TOLERANCIJE

Zbog nesavrsenosti ljudi, masina, alata i materijala, mora se pretpostaviti da ce u

proizvodnji mere izradenih predmeta više ili manje odstupati od željenih mera. Zbog toga
je, ako namena delova to zahteva, potrebno odrediti granice unutar kojih ta odstupanja
smeju biti. Na taj način se određuju dozvoljena odstupanja stvamih od željenih mera.
Veličine dozvoljenih odstupanja stvarnih mera zaviše od namene delova, s jedne strane, i
od visine proizvodnih troškova s druge strane.

Podučja u kojim se nalaze granice dozvoljenih odstupanja mera nazivaju se

podučje tolerancije ili tolerancija.

Ako se kritički posmatraju mašinski elementi i njihove dimenzije, lako se moze doći do
zaključka da sve dimenzije ne treba raditi sa istom tačnosću. Naprimer, na nekom vratilu
je potrebno sa velikom tačnošću uraditi ona mesta koja ce doći u ležište, ili na koja ce doći
zupčanici, kaisnici ili slicni elementi. Ostale dimenzije tog vratila mogu se raditi s manjom
tačnošću, jer to neće uticati na funkcionalnost vratila. Koje mere je potrebno tolerisati i
kolika mogu biti dozvoljena odstupanja pojedinih mera, zavisi od namene pojedinih
delova, njihove funkcije, načina izrade, broja komada koji se izrađuju, te od tacnosti
mašina, alata, pripremaka i naprava za pritezanje. Tolerisu se, u pravilu, samo:
a) Mera cija bi netacnost mogla ugroziti ispravnost funkcije ili upotrebljivost delova.
To su uglavnom one mere od kojih zavisi medusobni odnos dva ili više delova.
b) Mere vazne pri montazi, od kojih zavisi izmenljivost delova, tako da delove ne treba
medusobno prilagođavati.
c) Vazne mere za proizvodni postupak, cijim neodrzavanjem ne bi mogle biti odrzane i
neke druge vazne mere.
d) Mere čije neodržavanje ima uticaj na kvalitetu proizvoda (npr. tezina, čvrstoca,
zapremina, nosivost, i dr.).
ZADATAK

Zadato naleganje ∅ 35 H 8 /c 8 odrediti vriednost osnovnih tolerancija, granične mjere i

granična odstupanja. Odrediti o o kojoj vrsti naleganja se radi, nacrtati položaj
tolerancijskih polja u odnosu na nultuliniju i napisati tablice tolerantnih polja.
∅ 35 H 8 /c 8

Za naleganje∅ 35 H 8
D=35

1.Tolerancija.
Na osnovu kvaliteta 8 i prečnika ∅ 35 tolerancija je:
T =39 μm=0.039 mm
2.Donje odstupanje
Na osnovu tolerancijskog polja (H) kvaliteta 8 I nazivnog prečnika∅ 35 iz tabele (2c) slijedi da je:
Ad=0
3.Gornje odstupanje
T = Ag=0.039 mm
Gornja granična mjera:
Dg=D+ Ag=35+ 0.039=35.039 mmDonja granična mjera:
Dd =D+ Ad=35+ 0=35 mm

Zanalijeganje∅ 35 c 8
d=35

1.Tolerancija
Na osnovukvaliteta 8 i prečnika∅ 35 tolerancija je
t=39 μm=0.039 mm2.Donje odstupanje
Na osnovutolerancijskog polja (c) kvaliteta 8 i nazivnogprečnika∅ 35 iz tabele (2a) slijedi da je
a g=−120 μm=−0.120 mm3.Gornjeodstupanje
ad=ag−t=−0.120−0.039=−0.159 mm 4.Gornja granična mjera
dg=d +ag=35−0.120=34.880 mm 5.Donja granična mjera
dd=d+ ad=35−0.159=34.841 mm6.Minimalni zazor
Zmin=Dd−dg=35−34.880=0.120 mm7.Maksimalni zazor
Zmax=Dg−dd=35.039−34.841=0.198 mm

Obzirom da je max.i min. zazorpozitivanradi se o labavomnalijeganju

∅ 35 0.039mm ∅ 35 -
c8 0.120mm
H8 0 -
0.159mm
8. Položajtolerancijskih polja u odnosunanaultulinijuzanalijeganje∅ 35 H 8 /c 8

O 35 H8

T=0.039

Zmin=0.120mm

Zmax=0.128 mm
Dd=35mm

t=0.039
dg=34.880mm

O 35 c8
dd=34.841mm