You are on page 1of 60

İMİZ

2022 EĞİT
İM B İ ZİM
İŞ

GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR

TÜRKÇE KONU ANLATIMLI


3 ü1
arada
Konu anlatımlı set
183 saatlik video dersler
5 adet online deneme sınavı

PEGEMKAMPÜS
UYGULAMASINI İNDİR
ÜCRETSİZ VİDEO DERSLERİ
HEMEN İZLE
Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

PEGEM AKADEMİ
Komisyon

KPSS Türkçe Konu Anlatımlı

ISBN 978-0-2021-0001-2

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ’ye aittir. Anılan
kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, foto-
kopi, manyetik kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Bu kitap, T.C.
Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar
hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten
uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yük-
seköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim
kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.com tarafından yayınları taran-
maktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır.
Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.

35. Baskı: 2022, Ankara

Proje-Yayın Yönetmeni: Nilay Balin


Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan
Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Vadi Grup Basım AŞ


Saray Mah. 126. Cad. No: 20/A
Kazan/ANKARA
(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 51818


Matbaa Sertifika No: 49180

İletişim
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Shira Ticaret Merkezi, Macun Mahallesi 204 Cad.
No: 141/33, Yenimahalle/Ankara
Yayınevi: 0312 430 67 501
Dağıtım: 0312 434 54 24
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40
ÖN SÖZ

Değerli Adaylar;

Bu kitap; Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testinde önemli bir ağırlığı bulunan Sözel Akıl
Yürütme, Dil Bilgisi ve Yazım Kuralları kapsamındaki 30 sorunun hızlı ve hatasız bir şekilde çözümü hedeflene-
rek hazırlanmıştır.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olmasını temenni eder, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar dileriz.

Genel Yetenek Genel Kültürü Konu Anlatımlı Setimizi alan siz değerli okuyucularımıza 183 saatlik konu anlatım
videosu ve 5 adet online deneme ürünümüz hediyedir.

Pegem Akademi

Kitabın baskı tarihinden sonra gerçekleşen değişikliklere aşağıda yer alan kodu okutarak
ulaşabilirsiniz.
Uygulamanızı Kullanabilmeniz İçin
Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Kapaktaki QR kodunu Üyelik ekranına erişebilmek için;


herhangi bir kod okuyucu 1. Adım “Kayıt Ol” butonuna tıklayarak,
2. Adım
uygulaması ile okutarak Uygulama üyelik formunu eksiksiz
Üyelik
ilgili Pegem Kampüs İndirme doldurduktan sonra uygulamayı
uygulamasını kullanmaya başlayabilirsiniz.
indirebilirsiniz.

Üye girişi yaptıktan sonra açılan Aktivasyonunu yapmış


pencerede sol tarafta bulunan olduğunuz konu anlatım
kategori menüsünden “Aktivasyon kitabınızı “Video Dersler”
3. Adım 4. Adım
Kodlarım”ı, seçerek “Kod Ekle”ye sekmesinden görüntüleyebilir
Aktivasyon Ürünlerim
tıklayıp kitabınız ile birlikte size ve videolarınızı izlemeye
iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon başlayabilirsiniz.
işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.

Kitabın içerisindeki QR’ı okutarak 5. Adım


ilgili kitabınızın videolarını QR Kod
izleyebilirsiniz. Okutma

Pegem Kampüs Web Sitesi Üzerinden Videolarınıza


Erişebilmek İçin Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

1 Mevcut tarayıcınıza https://dijital.pegemkampus.com yazarak web sitemiz üzerinden erişim sağlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs üyeliğiniz yoksa “Kayıt Ol” butonuna tıkladıktan sonra formu doldurarak üyelik işlemlerinizi
2
gerçekleştirebilirsiniz.

Üyelik bilgileriniz ile giriş yaptıktan sonra sağ üst sekmede yer alan “Aktivasyon Kodlarım” alanından kodunuzu
3
aktif edebilirsiniz.
Aktivasyon işleminizi tamamladıktan sonra kategori alanından “Video Dersler” sekmesine tıklayarak videolarınıza
4 ulaşabilirsiniz..

Aktivasyon Kodu kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.


Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Ağustos 2022 tarihine kadar geçerlidir.

Pegem Kampüs İletişim Hattı


0312 418 51 55
İÇİNDEKİLER

1. Bölüm 2. Bölüm
Sözcükte ve Söz Öbeǧinde Anlam Cümlede Anlam

Sözcükte Anlam Özellikleri�������������������������������������������� 1 Cümlede Var Olan Anlamlar���������������������������������������� 20

Gerçek Anlam����������������������������������������������������������� 1 Varsayım����������������������������������������������������������������� 20

Mecaz (Değişmece) Anlam��������������������������������������� 1 Tahmin (Sezgi)��������������������������������������������������������� 20

Terim Anlam�������������������������������������������������������������� 2 Olasılık (İhtimal)������������������������������������������������������� 20

Sözcükte Anlam İlişkileri������������������������������������������������ 2 Kesinlik������������������������������������������������������������������� 21

Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler����������������������������� 2 Öneri (Tavsiye)�������������������������������������������������������� 21

Yakın Anlamlı Sözcükler�������������������������������������������� 3 Ön Yargı������������������������������������������������������������������ 21

Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler������������������������������������ 3 Şaşırma������������������������������������������������������������������� 21

Sesteş (Eş Sesli) Sözcükler�������������������������������������� 4 Eşitlik���������������������������������������������������������������������� 21

Kökteş Sözcükler������������������������������������������������������ 4 Karşılaştırma����������������������������������������������������������� 21

Somut ve Soyut Anlamlı Sözcükler�������������������������� 4 Benzetme���������������������������������������������������������������� 21

Nicel ve Nitel Anlamlı Sözcükler������������������������������� 5 Nesnel Yargı (Nesnellik)������������������������������������������ 22

Özel ve Genel Anlamlı Sözcükler������������������������������ 5 Öznel Yargı (Öznellik)���������������������������������������������� 22

Yansıma Sözcükler��������������������������������������������������� 5 Değerlendirme�������������������������������������������������������� 22

Sözcükte Anlam Olayları����������������������������������������������� 6 Eleştiri��������������������������������������������������������������������� 22

Ad Aktarması (Mecazımürsel)����������������������������������� 6 Üslup (Biçem)��������������������������������������������������������� 23

Anlam Aktarması (Deyim Aktarması)������������������������ 7 İçerik (Konu)������������������������������������������������������������ 23

Dolaylama����������������������������������������������������������������� 8 Tanımlama��������������������������������������������������������������� 23

Güzel Adlandırma����������������������������������������������������� 8 Özgünlük����������������������������������������������������������������� 23

Dokundurma (Tariz)��������������������������������������������������� 8 Çıkarım������������������������������������������������������������������� 23

Kinaye (Değinmece)�������������������������������������������������� 8 Hayıflanma (Yazıklanma)����������������������������������������� 23

Mübalağa (Abartma)������������������������������������������������� 8 Pişmanlık���������������������������������������������������������������� 23

Sözde Anlam����������������������������������������������������������������� 8 Küçümseme - Azımsama���������������������������������������� 24

İkilemeler������������������������������������������������������������������ 8 Düşsel Öge (Düşsellik)�������������������������������������������� 24

Deyimler�������������������������������������������������������������������� 9 Kanıksama - Yadsıma��������������������������������������������� 24

Atasözleri���������������������������������������������������������������� 10 Beklenti������������������������������������������������������������������� 24

Pekiştirmeler����������������������������������������������������������� 10 Sitem���������������������������������������������������������������������� 24

Kalıplaşmamış Sözler�������������������������������������������������� 10 Tasarı���������������������������������������������������������������������� 24

Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 11 Yakınma������������������������������������������������������������������ 24

Cevaplı Test���������������������������������������������������������������� 16 Aşamalı Durum������������������������������������������������������� 24

Saptama����������������������������������������������������������������� 24

v
İÇİNDEKİLER

Cümlede Anlam Özellikleri������������������������������������������� 25 4. Bölüm


Mesaj (İleti)�������������������������������������������������������������� 25 Ses Bilgisi
Anlamca Aynı Olan (Anlamdaş) Cümleler��������������� 25 Sesler��������������������������������������������������������������������������� 67

Anlamca Yakın Olan Cümleler�������������������������������� 25 Ünlü Sesler ve Ünlü Uyumları�������������������������������������� 67

Anlamca Çelişen Cümleler�������������������������������������� 25 Ünsüz Sesler��������������������������������������������������������������� 67

Cümlede Anlam İlişkileri���������������������������������������������� 26 Ses Olayları����������������������������������������������������������������� 68

Neden-Sonuç İlişkisi����������������������������������������������� 26 Ünsüz Değişimi (Yumuşama)���������������������������������� 68

Amaç-Sonuç İlişkisi������������������������������������������������ 26 Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme)������������������������������ 68

Gerekçeli Yargı�������������������������������������������������������� 26 Ses Düşmesi����������������������������������������������������������� 69

Koşula Bağlılık (Koşul-Sonuç İlişkisi)���������������������� 27 Ses Türemesi���������������������������������������������������������� 70

Cümlede Anlatım Teknikleri����������������������������������������� 27 Ulama��������������������������������������������������������������������� 71

Doğrudan Anlatım (Alıntı Yapma)���������������������������� 27 Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi���������������������������� 71

Dolaylı Anlatım�������������������������������������������������������� 27 Ünlü Daralması������������������������������������������������������� 71

Cümle Tamamlama������������������������������������������������������ 27 Kökte Ünlü Değişimi����������������������������������������������� 72

Cümle Oluşturma�������������������������������������������������������� 28 Yardımcı Sesler������������������������������������������������������� 72

Kesin Yargı������������������������������������������������������������������� 28 Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 73

Anlamlarına Göre Cümleler������������������������������������������ 29 Cevaplı Test���������������������������������������������������������������� 79

Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 31

Cevaplı Test���������������������������������������������������������������� 37

3. Bölüm 5. Bölüm
Paragrafta Yapı - Anlam - Anlatım Yapı Bilgisi
Paragrafın Yapısı���������������������������������������������������������� 41 Kök ve Gövde�������������������������������������������������������������� 83

Paragrafın İçeriği��������������������������������������������������������� 45 Ekler����������������������������������������������������������������������������� 83

Paragrafta Anlatım������������������������������������������������������� 47 Yapım Ekleri������������������������������������������������������������ 83

Parçaya Dayalı Sorular������������������������������������������������ 52 Çekim Ekleri������������������������������������������������������������ 84

Anlatım Nitelikleri��������������������������������������������������������� 53 Yapılarına Göre Sözcükler������������������������������������������� 86

Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 55 Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 88

Cevaplı Test���������������������������������������������������������������� 62 Cevaplı Test���������������������������������������������������������������� 94

vi
İÇİNDEKİLER

6. Bölüm Fiilimsiler�������������������������������������������������������������������� 113


Sözcük Türleri Fiilimsi Grupları����������������������������������������������������� 115
İsim (Ad)����������������������������������������������������������������������� 98 Yardımcı Fiiller����������������������������������������������������������� 115
Varlıkların Türüne Göre İsimler�������������������������������� 98 Ek Fiil (Ek-Eylem)������������������������������������������������������� 115

Varlıkların Sayılarına Göre İsimler��������������������������� 98 Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 118

İsmin Hâlleri������������������������������������������������������������ 98 Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 124

İsim Tamlamaları����������������������������������������������������� 99

Zamir (Adıl)���������������������������������������������������������������� 100

Kişi Zamirleri��������������������������������������������������������� 100 7. Bölüm


Cümle Bilgisi
İşaret Zamirleri������������������������������������������������������ 100
Cümle Türleri������������������������������������������������������������� 128
Belgisiz Zamirler��������������������������������������������������� 100
Yüklemlerine Göre Cümleler��������������������������������� 128
Soru Zamirleri������������������������������������������������������� 101
Öge Dizilişine Göre Cümleler�������������������������������� 128
İlgi Zamiri (Aitlik Eki)���������������������������������������������� 101
Yapılarına Göre Cümleler�������������������������������������� 129
Sıfat (Ön Ad)�������������������������������������������������������������� 101
Cümlenin Ögeleri������������������������������������������������������� 130
Niteleme Sıfatları��������������������������������������������������� 101
Yüklem������������������������������������������������������������������ 130
Belirtme Sıfatları��������������������������������������������������� 101
Özne��������������������������������������������������������������������� 130
Adlaşmış Sıfatlar��������������������������������������������������� 102
Nesne������������������������������������������������������������������� 132
Zarf (Belirteç)������������������������������������������������������������� 103
Dolaylı Tümleç������������������������������������������������������ 132
Durum Zarfları������������������������������������������������������� 103
Zarf Tümleci���������������������������������������������������������� 132
Yer-Yön Zarfları����������������������������������������������������� 103 Edat Tümleci��������������������������������������������������������� 133
Zaman Zarfları������������������������������������������������������ 103 Söz Öbekleri�������������������������������������������������������������� 133
Ölçü-Miktar Zarfları����������������������������������������������� 103 Tekrar Grupları (İkilemeler)������������������������������������ 133
Soru Zarfları���������������������������������������������������������� 103 Bağlama Grupları�������������������������������������������������� 134

Edat (İlgeç)����������������������������������������������������������������� 104 Sıfat Tamlaması Grupları��������������������������������������� 134

Bağlaç����������������������������������������������������������������������� 106 Edat Grupları��������������������������������������������������������� 134

Ünlem������������������������������������������������������������������������ 106 İsim Tamlaması ve İyelik Grupları������������������������� 134

Fiil (Eylem)����������������������������������������������������������������� 106 Birleşik İsim Grupları��������������������������������������������� 134

İş (Kılış) Fiilleri������������������������������������������������������� 106 Birleşik Fiil Grupları����������������������������������������������� 134

Oluş Fiilleri������������������������������������������������������������ 107 Unvan Grupları������������������������������������������������������ 135

Ünlem Grupları������������������������������������������������������ 135


Durum Fiilleri��������������������������������������������������������� 107
Sayı Grupları��������������������������������������������������������� 135
Fiillerde Kip����������������������������������������������������������� 107
İsnat Grupları�������������������������������������������������������� 135
Fiillerde Kişi����������������������������������������������������������� 109
Fiilimsi Grupları����������������������������������������������������� 135
Fiillerde Olumsuzluk���������������������������������������������� 110
Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 136
Fiillerde Anlam (Zaman-Kip) Kayması������������������� 110
Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 141
Fiillerde Çatı���������������������������������������������������������� 111

vii
İÇİNDEKİLER

8. Bölüm 10. Bölüm


Yazım Kuralları Anlatım Bozuklukları
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ����������������������������� 145 Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları�������������������������� 185

Kısaltmaların Yazımı��������������������������������������������������� 148 Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı������������������������� 185

Sayıların Yazımı���������������������������������������������������������� 148 Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı��������������� 186

Deyimlerin ve İkilemelerin Yazımı������������������������������� 149 Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı������������������������������ 186

Birleşik Kelimelerin Yazımı����������������������������������������� 149 Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı�������������������������� 186

Yabancı Özel Adların Yazımı�������������������������������������� 155 Deyim-Atasözü Yanlışları�������������������������������������� 187

Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları��������������������������� 155 Anlam Belirsizliği��������������������������������������������������� 187

Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 157 Mantık Hataları������������������������������������������������������ 188

Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 163 Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları�������������������� 188

Fiil ve Yüklem Yanlışları���������������������������������������� 188

Özne - Yüklem Uyuşmazlığı���������������������������������� 189

Özne Eksikliği������������������������������������������������������� 190

Nesne Eksikliği����������������������������������������������������� 191

Dolaylı Tümleç Eksikliği���������������������������������������� 191

Zarf ve Edat Tümleci Eksikliği������������������������������� 192

Tamlama Yanlışları������������������������������������������������ 192

Çatı Uyuşmazlığı��������������������������������������������������� 193

Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 194

Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 199

9. Bölüm 11. Bölüm


Noktalama İşaretleri Sözel Mantık
Nokta ( . ) ������������������������������������������������������������������ 167 Yöntemler������������������������������������������������������������������ 202
Virgül ( , ) ������������������������������������������������������������������� 167 Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri���������� 205
Noktalı Virgül ( ; )�������������������������������������������������������� 169 Sıralama Kurguları����������������������������������������������������� 205
İki Nokta ( : )�������������������������������������������������������������� 170 Eşleştirme Kurguları��������������������������������������������������� 210
Üç Nokta ( ... )������������������������������������������������������������ 170 Çıkarım Kurguları������������������������������������������������������� 216
Soru İşareti ( ? )��������������������������������������������������������� 171 Şifreleme Kurguları���������������������������������������������������� 217
Ünlem İşareti ( ! )�������������������������������������������������������� 171 Yer-Yön-Konum Kurguları������������������������������������������ 218
Kısa Çizgi ( - )������������������������������������������������������������ 171 Tablo Yorumlama Kurguları���������������������������������������� 225
Uzun Çizgi (–)������������������������������������������������������������� 172 Karma Kurgular��������������������������������������������������������� 228
Tırnak İşareti ( “ ” )����������������������������������������������������� 172 Çözümlü Test-1�������������������������������������������������������� 233
Parantez ( )���������������������������������������������������������������� 173 Çözümlü Test-2�������������������������������������������������������� 241
Kesme İşareti ( ’ )������������������������������������������������������� 174 Çözümlü Test-3�������������������������������������������������������� 249
Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 176 Çözümlü Test-4�������������������������������������������������������� 257
Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 181 Çözümlü Test-5�������������������������������������������������������� 266

viii
Sözcükte ve Söz Öbeğinde Anlam
1.
Bölüm

 Güvercin uzun zamandır eşini arıyordu.


SÖZCÜKTE ANLAM ÖZELLİKLERİ
Bu cümledeki “eş” sözcüğü “birlikte yaşayan dişi ve
A. Gerçek Anlam erkek hayvanlardan her biri” anlamında,

Sözcüğün temel anlamına, yan anlam ve anlamlarına  Elimdeki bütün parayı bu eve yatırdım.
sözcüğün gerçek anlamı denir. Bu cümledeki “el” sözcüğü “sahiplik, mülkiyet” anla-
mında,
1. Temel (İlk / Başat) Anlam
 İki el silah sesi duyuldu.
Sözcüğün tek başına söylendiğinde çağrıştırdığı anla-
Bu cümlede “el” sözcüğü “kez, defa” anlamında,
mına sözcüğün temel anlamı denir. Başka bir ifadeyle
sözlükte 1 numara ile gösterilen anlamdır.  Şu sonsuz mavilikte var mıydı onun eşi?
Bu cümledeki “sonsuz” sözcüğü “ölçülemeyecek ka-
 Çorabın öbür eşini yerden almak için sol ayağını uza-
dar çok veya büyük olan anlamında,
tıyordu.
 İçimdeki ülkede bu ordu insanlarına karşı sonsuz bir
Bu cümledeki “eş” sözcüğü “birbirinin aynı olan veya
sevgi ve minnet var.
birbirine çok benzeyen iki şeyden her biri, benzeri”
anlamında, Bu cümledeki “sonsuz” sözcüğü “çok” anlamında
yani yan anlamda kullanılmıştır.
 Küçük kız çocuğu babasının elini sıkıca tutmuş yürü-
yordu. B. Mecaz (Değişmece) Anlam
Bu cümledeki “el” sözcüğü “kolun bilekten parmak Bir sözcüğün gerçek anlamından (temel ve yan anlam ve
uçlarına kadar olan, tutmaya ve iş yapmaya yarayan anlamlarından) uzaklaşarak yeni anlamlar kazanmasına
bölümü” anlamında, mecaz anlam denir.
 Gökyüzüne bakınca beyaz bulutları görmüş ve içini Sözcükler cümle içerisinde, deyim ve atasözlerinde me-
huzur kaplamıştı. caz anlam kazanır.
Bu cümledeki “bulut” sözcüğü “atmosferdeki su  Gazi’nin şen çehresi üstünden ciddi bir düşüncenin
damlacıkları ve buz taneciklerinin görülebilir yoğun- bulutu geçer gibi oldu.
luk kazanmasıyla oluşan, biçimleri, yükseklikleri ve
Bu cümledeki "bulut" sözcüğü "keder, endişe" anla-
yol açtıkları hava olaylarıyla birbirinden ayrılan yığın”
mında,
anlamında,
 Ben hayatımı yeniden ve bambaşka çizgiler üzerinde
 Bu koyunda hiç et yok, pek zayıf.
kuracağım.
Bu cümledeki “et” sözcüğü “insanlarda, hayvanlarda
Bu cümledeki “çizgi” sözcüğü “temel” anlamında,
deri ile kemik arasındaki kas ve yağdan oluşan taba-
ka” anlamında,  Bir kıvılcım isyan havası doğuruyor.

 Şafağa doğru otomobil sesi duyuldu. Bu cümledeki “doğur-” sözcüğü “ortaya çıkmasına
yol açmak, sebep olmak” anlamında,
Bu cümledeki “ses” sözcüğü “kulağın duyabildiği tit-
reşim, seda, ün” anlamında  Bugün yine kaç kapı dolaştın?

 Seninle arkadaşlığımız sonsuz olacak. Bu cümledeki “kapı” sözcüğü “ev gezmesi için gidilen
yer” anlamında,
Bu cümledeki “sonsuz” sözcüğü “sonu olmayan, bit-
meyen, ebedî” anlamında yani temel anlamında kul-  Bu vicdan azabının demirden pençesi yüreğini sık-
lanılmıştır. maya başlıyordu.
Bu cümledeki “pençe” sözcüğü “etkisinden kurtul-
2. Yan Anlam mak olanaksız, etkisi çok olan güç” anlamında,
Bir sözcüğün temel anlamına bağlı olarak benzerlik açı-  Gençler dergimize yeni bir soluk getirdiler.
sından ya da işlevsel açıdan kazandığı yeni anlamlara
Bu cümledeki “soluk” sözcüğü “tarz” anlamında,
yan anlam denir.
 Sokaklarda olay geçerken başka çocuklar da sürüye
Yan anlam da gerçek anlam kapsamındadır.
katılır, mektebe kadar giderler.
 Kadın diye eşini bellemiş, dürüst, aile babası bir
Bu cümledeki “sürü” sözcüğü “yönlendirilebilen insan
adamdır.
topluluğu” anlamında,
Bu cümledeki “eş” sözcüğü “karı kocadan her biri,
hayat arkadaşı, refik, refika” anlamında, Yani mecaz anlamda kullanılmıştır.

1
Sözcükte ve Söz Öbeğinde Anlam

 Yaşlılıktan gözlerine perde inmiş.


Püf Noktası
Bu cümledeki “perde” sözcüğü “katarakt” anlamında
Temel anlamını kaybeden sözcük somut anlam kazan- bir tıp terimidir.
mışsa yan, soyut anlam kazanmışsa mecaz anlamda
 Isı, atomlar arası çekim gücünü yenerek maddenin
kullanılmıştır.
hacmini artırır.
 Dağda üşümemek için ateş yakmış. (Temel anlam)
Bu cümlede “ısı” sözcüğü fizik terimidir.
somut

 Yemeği ateşten indirmiş. (Yan anlam)  Manas, Şehname, İlyada, Kalevala birer destan örne-
somut ğidir.

 Ateşi kırktan aşağı düşmedi. (Yan anlam) Bu cümlede “destan” sözcüğü edebiyat terimidir.
somut

 İçimin ateşi hiç küllenmedi. (Mecaz anlam)


soyut UYARI
Terim anlamlı sözcükler ait oldukları alan dışındaki cüm-
lelerde kullanıldığında terim anlamlı olmaz.
k
Örne  Hayatına güneş gibi doğmuştur.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük  Konuya bu sözlerle noktayı koydu.
gerçek anlamın dışında kullanılmıştır?
Bu cümlelerdeki altı çizili sözcükler günlük hayatla ilgili
A) Dışarıda karlar erimeye başlamıştı. kavramları karşıladığından terim değildir.
B) Bozuk kaldırımlardan sular akıyordu.
C) Vücudu ezikler ile doluydu.
D) Okuyabilmek için kapıdaki ışık yeterli değildi.
E) Uykuda olan ağaçlar baharla uyandı.

Çözüm:

A seçeneğindeki “dışarı” sözcüğü “dış çevre, dış


yer, hariç, içeri karşıtı”, B seçeneğindeki “bozuk” SÖZCÜKTE ANLAM İLİŞKİLERİ
sözcüğü “bozulmuş olan”, C seçeneğindeki “ezik”
sözcüğü “çarpma, dövülme vb. sebeplerle vücutta
A. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler
oluşan bere”, D seçeneğindeki “ışık” sözcüğü “ci-
simleri görmeyi, renkleri ayırt etmeyi sağlayan fiziksel Yazılışları farklı olduğu hâlde aynı anlamı karşılayan söz-
enerji, erke, ziya, nur, şavk” anlamına geldiğinden bu cüklere eş anlamlı sözcükler denir.
sözcükler gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır. Ancak
 O kadar yoksulmuş ki rüyasında bile eline para
E seçeneğindeki “uyku” sözcüğü “doğada görülen
fakirmiş
sükûnet durumu” anlamına gelerek gerçek anlamın
dışında yani mecaz anlamda kullanılmıştır. değmemiş.

Cevap E  İnsanlara saygıyı yitirdin mi yandın.


hürmeti

 Hatıralarımızda kaldı o güzel günler.


C. Terim Anlam Anılarımızda
Herhangi bir bilim, sanat, askerlik, spor ya da meslekle  O gün Türkçe öğretmeninin yazılı yapma olasılığı vardı.
ilgili kavramları karşılayan sözcüklerin anlamına terim ihtimali
anlam denir.
Bu cümledeki altı çizili sözcüklerin yerlerine altla-
 serum " tıp terimi rındaki sözcükleri getirdiğimizde, cümlenin anlamı
 zamir " dil bilgisi terimi değişmez. Yani bu sözcükler, kullanıldıkları cümleye
göre eş anlamlıdır.
 kaside " edebiyat terimi
 seçim " hukuk terimi

2
İMİZ
2022 EĞİT
İM B İ ZİM
İŞ

GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR

MATEMATİK KONU ANLATIMLI


3 ü1
arada
Konu anlatımlı set
183 saatlik video dersler
5 adet online deneme sınavı

PEGEMKAMPÜS
UYGULAMASINI İNDİR
ÜCRETSİZ VİDEO DERSLERİ
HEMEN İZLE
Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

PEGEM AKADEMİ
Komisyon

KPSS Matematik Konu Anlatımlı

ISBN 978-0-2021-0001-2

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ’ye aittir. Anılan
kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, foto-
kopi, manyetik kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Bu kitap, T.C.
Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar
hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten
uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yük-
seköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim
kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.com tarafından yayınları taran-
maktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır.
Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.

35. Baskı: 2022, Ankara

Proje-Yayın Yönetmeni: Nilay Balin


Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan
Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Vadi Grup Basım AŞ


Saray Mah. 126. Cad. No: 20/A
Kazan/ANKARA
(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 51818


Matbaa Sertifika No: 49180

İletişim
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Shira Ticaret Merkezi, Macun Mahallesi 204 Cad.
No: 141/33, Yenimahalle/Ankara
Yayınevi: 0312 430 67 501
Dağıtım: 0312 434 54 24
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40
ÖN SÖZ

Değerli Adaylar;

Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testinde önemli bir yer tutan “Matematik”
kapsamındaki 26 veya 27 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.

Genel Yetenek Genel Kültürü Konu Anlatımlı Setimizi alan siz değerli okuyucularımıza 183 saatlik konu anlatım
videosu ve 5 adet online deneme ürünümüz hediyedir.
Pegem Akademi

Kitabın baskı tarihinden sonra gerçekleşen değişikliklere aşağıda yer alan kodu okutarak
ulaşabilirsiniz.
Uygulamanızı Kullanabilmeniz İçin
Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Kapaktaki QR kodunu Üyelik ekranına erişebilmek için;


herhangi bir kod okuyucu 1. Adım “Kayıt Ol” butonuna tıklayarak,
2. Adım
uygulaması ile okutarak Uygulama üyelik formunu eksiksiz
Üyelik
ilgili Pegem Kampüs İndirme doldurduktan sonra uygulamayı
uygulamasını kullanmaya başlayabilirsiniz.
indirebilirsiniz.

Üye girişi yaptıktan sonra açılan Aktivasyonunu yapmış


pencerede sol tarafta bulunan olduğunuz konu anlatım
kategori menüsünden “Aktivasyon kitabınızı “Video Dersler”
3. Adım 4. Adım
Kodlarım”ı, seçerek “Kod Ekle”ye sekmesinden görüntüleyebilir
Aktivasyon Ürünlerim
tıklayıp kitabınız ile birlikte size ve videolarınızı izlemeye
iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon başlayabilirsiniz.
işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.

Kitabın içerisindeki QR’ı okutarak 5. Adım


ilgili kitabınızın videolarını QR Kod
izleyebilirsiniz. Okutma

Pegem Kampüs Web Sitesi Üzerinden Videolarınıza


Erişebilmek İçin Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

1 Mevcut tarayıcınıza https://dijital.pegemkampus.com yazarak web sitemiz üzerinden erişim sağlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs üyeliğiniz yoksa “Kayıt Ol” butonuna tıkladıktan sonra formu doldurarak üyelik işlemlerinizi
2
gerçekleştirebilirsiniz.

Üyelik bilgileriniz ile giriş yaptıktan sonra sağ üst sekmede yer alan “Aktivasyon Kodlarım” alanından kodunuzu
3
aktif edebilirsiniz.
Aktivasyon işleminizi tamamladıktan sonra kategori alanından “Video Dersler” sekmesine tıklayarak videolarınıza
4 ulaşabilirsiniz..

Aktivasyon Kodu kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.


Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Ağustos 2022 tarihine kadar geçerlidir.

Pegem Kampüs İletişim Hattı


0312 418 51 55
İÇİNDEKİLER

1. Bölüm 5. Bölüm
Sayılar Rasyonel Sayılar
Sayılar���������������������������������������������������������������������������� 1 Rasyonel Sayılar�������������������������������������������������������� 119
Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 11 Çözümlü Test 1-2����������������������������������������������������� 133
Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 30 Cevaplı Test 1-2������������������������������������������������������� 141
Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 40

Cevaplı Test 1-6��������������������������������������������������������� 44

6. Bölüm
Eşitsizlikler
Basit Eşitsizlikler�������������������������������������������������������� 145
2. Bölüm
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������� 153
Bölme - Bölünebilme Kuralları
Cevaplı Test 1-2������������������������������������������������������� 157
Bölme ������������������������������������������������������������������������� 56

Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 61

Bölünebilme Kuralları�������������������������������������������������� 66

Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 73 7. Bölüm


Cevaplı Test 1-2��������������������������������������������������������� 77 Mutlak Deĝer
Mutlak Değer������������������������������������������������������������� 161

Çözümlü Test ���������������������������������������������������������� 168

Cevaplı Test ������������������������������������������������������������� 172

3. Bölüm
Asal Çarpanlara Ayırma
EBOB - EKOK
8. Bölüm
Asal Çarpanlara Ayırma����������������������������������������������� 81
Üslü Sayılar
Çözümlü Test ������������������������������������������������������������ 93
Üslü Sayılar���������������������������������������������������������������� 174
Cevaplı Test 1-3��������������������������������������������������������� 97
Çözümlü Test 1-2 ���������������������������������������������������� 185

Cevaplı Test 1-2������������������������������������������������������� 193

4. Bölüm
Denklemler 9. Bölüm
Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemler��������� 103 Köklü Sayılar
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������� 111 Köklü Sayılar�������������������������������������������������������������� 197

Cevaplı Test 1-2������������������������������������������������������� 115 Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 215

Cevaplı Test 1-2������������������������������������������������������� 219

v
İÇİNDEKİLER

10. Bölüm 14. Bölüm

Çarpanlara Ayırma Fonksiyon-İşlem-Modüler Aritmetik

Çarpanlara Ayırma����������������������������������������������������� 223 Bağıntı����������������������������������������������������������������������� 378

Çözümlü Test 1-2����������������������������������������������������� 234 Fonksiyon������������������������������������������������������������������ 378

Cevaplı Test 1-2������������������������������������������������������� 242 İşlem�������������������������������������������������������������������������� 385


11. Bölüm Modüler Aritmetik������������������������������������������������������ 392
Oran - Orantı Çözümlü Test 1- 2���������������������������������������������������� 400
Oran - Orantı������������������������������������������������������������� 246 Cevaplı Test 1-2������������������������������������������������������� 409

Çözümlü Test 1- 2���������������������������������������������������� 256

Cevaplı Test 1-2������������������������������������������������������� 264

12. Bölüm 15. Bölüm


Problemler Permütasyon - Kombinasyon - Olasılık

Denklem Kurma Problemleri�������������������������������������� 268 Saymanın Temel Kuralları������������������������������������������ 413


Çözümlü Test 1-3����������������������������������������������������� 277 Permütasyon (Sıralama)�������������������������������������������� 415
Yaş Problemleri���������������������������������������������������������� 289
Kombinasyon (Gruplama)������������������������������������������ 419
Çözümlü Test - 1������������������������������������������������������ 293
Olasılık����������������������������������������������������������������������� 424
Yüzde Problemleri����������������������������������������������������� 297
Çözümlü Test 1-3����������������������������������������������������� 431
Faiz Problemleri��������������������������������������������������������� 299 Cevaplı Test 1-2������������������������������������������������������� 443
Kâr - Zarar Problemleri���������������������������������������������� 300

Çözümlü Test 1-2����������������������������������������������������� 305

Karışım Problemleri��������������������������������������������������� 313 16. Bölüm


Tablo ve Grafikler
Çözümlü Test - 1������������������������������������������������������ 317

İşçi Problemleri���������������������������������������������������������� 321 Tablo ve Yorumlama�������������������������������������������������� 447

Havuz Problemleri����������������������������������������������������� 323 Grafik ve Yorumlama������������������������������������������������� 452

Çözümlü Test - 1������������������������������������������������������ 326 Çözümlü Test 1-3����������������������������������������������������� 457

Cevaplı Test 1-2������������������������������������������������������� 470


Hareket Problemleri��������������������������������������������������� 330

Çözümlü Test 1- 2���������������������������������������������������� 337

Cevaplı Test 1-8������������������������������������������������������� 345


17. Bölüm
13. Bölüm
Sayısal Mantık
Kümeler
Sayısal Mantık����������������������������������������������������������� 475
Küme������������������������������������������������������������������������� 361
Akıl Yürütme�������������������������������������������������������������� 487
Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 372
Cevaplı Test 1-4������������������������������������������������������� 500
Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 376
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������� 516

vi
Sayılar
1.
Bölüm

RAKAM ÖRNEK
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 gibi tek haneli sembollere
x, y ve z birbirinden farklı rakamlar olmak üzere,
rakam denir.
4x + 2y + 7z ifadesinin alabileceği en küçük değer

SAYI kaçtır?

Rakamların tek başlarına veya bir çokluk oluşturacak A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 10


şekilde bir araya gelmesiyle oluşan ifadelere sayı de-
Çözüm:
nir.
Verilen ifadede rakamların farklı olması istendiğinden ve
Örnek:
en küçük değer sorulduğundan en küçük üç rakam 0, 1
7 bir rakam aynı zamanda bir sayıdır. ve 2 kullanılmalıdır.
36 iki rakamdan oluşan bir sayıdır.
Küçük değer elde etmek için bu değerler katsayılarının
712 üç rakamdan oluşan bir sayıdır. büyüklük sırası ile ters olacak şekilde seçilmelidir.
– 5391 dört rakamdan oluşan negatif bir sayıdır.
Yani x = 1, y = 2, z = 0 seçilirse
4x + 2y + 7z = 4 $ 1 + 2 $ 2 + 7 $ 0 = 4 + 4 + 0
= 8 bulunur.

ÖRNEK
ÖRNEK
x, y ve z birbirinden farklı rakamlardır.
a ve b birer rakam olmak üzere, 3a + 4b ifadesinin
Buna göre, 4x + 3y - 8z ifadesinin alabileceği en
alabileceği en büyük değer kaçtır?
küçük değer kaçtır?
A) 65 B) 63 C) 60 D) 57 E) 54
A) -72 B) -69 C) -68 D) 7 E) 10

Çözüm:
Çözüm:
Soruda rakamların farklı olması istendiğinden ve en
İfadede kullanılacak rakamların farklı olup olmadığına
küçük değer sorulduğundan katsayısı pozitif olan bilin-
dikkat edilmelidir. a ve b birbirinden farklı rakamlar de-
meyenlere küçük, katsayısı negatif olan bilinmeyenlere
nilmediğinden 3a + 4b ifadesinde en büyük değeri elde
büyük değer verilmelidir.
etmek için a = 9 ve b = 9 seçilmelidir.
Yani, x = 0, y = 1 ve z = 9 seçilmelidir.
Böylece 3a + 4b = 3 $ 9 + 4 $ 9 = 27 + 36 = 63 bulunur.
4x + 3y - 8z = 4 · 0 + 3 · 1 - 8 · 9 = 3 - 72 = -69
bulunur.

ÖRNEK ÖRNEK
a ve b birer rakamdır.
a, b ve c birbirinden farklı rakamlar olmak üzere, 32
5a + 6b + 3c ifadesinin alabileceği en büyük değer a+ = 13
b
kaçtır?
olduğuna göre, a’nın alabileceği değerler toplamı
A) 115 B) 110 C) 105 D) 100 E) 95
kaçtır?
A) 11 B) 12 C) 13 D) 14 E) 15

Çözüm: Çözüm:
Verilen ifadede rakamların farklı olması istendiğinden ve İşlem önceliğine göre, önce bölme işlemi yapılmalıdır.
en büyük değer sorulduğundan seçilebilecek en büyük b yerine 1, 2, 4 ve 8 rakamları yazılabilir.
üç rakam 7, 8 ve 9 kullanılmalıdır.
b = 1 için a + 32 = 13 ⇒ a = –19 (rakam değildir.)
Büyük değer elde etmek için bu değerler bilinmeyenlerin
b = 2 için a + 16 = 13 ⇒ a = –3 (rakam değildir.)
katsayılarının büyüklük sırasına göre verilmelidir.
b = 4 için a + 8 = 13 ⇒ a = 5 olur.
O hâlde a = 8, b = 9, c = 7 seçilirse
b = 8 için a + 4 = 13 ⇒ a = 9 olur.
5a + 6b + 3c = 5 $ 8 + 6 $ 9 + 3 $ 7
Böylece a’nın alabileceği değerler toplamı 5 + 9 = 14
= 40 + 54 + 21
bulunur.
= 115 bulunur.

1
Sayılar

DOĞAL SAYILAR ÖRNEK


N = "0, 1, 2, 3, ..., kümesine doğal sayılar kümesi
a ve b doğal sayılardır.
denir.
a + b = 19 olduğuna göre, a’nın alabileceği kaç değer
En küçük doğal sayı “0” dır. vardır?
N = "1, 2, 3, ..., kümesine pozitif doğal sayılar kü-
+
A) 18 B) 19 C) 20 D) 21 E) 22
mesi denir.
Çözüm:
En küçük pozitif doğal sayı veya sayma sayısı “1”dir.
Toplamları sabit olduğundan bilinmeyenlerin birisine de-
ğer verilip diğer bilinmeyenin değeri bulunur.
NOT Yani a + b = 19 & a = 0, b = 19
& a = 1, b = 18
+
x, y ! N ifadesi x ve y doğal sayı, x, y ! N ifadesi x ve & a = 2, b = 17
y pozitif doğal sayı veya sayma sayısı şeklinde okunur. h h
& a = 19, b = 0 bulunur.

Dolayısıyla a’nın alabileceği 20 değer vardır.

ÖRNEK
ÖRNEK
a, b ve c birbirinden farklı doğal sayılar olmak üzere,
a + 4b + 2c ifadesinin alabileceği en küçük değer x ve y sayma sayısıdır.
kaçtır? x + y = 23 olduğuna göre, y’nin alabileceği kaç değer
A) 0 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10 vardır?
A) 20 B) 21 C) 22 D) 23 E) 24

Çözüm: Çözüm:

a + 4b + 2c ifadesinin alabileceği en küçük değer bulu- Toplamları sabit olduğundan bilinmeyenlerin birisine de-
nurken, denklemde verilen bilinmeyenlere katsayılarının ğer verilip diğer bilinmeyenin değeri bulunur.
büyüklüğü ile ters olacak şekilde küçük doğal sayı de- Yani x + y = 23 & x = 1, y = 22
ğerleri verilir. & x = 2, y = 21
En büyük katsayı “b” nin olduğu için b = 0, sonra en bü- h h
yük katsayı “c” nin olduğu için c = 1 ve son olarak a = 2 & x = 22, y=1
seçilir.
Dolayısıyla y’nin alabileceği 22 değer vardır.
Böylece; a + 4b + 2c = 2 + 4 · 0 + 2 · 1 = 4 bulunur.

ÖRNEK

ÖRNEK a ve b pozitif doğal sayılardır.


a + b = 20 olduğuna göre, a · b çarpımının alabileceği
x, y ve z pozitif doğal sayılar olmak üzere, 3x + 2y + 4z en büyük ve en küçük değerlerin toplamı kaçtır?
ifadesinin alabileceği en küçük değer kaçtır?
A) 119 B)115 C) 109 D) 107 E) 100
A) 0 B) 7 C) 9 D) 13 E) 16
Çözüm:
Toplamları sabit olan iki pozitif doğal sayının çarpımının
Çözüm: en büyük ve en küçük değeri bulunurken birbirine yakın
x, y ve z pozitif doğal sayılarının birbirinden farklı olduğu (duruma göre eşit seçilebilir) değerler ile birbirinden uzak
belirtilmediğinden ifadede aynı değer bütün bilinmeyen- değerler seçilmelidir.
lere verilebilir. Burada katsayılarının büyüklüğünün bir a + b = 20 & a = 10, b = 10 seçilirse a $ b = 100
önemi yoktur. & a = 1, b = 19 seçilirse a $ b = 19 olur.
Böylece x = 1, y = 1 ve z = 1 seçilirse
Dolayısıyla a · b’nin en büyük değeri 100, en küçük de-
3x + 2y + 4z = 3 · 1 + 2 · 1 + 4 · 1 = 9 bulunur. ğeri 19 olur. Buradan a · b’nin alabileceği en büyük ve en
küçük değerlerin toplamı 100 + 19 = 119 bulunur.

2
Sayılar

ÖRNEK ÖRNEK

x ve y doğal sayılardır. Çarpımları 48 olan iki doğal sayının toplamının alabile-


x + y = 27 olduğuna göre, x · y çarpımının alabileceği ceği en büyük ve en küçük değerlerin toplamı kaçtır?
en büyük ve en küçük değerlerin toplamı kaçtır? A) 63 B) 62 C) 61 D) 60 E) 59
A) 208 B) 201 C) 198 D) 186 E) 182
Çözüm:
Çarpımları 48 olan iki doğal sayı x ve y olsun.
Çözüm:
x $ y = 48 & x = 8, y = 6 seçilirse x + y = 14
Toplamları sabit olduğundan x ve y nin birbirine yakın ve & x = 1, y = 48 seçilirse x + y = 49
birbirinden uzak değerlerine bakılacak olursa,
x + y = 27 & x = 13 y = 14 seçersek x $ y = 182 Dolayısıyla x + y’nin alabileceği en büyük değer 49, en
küçük değer 14 olur.
&x=0 y = 27 seçersek x $ y = 0 olur.
Buradan bu değerlerin toplamı 14 + 49 = 63 bulunur.
Dolayısıyla x · y’nin alabileceği en büyük değer 182 ve en
küçük değer 0 olur.
Bu değerlerin toplamı ise 182 + 0 = 182 bulunur. ÖRNEK

x, y ve z doğal sayılardır.
x + z = 5y olduğuna göre, x + y + z toplamı aşağıda-
ÖRNEK kilerden hangisi olabilir?
A) 20 B) 22 C) 24 D) 27 E) 32
Toplamları 18 olan farklı iki doğal sayının çarpımının
alabileceği en büyük değer kaçtır? Çözüm:

A) 77 B) 78 C) 79 D) 80 E) 81 x + y + z toplamında x + z değeri yerine 5y yazılırsa


x + y + z = x + z + y = 5y + y = 6y bulunur.
;
5y
Çözüm:
Dolayısıyla toplamın sonucu 6 nın katları olmalıdır. Se-
Toplamları 18 olan iki sayı x ve y seçilirse x + y = 18 olur. çenekler incelenirse cevap 6 nın katı olan seçenek yani
x ile y birbirinden farklı doğal sayılar olduğundan x · y’nin 24 olur.
en büyük değerini hesaplayabilmek için x = 10 ve y = 8
seçilir. Böylece x · y = 80 bulunur.
ÖRNEK

a, b ve c pozitif doğal sayılar ve 3a = 4b, 5b = 6c ol-


ÖRNEK mak üzere, a + b + c toplamı aşağıdakilerden hangisi
olamaz?
a ve b doğal sayılardır. A) 19 B) 27 C) 38 D) 57 E) 76
a · b = 64 olduğuna göre, a + b toplamının alabileceği
en büyük ve en küçük değerlerin toplamı kaçtır? Çözüm:
A) 82 B) 81 C) 80 D) 79 E) 78 Verilen iki eşitlikte ortak bilinmeyen “b” olduğundan “a”
ve “c” nin değerleri “b” değişkenine bağlı olarak yazıla-
cak olursa
Çözüm: 4b 5b
3a = 4b & a = ve 5b = 6c & c = olur.
3 6
Çarpımları sabit olan iki doğal sayının toplamının ala-
bileceği en büyük değer bulunurken sayılar birbirinden Buradan
uzak, en küçük değer bulunurken sayılar birbirine yakın 4b b 5b 8b + 6b + 5b 19b
a+b+c = + + = =
seçilmelidir. 3 1 6 6 6
(2) (6)
Yani a · b = 64 & a = 8, b = 8 seçilirse a + b = 16
Dolayısıyla b = 6 için a + b + c = 19
& a = 1, b = 64 seçilirse a + b = 65 olur.
b = 12 için a + b + c = 38 bulunur.
Dolayısıyla a + b nin alabileceği en büyük değer 65, en
O hâlde a + b + c toplamı 19 ve 19 un katları olmalıdır.
küçük değer 16 olur.
Bu değerlerin toplamı ise 65 + 16 = 81 bulunur. Seçeneklere bakılırsa, a + b + c toplamı 27 olamaz.

3
Sayılar

Çözüm:
ÖRNEK
5x + 6y = 125 eşitliğinde x ve y değişkenlerinin ilk değer-
x ve y doğal sayılardır. leri bulunur. Daha sonra x’in değerleri bulunurken y’nin
9 katsayısı kadar artırılır (veya azaltılır), y’nin değerleri bu-
x+ = 6
y lunurken x’in katsayısı kadar artırılır (veya azaltılır).
olduğuna göre, x’in alabileceği değerler toplamı kaç- Yani 5x + 6y = 125 & x = 1 ve y = 20
tır? & x = 7 ve y = 15
A) 8 B) 7 C) 6 D) 5 E) 4 & x = 13 ve y = 10
& x = 19 ve y = 5
& x = 25 ve y = 0 olur.
Çözüm:
Dolayısıyla (1, 20), (7, 15), (13, 10), (19, 5), (25, 0) olmak
9
x+ = 6 denkleminde paydada verilen bilinmeyene; üzere 5 tane sıralı ikili bulunur.
y
pay kısmındaki sayıyı bölecek şekilde değerler verilip di-
ğer değişkenin değerleri bulunur. ÖRNEK
Burada y = 1, 3, 9 değerlerini alabilir.
9 a, b ve c doğal sayılardır.
O hâlde x + = 6 & y = 9 için x + 1 = 6 & x = 5
y 5a + 6b + 4c = 71
& y = 3 için x + 3 = 6 & x = 3
olduğuna göre, a + b + c toplamı en az kaçtır?
& y = 1 için x + 9 = 6 & x = - 3
A) 13 B) 12 C) 11 D) 10 E) 9
x ve y doğal sayı olduğundan x’in alabileceği değerler
x = 5 ve x = 3’tür. Çözüm:
Bu değerlerin toplamı ise 5 + 3 = 8 bulunur. Toplamın küçük olması için katsayısı büyük olan değiş-
kene büyük değer verilmelidir.
b = 11 ⇒ 5a + 66 + 4c = 71
ÖRNEK ⇒ 5a + 4c = 5
⇒ a = 1 ve c = 0 olur.
a ve b doğal sayılardır.
Böylece a + b + c toplamı en az 1 + 11 + 0 = 12 bulunur.
6b + 10
a=
b
olduğuna göre, b’nin alabileceği değerler toplamı TAM SAYILAR
kaçtır? Z = {..., –3, –2, –1, 0, 1, 2, 3} kümesine tam sayılar
A) 10 B) 12 C) 15 D) 18 E) 20 kümesi denir. Tam sayılar kümesi negatif tam sayılar
kümesi, pozitif tam sayılar kümesi ve {0} kümesinin
elemanlarının birleşimidir.
Çözüm:
Verilen ifade aşağıdaki gibi düzenlenecek olursa, 1) Negatif tam sayılar:
6b + 10 6b 10 10 Z = "..., - 3, - 2, - 1, kümesine negatif tam sa-
-

a= = + & 6+ olur.
b b b b yılar kümesi denir.
a ve b doğal sayı olduğundan b,10’u bölen sayılar yazıl- Negatif tam sayılar kümesi sıfıra yaklaştıkça büyür.
malıdır. O hâlde b’nin alabileceği değerler toplamı En büyük negatif tam sayı “–1” dir.
1 + 2 + 5 + 10 = 18 bulunur.
2) Pozitif tam sayılar:

Z = "1, 2, 3, ..., kümesine pozitif tam sayılar kü-


+

ÖRNEK mesi denir.
Pozitif tam sayılar kümesi sıfıra yaklaştıkça küçülür.
x ve y doğal sayılardır.
En küçük pozitif tam sayı “1” dir.
5x + 6y = 125
eşitliğini sağlayan kaç tane (x, y) ikilisi vardır? 3) Sıfır (0) pozitif tam sayı veya negatif tam sayı
değildir.
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8

4
İMİZ
2022 EĞİT
İM B İ ZİM
İŞ

GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR

GEOMETRİ KONU ANLATIMLI


3 ü1
arada
Konu anlatımlı set
183 saatlik video dersler
5 adet online deneme sınavı

PEGEMKAMPÜS
UYGULAMASINI İNDİR
ÜCRETSİZ VİDEO DERSLERİ
HEMEN İZLE
Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

PEGEM AKADEMİ
Komisyon

KPSS Geometri Konu Anlatımlı

ISBN 978-0-2021-0001-2

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ’ye aittir. Anılan
kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, foto-
kopi, manyetik kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Bu kitap, T.C.
Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar
hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten
uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yük-
seköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim
kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.com tarafından yayınları taran-
maktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır.
Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.

35. Baskı: 2022, Ankara

Proje-Yayın Yönetmeni: Nilay Balin


Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan
Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Vadi Grup Basım AŞ


Saray Mah. 126. Cad. No: 20/A
Kazan/ANKARA
(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 51818


Matbaa Sertifika No: 49180

İletişim
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Shira Ticaret Merkezi, Macun Mahallesi 204 Cad.
No: 141/33, Yenimahalle/Ankara
Yayınevi: 0312 430 67 501
Dağıtım: 0312 434 54 24
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40
ÖN SÖZ

Değerli Adaylar;

Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testinde önemli bir yer tutan “Geometri”
kapsamındaki 3 veya 4 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.

Genel Yetenek Genel Kültürü Konu Anlatımlı Setimizi alan siz değerli okuyucularımıza 183 saatlik konu anlatım
videosu ve 5 adet online deneme ürünümüz hediyedir.
Pegem Akademi

Kitabın baskı tarihinden sonra gerçekleşen değişikliklere aşağıda yer alan kodu okutarak
ulaşabilirsiniz.
Uygulamanızı Kullanabilmeniz İçin
Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Kapaktaki QR kodunu Üyelik ekranına erişebilmek için;


herhangi bir kod okuyucu 1. Adım “Kayıt Ol” butonuna tıklayarak,
2. Adım
uygulaması ile okutarak Uygulama üyelik formunu eksiksiz
Üyelik
ilgili Pegem Kampüs İndirme doldurduktan sonra uygulamayı
uygulamasını kullanmaya başlayabilirsiniz.
indirebilirsiniz.

Üye girişi yaptıktan sonra açılan Aktivasyonunu yapmış


pencerede sol tarafta bulunan olduğunuz konu anlatım
kategori menüsünden “Aktivasyon kitabınızı “Video Dersler”
3. Adım 4. Adım
Kodlarım”ı, seçerek “Kod Ekle”ye sekmesinden görüntüleyebilir
Aktivasyon Ürünlerim
tıklayıp kitabınız ile birlikte size ve videolarınızı izlemeye
iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon başlayabilirsiniz.
işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.

Kitabın içerisindeki QR’ı okutarak 5. Adım


ilgili kitabınızın videolarını QR Kod
izleyebilirsiniz. Okutma

Pegem Kampüs Web Sitesi Üzerinden Videolarınıza


Erişebilmek İçin Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

1 Mevcut tarayıcınıza https://dijital.pegemkampus.com yazarak web sitemiz üzerinden erişim sağlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs üyeliğiniz yoksa “Kayıt Ol” butonuna tıkladıktan sonra formu doldurarak üyelik işlemlerinizi
2
gerçekleştirebilirsiniz.

Üyelik bilgileriniz ile giriş yaptıktan sonra sağ üst sekmede yer alan “Aktivasyon Kodlarım” alanından kodunuzu
3
aktif edebilirsiniz.
Aktivasyon işleminizi tamamladıktan sonra kategori alanından “Video Dersler” sekmesine tıklayarak videolarınıza
4 ulaşabilirsiniz..

Aktivasyon Kodu kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.


Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Ağustos 2022 tarihine kadar geçerlidir.

Pegem Kampüs İletişim Hattı


0312 418 51 55
İÇİNDEKİLER

1. Bölüm 2. Bölüm
Geometrik Kavramlar - Doǧruda Çokgenler ve Dörtgenler
Açılar - Üçgenler
Çokgenler�������������������������������������������������������������������� 89
Geometrik Kavramlar����������������������������������������������������� 1
Dörtgenler�������������������������������������������������������������������� 95
Tanımsız Kavramlar��������������������������������������������������� 1
Dörtgenlerde Alan��������������������������������������������������� 97
Açılar������������������������������������������������������������������������� 1
Paralelkenar����������������������������������������������������������������� 99
Açı Çeşitleri��������������������������������������������������������������� 2
Paralelkenarda Alan���������������������������������������������� 100
Açıortay��������������������������������������������������������������������� 3
Eşkenar Dörtgen�������������������������������������������������������� 103
Tümler Açılar������������������������������������������������������������� 4
Dikdörtgen ���������������������������������������������������������������� 105
Bütünler Açılar���������������������������������������������������������� 4
Kare��������������������������������������������������������������������������� 108
Ters Açılar����������������������������������������������������������������� 4
Yamuk ����������������������������������������������������������������������� 110
Paralel İki Doğrunun Bir Kesen ile Yaptığı Açılar������ 4
Deltoid����������������������������������������������������������������������� 115
Paralel İki Doğrunun Birden Çok Kesen ile Cevaplı Test 1 – 5����������������������������������������������������� 116
Meydana Getirdiği Açılar������������������������������������������ 5

Kenarları Paralel Açılar���������������������������������������������� 7

Kenarları Dik Açılar��������������������������������������������������� 7

Üçgenler���������������������������������������������������������������������� 11

Üçgen Çeşitleri������������������������������������������������������� 11
3. Bölüm
Açılarına Göre Üçgenler������������������������������������� 11 Çember ve Daire
Kenarlarına Göre Üçgenler�������������������������������� 11
Çember ve Daire�������������������������������������������������������� 126
Üçgende Temel ve Yardımcı Elemanlar������������������ 12
Çemberde Açı������������������������������������������������������� 126
Üçgende Açılar ile İlgili Özellikler���������������������������� 13
Çemberde Yardımcı Elemanlar����������������������������� 126
Dik Üçgen��������������������������������������������������������������� 19
Çemberde Yay ve Açı Özellikleri��������������������������� 128
Üçgende Açıortay Teoremleri��������������������������������� 25
Çemberde Kiriş Yay Özellikleri������������������������������ 133
Üçgende Kenarortay Teoremleri����������������������������� 29
Çemberde Uzunluk���������������������������������������������������� 134
Özel Üçgenler��������������������������������������������������������� 34 Bir Noktanın Bir Çembere Göre Kuvveti�������������������� 134
İkizkenar Üçgen������������������������������������������������� 34 İki Çemberin Ortak Teğetleri�������������������������������������� 139
Eşkenar Üçgen�������������������������������������������������� 37 Üçgenin Çemberleri��������������������������������������������������� 142
Üçgende Alan��������������������������������������������������������� 41 Teğetler Dörtgeni������������������������������������������������������� 143
Üçgende Benzerlik������������������������������������������������� 47 Dairede Alan�������������������������������������������������������������� 143
Üçgende Açı – Kenar Bağıntıları����������������������������� 57 Dairenin Alanı ve Çevresi�������������������������������������� 143
Üçgen Eşitsizliği����������������������������������������������������� 57 Çemberde Benzerlik�������������������������������������������������� 147

Cevaplı Test 1 – 13����������������������������������������������������� 63 Cevaplı Test 1 – 3 ���������������������������������������������������� 150

v
İÇİNDEKİLER

4. Bölüm
Analitik Geometri

Noktanın Analitik İncelenmesi����������������������������������� 156

Analitik Düzlem����������������������������������������������������� 156

İki Nokta Arasındaki Uzaklık��������������������������������� 157

Doğrusal Noktalar������������������������������������������������� 158

Doğrusal Olmayan Noktalar���������������������������������� 161

Doğrunun Analitik İncelenmesi���������������������������������� 164

Doğrunun Eğim Açısı ve Eğimi����������������������������� 164

Doğrunun Grafiğinin Çizimi����������������������������������� 165

Doğrunun Denklemleri������������������������������������������ 166

Özel Doğrular�������������������������������������������������������� 168

İki Doğrunun Birbirine Göre Durumları������������������ 169

Doğru Demeti������������������������������������������������������� 171

Simetriler������������������������������������������������������������������� 173

Noktanın Simetriği������������������������������������������������ 173

Doğrunun Simetriği����������������������������������������������� 177

Eşitsizlikler����������������������������������������������������������������� 179

Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 186

5. Bölüm
Katı Cisimler

Prizma����������������������������������������������������������������������� 188

Dikdörtgenler Prizması���������������������������������������������� 189

Küp���������������������������������������������������������������������������� 191

Silindir������������������������������������������������������������������������ 192

Piramit����������������������������������������������������������������������� 195

Koni��������������������������������������������������������������������������� 196

Küre��������������������������������������������������������������������������� 198

Cevaplı Test 1 – 2����������������������������������������������������� 199

vi
Geometrik Kavramlar ve Doğruda Açılar
1.
Bölüm

GEOMETRİK KAVRAMLAR AÇILAR


Başlangıç noktaları B
Tanımsız Kavramlar aynı olan iki ışının
birleşimine “Açı” V
[AB ∪ [AC = A
Nokta, doğru, düzlem gibi kavramlar tanımsız kav-
denir.
ramlardır.
Yani, 6AB ve 6AC A
Nokta C
ışınlarının birleşimi
Kalem ucunun kâğıt üzerine bıraktığı işaret veya iz- ile oluşan açı BAC ya da CAB açısıdır.
dir. Noktanın belli bir alanı, hacmi veya boyutu yoktur. % %
Nokta büyük harfle gösterilir. BAC açısı BAC ya da CAB şeklinde gösterilir.

Örneğin; Açının Ölçüsü


A
A noktası
B
B noktası 6AB ve 6AC ışınları ara- B

sında kalan bölgeye W


A nın
ölçüsü denir. Her W
Doğru
A na 0
İki ucu sınırsız aynı doğrultulu noktaların kümesidir. ile 360 arasında bir tek
α
A B reel sayı karşılık gelir. Bu A
d C
reel sayıya BAC açısının
Doğrular genelde küçük harfle temsil edilirler. d doğ- (ya da CAB açısının) ölçüsü denir.
rusu veya AB diye sembolize edilebilir. Yani BAC açısının ölçüsü α dır.

ve m (BAC) = m(W
Doğru Parçası %
A) = a veya

s ( BAC ) = s (W
İki nokta ile bu iki nokta arasında kalan noktaların bir- %
A) = a ile gösterilir.
leşim kümesine doğru parçası denir.
Eş Açılar: Ölçüleri eşit olan açılara eş açılar denir.
A B
Yani, m (W W ) & A ile B açıları eş açılardır.
A) = m(B
doğru parçası 6AB@ sembolü ile gösterilir.
Açının Düzlemde Ayırdığı Bölgeler
6CD@ " CD doğru parçası
Herhangi bir açı düzlemi üç farklı bölgeye ayırır.
CD " CD doğru parçasının uzunluğu olarak gösterilir.
Bu bölgeler
Işın
B
Bir ucu başlangıç noktası olup diğer ucu sonsuza gi- I. Açının kolları
I.
den noktaların oluşturduğu kümeye ışın denir.
II. Açının iç bölgesi
A B
d II.
III. Açının dış bölgesi
6AB " AB yarı doğrusu diye okunur.
α
A
III. C

Yarı Doğru Açı Ölçü Birimleri

6AB ışınından başlangıç noktası yani A noktasının çı- Derece, Grad, Radyan açı ölçü birimleridir. Genelde
ölçü birimi olarak derece kullanılır. 20°,40°,... şeklinde
kartılması ile elde edilen noktaların kümesine AB yarı
doğrusu denir. gösterilir.
A B Bu üç farklı açı ölçü birimleri arasındaki bağıntıyı şöy-
d
le verebiliriz.
@ AB " AB yarı doğrusu diye okunur.
D: Derece
Düzlem G: Grad
Bir masanın üstü, durgun su yüzeyi gibi tamamen R: Radyan olmak üzere
düz ve aynı zamanda her yöne sınırsız olan noktaların
D G R
oluşturduğu kümeye düzlem denir. = = bağıntısı vardır.
180 200 r

1
Geometrik Kavramlar ve Doğruda Açılar

NOT Doğru Açı


Ölçüsü 180° olan açıya doğru açı denir.
Bir ışının başlangıç noktası etrafında bir tur döndürül-
mesi ile oluşan açı 360°, 400 Grad ve 2π Radyandır. Yani,
a = 180° + a doğru açıdır.
Derecenin Alt Birimleri α=180°
1° → Bir derece 1° = 60ʹ
14243

B A C
1ʹ → Bir dakika 1ʹ = 60ʹʹ
1ʹʹ → Bir saniye 1° = 3600ʹʹ dir. Tam Açı
Ölçüsü 360° olan açıya tam açı denir.
Yani,
a = 360° + a tam açıdır.
α = 360°
AÇI ÇEŞİTLERİ
A
B
Dar Açı
Ölçüsü 0° ile 90° arasında olan açılara dar açı denir.
Yani, 0° < a < 90c + a dar açıdır.
B
k
Örne
A, O ve B noktaları
doğrusal, C
D
% 7α
α
A m ( DOB ) = 2a 3α 2α
C A O B
%
m ( COD ) = 7a ve
Dik Açı %
m ( AOC ) = 3a
Ölçüsü 90° olan açıya dik açı denir.
Yukarıdaki verilenlere göre, α kaç derecedir?
Yani, a = 90° + a dik açıdır.
A) 10 B) 12 C) 15 D) 18 E) 20
B
Çözüm:
A, O ve B noktaları doğrusal olduğundan doğru açı
tanımı gereği 180°lik açı meydana getirirler.
α Yani, 3a + 7a + 2a = 180° dir.
A C 12a = 180°
& a = 15° bulunur.
Geniş Açı
Ölçüsü 90°ile 180° arasında olan açılara geniş açı
denir.
Yani,
Komşu Açılar
90° < a < 180° + a geniş açıdır.
Köşeleri ve birer kenarı ortak
C
B olan iç bölgelerinin kesişim-
B
leri boş küme olan açılara
komşu açılar denir.
% %
α Yani, COB ile BOA komşu O A
A C iki açıdır.

2
Geometrik Kavramlar ve Doğruda Açılar

k
AÇIORTAY Örne
Açıyı iki eşit açıya ayıran ışına Komşu iki açının açıortayları arasında kalan açı 54°dir.
C
açıortay denir. Buna göre, bu iki açının ölçüleri toplamı kaç de-
B
% % recedir?
Yani, m ( COB ) = m ( BOA ) dır.
A) 100 B) 104 C) 106 D) 108 E) 110
6OB ye COA nın açıortayı de-
%
O A Çözüm:
nir.
A
[OC ile [OA ya açıortayın kolları (kenarları) denir.
E
C
54°
β D
β
α
α
O
k
Örne
B

BOC ile COA komşu iki açıdır. 6OD ile 6OE


A, O ve B noktaları doğrusal D
% %
E
6OC ile 6OF açıortay %
80° F açıortaydır. m ( DOE ) = 54° olduğundan
% o C
m ( DOE ) = 80 % %
A O B m ( BOD ) = m ( DOC ) = a ve
% %
m ( COE ) = m ( EOA ) = b dersek
%
Yukarıdaki verilenlere göre, m ( COF ) kaç derece- %
m ( DOE ) = a + b = 54° dir.
dir?
% %
Buradan m ( BOC ) + m ( COA ) = 2a + 2b
A) 100 B) 110 C) 120 D) 130 E) 140
2 ( a + b ) = 108° bulunur.
>
54°
Çözüm:
A, O ve B noktaları doğrusal olduğundan meydana ge-
len açıların ölçüleri toplamı 180°dir.
% %
m ( AOC ) = m ( COD ) = a NOT
% %
m ( EOF ) = m ( FOB ) = b
Açıortay üzerinde alınan herhangi bir noktanın, açının
dersek kollarına olan dik uzunlukları birbirine eşittir.
D E 6OD açıortay, 6OB ile 6OA açıortayın kolları olmak

α 80° β F üzere
C
6CK@ = 6OB , 6DL@ = 6OB ,
α β
A O B
6CE] = 6OA ve 6DF@ = 6OA
2a + 2b + 80° = 180° & 2a + 2b = 100° & a + b = 50°
çizilirse
% %
m ( COF ) = a + b + 80° & m (COF) = 130° bulunur. B
L
D CK = CE , DL = DF ve
K KO = EO , LO = FO dur.
C

O
E F A

3
Geometrik Kavramlar ve Doğruda Açılar

k
TÜMLER AÇILAR Örne
Bütünler iki açıdan biri diğerine bölündüğünde bölüm
Ölçüleri toplamı 90° olan iki açı- B
4, kalan 10° dir.
ya tümler iki açı denir. C Buna göre, küçük açı kaç derecedir?
Yani, α ile β bulundukları açıla- A) 32 B) 34 C) 36 D) 38 E) 40
α
rın ölçüleri olmak üzere β
O
A Çözüm:
a + b = 90° + a ile β tümler iki
açıdır. Bütünler iki açı

α nın tümleri 90° – α α ile β olsun.

β nın tümleri 90° – β dır. O hâlde, α + β = 180° dir.


Verilen denklem yazılacak olursa
α β
⇒ α = 4β + 10° dir.
4
BÜTÜNLER AÇILAR
10°
Ölçüleri toplamı 180°
C Buradan a = 4b + 10° denklemi
olan iki açıya bütünler
β
açılar denir. α a + b = 180° denkleminde yerine yazılacak olursa
Yani, α ile β bulundukla- A O B 4β + 10° + β = 180° ⇒ 5β = 170°
rı açıların ölçüleri olmak ⇒ β = 34°
üzere
⇒ α = 146°dır.
a + b = 180° + a ile β bütünler iki açıdır.
O hâlde, küçük açı β = 34° bulunur.
α nın bütünleri 180° – α
β nın bütünleri 180° – β dır.
TERS AÇILAR
Kesişen iki doğrunun oluşturduğu açılardan birbirine
komşu olmayan açılara ters açılar denir.
d1
b
a
c
d

d2
k
Örne
Yani, Kesişen d1 ve d2 doğrularında at ile ct , bt ile dt
Bir açının 4 katının 5° fazlası aynı açının tümlerine
eşit olduğuna göre, açının bütünleri kaç derece- açıları ters açılardır.
dir?
Ters açıların ölçüleri birbirine eşittir. a = c ve b = d dir.
A) 157 B) 159 C) 161 D) 163 E) 165
PARALEL İKİ DOĞRUNUN BİR KESEN İLE
Çözüm:
YAPTIĞI AÇILAR
Açı Tümleri
d1 // d2 ve a, b, c, d, x, y, z, t bulundukları açıların
α 90° – α dır.
ölçüleridir.
Denklem kurulursa b a
d1
4α + 5° = 90° – α dır. c d
5α = 85° ⇒ α = 17° bulunur.
O hâlde, açının bütünleri y x
d2
180° - a = 180° - 17° = 163° bulunur. z t

4
İMİZ
2022 EĞİT
İM B İ ZİM
İŞ

GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR

TARİH
KONU ANLATIMLI
3 ü1
arada
Konu anlatımlı set
183 saatlik video dersler
5 adet online deneme sınavı

PEGEMKAMPÜS
UYGULAMASINI İNDİR
ÜCRETSİZ VİDEO DERSLERİ
HEMEN İZLE
Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

PEGEM AKADEMİ
Komisyon

KPSS Tarih Konu Anlatımlı

ISBN 978-0-2021-0001-2

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ’ye aittir. Anılan
kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, foto-
kopi, manyetik kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Bu kitap, T.C.
Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar
hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten
uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yük-
seköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim
kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.com tarafından yayınları taran-
maktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır.
Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.

35. Baskı: 2022, Ankara

Proje-Yayın Yönetmeni: Nilay Balin


Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan
Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Vadi Grup Basım AŞ


Saray Mah. 126. Cad. No: 20/A
Kazan/ANKARA
(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 51818


Matbaa Sertifika No: 49180

İletişim
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Shira Ticaret Merkezi, Macun Mahallesi 204 Cad.
No: 141/33, Yenimahalle/Ankara
Yayınevi: 0312 430 67 501
Dağıtım: 0312 434 54 24
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40
ÖN SÖZ

Değerli Adaylar;

Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testi’nde önemli bir yer tutan “Tarih” kapsamın-
daki 27 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar dileriz.

Genel Yetenek Genel Kültürü Konu Anlatımlı Setimizi alan siz değerli okuyucularımıza 183 saatlik konu anlatım
videosu ve 5 adet online deneme ürünümüz hediyedir.

Pegem Akademi

Kitabın baskı tarihinden sonra gerçekleşen değişikliklere aşağıda yer alan kodu okutarak
ulaşabilirsiniz.
Uygulamanızı Kullanabilmeniz İçin
Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Kapaktaki QR kodunu Üyelik ekranına erişebilmek için;


herhangi bir kod okuyucu 1. Adım “Kayıt Ol” butonuna tıklayarak,
2. Adım
uygulaması ile okutarak Uygulama üyelik formunu eksiksiz
Üyelik
ilgili Pegem Kampüs İndirme doldurduktan sonra uygulamayı
uygulamasını kullanmaya başlayabilirsiniz.
indirebilirsiniz.

Üye girişi yaptıktan sonra açılan Aktivasyonunu yapmış


pencerede sol tarafta bulunan olduğunuz konu anlatım
kategori menüsünden “Aktivasyon kitabınızı “Video Dersler”
3. Adım 4. Adım
Kodlarım”ı, seçerek “Kod Ekle”ye sekmesinden görüntüleyebilir
Aktivasyon Ürünlerim
tıklayıp kitabınız ile birlikte size ve videolarınızı izlemeye
iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon başlayabilirsiniz.
işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.

Kitabın içerisindeki QR’ı okutarak 5. Adım


ilgili kitabınızın videolarını QR Kod
izleyebilirsiniz. Okutma

Pegem Kampüs Web Sitesi Üzerinden Videolarınıza


Erişebilmek İçin Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

1 Mevcut tarayıcınıza https://dijital.pegemkampus.com yazarak web sitemiz üzerinden erişim sağlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs üyeliğiniz yoksa “Kayıt Ol” butonuna tıkladıktan sonra formu doldurarak üyelik işlemlerinizi
2
gerçekleştirebilirsiniz.

Üyelik bilgileriniz ile giriş yaptıktan sonra sağ üst sekmede yer alan “Aktivasyon Kodlarım” alanından kodunuzu
3
aktif edebilirsiniz.
Aktivasyon işleminizi tamamladıktan sonra kategori alanından “Video Dersler” sekmesine tıklayarak videolarınıza
4 ulaşabilirsiniz..

Aktivasyon Kodu kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.


Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Ağustos 2022 tarihine kadar geçerlidir.

Pegem Kampüs İletişim Hattı


0312 418 51 55
İÇİNDEKİLER

1. Bölüm 5. Bölüm
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi Osmanlı Devleti Kültür ve Uygarlık

Tarihte Türk Devletleri ve Toplulukları���������������������������� 3 Osmanlı Devleti Kültür ve Uygarlık������������������������������ 94

Diğer Türk Devletleri ve Toplulukları������������������������������ 7 Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 122

İslamiyet Öncesi Türk Kültür ve Uygarlığı ��������������������� 9 Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 127

Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 17

Cevaplı Test���������������������������������������������������������������� 22

2. Bölüm
6. Bölüm
Türk-İslam Tarihi
Osmanlı Yenileşme ve
Türkler ve İslamiyet ����������������������������������������������������� 25 Demokratikleşme Hareketleri
Mısır’da Kurulan Türk Devletleri ��������������������������������� 26 Duraklama Dönemi (Arayış Yılları) (XVII. Yüzyıl)
İlk Türk - İslam Devletleri �������������������������������������������� 26 (1600 - 1700)������������������������������������������������������������� 131

Kültür ve Uygarlık ������������������������������������������������������� 32 Gerileme Dönemi (XVIII. Yüzyılda Değişim


ve Diplomasi) (1700 - 1800)��������������������������������������� 137
Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 43
Dağılma Dönemi (En Uzun Yüzyıl) (XIX. Yüzyıl)
Cevaplı Test���������������������������������������������������������������� 48 (1800 - 1922)������������������������������������������������������������� 144

3. Bölüm Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 160

Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 165


Selçuklu Türkiyesi
(XI. - XIII. Yüzyıllar)

Anadolu’da Türkler������������������������������������������������������ 51

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Devlet ve Beylikleri��������� 51 7. Bölüm


Avrupa Tarihi
Türkiye Selçuklu Devleti (1077-1308)�������������������������� 52

Haçlı Seferleri ������������������������������������������������������������� 53 Orta Çaǧ’da Avrupa��������������������������������������������������� 169

Anadolu’da İkinci Türk Devlet ve Beylikler Dönemi ���� 57 Yeni Çağ’da Avrupa��������������������������������������������������� 171

Türkiye’de Kurulan Diğer Devletler������������������������������ 59 Yakın Çağ’da Avrupa������������������������������������������������� 173

Türk Dünyası (XIII. ve XIX. Yüzyıl)�������������������������������� 60

Kültür ve Uygarlık�������������������������������������������������������� 61

Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 68

Cevaplı Test���������������������������������������������������������������� 73
8. Bölüm
XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
4. Bölüm Trablusgarp Savaşı (1911-1912)�������������������������������� 176
Osmanlı Tarihi
Balkan Savaşları (1912 - 1913)���������������������������������� 177
Kuruluş Dönemi (Beylikten Devlete)
I. Dünya Savaşı (1914 - 1918)����������������������������������� 179
(1299-1453) ���������������������������������������������������������������� 76
Mondros Ateşkes Anlaşması ve Cemiyetler�������������� 188
Yükselme Dönemi (Dünya Gücü: Osmanlı Devleti)
(1453 – 1600)��������������������������������������������������������������� 80 İzmir’in İşgali ve Kuvayimillîye����������������������������������� 192

Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 86 Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 195

Cevaplı Test���������������������������������������������������������������� 91 Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 200

v
İÇİNDEKİLER

9. Bölüm 12. Bölüm


Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi Çaǧdaş Türk ve Dünya Tarihi

Genelgeler ve Kongreler Dönemi������������������������������� 203 I. Dünya Savaşı ��������������������������������������������������������� 295

İstanbul’un Resmen İşgali (16 Mart 1920)����������������� 213 II. Dünya Savaşı��������������������������������������������������������� 306

I. Türkiye Büyük Millet Meclisi Dönemi���������������������� 214 Savaş Yılları��������������������������������������������������������������� 309

Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 221 Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 317


Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 226 Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 322

Yeni Güç Dengeleri – Soğuk Savaş Dönemi�������������� 325

Sosyalist Blokta Ayrılıklar������������������������������������������ 326

10. Bölüm
Batı Bloku’nun Oluşması ������������������������������������������ 327

Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve Orta Doğu Sorunları��������������������������������������������������� 328


Antlaşmalar Dönemi Uzak Doğu’daki Gelişmeler��������������������������������������� 330

Kurtuluş Savaşı’nda Cepheler����������������������������������� 229 İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Sömürgelerin


Bağımsızlaşması�������������������������������������������������������� 331
Doğu Cephesi ������������������������������������������������������ 229
Soğuk Savaş Dönemi’nde Türk Dış Politikası����������� 333
Güney Cephesi����������������������������������������������������� 230
Soğuk Savaş Dönemi’nde Türkiye’de
Batı Cephesi��������������������������������������������������������� 231
Siyaset, Ekonomi ve Sosyal-Kültürel Yaşam������������� 334
Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 246
Soğuk Savaş Dönemi’nde
Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 251 Dünyada Bilim, Kültür, Sanat ve Spor����������������������� 337

Yumuşama Dönemi �������������������������������������������������� 338

Yumuşama Dönemi Çatışmaları�������������������������������� 340

Bağlantısızlar������������������������������������������������������������� 342
11. Bölüm
Arap – İsrail Savaşları ����������������������������������������������� 343
İnkılaplar,
Cumhuriyet Dönemi İç Gelişmeler, 1945-1975 Arası Dünya �������������������������������������������� 346
Atatürk İlkeleri ve Atatürkçülük, Yumuşama Dönemi Türk Dış Politikası ��������������������� 347
Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası 1960-1983 Arası Türkiye������������������������������������������� 350
II. Türkiye Büyük Millet Meclisi Dönemi��������������������� 254 Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 355
İnkılap Kavramı���������������������������������������������������������� 254 Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 360
Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar��������������������������������� 255 Küreselleşme Dönemi������������������������������������������������ 363
Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar����������������������������� 261 Türk Cumhuriyetlerinin Bağımsızlık Süreçleri������������ 365
Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar�������������� 262 Doğu Bloku’nun Dağılması Sonrası Balkanlar ���������� 369
Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar�������������������������������� 266 Orta Doğu ve Afganistan������������������������������������������� 370
Ekonomi Alanında Yapılan İnkılaplar�������������������������� 267 Dünyada Bilim Kültür Sanat ve Spor
Atatürk İlkeleri ve Atatürkçülük���������������������������������� 271 Alanındaki Gelişmeler������������������������������������������������ 373

Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası���������������������������� 277 1980 Sonrası Türkiye ������������������������������������������������ 376

Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 283 Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 383

Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 290 Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 388

Tarama Testi������������������������������������������������������������� 391

vi
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
1.
Bölüm

Değerli arkadaşlar, “İslamiyet Öncesi Türk Tarihi” Kültür Merkezleri


ünitesi KPSS konu dağılımında “Anadolu Selçuklu • Aşkabat çevresinde bulunur.
Anav
Devleti ve Öncesindeki Türk Devletleri” başlığı al-
• Türk kültürünün önemli bir
tında bulunmaktadır. Bu üniteden genel olarak “bir” (MÖ 4000-
unsuru olan “At” ilk kez bu
soru gelmektedir. Soru, ağırlıklı olarak “bilgi” merkezli MÖ 1000)
kültürde görülmüştür.
ve ezbere dayalıdır. Nadir de olsa yorum sorusu da
gelebilmektedir. “Kavram”lara dikkat edilmelidir. Dev- • Türklere ait en eski kültür mer-
Afanesyova
letlerin kurucuları, parlak dönemleri, kurulduğu yerler kezi olarak kabul edilir.
(MÖ 2500-
önem taşır. Yorum sorularında göçebe hayat ile ve- • Altay-Sayan Dağları çevresinde
MÖ 1700)
raset hayatı konuları özellikle dikkat edilmesi gereken Minusinsk’te bulunur.
yerlerdir.
• Yenisey dolaylarında bulunur.
Andronova • Kültür, geniş bir alanda etkili
(MÖ 1700- olmuştur.
MÖ 1200) • Türklerin ataları tarafından mey-
Türk Adının Anlamı dana getirilmiştir.

Türk adının anlamı, tarihin çeşitli dönemlerinde ve kay- • Adını “Karasuk” Nehri’nden alır.
naklarında farklı anlamlara gelir. Türk kelimesinin anlam- • Demir madeni dünyanın birçok
ları şunlardır: Karasuk bölgesine göre daha erken
• Uygur metinlerinde “güç, kuvvet”, (MÖ 1200- işlenmeye başlanmıştır.
MÖ 700) • Atlı Göçebe kültürünün Orta
• Kaşgarlı Mahmut’un “Divan-ı Lügati’t-Türk” eserin-
de “olgunluk çağı”, Asya’ya yayılmasını sağlamış-
lardır.
• Çin kaynaklarında “miğfer”,
• Türk kültürlerinin gelişmiş ve
• Ziya Gökalp “türeli (töreli), kanun, nizam sahibi”, Tagar
sentezlenmiş hâlidir.
(MÖ 700 -
• Birlik kazanmış halk, törü (Barthold), • Kültür mensuplarına “Altaylılar”
MÖ 300)
da denir.
• Türemek, çoğalmak (Wambery),

• Devlete bağlı halk (G. Doerfer),


Türklerin Ana Yurdu
• Terk edilmiş (İbnül Fakih),
Türklerin ilk ana yurtları Orta Asya’dadır. Ana yurdun do-
• Deniz kıyısında oturan adam (Herodot). ğusunda; Kingan Dağları, Moğolistan, batısında; Hazar
Denizi ve İtil Boyları, güneyinde; Hindikuş ve Karanlık
1911’de bulunan eski bir Uygur metninden “Türk” keli-
Dağlar, kuzeyinde; Kırgız Bozkırları, Sibirya stepleri bulu-
mesinin yaygın olarak “güç, kuvvet” anlamında kullanıl-
nur. Türkler Altay-Sayan Dağları, Tanrı Dağları, Aral Gölü,
dığı anlaşılmaktadır.
Orhun, Selenga, Amuderya (Ceyhun), Siriderya (Sey-
“Türk” adından ilk olarak Çin yıllıklarında bahsedilmiştir. hun) Nehirlerine yakın coğrafyada yaşamışlardır. Ötüken
“Türkiye” adı VI. yüzyıldan itibaren Bizans kaynakların- “Toprak Ana” olarak adlandırılmıştır.
da Orta Asya için kullanılan coğrafi bir terim olmuştur.
IX ve X. yüzyıllarda ise Volga Nehri’nden Orta Avrupa’ya AV
YA
Le
na Ir
m

kadar uzanan bölge için, XI. yüzyıldan itibaren Anadolu


DİN
Obi Irmağı ı
AN
İSK S İ B İ R Y A
FİNLANDİYA

için kullanılmıştır.
Volga
Irtis
Sayan Dağları Baykal Gölü
Don
RYA

Ötüken
AV R U PA R U S YA Cend
ÇU

Balkaş Gölü
FRANSA
MAN

Aral Gölü
BALKANLAR
Haza

İTA KARADENİZ Harzem Gobi Çölü


BÜYÜK OKYANUS

LY Am Siriderya(Seyhun) Tanrı Dağları Altay Dağları JAPON


A
rD

ANADOLU Buhara ude DENİZİ


eniz

ry Kaşgar Tarım Havzası Sarı Irmak


a(C
i

ey Taklamakan Çölü
M

hu
ez

SA
İYE

AKDENİZ n) Karanlık Dağları


op

Gök Irmak
R
ot

ID
SUR

İRAN
am

EN

ÇİN
ya

İZ
A

KUZ SİNT Ganj Irmağı


RA

EY A
FRİK BURMA
PY

A
AR
Nil

Kız

Orta Asya’da Kültür Merkezleri


İ
IM

MISIR NİZ
ıl D

AD

DE
eniz

ÇİN
AS

AFRİKA ÇİN
Dekkan
I

HİN

UMMAN BENGAL
DENİZİ KÖRFEZİ

Orta Asya, tarihin farklı dönemlerinde çok sayıda insan


H İ N T O K YA N U S U

topluluklarına beşiklik etmiş ve uygarlık merkezi olarak Genişleme alanları


Türklerin ilk ana yurtları

kullanılmıştır. Orta Asya’da bulunan uygarlık merkezleri


Göç yolları
0 750 1500 2250 3000 Km

ve belirgin özellikleri şunlardır:

1
İslamiyet Öncesi̇ Türk Tarihi

Orta Asya Türk Göçlerinin Sebepleri ve Sonuçları İ s k


i t l e A S YA
r

Sebepleri
A V R U PA

Aral
Kırım Gölü

r
l a
Dobruca Yarımadası

• Ağır iklim koşulları

k a
K a

Ha
KARADENİZ f k

za

S a
a s

rD
D a

en
ğ l
• Salgın hastalıklar
Trakya Bizans
a r

izi
ı
Misya

Ege
Ankyra
Kapadokya
Frigya

• Hayvancılık yapma: Hayvan hastalıkları, otlakların

Den
Lidya

izi
Karya

yetersizliği
Kilikya

Arbela Parthia

• Tarım alanlarının yetersizliği AKDENİZ Areia

• Nüfus artışı
Susiane
Babylon
Memphis

• Boylar arası mücadele


İskitler ve Sakalar
(M.Ö. 8. Yüzyıl - M.Ö. 3. Yüzyıl)
Ölçek 1:8.000.000

• Dış baskılar • En önemli hükümdarı “Alpertunga”dır. Alpertunga


• Göç eden boyların diğerlerini etkilemesi ve Şu Destanlarının sahipleridir. Firdevsi, Şehname
adlı eserinde Alpertunga’dan Efrasiyap adı ile söz
• Cihan hâkimiyeti (“Güneş bayrağımız, gökyüzü ça-
etmiştir. Alpertunga Destanı, İskit ve Pers savaşlarını
dırımız.”) anlayışı: Yeni yurtlar kazanma fikri
anlatmıştır.
• Özgür ve bağımsız yaşama isteği
• Üzengi’yi bulmuşlardır.
• Tomris adında kadın hükümdarları vardır.
Türk göçlerinin (göçebe yaşam tarzının)
• “Amazon Kadınları” bir süre İskitlerin hakimiyetin-
sonuçları şunlardır:
de yaşamını sürdürmüşlerdir.
• Türk tarihini bir bütünlük içerisinde incelemek müm- • Altın işlemeciliğinde gelişmişlerdir: “Bozkırın Ku-
kün olamamaktadır. yumcuları” olarak anılmışlardır.
• Farklı coğrafyalarda Türk devletleri kurulmuştur. • Ölülerini kurganlara, mumyalayıp gömmüşlerdir.
• Türkler, boylar federasyonu şeklinde teşkilatlanmış- Gök Tanrı ve Şamanizm inançlarını benimsemişler-
lardır. dir.

• Toprak mülkiyeti anlayışı gelişmemiştir. Feodal dü- • Keçeden yapılmış çadırı dört tekerlekli araba üze-
zen bulunmaz. rine yerleştirerek kullanmışlardır. Ekonomileri hay-
vancılığa dayalıdır. Yoğurt, çökelek yaparak kımız
• Sosyal sınıflaşma yoktur. Toplumsal dayanışma ge-
içmişlerdir.
lişmiştir.
• Sanatta “hayvan üslubunu” benimsemişlerdir.
• Tarıma dayalı ürünler ithal edilmiştir. Hayvancılığa
dayalı ürünler ihraç edilmiştir. • Günümüz Yakut Türkleri, İskit soyundan gelmek-
tedir.
• Hukukta cezalar kısa süreli ya da ölüm gibi katı ol-
muştur.
• Edebiyatta yazılı kültür gelişmemiştir. Sözlü kültür Tarihte Türk Devletleri ve Toplulukları
gelişmiştir.
Asya’da kurulanlar Avrupa’da kurulanlar
• Türk yaşantısında farklı din ve inançlar görülmüştür.
• Asya Hun Devleti • Avrupa Hunları
• Savaşçı özellikler gelişmiştir.
• Kök Türkler • Avarlar
• Türkler başka kültürleri etkilemişler, onlardan etki-
• Uygurlar • Bulgarlar
lenmişlerdir.
• Türgeşler • Macarlar
• Duvar sanatı (mimari, çini, fresk) gelişmemiştir.
• Kırgızlar • Hazarlar
• Sibirler • Kıpçaklar
İskitler (Sakalar)
• Akhunlar • Oğuzlar
Orta Asya kökenli, atlı göçebe Türk toplulukları tarafın-
dan kurulmuştur. Kırım, Kafkas, Hazar coğrafyasında • Karluklar • Peçenekler
hâkim olmuşlardır. Kimmer, Asur, Pers ve Urartularla mü- • Başkırtlar
cadele etmişlerdir. İskitlerin önemli özellikleri şunlardır:
• Tabgaçlar

2
İslamiyet Öncesi̇ Türk Tarihi

T
DİKKA • Avarlar ve Hunlar hem Asya’da hem de Yorum
Avrupa’da varlıklarını sürdürmüştür.
• Mete Han, Çin’i egemenliği altına alacak gücü ol-
• İskitler, bir Türk devleti olarak değil, için-
masına rağmen Çin topraklarına yerleşmemiş, ver-
de Türk topluluklarını barındıran bir devlet
giye bağlamakla yetinmiştir. Bunun sebebi Türklerin
olarak kabul edilir.
kalabalık Çin nüfusu içinde millî benliğini kaybede-
• Avrupa’ya giden Oğuz ve Peçenekler dev- cek olmasından duyduğu endişedir.
letleşememişlerdir.
• Mete Han, komşu Tunguzluların kendisinde at ve
değerli eşya isteklerine olumlu yanıt verirken verim-
siz toprağı istemesine sert tepki göstererek “Devle-
tin temeli olan toprağı biz nasıl verebiliriz.” cümle-
siyle bu isteği reddetmiştir. Bu durum Mete Han’ın
Tarihte Türk Devletleri ve Toplulukları
vatan sevgisini ortaya koymuştur.

Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti) • Mete Han, “Ok ve yay gerebilen kavimleri bir aile
gibi birleştirdim; şimdi onlar Hun oldular.” sözleriyle
Tarihte bilinen ilk teşkilatlı Türk devletidir. Ayrıca Orta Türk birliğine verdiği önemi ve “millet sevgisi”ni or-
Asya tarihinin de ilk büyük devleti olarak kabul edilir. taya koymuştur.
Ötüken’i merkez olarak kullanmışlardır. Hun ve Çin ara-
sında İpek Yolu’na hâkim olmak için uzun mücadeleler
yapmışlardır. Çin, Hun akınlarına mani olmak için inşa Mete Han ilk disiplinli Türk ordusunu kurmuştur. As-
ettiği kaleleri birleştirerek “Çin Seddi”ni inşa etmiştir. keriyede “Islıklı ok”u bulmuş, orduyu “Onluk sistem”e
Bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır (MÖ 220-209). Bu uygun teşkilatlandırmıştır.
dönemde; Çinliler, Yüe-çiler ve Moğol Tunguzlarla sa-
vaşılmıştır. Teoman: oğlu Mete’yi, ikinci eşinin baskısıyla Mete Han’dan sonra başa oğlu Ki-ok geçmiştir. Ki-ok,
Yüeçilere rehin bırakmıştır. Mete Han, Yüeçilerin elinden Çinlilerle akrabalık kurmak için Çin prensesiyle evlenmiştir.
kurtularak babasını tahttan indirmiştir. Çin, Hunlara karşı askerî yoldan elde edemediği zaferi
diplomatik yollarla ve bazı casusluk faaliyetleriyle ka-
zanmaya çalışmıştır. Türklere karşı “Böl, parçala, yönet”
politikasını uygulamıştır. Bu sebeple Çinli prensesler
T
DİKKA • Mete Han, Çin İmparatoru’na gönderdiği Hun hakanlarıyla evlendirilmiştir. Çinli prensesler yanla-
mektupta kendisini “Gök Tanrı tarafından rında getirdikleri casuslarla Türk hakan ailesinde ikilikler
tahta çıkartılmış Hunların büyük Şanyü”sü
çıkartmıştır. Yine, Hun beylerine ve hakan ailesine gön-
olarak ifade etmiştir.
derilen hediyelerle Türkleri kendilerine bağlamaya çalış-
• Çin İmparatoru Si Huang Ti çeşitli dö-
mışlardır.
nemlerde Türk akınlarından korunmak için
yapılan kaleleri birleştirerek “Çin Seddi”ni Asya Hun Devleti’nde Ho-han-yeh ve Çi-çi arasında
kurmuştur. “Çin hakimiyetini kabul etme ve bağımsızlık” konusunda
görüş ayrılıkları yaşanmıştır. Kurultayda yaşanan görüş-
meler neticesinde Hun Devleti, “Doğu” ve “Batı” olarak
ikiye ayrılmıştır (MÖ 54). Batı Hunları, Çin egemenliğine
girmiştir (MÖ 36). Doğu Hunları, “kuzey” ve “güney” ola-
Mete Han (MÖ 209-174)
rak ikiye ayrılmıştır (48). Kuzey Hunları Siyenpiler, Güney
Mete Han, Orta Asya’daki Türk boylarını, Moğolları, Tun- Hunları ise Çinliler tarafından yıkılmıştır.
guzları ve Yüe-çileri egemenliği altına almıştır. Yirmi altı
Türk boyunu tarihte ilk kez bir bayrak altında toplamış- Çin baskısından kaçan Hunlar, batıya göç ederek Ka-
tır. Bu dönemde, Çin baskı altına alınarak yıllık vergiye vimler Göçü’ne sebep olmuş ve Avrupa Hun Devleti’ni
bağlanmıştır. İpek Yolu’nda hakimiyet kurulmuştur. Mete kurmuştur. Asya Hun Devleti’nin yıkılmasıyla Tabgaçlar,
Han zamanında ülke en geniş sınırlarına kavuşmuştur. Avar ve Akhun Devletleri ortaya çıkmıştır.

3
İslamiyet Öncesi̇ Türk Tarihi

Kavimler Göçü ve Avrupa Hun Devleti Attila Dönemi

Kavimler Göçü • “Cesur kavimlerin efendisi”


olarak tanımlanır.
Asya Hun Devleti’nin parçalanmasıyla göç eden bazı • Savaşçı özelliklerinden dolayı
Hun toplulukları, “Alanları” yurtlarından atmıştır. Bu du- Savaş tanrısı “Ares’in kılıcına
rum bir domino etkisi yaratarak “Kavimler Göçü”ne se- sahip” olduğu ifade edilir.
bep olmuştur. IV. yüzyılda Ostrogotlar, Vizigotlar, Gepitler, • Avrupalılar, Tanrı’nın kendi-
Attila
Vandallar yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalmıştır. lerini cezalandırmak üzere
Angıllar
Attila’yı gönderdiğini düşün-
Angıllar
Britanya müşler ve onun hakkında
ATLAS
Saksonlar Saksonlar
Burgondlar
“Tanrı’nın Kamçısı” ifadesini
OKYANUSU
Burgondlar Vandallar
Hunlar
434-454 kullanmışlardır.
Galya Süevler
Süevler Burgondlar
Süevler
Ostro
Ostro
gotlar Alanlar • Nibelungen Destanı’nda Atil-
gotlar Hunlar
Vizigotlar
Ostro
434-454
gotlar Vizigotlar Vizigotlar
Alanlar la zamanındaki Hun-Germen
Vizigotlar İtalya KARADENİZ Alanlar mücadeleleri anlatılmıştır.
Vizigotlar
Vandallar Sardinya Makedonya
Bitinya
Buradaki hikâyelerde ken-
Kapodokya
Asia disinden “Etzel” adıyla söz
Mauretania Vandallar Sicilya Kilikya
AKDENİZ edilmiştir.
• Macarlar ilk liderleri olan
“Arpad”ın kökenini Attila’ya
Kavimler Göçü’nün Sonuçları dayandırmışlardır.
• Verasette, hükümdarlığın ba-
• Roma İmparatorluğu doğu ve batı şeklinde ikiye ay- badan oğla geçmesi uygula-
rılmıştır (395). masını başlatmıştır.
• Batı Roma İmparatorluğu 476’da yıkılmıştır. Çok sa- Avrupa Hunları en parlak dönemi Attila zamanında ya-
yıda Germen devleti kurulmuştur. şamıştır. Doğu Roma imparatoru ile ilişkileri geliştirmek
• Avrupa’nın etnik yapısı değişmiştir. Yeni milletler or- için Margos (Konstantia) Barışı’nı yapmıştır. Anlaşma
taya çıkmıştır. İspanyol, İngiliz ve Alman toplumları Doğu Roma hükümdarı Theodosios ve Attila zamanında
oluşmuştur. İngiltere, Fransa, İspanya, Almanya gibi yapılmıştır.
devletlerin temelleri atılmıştır.
• Avrupa Hun Devleti kurulmuştur.
• Türk kültürü Avrupa’da yayılmıştır.
• İlk Çağ sona ererken Orta Çağ başlamıştır.
• Kilise ve Skolastik düşünce önem kazanmıştır.
• Feodalite (derebeylik) rejimi ortaya çıkmıştır.

Avrupa Hun Devleti (375-469)


Balamir öncülüğündeki Hunlar, Tuna boylarında Avrupa
Margos Barışı’nın maddeleri şunlardır:
Hun Devleti’ni kurmuştur (375).
• Doğu Roma, Hun kaçaklarını ülkesine kabul etme-
Balamir sonrasında devletin başına Uldız geçmiştir
yecektir.
(378). Uldız Dönemi’nde Anadolu’ya ilk Türk akınla-
rı yapılmıştır. Uldız, Batı Roma İmparatorluğu ile işbir- • Doğu Roma, Romalı mülteciler ve esirler için fidye
liği yaparak Doğu Roma’yı baskı altına almıştır. Ayrıca ödeyecektir.
“Güneşin battığı yere kadar her yeri zaptedebilirim.” • Doğu Roma, Hun hâkimiyetindeki kavimlerle Hunla-
sözü Uldız’a aittir. Uldız’ın ölümüyle (410) devletin başına ra karşı işbirliği yapmayacaktır.
Karaton, Rua ve sonra da Attila geçmiştir. Attila ülkeyi • Taraflar arasında ticaret devam edecektir.
kardeşi Bleda ile birlikte idare etmiştir.
• Antlaşma sürekli olacaktır.
• Doğu Roma’nın, Avrupa Hun Devleti’ne ödediği ver-
gi 300 Libre’den 700 Libre’ye çıkacaktır.

4
İMİZ
2022 EĞİT
İM B İ ZİM
İŞ

GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR

COĞRAFYA KONU ANLATIMLI


3 ü1
arada
Konu anlatımlı set
183 saatlik video dersler
5 adet online deneme sınavı

PEGEMKAMPÜS
UYGULAMASINI İNDİR
ÜCRETSİZ VİDEO DERSLERİ
HEMEN İZLE
Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

PEGEM AKADEMİ
Komisyon

KPSS Coğrafya Konu Anlatımlı

ISBN 978-0-2021-0001-2

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ’ye aittir. Anılan
kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, foto-
kopi, manyetik kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Bu kitap, T.C.
Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar
hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten
uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yük-
seköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim
kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.com tarafından yayınları taran-
maktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır.
Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.

35. Baskı: 2022, Ankara

Proje-Yayın Yönetmeni: Nilay Balin


Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan
Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Vadi Grup Basım AŞ


Saray Mah. 126. Cad. No: 20/A
Kazan/ANKARA
(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 51818


Matbaa Sertifika No: 49180

İletişim
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Shira Ticaret Merkezi, Macun Mahallesi 204 Cad.
No: 141/33, Yenimahalle/Ankara
Yayınevi: 0312 430 67 501
Dağıtım: 0312 434 54 24
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40
ÖN SÖZ

Değerli Adaylar;
Bu kitap Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yer tutan “Coğrafya”
kapsamındaki 18 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.
Kitapta (Beşerî ve Ekonomik Coğrafya bölümünde) yer alan veriler Nisan 2022’ye kadar geçerli olmaktadır.
Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar dileriz.
Genel Yetenek Genel Kültür Konu Anlatımlı Setimizi alan siz değerli okuyucularımıza 183 saatlik konu anlatım
videosu ve 5 adet online deneme ürünümüz hediyedir.
Pegem Akademi

Kitabın baskı tarihinden sonra gerçekleşen değişikliklere aşağıda yer alan kodu okutarak
ulaşabilirsiniz.
Uygulamanızı Kullanabilmeniz İçin
Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Kapaktaki QR kodunu Üyelik ekranına erişebilmek için;


herhangi bir kod okuyucu 1. Adım “Kayıt Ol” butonuna tıklayarak,
uygulaması ile okutarak 2. Adım
Uygulama üyelik formunu eksiksiz
ilgili Pegem Kampüs Üyelik
İndirme doldurduktan sonra uygulamayı
uygulamasını indirebil- kullanmaya başlayabilirsiniz.
irsiniz.

Üye girişi yaptıktan sonra açılan Aktivasyonunu yapmış


pencerede sol tarafta bulunan olduğunuz konu anlatım
kategori menüsünden “Aktivasyon kitabınızı “Video Dersler”
3. Adım 4. Adım
Kodlarım”ı, seçerek “Kod Ekle”ye sekmesinden görüntüleyebilir
Aktivasyon Ürünlerim
tıklayıp kitabınız ile birlikte size ve videolarınızı izlemeye
iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon başlayabilirsiniz.
işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.

Kitabın içerisindeki QR’ı okutarak 5. Adım


ilgili kitabınızın videolarını QR Kod
izleyebilirsiniz. Okutma

Pegem Kampüs Web Sitesi Üzerinden Videolarınıza


Erişebilmek İçin Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

1 Mevcut tarayıcınıza https://dijital.pegemkampus.com yazarak web sitemiz üzerinden erişim sağlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs üyeliğiniz yoksa “Kayıt Ol” butonuna tıkladıktan sonra formu doldurarak üyelik işlemlerinizi
2
gerçekleştirebilirsiniz.

Üyelik bilgileriniz ile giriş yaptıktan sonra sağ üst sekmede yer alan “Aktivasyon Kodlarım” alanından kodunuzu
3
aktif edebilirsiniz.
Aktivasyon işleminizi tamamladıktan sonra kategori alanından “Video Dersler” sekmesine tıklayarak videolarınıza
4 ulaşabilirsiniz..

Aktivasyon Kodu Türkçe kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.


Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Ağustos 2022 tarihine kadar geçerlidir.

Pegem Kampüs İletişim Hattı


0312 418 51 55
İÇİNDEKİLER

1. Bölüm 4. Bölüm
Türkiye’nin Coǧrafi Konumu Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme
Mutlak (Matematik) Konum ������������������������������������������ 1 Türkiye’de Nüfus Ve Yerleşme������������������������������������� 97

Özel (Göreceli) Konum��������������������������������������������������� 7 Türkiye’de Nüfus ���������������������������������������������������� 97

Türkiye’nin Komşuları���������������������������������������������������� 8 Göçler������������������������������������������������������������������������ 104

Hızlı Tekrar����������������������������������������������������������������� 11 Türkiye’de Yerleşme ������������������������������������������������� 106

Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 13 Hızlı Tekrar��������������������������������������������������������������� 110

Cevaplı Test���������������������������������������������������������������� 19 Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 112

Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 119

2. Bölüm
Türkiye’nin Yer Şekilleri
Türkiye’nin Yer Şekilleri������������������������������������������������ 22
5. Bölüm
Türkiye’de Yer Şekillerinin Oluşumunda Etkili Olan Türkiye’de Tarım, Hayvancılık ve
Kuvvetler����������������������������������������������������������������� 25
Ormancılık
Türkiye’de Topraklar���������������������������������������������������� 43
Türkiye’de Tarım�������������������������������������������������������� 122
Toprak Oluşumu����������������������������������������������������� 43
Türkiye’de Hayvancılık����������������������������������������������� 137
Toprak Çeşitleri������������������������������������������������������������ 44
Türkiye’de Ormancılık������������������������������������������������ 143
Doğal Afetler ve Çevre Sorunları��������������������������������� 46
Hızlı Tekrar��������������������������������������������������������������� 144
Hızlı Tekrar ���������������������������������������������������������������� 52
Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 146
Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 55
Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 152
Cevaplı Test���������������������������������������������������������������� 61

3. Bölüm
6. Bölüm
Türkiye’nin İklim ve Bitki Örtüsü
Türkiye’de Madenler, Enerji
Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü��������������������������������� 64 Kaynakları ve Sanayi
Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler�������������������� 64 Türkiye’de Madenler�������������������������������������������������� 155

Türkiye’deki Başlıca İklim Tipleri��������������������������������� 76 Türkiye’de Enerji Kaynakları�������������������������������������� 159

Türkiye’nin Bitki Örtüsü Formasyonları����������������������� 82 Türkiye’de Sanayi������������������������������������������������������ 165

Hızlı Tekrar����������������������������������������������������������������� 85 Hızlı Tekrar��������������������������������������������������������������� 170

Çözümlü Test������������������������������������������������������������� 87 Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 173

Cevaplı Test���������������������������������������������������������������� 94 Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 179

v
İÇİNDEKİLER

7. Bölüm
Türkiye’de Ulaşım, Ticaret ve Turizm
Türkiye’de Ulaşım������������������������������������������������������ 182

Türkiye’de Ticaret������������������������������������������������������ 188

Türkiye’de Turizm������������������������������������������������������ 191

Hızlı Tekrar��������������������������������������������������������������� 198

Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 200

Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 206

8. Bölüm
Türkiye’de Bölge Sınıflandırılması
Bölge Sınıflandırması������������������������������������������������� 209

A. Doğal Bölgeler������������������������������������������������� 209

B. Beşeri Özelliklerine Göre Bölgeler������������������� 209

C. Ekonomik Özelliklerine Göre Bölgeler������������� 210

Bölgesel Kalkınma Projeleri��������������������������������������� 210

Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri������������������������������������� 211

Hızlı Tekrar��������������������������������������������������������������� 233

Çözümlü Test����������������������������������������������������������� 241

Cevaplı Test�������������������������������������������������������������� 247

Kaynakça������������������������������������������������������������������ 250

vi
Türkiye’nin Coğrafi Konumu
1.
Bölüm

Türkiye’nin Coğrafi Konumu


Herhangi bir noktanın dünya üzerindeki konumuna coğrafi konum denir. Coğrafi konum mutlak (matematik) ve göre-
celi (özel) konum olarak iki başlıkta incelenir.

Türkiye’nin dünya
üzerinde bulunduğu
yeri varsayılan
yatay ve dikey açı
ve çizgilere göre
tanımlama mutlak
(matematik) konum
tanımlaması iken
kendisi ve çevresi
ile ilgili özelliklere
göre tanımlama
göreceli (özel) konum
tanımlamasıdır.

A. Mutlak (Matematik) Konum


Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın enlem (paralel) ve boylam (meridyen) değerlerine göre belirlenen konumuna
mutlak (matematik) konum denir.
Mutlak konum (özellikle enlem) nüfus, iklim, tarım ve hayvancılık gibi birçok beşerî ve ekonomik özellikler üzerinde
etkilidir. Bu konunun iyi öğrenilmesi ilerideki konuların kavranılması açısından önemlidir.

Meridyenler (Boylamlar)
Paraleller (Enlemler)

UYARI
Mutlak konum ile ilgili sorularda meridyen özellikleri ve boylam etkilerini, paralel özellikleri ve enlem etkilerini kavramak
soru çözümü açısından önemlidir.
Örneğin sınava hazırlanan öğrencilerin bu konuda en çok hata yaptığı noktalardan birisi de meridyen aralıkları kutup-
lara doğru daraldığı için aynı meridyen yayı üzerindeki noktaların başlangıç meridyenine kuş uçuşu uzaklıklarının eşit
olmaması özelliğidir.

1
Türkiye’nin Coğrafi Konumu

Paralel ve Enlem 90° K


Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın ekvatora olan K ut u p K u ş a ğ ı 66° 33ı K
uzaklığının açısal değeri enlem olarak ifade edilir. Bu
Orta Kuşak 23° 27ı K
açısal değere göre birer derece aralıklarla çizilen çem-
berlere ise paralel denir. Paralel ve enlem ifadeleri soru-
larda birbirlerinin yerine kullanılabilmektedir. Tropikal Kuşak 0°

23° 27ı G
Orta Kuşak
K u t u p Ku ş a ğ ı 66° 33ı G

90° G

Enlemin Etkileri
Enlem; iklimi, güneş ışınlarının düzleme geliş açısını, sı-
caklık dağılışını, denizlerin tuzluluk oranlarını, gece ile
Ekvat gündüz arasındaki zaman farkını, kalıcı kar sınırı yüksel-
or
tisini, yerleşme ve tarım faaliyetlerinin sınırını, bitki örtü-
sü çeşitliliğini, toprak çeşidini, akarsu rejimlerini, tarım
ürünlerini, yerleşme biçimini, hayvanların dağılışını vs.
etkiler.

Paralellerin Özellikleri Meridyen ve Boylam

JJ Ekvator’un 90 adet kuzeyinde, 90 adet güneyinde Bir kutuptan diğer kutba ulaşan, paralelleri dik açıyla ke-
olmak üzere, toplam 180 adet paralel bulunur. sen hayalî yarım çemberlere meridyen denir.
Meridyenlerin, Başlangıç meridyenine (Greenwich) olan
JJ Başlangıç paraleli Ekvator’dur.
uzaklığının açı cinsinden değerine ise boylam denir. Me-
JJ En büyük paralel dairesi Ekvator’dur. ridyen ve boylam birbirlerinin yerine kullanılabilmektedir.

JJ Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin


boyları kısalır. Buna karşılık paralel numaraları büyür.

JJ 90° paralelleri nokta hâlindedir.


ich
enw

JJ Paraleller birbirleriyle kesişmezler, birleşmezler.


Gre

JJ Paraleller doğu - batı doğrultusunda uzanırlar.

JJ Ardışık iki paralel arası uzaklık yaklaşık olarak 111


km’dir. Bu uzaklıktan yararlanarak kuzey-güney
doğrultusunda ve aynı meridyen üzerinde bulunan
iki nokta arasındaki uzunluk hesaplanabilir.
Meridyenlerin Özellikleri
JJ Enlem ise dünya üzerindeki bir noktanın ekvator
düzlemi ile arasındaki açısal değerdir. Daha detaylı JJ Başlangıç meridyeninin 180 adet doğusunda, 180
koordinat tanımlamaları için (derece, dakika, saniye) adet batısında olmak üzere, toplam 360 adet me-
kullanılır. Ancak ÖSYM sorularında enlem ve paralel ridyen yayı vardır.
aynı olarak düşünülebilir. JJ Başlangıç meridyeni İngiltere’nin başkentindeki
Greenwich istasyonundan geçen meridyendir.
JJ Ekvator ile dönenceler arasında kalan enlemlere al- JJ Bütün meridyenlerin boyları birbirine eşittir.
çak enlemler, dönenceler ile kutup daireleri arasın-
JJ Ekvator üzerinde iki meridyen arası uzaklık 111
da kalan enlemlere orta enlemler, kutup daireleri ile
km’dir. Kutuplara doğru gidildikçe bu uzaklık azalır.
kutup noktaları arasında kalan enlemlere de yüksek Türkiye üzerinde ise iki meridyen arası uzaklık, yak-
enlemler denir. laşık olarak 85 - 87 km’dir.
JJ Aynı meridyen üzerinde bulunan bütün noktaların
(Güneş karşısından aynı anda geçtiklerinden) yerel
saatleri aynıdır.

2
Türkiye’nin Coğrafi Konumu

JJ Meridyen dereceleri Greenwich’ten doğuya ve batı- detaylı koordinat tanımlamaları için (derece, dakika,
ya gidildikçe büyür. saniye) kullanılır. Ancak ÖSYM sorularında meridyen
ve boylam aynı olarak düşünülebilir.
JJ Meridyenler kuzey - güney doğrultusunda uzanır.
JJ Bütün meridyenler kutuplarda birleşirler. Boylamın Etkileri
JJ Ardışık iki meridyen arasındaki yerel zaman farkı 4 Boylam; yerel saati etkiler. Yerel saat ise herhangi bir
dakikadır. noktanın, güneşin konumuna göre belirlenen saatidir.
JJ Boylam ise, dünya üzerindeki bir noktanın başlan- Saat dilimleri, yerel saatin ileri veya geri olması, güneşin
gıç meridyeni ile arasındaki açısal değerdir. Daha erken veya geç doğup batması boylam ile ilgilidir.

Türkiye’nin Matematik (Mutlak) Konumunun Sonuçları:


26° 27° 28° 29° 30° 31° 32° 33° 34° 35° 36° 37° 38° 39° 40° 41° 42° 43° 44° 45°

Kırklareli 42°
Bartın
Sinop
İstanbul Kastamonu
Zonguldak Artvin
ne

Tekirdağ Ardahan
Edir

Karabük Samsun Rize


Kocaeli
a
Düzce
Trabzon
41°
ry Ordu
Giresun
Yalova ka Çankırı Amasya Kars
Sa Bolu
e
Çorum an
Çanakkale Tokat şh
Bursa Bilecik mü Bayburt
Ankara Gü Erzurum Iğdır
Ağrı 40°
Balıkesir Eskişehir Kırıkkale Erzincan
Yozgat
Kütahya Sivas
Kırşehir
Tunceli Bingöl Muş
Manisa
Nevşehir
39°
Afyon Kayseri Van
Uşak Elazığ Bitlis
İzmir
Aksaray Malatya
Diyarbakır
Isparta Niğde Siirt
Denizli Konya Batman
Aydın 38°

Adıyaman Hakkari
ar

Şırnak
M

Burdur
K.

Muğla Mardin
Adana
Karaman Osmaniye
Antalya Gaziantep Şanlıurfa

Mersin
Kilis 37°

Hatay

36°

Türkiye’nin uç noktaları: 2. Türkiye Yengeç dönencesinin kuzeyinde (dönen-


ce dışında) yer alır.
JJ En kuzeyi 42°Kuzey; Sinop
Buna bağlı olarak;
JJ En güneyi 36°Kuzey; Hatay
JJ Güneş ışınları hiçbir zaman düzlemlere dik (90⁰)
JJ En doğusu 45°Doğu; Iğdır
açıyla gelmez.
JJ En batısı 26°Doğu; Çanakkale (Gökçeada) JJ Gölge boyu hiçbir zaman sıfır olmaz.
JJ Güneyden kuzeye doğru gidildikçe güneş ışınla-
Enlem Sonuçları – 36° Kuzey – 42° Kuzey rının geliş açısı yıl boyunca daralır.
1. Türkiye kuzey yarım kürede yer alır. JJ Güneyden kuzeye doğru gidildikçe ışın tutulması
Buna bağlı olarak; artar ve sıcaklık ortalamaları azalır.
JJ Güneyden kuzeye doğru gidildikçe deniz suyu
JJ Güneyden kuzeye doğru gidildikçe çizgisel hız
sıcaklıkları ve tuzlulukları azalır.
azalır.
JJ Güneyden kuzeye gidildikçe kalıcı kar (toktoğan
JJ Güneyden kuzeye doğru gidildikçe alacakaranlık kar) başlangıç (alt) sınırı alçalır.
süresi (gündoğumu - günbatımı süresi = güneşin
doğuş-batış süresi) artar.
JJ Güneyden kuzeye doğru gidildikçe yerçekimi ar- NOT
tar.
JJ Güneyden kuzeye doğru gidildikçe meridyen Karadeniz’de tuzluluk oranının Akdeniz’den daha az olma-
aralıkları daralır. sında yağış miktarının fazlalığı, büyük akarsularla beslenme-
si, buharlaşmanın daha az olması (enlem) etkili olmuştur.
JJ Güneyden kuzeye doğru gidildikçe paralel dai-
releri küçülür.

3
Türkiye’nin Coğrafi Konumu

JJ Güneyden kuzeye doğru gidildikçe tarım, orman


ve yerleşme yükselti (üst) sınırı alçalır. NOT

JJ Güneyden kuzeye doğru gidildikçe gölge boyu


Türkiye’nin alçak kesimlerinde buzulların etkisi görülmeme-
yıl boyunca uzar.
sine rağmen yüksek kesimlerde buzullar etkili olmuştur. Bu
JJ Dağların güneye bakan yamaçları daha sıcak durum yükseltinin fazla olması yani özel (göreceli) konum
olur. ile ilgilidir.

Bakı etkisi

• Güneş ışınlarını daha büyük açı ile alır. Boylam Sonuçları – 26° Doğu – 45° Doğu
• Güneşlenme süresi fazladır. 1. Türkiye başlangıç meridyenin (Greenwich) doğusun-
• Sıcaklık daha fazladır. da yer alır.
• Aynı tür bitkilerin olgunlaşma süresi daha kısadır. Buna bağlı olarak başlangıç meridyenine göre yerel
ve ulusal saati ileridir.
Kalıcı kar sınırı
2. Türkiye’nin en doğusu ile batısı arasında 19°lik boy-
lam farkı bulunur.

Buna bağlı olarak en doğusu (45°D) ile en batısı


(26°D) arasında 76 dakikalık zaman farkı bulunur.

(19° x 4′ = 76 dakika =1 saat 16 dakika)

3. Türkiye 2. ve 3. saat dilimleri içerisinde yer alır.

Buna bağlı olarak ileri saat uygulamasında 45° Doğu


Kuzey Güney
(Iğdır) boylamını, geri saat uygulamasında 30°Doğu
(İzmit) boylamını kullanılmaktaydı. Bu uygulama gün
ışığından daha fazla faydalanmak için (elektrik ener-
jisinden tasarruf etmek için) yapılırdı.
JJ Gölge yönü daima kuzeyi gösterir.
Yaz mevsiminde (21 Mart’tan sonra) saatler bir saat
JJ Kuzeyden gelen rüzgârlar soğutucu güneyden ileri alınırdı. (45° Doğu Iğdır’ın yerel saati ulusal saat
gelen rüzgârlar ısıtıcı etki yapar. olarak kullanılmaktadır.)
Yıldız
Karayel Kış mevsiminde (23 Eylül’den sonra, Ekim ayında)
Poyraz
saatler bir saat geri alınırdı. (30° Doğu İzmit’in yerel
Sıcaklığı düşürür. saati ulusal saat olarak kullanılırdı.)
Gündoğusu
Günbatısı
NOT
Sıcaklığı yükseltir.

Samyeli
Lodos (Keşişleme)
Ülkemizdeki bu uygulamada saatlerin Ekim ayında bir saat
Kıble geri alınması (Kış saati uygulaması) 2016’da kaldırılmıştır.
Artık ülkemizde yıl boyunca 3. saat diliminin ortasından
3. Türkiye orta kuşakta yer alır. (Dönence = 23°27ı ile geçen 45° Iğdır boylamının yerel saati ulusal saat olarak
Kutup Dairesi = 66°33ı arasında) kullanılmaktadır. (Yaz saati uygulaması)

Buna bağlı olarak;

• Dört mevsim belirgin olarak yaşanır.


4. Türkiye’nin doğu-batı genişliği fazla olmadığı için
• Cephe (frontal) yağışların etkisi altındadır.
boylam farkı azdır.
• Batı rüzgârlarının etkisi altındadır.
Buna bağlı olarak bir tek ulusal (ortak) saat kullanılır.
• Akdeniz iklim kuşağı içerisinde yer alır. (Boylam farkı fazla olan ülkelerde “Rusya, Çin, Kana-
• Buzul şekilleri yaygın değildir ve fiyort, skyer gibi bu- da Amerika gibi” aynı anda birden fazla ulusal saat
zulların etkisi sonucu oluşan kıyı tipleri görülmez. kullanılır.)

4
İMİZ
2022 EĞİT
İM B İ ZİM
İŞ

GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR

VATANDAŞLIK KONU ANLATIMLI


3 ü1
arada
Konu anlatımlı set
183 saatlik video dersler
5 adet online deneme sınavı

PEGEMKAMPÜS
UYGULAMASINI İNDİR
ÜCRETSİZ VİDEO DERSLERİ
HEMEN İZLE
Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

PEGEM AKADEMİ
Komisyon

KPSS Vatandaşlık Konu Anlatımlı

ISBN 978-0-2021-0001-2

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ’ye aittir. Anılan
kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, foto-
kopi, manyetik kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Bu kitap, T.C.
Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar
hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten
uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yük-
seköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim
kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.com tarafından yayınları taran-
maktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır.
Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.

35. Baskı: 2022, Ankara

Proje-Yayın Yönetmeni: Nilay Balin


Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan
Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Vadi Grup Basım AŞ


Saray Mah. 126. Cad. No: 20/A
Kazan/ANKARA
(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 51818


Matbaa Sertifika No: 49180

İletişim
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Shira Ticaret Merkezi, Macun Mahallesi 204 Cad.
No: 141/33, Yenimahalle/Ankara
Yayınevi: 0312 430 67 501
Dağıtım: 0312 434 54 24
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40
ÖN SÖZ

Değerli Adaylar;

Bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yer tutan “Temel Yurttaşlık
Bilgisi” kapsamındaki soruları etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.

Genel Yetenek Genel Kültürü Konu Anlatımlı Setimizi alan siz değerli okuyucularımıza 183 saatlik konu anlatım
videosu ve 5 adet online deneme ürünümüz hediyedir.

Pegem Akademi

Kitabın baskı tarihinden sonra gerçekleşen değişikliklere aşağıda yer alan kodu okutarak
ulaşabilirsiniz.
Uygulamanızı Kullanabilmeniz İçin
Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Kapaktaki QR kodunu Üyelik ekranına erişebilmek için;


herhangi bir kod okuyucu 1. Adım “Kayıt Ol” butonuna tıklayarak,
2. Adım
uygulaması ile okutarak Uygulama üyelik formunu eksiksiz
Üyelik
ilgili Pegem Kampüs İndirme doldurduktan sonra uygulamayı
uygulamasını kullanmaya başlayabilirsiniz.
indirebilirsiniz.

Üye girişi yaptıktan sonra açılan Aktivasyonunu yapmış


pencerede sol tarafta bulunan olduğunuz konu anlatım
kategori menüsünden “Aktivasyon kitabınızı “Video Dersler”
3. Adım 4. Adım
Kodlarım”ı, seçerek “Kod Ekle”ye sekmesinden görüntüleyebilir
Aktivasyon Ürünlerim
tıklayıp kitabınız ile birlikte size ve videolarınızı izlemeye
iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon başlayabilirsiniz.
işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.

Kitabın içerisindeki QR’ı okutarak 5. Adım


ilgili kitabınızın videolarını QR Kod
izleyebilirsiniz. Okutma

Pegem Kampüs Web Sitesi Üzerinden Videolarınıza


Erişebilmek İçin Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

1 Mevcut tarayıcınıza https://dijital.pegemkampus.com yazarak web sitemiz üzerinden erişim sağlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs üyeliğiniz yoksa “Kayıt Ol” butonuna tıkladıktan sonra formu doldurarak üyelik işlemlerinizi
2
gerçekleştirebilirsiniz.

Üyelik bilgileriniz ile giriş yaptıktan sonra sağ üst sekmede yer alan “Aktivasyon Kodlarım” alanından kodunuzu
3
aktif edebilirsiniz.
Aktivasyon işleminizi tamamladıktan sonra kategori alanından “Video Dersler” sekmesine tıklayarak videolarınıza
4 ulaşabilirsiniz..

Aktivasyon Kodu kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.


Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Ağustos 2022 tarihine kadar geçerlidir.

Pegem Kampüs İletişim Hattı


0312 418 51 55
İÇİNDEKİLER

1. Bölüm 2. Bölüm
Temel Hukuk Bilgisi Devlet ve Hükûmet Sistemleri - Türk
Anayasa Tarihi
Sosyal Düzen Kuralları��������������������������������������������������� 1
Devlet Kavramı ����������������������������������������������������������� 48
Hukuk Türleri����������������������������������������������������������������� 4

Hukuk Kurallarının Çeşitleri������������������������������������������� 5 Hükûmet Sistemleri ���������������������������������������������������� 50

Cevaplı Test-1 ������������������������������������������������������������� 6 Kurucu İktidar ������������������������������������������������������������� 52

Hukukun Kaynakları ������������������������������������������������������ 8 Anayasa Türleri ����������������������������������������������������������� 52

Hukuk Kurallarının Uygulanması���������������������������������� 10 Cevaplı Test-1 ����������������������������������������������������������� 54

Hukuk Kurallarının Yorumu ����������������������������������������� 10 Osmanlı’daki Anayasacılık Hareketleri ����������������������� 56

Hukukta Boşluk Türleri ����������������������������������������������� 11 Anayasalar ������������������������������������������������������������������ 56


Cevaplı Test-2 ����������������������������������������������������������� 12
Cevaplı Test-2 ����������������������������������������������������������� 61
Hukukun Dalları ���������������������������������������������������������� 14

A. Kamu Hukuk Dalları ������������������������������������������� 14

Cevaplı Test-3 ����������������������������������������������������������� 18

B. Özel Hukuk Dalları ��������������������������������������������� 20 3. Bölüm


1982 Anayasası Temel Hükümleri
Medeni Hukukun Bölümleri ���������������������������������������� 20
1982 Anayasası Başlangıç İlkeleri ������������������������������ 63
1. Kişiler Hukuku ���������������������������������������������������� 20
1982 Anayasası Genel Esasları����������������������������������� 63
Kişi Kavramı ������������������������������������������������������ 20
Cevaplı Test-1 ����������������������������������������������������������� 68
Cevaplı Test-4 ����������������������������������������������������������� 26

Hısımlık Kavramı ����������������������������������������������� 28

Yerleşim Yeri (İkametgâh) ve Türleri ������������������ 29

4. Bölüm
Tüzel Kişilik Kavramı ����������������������������������������� 29

Ad Kavramı ������������������������������������������������������� 31 Temel Hak ve Hürriyetler


2. Aile Hukuku �������������������������������������������������������� 31 Temel Hak ve Hürriyetlerle İlgili Genel Hükümler �������� 70
3. Miras Hukuku ����������������������������������������������������� 32 A. Temel Hak ve Hürriyetler������������������������������������ 71
4. Eşya Hukuku ������������������������������������������������������ 32
Cevaplı Test-1 ����������������������������������������������������������� 78
Cevaplı Test-5 ����������������������������������������������������������� 33
B. Sosyal - Ekonomik Haklar ve Ödevler
Borçlar Hukuku ����������������������������������������������������������� 35 (Pozitif Statü Hakları) ��������������������������������������������� 80

Ticaret Hukuku ������������������������������������������������������ 37 Cevaplı Test-2 ����������������������������������������������������������� 85

Devletler Özel Hukuku ������������������������������������������� 37 C. Siyasi Hak ve Ödevler (Aktif Statü Hakları) ������� 87

Cevaplı Test-6 ����������������������������������������������������������� 39 Cevaplı Test-3 ����������������������������������������������������������� 92


Hak Kavramı ��������������������������������������������������������������� 41

Cevaplı Test-7 ����������������������������������������������������������� 46

v
İÇİNDEKİLER

5. Bölüm 7. Bölüm
Yasama Yargı
Yasama Yetkisinin Özellikleri �������������������������������������� 94 Genel Hükümler �������������������������������������������������������� 127

Yasama Organının Kuruluşu ��������������������������������������� 94 Yüksek Mahkemeler ������������������������������������������������� 129

TBMM Seçimleri ve Seçim Dönemi ���������������������������� 95 Cevaplı Test-1 ��������������������������������������������������������� 134

Seçimlerin Genel Yönetim ve Denetimi ���������������������� 96 Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) ��������������������������� 137

Cevaplı Test-1 ����������������������������������������������������������� 97 Sayıştay �������������������������������������������������������������������� 138

TBMM Üyelerinin Hukuki Statüsü ������������������������������ 99 Inkılap Kanunlarının Korunması �������������������������������� 139

Cevaplı Test-2 ��������������������������������������������������������� 101 Yargı Yoluna Kapalı Olan İşlem ve Kararlar ��������������� 139

TBMM’nin Görev ve Yetkileri ������������������������������������ 103 Cevaplı Test-2 ��������������������������������������������������������� 140

Cevaplı Test-3 ��������������������������������������������������������� 108 8. Bölüm


TBMM’nin Faaliyetleri İle İlgili Hükümler ������������������ 110 İnsan Hakları
TBMM’nin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları �������������� 112 İnsan Haklarına İlişkin Farklı Sınıflandırmalar ����������� 142

Cevaplı Test-4 ��������������������������������������������������������� 114 Türkiye’de İnsan Hakları�������������������������������������������� 142

İnsan Hakları Denetim Yolları ������������������������������������ 144

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi������������������������ 146


6. Bölüm Cevaplı Test ������������������������������������������������������������� 149
Yürütme
9. Bölüm
Cumhurbaşkanı �������������������������������������������������������� 116 İdare Hukuku
Seçim Yeterlilikleri������������������������������������������������������ 116 İdare Hukuku ������������������������������������������������������������ 151
Adaylık����������������������������������������������������������������������� 116
Cevaplı Test-1 ��������������������������������������������������������� 156
Seçim������������������������������������������������������������������������ 116
Türkiye’nin İdari Yapısı ���������������������������������������������� 159
Görev ve Yetkileri������������������������������������������������������� 117
Merkezi İdare (Devlet) ������������������������������������������ 159
Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu��������������������� 118
Cevaplı Test-2 ��������������������������������������������������������� 165
Cumhurbaşkanı Makamının Herhangi Bir
Yerinden Yönetim Kuruluşları ������������������������������� 167
Sebeple Boşalması���������������������������������������������������� 118
Cevaplı Test-3 ��������������������������������������������������������� 174
Cumhurbaşkanına Vekalet����������������������������������������� 118

Cumhurbaşkanı Yardımcıları�������������������������������������� 119 Kolluk Faaliyetleri ����������������������������������������������������� 176

Bakanlıklar����������������������������������������������������������������� 119 Kamu Hizmetleri ve Temel İlkeleri ����������������������������� 178

Devlet Denetleme Kurulu������������������������������������������� 119 İdarenin İşlemleri ������������������������������������������������������ 178

Cevaplı Test-1 ��������������������������������������������������������� 120 Cevaplı Test-4 ��������������������������������������������������������� 179

Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri ������������������������������ 122 Kamu Görevlileri ������������������������������������������������������� 181

Başkomutanlık ve Genelkurmay Başkanlığı�������������� 123 Cevaplı Test-5 ��������������������������������������������������������� 187

Millî Güvenlik Kurulu ������������������������������������������������� 123 10. Bölüm


Olağanüstü Hâl Yönetimi ������������������������������������������ 124 Uluslararası Kuruluşlar
Cevaplı Test-2 ��������������������������������������������������������� 125 Türkiye’nin Kurucusu Olduğu Kuruluşlar ������������������ 189

Ulusal Kuruluşlar ������������������������������������������������������ 196

Cevaplı Test-1 ��������������������������������������������������������� 198

vi
Temel Hukuk Bilgisi
1.
Bölüm

SOSYAL DÜZEN KURALLARI

Topluluk hâlinde yaşamanın bir sonucu olarak kurallara gereksinim duyulmuştur. Sosyal düzeni sağlayan bu kurallar;
din, ahlak, görgü ve hukuk kurallarıdır. Kişiler sosyal hayattaki ilişkilerinde bu kuralların koymuş olduğu “emir” ve
“yasaklara’’ uygun biçimde davranmak zorundadırlar. Aksi hâlde, birtakım tepkilerle karşılaşırlar. Bu tepkiye genel
olarak yaptırım (müeyyide) denir.

A. Din B. A
 hlak C. Görgü D. Ö
 rf ve Âdet E. H
 ukuk
Kuralları Kuralları Kuralları Kuralları Kuralları

Din, evreni yaratan Ahlak kuralları kişilerin Sosyal hayatta birey- Toplumda uzun Toplum hâlinde
ve yöneten insan hem kendilerine, hem lerin bir grup içinde ya süredir uygula- yaşayan insan-
üstü ilâhi bir varlı- de diğer insanlara da aynı sosyal çevreye nan ve uyulması ların birbirleriyle
ğa inanmayı ve ona karşı olan ödevlerini mensup kişilerin gün- yönünde genel veya devletle olan
ibadet etmeyi emre- gösteren ve düzenle- lük yaşamlarında ne inanç taşıyan ku- ilişkilerini, haklar
der. İnsanların Tanrı yen birtakım davranış şekilde davranmaları rallar bütünüdür. ve yükümlülükler
ile olan ilişkilerini kurallarıdır. Ahlak ku- gerektiğini gösteren çevresinde dü-
Not: Hukuk ku-
düzenler. Din ku- rallarına uyulmadığı kurallardır. Görgü ku- zenleyen kural-
rallarına aykırı
rallarına uyulmadığı zaman kişi dışlanma rallarına uymayan kişi- ların tü-müdür.
herhangi bir şey
zaman günah işlen- veya ayıplanma ile ler görgüsüz, saygısız, Hukuk kurallarının
örf ve âdet kuralı
miş sayılır. Yaptırımı karşılaşır. Yaptırımı kaba olarak nitelendi- yaptırımı maddi-
olamaz.
(müeyyidesi) mane- manevidir. Ahlak ku- rilir. Yaptırımı manevi- dir.
vidir. ralları İkiye ayrılır: dir.

1. Sübjektif (Kişisel) Ahlak Kuralları: 2. Objektif (Toplumsal) Ahlak Kuralları:


İnsanların kendilerine karşı olan ödev ve sorumluluklarını İnsanların diğer insanlara karşı olan ödev ve so-
düzenleyen kurallardır. rumluluklarını düzenleyen kurallardır.
Örneğin içini temiz tutmak, kötü hisler beslememek gibi. Örneğin başkasının eşyasını izin almadan kullan-
Yaptırımı vicdan azabıdır. mamak.

Hukuk Kurallarının Amaçları


NOT
Hukuk, toplum yaşamını düzenleme, sosyal gereksin-
Din, ahlak ve görgü kurallarının; ayıplama – hor görme meleri karşılama ve adalet düşüncesini gerçekleştirme
– dışlama – günahkâr olma gibi manevi yaptırımları (mü- amaçlarına yönelmiştir.
eyyide) vardır. Hukuk kurallarının yaptırımı ise maddidir.
Hukuk kurallarını diğer sosyal düzen kurallarından ayıran
Bu amaçlar şöyle açıklanabilir:
temel özellik maddi yaptırımlar içermesidir.
✶✶ Hukuk, toplumda barışı sağlar.

✶✶ Hukuk, toplumda güveni sağlar.


DİKKAT
✶✶ Hukuk, toplumda özgürlük sağlar.
Yaptırımın maddi olması demek, bir hukuk kuralına ay-
✶✶ Hukuk, toplumda düzeni sağlar.
kırılık hâlinde devletin, kamu gücünü kullanarak hukuk
kurallarını ihlal eden kimsenin bu aykırı davranışın sonu- ✶✶ Hukuk, toplumda adaleti sağlar.
cuna katlanmasını sağlamasıdır.
✶✶ Gelişmelere ve oluşumlara cevap verir.

1
Temel Hukuk Bilgisi

▼▼ Kamu hukuku yaptırımları ise, kamu hukuku


NOT dalları olan ceza hukukunun, vergi ve idare huku-
kunun yaptırımlarıdır. Ceza hukukuna adını veren
Mutlak eşitlikten kastedilen şey, kişilerin kişisel ve özel
yaptırım, “ceza” yaptırımıdır.
durumlarına bakılmaksızın kanunların herkese eşit uygu-
lanmasıdır. Kanun önünde eşitlikten kastedilen şey ise ▼▼ İdare hukuku yaptırımları, idareye uygulanan ve
benzer durumda bulunanların benzer muameleye tabi idarenin uyguladığı yaptırımlar olarak ikiye ayrılır:
tutulmasıdır. Hukukun sağlamaya çalıştığı eşitlik kanun
önünde eşitliktir. ›› İdareye uygulanan yaptırımlar; idarenin huku-
Hukuk Kurallarının Yaptırımları ka aykırı ‘‘idari işleminin iptali ve hukuka ay-
kırı işlem ve eylemlerden doğan zararın kar-
▼▼ Yaptırım (müeyyide), herhangi bir hukuk kuralının
şılanması amacıyla tam yargı davası yoluyla
koyduğu emir ve yasaklara uygun davranmama,
tazminattır.’’
onun yap dediğini yapmama veya yapma dediği-
ni yapma durumunda karşılaşılacak tepkidir.
›› İdarenin uyguladığı yaptırımlar; “idarenin per-
▼▼ Taraflar arası eşitlik ve irade serbestisine da- soneline ilişkin uyguladığı yaptırımlar” (disip-
yanan özel hukukun yaptırımları; hukuki bir lin yaptırımları) ve “idarenin düzeni korumak
yükümlülüğü yerine getirmeyi reddeden kimseye veya bozulan düzeni yeniden sağlamak üzere
karşı zor kullanarak yükümlülüğünü yerine getirt- kararlaştırdığı ve uyguladığı yaptırımlar” (idari
me anlamındaki “cebri icra”, kusurlu ve hukuka yaptırımlar, kolluk tedbirleri ve idari cebri icra)
aykırı eylemle verilen zararın aynen ya da nakden olarak ayrılır.
karşılanması anlamındaki “tazminat” ve hukuka
aykırı işlemin yokluk, mutlak butlan, nisbi but-
lanla batıl sayılması anlamındaki “hükümsüz-
lük” olarak ayrılır.

Hukuk Kurallarının Yaptırımları

İdari İşlemde İptal Ceza Hükümsüzlük Tazminat Cebri İcra

A. Kamu Hukuku Yaptırımları


NOT

1. İdare Hukuku Yaptırımları Ülkemizdeki idari yargı yerleri; Danıştay, bölge idare
✶✶ İdare hukukunda yaptırımlar ikiye ayrılır. Birincisi mahkemesi, idare ve vergi mahkemeleridir.
idarenin kişilere uyguladığı yaptırımlardır. Bunlara;
iş yeri kapatma cezası, memurun meslekten çıka- 2. Ceza Hukuku Yaptırımları
rılması cezası, trafik cezası, öğrencinin okuldan
uzaklaştırılması, disiplin cezaları gibi cezalar örnek ✶✶ Ceza hukuku alanında yaptırımın adı ‘‘ceza’’dır.
verilebilir. İkincisi ise idarenin bizzat kendisine uy- Kanunun suç saydığı filleri işleyen kişilere adli ma-
gulanan yaptırımlardır. Kişiler, idarenin yaptığı işlem- kamlarca uygulanır. Kanun (TBMM çıkarır) dışında
lerin hukuka aykırı olduğunu düşünüyorlarsa idari hiçbir hukuk kuralı ile suç ve ceza konulamaz. Buna
yargıda idari işlemin ortadan kaldırılmasını (idari iş- evrensel bir hukuk ilkesi olarak ‘‘suçta ve cezada
lemin iptali) talep edebilirler veya bu hukuka aykırı kanunilik ilkesi’’ denir. Yaptırım cezaları hapis ve
işlemlerinden zarara uğramışlarsa yine idari yargıda adli para cezaları olarak iki ana gruba ayrılır.
idareden zararlarını (tam yargı davası) tazmin ede- Türk Ceza Kanunu’na Göre Hapis Cezaları
bilirler. İptal ve tam yargı yaptırımları idareye uygu-
77 Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası: Bu
lanan yaptırımlardır.
ceza, mahkûmun yaşamı boyunca devam eder.
Mahkûmun hapis cezası, ilgili mevzuatta belirtilen
katı güvenlik koşulları altında yerine getirilir.

2
Temel Hukuk Bilgisi

77 Müebbet hapis cezası: Hapis cezası, mahkûmun Bu hâller kendi içinde mutlak ve nispi butlan ola-
yaşamı boyunca sürer. rak ikiye ayrılır:
77 Süreli hapis cezası: En az 1 ay, en fazla 20 yıl sürer.
Bir yıldan az olan hapis cezalarına kısa süreli hapis a. Mutlak butlan: Hukuki işlem, kanunun aradığı
cezası denir. kurucu unsurlara sahip olmakla birlikte, kanunun
emredici hükümlerine aykırı (kamu düzenine, ki-
şilik haklarına, genel ahlaka ve adaba aykırı) ise
NOT kesin hükümsüz olur. Örneğin A’nın uyuşturucuyu
B’ye satma konusunda B ile bir sözleşme yapma-
Anayasanın 38. maddesine eklenen ‘‘Ölüm cezası ve ge- sı, bir kimsenin, teyzesi, halası, amcası veya dayısı
nel müsadere cezası verilemez.’’ hükmü ile ölüm cezası ile evlenmesi, akıl hastası birinin evlenmesi mutlak
hukuk düzenimizden tamamen çıkarılmıştır. butlan ile hükümsüzdür. Burada hukuki işlem doğ-
muştur ancak geçerlilik şartları yoktur. Hukuki işlem
B. Özel Hukuk Yaptırımları yapıldığı andan itibaren geçersizdir. Taraflar sonra-
dan bu hukuki işlemlere geçerlilik kazandıramazlar.
JJ Özel hukuk yaptırımları ‘‘işlemleri hükümsüzlüğü’’,
‘‘cebri icra’’ ve ‘‘tazminat’’ olmak üzere üçe ayrılır:
b. Nispi butlan: Hukuki işlemin, kanunda aranan
A. İşlemlerin Hükümsüzlüǧü
kurucu unsurlara sahip ve kanunun emredici hü-
✶✶ Hükümsüzlük hukuki işlemlerdeki hukuka aykırılık- kümlerine de uygun olması ancak işlemi yapan
lara ya da sakatlıklara bağlanan hukuki sonuçlardan iradede geçici bir sakatlık olması durumudur.
biridir. Hükümsüzlük üçe ayrılır: İradeyi sakatlayan hâller geçici durumlardır. Bun-
lar hata, hile, aldatma, korkutma gibi sakatlık
1. Yokluk
hâlleridir. Burada hukuki işlem doğmuştur ve ge-
▼▼ Hukukun bir hukuki işlemin var olması için öngör- çerlidir. Ancak geçici suretle bir irade sakatlığı söz
düğü kurucu unsurlarında eksiklik söz konusu konusudur. Başta geçerli olan hukuki işlem iradesi
ise yokluk yaptırımından bahsederiz. Bir hukuki sakatlanan kişinin mahkemeden talebiyle geçersiz
işlemin hukuk hayatında var olması için gerekli hâle gelir. Sarhoşken veya baskı altındayken ev-
olan bu kurucu unsurlardan bir ya da birkaçının lilik sözleşmesini imzalayan bir kişinin bu sakatlığı
olmaması hâlinde, o işlem hukuk hayatında hiç sonradan mahkeme kararıyla ortadan kaldırması
yapılmamış yani doğmamış sayılır. Kişilerin nasıl nispi butlana örnek olarak gösterilebilir.
evleneceği kanunda belirtilmiştir. Yokluğa imam
nikahı ile yapılan veya aynı cinsten kişiler arasın-
da yapılan evlilikleri örnek verebiliriz. Aynı şekilde
NOT
yazılı olarak yapılmayan kefalet sözleşmesi de
yoktur. Çünkü kefalet sözleşmesinde yazılı şekil, Mutlak butlanda hukuksal işlem, hâkim kararıyla birlikte
kurucu ögedir. başlangıçtan itibaren tümüyle ortadan kalkarken nispî
▼▼ Yok hükmünde olan bir işlemin geçersizliğini butlanda hukuksal işlem, hâkimin kararından sonraki
sağlamak için bir dava açılmasına gerek olmadığı dönem için geçerli olmak üzere ortadan kalkar. Mutlak
gibi böyle bir işlemden de bir hak ya da yüküm- butlan durumunda hukuksal işlemin taraflarının anlaşma-
lülük doğmaz. sının geçersiz olan işleme izin vermelerinin hiçbir etkisi
yoktur. Yani taraflar anlaşarak mutlak butlanla sakat bir
2. Butlan işlemi geçerli hâle getiremezler. Oysa nispî butlanda ta-
▼▼ Bir hukuki işlemin hukuk dünyasında var olup, rafların anlaşması sakat hukuksal işlemi geçerli hâle ge-
ancak tarafların istediği sonuçları hukukun ön- tirir.
gördüğü geçerlilik şartlarındaki eksiklik nedeniyle 3. Tek Taraflı Bağlamazlık
doğuramadığı duruma butlan adı verilir. Butlan-
da, yokluktan farklı olarak sözleşme doğmuştur ▼▼ Bir hukuki işlemin geçerliliğinin belirli bir kişi
çünkü sözleşmenin kurucu unsurları vardır. veya makamın onayına bağlı olduğu hâlde bu
onay alınmadan yapılması durumunda hukuki
işlemin geçersiz sayılmasıdır. Örneğin velisinin
onayı olmadan 17 yaşındaki bir kişinin yetişkin
birisi ile yaptığı satış sözleşmesi küçüğü bağla-
mazken yetişkini bağlar. Velisi sonradan onaylar-
sa, sözleşme iki taraf için de geçerlilik kazanır.

3
Temel Hukuk Bilgisi

Velisi onay vermezse hukuki işlem tek taraflı C. Tarihi Hukuk


bağlamazlık ile hükümsüz olur. Kısaca tek taraflı
▼▼ Yürürlükte olmayan hukuka tarihî hukuk denir.
bağlamazlıkta kişi sözleşme yapabilir ancak bu
Örneğin 1921 Anayasası veya Mecelle-i Ahkam-ı
sözleşme bir onaya bağlıdır.
Adliye tarihî hukuktur.
B. Cebri İcra
✶✶ Cebri icra herhangi bir borç ya da yükümlülüğün
borçlu veya yükümlüsü tarafından rızasıyla yerine ge- D. Tabii – Doǧal Hukuk
tirilmemesi durumunda devlet gücü aracılığıyla yerine
▼▼ Olan değil, olması gereken, ideal hukuk anlamı-
getirilmesini sağlama amacı güden yaptırımdır.
na gelir. Belli bir yer ve zamanda uygulanmakta
olan hukuk değil, toplumsal ihtiyaçlara, adalet ve
NOT hakkaniyete en uygun olduğu varsayılan evrensel
hukuktur.
Ülkemizde özel hukuk kaynaklı borç için özgürlükten alı-
konulma cezası yasağı bulunduğundan devlet, ancak
borçlunun mal varlığına el koyar, bunları sattırır ve ala-
caklıların alacağını karşılamasını sağlar. Eğer mal varlığı HUKUK KURALLARININ TEMEL
borcunu ödemeye yetmiyorsa kişi için hapis veya diğer NİTELİKLERİ
özgürlükten yoksun kılıcı ceza verilemez, ancak borç var-
lığını devam ettirir. Genellik
C. Tazminat ▼▼ Hukuk kurallarının aynı durumda bulunan herke-
▼▼ Hukuk kuralını ihlal etmek suretiyle bir kimsenin se aynı şekilde uygulandığını gösterir.
başkasına zarar vermesi hâlinde, verdiği zararı
gidermesine tazminat denir. Tazminat kusurlu bir
hareket ile veya sözleşme ile üstlenilen yüküm-
Soyutluk
lülüğün yerine getirilmemesi nedeniyle karşı ta-
rafa, uğramış olduğu zararın mümkünse aynen, ▼▼ Hukuk kuralarının tek bir durum için değil, aynı
mümkün değilse bir miktar para ödemek sure- özelliği gösteren her durum için geçerli olduğu
tiyle veya diğer biçimlerle karşılanmasına yönelik anlamına gelir.
bir yaptırımdır.
▼▼ Tazminat maddi veya manevi olabilir. Maddi taz-
minat, uğranılan zararın para ile ölçülebilir bir ni- Süreklilik
telik taşıması, manevi tazminat ise bunun kişide
acı, elem, keder oluşturması anlamına gelir. ▼▼ Hukuk kuralının, yürürlüğe girdiği tarihten itiba-
ren kaldırılıncaya kadar geçerli olduğunu gösterir.
HUKUK TÜRLERİ

A. Pozitif (Müspet-Yürürlükteki) Hukuk Kişilik dışı olma


▼▼ Bir ülkede yürürlükte olan yazılı (anayasa, kanun, ▼▼ Hukuk kurallarının kişilik dışı olması, kuralın ki-
cumhurbaşkanlığı kararnamesi...) ve yazısız (örf şiye yönelik olmaması, kişi ismi verilmeden ona
ve adet hukuku) hukuk kurallarının tamamına de- muhatap olanlara uygulanmasıdır.
nir. Pozitif hukuk yürürlükte olan yazılı ve yazısız
bütün hukuk kurallarıdır.
B. Mevzu Hukuk
Yaptırıma dayalı olma
▼▼ Bir ülkede yetkili makamlar tarafından yapı-
lan, yürürlükte olan hukuk kurallarının tümüne ▼▼ Hukuk kurallarının yaptırıma dayalı olması, kurala
denir. Yetkili makamlar tarafından konulan yazılı uyulmaması durumunda devletin gücünün kişiye
kurallara mevzuat denir. Mevzu hukuk, yürürlük- uygulanmasıdır.
ten kalkmış bulunan yazılı hukuk kurallarını kap-
samadığı gibi, pozitif hukukun bir parçası olan
ancak yazılı olmayan örf ve âdet hukukunu da
kapsamaz.

You might also like