Κλιματική Κρίση

Δρ Οδυσσέας Κοψιδάς
Κλίμα

• Κλίμα ονομάζεται η μέση καιρική κατάσταση ή καλύτερα ο μέσος

καιρός μιας περιοχής, που προκύπτει από τις μακροχρόνιες
παρατηρήσεις των διάφορων μετεωρολογικών στοιχείων.
• Το κλίμα επομένως είναι κάτι διαφορετικό από τον καιρός, που
χαρακτηρίζεται σαν μια φυσική κατάσταση της ατμόσφαιρας κατά
τη διάρκεια μιας μικρής χρονικής περιόδου.
• Το κλίμα παίζει σπουδαιότατο ρόλο, τόσο στο φυτικό όσο και στο
ζωικό βασίλειο.
• Από το κλίμα ορίζονται οι ζώνες της βλάστησης καθώς και η
κατανομή των ζώων και των ανθρώπων πάνω στη γη.
• Ο τύπος ενός κλίματος συνήθως καθορίζεται από την ταξινόμηση
κατά Köppen, που υιοθετεί διαφορετικές κλιματικές ζώνες με βάση
τη βλάστηση κάθε περιοχής.
Παράγοντες μεταβολής κλίματος

• το γεωγραφικό πλάτος και υψόμετρο

• η διανομή ξηράς και θάλασσας
• το ανάγλυφο και η κάλυψη του εδάφους
• οι άνεμοι
• τα κέντρα υψηλής και χαμηλής πίεσης κ.ά.
Ταξινομίες κλίματος

• Η διάκριση των διάφορων ποικιλιών κλιμάτων έγινε γύρω

στον 5ο αιώνα από τους αρχαίους Έλληνες.
• Η γη διαιρείται σε πέντε ζώνες ανάλογα με το κλίμα:
1. την Ισημερινή ή διακεκαυμένη
2. σε δύο εύκρατες και
3. σε δύο πολικές
• Η πρώτη αυτή διαίρεση της γης σε ζώνες βελτιώθηκε κι
έγινε νέα διαίρεση σε ζώνες θερμοκρασίας ανέμου και
βροχής.
• Επειδή όμως οι διάφορες ζώνες είναι φυσικό να μην έχουν
το ίδιο κλίμα, έγινε μια ταξινόμηση κατά την οποία
ενώνονται τα διάφορα κλιματικά στοιχεία και συνιστούν
τους κλιματικούς τύπους.
Οι βασικότεροι κλιματικοί τύποι είναι:

• ο ηπειρωτικός ή χερσαίος
• ο θαλάσσιος ή ωκεάνιος
• ο τύπος ορέων και ύψους
Οι βασικότεροι κλιματικοί τύποι

• Παράλληλα με αυτή την ταξινόμηση έγιναν στα τελευταία

χρόνια κι άλλες προσπάθειες ταξινόμησης των κλιμάτων
για γεωργικούς κυρίως σκοπούς.
• Την τελευταία ταξινόμηση την έκανε ο Άγγλος
κλιματολόγος Μπρουκς, που διαίρεσε τη γη σε εννιά
ιδιαίτερες περιοχές, με βάση τον οικισμό των ανθρώπων
και σε συνδυασμό με την οικονομική γεωγραφία και την
ανθρώπινη δραστηριότητα.
• Οι ιδιότητες του κλίματος επιδρούν όχι μόνο στο υλικό,
αλλά και στο ηθικό και πνευματικό στοιχείο του
ανθρώπου, αυτές επιβάλλουν τον τρόπο της ζωής,
αναπτύσσουν το φρόνημα και γενικά παρέχουν τα
σπουδαιότερα στοιχεία της ηθικής και υλικής κατάστασης
των λαών.
Οι βασικότεροι κλιματικοί τύποι

• Οι άριστοι λαοί και οι μεγαλύτεροι πολιτισμοί

αναπτύχθηκαν στα εύκρατα κλίματα, ενώ στα θερμά ή
τροπικά και τα ψυχρά ο άνθρωπος άργησε να
προοδέψει στον πολιτισμό.
• Η τοπική επίδραση της βλάστησης στο κλίμα δρα κατά
γενικό τρόπο ψυκτικά, γιατί τα φυτά από τη μία μεριά
απορροφούν μέρος απ' την ακτινοβολούμενη ηλιακή
ενέργεια που μετατρέπουν σε δυναμική ενέργεια, από
την άλλη εκθέτουν στον αέρα εκτεταμένες επιφάνειες,
που εξατμίζουν την υγρασία που αντλούν από τη γη.
• Τα θαλάσσια κλίματα είναι γενικά βροχερότερα από
τα ηπειρωτικά.
Είδη κλίματος

• Αλπικό: παρατηρείται κυρίως στις Άλπεις

• Αμαζόνιο: παρατηρείται στην περιοχή του Αμαζόνιου
• Ανδεωνικό: παρατηρείται στην περιοχή των Άνδεων
• Αννάμιο: παρατηρείται στο Αννάμ της Ινδοκίνας
• Άκρατο
• Αράλιο: παρατηρείται στη λίμνη Αράλη της Ασίας
• Αρμορικανικό: παρατηρείται στη Βρετάνη της Γαλλίας
• Βεγγάλιο: τροπικός τύπος της κατηγορίας των κλιμάτων των
μουσώνων. Παρατηρείται στη Βεγγάλη και στο Βεγγαλικό κόλπο
• Βοσγιακό: παρατηρείται στη Λορένη
• Βρετανικό: παρατηρείται σ' όλες τις ακτές που διαβρέχονται από
τον ωκεανό, από την Ιρλανδία μέχρι την Ισπανία και τις βόρειες
ακτές της Πορτογαλίας
Είδη κλίματος

• Γουινέιο: παρατηρείται στη δυτική Αφρική, κυρίως, σε

μεγάλο τμήμα των ακτών του κόλπου της Γουινέας
• Δουναβικό: παρατηρείται έξω από την κοιλάδα
του Δούναβη, στην πεδιάδα του Πάδου καθώς και στις
νότιες περιοχές της Ρωσίας
• Ερημικό: λέγεται το κλίμα που ο σχηματισμός του
εξαρτάται μόνο απ' την ποσότητα της ηλιακής
ακτινοβολίας.
• Επικρατεί στις ερημικές περιοχές (δηλαδή της περιοχές
στις οποίες οι βροχές είναι λιγότερες από 13 εκατοστά τον
χρόνο) Την ημέρα η θερμοκρασία είναι υψηλή (40-45), ενώ
τη νύχτα πέφτει απότομα στους -5.
Είδη κλίματος

• Εύκρατο: χαρακτηρίζεται από μέτριες θερμοκρασίες και βροχοπτώσεις

– Ωκεάνιο: επικρατεί σε περιοχές που βρίσκονται κοντά στη θάλασσα και
χαρακτηρίζεται από αρκετές βροχές και μέτριες θερμοκρασίες
– Ηπειρωτικό: επικρατεί κυρίως στο εσωτερικών των ηπείρων και
χαρακτηρίζεται από πολύ ψυχρούς χειμώνες και από πολύ θερμά καλοκαίρια
– Μεσογειακό: επικρατεί στη Μεσόγειο και σε λίγες άλλες περιοχές του κόσμου
όπως είναι η Χιλή. Χαρακτηρίζεται από ήπιους χειμώνες, ξερά καλοκαίρια και
από λίγες βροχές που πέφτουν κυρίως το χειμώνα και το φθινόπωρο.
• Πολικό: επικρατεί στις πολικές ζώνες της γης και χαρακτηρίζεται από πολύ
χαμηλές θερμοκρασίες. Το καλοκαίρι είναι σύντομο και ο χειμώνας
διαρκεί περίπου 11 μήνες τον χρόνο. Τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα
είναι σχεδόν ελάχιστα (όσα και στην έρημο καθώς το νερό παγώνει
αμέσως πάνω στο έδαφος.
• Ύψους: επικρατεί σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και διαφέρει από τόπο σε
τόπο
Κλιματική αλλαγή

• Με τον όρο κλιματική αλλαγή αναφερόμαστε στη μεταβολή του

παγκοσμίου κλίματος και ειδικότερα σε μεταβολές
των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική
κλίμακα.
• Τέτοιου τύπου μεταβολές περιλαμβάνουν στατιστικά σημαντικές
διακυμάνσεις ως προς τη μέση κατάσταση του κλίματος ή τη
μεταβλητότητά του, που εκτείνονται σε βάθος χρόνου δεκαετιών ή
περισσότερων ακόμα ετών.
• Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικές διαδικασίες, καθώς και σε
ανθρώπινες δραστηριότητες με επιπτώσεις στο κλίμα, όπως η
τροποποίηση της σύνθεσης της ατμόσφαιρας.
• Στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές
Μεταβολές (UNFCC), η κλιματική αλλαγή ορίζεται ειδικότερα ως η
μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες
δραστηριότητες, διακρίνοντας τον όρο από την
κλιματική μεταβλητότητα που έχει φυσικά αίτια.
Κλιματική αλλαγή

• Τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της υπερκατανάλωσης

προϊόντων του πρωτογενή τομέα, της αλόγιστης
υπερκατανάλωσης των φυσικών πόρων και την αύξηση του
πληθυσμού της γης υποβαθμίστηκε το φυσικό περιβάλλον
με αποτέλεσμα να υπάρχει μια ανισορροπία μεταξύ των
χωρών του ανεπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου.
• Παγκόσμιος σκοπός των κρατών, φορέων και συλλόγων
είναι η συνεργασία μεταξύ τους για την αειφόρο ανάπτυξη
σε όλα τα γεωγραφικά επίπεδα και την καταπολέμηση της
ανισότητας σε διεθνές επίπεδο.
• Ταυτόχρονα, είναι χαρακτηριστικό ότι έχει αναπτυχθεί ένα
παγκόσμιο κίνημα που ζητά την ισοκατανομή των
περιβαλλοντικών βαρών και την κλιματική δικαιοσύνη.
Κλιματική αλλαγή

• Σύμφωνα με ανακοίνωση του Παγκόσμιου

Μετεωρολογικού Οργανισμού το 2020, η
θερμοκρασία θα συνεχίσει να ανεβαίνει σε
παγκόσμιο επίπεδο για τα επόμενα 5 χρόνια,
και το ενδεχόμενο προσωρινής αύξησης κατά
περισσότερο από 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω
από τα προβιομηχανικά επίπεδα, είναι
ισχυρό.
Οι κυριότεροι παράγοντες των φυσικών κλιματικών
αλλαγών
• Αν και υπάρχει συμφωνία μεταξύ των επιστημόνων ως
προς το ότι στους παράγοντες αποδίδεται ο επηρεασμός
των χαρακτηριστικών του ισοζυγίου ενέργειας μέσω της
θερμοκρασιακής ισορροπίας, εντούτοις υπάρχουν
διάφορες προτάσεις ως προς του πιθανούς παράγοντες.
• Πάντως αυτοί μπορεί να διακριθούν είτε σε ενδογενείς ή
εξωγενείς, αναφορικά με το κλιματικό σύστημα.
• Εξαιρουμένου του ανθρώπινου παράγοντα και αδιακρίτως
με το εάν πρόκειται για ενδογενούς ή εξωγενούς
προέλευσης, οι υπόλοιποι κυριότεροι παράγοντες κατά τον
Μαχαίρα, είναι οι μετακινήσεις των ηπείρων στην
επιφάνεια της γης, οι ηφαιστειακές εκρήξεις, οι μεταβολές
της ηλιακής δραστηριότητας, και οι ανωμαλίες στην γήινη
κίνηση.
Ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή

• Οι άνθρωποι επηρεάζουν ολοένα και περισσότερο το κλίμα

και τη θερμοκρασία της γης μέσω της χρήσης ορυκτών
καυσίμων, της αποψίλωσης των ομβρόφιλων δασών και
της κτηνοτροφίας.
• Οι δραστηριότητες αυτές προσθέτουν τεράστιες ποσότητες
αερίων του θερμοκηπίου στα αέρια που υπάρχουν στην
ατμόσφαιρα, προκαλώντας αύξηση του φαινομένου του
θερμοκηπίου και υπερθέρμανση του πλανήτη.
• Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών είναι ο καύσωνας των
38 βαθμών Κελσίου που "χτύπησε" τη Σιβηρία, ο οποίος,
σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα ήταν σχεδόν αδύνατος
εάν δεν υπήρχε η κλιματική αλλαγή.
Ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή

• Συμβολή αερίων στην αύξηση της

θερμοκρασίας
Πολιτικές μετρίασης της κλιματικής αλλαγής

• Οι κυριότερες πολιτικές για την μετρίαση της

κλιματικής αλλαγής συνίστανται στις ακόλουθες:
1. προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
2. ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας
3. μείωση των εκπομπών αερίων διοξειδίου του
άνθρακα (CO2)
4. αντισταθμιστικά μέτρα για τις παραγωγικές
μονάδες
Πολιτικές μετρίασης της κλιματικής αλλαγής

• Γενικότερα οι πολιτικές μετρίασης της κλιματικής

αλλαγής αντιμετωπίζονται με μεγάλες προσδοκίες.
• Ένας από τους λόγους για αυτό είναι το γεγονός πως
οδηγεί σε μία απεξάρτηση της οικονομίας των χωρών
από τους υδρογονάνθρακες, οι οποίοι έχουν συνδεθεί
με προβλήματα μη βιώσιμης ανάπτυξης και
διασάλευσης της ειρήνης.
• Εντούτοις, έχει δειχθεί ότι ακόμα και οι πολιτικές της
μετρίασης αφανώς μπορεί να συνδέονται με την
ανάπτυξη πυρηνικών όπλων, με τα τελευταία να
αποτελούν μοχλό πίεσης στο νέο διαμορφούμενο από
την ενέργεια γεωπολιτικό περιβάλλον.
Κλιματική αλλαγή στην Εκπαίδευση

• Έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ, το 2014-2015 και

αφορούσε εκπαιδευτικούς δημόσιων γυμνασίων και
λυκείων, διαπίστωσε πως μόνο το 54% αυτών
παρουσιάζουν στους μαθητές τους την επιστημονική
οπτική της κλιματικής αλλαγής, ενώ ένα σημαντικό
ποσοστό του 41% υποστήριζε πως για την
υπερθέρμανση του πλανήτη υπεύθυνα είναι φυσικά
αίτια.
• Επιστημονικές ενώσεις έχουν πάρει θέση επί του
θέματος, διατυπώνοντας δηλώσεις υποστήριξης για
περισσότερη ενασχόληση με την κλιματική αλλαγή.
Κλιματική κρίση

• Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον θέμα ζωής και

θανάτου.
• Απειλεί τόσο τις ανθρώπινες δραστηριότητες όσο και
τα οικοσυστήματα, από τα δάση της Σιβηρίας και την
Αρκτική μέχρι τους κοραλλιογενείς υφάλους και τα
δάση του Αμαζονίου.
• Καθώς τα επιστημονικά δεδομένα για τις επιπτώσεις
της κλιματικής αλλαγής είναι πλέον συντριπτικά και τα
σενάρια εξέλιξης επιδεινώνονται συνεχώς,
καλούμαστε ως ανθρωπότητα να αντιμετωπίσουμε
μια ιστορικά πρωτοφανή κλιματική κρίση.
Κλιματική κρίση

• Ο Ιούλιος του 2019 ήταν ο πιο θερμός μήνας όλων των

εποχών: θερμοκρασίες ρεκόρ καταγράφηκαν στη
βόρεια Ευρώπη, με κύματα καύσωνα τα οποία
έφτασαν να επηρεάζουν ακόμη και τον Αρκτικό Κύκλο.
• Στη Γροιλανδία, σε μια μόνο ημέρα έλιωσαν 11 δισεκ.
τόνοι πάγου, νούμερο που ισούται με 4.800.000
πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων, ενώ ολόκληρο τον
μήνα Ιούλιο ο παγετώνας της Γροιλανδίας έχασε 197
γιγατόνους πάγου.
• Στη Σιβηρία τεράστιες πυρκαγιές κατακαίουν επί
εβδομάδες πολύτιμα δάση και μέχρι στιγμής έχει καεί
μια έκταση μεγαλύτερη από το Βέλγιο.
Κλιματική κρίση

• Προηγήθηκε μακρά περίοδος ξηρασίας και αυξημένων

θερμοκρασιών, η οποία σε συνδυασμό με το γεγονός
ότι τα δάση της Σιβηρίας είναι πλούσια σε τύρφη, ένα
είδος άνθρακα, συνέβαλαν στην επέκταση των
μεγαπυρκαγιών σε τεράστιες εκτάσεις.
• Οι συνέπειες της μέχρι σήμερα δεδομένης
υπερθέρμανσης του πλανήτη μας είναι ήδη αισθητές.
• Η κλιματική κρίση πρέπει να αναχαιτιστεί άμεσα πριν
οδηγήσει στη κατάρρευση του ανθρώπινου
πολιτισμού και των φυσικών οικοσυστημάτων.
Κλιματική κρίση

• Σήμερα η μέση θερμοκρασία του πλανήτη είναι

κατά 1°C πιο υψηλή σε σχέση με τις απαρχές της
βιομηχανικής επανάστασης πριν από περίπου
150 χρόνια.
• Τα 2/3 αυτής της αύξησης έχουν σημειωθεί από
το 1975 και μετά.
• Ακούγεται μικρή αυτή η αύξηση;
• Πρόκειται για ήδη πολύ μεγάλη αλλαγή, καθώς
μεταφράζεται σε τεράστιες αλλαγές στη
θερμοκρασία σε διαφορετικές περιοχές του
πλανήτη και ακραίες ετήσιες διακυμάνσεις.
Κλιματική κρίση

• Τον Οκτώβριο του 2018 η Διακυβερνητική Επιτροπή

για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) δημοσίευσε
την Ειδική Έκθεση για τον 1,5°C και
• προειδοποίησε ότι αν μέχρι το 2030 οι εκπομπές
αερίων του θερμοκηπίου δεν μειωθούν κατά 45%
και δεν μηδενιστούν μέχρι το 2050, θα ξεπεράσουμε
το όριο συναγερμού της ανόδου της θερμοκρασίας
στον 1,5°C.
• Μπαίνει λοιπόν η ανθρωπότητα σε αχαρτογράφητες
καταστάσεις ραγδαίων και εξαιρετικά απρόβλεπτων
επιπτώσεων.
Τι σημαίνει αυτό για την Ελλάδα; Το σενάριο αύξησης της
μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5°C προβλέπει ότι
στη Μεσόγειο:

• οι δασικές εκτάσεις που θα καίγονται ετησίως

θα αυξηθούν κατά 41%
• οι ακραίοι καύσωνες, που κανονικά
εμφανίζονται μία φορά στα είκοσι χρόνια, θα
αυξηθούν κατά 173%
• οι ραγδαίες βροχοπτώσεις θα αυξηθούν κατά
10%
Στους +2°C, δηλαδή στο οριακό σενάριο αύξησης της μέσης
παγκόσμιας θερμοκρασίας που έχει θέσει η διεθνής κοινότητα
στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, αναμένεται ότι:

• οι δασικές εκτάσεις που θα καίγονται ετησίως

θα αυξηθούν κατά 62%
• οι ακραίοι καύσωνες κατά 478%
• οι ραγδαίες βροχοπτώσεις κατά 21%
Με απλά λόγια…

• Ο πλανήτης μας υποφέρει από υψηλό πυρετό.

Παρόλα αυτά, η διεθνής κοινότητα δείχνει να
βρίσκεται σε αφασία.
• Οι εθελοντικές δεσμεύσεις των κρατών, στο
πλαίσιο της Συνθήκης του Παρισιού, για
απελευθέρωση από τον άνθρακα αποδείχτηκαν
πολύ κατώτερες της κρισιμότητας.
• Με τις ισχύουσες δεσμεύσεις, η μέση
θερμοκρασία του πλανήτη θα ξεπεράσει τους
+3°C ως το τέλος του αιώνα.
Πώς φθάσαμε στην κλιματική κρίση;

• Γνωρίζουμε πλέον χωρίς αμφιβολία τι προκαλεί την κλιματική αλλαγή: οι

εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις ανθρώπινες δραστηριότητες,
δηλαδή την καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής
ενέργειας και τις μεταφορές, την κτηνοτροφία και την καταστροφή των
φυσικών οικοσυστημάτων (δάση, ωκεανοί).
• Σύμφωνα με τις εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την
Κλιματική Αλλαγή (IPCC), η ανθρωπογενής επέμβαση στο κλίμα
προσθέτει περίπου 0,2°C στην παγκόσμια θερμοκρασία κάθε δεκαετία.
• Αυτό είναι αποτέλεσμα των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων από
ανθρώπινες δραστηριότητες.
• Αν η τάση αυτή συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, η μέση άνοδος της
παγκόσμιας θερμοκρασίας θα φτάσει τους 1,5°C μεταξύ 2030 και 2052.
• Τα περιθώρια αναχαίτισης αυτής της τάσης και των καταστροφικών
επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής είναι πια πολύ στενά, συνεπώς η
απελευθέρωση του τρόπου ζωής μας από τα δεσμά του άνθρακα αποκτά
ζωτική σημασία για ολόκληρο τον πλανήτη.
Πώς φθάσαμε στην κλιματική κρίση;

• Η υπερθέρμανση είναι μεγαλύτερη από τον

παγκόσμιο ετήσιο μέσο όρο σε πολλές χερσαίες
περιοχές και εποχές.
• Για παράδειγμα στην Αρκτική η υπερθέρμανση είναι
δύο έως τρεις φορές υψηλότερη.
• Η θέρμανση είναι γενικά υψηλότερη στην ξηρά από
τον ωκεανό.
O πλανήτης μας σε κατάσταση έκτακτης κλιματικής
ανάγκης
• Εκτός από την Συμφωνία του Παρισιού το 2015, ο ίδιος ο Γενικός
Γραμματέας του ΟΗΕ έχει δηλώσει επανειλημμένως ότι η
κλιματική κρίση αποτελεί μια υπαρξιακή απειλή για το ανθρώπινο
είδος και ότι ο πλανήτης μας βρίσκεται σε κατάσταση κλιματικής
έκτακτης ανάγκης.
• Ήδη αρκετά κοινοβούλια ανά τον κόσμο έχουν ανταποκριθεί στο
κάλεσμα αυτό και έχουν κηρύξει τις χώρες τους σε κατάσταση
κλιματικής έκτακτης ανάγκης (Μεγάλη Βρετανία, Ιρλανδία,
Καναδάς, Βαρκελώνη) αλλά και μεγάλες μητροπόλεις όπως η Νέα
Υόρκη, το Σίδνεϋ και το Παρίσι ενώ ο συνολικός αριθμός των
πόλεων που έχουν προχωρήσει σε ανάλογες διακηρύξεις
ανέρχεται σε 987 από 18 χώρες καλύπτοντας 212 εκατ.
ανθρώπους.
• Η μάχη ενάντια στην κλιματική αλλαγή δεν αφορά πλέον τις
επόμενες γενιές αλλά τη δική μας.
Το φαινόμενο του Θερμοκηπίου

• Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι η διαδικασία

κατά την οποία η ατμόσφαιρα ενός πλανήτη
συγκρατεί θερμότητα και συμβάλλει στην αύξηση
της θερμοκρασίας της επιφάνειάς του.
• Ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά από
τον Γάλλο μαθηματικό, αστρονόμο και φυσικό Ζοζέφ
Φουριέ, το 1824.
Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου

• Τα τελευταία χρόνια, ο όρος συνδέεται με την

αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της επιφάνειας
της Γης (παγκόσμια θέρμανση), ενώ θεωρείται
πως το φαινόμενο έχει ενισχυθεί σημαντικά από
ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
• Παρατηρείται σε όλους τους πλανήτες που
διαθέτουν ατμόσφαιρα.
• Ο πλανήτης με το πιο εντυπωσιακό φαινόμενο
θερμοκηπίου είναι η Αφροδίτη, όμως για λόγους
απλότητας θα αναφερόμαστε αποκλειστικά στην
περίπτωση της Γης.
Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου

• Η Γη δέχεται συνολικά ηλιακή ακτινοβολία.

• Ένα μέρος αυτής απορροφάται από το σύστημα Γης-
ατμόσφαιρας, ενώ το υπόλοιπο διαφεύγει στο διάστημα.
• Περίπου το 30% της εισερχόμενης ηλιακής ακτινοβολίας
ανακλάται, σε ποσοστό 6% από την ατμόσφαιρα, 20% από
τα νέφη και 4% από την επιφάνεια της Γης.
• Το 70% της ηλιακής ακτινοβολίας απορροφάται, κατά 16%
από την ατμόσφαιρα (συμπεριλαμβανομένου και του
στρατοσφαιρικού στρώματος του όζοντος), κατά 3% από τα
νέφη και κατά το μεγαλύτερο ποσοστό (51%) από την
επιφάνεια και τους ωκεανούς.
Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου

• Λόγω της θερμοκρασίας της, η Γη εκπέμπει επίσης θερμική

ακτινοβολία (κατά τρόπο ανάλογο με τον Ήλιο), η οποία
αντιστοιχεί σε μεγάλα μήκη κύματος, σε αντίθεση με την
αντίστοιχη ηλιακή ακτινοβολία, που είναι μικρού μήκους κύματος.
• Η ατμόσφαιρα της Γης διαθέτει μεγάλη αδιαφάνεια στην, μεγάλου
μήκους κύματος, γήινη ακτινοβολία, έχει δηλαδή την ικανότητα να
απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της, ποσοστό περίπου 71%.
• Η ίδια η ατμόσφαιρα επανεκπέμπει θερμική ακτινοβολία μεγάλου
μήκους κύματος, μέρος της οποίας απορροφάται από την
επιφάνεια της Γης, η οποία θερμαίνεται ακόμη περισσότερο.
• Η γήινη ατμόσφαιρα συμπεριφέρεται, με τον τρόπο αυτό, ως μία
δεύτερη - μαζί με τον Ήλιο - πηγή θερμότητας.
Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου

• Αποτέλεσμα του συνολικού φαινομένου είναι η αύξηση της

μέσης επιφανειακής θερμοκρασίας, γεγονός που καθιστά
τη Γη κατοικήσιμη.
• Χωρίς το φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου, η
θερμοκρασία της γήινης επιφάνειας θα ήταν σε παγκόσμια
και ετήσια βάση στους -18 °C, ενώ στην πράξη είναι στους
14 °C.
• Ο μηχανισμός του φαινομένου ταυτίζεται συχνά με τη
λειτουργία ενός πραγματικού θερμοκηπίου, ωστόσο η
ταύτιση αυτή αποτελεί υπεραπλούστευση, καθώς τα
θερμοκήπια στηρίζονται στην "απομόνωση" της
θερμότητας και την εξάλειψη φαινομένων μεταφοράς της.
Αέρια του Θερμοκηπίου

• Τα αέρια του θερμοκηπίου και το συνοδό φαινόμενο, συμβάλλουν

ως ενδογενείς παράγοντες στην κλιματική αλλαγή.
• Όλα τα αέρια συστατικά της ατμόσφαιρας που συμβάλλουν στο
φαινόμενο του θερμοκηπίου, αναφέρονται συνολικά με τον
όρο αέρια του θερμοκηπίου.
• Απορροφούν την μεγάλου μήκους κύματος γήινη ακτινοβολία και
επανεκπέμπουν θερμική ακτινοβολία, θερμαίνοντας την
επιφάνεια.
• Ορισμένα αέρια, όπως το όζον, έχουν ημιδιαφάνεια και στην
ηλιακή ακτινοβολία, με αποτέλεσμα να απορροφούν ένα μέρος
της, συμβάλλοντας ως ένα βαθμό και στην ψύξη της γήινης
επιφάνειας.
Επίδραση ανθρωπογενούς δραστηριότητας

• Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι φυσικό, ωστόσο ενισχύεται

από την ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία συμβάλλει στην
αύξηση της συγκέντρωσης των αερίων του θερμοκηπίου καθώς και
στην έκλυση άλλων ιχνοστοιχείων, όπως οι χλωροφθοράνθρακες
(CFC's).
• Τα τελευταία χρόνια, καταγράφεται μία αύξηση στη συγκέντρωση
αρκετών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ ειδικότερα στην
περίπτωση του διοξειδίου του άνθρακα, η αύξηση αυτή ήταν 31%
την περίοδο 1750-1998.
• Τα τρία τέταρτα της ανθρωπογενούς παραγωγής διοξειδίου του
άνθρακα, οφείλεται σε χρήση ορυκτών καυσίμων, ενώ το υπόλοιπο
μέρος προέρχεται από αλλαγές που συντελούνται στο έδαφος,
κυρίως μέσω της αποδάσωσης.
• Εκτός από τον άνθρωπο, παράγεται μεθάνιο και από ζώα (π.χ.
αγελάδες).
Τo Φαινόμενο του Θερμοκηπίου

• Τo φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι μια φυσική διαδικασία.

• Το χρειαζόμαστε για να διατηρούμε τη Γη μας ζεστή, ώστε να
υπάρχει ζωή και ανάπτυξη.
• Δίχως αυτό, η Γη θα ήταν κρύα περίπου -20 oC, και δεν θα
μπορούσε να υπάρχει ζωή.
• Αντιθέτως, η μέση θερμοκρασία της Γης διατηρείται στο επίπεδο
των 15 oC, χάρη στο φαινόμενο αυτό.
• Τα αέρια του θερμοκηπίου (που περιλαμβάνουν κυρίως το CO2 και
τους υδρατμούς) σχηματίζουν ένα 'στρώμα' πάνω από το έδαφος
της Γης σε ένα ορισμένο ύψος, ώστε αφού επιτρέψουν να εισέλθει
η υπέρυθρη ακτινοβολία του ήλιου, αυτή απορροφάται κατά ένα
μέρος από τη Γη και την ατμόσφαιρα.
• Εν συνεχεία η υπόλοιπη ακτινοβολία την επανεκπέμπει η Γη, που
ένα τμήμα της φεύγει προς το διάστημα και το υπόλοιπο
εγκλωβίζεται από το στρώμα των αερίων του θερμοκηπίου.
Τo Φαινόμενο του Θερμοκηπίου

• Ένα μέρος λοιπόν της ηλιακής ακτινοβολίας κατά την

είσοδο της, περνά αναλλοίωτη στην ατμόσφαιρα, φτάνει
στην επιφάνεια του εδάφους και ακτινοβολείται προς τα
πάνω με μεγαλύτερο μήκος κύματος.
• Ένα μέρος αυτής απορροφάται από την ατμόσφαιρα, τη
θερμαίνει και επανεκπέμπεται στην επιφάνεια του
εδάφους.
• Το στρώμα των αερίων λοιπόν, επιτρέπει τη διέλευση της
ακτινοβολίας αλλά ταυτόχρονα την εγκλωβίζει, μοιάζει με
τη λειτουργία ενός θερμοκηπίου και ο Γάλλος μαθηματικός
Fourier το ονόμασε το 1822 «Φαινόμενο Θερμοκηπίου».
Τo Φαινόμενο του Θερμοκηπίου

• Αποτελεί μια φυσική διεργασία που εξασφαλίζει στη Γη

μια σταθερή θερμοκρασία επιφάνειας εδάφους γύρω
στους 15οC.
• Όμως τα τελευταία χρόνια λέγοντας φαινόμενο
Θερμοκηπίου δεν αναφερόμαστε στη φυσική διεργασία,
αλλά στην έξαρση αυτής, λόγω της ρύπανσης της
ατμόσφαιρας από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
• Οι υδρατμοί, το διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο
σχηματίζουν ένα φυσικό διαχωριστικό γύρω από τη Γη.
• Πάντως η καύση ορυκτών καυσίμων έχει οδηγήσει στην
αύξηση του ποσού του CO2 αλλά και άλλων αερίων όπως
το μεθάνιο και οξείδια του αζώτου, που εκλύονται στην
ατμόσφαιρα.
Τo Φαινόμενο του Θερμοκηπίου

• Η επιφάνεια της Γης θερμαίνεται από τον ήλιο.

• Καθώς θερμαίνεται, ανακλά πίσω προς την ατμόσφαιρα
θερμότητα.
• Περίπου το 70% της ενέργειας του ήλιου, ακτινοβολείται
προς τα πίσω, στο διάστημα.
• Αλλά κάποιο ποσό της υπέρυθρης ακτινοβολίας
παγιδεύεται από τα αέρια του θερμοκηπίου, που
θερμαίνουν ακόμη περισσότερο την ατμόσφαιρα.
• Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, η Γη να διατηρείται θερμή και
να εμφανίζεται το φαινόμενο της ζωής.
• Αλλά οι αυξημένες ποσότητες των εκπομπών των αερίων,
αλλάζουν την ισορροπία του σύνθετου αυτού συστήματος,
προξενώντας την παγκόσμια άνοδο της θερμοκρασίας.
Πληροφοριακά στοιχεία

• Τα τελευταία χρόνια οι ανθρωπογενείς

δραστηριότητες (βιομηχανίες, αυτοκίνητα κ.ά.) έχουν
αυξήσει σημαντικά τις συγκεντρώσεις των αερίων των
κατώτερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας
(αέρια θερμοκηπίου) με αποτέλεσμα την αύξηση της
απορροφούμενης ακτινοβολίας και την επακόλουθη
θερμοκρασιακή μεταβολή.
• Υπολογίζεται ότι η μέση θερμοκρασία της Γης έχει
αυξηθεί κατά 0,5 με 0,6οC από το 1880, λόγω της
έξαρσης του φαινομένου και μέχρι το έτος 2100, εάν
δεν ληφθούν μέτρα, η αύξηση της θερμοκρασίας θα
είναι από 1,5 έως 4,5οC.
Πληροφοριακά στοιχεία

• Τα αέρια του θερμοκηπίου είναι περίπου 20 και έχουν όγκο μικρότερο

από 1% του συνολικού όγκου της ατμόσφαιρας.
• Τα σημαντικότερα είναι οι υδρατμοί (H2O), το διοξείδιο του άνθρακα
(CO2), το μεθάνιο (CH4), το υποξείδιο του αζώτου (N2O), οι
χλωροφθοράνθρακες (CFCs) και το τροποσφαιρικό όζον (O3).
• Κάθε μεταβολή στις συγκεντρώσεις αυτών των αεριών, διαταράσσει το
ενεργειακό ισοζύγιο, προκαλεί μεταβολή της θερμοκρασίας και ως εκ
τούτου κλιματικές αλλαγές.
• Οι υδρατμοί, αν και απορροφούν το 65% της υπέρυθρης ακτινοβολίας,
δεν φαίνεται να έχουν επηρεαστεί άμεσα από την ανθρώπινη
δραστηριότητα.
• Αντίθετα, οι συγκεντρώσεις των υπόλοιπων αερίων έχουν μεταβληθεί
σημαντικά με σημαντικότερη τη μεταβολή του CO2, καθώς αποτελεί αέριο
που διαφεύγει στην ατμόσφαιρα με την καύση του πετρελαίου, του
κάρβουνου και άλλων ορυκτών καυσίμων.
Πληροφοριακά στοιχεία

• Οι ανθρώπινες δραστηριότητες όχι μόνο εκπέμπουν

υψηλές συγκεντρώσεις CO2 στην ατμόσφαιρα, αλλά
βλάπτουν και την ικανότητα της γης να απορροφά το
CO2 και να το ενσωματώνει στους φυσικούς κύκλους
ροής ενέργειας και ύλης, με την καταστροφή των
δασών και του φυτοπλαγκτού των ωκεανών.
• Το πλαγκτόν αποτελεί τον κύριο «απορροφητή»
CO2 του πλανήτη, καθώς πρόκειται για φυτικού
οργανισμούς που χρησιμοποιούν το CO2 κατά τη
φωτοσύνθεση.
Οι αλλαγές στο γήινο περιβάλλον

• Πολύπλοκα μαθηματικά μοντέλα, γνωστά ως

GCM, τα οποία επεξεργάζονται όλες τις
διαθέσιμες πληροφορίες για να προβλεφθούν οι
μελλοντικές κλιματικές αλλαγές, δείχνουν ότι η
μέση θερμοκρασίας της Γης θα αυξάνεται κατά
μέσο όρο περίπου 0,3οC ανά δεκαετία για τα
επόμενα 100 χρόνια.
• Αν συμβεί όμως μια τέτοια αύξηση, που
φαινομενικά είναι μικρή, μπορεί να οδηγήσει σε
σημαντικές κλιματικές αλλαγές με απρόβλεπτες
συνέπειες.
Οι αλλαγές στο γήινο περιβάλλον

• Οι προβλέψεις των μοντέλων -βασισμένων στους υπολογιστές-

λένε επίσης πως μέχρι το τέλος του αιώνα θα ανυψωθεί η
θερμοκρασία μέχρι 5.8C.
• Ένα σημαντικό θέμα είναι η επίδραση που θα έχει η αύξηση της
θερμοκρασίας στο επίπεδο της θάλασσας.
• Αναμένεται άνοδος της επιφάνειας που θα οφείλεται στη θερμική
διαστολή των ωκεανών και στο λιώσιμο των πάγων των οροσειρών
και σε μικρότερο ποσοστό σε λιώσιμο των πάγων της Γροιλανδίας.
• Παράλληλα η κατανομή και η συχνότητα των βροχοπτώσεων θα
μεταβληθούν.
• Θα αυξηθούν οι πλημμύρες, οι καταιγίδες και γενικά οι ακραίες
καιρικές συνθήκες θα είναι συχνότερες και εντονότερες.
Αστικό περιβάλλον και κλιματική αλλαγή

• «Αντί να καταστρέφουμε τα οικοσυστήματα γιατί

να μην αρχίσουμε να τα δημιουργούμε;»,
προτείνει η καθηγήτρια Jacqueline McGlade.
• «Διαθέτουμε τις τεχνολογικές δεξιότητες και την
ικανότητα σχεδιασμού.
• Υπάρχουν παραδείγματα του μέλλοντος σε
ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά πρόκειται για
θύλακες καινοτομίας.
• Πρέπει να προχωρήσουμε από τους θύλακες
καινοτομίας στις πόλεις του μέλλοντος.»
Αστικό περιβάλλον και κλιματική αλλαγή

• «Πάρτε το φως, για παράδειγμα, που είναι ένας

φυσικός πόρος.
• Στους ανθρώπους αρέσει να εργάζονται και να
ζουν περιβαλλόμενοι από φυσικό φως.
• Ο κατασκευαστικός τομέας μπορεί εύκολα να
κάνει πολύ καλύτερη χρήση του φυσικού φωτός.
Ή πάρτε τη δημιουργία κάθετων κήπων.
• Η δημιουργία κάθετων κήπων σημαίνει την
μεταστροφή των πόλεών μας σε βιώσιμα αστικά
αγροκτήματα, όπου αναπτύσσονται καλλιέργειες
πάνω και μέσα στα κτίριά μας.
Αστικό περιβάλλον και κλιματική αλλαγή

• Η ιδέα των ζωντανών τοίχων και των κάθετων

κλήρων είναι πολύ παλιά, μας πηγαίνει πίσω
στους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας.
• Προκαλεί έκπληξη το ότι δεν έχουμε κάνει
κάτι περισσότερο γι’ αυτό μέχρι τώρα, αλλά
σήμερα υπάρχει μια νέα πιεστική ανάγκη να
αλλάξουμε τις συνήθειές μας εξαιτίας της
κλιματικής αλλαγής», λέει η καθηγήτρια Mc
Glade.
Αστικό περιβάλλον και κλιματική αλλαγή

• Οι υψηλότερες θερμοκρασίες στις πόλεις, οι οποίες

προκαλούνται από το σκυρόδεμα και τον
ασφαλτοτάπητα, που απορροφούν θερμότητα και την
απελευθερώνουν σταδιακά, σημαίνουν μεγαλύτερη
εποχή ανάπτυξης και βελτιωμένη απόδοση.
• Το νερό της βροχής θα μπορούσε να συλλέγεται στις
στέγες και δίκτυα σωλήνων θα μπορούσαν να το
αφήνουν να σταλάζει μέσω κάθε ορόφου.
• Τα φυτά θα μπορούσαν επίσης να έχουν μονωτική
επίδραση, διατηρώντας τους χώρους ενδιαίτησης
εντός των κτιρίων δροσερούς το καλοκαίρι και
θερμούς τον χειμώνα.
Μετακινούμενοι πληθυσμοί

• Ο παγκόσμιος πληθυσμός συγκεντρώνεται στις πόλεις

μας.
• 80 τοις εκατό του εκτιμώμενου παγκόσμιου
πληθυσμού των εννέα δισεκατομμυρίων ανθρώπων το
2050 αναμένεται να ζουν σε αστικές περιοχές.
• Πολλές από τις πόλεις μας πασχίζουν να
αντεπεξέλθουν στα κοινωνικά και περιβαλλοντικά
προβλήματα που προκαλούνται από πιέσεις, όπως: ο
υπερπληθυσμός, η φτώχεια, η ρύπανση και η
κυκλοφοριακή συμφόρηση.
Μετακινούμενοι πληθυσμοί

• Η τάση προς την αστική διαβίωση είναι προδιαγεγραμμένη να

συνεχιστεί.
• Σε ολόκληρη την υφήλιο, οι πόλεις καταλαμβάνουν μόλις το 2%
της επιφάνειας της γης, αλλά αντιπροσωπεύουν το μισό του
παγκόσμιου πληθυσμού.
• Στην Ευρώπη 75% από εμάς ζούμε στις πόλεις.
• Το ποσοστό αυτό είναι πιθανό να αυξηθεί στο 80% έως το 2020.
• Οι πόλεις και οι κωμοπόλεις της Ευρώπης σήμερα
αντιπροσωπεύουν το 69% της ενέργειας που χρησιμοποιούμε και,
ως εκ τούτου, το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών αερίων του
θερμοκηπίου.
• Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των πόλεων εκτείνονται σε τέτοιο
εύρος και έκταση.
Μετακινούμενοι πληθυσμοί

• λόγω της εξάρτησής τους από εξωτερικές περιοχές προκειμένου να καλύψουν τη

ζήτηση για ενέργεια και πόρους, καθώς και για να διευθετήσουν τα λύματά τους.
• Μια μελέτη της αρχής Greater London Authority εκτιμά ότι το Λονδίνο έχει ένα
αποτύπωμα 300 φορές μεγαλύτερο της γεωγραφικής περιοχής που καταλαμβάνει
και το οποίο αντιστοιχεί σχεδόν στο διπλάσιο του μεγέθους ολόκληρου του
Ηνωμένου Βασιλείου.
• Η ρύπανση που προέρχεται από τις πόλεις έχει συχνά επιπτώσεις σε περιοχές
που βρίσκονται εκτός πόλης.
• Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια καινούρια και ανησυχητική απειλή για τη ζωή
στις πόλεις.
• Ορισμένες πόλεις θα υποφέρουν σε σημαντικό βαθμό εξαιτίας της κλιματικής
αλλαγής.
• Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να επιδεινώσει τις κοινωνικές ανισότητες.
• Οι φτωχοί διατρέχουν συχνά το μεγαλύτερο κίνδυνο και δεν έχουν τους πόρους
να προσαρμοστούν.
• Η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει επίσης το αστικό περιβάλλον: την ποιότητα του
αέρα και των υδάτων για παράδειγμα.
Από την προσαρμογή στη νέα προσέγγιση

• Συνεπώς, οι πόλεις μας και οι αστικές περιοχές

έχουν πολλά προβλήματα: κοινωνικά προβλήματα,
προβλήματα υγείας, περιβαλλοντικά προβλήματα.
• Ωστόσο, η γειτνίαση των ανθρώπων, των
επιχειρήσεων και των υπηρεσιών που σχετίζονται με
αυτή καθεαυτή την έννοια της πόλης σημαίνει ότι
υπάρχουν επίσης και τεράστιες προοπτικές.
Από την προσαρμογή στη νέα προσέγγιση

• Οι αστικές περιοχές προσφέρουν σημαντικές

ευκαιρίες για βιώσιμες συνθήκες ζωής.
• Ήδη η πληθυσμιακή πυκνότητα στις πόλεις
σημαίνει συντομότερες μετακινήσεις προς την
εργασία και τις υπηρεσίες, μεγαλύτερη χρήση
των δημόσιων μεταφορών και μικρότερες
κατοικίες που απαιτούν λιγότερο(-η) φωτισμό
και θέρμανση.
• Κατά συνέπεια, οι κάτοικοι των αστικών κέντρων
καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια κατά κεφαλή
απ’ όση οι κάτοικοι της υπαίθρου.
Από την προσαρμογή στη νέα προσέγγιση

• Οι πόλεις μας βρίσκονται επίσης σε μια μοναδική

θέση σε σχέση με τον μετριασμό των
επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή και την
προσαρμογή σε αυτήν.
• Τα φυσικά χαρακτηριστικά, ο σχεδιασμός, η
διακυβέρνηση και η τοποθεσία μιας πόλης είναι
μόνο ορισμένοι από τους παράγοντες που
μπορούν να συμβάλλουν όχι μόνο στον
μετριασμό των επιπτώσεων από την κλιματική
αλλαγή αλλά και στην προσαρμογή σε αυτήν ή
ακόμη να μετριάσουν και τα δύο.
Από την προσαρμογή στη νέα προσέγγιση

• Σαφώς, προσεγγίσεις μηχανικής όπως τα

αντιπλημμυρικά φράγματα αποτελούν μόνο ένα
μέρος της λύσης.
• Η προσαρμογή καθιστά επίσης επιβεβλημένη
μία επανεξέταση εκ βάθρων του πολεοδομικού
διακόσμου και της διαχείρισης της πόλης και
πρέπει να «ενσωματωθεί» σε όλες τις συναφείς
πολιτικές συμπεριλαμβανομένων της χρήσης
γης, της στέγασης, της διαχείρισης υδάτων, των
μεταφορών, της ενέργειας, της κοινωνικής
ισονομίας και της υγείας.
Από την προσαρμογή στη νέα προσέγγιση

• Μέσα από την επανεξέταση του πολεοδομικού διακόσμου,

της αστικής αρχιτεκτονικής, των αστικών μεταφορών και
του πολεοδομικού σχεδιασμού μπορούμε να
μετατρέψουμε τις πόλεις μας και τα αστικά τοπία σε
«αστικά οικοσυστήματα» που θα βρίσκονται στην πρώτη
γραμμή όσον αυτό αφορά τον μετριασμό των επιπτώσεων
από την κλιματική αλλαγή (καλύτερες μεταφορές, καθαρή
ενέργεια) και την προσαρμογή σε αυτήν (πλωτά σπίτια,
κάθετοι κήποι).
• Ο καλύτερος πολεοδομικός σχεδιασμός θα βελτιώσει, κατά
γενικό κανόνα, την ποιότητα ζωής και θα δημιουργήσει
νέες ευκαιρίες απασχόλησης μέσα από την τόνωση της
αγοράς νέων τεχνολογιών και της πράσινης αρχιτεκτονικής.
Από την προσαρμογή στη νέα προσέγγιση

• Η λύση έγκειται στον σχεδιασμό πόλεων με τρόπους

ώστε να διευκολυνθεί η μείωση της κατανάλωσης
ενέργειας ανά κάτοικο, η χρήση μέσων όπως αυτών
των βιώσιμων αστικών μεταφορών και των κατοικιών
χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης.
• Οι νέες τεχνολογίες για την ενεργειακή απόδοση και
τους ανανεώσιμους πόρους, όπως είναι η ηλιακή ή η
αιολική ενέργεια και τα εναλλακτικά καύσιμα, είναι
επίσης σημαντικές δεδομένου ότι παρέχουν την
ευκαιρία σε άτομα και φορείς να αλλάξουν τη
συμπεριφορά τους.
Σχεδιάζοντας το μέλλον

• «Το μέλλον θα είναι διαφορετικό από αυτό που

περιμένουμε – αυτό είναι το μόνο σίγουρο.
• Εκπονούμε μελέτες γι’ αυτή την αβεβαιότητα»,
λέει ο Johan van der Pol, αναπληρωτής
διευθυντής της ολλανδικής κατασκευαστικής
εταιρείας Dura Vermeer, που αυτή την περίοδο
σχεδιάζει και κατασκευάζει το Ijburg, μία νέα
πλωτή συνοικία στην πόλη του Άμστερνταμ.
Ανταλλαγή γνώσεων και ορθών πρακτικών

• «Οι ευρωπαϊκές πόλεις αντιμετωπίζουν διαφορετικές

προκλήσεις, οι οποίες απαιτούν διαφορετικές
απαντήσεις», λέει ο Ronan Uhel, επικεφαλής του
προγράμματος οικοσυστημάτων και ευπάθειας του ΕΟΠ.
• «Εκείνες οι πόλεις που λαμβάνουν έγκαιρα μέτρα είναι
σίγουρο ότι θα δουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα
από την προσπάθειά τους για προσαρμογή.
• Εντούτοις, μέχρι σήμερα, μόνο λίγες πόλεις στην Ευρώπη
έχουν αναπτύξει στρατηγικές που καθιστούν εφικτή την
προσαρμογή στις «νέες» συνθήκες της αλλαγής του
κλίματος και η πραγματική εφαρμογή των μέτρων, έως
τώρα, περιορίζεται, κατά το μεγαλύτερο μέρος της, σε
έργα μικρής κλίμακας» λέει ο ίδιος.
Ανταλλαγή γνώσεων και ορθών πρακτικών

• Άλλες πόλεις μπορεί να μην είναι τόσο

τυχερές από την άποψη των διαθέσιμων
γνώσεων και πόρων και θα χρειαστούν
συνεχή υποστήριξη και καθοδήγηση.
• Σε αυτό το στάδιο, η βελτίωση όσον αφορά
την ανταλλαγή εμπειριών και ορθών
πρακτικών, ανάμεσα στις πόλεις, θα είχε πολύ
μεγάλη αξία.
Ανταλλαγή γνώσεων και ορθών πρακτικών

• «Το Thisted είναι μια μικρή κοινότητα στη δυτική

Δανία, η οποία παράγει όλη την ενέργεια που
καταναλώνει εξ’ ιδίων πόρων.
• Ενίοτε τροφοδοτεί με ενέργεια ακόμη και το
εθνικό δίκτυο.
• Αυτή η κοινότητα αναζητεί το πεπρωμένο της.
Ακούγεται ως φιλοσοφικό απόφθεγμα, αλλά
είναι ακριβώς αυτό για το οποίο μιλάμε: την
ανάκτηση της ταυτότητάς μας», λέει ο Ronan
Uhel.
Ανταλλαγή γνώσεων και ορθών πρακτικών

• «Έχουμε δημιουργήσει συλλόγους από

ανθρώπους που βοηθά ο ένας τον άλλο.
• Συχνά έχουμε μόνο μια εικονική σχέση με το
φυσικό περιβάλλον μας, τα τρόφιμά μας που
είναι πακεταρισμένα σε θερμοσυστελλόμενες
συσκευασίες, το νερό μας.
• Είναι ανάγκη να επανεξετάσουμε τους
εαυτούς μας και τη θέση μας στη φύση.»
Παρακολουθώντας τη γη

• Στον ΕΟΠ είμαστε πεπεισμένοι ότι προκειμένου να λύσουμε τα

περιβαλλοντικά προβλήματά μας πρέπει να έρθουμε σε επαφή με
τους απλούς ανθρώπους και να τους ρωτήσουμε πώς μπορούν να
μας «κατατοπίσουν».
• Οι αγρότες, οι κηπουροί, οι κυνηγοί, οι ενασχολούμενοι με τα
σπορ, όλοι, έχουν πρόχειρη τοπική γνώση.
• «Το «Eye on Earth» – μία συνεργασία ανάμεσα στον ΕΟΠ και τη
Microsoft – παρέχει γρήγορη, αμφίδρομη, σχεδόν σε πραγματικό
χρόνο, πληροφόρηση για τα ύδατα κολύμβησης και την ποιότητα
του αέρα σε ολόκληρη την Ευρώπη, ενώ προβλέπονται και άλλες
υπηρεσίες.
• Η εν λόγω υπηρεσία επιτρέπει στους χρήστες να εκφέρουν την
γνώμη τους, να συμπληρώσουν και να επιβεβαιώσουν (ή
ενδεχομένως να αντικρούσουν) την επίσημη πληροφόρηση.
Ακραίο καιρικό φαινόμενο

• Ως ακραία καιρικά φαινόμενα χαρακτηρίζονται

τα μετεωρολογικά εκείνα φαινόμενα στα οποία
παρατηρούνται οι μέγιστες ή ελάχιστες τιμές
μετεωρολογικών παρατηρήσεων ασυνήθιστων ή και
πολύ σπάνιων που συμβαίνουν σε μια περιοχή.
• Βέβαια η πρόβλεψη τέτοιων φαινομένων είναι
δυνατή, πλην όμως τα μέτρα που θα πρέπει να
λαμβάνονται για την αντιμετώπιση ακριβώς τέτοιων
φαινομένων θεωρούνται πολύ δαπανηρά για την
συνεχή διατήρηση και ετοιμότητά τους.
Ακραίο καιρικό φαινόμενο

• Η αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων, όταν συμβούν,

ανήκει κατ΄ αντικείμενο και καθ΄ ύλη αρμοδιότητα σε
ειδικές συντονιστικές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, κατά
Χώρα, που συγκροτούνται από διάφορα υπουργεία, των
επιμέρους διευθύνσεων και άλλων υπηρεσιών τους όπου
και κινητοποιούν τα διάφορα κλιμάκια (προσωπικό) με τα
αντίστοιχα διαθέσιμα μέσα και υλικά, κατά περίπτωση.
• Σε μεγάλης έκτασης τέτοιων συμβάντων, δεν είναι σπάνιες
ακόμη και διακρατικές συνεργασίες συντονιστικών
υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης.
• Παραδείγματα ακραίων καιρικών φαινομένων είναι οι
ισχυρές καταιγίδες (ιδιαίτερα ένα επικίνδυνο είδος τους,
που ονομάζεται υπερκύτταρο), οι ακραίοι καύσωνες,
οι τυφώνες και οι σίφωνες.
ΗΠΑ: Μετά την «χιονοθύελλα του αιώνα», σειρά πήρε ο
«ποταμός του ουρανού»
ΗΠΑ: Μετά την «χιονοθύελλα του αιώνα», σειρά
πήρε ο «ποταμός του ουρανού»

• Το ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο μετά το άλλο

«χτυπάει» τις ΗΠΑ το τελευταίο διάστημα.
• Σαν να μην έφτανε η φονική χιονοθύελλα της
περασμένης εβδομάδας, «ένα ποτάμι στον ουρανό»
εξαπολύει ισχυρή βροχή και χιόνι στη Νότια
Καλιφόρνια και την Αριζόνα μέσα στην
πρωτοχρονιά, δήλωσε ο εθνικός μετεωρολόγος των
Ηνωμένων Πολιτειών Πολ Γουόκερ.
• Ο λεγόμενος «καιρικός ποταμός» είναι συγκέντρωση
τροπικής υγρασίας στην ατμόσφαιρα που προκαλεί
λωρίδα έντονης βροχής, χιονιού ή και των δύο,
εξηγεί.
Μάνδρα Αττικής 2017
Μάνδρα Αττικής 2017
Μάνδρα Αττικής 2017
Πλημμύρες στη Δυτική Αττική (2017)

• Κατά τις πρωινές ώρες της 15ης Νοεμβρίου του

2017, μετά από έντονη βροχόπτωση που οφειλόταν
στο βαρομετρικό χαμηλό Ευρυδίκη, εκδηλώθηκαν
πλημμυρικά φαινόμενα στη Δυτική Αττική και
κυρίως στη Μάνδρα, τη Νέα Πέραμο, τη Μαγούλα
και την Ελευσίνα.
• Από τις πλημμύρες 24 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους
και προκλήθηκαν μεγάλες υλικές καταστροφές.
• Πρόκειται για την τρίτη μεγαλύτερη πλημμύρα στην
Αττική με βάση τον αριθμό των νεκρών.
Καταστροφές και αποτελέσματα

• Η Ευρυδίκη ήταν βαθύ μετεωρολογικό χαμηλό που έπληξε τη Δυτική και

τη Νότια Ελλάδα καθώς και τα Δωδεκάνησα τον Νοέμβριο του 2017.
• Καταστροφές έγιναν σε Ναύπλιο, Σύμη, Κρήτη και Κέρκυρα.
• Οι περιοχές που επλήγησαν περισσότερο ήταν η Μάνδρα και η Νέα
Πέραμος.
• Αυτοκίνητα παρασύρθηκαν από τα νερά και κατέληξαν στη θάλασσα ή σε
ρέματα, και σε μερικά από αυτά οι επιβάτες πνίγηκαν.
• Η παλαιά εθνική οδός μετατράπηκε σε ποτάμι το ίδιο και οι δρόμοι της
Αθήνας. Υπήρξαν περιπτώσεις κλοπών σε σπίτια και μαγαζιά που είχαν
πάθει ζημιές από τις πλημμύρες.
• Πολλές περιοχές έμειναν για ώρες χωρίς ρεύμα.
• Πληγέντες φιλοξενήθηκαν σε ένα κρουαζιερόπλοιο.
• Στη χώρα κηρύχθηκε τριήμερο πένθος.
Καταστροφές και αποτελέσματα

• Τελικά οι νεκροί από την πλημμύρα έφτασαν τους 24 εκ των οποίων 1

στην περιοχή της Νέας Περάμου (θέση Νεράκι) και οι υπόλοιποι στην
ευρύτερη περιοχή της Μάνδρας.
• Στη Μάνδρα 1064 κτίρια, και ειδικότερα 794 κατοικίες, 126
επαγγελματικοί χώροι, 8 δημόσια κτίρια και 136 αποθήκες και υπόγεια,
υπέστησαν ζημιές. Στις περιοχή των Μεγάρων και στη Νέα Πέραμο
τουλάχιστον 448 κτίρια καταστράφηκαν, από τα οποία 228 ήταν
κατοικίες, 38 επαγγελματικοί χώροι, 6 δημόσια κτίρια και 123 αποθήκες
και υπόγεια.
• Οι θάνατοι και οι καταστροφές από τις πλημμύρες προκάλεσαν πολιτικές
αντιδράσεις.
• Ο Δήμος Αθηναίων έστειλε στους πληγέντες της Δυτικής Αττικής
σημαντική υλική βοήθεια ενώ το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής
Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης αποφάσισε διευκολύνσεις σε
επιχειρήσεις, εργοδότες ή ασφαλισμένους που έχουν επαγγελματική
εγκατάσταση ή δραστηριότητα στις περιοχές και υπέστησαν ζημιές.
Αθήνα 2022
Αθήνα 2022
Θεσσαλονίκη 2017
Άρτα 2022
Το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής εντοπίζεται σε
ολόκληρο τον πλανήτη

• Μια ξηρασία στην Καλιφόρνια, ακραίες

βροχοπτώσεις στη Βρετανία και
ένας καύσωνας ρεκόρ στην Κίνα είναι μόνο
μερικά από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που
έπληξαν τον πλανήτη τα τελευταία χρόνια και
σύμφωνα με νέα έρευνα έγιναν πολύ πιο
πιθανά να συμβούν λόγω της κλιματικής
κρίσης.
Το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής εντοπίζεται σε
ολόκληρο τον πλανήτη

• Η ανάλυση των ακραίων φαινομένων του

2021 και του 2022 από τους επιστήμονες
οδήγησε στο συμπέρασμα ότι τα ακραία αυτά
φαινόμενα επιδεινώθηκαν από την παγκόσμια
θέρμανση, και σε ορισμένες περιπτώσεις
μάλιστα θα ήταν σχεδόν αδύνατο να είχαν
εκδηλωθεί με τέτοια σφοδρότητα, αν ο
άνθρωπος δεν είχε μεταβάλει το κλίμα μέσω
της καύσης ορυκτών καυσίμων.
Το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής εντοπίζεται σε
ολόκληρο τον πλανήτη

• «Ο ακραίος χαρακτήρας αυτών των φαινομένων

είναι πολύ ανησυχητικός», δήλωσε η Στέφανι
Χέρινγκ, κλιματολόγος της Εθνικής Υπηρεσίας
Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (Noaa).
• «Πρέπει να καταλάβουμε αν αυτά τα γεγονότα είναι
σημάδια ότι τα πράγματα θερμαίνονται ταχύτερα
από ό,τι περιμέναμε.
• Γνωρίζουμε ότι η ακραία ζέστη θα χειροτερέψει και
η πρόσθετη έρευνα θα μας βοηθήσει να
ποσοτικοποιήσουμε καλύτερα τη μελλοντική
μεταβολή», πρόσθεσε.
Το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής εντοπίζεται σε
ολόκληρο τον πλανήτη

• Το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής

εντοπίζεται σε ολόκληρο τον πλανήτη.
• Ο κίνδυνος ακραίας ξηρασίας στην Καλιφόρνια
και τη Νεβάδα, για παράδειγμα, έγινε έξι φορές
χειρότερος λόγω της κλιματικής κρίσης και του
φαινομένου La Nina.
• Από την άλλη, οι ακραίες βροχοπτώσεις που
κατέκλυσαν τμήματα του Ηνωμένου Βασιλείου
τον Μάιο του 2021 ήταν 1,5 φορά πιο πιθανές
λόγω της παγκόσμιας θέρμανσης.
Το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής εντοπίζεται σε
ολόκληρο τον πλανήτη

• Μια έντονη περίοδος καύσωνα στην Κίνα τον

Φεβρουάριο του 2021 έγινε τέσσερις έως 20
φορές πιο πιθανή λόγω της κλιματικής
αλλαγής που προκλήθηκε από τον άνθρωπο,
ενώ η ξηρασία που βίωσε το Ιράν 2021, είναι
πλέον 50% πιο πιθανή λόγω των αερίων του
θερμοκηπίου που έχει διοχετεύσει η
ανθρωπότητα στην ατμόσφαιρα.
Το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής εντοπίζεται σε
ολόκληρο τον πλανήτη

• Η συλλογή των ερευνών συγκεντρώνει μερικά

από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα που οι
επιστήμονες έχουν καταφέρει να εντοπίσουν
την επίδραση της ανθρωπογενούς κλιματικής
αλλαγής σε μεμονωμένα καιρικά φαινόμενα
και καταστροφές.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!
Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• United Nations Framework Convention on Climate Change, United Nations, 1992, Αρ.1, παρ.3
• Tokar, Brian, Κλιματική Δικαιοσύνη, Προοπτικές για την Κλιματική Κρίση και την Κοινωνική Αλλαγή, μτφρ.
Σταύρος Καραγεωργάκης, Αντιγόνη, Θεσσαλονίκη, 2013.
• «WMO: Η θερμοκρασία θα συνεχίσει να ανεβαίνει για 5 χρόνια». Athens Voice.
• Μαχαίρας, Π. (2006). Κλιματικές Αλλαγές (Σημειώσεις). auth.gr. Θεσσαλονίκη: Τμήμα Εκδόσεων ΑΠΘ.
«Αίτια της κλιματικής αλλαγής». europa.eu. European Commission.
• «Καύσωνας στη Σιβηρία: Σχεδόν αδύνατος χωρίς την κλιματική αλλαγή». Athens Voice.
• «Greenhouse Gases and Temperature». ete.cet.edu. Center for Educational Technologies of WJU..
• IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) (2013). Climate change 2013: The physical science
basis. ipcc.ch. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press.
• «Climate change policies». eea.europa.eu. European Environmental Agency.
• Zizopoulos, Georgios (Δεκέμβριος 2017). Nuclear: Turkey like N. Korea?. Thessaloniki: Zizopoulos
Georgios. ISBN 9789609397100.
• «Nuclear: Turkey like N. Korea? (Sneak Preview)- Zizopoulos Georgios» (PDF).
• Branch, Glenn (19 Μαρτίου 2020). «In Legislation to Support Climate Change Education, Symbolism is Not
Enough by Glenn Branch».
• «NSTA Position Statement - The Teaching of Climate Science».