ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟΣΠΑΣΗΣ

(βασισμένο στο βιβλίο «Οργανική Χημεία»,

J. McMurry, ΠΕΚ, 9η Έκδοση)

Αναπλ. Καθ. Αναστασία Δέτση

Αθήνα 2020

1
 Αντιδράσεις πυρηνόφιλης υποκατάστασης και
απόσπασης σε αλκυλαλογονίδια
Όταν ένα αλκυλαλογονίδιο αντιδρά με πυρηνόφιλα ή βάσεις όπως π.χ. ΗΟ-,
μπορεί να υποστεί:

Υποκατάσταση

Απόσπαση

2
 Κανόνας του Zaitsev

Κατά την απόσπαση ΗΧ από ένα αλκυλαλογονίδιο επικρατεί ο

σχηματισμός του περισσότερο υποκατεστημένου αλκενίου (που
είναι και το σταθερότερο).

3
 Μηχανισμός Ε2

• Μηχανισμός ενός σταδίου

• Κινητική δεύτερης τάξης

1. Η βάση Β προσβάλει το Η του γειτονικού

C του Χ

Μεταβατική κατάσταση

2. Το αλκένιο σχηματίζεται όταν ο δεσμός

Β-H έχει σχηματιστεί πλήρως και η ομάδα Χ
αποχωρήσει μαζί με το ζεύγος ηλεκτρονίων
του δεσμού C-X.
4
 Μηχανισμός Ε1

• Μηχανισμός δύο σταδίων

• Κινητική πρώτης τάξης

1. Αυθόρμητη διάσταση του δεσμού

C-Br, με τη βοήθεια του πολικού
Αργό στάδιο διαλύτη. Το στάδιο είναι ενδόθερμο
Καθοριστικό της ταχύτητας! (απαιτείται ενέργεια για τη διάσπαση
του δεσμού).

2. Με απόσπαση ενός γειτονικού Η+

Γρήγορο στάδιο
σε ένα ταχύτερο στάδιο σχηματίζεται
το αλκένιο.

5
Η απόσπαση Ε1 ανταγωνίζεται πάντα την υποκατάσταση SN1 όταν ένα
αλκυλαλογονίδιο κατεργάζεται με μη βασικό πυρηνόφιλο σε πολικό
διαλύτη.

Προϊόν SN1 Προϊόν Ε1

6
 Δραστικότητα συνοπτικά
SN1, SN2, Ε1, Ε2

SN2 με ισχυρά πυρηνόφιλα (π.χ. CN-, I-, Cl-, Br-)

1ο Αλκυλαλογονίδια:
Ε2 με ισχυρή, ογκώδη βάση (π.χ. t-BuO-)

SN2 με ασθενώς βασικά πυρηνόφιλα (π.χ. RCOO-)

2ο Αλκυλαλογονίδια:
Ε2 με ισχυρές βάσεις (π.χ. ΗΟ-, RO-)

SN1/Ε1 σε μη βασικές συνθήκες (π.χ. Θέρμανση σε

3ο Αλκυλαλογονίδια:
καθαρή αιθανόλη ή νερό)
Ε2 παρουσία βάσεων

Αλλυλικά και βενζυλικά SN2/Ε2 όπως τα 2ο

αλογονίδια: SN1/Ε1 με ασθενώς βασικά πυρηνόφιλα σε πρωτικό
διαλύτη (π.χ. RCOOH/H2O) 7
Άσκηση 1: Μέσω ποιου μηχανισμού πραγματοποιούνται SN1, SN2, Ε1 ή Ε2
πραγματοποιούνται οι παρακάτω αντιδράσεις:

SN2

E2

SN2

20% 80%
SN2 E2
8
Άσκηση 1: Μέσω ποιου μηχανισμού πραγματοποιούνται SN1, SN2, Ε1 ή Ε2
πραγματοποιούνται οι παρακάτω αντιδράσεις:

3% 97%
SN1 E2

80% 20%
SN1 E1

9
Άσκηση 2: Οι αιθέρες παρασκευάζονται με αντιδράσεις πυρηνόφιλης
υποκατάστασης μηχανισμού SN2 μεταξύ ενός αλκυλαλογονιδίου και ενός
αλκοξειδίου. Υποθέστε ότι θέλετε να παρασκευάσετε τον κυκλοεξυλο-μεθυλο-
αιθέρα. Εξηγήστε, με βάση το μηχανισμό, ποια από τις δύο πορείες (Α) ή (Β) θα
επιλέγατε:

10