Rekabet

www.milliyet.com.tr
Sayı: 3 | Yıl: 1
B A S I N DA G Ü V E N

Aralık 2022

TÜRKİYE’NİN
Neden
E-TİCARET KANUNU
AB Dijital Elon Musk’ın
e-ticaret Piyasalar Apple’a karşı
Kanunu Kanunu savaşı
Mehmet Kayış Faik Metin Tiryaki Recep Gündüz
Í 24 Í 38 Í 42
Dijital gündem

AB Dijital
Piyasalar
Kanunu’nun
Türkiye’ye Etkileri
Çevrimiçi ekonomide, platformlar belli bir
alanı, satıcıya kiraya veren dükkan sahibi
olmakla beraber, müşteri ve satıcı arasındaki
neredeyse tüm ilişkileri yönetmekte yerine
göre hukuki işlemin tarafı da olmaktadır.

“
Dr. Faik Metin Tiryaki
Avukat

Avrupa Birliği (AB) Dijital Piyasalar planlanmıştır.

Kanunu (the EU Digital Markets
Act, kısaca DMA) çevrimiçi
platform ekonomisinde, dilimizde
“geçit bekçisi” ifadesiyle vücut
bulan “gatekeeper”ların haksız
uygulamalarını sona erdirmek
için 2020 yılı sonunda Avrupa
Komisyonuna önerilmiş ve AB’nin
alışılagelmiş yasal düzenlemelerine
göre rekor bir sürede Mart 2022’de
kabul edilmiştir.
AB’nin resmî gazetesinde
yayımlanarak 1 Kasım 2022’de
yürürlüğe giren bu düzenleme
Mayıs 2023’te uygulanmaya
başlayacaktır. Geçit bekçileri
için birtakım yükümlülükler getiren
düzenlemenin, aşama aşama uygulanması ve Mart
2024’te tüm maddeleriyle uygulanır hale gelmesi
Peki neden AB böyle bir
düzenlemeye ihtiyaç
Rekabet hukukunun duymuştur?
doğum yeri Malum, GAFAM olarak
adlandırılan Google (Alphabet),
diyebileceğimiz Apple, Facebook (Meta), Amazon
ABD’de kartel bir ve Microsoft beşlisi ve bu beşlinin
yanına Alibaba’yı da ekleyebiliriz,
suç olup, yaptırımı sadece bizde değil tüm dünyada
ticaretten iletişime, bankacılıktan
para cezası yanında eğitime her alanda yerleşik
kuralları değiştirmiştir.
hapis cezasıdır Bu konuda parça parça yasal
düzenlemeler yapılmış ve kamu
otoritelerince rekabet ve kişisel veri
özelinde pek çok karar alınmıştır. Ancak,
tüm bu dağınık düzenlemeler ve alınan kararlar yeterli
olmamış, kapsamlı bir düzenleme ihtiyacı duyulmuştur.

38 Aralık | Rekabet

AB açısından yasal düzenleme ihtiyacının üç temel nedeni
bulunmaktadır;
l Dijital ekonomide, son kullanıcı ve satıcılar arasında
bağlantıyı sağlayarak kilit bir rol ifa eden çevrimiçi
platformları özel olarak düzenlemek.
Konvensiyonel bir ticarette, müşteri satıcının dükkanına
gider ve almak istediği ürünü satın alıp çıkar. Dükkân
kira olabilir, bir alışveriş merkezi içinde yer alabilir ancak
dükkanın sahibi hiçbir şekilde müşteri ve satıcı arasındaki
bu hukuki ilişkinin tarafı değildir. Oysa çevrimiçi
ekonomide, platformlar belli bir alanı, satıcıya kiraya
veren dükkan sahibi olmakla beraber, müşteri ve satıcı
arasındaki neredeyse tüm ilişkileri yönetmekte yerine
göre hukuki işlemin tarafı da olmaktadır. Dolayısıyla,
klasik bir bakış açısıyla hukuki olayın çözümü mümkün
olmamaktadır.
l AB bünyesindeki rekabet hukuku soruşturma
süreçlerinin uzunluğunu telafi etmek.
Bilindiği üzere, dijital ekonomide hız ve değişim çok
önemlidir. Bir sene gördüğümüz bir uygulama sonraki
sene bir başka teşebbüs tarafından satın alınmış olabilir.
Örneğin, Facebook’un WhatsApp’ı alması hiçbir rekabet
otoritesinin izninden geçmemiş, her şey hızlı bir şekilde
olup bitmiştir. On sene önce arama motoru denilince akla
Yahoo ve Altavista gelirken, şimdilerde isimleri çoktan
unutulmuştur. Tabiricaizse, dijital ekonomide atı alanın
Üskidar’ı geçmesi milisaniye içinde gerçekleşmektedir.
Rekabet hukuku etkili olabiliyor mu?
Mevcut rekabet hukuku prosedürleri, bu denli hızlı bir
evrende ne yazık ki etkili olamamaktadır. Peki neden?
Rekabet hukukunun doğum yeri diyebileceğimiz ABD’de
kartel bir suç olup, yaptırımı para cezası yanında hapis
Dijital gündem
cezasıdır. Bu yaklaşım, AB’de ve ülkemizde yerini
tamamen idari para cezasına dönüşmekle beraber;
rekabet ihlallerini soruşturma usulü hala tarihsel
köken nedeniyle ceza yargılamasına yakındır. İhlal
isnadı üzerine yazılı ve sözlü savunma alınması, dosya
münderecatına giriş hakkı gibi, diğer idari ihlallerde
görülmeyen haklar ilgili teşebbüslere/şirketlere/firmalara
tanınmıştır. Dolayısıyla, rekabet hukukunun klasik ex-
post yöntemleriyle Üsküdar’a giden atı tutmak mümkün
değildir.
l AB genelinde DMA’ya ihtiyaç duyulduğuna yönelik
konsensus tabiki düzenlemenin çıkmasına yardımcı
olmuştur. Malum kavgalı bir geçmişe ve farklı dillere
sahip 27 ülkenin ortak karar alması, demokratik ilkeleri
benimsemiş olsalar da pek kolay olmamaktadır. DMA
mevzu bahis olduğunda, üye ülkelerin tamamının
rastlanmadık bir şekilde hızlı bir şekilde konsensus
içinde olması, böyle bir düzenlemeye ne kadar ihtiyaç
duyulduğunun da en önemli göstergesidir.
DMA’nın bir yasa olarak AB düzenlemelerindeki
konumunu da belirtmekte yarar var. AB’de birincil
normlar, Avrupa Birliği’ni kuran antlaşmalardır. İkincil
normlar ise antlaşmaları temel alan tüzükler ve
yönergelerdir. İşte DMA belirttiğimiz bu güçlü AB
genelinde sağlanan konsensus sayesinde birincil ve
ikincil normların arasında bir güce sahip olarak karşımıza
çıkmaktadır.
Türk hukuk sisteminde durum nedir?
Ülkemizde, Rekabet Kurumu çevrimiçi ekosisteme
ilişkin son dönemde kritik birçok karara imza attı:
Google Android Kararı, Google Adwords Kararı,
Google Yerel Arama Kararı, Google Shopping Kararı ve
Rekabet | Aralık 39
Dijital gündem
henüz gerekçeli kararı açıklanmayan Meta (Facebook)
kararının yanısıra ülkemiz yerli dijital oyunculara ilişkin
Sahibinden, Yemeksepeti, Çiçeksepeti ve Nadirkitap
kararları da önem taşıyan kararlardır. Tüm bunlar
Rekabet Kurumunun Avrupa Komisyonunun hiç de
gerisinde olmadığı görülmektedir. Bahsetmiş olduğum
tüm bu kararlar Rekabet Kurumu internet sitesinde
yayınlanmıştır.
Rekabet Kurumu’ndan örnek karar
Nitekim, İtalyan Bocconi Üniversitesi akademisyenleri
tarafından yapılan bir çalışmada (Competition and
Defaults in Online Search - Francesco Decarolis/Muxin
Li/Filippo Paternollo) Google’ın Android cihazlarda
varsayılan internet arama motoru olarak yer almasıyla
ilgili olarak AB, Türk ve Rus rekabet otoritelerinin
Google hakkındaki kararları ve karar sonucunda
pazardaki değişimler karşılıklı bir analize tabi tutulmuş
ve nihayetinde Türk Rekabet Kurumunun aldığı kararın
benzerlerine göre piyasada daha etkili olduğu sonucuna
varılmıştır.
Soruşturmalar yanında Rekabet Kurumu tarafından
“E-Pazaryeri Platformları Sektör İncelemesi” raporu
tamamlanmış ve kamuya paylaşılmıştır. Ayrıca “Çevrim İçi
Reklamcılık Sektör İncelemesi”ne yönelik çalışmalar ise
devam etmektedir.
Dijital ekonomiye yönelik soruşturmalar ve sektör
40 Aralık | Rekabet
incelemeleri nihayetinde olgunlaşmış ve bu yılın ekim ayı
başında Rekabet Kurumu tarafından hazırlanan “Dijital
Piyasaların Düzenlenmesine Yönelik Olarak 4054 Sayılı
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Değişiklik
Yapılmasına İlişkin” yasa tasarısı (Taslak Yasa) sınırlı olarak
kamuoyunun görüşüne açılmıştır.
Taslak Yasa incelendiğinde AB düzenlemelerine benzer
yanları yanında, kimi bazı problemlere ilişkin farklı
yöntemlerin de benimsendiği görülebilmektedir.
Hatta taslağa bakıldığında, AB’nin Dijital Piyasalar
Kanunundan ziyade 19.01.2021 tarihinde yürürlüğe
giren Alman Rekabet Yasası’nda (Gesetz gegen
Wettbewerbsbeschränkungen -GWB) değişiklik yapan
düzenlemeye daha çok benzemektedir. Bu benzerlikte,
AB’nin uluslar üstü düzenlemeye önem verirken Türk
Rekabet Kurumunun ve Alman Rekabet Kurumunun
(Bundeskartellamt) ülke içi/ulusal düzenlemeye önem
vermesi yanında Türk ve Alman hukukları arasındaki
etkileşimin de önemli rolü olduğu düşünülmektedir.
Görüleceği üzere Türk rekabet ekosistemi ve otoritesi
hem yapılan soruşturmalar ve neticesinde alınan kararlar,
hem sektör raporları hem de yasa çalışmaları ile bu
dinamik süreci izlemekte ve yönlendirmektedir.
AB’ın düzenlemesi ve Rekabet Kurumu taslağı
arasındaki benzerlikler ve farklılıklar.
Taslak Yasanın sınırlı olarak görüşe açıldığını dikkate
alarak, düzenlemeler arası karşılaştırmayı Taslak Yasa
 Dijital gündem

hakkında bilgi de vermek suretiyle yapılmasının daha teşebbüse olumlu ve olumsuz görevler verilmektedir.
yerinde olacağını düşünmekteyim. Olumlu yükümlükler; birlikte işlerliği sağla, performans
Taslak Yasa, AB’den farklı olarak ayrı bir kanuni ölçümü araçlarına erişime izin ver, veriyi paylaş
düzenleme olarak değil, 4054 sayılı Rekabetin şeklindedir. Olumsuz yükümlülüklere örnekler ise
Korunması Hakkındaki Kanuna eklemeler yapmak kamuya açık olmayan verileri ticari kullanıcılarla
ve bu kanunda değişiklik yapmak suretiyle probleme rekabet ederken kullanmama şeklindedir. Söz konusu
çözüm getirmektedir. Eğer yasa koyucu farklı bir usul yükümlülükler büyük oranda DMA’ya yakın olup,
benimsemezse ayrı bir Türk Dijital Piyasalar Kanunumuz yine benzer şekilde DMA gibi ex-ante bir yaklaşım
olmayacak. benimsenerek, ihlal oluşmadan müdahale edilmesi
Taslak Yasa öncelikle, “Önemli Pazar Gücüne Sahip amaçlanmıştır.
Teşebbüs” ve “Temel Platform Hizmeti” kavramlarını DMA’nın ve Taslak Yasanın yükümlülükleri düzenleyiş
tanımlayarak, yeni düzenlemenin süjesini şekline bakıldığında, geçmiş
belirlemekte ve kapsamını çizmektedir. rekabet ihlallerinden ders alındığı
Bu noktada rekabet hukukuna aşina
olanların aklına “hâkim durum ve hakim
Türk rekabet izlenebilmektedir. Örneğin,
Rekabet Kurumunun Google
durumun kötüye kullanılması” kavramları ekosistemi Android kararındaki “Google
gelecektir. Neden yıllardır kullanılan aramanın rakiplerinin cihazlara
ve bilinen mevcut bir kavram yerine ve otoritesi önyüklenemeyeceğine ve cihaz

hem yapılan
yeni bir kavram türetilme ihtiyacına üreticilerinin cihazlardaki arama
duyulduğu ise, yukarıda belirttiğimiz noktalarının herhangi birinde
ve AB’nin de hedeflediği, hızlı olma
ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Hâkim soruşturmalar ve Google aramaya rakip ürünleri
kullanamayacaklarına dair
durumun tespiti, sayısal veriler ve iktisadi
analizlerle ortaya konulmaktadır. Diğer
neticesinde alınan yükümlülüklerin sözleşmelerden
çıkarılması” şeklindeki tedbir, Taslak
bir deyişle, hakim durumda bulunma
ilgili pazara, ilgili döneme, aynı pazardaki
kararlar hem Yasa’da “Ticari kullanıcılara ve son
kullanıcılara sundukları mal veya
rakiplere ve başka pek çok etmen dikkate sektör raporları hizmetleri, kendilerince sunulan
alınarak ortaya konulmaktadır. başka mal veya hizmetlere bağlı
Basitlik hem DMA’da hem de Taslak hem de yasa hale getiremez.” şeklindeki genel bir
Yasada tercih edilmiş olup, önemli kurala dönüşmüştür.
pazar gücüne sahip teşebbüsün tespiti çalışmaları ile bu Taslak Yasada, önemli pazar gücüne
için ek bir analiz yapılmasına gerek
bulunmamaktadır. Taslak Yasaya göre, dinamik süreci sahip teşebbüslerin, belirlenen
yükümlülüklerden hangilerine uyması
Rekabet Kurumunca hazırlanacak
tebliğde belirlenen eşikleri aşanlar
izlemekte ve gerektiği konusunda DMA’daki gibi
net bir belirleme yapılmamış, yetki
önemli pazar gücüne sahip teşebbüs
olarak kabul edilecektir. Hatta Taslak
yönlendirmektedir. Rekabet Kurumuna verilmiştir. Bu
yönüyle Alman Rekabet Yasasına
Yasaya göre önemli pazar gücüne sahip daha yakın olduğu söylenebilecektir.
olmadığını iddia eden bir teşebbüsün Rekabet Kurumunca belirlenecek
bunu kendisinin ispat etmesi gerekecektir. Önemli pazar yükümlülüklere uymaması halinde ise Taslak Yasada
gücüne sahip teşebbüsün belirlenmesinin kanunda davranışsal/yapısal tedbirler ile normale göre daha ağır
değil de Rekabet Kurumunca hazırlanacak tebliğde para cezaları düzenlenmiştir. Rekabet Kurumu tarafından,
belirlenecek olması nedeniyle Taslak Yasa, AB’den farklı rekabet ihlallerinde ilgili teşebbüsün yıllık gayri safi
bir düzenleme getirmiş bulunmaktadır. gelirlerinin yüzde onuna (%10) kadar para cezası
Önemli pazar gücüne sahip teşebbüsleri belirledikten verilebilirken, önemli pazar gücüne sahip teşebbüsler
sonra, Taslak Yasa, önemli pazar gücüne sahip tarafından gerçekleştirilen yükümlülüklerin ihlalinde
teşebbüslerin yükümlülüklerini düzenlemektedir. ise ilgili teşebbüsün yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde
Yükümlülükler temel olarak, önemli pazar gücüne sahip yirmisine (%20) kadar para cezası verilebilecektir.
teşebbüslerin son kullanıcı ve satıcı arasındaki aracılık Sonuç olarak, dijital ekonomi ve dijital dönüşüm
fonksiyonunu dikkate alarak, bu fonksiyon sayesinde nedeniyle ortaya çıkan refahın belirli dijital platformların
topladığı verilerin adil kullanılmasına imkan sağlama uhdesinde bırakılmaması, adil bir şekilde paylaşılmasına
ve kendi lehine ayrımcı/dışlayıcı/sömürücü şekilde olanak sağlamak üzere Dünyada ve ülkemizde yasal
kullanmamasına yöneliktir. düzenlemeler yapılması olumlu bir gelişme olarak
Diğer bir deyişle, önemli pazar gücüne sahip bir görülmelidir.

Rekabet | Aralık 41