11 Ek!

m 1922 Mudanya Ateşkes

Antlaşması ve tar!h! zafer
Sozcu.com.tr, Gündem
Güncellenme 07:29, 11/10/2018

Son dönemde adı s!yas! tartışmalarda

kullanılan İsmet İnönü, bundan tam 96 yıl
önce adını Cumhur!yet tar!h!ne altın
harflerle yazdırıyordu. İsmet Paşa, Kurtuluş
Savaşı'nın sonunda; İstanbul, Boğazlar ve
Doğu Trakya'nın savaşsız kurtarılmasını
sağlayan, TBMM Hükümet!'n!n !lk s!yas!
zafer! Mudanya Mütarekes!'n! 11 Ek!m
1922'de !mzaladı.

En Çok Okunan Haberler

Bodrum Beled!yes! ger! adım attı: Ceng!z’e ver!len
ruhsat !ptal ed!ld!

Londra mahkemes!nde Katar Kral!yet a!les!… Osmanlı

elmasını paylaşamadılar

Ünlü m!lyarder Jack Ma ş!rket!n!n kontrolünü

devred!yor

Ankara-Şam yakınlaşmasına ABD’den d!kkat çeken

açıklama

27 m!lyar dolar nereye g!tt!?

Büyük Taarruz’un zaferle sona ermes!n!n

ardından İt!laf Devletler!,
TBMM’ye mütareke çağrısında bulundu ve
görüşmeler, 3 Ek!m 1922
tar!h!nde Mudanya’da başladı. Görüşmelere,
TBMM Hükümet! adına İsmet
İnönü, İng!l!zler! tems!len General
Harr!ngton, Fransa adına General Charpy,
İtalya adına General Mombell!
katıldı. Görüşmeler, Doğu Trakya’nın ve
Boğazlar’ın boşaltılması, Türk!ye’ye ger!
ver!lmes! konularındak! görüş ayrılıkları
neden!yle sık sık kes!ld!. Zaman zaman
gerg!n anların yaşandığı, hatta Türk
ordusunun yen!den harekât hazırlıklarına
g!r!şt!ğ! mütareke görüşmeler!, 11 Ek!m
1922’de uzlaşmayla sonuçlandı. Mudanya
Mütarekes!, 11 Ek!m sabah saat 06.00’da
Türk!ye !le 3 İt!laf Devlet! İng!ltere, Fransa ve
İtalya arasında !mzalandı. Mütareke,
!mzalandıktan 3 gün sonra yürürlüğe g!rd!.

FOTO: DHA / TARİHİ ANTLASMANIN

İMZALANDIĞI MÜZE EVİ HER YIL BİNLERCE
KİŞİ ZİYARET EDİYOR

Antlaşmayla Ankara Hükümet! !sted!ğ!n!

elde ederek ve tek kurşun atmadan
İstanbul, Boğazlar ve Doğu Trakya’yı
!şgalden kurtardı. Tar!h! antlaşmayla, M!ll!
Mücadele’n!n asker! safhası sona erd!.
Asker! zafer!n ardından TBMM s!yas! b!r
zafer de kazanmış oldu.

İşte tar#h#m#z#n en öneml# dönüm

noktalarından olan 8 günlük o süreç;

Mudanya Ateşkes Antlaşması (3-11 Ek"m

1922)

Mustafa Kemal Paşa, !t!laf devletler!ne

ateşkes !ç!n görüşmeler!n Mudanya’da
başlanılmasını önerm!şt!. Bu arada
başkomutanlık namına olağanüstü yetk!lere
sah!p olmak üzere Garp cephes! orduları
Komutanı İsmet Paşa’yı tems!lc! olarak
seçt!ğ!n! de b!ld!rm!şt!. Mütareken!n amacı
asker! hareket!n durdurulması ve özell!kle
!şgal kuvvetler! !le Türk b!rl!kler! arasında
olası b!r çatışmanın önüne geç!lmes!yd!.
Türk!ye !ç!n !se esas dâva, Yunanlıların en
kısa zamanda Türk topraklarını boşaltarak,
Mer!ç’e kadar bütün Trakya’nın b!ze tesl!m
ed!lmes!yd!. Bundan sonra asıl barışa
g!decek yol açılab!l!rd!. İsmet Paşa
başkanlığındak! Türk Heyet! Batı Cephes!
Kurmaybaşkanı Asım Gündüz, Yrb. Tevf!k
Bıyıklıoğlu, Bnb. Seyf! Düzgören ve Kızılay
!k!nc! başkanı Ham!t Bey’le !k! yazmandan
oluşuyordu. Genelkurmay başkanı Fevz!
Paşa !le Refet Bele’n!n de Mudanya’da
kalmaları uygun görülmüştü. İng!l!zler!
General Harr!ngton, Fransa’yı General
Charpy, İtalya’yı da General Monbell! tems!l
ed!yordu. Yunan!stan General Mazarak!s !le
Sarıyan!s’! delege olarak atamıştı. Fakat
bunlar Mudanya’ya kadar gelm!ş olmakla
b!rl!kte görüşmelere katılmamışlardı.

Görüşmelere 3 Ek"m 1922 Salı günü saat

15:15’te başlandı. Ayrı ayrı gelen müttef!k
generaller! ev sah!b! olarak İsmet Paşa teker
teker karşılamış ve toplantının yönet!c!s! g!b!
b!r tavır takınmıştı. Frankl!n Bou!llon da
gözlemc! olarak salonun b!r köşes!ne
alınmıştı. İlk konuşmayı da İsmet Paşa’nın
kend"s" yapmıştı. Fakat ateşkes!n
sağlanması sanıldığı kadar kolay olmadı.
Öyle k! Şevket Süreyya Aydem!r, “Mudanya
Konferansına Mudanya Savaşı demek hatalı
olmasa gerekt!r” d!yerek görüşmeler!n çok
gerg!n b!r hava !ç!nde geçt!ğ!n!
vurgulamıştır. Özell!kle müttef!kler!n
Trakya’nın tesl!m!ne yanaşmamaları bu
gerg!nl!ğ!n temel neden! olarak
görülmekted!r.

İnönü, anılarında Konferansın havasını şöyle

açıklamaktadır:

“Mudanya Konferansının !lk üç günü Trakya

meseles!n!n müzakeres! !le geçm!şt!r. İlk
müzakere açılır açılmaz ben!m ortaya
koyduğunu, d!kkatler!n! çekt!ğ!m mesele
budur. B!z muharebe hal!ndeyd!k,
karşımızda düşman vardı. Düşmanı yend!k
ve tak!p ett!k. Anadolu’dan çıkardık.
Mudanya Konferansının toplanması !le
asker! hareket durmuştur. Bu hal uzun
müddet devam edemez. Böyle bekleyerek,
karşımızdak! hasım kuvvetler!n yen!den
zaman ve hazırlık kazanmasına fırsat
veremey!z. Onun !ç!n b!r an evvel bütün
memleket!n tahl!yes! !ş!n! halletmek lazımdır.
Ben, tez!m! bu şek!lde !zah ett!m.
Münakaşalar oluyor: D!ğer meseleler
hallolunduktan sonra bu da hallolunur. D!ğer
meselelerle beraber hallolunur…”

YENİ BİR SAVAŞ TEHLİKESİ

Oldukça tartışmalı geçen görüşmeler

zaman zaman tıkanır g"b" oluyordu. Hatta
5 Ek!m’den 9 Ek!m’e geçen süre !ç!nde
yen!den b!r savaş tehl!kes! b!le bel!rd!.
Çünkü 5 Ek!m’de Fransızlar, Trakya’nın
Türklere tesl!m!n! kabul ett!kler! halde İng!l!z
ve İtalyan tems!lc!ler! yetk!ler! olmadığını !ler!
sürerek, hükümetler!nden yönerge almak
!ç!n toplantıyı ertes! güne bıraktırdılar.
Onların bu tutumu Mustafa Kemal Paşa’yı
derhal harekete geç!rd!. Görüşmeler!n
çıkmaza g!rmes! üzer!ne 6 Ek!m’de Mustafa
Kemal Paşa, İsmet Paşa’ya da şu telgrafı
çekt!:

“Ek!m!n 6.günü !ç!n kararlaştırılan

!çt!maınızda Trakya’nın İzm!r’de
kararlaştırılan esaslar dah!l!nde Türk!ye
Büyük M!llet Mecl!s! Hükümet!ne !ades!n!
kabul etmed!kler! takd!rde tasavvur
buyrulduğu g!b! 6-7 Ek!m’de derhal İstanbul
üzer!ne harekete geç!n!z.”

Türk!ye yen! b!r savaşın eş!ğ!nde g!b!

görünüyordu. Şevket Süreyya’nın bel!rtt!ğ!
g!b!, “İsmet Paşa’nın Mudanya’da ve 6
Ek!m’de olduğu kadar, belk! h!ç k!mse,
harple sulhun kıskaç arasında böyles!ne
sıkışıp kalmamıştır.” Durum, Türk!ye Büyük
m!llet Mecl!s!nde de d!kkatle yakından
!zlen!yordu. Mustafa Kemal Paşa cepheye
g!tme olasılığından söz etm!ş ve Bakanlar
Kurulunun mecl!s! aydınlatmasını !stem!şt!.
M!lletvek!ller! düşünceler!n! ve eleşt!r!ler!n!
özgürce d!le get!rm!şlerd!r. Durak Bey,
hükümet!n uyumlu pol!t!kasını sürdürerek
savaşa yol açacak g!r!ş!mlerden
kaçınmasını, savaş yen!den başlasa
İng!l!zlerle savaşmanın kaçınılmaz olacağını,
İng!l!zler!n Trakya’ya kaçan Yunan
askerler!n! örgütleyeb!leceğ!n! d!le get!rm!ş,
savaşın en son çare olduğunu vurgulamıştır.
Em!n Bey, konferansın uzamasının
Türk!ye’n!n leh!ne olmadığını, bu bakımdan
konferansın kısa sürede b!t!r!lmes!n!n
zorunlu olduğu üzer!nde durmuştu. K!m!
m!lletvek!ller! M!sak-ı M!ll!den ayrılmaması
gerekt!ğ!n! özell!kle d!le get!rm!şlerd!r.

İsmet Paşa’nın telgrafı mecl!ste

görüşülürken Mustafa Kemal Paşa da İsmet
Paşa’ya g!zl! b!r em!r göndererek şunların
sağlanmasını !st!yordu:

Yunan kuvvetler#n#n 15 gün #ç#nde

Trakya’dan çek#lmeler#.

Boşaltılan yerler#n TBMM hükümet#

tems#lc#ler#ne tesl#m ed#lmes#.

Trakya’da kalacak #t#laf devlet ve

kom#syonlarının TBMM yönet#m#n#
denetleme ya da #şgalc# b#r amaç
taşımaması.

Trakya’nın Türk#ye’ye ver#ld#ğ#n#n açıkça

bel#rt#lmes#.

Karaağaç’ın Ed#rne’n#n sınırları #ç#nde

olduğunun kabul ett#r#lmed#ğ# takd#rde
burasının #t#laf devletler#n#n #şgal# altına
sokulması.

Trakya’ya gönder#lecek jandarma sayısının

sınırlandırılmaması…

Bunun dışında Boğazlarda #t#laf devletler#

askerler#n#n sayısının arttırılmaması, #şgal
bölgeler#n#n gen#şlet#lmemes# g#b# konular
da yer alıyordu. İt#laf devletler# özell#kle
İstanbul’un boşaltılmasına yanaşmıyordu.
Çünkü bu onların “yen#lg#ler#n# #t#raf”
anlamına gelecekt#.

Bu yazıda İsmet Paşa, 7 Ek!m akşamı b!r

b!ld!r! yayınlayarak durumu halka açıkladı.
Ertes! günü yan! 8 Ek!m’de toplantı olmadı.
İsmet Paşa bunalıma b!r çözüm bulmak !ç!n
uğraşıyordu.

9 Ek!m akşamı yapılan toplantıda hava

yumuşadı. General Harr!ngton’a göre İsmet
Paşa daha mun!s !d!. Müttef!kler!n
hazırladığı proje okunduğu zaman İsmet
Paşa J’accepte! (Kabul ed!yorum) ded! ve
bunu hükümet!ne b!ld!receğ!n! ekled! ve
Konferansın 10 Ek!m öğleden sonraya
ertelenmes!n! !sted!. Onun bu öner!s! kabul
ed!ld!. Hükümet!n onayı alındı. Ancak 10
Ek!m’de Konferans toplanamadı. Buna
Yunan deleges! !le yapılan görüşmeler!n
uzaması neden olmuştu. Sonunda 11 Ek!m
sabahı saat 6’da Mudanya Asker!
Sözleşmes! !mzalanmış, 14-15 Ek!m
1922’den başlamak üzere yürürlüğe g!rmes!
kabul ed!lm!şt!.

Mudanya Asker! Sözleşmes! (Convent!on

M!l!ta!re) 14 maddeden oluşuyordu. Bu
sözleşme !le Türk-Yunan kuvvetler!
arasındak! çatışma son buluyordu.
Yunanlılar, Trakya’yı 15 gün !ç!nde
boşaltacaklardı. 8.000 Türk jandarması,
mülk! memurlarla b!rl!kte Trakya’ya el
koyacaktı. Yönet!m!n Türklere devr! 30
günde tamamlanacaktı. Boşaltma ve dev!r
!şler!n! denetlemek üzere 7 taburluk b!r
müttef!k b!rl!ğ! görevlend!r!lecekt!. Tesl!m
!şlem! b!tt!kten 30 gün sonra bunlar
bölgeden ayrılacaktı. Mer!ç’!n sağ kıyısı ve
Karaağaç, antlaşma yapılıncaya kadar !t!laf
devletler!n!n !şgal! altında kalacaktı. İstanbul
ve Boğazlar da mülk! !darem!ze tesl!m
olacaktı, ancak İstanbul’da ve Boğazlarda
bulunan !t!laf kuvvetler!, barışa kadar
arttırılmaksızın kalab!leceklerd!. Barışın
yapılmasına kadar Türk kuvvetler!
Çanakkale Boğazı !le İzm!r yöres!nde
bel!rlenen ç!zg!y! geçemeyecek, Trakya’ya
da s!lahlı kuvvet geç!rmeyecekt!. Yunan
tems!lc!s! de sözleşmeye katılmayı zorunlu
görmüştü. Mütareken!n !mzalanması üzer!ne
Mustafa Kemal Paşa, General Harr!ngton’a
teşekkür; Müdafaa-! Hukuk örgütler!ne ve
beled!yelere kutlama telgrafları çekt!.

Prof. Şerafett!n Turan’ın vurguladığı g!b!

Mudanya Ateşkes Anlaşması 1911’den bu
yana süregelen savaş hal!ne son verm!ş,
ülkey! !st!ladan kurtarmış ve !şgal altındak!
İstanbul’un da barış antlaşması !le b!rl!kte
Türk yönet!m!ne ger! ver!lmes!n! sağlamıştı.
Kabul etmek gerek!r k! Mudanya yalnızca
bas!t b!r ateşkes anlaşması olarak
görülmemel!d!r. S!yasal n!tel!kte b!r takım
öğeler! de taşıdığı !ç!n uluslararası b!r önem
taşımaktadır.

B"r D"plomatın Doğuşu

Şevket Süreyya, İsmet Paşa’nın Mudanya !le

b!rl!kte yepyen! b!r k!ml!k kazandığını
bel!rterek şöyle der: “Mudanya’nın ardından
İsmet Paşa, memleket!n hayatında b!r s!yas!
şahs!yet olarak bel!recekt!. N!tek!m
Mudanya’dan sonra askerl!k ve kumandanlık
artık arkada kaldı ve İsmet Paşa Türk!ye’n!n
kader!ne b!r s!yas! şahs!yet ve b!r İk!nc!
Adam olarak karıştı.” Mudanya, bu açıdan
bakıldığında, yen! b!r d!plomatın doğuşuna
da ortam hazırlamıştır, demek yanlış olmaz.
Gerç! İsmet Paşa’nın d!plomas! alanında k!m!
deney!mler! olmamış değ!ld!. Sözgel!m!
1907’de, Ed!rne garn!zonunda h!zmet gören
yüzbaşı İsmet Efend! b!r sınır olayı neden!yle
asker! kom!syonda görev alır. B!r Bulgar
b!nbaşısıyla anlaşmazlığa düşer. Bundan
ötürü görüştüğü Bulgar kom!syonu başkanı
general kend!s!ne şöyle der: “…Yüzbaşı
Efend! b!r gün vatanınız s!z!nle !ft!har
edecekt!r.” Yüzbaşı İsmet, hayretle Bulgar
general!n!n yüzüne bakar ve ayrılırlar. 1910-
1912 yıllarında Yemen’de, Ahmet İzzet
Paşa’nın komutanlığında çalışan kurmay
b!nbaşı İsmet Bey, !mam Yahya’nın
ayaklanmasının bastırılmasında, askerl!k ve
s!yaset günler!nden öneml! h!zmetlerde
bulunmuştu. B!r!nc! Dünya Savaşının !lk
yıllarında çalıştığı Osmanlı karargâhında
Alman subaylarıyla kurduğu !let!ş!m, h!ç
değ!lse İsmet Bey!n, d!plomas! d!l!n!
kavramasına yardımcı olmuştur. Hatta bu
subaylardan b!r!ne sorduğu sorularla,
Almanya’nın Türk!ye üzer!ndek! gerçek
n!yetler!n! de sezeb!lm!şt!. O anlamıştı k!
Almanlar, Türk!ye’ye g!tmek üzere
gelmem!şlerd!. Enver Paşa’nın b!r aralık onu
genelkurmay başkanlığına get!rmey!
düşünmes! b!r raslantı değ!ld!r.

Mustafa Kemal Paşa’nın Albay İsmet

hakkında verd!ğ! s!c!l (20 Mayıs 1917), onun
b!r d!plomatta bulunması gereken n!tel!klere
sah!p olduğunu açıkça ortaya koymaktadır:
“C!dd!, faal, düşünces! gayet açık ve yüksek
f!k!rl!. Ma!yyet!ne ve savaş dönem!n!n
durumuna ve ruhsal değ!şkenl!kler!ne
hak!m. İy! b!r görüş yeteneğ!ne ve olayları
süratle algılamaya sah!p…” Bütün bunların
yanında albay İsmet, çevres!n!n emn!yet,
güven ve sevg!s!n! kazanmış dürüst b!r
k!ş!d!r. Bu k!ş!l!k özell!kler!n!n b!r d!plomat
!ç!n yeterl! olduğuna şüphe yoktur.

Mustafa Kemal Paşa’nın, İsmet Paşa’ya

Mudanya görüşmeler! !ç!n olağanüstü
yetk!ler vererek görevlend!rmes! de
şüphes!z uygun b!r seç!md!. Bu,
başkomutanın Garp Cephes! Komutanına
duyduğu güven!n b!r kanıtıdır. İsmet
Paşa’nın, daha toplantının !lk gününde ev
sah!b!; aynı zamanda gal!p b!r ordunun
komutanı olarak g!r!ş!m! el!ne alması da
ayrıca üzer!nde durulması gerek!r. N!tek!m,
onun Lozan Konferansında da başdelege
olarak y!ne Mustafa Kemal Paşa tarafından
görevlend!r!lmes!nde, Mudanya’dak! başarısı
bel!rley!c! b!r rol oynamıştır. Enver Z!ya
Karal, Mudanya mütarekes!n!n İsmet
İnönü’nün “çel!k !rades!” !le kazanıldığını
özell!kle vurgulamıştır.

Harr!ngton’un, mütareke görüşmeler!

sırasında İsmet Paşa üzer!ndek! gözlemler!
büyük b!r değer taşımaktadır. Başlangıçta,
İsmet Paşa general!n gözünü doldurmamış
fakat kısa süre sonra onun ne kadar çet!n b!r
cev!z olduğunu kabul etm!şt!. Şevket
Süreyya’nın yayınladığı Harr!ngton’un
mektubundan aldığımız k!m! bölümler bu
konuda öneml! b!r f!k!r vermekted!r:

“İsmet Paşa’yı !lk gördüğüm vak!t, o ben!m

üzer!mde büyük b!r etk! ve !nt!ba bırakmadı.
Görünürde göster!şs!z, ufak tefek b!r
!nsandı. Az konuşuyordu. Bundan başka -b!r
eks!kl!k m!, yoksa bazı hallerde b!r mez!yet
m! b!l!nmez- çok da ağır !ş!t!yordu.

Öyle sanıyorum k! aşağı yukarı 42