Η ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑ ΤΗΣ ΦΤΕΡΗΣ

Η ελεύθερη Ελλάδα

Η ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑ ΤΗΣ ΦΤΕΡΗΣ

(Απόπειρες αυτοοργάνωσης και αυτοδιοίκησης, αλλά

και της προάσπισης της ελευθερίας στα χρόνια της Επανάστασης)

Του κ. Περικλή Κ. Φύκα

ιστορικού ερευνητή

«Σε δυό τρεις ἠμέρες ἠρθε ο Κυβερνήτης

᾿Πήγε εις τ' Ανάπλι, περίλαβε τὰ Κάστρα. ἰ
Τότε ἑβαλε πρώτα, οργάνισε τα στρατέµατα εις Χιλιαρχίες.
Οργάνιοε καὶ το πολιτικό Τότε ἔκαμε καὶ τὸ κράτος εις τμήματα».
(Μακρυγιάννης)

Των Ελλήνων οἱ Κοινότητες

Α ΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ, ΚΟΣΜΟΠΟΛΊΤΙΚΟΣ στάθηκε ο

χαρακτήρας των ελλήνων, αφού ἡ αφού η διασπορά τους πάνω στον πλανήτη, παλαιά και
σύγχρονη,μαρτυράνε καὶ αποδεικνύουν αυτή την πραγµατικότητα. Από τα. χρόνια τοῦ
δεύτερου αποικισμού, 6ὂ5 - 505 αιώνας π.Χ. ποὺ ἡ διαδικασία αυτή, διείσδυσης καὶ
µετεγκατάστασης, αποκτά μόνιµο χαρακτήρα, μέχριτις ελεύθερες κοινότητες των Βυζαντινών
χρόνων,τοὺς ᾿Ακρίτες-Διγενήδες στ' ανατολικά της αντοκρατορίας, εκεί στο Φάση ποταμό καὶ «ση
Τρίχας το γιοφύ”»,τις απαρχές αυτές της δηµιουρχίας των σύγχρονων χωριών µας καὶ τῶν
κωμοπόλεων, το αυτοδιοίκητο στα χρόνια της Ῥουρχοχρατίας, μέχριτις σύγχρονες κοινότητες του
1899 αιώνα µ.χ. ποὺ διέσπειρε καὶ εδημιούργησε η πρωτοεμφανιζόμενη μικροαστική καὶ
μεγαλοαστική τάξη των Ελλήνων, οἳ πολὺραστηριότητες αυτές, εµπορικές, πνευματικές.και
πολιτισμικές, µε πρωτεύοντα ρόλο και κύριο εργαλείο, σ᾿ όλο το χώρο της Βαλκανικῆς, την
Ελληνική Γιώσσα, αλλά καὶ την Ευρώπη και τον τότε γνωστό κόσµο, ενισχύουν. παραπέµπουν καὶ
συνηγορούν στο μοναδικό αξίωμα, αυτό της πολυπαρουσίας; τοῦ πολιτικού βίου καὶ της αυτο-
οργάνωσης των Ελλήνων.
Ειδικώτερα στα χρόνια της Οθωμανικής κατάκτησης, ποὺ ο Ἑλληνισμός επιµερίζεται
καὶ πολυδιασπάται; σύμφωνα µε το γεωφυσικό ανάγλυφο της κάθε περιοχής, τον πεδινό ἡ ορεινό
χαρακτή0α της, τοὺς θαλάσσιους ἡ χερσαίους δρόμους της επικοινωνίας, αλλά καὶ την μορφή της
οικονοµίας, τον τρόπο της κατοχής καὶ της εκμετάλλευσης της γῆς, την ανάπτυξη της παιδείας καὶ
των γραµμάτων, όπου αυτό ἦταν μπορετό καὶ δυνατό, παραχωρήσεις, εν τέλει, που ευνόησαν καὶ
ανέχτηκαν καὶ οι εξουσιαστές καὶ για τοὺς δικούς τοὺς, πάντα, λόγους καὶ σκοπούς.
Είναι οι Δημογεροντίες. των Ελλήνων οι Κοινότητες, πολιτειακά. κέντρα, που είχαν να
κάνουν, περισσότερο, µε το πολιτικό αισθητήριο τῶν κατοίκων αυτοῦ τοῦ τόπου καὶ την
µεταπλαστική τους ικανότητα, να επιβιώνουν, ν᾿ ανοίγουν δρόμους καὶ, το σπουδαιότερο. εκεί που
 Περικλή Κ. Φύκα

οἱ άλλοι Λαοί συµπιέζονται, ασφυκτιούν καὶ εγκαταλείπουν το προσκήνιο της Ἱστορίας, ο δικός
µας, µέσα από οβιδιακές μεταμορφώσεις καὶ παραλλάξεις καὶ αντιγράφοντας τον εαυτό του, να
επιστρέφει καὶ πάλι καὶ νὰ διεκδικεί έναν καινούργιο κορυφαίο, ρόλο στον ρου της Ἱστορίας.
Οι Κοινότητες και ο Δημογεροντίες, οἱ κοινωνικές καὶ οἱ ανθρωπολογικές Οµάδες ποὺ
τις συναπετέλεσαν, τα μικρά καὶ μεγάλα κέντρα εξουσίας ποὺ ανέδειξαν. καὶ καθιέρωσαν. οἱ
ἀνθρωποί ποὺ ξεχώρισαν καὶ δραστηριοποιήθηκαν γύρω από αυτές τις διαδικασίες, οι
Δημογέροντες καὶ οι Προεστώτες, εκλεκτορικό Σώµα οι πρώτοι, άλλοτε αριστίνδην καὶ άλλοτε
εκλεγµένοι απ’ ευθείας από. το Λαό, διακεκριµένοι εκπρόσωποί τους οι δεύτεροι ισόβιοι ενίοτε και
απ' ευθείας παραστάτες στην κεντρική Οθωμανική εξουσία, δυο τον αριθµό καὶ µε ενιαύσια θητεία.
Σηµαντικός κοινωνικός καὶ πολιτικός θεσµός, µε διοικητικές εξουσίες καὶ ῥόλο στην απονοµή της
δικαιοσύνης, στοὺς χρόνους της Τουρχοκρατίας, µε τα υπέρ καὶ τα κατά, ποὺ άλλοτε επικρίθηκε
και άλλοτε επαινέθηκε.
Και για µεν τις κοινότητες της διασποράς, ποὺ
ἦσαν περισσότερο εμπορικές - οικονοµικές ενώσεις, χαλαρές
καὶ τιμοκρατικού χαρακτήρα, αυτές συνέχισαν καὶ µετά την
απελευθέρωση τη λειτουργία τοὺς πάνω στα ίδια πρότυπα καὶ
την πεπατηµένη. Για τις ελεύθερες. όμως κοινότητες του
απελεύθερου. πλέον, ελλαδικού χώρου, που η, Ἐπανάσταση
εδηµιούργησε καινούργιο δίκαιο. ποὺ έφερε τα πάνω κάτω,
ποὺ άρχισε να εμφανίζεται το οργανωµένο Κράτος, υπό την
μορφή της κεντρικῆς εξουσίας. αρχικά µε τον Καποδίστρια
καὶ στη ουνέχεια µε τοὺς Βαυαρούς, εἶναι που, στο
µεσοδιάστηµα αὐτό και την µετάβαση από την πολυαρχία
στην εξουσία τοῦ ενός Ανδρός, από τὸ παλιό
προεπαναστατικό κατεστηµένο στις καινούργιες
κοινωνικοπολιτικές δυνάμεις ποὺ απελευθέρωσε ἡ
επανάσταση, το κενό εξουσίας ποὺ προέκυψε, την απουσία
συντεταγµένης καὶ θεσµοθετημένης κοινωνικής δοµής,
εκλήθησαν οι, πάλαι-ποτέ, Δημογεροντίες να θεραπεύσουν τις
ανάγκες της στιγμής και να εξοικονομήσουν την. περίσταση. Ἰωάννης Καποδίστριας.
Ο Καποδίστριας, από την πρώτη στιγµή. διείδε και κατενόησε (1776 - 1831) -
το ζήτημα, διό καὶ έσπευσε να νοµοθετήσει. Ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος.

Ἡ αυταπάρνηση του Καποδίστρια

[Ηταν ακαταπόνητος. Εργαζόταν από τις 5 το πρωί ως τις 10 το βράδυ καὶ συχνά ως τα
μεσάνυχτα, µε μικρές μονάχα διακοπὲς. Τις εκθέσεις καὶ τὰ υπομνήματα καθώς καὶ τα
σπουδαιότεϱα διπλωµατικά έγγραφα τα έγραφε ο ἴδιος Γαλλικά. Τα άλλα, που αφορούσαν την
εσωτερική διοίκηση, τα υπαγόρευε µε µεγάλη ευχέρεια. Γενικός Γραμματέας ήταν ο Σπυρ.
Τρικούπης, που είχε,για ν᾿ ανταποκριθεί στις ανάγκες της υπηρεσίας του «πανυπουργείου», όλους
κι όλους δέκα υπαλλήλους. Ένας από αυτούς κι ο Ν. Δραγούμης, ποὺ µας περιγράφει τον τρόπο
ποὺ. δούλευαν: «Οι διεξάγοντες άρα πάσας τας υποθέσεις του κράτοὺς, οι συντάξαντες,
µεταφράσαντες, αντιγράψαντες και διεκπεραιώσαντες παν αναγόµενον εἰς την διοίκησιν, μέχρι καὶ
αυτών των διπλωµάτων αξιωματικών καὶ υπαξιωµατικών, ἦσαν δώδεκα, ήτοι ο Κυβερνήτης, ο
Γενικός Γραμματέας καὶ οἱ υπό τούτον εργαζόμενοι. Πολλάκις δε καὶ διανυκτέρευον εν τω γραφείω
οι υπάλληλοι, των δυο πρώτων καὶ τοῦ Λιβερίου εξαιρουμένων ὡς πρεσβυτέρων, την µεν ηµέραν
θεραπεύοντες την πείναν δια κολλυρίων (τα κουλούρια), αναβιβαζομένων εις τα στόμάτα αυτών
 Η ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑ ΤΗΣ ΦΤΕΡΗΣ

υπό της αριστεράς, ενώ η δεξιά εταχυδρόµει ακάµάτος επί του χάρτου, την δὲ νύκτα
κατακλινόµενοι επί των τραπεζών, αίτινες έως προ μικρού εχρησίµευον αντί γραφείων καὶ
προσκεφάλαια έχοντες πρωτόκολλα ἡ κατάστιχα καὶ τούτο ἵνα αφυπνισθέντες μετά βραχείαν
ανάπαυσιν, οποίαν ανάπαυσιν, επαναλάβωσι την εργασίαν».
Αξιοθαύμαστο πραγµατικά εἶναι το πώς κατόρθωσε ο Καποδίστριας, µε µια χούφτα
συνεργατών που είχε γύρω του, από το. χάος ποὺ παράλαβε να φτιάσει Κράτος.]

«Φωτιάδης Δημήτρης: «Ἠ Επανάσταση του Εικοσιένα»,τόµος 4ος, εκδόσεις Μέλισσα,

Αθήνα 1971-Ι972.
Εναγγελίδης Τρύφων: «Ἱστορία του Κυβερνήτου της Ελλάὃος Ἰωάννου Καποδίστρια».
Ἐν Αθήναις 1894.

Η Δημογεροντία Φτέρης

Όταν ο Ιωάννης Καποδίστριας. στις 8 Ιανουαρίου του 1828, αποβιβαζόταν στο

Ναύπλιο για ν᾿ αναλάβει την διακυβέρνηση της χώρας, τίποτα, ακόμα. για την Ἑλληνική
Ἐπανάσταση δὲν είχε κρι θεί (1) Και είναι το μεγάλο του ενδιαφέρον͵ ανάµεσα στα ἄλλα, πράγμάτα
για τα οποία σφόδρα εµόχθησε καὶ ανάλωσε καὶ αφιέρωσε όλη την διπλωµατική τοῦ ικανότητα καὶ
τα προσόντα του, ο βαθμόςτης ανεξαρτησίας της χώρας, η εδαφική επέκταση των βορείων
συνόρων µας καὶ η οριστικοποίηση καὶ μονιµοποίηση της Οροθετικής γραμμής επί της Όθρυος και
στον άξονα Αμβρακικού-Παγασητικού. (2) Γνώριζε, επίσης, ο ικανότατος εκείνος Διπλωμάτης πως
καµία. μονομερής ἡ διμερής συµφωνία, καµία διπλωµατική συναίνεση επί χάρτου, δὲν ἦσαν
αρκετά ώστε να παράξουν Δίκαιο καὶ να δηµιουργήσουν τελειωµένα καὶ τετελεσμένα γεγονότα.

1 Στο Ναύπλιο ο Καποδίστριας έμεινε μόνον τρεις ημέρες τόσες, όσες. χρειάστηκαν για να τοῦ
παραδώσουνε τα δυο Κάστρα, το Παλαμήδι και την Ακροναυπλία, οι Στερεοελλαδίτες οπλαρχηγοί, ο Θεοδωράκης
Γρίβας και ο Γιαννάκης Στράτος, που τα κράταγαν και τα διαφέντευαν. Στη συνέχεια και επειδή τ’ Ανάπλι δεν
παρείχε καμία ασφάλεια, ακόμα και για την ίδια του τη ζωή, ανεχώρησε για την Αίγινα, ἡ οποία έγινε η προσωρινή
και πρώτη πρωτεύουσα του Ελληνικού Κράτους. Εκεί; στην Αίγινα, ο Καποδίστριας συνειδητοποίησε το μέγεθος
της ευθύνης που φερμένα από όλα τα μέρη της Ελλάδος, τα οποία περιεφέροντο ανέστια͵ άσιτα και γυμνά,
εκλιπαρώντας για ένα κομμάτι ψωμί και με καταρρακωμένη την αξιοπρέπειά τους και την ύπαρξή τους. Ιδρύει
αμέσως το Ορφανοτροφείο και μεθοδεύει τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία του Κεντρικού Σχολείου της
Αίγινας, που σκοπό είχε την εκπαίδευση Διδασκάλων, οι οποίοι με την σειρά τους και με την αλληλοδιδακτική
μέθοδο θα εξακτίνωναν την πρωτοβάθμια παιδεία στην ύπαιθρο χώρα, αλλά και την ανάδειξη Δικαστών, πράγματα
από τα οποία είχε μεγάλη ανάγκη ο τόπος και η κρατική μηχανή. Δεν είναι στις προθέσεις μας ν᾿ ασχοληθούμε,
εδώ, με την ιστορία της προσφοράς του έργου του Καποδίστρια, πολύ δε περισσότερο µε την αξιολόγησή του.
Είμαστε όμως υποχρεωμένοι, εκ των πραγμάτων και στιγμιαία, ν' ασχοληθούμε με τους διαχρονικούς επικριτές
του, τους ανιστόρητους και αδαείς κοντυλοφόρους, που συγκρίνοντας ανόμοια πράγματα και σε διαφορετικούς
χρόνους, του απευθύνουν την κύρια κατηγορία, ότι δηλαδή ήτανε τύραννος. Το ζήτημα της διαδοχής, της
υποκατάστασης και της αντικατάστασης, για τους μεγάλους ηγέτες και τους ικανούς ανθρώπους. με διαδόχους που
προερχόταν, κατά κανόνα, είτε από το οικογενειακό περιβάλλον είτε από τον στενό πυρήνα της ηγετικής ομάδας
που τους πλαισίωναν και τους περιέβαλαν απετέλεσε, πάντα, την αχίλλειο πτέρνα αυτής της παραμέτρου. Και τα
αδέλφια του Καποδίστρια, με τα καμώματά τους,τα φερσίματά τους και την αναξιοσύνη τους, τα θαλάσσωσαν
ολότελα. Δίκαια ο Μακρυγιάννης απευθύνει μύδρους καὶ βγάζει χολή,για την διαλυτική πολιτική των
τυχάρπαστων αδελφών του Καποδίστρια. Επειδή όµως ο Μακρυγιάννης δεν ήταν ούτε πολιτικός ούτε διπλωμάτης
και ούτε είχε καμία σχέση με το προεπαναστατικό πολιτικοστρατιωτικὀ κατεστημένο, αδυνατούσε να ερμηνεύσει
την πολιτική σκέψη του Καποδίστρια και τα πολυεπίπεδα οράματά του. Με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε άδικη και
υπερβολικά αρνητική κριτική για το πρόσωπο του ίδιου του Καποδίστρια.
2 Στον Ισθμό της Κορίνθου ήθελε τα πρώτα σύνορά μας η Αγγλική εξωτερική πολιτική του διαίρει και
βασίλευε. Ένα κρατικό μόρφωμα, αναιμικό, και θνησιγενές, φόρου υποτελές στο Σουλτάνο και όργανο τις δικιάς
τους παγκόσμιας αποικιοκρατικής πολιτικής, σχέδια ποὺ προωθούσε επίσης και ο εν Ελλάδι άνθρωπός τους, ο
Μαυροκορδάτος.
 Περικλή Κ. Φύκα

Αλλά µόνον ἡ ισχύς των ὀπλων καὶ το δίκαιον του πολέµου, ἦσαν ικανά να επιβάλουν καθαρὲς
λύσεις καὶ σε μόνιμη βάση. (3) Γνώριζε ο Καποδίστριας από την πρώτη στιγμή, πράγµα καὶ το οποίο
έκανε πράξη, πως το Κράτος είχε ανάγκη από οργανωµένο, πειθαρχημένο καὶ ἱεραρχηµένο Εθνικό
Στρατό, πιστό στον Κυβερνήτη. ποὺ θα κατοχύρωνε, θα περιφρουρούσε καὶ θα εγγυάτο τις
επιλογές του. Ἐκ των πραγμάτων ἦταν υποχρεωµένος να στηριχθεί στοὺς Ῥουμελιώτες καὶ τοὺς
Σουλιώτες παλιούς οπλαρχηγούς καὶ τοὺς οπαδούς τους. Ἀρχικά δημιουργήθηκαν πέντε
Χιλιαρχίες, οἱ οποίες υποδιαιρούνταν σε πεντακοσιαρχίες καὶ οὕτω καθ᾽ εξῆς. Ο αριθμός αυτός
αυξήθηκε και επεκτάθηκε ακόλουθα με βάση τις ιδιαίτερες πατρίδες και τις. επαρχίες και άλλων
οπλαρχηγών. Τότε είναι που ο Σουλιώτης Στρατηγός Κίτσος Τζαβέλας δέχτηκε να υποβιβαστεί σε
Χιλίαρχο, ενέργειά του που πολύ ωφέλησε στη συνέχεια την Πατρίδα. περίφημος στρατός του
Καποδίστρια. (4)
Είχε παρεμβληθεί η Δ΄ Εθνική Συνέλευση, την οποία συγκάλεσε ο Καποδίστριας στο
Άργος. τον Ιούλιο του 1829 και η οποία ενέκρινε όλες του τις αποφάσεις και τις προτάσεις. Για να
ολοκληρώσει τον σχεδιασμό του Κράτους με την Διοικητική και την Αυτοδιοικητική διαίρεση της
χώρας, μια φιλόδοξη ενέργεια που σκοπό είχε την αφαίρεση της εξουσίας από το παλιό
κατεστημένο, αλλά και τον ηγεμονισμό μέρους των δυνάμεων εκείνων που εξέθρεψε η
Επανάσταση και τη μεταφορά της στη βάση και τον ίδιο το λαό. (5) Στόχευε ο Καποδίστριας στην
δημιουργία της δομής εκείνης͵ που σήμερα ονομάζουμε και εκλαμβάνουμε ως τον πρώτο και το
δεύτερο βαθμό της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οργάνωσε διοικητικά τη χώρα σε τμήματα και που και
αυτά με την σειρά τους διαιρούνταν «εις τας εξ' ων σύγκειται επαρχίας και αὐται πάλιν εις πόλεις,
κώμας και χωρία (6)». Προσπάθησε ο κυβερνήτης, µε-τις Δημογεροντίες, να επαναφέρει τον Λαό
στην εξουσία γεγονός που αμφισβητούνταν από τα καινούργια κατεστημένα και τις καινούργιες
πολιτικοστρατιωτικές εξουσίες, που ανέδειξαν και έφεραν στο προσκήνιο τα τετελεσμένα του
αγώνα, ώστε να δημιουργήσει συνθήκες άμεσης και απ' ευθείας αντιπροσώπευσης. Παρεχώρησε
την καθολική ψήφο σ᾿ όλους τους άρρενες πολίτες, άνω των 25 ετών. από τους οποίους και
εξελέγοντο οἳ δημογέροντες, για να ακολουθήσει το πιο πάνω επίπεδο-της Επαρχίας, η διοίκηση
της οποίας ασκούνταν από αντιπροσώπους, τους οποίους αναδείκνυαν καὶ απέστελλαν τα
πρωτοβάθμια Όργανα. (7) Η κεντρική Κυβέρνηση παρακολουθούσε το έργο και επόπτευε τις
Δημογεροντίες δια των Επιτρόπων της. οἱ οποίοι πέρα από τα κύρια καθήκοντά τους ήσαν
επιφορτισμένοι και με τις ανάγκες της στιγμής, αφού η κεντρική εξουσία και δια των οργάνων της,
αδυνατούσε ακόμα να φτάσει μέχρι τις εσχατιές της πρώτης οντότητας, που θα αποτελούσε, εν
δυνάµει. την ελεύθερη Ελλάδα. Κύριο έργο αυτής της πρόσθετης υποχρέωσης ήταν η είσπραξη και
δια λογαριασμό της Κυβέρνησης της φορολογίας της Δεκάτης, μια καθολική οικονομική
υποχρέωση που ίσχυε από προεπαναστατικά και αφορούσε όλα τα παραγόμενα γεωργικά προϊόντα.
(8)
Ανώτερη βαθμίδα αυτής της διοικητικής διάρθρωσης αποτελούσαν τα Τμήματα, εις τα οποία

3 Οι φόβοι και οι ενδοιασμοί του Καποδίστρια ήσαν βάσιμοι και εδράζονταν σε αντικειμενικά
διπλωματικά στοιχεία, αφού η συνέχεια απέδειξε, ότι οι Οθωμανοί, παρά την υπογραφή της Ρωσσοτουρκικῆς
Συνθήκης της Αδριανούπολης, τον Σεπτέμβριο του 1829, όπου αναγνώριζαν την ύπαρξη, του Ελληνικού
Ζητήματος και το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, του Μαρτίου του ιδίου έτους, στη συνέχεια επιχείρησαν, την ύστατη
στιγμή, ν᾿ αντιστρέψουν την κατάσταση και να ξανασκλαβώσουνε τη Ρούμελη.
4 Παπαγεωργίου Στέφανος, «Η στρατιωτική πολιτική του Καποδίστρια», εκδόσεις της Εστίας, Αθήνα
1986.
5 Κοντογιώργης Γιώργος. «Το κράτος του Καποδίστρια». Ανακοίνωση στη συνδιάσκεψη με θέμα: «Ι.
Καποδίστριας και σύγχρονες Ρωσσοελληνικές σχέσεις», Αθήνα 2013.
6 Πρακτικά Δ' Εθνοσυνέλευσης.
7 Μερικοί σύγχρονοι διαδικτυακοί συγγραφείς, έτσι αυτοαποκαλούνται και υπό την ανωνυμία δρώντες
και κατά προσέγγιση, χωρίς κανένα αίσθημα ευθύνης απέναντι στην αντικειμενική αλήθεια, επιστρατεύουν, άκριτα
και αβασάνιστα, διάφορα ιστορικά γεγονότα, διαφορετικής προέλευσης, διαφορετικού χρόνου και τόπου, τα οποία
ενοποιούν καὶ κραµατοποιούν, αναμιγνύοντας τους Προεστώτες με τους Αντιπροσώπους, τις Δημογεροντίες με τις
Επαρχίες, τους Επιτρόπους με τους Εκπροσώπους, παρουσιάζοντας ἔτσι τη δικιά τους, δικαιωματική, αυθαίρετη
παραµυθολογία- Πολλά τα έτη, ώστε να παρέχετε και να διοχετεύετε πολιτισμό.
8 Η σταθερή προσήλωση του Καποδίστρια στην ιδέα του να λειτουργήσει το Κράτος, που ο ίδιος
 Η ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑ ΤΗΣ ΦΤΕΡΗΣ

διαιρέθηκε όλο το Κράτος, που αντιστοιχούσαν͵ περίπου, στους σημερινούς Νομούς (9) Και αφού
είχε ολοκληρώσει τη διοικητική διαίρεση της χώρας, μιας χώρας που το μέλλον της και τα όριά της
ήσαν άδηλα, ἐρριξε όλη του την προσπάθεια και με κύριο. εργαλείο τον Στρατό του, στο οριστικό
ξεκαθάρισμα και στην απελευθέρωση της Στερεάς Ελλάδος,
πράγματα τα οποία θα του εξασφάλιζαν, στο διπλωματικό
τραπέζι, την ανεξαρτησία της Χώρας και τα διευρυμένα σύνορα.
Διατάσσεται ο χιλίαρχος Κίτσος Τζαβέλας με τους άνδρες του,
τον Αύγουστο τον 1828, συνεπικουρούμενος και από την
πεντακοσιαρχία του Νικόλα Τζαβέλα να εκπορθήσει το Κάστρο
της Ναυπάκτου, να ελευθερώσει την επαρχία των Κραββάρων και
να φτάσει μέχρι το Καρπενήσι. Η παρουσία των δυνάμεων του
Τζαβέλα στη Φωκίδα, στην οποία είχε διαπεραιωθεί δια
θαλάσσης͵ αναπτέρωσε το φρόνημα του λαού και υποχρέωσε
τούς τρομοκρατημένους Τούρκους να κλειστούνε στα Κάστρα της
Ναυπάκτου, των Σαλώνων και της Υπάτης (10) Την ίδια εποχή ο
Στρατάρχης Δημήτριος Υψηλάντης, βαθμός που του είχε
απονεμηθεί από τον Καποδίστρια, µε τις υπόλοιπες Χιλιαρχίες
εκστρατεύει στην Ανατολική Ελλάδα· όλη η ορεινή Ρούμελη
ανέπνεε ελεύθερα. Τότε είναι που ο Τζαβέλας εξανάγκασε 800 Το Μνημείο της μάχης της Οξυάς
Αρβανίτες, υπό τον Αχμέτ Νεπραβίστα, να ταμπουρωθούνε στο χωριό Λομποτινά (Άνω Χώρα-
Ναυπακτίας).
Τότε είναι που οι προσκυνημένοι Οπλαρχηγοί επιστρέφουν στο ελληνικό στρατόπεδο
υπακούοντας στο ενωτικό κλίμα που δημιούργησε ο Καποδίστριας. Για να βοηθήσουν τους
αποκλεισμένους αρβανιτάδες, στα Λομποτινά, ξεκινάνε από την Υπάτη ο Οσµάν Πασάς και ο
Ασλάν Μπέης με τους άνδρες τους, τον αριθμό των οποίων ο Φωτιάδης υπολογίζει σε 1500 (11)
Ταυτόχρονα και την ίδια στιγμή, ο Βραχωρίτης Γιαννάκης Στράτος, με την Χιλιαρχία
του, σπεύδει σε ενίσχυση του Κίτσου Τζαβέλα. Μία ώρα δρόμο πέρα από το Γαρδίκι τον τ. Δήμου
Οµιλαίων, στο δάσος της Οξυάς, την 25 Σεπτεμβρίου του 1828 πάνω από το σημερινό χωριό
Γραμμένη Οξυά (12) δόθηκε η ομώνυμη μάχη η οποία απέβη νικηφόρα για τις ελληνικές δυνάμεις.
Στη μάχη την τελευταία στιγμή, πήρε μέρος και ο Ευάγγελος Κοντογιάννης µε τους άνδρες του, ο
οποίος αφού παράτησε τα καπάκια με τους Τούρκους και την προσφιλή του μέθοδο, τα πίσω-
μπρος, επανεντάχθηκε στην Επανάσταση. Μετά από αυτό και την εκπόρθηση των Λομποτινών ο
Τζαβέλας έπιασε το Καρπενήσι, όπου επολιόρκησε, με επιτυχία, 4500 χιλιάδες κλεισμένους
Τουρκαλβανούς, οι οποίοι τελικά και τον Νοέμβριο του 1828, κατορθώνουν να σπάσουν τον κλοιό
και να διαφύγουν στις ορεινές τους πατρίδες.(13) Αλλά και ο Βαγγέλης Κοντογιάννης, στα τέλη

σχεδίασε και οργάνωσε, αλλά και η αταλάντευτη θέλησή του να εισπράξει τους φόρους, είναι που προκάλεσαν τη
δυσφορία, που έφτασε μέχρι και την άρνηση, στους παλιούς Κοτζαμπάσηδες του Μοριά, τη Μάνη και τοὺς
εφοπλιστές της Ύδρας. Πράγματα που ήσαν αρκετά, ώστε να δρομολογηθούνε οι αφορμές και να εξευρεθούνε οι
φυσικοί του δολοφόνοι. Γιατί οι ηθικοί αυτουργοί και τα πραγματικά αίτια της εξόντωσής του, ήσαν πολλαπλά και
διαφορετικά.
9 Λίγο αργότερα και στα 1836, με την αναμόρφωση τροποποίηση αυτού του συστήματος και την
καθιέρωση των διευρυμένων Δήμων, το πρώτο ελεύθερο Κράτος, αυτό της Όθρυος, διαιρέθηκε σε δέκα Νομούς.
Το Δημοτικό αυτό σύστημα διατηρήθηκε μέχρι το 1912-1914, ότε και παραχώρησε τη θέση του στις γνωστές
σύγχρονες Κοινότητες.
10 Θυμίζουμε εδώ πως η Υπάτη και σ᾿ όλη τη διάρκεια του Αγώνα, παρέμενε υπό Τουρκική κατοχή.
Για πρώτη φορά και οριστικά την ελευθέρωσε ο, μέχρι τότε τουρκοπροσκυνημένος, Βαγγέλης Κοντογιάννης, τον
Νοέμβριο του 1828 και μετά τη μάχη της Γραμμένης Οξυάς.
11 Είναι ανακριβής ο αριθμός που αναγράφεται στην αναθηματική πλάκα του Μνημείου, που έστησαν
εκεί οι επιχώριοι και σε ανάμνηση της μάχης, στα όρια Δυτικής Φθιώτιδος και Ναυπακτίας. Όπως επίσης
αποσιωπάται και αγνοείται και η παρουσία της Γ΄ Χιλιαρχίας που διοικούσε ο Γιάννης Στράτος.
12 Το όνομα του χωριού τότε ήτανε Σιτίστα, πολύ αργότερα και στα 1927 μετονομάστηκε σε Γραμμένη Οξυά.
13 Αλλά και ο Δημήτριος Υψηλάντης, στις αρχές Νοεμβρίου και στην. Ανατολική Ελλάδα, ευφυώς σκεπτόμενος και
 Περικλή Κ. Φύκα

Νοεμβρίου, ελευθερώνει την Υπάτη. (14) Η στρατιωτική πολιτική του Καποδίστρια είχε
θριαμβεύσει,η διπλωματική του επίσης πολιτική είχε δικαιωθεί!
Μέσα από αυτό το πλαίσιο, το πολιτικό καὶ το πολεμικό, αναδύθηκε καὶ
δημιουργήθηκε η Δημογεροντία Φτέρης. Χωριό με αμιγή, Ελληνικό πληθυσμό η Φτέρη (15) τοῦ τ.
Δήμου Σπερχειάδος, με πλούσια, προεπαναστατικά, κλεφτοαρματωλική παράδοση και που έδωσε
στη συνέχεια πολλούς Αγωνιστές, ήταν επόμενο να πρωταγωνιστήσει, στην ανάδειξη, την
ονοµατοδοσία και την έδρα της Δημογεροντίας. Η έρευνά μας, πρωτογενής και χωρίς μυθοπλασίες,
ανεκάλυψε και έφερε στην επιφάνεια ένα σπάνιο γραπτό ντοκουμέντο, ένα έγγραφο του 1833, όπου
οι πρωτότυποι και αυθεντικοί συντελεστές της Δομής εκείνης, με την καταγεγραμμένη μαρτυρία
τους και γυρίζοντας και διαβάζοντας ανάποδα το χρόνο, την Ιστορία και το χρονικό της
Δημογεροντίας, αναρωτιούνται για το πώς πήγανε χαμένα οι θυσίες τους και οι αγώνες τους και το
οποίο θα καταθέσουμε (16) Δυστυχώς και παρά την πρόσκτηση της ανεξαρτησίας και τα διευρυμένα
σύνορα, το άρθρο 7 του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου, του Μαρτίου του 1830 που επιδαψίλεψε στην
Ελλάδα όλα αυτά, προέβλεπε, μέσα από την οπτική και την πρακτική της διαπραγμάτευσης και της
δοσοληψίας, την διατήρηση των μεγάλων Οθωμανικών ιδιοκτησιών (τα τσιφλίκια), τα κείμενα επί
της Φθιωτικής κοιλάδας, από τους παλιούς τους ιδιοκτήτες, οι οποίοι και θα είχαν το δικαίωμα της
αγοραπωλησίας αλλά και την δυνατότητα να παραμείνουν στην χώρα, εφ' όσον το επιθυμούσαν.
Τότε είναι και λίγο πριν, που ο ραδιούργος Κωλέττης και η Συντροφία του (17) με την προτροπή και
την ανοιχτή απειλή, προς τοὺς εξαπατηθέντας τιμαριούχους, Αληπασαλίδες - Τουρκαλβανούς,
ιδιοκτήτες των πεδινών χωριών της Δυτικής Φθιώτιδος (18) πως αν δεν τοὺς τα πουλήσουν, τα οποία
και έλαβον σε εξευτελιστικές τιμές, πως η Ελληνική, κρατική οντότητα που διαμορφωνόταν θα
τους τα απαλλοτρίωνε. (19) Γέμει και άλλων σημαντικών ειδήσεων το έγγραφο αυτό, που δίδουν
απαντήσεις σε πολλά ζητήματα και βάζουν κάποια πράγματα στη θέση τους, όπως τα γεωγραφικά
όρια της Δημογεροντίας και η Έδρα. (20)
Στις τελευταίες προεπαναστατικές δεκαετίες σημαντικό ρόλο στην περιοχή
διαδραματίζουν οι Φτεριώτες Κλεφταρματωλοί και αυτάδελφοι, οι Κατσουδαίοι, «ο Φλώρος ο
περήφανος κι ο κάλεσος Κατσούδας». (21) Στο κορύφωμα της αμάχης εκείνης και στα 1805, όταν

πράττων, αφήνει ελεύθερους διακόσιους Αλβανούς, που είχε συλλάβει στο Στεβενίκο της Βοιωτίας, ώστε, σώοι και
αβλαβείς, να γυρίσουν στην πατρίδα τους.
14 Φ ω τ ι ά δ η ς Δ η μ ή τ ρ η ς , «Η Επανάσταση του Εικοσιένα», τόμος 4ος, εκδόσεις Μέλισσα, Αθήνα 1971-1972.
15 Σε αντιδιαστολή µε την παρακείμενη Παλαιοβράχα, χωριό με μικτό. πληθυσμό κατοικημένο από Έλληνες και
εποίκους γηγενείς Κονιάρους Οθωμανούς, μικροϊδιοκτήτες και αγωγιάτες το πλείστον. Μετά την μάχη της Οξυάς
οι Τούρκοι της Παλαιοβράχας, δια τον φόβο, είχαν αναχωρήσει για το γειτονικό Δομοκό και τα Φάρσαλα. Μέχρι
και το 1840 είχαν εκποιήσει τις ιδιοκτησίες τους στους Έλληνες κατοίκους του χωριού και είχαν εγκαταλείψει την
Ελληνική Επικράτεια (βλέπε: Συμβολαιογράφος Λαμίας Βασίλειος Δ. Περραιβός, περιόδου 1836-1839 και κατά
περίπτωση).
16 Γ.Α.Κ., Κεντρική Υπηρεσία, Ειδική Μικτή Επιτροπή, φ. 70.
17 Αυτοί ήσαν οι; Ιωάννης Κωλέττης, Γεώργιος Γκόγκας, Αθανάσιος και Καλαμάρας Τζουκαλᾶς, Δημήτριος
Χατζίσκος καιο Πετράκης Χ'' Πέτρου
18 Αυτά ήσαν: το Παλιούρι, το Αρχάνι, μέρος της Μάκρης. η Βαρυμπόπη, το 1/2 Αγά, το 1/2 του Αγίου Σώστη και το
Καράλι καὶ τα Θέρμα. Αλλά και ένα μέρος από τα υπόλοιπα πεδινά χωριά, της πάνω κοίτης του Σπερχειού
ποταμού, από την Παλαιοβράχα και κάτω, επωλήθησαν σε Ομογενείς της Διασποράς.
19 Γ.Α.Κ., Κεντρική Υπηρεσία, Ειδική Μικτή Επιτροπή, φ.82 (εθνικά κτήματα – Κωλέττης).
-«Πρωτοδικείο Λαμίας, Δ.Α, αρ.152/1846 (αγορά χωρίων Δυτικής Φθιώτιδος).
-«Συμβολαιογράφος Λαμίας Βασθειος Δ. Περραιβός, αρ254/1836. (Συντροφία Κωλέττη-διάλυσις εταιρείας).
20 Αποτελούν μυθεύματα τα όσα αναγράφονται αλλού και διαδικτυακά περί υπάρξεως Δημογεροντίας Δυτικής
Φθιώτιδος και την έδρα της την Υπάτη. Είναι ασύμβατα και εδράζονται σε νοηματική αναντιστοιχία και
ανακολουθία. Τα όρια της συγκεκριμένης Δημογεροντίας περιγράφονται στο ίδιο έγγραφο με σαφήνεια και
ακρίβεια και κατά έναν παράδοξο τρόπο ταυτίζονται, απόλυτα-απόλυτα, µε τα όρια καὶ το ζωτικό χώρο του
σημερινού διευρυμένου Δήμου Μακρακώμης.
21 Η στοματική παράδοση αναφέρει πως στο οροπέδιο «Κατσαούνο», ὑπερθεν της Φτέρης και επί του Γουλινά, οι
Κατσουδαίοι συγκέντρωναν τα. γυναικόπαιδα και τους ανήμπορους και αναξιοπαθούντες της περιοχής, στους
οποίους και διεµοίραζον τη λεία τους, που προερχόταν από το διαγούμισμα των Οθωμανών-Τιμαριούχων του
κάμπου, αλλά και των Ελλήνων Κοτσαμπασήδων ενίοτε.
 Η ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑ ΤΗΣ ΦΤΕΡΗΣ

οξύνεται ο ανταγωνισμός, για τον έλεγχο, την επικράτηση και την διαδοχή στο Αρματωλίκι τοῦ
Πατρατσικιού, όταν ο αιμοδιψής και αήθης Αλή Πασάς προέκρινε τους Βαλτινούς
Κοντογιανναίους, είναι που αποφασίστηκε και η φυσική τους εξόντωση. Τον Κατσούδα τον κάλεσε
ο Αλή στα Γιάννινα, δήθεν για να κουβεντιάσουνε, κι εκεί τον κατάπιε το σκοτάδι. Το Φλώρο τον
φάγανε µπαµπέσικα στον Αἴ Σώστη, στο υποστατικό του Αγά της περιοχής, όπου τον είχε καλέσει
για να του παραθέσει γεύμα. (22) Στα χρόνια της Επανάστασης, στο χωριό Φτέρη, συντονιστικό και
κορυφαίο ρόλο έχει η οικογένεια του Νικολάου Φτέρη. Ο υιός του Κωνσταντίνος Νικολ. Φτέρης,
γεννημένος στα 1806, πήρε μέρος στα πολεμικά γεγονότα της. Επανάστασης (23) παιδιόθεν και στα
1844, με άλλους συγχωριανούς του, 14 τον αριθμό έλαβεν χαλκούν αριστείον. (24)

Απόσπασμα καταλόγου Αγωνιστών της Φτέρης που έλαβον, στα 1844, χαλκούν Αριστείον.

Το γραπτό ντοκουµέντο
Προς τον Β. ἑπαρχον Φθιώτιδος

Με άκραν μας απορροίαν και λύπην εν' ταυτώ µανθάνοµεν ότι τα ευρισκόμενα χωρία
πέραν του ποταμού Βίστριζας καὶ επάνωθεν της θέσεως στενού (25) ονοµαζόμενον, κατά το δυτικόν͵

22 Λ ά π π α ς Τ ά κ η ς , «Η Κλεφτουριά της Ρούμελης και τα τραγούδια της», εκδόσεις Ατλαντίς, Αθήνα 1978.
23 Γ.Α.Κ., Κεντρική Υπηρεσία, Αριστεία͵ φ.269.
24 Αυτοί ήσαν οι: Ιωάννης Πετζάλας, Γεώργιος Σκαραφίγκας, Κωνσταντίνος Ν. Φτέρης, Νικόλαος Παταριάς,
Βασίλειος Παταριάς, Ιωάννης Αρκούδας, Δημήτριος Σταμοκώστας, Χρήστος Λαγός, Χρήστος Τζούστας
Κώστας Ξυνόγιαννος, Ιωάννης Ξυνόγιαννος, Κώστας Στάµου, Γεώργιος Κώστα Αθανασίου και
Δημήτριος Νταλιάννης (Γ-Α.Κ, Κεντρική Ὑπηρεσία, Αριστεία, φ.286).
25 Παραποτάμια περιοχή και σημείο, ανάμεσα στα χωριά Ζηλευτό και Παλιούρι και που η τοπογραφία του έχει
αλλάξει σήμερα, αφού στα 1970, πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες εργασίες ευθυγράμμισης και διαπλάτυνσης της
εθνικής οδού Λαμίας-Καρπενησίου.
 Περικλή Κ. Φύκα

να πωλούνται ως ιδιόκτητα ενώ ημείς κατά το πρωτόκολον των Υψ. συμμάχων δυνάμεων
γνωρίζοµεν ως εθνικά. Και δια τα οποία εχύσαµεν ποταμιδών αίματα, εκτός του απ’ αρχής του ιερού
αγώνος μας θυσιών και δεινών τα οποία υποφέραµεν. Εις τα 1828 δια ν᾿ αποσπάσωµεν τα ειρηµένα
χωρία από τας χείρας των Οθωμανών εμβήκαµεν εις νέον αγώνα, επήραµεν τα όπλα ομού µε τον
Ευαγγέλην Κοντογιάννην, καθ' ην εποχήν εκατέβει και ο Χιλίαρχος Στράτος, εσηκώσαμε τας
φαμελίας µας, εκάψαµεν τας εστίας µας καὶ ερημώσαμεν τα χωρία µας. Αφήσαμεν τα γεννήµατά µας
όλα εσπαρµένα, εποµένως κατά το θέρος του 1829 εκατέβηµεν με τα όπλα εις τας χείρας, εθεϱίσαµεν
όσα εδυνήθηµεν και επήραµεν. (26) Των οποίων το εθνικόν͵ δικαίωμα επήρε ο κ. Δημήτριος
Καράτζογλης Λιβαδίτης, δια λογαριασµόν της Κυβερνήσεως σταλμένος από τον διοικητήν Κραβάρων
κύριον Εμμανουήλ Σπυρίδωνα. Επομένως το αυτό έτος εσυστήσαμεν επαρχιακήν Δημογεροντίαν, μας
ἡλθεν και διοικητής παρά της κυβερνήσεως ο κύριος Πέρβελης και ούτως απ’ εκείνης της στιγμήςτα
ειρηµένα χωρία, Βλαχοχώρια, Πολιτοχώρια και κάμπος, πέραν του ποταμού Βίστριζας και επάνωθεν
του στενού εµείναµεν υπό την ἀμμεσον εξουσίαν της Ελληνικής κυβερνήσεως. Και η Οθωμανική
εξουσία δεν εκτείνετο διόλου πέραν των ειρηµένων χωρίων, ούτε μουρασαλές (27) του Κατή ἰσχυεν,
ούτε διαταγή του Μουχαβέζου. (28) Αλλά µόνον αι διαταγαί του διοικητού και της Δημογεροντίας
καιτου Ειρηνοδικείου. Και μάλιστα δια ν᾿ αποσπασθώμεν όλως διόλου από τους Οθωμανούς
εκάµαµεν την ἑδραν µας εις το χωρίον Αγά. (29) Εις το οποίον απελπιζόµεθα ήδη να βλέπωμεν ότι
ματαιώνονται όλαι αι θυσίαι μας και τα αίματά μας εναντίον (εξ᾿ αιτίας) του πρωτοκόλλου, δια την
ιδιοτέλειαν μερικών είναι άδικον καὶ ανυπόφορον. Όθεν προστρέχομεν εις τὸ σεβαστόν επαρχείον
τούτο και αναφέροντες λεπτομερώς τα διατρέξαντα παρακαλούμεν πρώτον να πληροφορήση την
σεβαστήν ημών Κυβέρνησιν δια να μην ήθελεν συγχωρήσει (επιτρέψει) την εκποίῃσιν των ειρηµένων
χωρίων εις τους Οθωμανούς και να παραβλέψη τας θυσίας και τα αίματα τα οποία εχύσαμεν μόνον
και μόνον δια να βαστάσωμεν το μέρος αυτό ανεξάρτητον από την Οθωμανικήν δυναστείαν. (30)
Δεύτερον εάν καὶ η αεβαστή ημών Κυβέρνησις δια φιλανθρωπίαν ήθελεν παραχωρήση το δικαίωμα
τούτο εις τους Οθωμανούς, παρακαλούμεν θερμώς να αγοράσει αυτά ολικώς από αυτούς, τα οποία
επομένως να διαµεϱάση εις ημάς πληρώνοντάς τα εις οποιανδήποτε τιµήν ήθελε εγκρίνη. Δια να μην
ήθελεν εστερηθώµεν όλως διόλου την γην των προπατόρων μας και µείνομεν είλωτες εις ανθρώπους
οίτινες δεν έλαβον μετοχήν (δεν πήραν μέρος) εις τους αγώνας μας και εις τας θυσίας μας. Εάν και
τούτο δεν εγκριθεί, ας δώσει το δικαίωμα εις ημάς τους κατοίκους δια να τα αγοράσωµεν και
προτιμούμεν να πωλήσωμεν τα παιδιά μας να τα πάρωµεν, παρά να μείνωµεν εἴλωτες (31) δια παντώς.

26 Το σκηνικό θυμίζει τη «Μάχη της Σοδειάς», που έδωσε ο Ε.Λ.Α.Σ. Θεσσαλίας, εκατόν δέκα περίπου χρόνια
αργότερα και στα χρόνια της τριπλής φασιστικής κατοχής, 1941-1944, όταν εδημιούργησε συνθήκες καὶ
προϋποθέσεις, ώστε οι αγρότες του κάμπου να θερίσουν ανενόχλητοι και να συνάξουν τα γεννήματά τους, αλλά
και να τα διαφυλάξουν από τη βουλιμία του κατακτητή και τις αρπακτικές διαθέσεις των ντόπιων προδοτών και
των συνεργατών τους.
27 Μουρασαλές = Οι αποφάσεις του Οθωμανού Ιεροδικαστή.
28 Ο τελευταίος Οθωμανός τιμαριούχος και Στρατιωτικός Διοικητής της περιοχής.
29 Η μεταφορά της έδρας στο Αγά ήτο συμβολική, όπως αυτό υπήρξε η κατοικία του Οθωμανού Τιμαριούχου -
Στρατιωτικού Διοικητή και κατ' επέκταση η προσωποποίηση της Τουρκικής εξουσίας στην περιοχή.
30 Διαμαρτύρονται οι άνθρωποι της Δημογεροντίας καὶ ταυτόχρονα κραυγάζουν: «τον τόπο αυτό τον
απελευθερώσαμε μονάχοι με τα όπλα μας και δεν μας τον παρεχώρησε καµία συµφωνία καὶ συνθήκη».
31 Την άσχημη κοινωνικοοικονομική κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει, µετεπαναστατικά, οι κάτοικοι του
Φθιωτικού Κάμπου παριστά και περιγράφει η αναφορά των κατοίκων της Μεγάλης Βρύσης της Λαμίας προς τον
Βασιλέα: «Μεγαλειότατε/Οι υποφαινόμενοι πιστοί και ευπειθείς υπήκοοι του υψηλού κράτους της κάτοικοι τοῦ
χωρίου Μεγάλης Βρύσεως µας εις το ὕψος της Α.Μ. παρακαλούντες και αιτούντες την περίθαλψιν καὶ βοήθειαν
εκείνην͵ ήτις απαιτείται εις ένα λαόν ενδεή και κατατυρανούμενον απανθρώπως παρά του Ανδρέου Φαρδή
Μετζοβίτου αγοραστού του χωρίου μας. Είναι αδύνατον να εκφρασθεί τις ή να χαρακτηρίσει εις την Α. Μ. τα όσα
ανυπόφορα δεινά, εν ταυτώ τυραννικά και κακά δοκιμάζει ο Λαός τον χωρίου μας παρά του ρηθέντος Ανδρέου,
από του οποίου ου μόνον υπτόµεθα θηριωδώς και απανθρώπως, ου μόνον υβριζόμεθα, ου μόνον νομιζόμεθα ως
κτήνη του, αλλά και δεν δυνάμεθα να τραφώμεν εις αυτήν την γην της γεννήσεώς μας δια την πολλήν του προς
ηµάς ωμότητα και δια την κατέργασιν (τολμώμεν ειπείν) και αυτών των δερμάτων μας και μη δυνάµενοι ούτε καν
σπείρειν, δυνάµει του οποίου ζώμεν.
Μεγαλειότατε/Ημείς πέρυσι εις καιρόν της αγοράς τον χωρίου μας παρά της γυναικός του
 Η ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑ ΤΗΣ ΦΤΕΡΗΣ

Και μένωμεν με βαθύτατον σέβας.

Την 20 Ιουνίου 1833: εκ Νέας Πάτρας

Οι κάτοικοι της επαρχίας Νέων Πατρών

Ν. Φτέρης Γεωργοδημήτρης από Τζούκα

Γιωργάκης Ντοντούσης Μηνογιάννης Μερκάδα
Δημ. Ζουλούμης Αναγνώστης Παπαδήµ. Κυριακοχώρι
Μήτρος Ντοντούσης Σταμάτης από Σμόκοβον
Αντρίτσος Παλαιοβράχας επίλοιποι άπαντες.

Ο Αγώνας, η Ανεξαρτησία και η θυσία του Κυβερνήτη

Πολύ βαρύς υπήρξε ο φόρος του Ελληνικού Λαού στο βωμό της ελευθερίας και της
ανεξαρτησίας. Και δεν ήτανε μόνο οι υπέρτερες στρατιωτικές δυνάμεις που έπρεπε να
αντιμετωπίσει, από ένα σημείο και πέρα και την αρχική αρνητική τους στάση, είχε ν᾿ αντιπαλέψει
με τις επαμφοτερίζουσες θέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, αυτών των μετέπειτα αιώνιων και
άσπονδων φίλων. Έπρεπε να εξισορροπήσει, να υπερκεράσει, να ομογενοποιήσει και αμβλύνει τις
εσωτερικές έχθρητες και τα φίλια πυρά. Έπρεπε να συναινέσει
στην πολυχρόνια οικονομική εξάρτηση, να τεθεί υπό το
καθεστώς της μοναδικής και της αποκλειστικής προστασίας,
να δεχθεί πολιτικές ξένες προς τα συμφέροντα της χώρας, να
προσδεθεί στο άρμα αλλότριων συμφερόντων και τέλος να
καταβάλει το τίµηµα των πράξεών του.
Μέχρι που ήρθε ο Κυβερνήτης, για να σηκώσει κι'
αυτός το δικό του σταυρό, για να σταθεί ανάμεσα στους
Έλληνες, να απορροφήσει τους κραδασμούς και την μανία που
εξέπεμπε ἡ ασυνεννοησία των συμπατριωτών του, για να
εισπράξει αυτός και να εξουδετερώσει τους ανταγωνισμούς
των Δυνάμεων και τα μύχια και ανομολόγητα θέλω τους, για
να πάρει πάνω του όλα τα αμαρτήματα των Ελλήνων, για να
δημιουργήσει Κράτος. Ευτύχησε ο Καποδίστριας να συνδέσει Η σφραγίδα της Δ’ Εθνοσυνέλευσης
το όνομά του με τον πολιτικό και διπλωματικό εκείνο άθλο,
την θετική κατάληξή του και έκβασή του, αυτόν της αναγνώρισης της ανεξαρτησίας της Χώρας.
Δεν πρόλαβε όμως να πληροφορηθεί την οριστική τακτοποίηση του Συνοριακού Ζητήματος, όπως
αυτός το είχε σχεδιάσει͵ αφού δέκα μέρες αργότερα, από την υπογραφή του και την διευθέτησή του
στο Λονδίνο, δολοφονήθηκε άνανδρα, στο Ναύπλιο, οπότε ήτανε αδύνατον σε τόσο βραχύ, χρονικό
διάστημα και με τα αργόσυρτα επικοινωνιακά μέσα της εποχής να φτάσει η είδηση στο Ναύπλιο,
ακόμα και η επίσημη διπλωματική αλληλογραφία, αυτός ο τάλας!

Χαλίλµπεη δεν ελάβομεν ένα είδησιν, ότι πωλείται το χωρίον μας. Διότι εάν ελαμβάνοµεν και την παραµικράν
είδησιν, ημείς εδυνάμεθα να δανεισθώμεν και να κάμωµεν τον πάντα τρόπον δια να το εξαγοράσωμεν οι ίδιοι. Νυν
δε μη υποφέροντες, ως ανωτέρῳ, προσπίπτομεν εις το φιλάνθρωπον και εις το έλεος της Α.Μ. του Βασιλέως και
παρακαλούντες μετά θερμών δακρύων, όπως επιχορηγήση και εις ημάς τους δυστυχείς την συνήθη του
ευσπλαχνίαν. Και να μας απαλλάξει από την τυραννίαν του ειρημένου Ανδρέου, αγοράζοντες οι ίδιοι το χωρίον
μας, η να μας δώση άλλον τινά τόπον δια να μετοικήσωμεν. Ευέλπιδες λοιπόν ότι θέλει μας χαροποιῆσει δι'
επιταγής, ότι να αγοράσωμεν ημείς το χωρίον, λαμβάνομεν την τιμήν να υποσημειωθώμεν με την εδαφιαίαν
προσκύνησιν και το βαθύτατον σέβας.
Εν Λαμία την 16 Σεπτεµβρίου 1834».
(Γ-Α.Κ. Κεντρική Υπηρεσία, Ειδική Μικτή Ἐπιτροπή, φ.57.)
 Περικλή Κ. Φύκα

Και μπαίνει το ερώτημα και από την φιλοσοφία της ιστορίας και από τον γράφοντα, εάν
ο Καποδίστριας ἡτανε τύραννος, τότε οι αιματοβαμμένοι φονιάδες του τι ἡσαν... Και τίθεται ακόμα
ένα ερώτημα, που δίδει ταυτόχρονα από μόνο του και την απάντηση, ο Καποδίστριας ήθελε την
Ελλάδα και τους Έλληνες πραγματικά ελεύθερους, γι’ αυτό και έπρεπε να πεθάνει...