1 Ebaluazioa

MATERIA ETA HAREN PROPIETATEAK

Liburuko 1. gaia
MATERIA ETA HAREN PROPIETATEAK

0. Aurreko urteetakoa gogoratuz

- Eredu atomikoak
https://cdn.knightlab.com/libs/timeline3/latest/embed/index.html?source=1UbGSlQu3CPQ2i7f2
SwK8Pv6uneSLBC3-YC3SwjkH0JA&font=Default&lang=en&initial_zoom=2&height=650
MATERIA ETA HAREN PROPIETATEAK

- Atomoaren partikulak, Zenbaki atomikoa (Z) eta masa Zenbakia (A)

Zenbaki atomikoa (Z): protoi kopurua→ elementuak taula periodikoan
ordenatzeko modua

Masa Zenbakia (A) : protoi kopurua + neutroi kopurua

MATERIA ETA HAREN PROPIETATEAK

- ESPEKTRO ATOMIKOAK
MATERIA ETA HAREN PROPIETATEAK

- ESPEKTRO ATOMIKOAK
MATERIA ETA HAREN PROPIETATEAK

- Konfigurazio elektronikoa

Zein da F-ren konfigurazio elektronikoa?

F (Z=9)= 1s2 2s2 2p5

MATERIA ETA HAREN PROPIETATEAK

-Atomo baten konfigurazio elektronikoak hiru printzipio betetzen ditu:

1. Energia minimoaren printzipioa:

Elektroiak energia gutxieneko orbitalean jartzen dira.

1. Pauli-ren esklusio printzipioa:

Atomo batean, ezin dira bi elektroi egon egoera berean → Orbital

berdinean dauden bi atomoak kontrako spinarekin.

1. Hund-en anizkoitazun maximoaren printzipioa:

Konfigurazio bat baina gehiago badira posible, elektroi

desparekatu (spin bereko) elektroi gehien dituen konfigurazioa da
egokiena.
TAULA PERIODIKOA

1. XIX mende hasiera arte: Metalak eta Ez-metalak

1. 1817: Johann W. Döbereiner → Masa atomikoaren arabera sailkatu-

Hiru elementuko hiru talde → Triadak

1. 1863: John A. R. Newlands → Masa atomikoaren arabera eta antzeko

propietateen arabera sailkatu → Zortzikotearen araua (atomo
arinentzat balio duena).
TAULA PERIODIKOA

4. 1870: Dimitri Mendeleiev → Masa atomikoaren eta propietateen

arabera sailkatu → Taula periodikoa deitu → Hutsuneak utzi aurkitzeko
elementuen propietateak iragarriz.
TAULA PERIODIKOA

5. 1871: J. Lothar Meyer: bolumen atomikoaren arabera →

Mendeleieven antzekoa

6. 1914: Moseley → Zenbaki atomikoaren arabera ordenatu. Zutabe

(talde) berekoek antzeko propietateak (Mendeleievek aurreikusi bezela)
TAULA PERIODIKOA ETA KONFIGURAZIO ELEKTRONIKOA

-Elementuak periodotan eta taldetan antolatuta daude:

-Periodoak: ilarak → Periodo bereko elementuek balentzia-geruza bera dute.

-Taldeak: zutabeak → Talde bereko elementuek konfigurazio elektroniko bera

dute balentzia-geruzan.
BALENTZIA IONIKOA

-Balentzia elektroiak: balentzia-geruzan dauden elektroiak → Portaera

kimikoa baldintzatzen dute.

-Balentzia ionikoa: gas noble baten konfigurazio elektronikoa lortzeko irabazi

edo galdu behar dituzten elektroiak adierazten du.
PROPIETATE PERIODIKOAK

1.Erradio atomikoa:

● Taldean: Z r
Balentzia geruza geroz eta kanporago → Erradio handiagoa

● Periodoan: Z r
Balentzia geruza leku berean → Nukleoa positiboagoa → Elektroiak
gehiago erakarri → Erradioa txikiagoa
PROPIETATE PERIODIKOAK

2. Ionizazio-energia: gas egoeran dagoen atomo isolatu bati

balentzia-geruzatik elektroi bat kentzeko eman behar zaion energia.

● Taldean: Z IE
Balentzia geruza geroz eta kanporago → Balentzia elektroiak nukleotik
urrutiago → Errezagoa elektroiak kentzea.

● Periodoan: Z IE
Balentzia geruza leku berean → Nukleoa positiboagoa → Elektroiak
gehiago erakarri → Zailagoa elektroiak kentzea.
PROPIETATE PERIODIKOAK

3. Elektroafinitatea: gas egoeran dagoen atomo isolatu batek elektroi bat

hartzean askatzen duen energia.

● Taldean: Z EA
Balentzia geruza geroz eta kanporago → Erakarpen gutxiago elektroiei
→ Elektroafinitate txikiagoa

● Periodoan: Z EA
Balentzia geruza leku berean → Nukleoa positiboagoa → Elektroiak
gehiago erakarri → Elektroafinitate handiagoa
PROPIETATE PERIODIKOAK

4. Elektronegatibotasuna: lotura kobalenteen atomoak elektroi ikotea zenbat

erakartzen duen neurtu.

● Taldean: Z EN
Balentzia geruza geroz eta kanporago → Gutxiago eutsi lotura elektroia
→ EN txikiagoa

● Periodoan: Z EN
Balentzia geruza leku berean → Nukleoa positiboagoa → Elektroiak
gehiago erakarri → EN handiagoa
PROPIETATE PERIODIKOAK

5. Izaera metalikoa:

-Metalek: EN txikia → Ioi positiboak eratzeko joera

-Ez metalek: EN handia → Ioi negatiboak eratzeko joera

● Taldean: Z M
Balentzia geruza geroz eta kanporago → Gutxiago eutsi lotura elektroia
→ M handiagoa (EN txikiagoa)

● Periodoan: Z M
Balentzia geruza leku berean → Nukleoa positiboagoa → Elektroiak
gehiago erakarri → M txikiagoa (EN handiagoa)