MAK213 Jominy Deneyi

2021-2022 Güz Dönemi 1

Giriş

• Su verme işlemi östenit sıcaklıktaki çeliklerin hızlıca soğutulması işlemidir.

• Soğuma hızına göre çeşitli iç yapılar oluşmaktadır.
• Martenzit iç yapısı ise sadece kritik bir soğuma hızının üstündeki hızlarda
görülür.
• İş parçasının kesit kalınlığına göre, soğuma esnasında dış kısımlarda kritik
hız aşılırken iç kısımlarda aşılamayabilir.
• Bu nedenle iç ve dış kısımlarda önemli sertlik farkları olabilir.
• “Sertleşebilme kabiliyeti”, malzemenin sertleştirme işlemi esnasında ne
kadar derine sertleşebildiğinin gösteren bir kavramdır.

2
Giriş

• Sertleşebilme kabiliyeti Jominy deneyi ile ölçülür.

• Östenit sıcaklığına kadar ısıtılan numune bir ucundan soğuk su
(soğutucu sıvı) ile soğutulur.
• Ucundan itibaren soğuma hızı mesafeye bağlı olarak azalır.
• Numune, uç kısmından itibaren belirli aralıklarla sertlik değerleri ölçülür.

3
Jominy Deneyi Düzeneği

4
Jominy Deneyi Yorumlama

• Su verilme noktasından ilerledikçe,

noktaların soğuma hızları düşer. Bu
sebeple ilerledikçe sertlik değerlerinde de
düşüş yaşanır.
• Mesafeye bağlı olarak sertlik düşüşün az
olması, malzemenin sertleşebilme
kabiliyetinin iyi olduğunu gösterir.

Daha az martenzit
5
Sertlik Değerleri Değişimi

6
Soğuma Hızları Değişimi

7
Su Verme Ortamları

8
Sertleşebilirliği Etkileyen Faktörler
1) Ostenit Tane Boyutunun Sertleşebilirliğe Etkisi
• Ostenit tane boyutunun küçük olması diğer değişken sabit
tutulduğunda sertleşme kabiliyetini azaltır.
2) Karbon İçeriğinin Etkisi
• Çeliğin karbon içeriği arttırılarak sertleşme kabiliyeti arttırılır.
3) İnklüzyon ve Emprüteler
• Yapıdaki inküzyon ve empüriteler arttırılarak sertleşme kabiliyeti
azaltılabilir.
4) Alaşım Elementi Etkisi
• Cr, Mo, V, gibi bazı alaşım elementleri katılarak sertleşme kabiliyetleri
arttırılır.
9
Genel Bilgiler
• Soğutma noktasından ilerlemeye (mesafe) bağlı olarak
sertlik değerinde azalma görülür.
• Mesafenin artması ile yüksek sertlik değerleri gösteren
malzemelerin sertleşebilme kabiliyetleri daha iyidir.
• Soğuma hızı çok arttırıldığında ise çatlama riski doğar.
• Bu nedenle Cr, Mo, V, gibi bazı alaşım elementleri katılarak
sertleşebilme kabiliyetleri arttırılır.
• En iyi sertleşme kabiliyetini 4340 göstermektedir.

10
Genel Bilgiler
• C oranı düştükçe burun sola kayar ve belli bir değerde martenzit
oluşumu için gereken hıza pratik olarak ulaşmak mümkün olmaz.
• Pratikte karbon oranı %0.25’ten az olan çeliklere su verilmez. Çünkü,
orta kısımları halen yumuşak kalma problemi yaşanır.
• Soğuma hızı çok arttırıldığında ise çatlama riski doğar.
• Büyük parçaların orta kısımlarının dahi sertleşebilmesi için çeliğin kritik
soğuma hızının düşürülmesi diğer bir değişle eğrinin sağa doğru
kaydırılması gerekir.
• Bu, çeliğin Cr, Mo, V vs, gibi alaşım elementleri ile alaşımlandırılması
sonucu sağlanabilir.

11
Rapor Hazırlama Aşaması
• Raporlar bireysel olarak hazırlanacak ve teslim edilecektir. Kopya çekmek yasaktır.
• Raporda kapak bulundurulması gerekmektedir. Bir kaynaktan (makale, kitap, internet
sitesi vb.) bilgi paylaşılması durumunda referans gösterilmesi zorunludur.
• Rapor kapağında öğrenci ad soyadı, numarası, deneyin adı ve derslerine katıldığı
öğretim üyesinin ismi yazılmalıdır.
• Rapor konusunda herhangi bir sorunuz olması halinde ayesilova@itu.edu.tr adresine
mail atabilirsiniz.

12
Rapor Soruları – Ortak Sorular (her öğrenci için)
(1) Sertlikle sertleşebilirlik arasındaki farkı açıklayınız.
(2) Bu test hangi tür çelikler için tercih edilir ve neden östenit bölgesinde
çalışılır?
(3) Deney sonucunda çıkartılan Jominy sertleşebilirlik eğrilerine tasarımsal
açıdan da büyük önem verilmektedir. Nedenini yorumlayarak açıklayınız.
(4) Derslerinizde tane boyutunun azaltılmasının malzemenin mukavemetini
arttırdığını takip etmişsinizdir. Fakat bu deneyde tane boyutunun
azaltılmasıyla sertleşebilirlik azalmaktadır. Bu durum nasıl açıklanabilir?
Nedenlerini irdeleyiniz. Bu çerçevede pratikte tane boyutunu arttırarak
sertleşebilirliğin ne kadar tercih edileceğini yorumlayarak en çok
sertleşebilirlik sağlayan etkiyi açıklayınız.
13
 Rapor Soruları – Numara Son Hane 0,1
(6) Çalıştığınız fabrikadaki bir
ürünün sertlik değerlerinin
35 ila 40 HRC arasında
olmasını istiyoruz. Tablodaki
hangi çelikler bu değerleri
sağlayabilir? Sağlayan
çeliklerin hangi Jominy
mesafe aralığında uygun
olduğunu detaylıca
açıklayınız.

14
 Rapor Soruları – Numara Son Hane 2,3
(6) Çalıştığınız fabrikadaki bir
ürünün sertlik değerlerinin
30 ila 35 HRC arasında
olmasını istiyoruz. Tablodaki
hangi çelikler bu değerleri
sağlayabilir? Sağlayan
çeliklerin hangi Jominy
mesafe aralığında uygun
olduğunu detaylıca
açıklayınız.

15
 Rapor Soruları – Numara Son Hane 4,5
(6) Çalıştığınız fabrikadaki bir
ürünün sertlik değerlerinin
40 ila 45 HRC arasında
olmasını istiyoruz. Tablodaki
hangi çelikler bu değerleri
sağlayabilir? Sağlayan
çeliklerin hangi Jominy
mesafe aralığında uygun
olduğunu detaylıca
açıklayınız.

16
 Rapor Soruları – Numara Son Hane 6,7
(6) Çalıştığınız fabrikadaki bir
ürünün sertlik değerlerinin
45 ila 50 HRC arasında
olmasını istiyoruz. Tablodaki
hangi çelikler bu değerleri
sağlayabilir? Sağlayan
çeliklerin hangi Jominy
mesafe aralığında uygun
olduğunu detaylıca
açıklayınız.

17
 Rapor Soruları – Numara Son Hane 8,9
(6) Çalıştığınız fabrikadaki bir
ürünün sertlik değerlerinin
25 ila 30 HRC arasında
olmasını istiyoruz. Tablodaki
hangi çelikler bu değerleri
sağlayabilir? Sağlayan
çeliklerin hangi Jominy
mesafe aralığında uygun
olduğunu detaylıca
açıklayınız.

18