλά και καθάρια
φώτα! Αυτοί λοιπόν λένε ότι γίνεται ένα είδος χημικής
σύνθεσης στον άρρωστο στον εγκέφαλο ή στον
ετοιμοθάνατο και τα βλέπουν όλα αυτά! Μάλιστα
κάποιοι από αυτούς λένε ότι άμα σκεφτούν την ώρα
που πεθαίνουν κάτι χαρούμενο αυτό θα δουν ως
μετέπειτα πορεία τους μέχρι την ώρα του θανάτου
τους όπου πλέον τελειώνουν όλα! Ακούγεται
δυσοίωνο είναι όμως αλήθεια;
Το λέω αυτό διότι έχει τύχει σε πολλές ας τις πω
νεκροφάνειες κάποιοι άρρωστοι όχι μόνο να
μιλήσουν για το τι είδαν αλλά και να εξηγούν στους
γιατρούς το τι έκαναν για να τους σώσουν την ζωή!
Αυτό κάποιοι το λένε ένα είδος αστρικής προβολής
όπου ο ασθενής  χωρίς να το θέλει βγήκε ως πνεύμα;
Ως ψυχή; Ως ενέργεια; Δεν λένε πως και τι βγήκε από
το σώμα του και τα είδε όλα αυτά! Αν το δέχομαι εγώ
αυτό;
Όχι! Να σας πω το γιατί! Όλοι αυτοί ήταν για κάποια
λίγα λεπτά νεκροί ή ακόμα και μια ώρα! Όχι απλά
νεκροί αλλά και ως πιστοποιημένοι νεκροί από τους
ιδίους τους ιατρούς και όμως ξανά γύρισαν! Θα μου
πείτε νεκροφάνεια, και όμως κανείς επιστήμονας
μέχρι σήμερα δεν μπορεί να εξηγήσει τι είναι και γιατί
γίνεται η νεκροφάνεια! Τι γίνεται όμως ερωτώ εγώ με
 145

κάποιους που έχουν  πεθάνει ώρες πολλές  ή ακόμα

και εικοσιτετράωρα και οι νεκροί ή επανέρχονται στα
νεκροτομία ή στα σπίτια που τους κλαίνε ή ακόμα για
τους ποιο άτυχους να ξυπνήσουν μες στα φέρετρα
τους όπου και πραγματικά χάνουν την ζωή τους
ύστερα εκεί μέσα και το ανακαλύπτουν οι συγγενείς
ότι είχε γίνει κάτι τέτοιο μόνο όταν γίνει η εκταφή
όπου και βλέπουν τους σκελετούς των αγαπημένων
τους ανάποδα ή στα πλάγια.
Δεν υπάρχει εξήγηση! Αν λοιπόν πάρουμε την
εκδοχή ότι ο άνθρωπος δεν έχει ψυχή και ότι μόλις
πεθάνει τελείωσαν τα πάντα ….δηλαδή σβήνει ο
ηλεκτρισμός που έχουν μέσα τους δεν θα μπορούσε
να επανέλθει στην ζωή ούτε με ανάνηψη αλλά ούτε
και μετά από κάποιες ώρες ή ακόμα και μέρες! Οπότε
κάτι δεν κολλάει….αλλά και ούτε υπάρχει περίπτωση
αν δεν υπήρχε κάτι μέσα μας είτε αυτό ονομάζετε
ψυχή ή ήλεκτρον να μπορούσαμε να ξανά γυρίσουμε
στην ζωή! Θα είμασταν ολότελα νεκροί! Είναι κάτι
που ακόμα κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει ως
πραγματικό!
Όμως υπάρχει ηλεκτρισμός μέσα μας και όχι μόνο σε
εμάς αλλά σε κάθε ζωντανό οργανισμό είτε είναι φυτά,
δένδρα, ζώα, ψάρια, πτηνά, ερπετά, άνθρωποι κτλ.
κτλ.….! Ίσως αυτό είναι η ψυχή αυτός ο αμυδρός
ηλεκτρισμός! Όπου η καρδιά του κάθε οργανισμού
κρατά ζωντανό! Αν δείτε μια εγχείρηση ανοιχτής
καρδιάς ή μεταμόσχευση καρδιάς όταν τοποθετείται
στον άρρωστο  τις δίνουν μια ώθηση της καρδιάς με
το δάχτυλο τους ο κάθε γιατρός για να ξεκινήσει να
τρομπάρει και πάλι το αίμα…προσέξτε τώρα μέχρι
τότε ο ηλεκτρισμός του ανθρώπου λένε οι ειδικοί
μέχρι αυτό να αποδειχθεί λάθος πέφτει σε
λήθαργο….αν σταματήσει σταματά και η καρδιά η
επισκευασμένη ή η νεόφερτη οπότε κάνουν ανάνηψη
με ρεύμα για να ξανά λειτουργήσει!
 146

Και πάλι όμως νόημα δεν βγαίνει πουθενά για το αν

υπάρχει ψυχή…το τι είναι…πως είναι….θεϊκή
πλασμένη ή απλός εξελίξιμη από το σύμπαν; Τα
ερωτήματα και οι αινιγματικές τοποθετήσεις και
απορίες πολλών θα υπάρχουν για πολλά χρόνια
ακόμα μέχρι να δουμε αν υπάρχει ψυχή!
Τι γίνεται όμως μ ε τους κλώνους; Είτε είναι άνθρωποι
είτε ζώα ή ανθρωποθηρία; Έχουν ψυχή; Και αν έχουν
ποιος τους τις δίνει ο θεός; Ο άνθρωπος που τους
έπλασε; Η αυτόματα η φύση σε ότι γεννιέται είτε
φυσικά ή τεχνητά τοποθετεί και από μια ψυχή μέσα
τους;
Αν όμως το παράδειγμα με το τσεκούρι για πολλούς
είναι σωστό εγώ έχω να πω το δικό μου παράδειγμα!
Εάν πάρουμε μια φυσαρμόνικα ή μια άρπα ή μια
κιθάρα και αρχίζουμε και παράγουμε μουσική ποιος
το κάνει; Ο άνθρωπος ή το όργανο; Μα φυσικά ο
άνθρωπος δίνει σε κάτι άψυχο ζωή….έτσι και με το
τσεκούρι εάν δεν το έφτιαχνε ο άνθρωπος το τσεκούρι
θα ήταν ένα άψυχο εργαλείο διότι όσο ο άνθρωπος
δεν το δουλεύει τότε είναι άψυχο, ένα απλό
αντικείμενο οπότε και η κόψη του είτε είναι ακριβό
ακονισμένη ή σκουριασμένη παραμένει άψυχη!
Οπότε τι μπορούμε να πούμε; Ότι ειδικά ο άνθρωπος
δημιουργεί όλα τα άλλα αντικείμενα! Δημιουργεί διότι
έχει ψυχή….ακόμα και τα ζώα αλλά και τα έντομα
ψάρια και πτηνά δημιουργούν και αυτά με τον τρόπο
τους ακόμα και τα ερπετά οπότε και αυτά έχουν
ψυχή…!
Ας πούμε λοιπόν ότι η ψυχή είναι αυτό που δίνει την
δύναμη της ζωής επι της γης και ότι προέρχεται από
κάπου πνευματικά! Εγώ θα την ονομάσω << ενέργεια
του εγκεφάλου >> άγνωστη και αόρατη ενέργεια! Μια
ενέργεια όπου κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει
από πού έρχεται….ακόμα και σε άτομα που έκαναν
λοβοτομή η ψυχή ήταν μέσα τους παρόλο ότι
κατάστρεφαν τον εγκέφαλο τους οι ψυχίατροι!
 147

Αν όμως κάποιος μου αναφέρει το παράδειγμα του

Δόκτορα Φρανκεστάϊν ότι κατάφερε και από πολλά
πτώματα παίρνοντας διάφορα μέλη τους κατάφερε
και έφερε στην ζωή αυτό το περίεργο πτώμα
ενώνοντας τα μέλη τους σε ένα! Οπότε μπορεί
κάλλιστα να πει ότι εφόσον δεν είχε ψυχή πως
ζωντάνεψε;
Πραγματικά μπορώ να πω ότι το παράδειγμα αυτό θα
ευσταθούσε αν ήξερε την πραγματική ιστορία του
Δόκτορα Φρανκεστάϊν και όχι την
μετατροποποιημένη νουβέλα επιστημονικής
φαντασίας που γράφτηκε……για να εξυπηρετήσει
τους σκοπούς τους συστήματος! Την πραγματική
ιστορία του Φρανκεστάϊν θα την εξιστορήσω για
πρώτη φορά στο μέλλον….!
Ας πούμε όμως ότι είναι έτσι, αν δουμε από τις ταινίες
ή τα βιβλία που έχουν γραφτεί θα διαπιστώσουμε ότι
το τέρας του Φρανκεστάϊν κυκλοφορεί και φέρεται
σαν ζόμπι ή σαν κάποιον που έχει υποστεί λοβοτομή!
Οπότε αυτό αυτομάτως σημαίνει ότι δε έχει ψυχή
μέσα του ώστε να καθοδηγήσει το σώμα του και τις
ενέργειες του…..τι όμως το έφερε στην ζωή; Η δύναμη
του ρεύματος λέει η ιστορία….
Χμμμμ πολύ ενδιαφέρον ιδιαίτερα για τους γιατρούς
όπου και εφεύρεσαν το μηχάνημα της ανάνηψης! Αν
όμως κάποιος διαβάσει την πραγματική ιστορία του
Φρανκεστάϊν θα δει ότι είναι κάτι άλλο ποιο
αξιοπερίεργο  και αινιγματικό! Θα καταλάβει ότι δεν
μιλάμε για τεχνητό ρεύμα μα για φυσικό μέσο των
κεραυνών…… μα είπα αυτό είναι μια άλλη αληθινή
ιστορία παραποιημένη εσκεμμένα να περάσει στο
περιθώριο της φαντασίας!
Τελικά όμως τι πρέπει να πιστέψει κάποιος; Υπάρχει
ψυχή ή όχι!;! Αν το πάρουμε από πλευρά επιστήμης
το 90% λέει όχι δεν υπάρχει τίποτα και το 10% λέει ότι
υπάρχει! Η δικιά μου γνώμη είναι ότι υπάρχει και αυτό
διότι το 10% των επιστημόνων και πολύ σωστά λένε
 148

ότι ένας πολύπλοκος μηχανισμός όπως είναι οι

άνθρωποι τα ζώα τα ψαριά τα έντομα αλλά και τα
ερπετά  για να κουνήσουν όλο αυτό το σώμα να
ενεργοποιήσουν την κίνηση του αίματος μέσο των
φλέβων ή τα υγρά σε όντα που δεν έχουν αίμα ακόμα
οι κινήσεις οι σκέψεις το που θα πάνε πως θα
πράξουν τι θα σκεφτούν….χρειάζεται ενέργεια! Η
ενέργεια αυτή είναι η ψυχή… << η ενέργεια εγκέφαλου
>> που ανάφερα ποιο πάνω!
Από πού έρχεται!;! Που πάει όταν το σώμα φθείρεται;
Όσοι πιστεύουν σε θεό ή θεούς εκεί που λέει η κάθε
θρησκεία….μα αυτοί που δεν πιστεύουν; Κάπου
πάει…στον δημιουργό της οποίος ή ότι και να είναι
αυτό!
Δεν θα πω ότι δεν υπάρχει, για μένα υπάρχει άσχετα
αν δεν μπορώ να το αποδείξω όμως υπάρχουν πολλά
σε αυτό τον κόσμο που κάνουν ακόμα και τους ποιο
δύσπιστους επιστήμονες να λένε ότι κάτι υπάρχει!
Ήδη υπάρχουν ομάδες επιστημόνων όπου
ασχολούνται με το θέμα μέσο έρευνας εντατικά…ίσως
το καταφέρουν να το βρουν ίσως όμως και όχι! Θα
μπορούσα να δίνω χιλιάδες παραδείγματα….όμως
είναι ανώφελο σε κάτι που δεν υπάρχει χειροπιαστά
ως υπαρκτό να πίσω κάποιους ότι υπάρχει…..όμως
για αυτούς έχω να πω τα εξής:
<< Αναζητήστε την ψυχή ως ενέργεια σε ένα
χαμόγελο, σε ένα δάκρυ, σε έναν άρρωστο, σε ένα
βλέμμα πόνου ή απελπισίας ή χαράς, σε μια
επανασύνδεση μάνας και παιδιού, σε ένα δελφίνι την
ώρα που πηδάει έξω από το νερό, σε μια πεταλούδα
την ώρα που βγαίνει από το κουκούλι της, στα πουλιά
που πλένονται σε μια γούβα από νερό όταν έχει
ζέστη, στα μυρμήγκια που τόσα κάνουν, στις
μαϊμούδες, αναζητήστε την ψυχή σε χαμένους σας
ανθρώπους μέσο των ονείρων ( πόσο ταραζόμαστε ή
και ευχαριστιόμαστε ή και στεναχωριόμαστε ή και
χαιρόμαστε όταν δουμε κάποιον δικό μας  ε; ) είτε
 149

συνειδήτα είτε όχι! Τώρα που είπα συνειδητά

όνειρα….πράγματι πως μπορούμε να βρούμε εκεί
δικούς μας ανθρώπους που έχουν φύγει; Μήπως το
συνειδητό όνειρο είναι ένας τρόπος που η ψυχή μας
φεύγει όχι μέσο αστρικής προβολής μα μέσο ενός
πολύ παράξενου τρόπου που ονομάζεται ύπνος ….
Μετά συνειδήσεως!
Έτσι λοιπόν μπορεί να καταλάβει η ψυχή του τον
αέρα αν είναι ζεστός όταν τον χαϊδεύει μια ζεστή μέρα
ή και το αντίθετο στο κρύο, όταν μια ζεστή μέρα πίνει
κρύο νερό …η ευχαρίστηση….σε ένα ξεκαρδιστικό
γέλιο δεν θα τον πονέσει μόνο η ψυχή του αλλά θα
νιώσει και ευθυμία αλλά και μια παράξενη ζάλη
βλέποντας αστράκια ( είναι αυτό που λένε λιγώθηκε η
ψυχή του στα γέλια…δηλαδή το ευχαριστιέται η
ψυχή ), όταν υπάρχει ιδιαίτερη συγκίνηση μα από
κάποια ταινια ή ένα βιβλίο ή ένα συμβάν…. Δεν είναι
ευχαρίστηση του σώματος ούτε του μυαλού αλλά
ψυχής ( ενέργεια μυαλού ) και όμως κάποιοι τα
αντικρούουν αυτά και λένε δεν είναι έτσι δυστυχώς
όμως για αυτούς δεν μπορούν να αποδείξουν από
πού προέρχεται το γέλιο ή χαρά ή λύπη το μίσος ή
αγάπη ή συμπόνια ή κακία ή καλοσύνη κτλ. κτλ.!
Ξέρετε ότι είμαστε ο μοναδικός λαός που έχει
κάποιες  λέξης σε μια!;! Ποιες; Ο << Καλόψυχος >>, ο
<< Κακόψυχος  >>, ο << Πονόψυχος >>, ο <<
Σκατόψυχος  >>, ο << Ασπρόψυχος >>, ο <<
Μαυρόψυχος  >>, ο << Αρετόψυχος >>, ο << 
Πνευματόψυχος  >> ο << Αγγελόψυχος >>, ο <<
Διαβολόψυχος >> κτλ. κτλ.! Πουθενά αλλού δεν
υπάρχουν τόσες εκατοντάδες λέξεις για την ψυχή σε
μια …… και όμως εμείς οι Έλληνες τις έχουμε! Εσείς
που ενδιαφέρεστε πραγματικά για την ψυχή αν
υπάρχει ή όχι ψάξτε μέσο των << ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ
ΛΕΞΕΩΝ >> και αναλύστε την λέξη ψυχή και θα μείνετε
έκπληκτοι από το αποτέλεσμα της! Δεν το κάνω εγώ
γιατί έχει πολύ ώρα εξηγήσεων …..αν δεν το
 150

καταφέρετε όμως θα το κάνω για εσάς μην ξεχνάμε ότι

η αρχαιά Ελληνική γλώσσα δεν ονομάζεται για πλάκα
ως << Θεϊκή ή επουράνια >> μπορεί να βρει κανείς
πολλά στην γλώσσα μας ειδικά άμα καταφέρει και
γίνει γνώστης των Ελληνίδων λέξεων!

ΠΗΓΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.
http://aneksigita-fainomena.blogspot.com/2013/01/blog-
post_7477.html#:~:text=%CE%9F%CE%B9%20%CE%BD%CE%B5%CF
%81%CE%AC%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%82%20%CF%84%CE
%B7%CF%82%20%CE%A1%CE%BF%CE%B4%CF%8C%CF%80%CE
%B7%CF%82

2.
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%81%CE%AC%CE
%B9%CE%B4%CE%B5%CF%82#:~:text=%CE%9D%CE%B5%CF
%81%CE%AC%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%82,-%CE%91%CF
%80%CF%8C%20%CF%84%CE%B7%20%CE%92%CE%B9%CE%BA
%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE
%B1

3.
https://www.tsemperlidou.gr/basiliki-fatourou/inspiration-spirituality/
neraida-tis-avgis-10-stichia-gia-ta-mithika-onta-pou-empneoun#:~:text=
%CE%95%CE%9C%CE%A0%CE%9D%CE%95%CE%A5%CE%A3%CE
%97%2C%20%CE%91%CE%A5%CE%A4%CE%9F%CE%92%CE%95%CE
%9B%CE%A4%CE%99%CE%A9%CE%A3%CE%97-,%CE%9D%CE
%B5%CF%81%CE%AC%CE%B9%CE%B4%CE%B1%20%CF%84%CE
%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%85%CE%B3%CE%AE%CF%82%3A
%2010%20%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B9%CF%87%CE%B5%CE
%AF%CE%B1%20%CE%B3%CE%B9%CE%B1%20%CF%84%CE
%B1%20%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%B9%CE%BA%CE%AC
%20%CF%8C%CE%BD%CF%84%CE%B1%20%CF%80%CE%BF%CF
%85%20%CE%B5%CE%BC%CF%80%CE%BD%CE%AD%CE%BF%CF
%85%CE%BD!,-Post%20by%3A

4.
http://gym-istiaias.eyv.sch.gr/mathites/neraides.htm#:~:text=
%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%20%C2%A0%C2
%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C
2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%
C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0
 151

%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%C2%A0%CE
%9D%CE%95%CE%A1%CE%91%CE%99%CE%94%CE%95%CE
%A3%20%CE%9A%CE%91%CE%99%20%CE%9E%CE%A9%CE
%A4%CE%99%CE%9A%CE%91

5.
http://mythoitoukosmou.weebly.com/
nuepsilonrhoalphaiotadeltaepsilonsigma-kappaalphaiota-
xiomegatauiotakappaalpha.html#:~:text=%CE%9F%CE%B9%20%CE
%9D%CE%B5%CF%81%CE%AC%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF
%82%20%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%B9,%CE%BD%CE
%B1%20%CE%BA%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%BD
%20%CE%BA%CE%B1%CE%BA%CF%8C

6.
https://www.offlinepost.gr/2022/02/16/o-magikos-kosmos-tvn-neraidvn-
h-basilissa-neraida-kata-thn-keltiki-kai-skotseziki-laografia/#:~:text=%CE
%9F%20%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF
%82%20%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF
%82%20%CF%84%CF%89%CE%BD%20%CE%BD%CE%B5%CF
%81%CE%B1%CF%8A%CE%B4%CF%8E%CE%BD%3A%20%CE
%97%20%CE%92%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%B9%CF
%83%CF%83%CE%B1%2D%CE%9D%CE%B5%CF%81%CE%AC%CE
%B9%CE%B4%CE%B1%20%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC
%20%CF%84%CE%B7%CE%BD%20%CE%BA%CE%AD%CE%BB%CF
%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7%20%CE%BA%CE%B1%CE
%B9%20%CF%83%CE%BA%CF%89%CF%84%CF%83%CE%AD%CE
%B6%CE%B9%CE%BA%CE%B7%20%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CE
%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%B1

7.
https://www.thedailyowl.gr/15-most-famous-fairiesb/#:~:text=%CE%9F
%CE%B9%2015%20%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%B7%CE
%BC%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B5%CF%82%20%CE
%BD%CE%B5%CF%81%CE%AC%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF
%82%2C%20%CE%92%E2%80%99%20%CE%9C%CE%AD%CF%81%CE
%BF%CF%82

8.
https://melodia88.gr/i-mythologia-ton-neraidonsymvola-omorfias-
magias-ke-tychis/#:~:text=%CE%97%20%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE
%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20%CF%84%CF
%89%CE%BD%20%CE%BD%CE%B5%CF%81%CE%AC%CE%B9%CE
%B4%CF%89%CE%BD%3A%CE%A3%CF%8D%CE%BC%CE%B2%CE
%BF%CE%BB%CE%B1%20%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CF%81%CF
%86%CE%B9%CE%AC%CF%82%2C%20%CE%BC%CE%B1%CE
%B3%CE%B5%CE%AF%CE%B1%CF%82%20%CE%BA%CE%B1%CE
%B9%20%CF%84%CF%8D%CF%87%CE%B7%CF%82.

9.
 152

https://www.google.com/url?
sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUK
Ewjp6eOC8f_5AhU-X_EDHbFdC7A4RhAWegQIExAB&url=http%3A%2F
%2Fwww.invisiblelycans.gr%2Fneredes-telika-iparchoun
%2F&usg=AOvVaw2n3FOrkzxlE74oRowkrDuk

10.
https://www.olympia.gr/576192/ellada/neraides-kai-xotika/#:~:text=%CE
%95%CE%9B%CE%9B%CE%91%CE%94%CE%91-,%CE%9D%CE
%B5%CF%81%CE%AC%CF%8A%CE%B4%CE%B5%CF%82%20%CE
%BA%CE%B1%CE%B9%20%CE%9E%CF%89%CF%84%CE%B9%CE
%BA%CE%AC,-20/03/2016

11.
https://fainareti.wordpress.com/%CE%BE%CF%89%CF%84%CE
%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%BD%CE%B5%CF%81%CE%AC%CE
%B9%CE%B4%CE%B5%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF
%83%CF%84%CE%BF%CE%B9%CF%87%CE%B5%CE%B9%CE
%B1%CE%BA%CE%AC-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%86%CF
%8D/%CE%B1%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%A%CF
%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B4%CF%8C%CF%83%CE
%B5%CE%B9%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%BB
%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1%CF%82/%CE%BC%CF%8D%CE
%B8%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B8%CF
%81%CF%8D%CE%BB%CE%BF%CE%B9-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-
%CF%84%CE%B9%CF%82-%CE%BD%CE%B5%CF%81%CE%AC%CE
%B9%CE%B4%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5/
#:~:text=%CE%B1%CF%80%CF%8C%20%CF%84%CE%B7%CE%BD
%C2%A0%CE%A8%CF%85%CF%87%CE%AE-,%CE%9C%CF%8D%CE
%B8%CE%BF%CE%B9%20%CE%BA%CE%B1%CE%B9%20%CE
%B8%CF%81%CF%8D%CE%BB%CE%BF%CE%B9%20%CE%B3%CE
%B9%CE%B1%20%CF%84%CE%B9%CF%82%20%CE%BD%CE
%B5%CF%81%CE%AC%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%82%20%CF
%84%CE%B7%CF%82%C2%A0%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC
%CE%B4%CE%B1%CF%82,-%CE%9F%20%CF%87%CE%B1%CF
%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%B9%CF
%83%CE%BC%CF%8C%CF%82%3A%20%C2%AB%CE%9C%CE%AF
%CE%B1