Καρδίτσα

μικρές αρχαιολογικές αποδράσεις

Οι αρχαιολογικοί χώροι και τα Μνημεία της Π.Ε. Καρδίτσας είναι

πολυάριθμοι και εξίσου σημαντικά με τα αναφερώμενα στις μικρές μας
διαδρομές. Το μόνο κριτήριο επιλογής τους είναι η απόστασή τους από τους
οδικούς άξονες από και προς την πόλη της Καρδίτσας.
Ο Χρονολογικός Πίνακας καθώς και η ερμηνεία του, θεωρήθηκε
απαραίτητο βοήθημα στην κατανόηση των αρχαιολογικών περιόδων. Ο
Πίνακας είναι χωρισμένος σε δύο βασικά τμήματα : τους Προϊστορικούς και
τους Ιστορικούς Χρόνους. Ο διαχωρισμός αυτός είναι καθαρά συμβατός και
έγινε με βάση την χρήση της γραφής. Στους Προϊστορικούς χρόνους, σε
αντίθεση με τους Ιστορικούς Χρόνους, ο άνθρωπος δεν χρησιμοποιεί ακόμη
την γραφή. Για τα σημερινά δεδομένα αυτός ο πίνακας δεν ακριβής, διότι
είναι πλέον εξακριβωμένο ότι γραφή έχουμε στην Ύστερη Εποχή Χαλκού
(ΥΕΧ), μετά δε από ευρήματα του καθηγητή Γ. Χουρμουζιάδη στο Δισπηλιό,
είναι σχεδόν βέβαιο ότι γραφή υπήρχε και κατά την Νεολιθική Περίοδο. Για
τον λόγο αυτό πολλές Αρχαιολογικές Σχολές την Νεολιθική Περίοδο (Ν.Π.)
καθώς και την Εποχή του Χαλκού (Ε.Χ.) τις χαρακτηρίζουν σαν
Προτοϊστορικές Περιόδους.

1
 Εθνική Οδός Αθήνας-Καρδίτσας.
Μαγούλα Παζαράκι ή Μαγούλα Αγίου Βησσαρίωνα. Γύρω στα 25χλμ πριν
από την Καρδίτσα συναντάμε μία από τις πιο γνωστές Μαγούλες. Πρόκειται
για χαρακτηριστικό παράδειγμα Μαγούλας με συνεχή κατοίκηση. Η
ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως στρώματα της Μέσης Νεολιθικής, την
θεμελίωση ναού της ελληνιστικής περιόδου καθώς και Μουσουλμανικού
τεμένους. Μέρος από το αρχιτεκτονικό υλικό του ναού της ελληνιστικής
περιόδου χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του τεμένους αλλά και
αργότερα για την ανέγερση του Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής Σοφάδων. Στις
παρυφές της μαγούλας εντοπίσθηκε επίσης ένα μουσουλμανικό νεκροταφείο.
Η εθνική οδός η οποία διασχίζει την Μαγούλα ακολούθησε την χάραξη του
1957 η οποία απλά βελτίωσε τον προϋπάρχοντα από την μεταβυζαντινή
περίοδο δρόμο. Στο νότιο τμήμα της Μαγούλας είναι ορατό ένα οθωμανικό
λουτρό (Χαμάμ). Δίπλα στο λουτρό εντοπίσθηκε τείχος της ελληνιστικής
περιόδου ο οποίος είναι πιθανών να ανήκε σε δημόσιο κτίριο.
Ο Κοιμητηριακός Ι. Ν. Αγίου Βησσαρίου φέρει επιγραφή χρονολόγησης
1871 σε Δεσποτική εικόνα του τέμπλου. Μονόχωρος ναός με νάρθηκα.
Τοιχογραφίες λαϊκής τέχνης που χρονολογούνται στα τέλη του 18ου αιώνα
αρχές του 19ου αιώνα. Ξυλόγλυπτο τέμπλο και βημόθυρο. Η Δεσποτική
εικόνα στο τέμπλο φέρει επιγραφή χρονολόγησης το έτος 1871.
Συνεχίζοντας την διαδρομή προς την Καρδίτσα στο ύψος της πόλης
των Σοφάδων, αξίζει να διακόψουμε την διαδρομή μας κάνοντας μια μικρή
παράκαμψη νοτιοδυτικά, ακολουθώντας την επαρχιακή οδό η οποία οδηγεί
στον Κέδρο και στην λίμνη Σμοκόβου. Πρώτη στάση στην κοινότητα της
Φίλιας για μια μικρή επίσκεψη στο Πανθεσσαλικό Ιερό της Ιτωνίας Αθηνάς.
Πρόκειται για το Ιερό όλων των Θεσσαλών αλλά και χώρος λατρείας μιας
θεότητας με ρίζες καθαρά θεσσαλικές. Η αρχαιολογική έρευνα απέδειξε ότι το
η λειτουργία του Ιερού άρχισε κατά την μυκηναϊκή εποχή και συνέχισε μέχρι
και την ρωμαϊκή περίοδο. Τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους αναγείρεται
τρίκλιτη βασιλική με ψηφιδωτά δάπεδα. Για την κατασκευή της βασιλικής
χρησιμοποιήθηκε οικοδομικό υλικό από τον ελληνιστικό και τον ρωμαϊκό
ναό.
Ο Ι. Ν. Προφήτη Ηλία στο κέντρο του χωριού, ο οποίος συνδέεται με τον
μύθο του ελαφιού και της οικειοθελούς θυσίας χρονολογείται στο τέλος του
18ου αι. και ανήκει στον τύπο της δρομικής τρίκλιτης βασιλικής. Με
γυναικωνίτη. Το δάπεδο αποτελείται από λίθινες πλάκες με ομφάλιο από
ασπρόμαυρες ψηφίδες. Ο ναός είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες που
χρονολογούνται το 1833 ενώ υπάρχουν ίχνη παλαιότερης τοιχογράφησης
στο νάρθηκα. Ο ναός έχει αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1852, ζωγραφιστό
άμβωνα, επισκοπικό θρόνο και οροφή.
Μετά την Φίλια και συνεχίζοντας ΝΔ προς τον Κέδρο συναντάμαι την
Όρθη. Το όνομά της αναφέρεται από τον ‘Όμηρο αλλά οι μέχρι τώρα
2
αρχαιολογικές ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η πόλη ιδρύθηκε την
κλασσική περίοδο ενώ συνεχίζει να υπάρχει και στα αυτοκρατορικά χρόνια. Η
Ακρόπολη της κλασσικής περιόδου βρίσκεται στη θέση «Χελωνόκαστρο». Από
την οχύρωση διακρίνεται η πορεία του τείχους που περιέβαλε την πόλη και
ενός διατειχίσματος που διέσχιζε το εσωτερικό της αρχαιότερης πόλης
περιορίζοντας κατά την ελληνιστική περίοδο το πεδινό τμήμα της πόλης.
Μέσα στην αρχαία πόλη είναι ορατή μία από τις πύλες των τειχών της. Στον
λόφο του Αγίου Νικολάου σώζονται αρχιτεκτονικά λείψανα καθώς και τμήμα
του τείχους της πόλης κατά την ελληνιστική περίοδο. Β.Α. του λόφου του
Αγίου Νικολάου τοποθετείται το νεκροταφείο της πόλης. Στον Χώρο του
νεκροταφείου η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ένα Ιερό χθόνιων
θεοτήτων.
Ι. Ναός Αγίου Αθανασίου βρίσκεται μέσα στον οικισμό του Κέδρου.
Πρόκειται για μεγάλη τρίκλιτη βασιλική με ισοπλατή νάρθηκα στη δυτική
πλευρά. Στην ανατολική πλευρά φέρει απλή ημικυκλική κόγχη, στην
εξωτερική πλευρά της οποίας ανοίγονται επτά τυφλά αψιδώματα. Διασώζει
εσωτερικά σποραδικά τμήματα τοιχογραφιών, που πιθανότατα
χρονολογούνται στις αρχές του 19ου αι. Το ταβάνι είναι ξυλόγλυπτο,
χρωματισμένο, κατά την ηπειρώτικη τεχνική. Σε λιθανάγλυφη πλάκα η οποία
έχει εντοιχισθεί στην ανατολική πλευρά πάνω από την κόγχη αναγράφεται το
έτος ανέγερσης του ναού, 1777.
Πριν συνεχίσουμε προς τα Λουτρά Σμοκόβου και ενώ ήμαστε ακόμη
στον Κέδρο θα ήταν παράληψη να μην επισκεφτούμε το Μοναστήρι στο
Παλιούρι το οποίο βρίσκεται σε μία απόσταση 10χλμ ανατολικά του Κέδρου.
Για το Παλιούρι, βέβαια, υπάρχει και η δυνατότητα επίσκεψής του από
Καρδίτσα μέσω Καλλιφωνίου.
Ιερά Μονή Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου. Σώζεται το καθολικό της Ιεράς
Μονής του 13ου αι.. Πρόκειται για σπάνιο για το θεσσαλικό χώρο
αρχιτεκτονικό τύπο. Εγγεγραμμένος τετρακιόνιος σταυροειδής. Το ιερό είναι
τριμερές και καλύπτεται με καμάρες ενώ εξωτερικά με ενιαία δίρριχτη στέγη,
χαμηλότερη από των ανατολικών γωνιαίων διαμερισμάτων. Εξωτερικά
εξέχουν τρείς αψίδες τρίπλευρες, από τις οποίες η μεσαία έχει ένα δίλοβο
παράθυρο με μαρμάρινο αμφικιονίσκο. Διασώζει στο ανατολικό τμήμα την
αρχική φάση του 13ου αι., με το βυζαντινό πλινθοπερίκλειστο σύστημα με
οδοντωτή ταινία στη μέση της κεντρικής αψίδας. Ο ναός φέρει επιδιορθώσεις
και προσκτίσματα και ξανακτίσθηκε τον 16ο αι. και επισκευάσθηκε τον 19ο αι.
και φέρει πετρόκτιστα αντιστηρίγματα. Εσωτερικά ο τρούλος, σύνθετου
τύπου, στηρίζεται σε 4 μαρμάρινες κολώνες. Διασώζει στο ανατολικό τμήμα
λίγες τοιχογραφίες του 13ου αι. Διατηρεί μικρά τμήματα τοιχογραφιών
παλαιολόγειας περιόδου στα εσωρράχια των τόξων που στηρίζουν τον
τρούλλο. Υπάρχουν επίσης και μεταγενέστερες τοιχογραφίες.

3
 Από τον Κέδρο κατευθυνόμαστε προς τα Λουτρά Σμοκόβου, τα οποία
υπήρξαν το επίσημο θερινό θέρετρο του Αλή Πασά και συνεχίζοντας την
διαδρομή μέσα από ένα απαράμιλλου φυσικού κάλους τοπίο οδηγούμαστε
στον παραδοσιακό διατηρητέο οικισμό της Ρεντίνας.
Στην πλατεία του χωριού ο Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου, ο οποίος φέρει επιγραφή
ιστορήσεως το έτος 1662 και σώζεται επιγραφή χρονολόγησης στο
παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου το έτος 1719. Μονόχωρος επιμήκης ναός
με πλάγιους χορούς, γυναικωνίτη στη δυτική πλευρά του ναού και δύο
παρεκκλήσια. Ο ναός είναι κατάγραφος εσωτερικά ενδιαφέρουσες και σπάνιες
παραστάσεις. Ο Ι. Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου, υπήρξε ο καθεδρικός ναός της
επισκοπής Λιτής και Ρεντίνης. Μονόχωρος επιμήκης ναός, όπου στη δυτική
του πλευρά σχηματίζεται γυναικωνίτης. Διασώθηκαν τμήματα της
τοιχογράφησης μόνο εντός του Ιερού Βήματος του ναού. Φέρει ξυλόγλυπτο
τέμπλο. Ο Ι. Ν. Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική, η
οποία χωρίζεται σε τρία κλίτη από δύο ξύλινες κιονοστοιχίες. Τοιχογραφίες
σώζονται μόνο στο Ιερό Βήμα. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο και οι εικόνες του
καθώς και ξυλόγλυπτος χορός χρονολογούνται το 1726. Στο δυτικό τοίχο του
ναού, βρίσκεται εντοιχισμένη ενεπίγραφη πλάκα, που αναφέρεται ότι ο ναός
ανακαινίστηκε το έτος 1725.
Η I. Μ. Ρεντίνης (Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου) βρίσκεται σε μικρή απόσταση
από τον οικισμό της Ρεντίνας και είναι εύκολα προσβάσιμη. Το καθολικό, που
τιμάται στην μνήμη του Αγίου Βασιλείου και της Κοίμησης της Θεοτόκου,
είναι μονόχωρος επιμήκης ναός, αγιορείτικου τύπου, με πλάγιους χορούς και
τρούλο. Στην δυτική πλευρά σχηματίζεται γυναικωνίτης. Οι τοιχογραφίες του
καθολικού χρονολογούνται το έτος 1662, είναι ζωγραφισμένες από τον
αγιογράφο Ιωάννη τον "ευτελή" , αλλά και από έναν ακόμα σπουδαίο
αγιογράφο, Ιωάννη επίσης, έναν από τους σημαντικότερους των Αγράφων
και του Πηλίου, που υπογράφει τα έργα του ως "χειρ Ιωάννου" ζωγράφου. Οι
τοιχογραφίες του νάρθηκα χρονολογούνται στα 1676, ενώ του βορείου
παρεκκλησίου στα 1743. Εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο του
καθολικού του 1659. Υπάρχει επιγραφή: ……ανακαίνιση ''εκ νέου,, του ναού
1579 και μια άλλη με χρονολογία 1640.
Μετά την μικρή μας περιπλάνηση στην ορεινή περιοχή του Δήμου
Σοφάδων, επιστρέφουμε στην ε.ο. Αθηνών –Καρδίτσας.
Μετά την γέφυρα της σιδηροδρομικής γραμμής Καλαμπάκας-
Παλαιοφαρσάλων, βόρεια της εθνικής οδού δεσπόζει ο λόφος «Ογλάς» και σε
μικρή απόσταση από αυτόν η «Μακρυά Μαγούλα»
Στην κορυφή του λόφου Ογλάς είναι ορατά τα τείχη της ακρόπολης
του Κιερίου τα οποία περιτρέχουν την κορυφή του λόφου. Το μέσο πλάτος του
τείχους της ακρόπολης έφθανε τα 2.00μ ενώ στην πεδιάδα τα 3,50μ. Στην ΒΑ
πλευρά της ακρόπολης καθώς και στην νότια και δυτική πλευρά της υπήρχαν
ισχυροί πύργοι. Κατά μήκος και παράλληλα της εσωτερικής παρειάς των
4
τειχών, στο εσωτερικό της ακρόπολης διατηρούνται λείψανα οικοδομημάτων.
Στα τείχη της Ακρόπολης του Κιερίου παρατηρούνται διάφορες οικοδομικές
φάσεις οι οποίες ξεκινούν από την Ύστερη Εποχή Χαλκού, των αρχαϊκών,
κλασικών ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Τα τείχη αναπτύσσονταν στην
πεδιάδα και περιέβαλαν την πόλη. Το πεδινό τμήμα του τείχους περιέτρεχε
τάφρος, μέρος της οποίας σώζεται στα ανατολικά και ΝΑ. Αρχιτεκτονικά
κατάλοιπα μεγάλων οικοδομημάτων παρατηρούνται στα ανατολικά και νότια
πρανή του λόφου. Αρχιτεκτονικά λείψανα τα οποία χρονολογούνται από την
μυκηναϊκή μέχρι και τους ρωμαϊκούς χρόνους βρίσκονται κατά την διάρκεια
σωστικών ανασκαφών και μέσα στα όρια του σύγχρονου οικισμού. Στο πρώτο
μισό του 4ου π.Χ. αιώνα χαρακτηρίζεται πρωτεύουσα της Θεσσαλιώτιδας και
κόβονται τα πρώτα χάλκινα και αργυρά νομίσματα με την επιγραφή
ΚΙΕΡΙΕΩΝ. Το Κιέριο συμμετείχε στο δεύτερο Κοινό των Θεσσαλών που
ανασυστάθηκε από τον Ρωμαίο ύπατο Τίτο Φλαμίνιο το 197/196 π.Χ. Ο
πρωταγωνιστικός ρόλος της πόλης του Κιερίου συνεχίζεται από την
ελληνιστική έως την ρωμαϊκή εποχή, ενώ παύει να υπάρχει πιθανότατα κατά
τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους.
Στην Μακρυά Μαγούλα εντοπίσθηκαν αρχιτεκτονικά λείψανα καθώς
και τμήμα του τείχους της μυκηναϊκής ακρόπολης. Στην θέση αυτή
τοποθετείται από τους περιηγητές η μυκηναϊκή Άρνη. Προς το τέλος της
μυκηναϊκής περιόδου ο οικισμός άρχισε σταδιακά να εγκαταλείπετε και να
μεταφέρεται δίπλα στην θέση «Ογλάς».
Κατεβαίνοντας από την ελληνιστική Ακρόπολη Κιερίου, περνάμε από
το χωριό Πύργος Κιερίου όπου αξίζει μια μικρή στάση στον Ι.Ν. Αγίου
Γεωργίου. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με μεγάλη ημικυκλική κόγχη στην
ανατολική πλευρά, Νάρθηκα και στοά, νεότερη, στη νότια πλευρά. Ο ναός
ήταν κατάγραφος και σήμερα σώζονται τμήματα τοιχογραφιών στο νότιο και
βόρειο τοίχο. Σπαράγματα τοιχογραφιών σώζονται και στα τύμπανα των
τόξων. Οι τοιχογραφίες αυτές χρονολογούνται στα τέλη του 19ου αιώνα. Για
την κατασκευή του Ι. Ναού χρησιμοποιήθηκε οικοδομικό υλικό από την
Ακρόπολη Κιερίου, όπως αποδεικνύεται και από την ενσωματωμένη αρχαία
επιγραφή στην βόρεια παρειά του. Νότια του Ι. Ναού υψώνεται το
κωδωνοστάσιο, το οποίο χρησίμευε στην αρχική του μορφή και σαν είσοδος
στον περιβάλλοντα χώρο του το οποίο μάλλον περιέτρεχε λίθινος τοίχος. Στο
κωδωνοστάσιο υπάρχει ανάγλυφη παράσταση ανθρώπινης μορφής καθώς και
επιγραφή η οποία το χρονολογεί κατά το έτος 1861.
Στον δρόμο της επιστροφής στα πρώτα σπίτια του χωριού Μασχολούρι
η πέτρινη γέφυρα γνωστή και ως η γέφυρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου αξίζει
την προσοχή του επισκέπτη. Η ενσωματωμένη αρχαία βάση αγάλματος στην
γέφυρα, στην φαντασία των ντόπιων έχει πάρει μυθικές διαστάσεις καθόσον
σε αυτή αναγνωρίζουν το αποτύπωμα από το πόδι του αλόγου του Μεγάλου
Κωνσταντίνου. Διασχίζοντας την γέφυρα και ακολουθώντας τον δρόμο που
μέχρι και τους μεταβυζαντινούς χρόνους οδηγούσε στην Λάρισα περνάμε από
5
την περιοχή «Ράχες» Μασχολουρίου όπου κατά την διάρκεια ανασκαφικών
ερευνών ήρθαν στο φως δύο κτίρια της πρώιμης μυκηναϊκής περιόδου.
Στον δεύτερο κυκλικό κόμβο πριν την Καρδίτσα, ακολουθώντας τον
δρόμο προς Παλαμά στην θέση ¨Παλιόκαστρο, 3,5 χιλ ΒΔ του Κιερίου, στη
πορεία του αρχαίου δρόμου που συνέδεε το Κιέριο με το Μεθύλιο (Μυρίνη) ,
βρίσκεται το Ασκληπιείο Κιερίου. Το οποίο χρονολογείται στον 4ο με 3ο αι.
π.Χ. ενώ τον 2ο αι. π.Χ. ανακαινίζεται και παίρνει μνημειακή μορφή.
Σημαντικό ρόλο για την θέση του Ασκληπιείου σε αυτή την θέση έπαιξε και η
παρουσία πηγής «το μάτι» όπως συνηθίζουν να την αποκαλούν οι ντόπιοι
κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής, γνωστή για τις ιαματικές ιδιότητες. Η πηγή
σήμερα βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το Ασκληπειίο και σίγουρα στην
Αρχαιότητα απότελούσε τμήμα του.
Στην ίδια περιοχή, αλλά αυτή την φορά περνώντας μέσα από το χωριό των
Αγίων Θεοδώρων θα οδηγηθούμε στον Θολωτό Γεωμετρικό τάφο ο οποίος
είναι γνωστός σαν Θολωτός τάφος των Αγίων Θεοδώρων. Ο τάφος
καλύπτεται με τύμβο που έχει διάμετρο 27μ και ύψος 5.00μ. Ο τάφος σώζεται
σε ύψος 4,10μ και έχει διάμετρο στο κατώτερο τμήμα του 5.50μ. Η θόλος είχε
καταρρεύσει ήδη από την αρχαιότητα. Η είσοδος στον τάφο γινόταν από την
νότια πλευρά. Ο δρόμος ο οποίος οδηγούσε στην είσοδο είναι στεγασμένος με
μεγάλες ασβεστολιθικές πλάκες. Έχει δε μήκος 5.05μ και ύψος 1,50μ τα δε
πλευρικά του τοιχώματα κλείνουν προς το εσωτερικό. Από την κεραμική
χρονολογείται από τον 10ο έως τον 8ο αι. π.Χ.
Πέντε χιλ πριν την Καρδίτσα συναντάμε την κοινότητα του
Προδρόμου, όπου στην ευρύτερη περιοχή του είναι γνωστοί αρκετοί
αρχαιολογικοί χώροι που ανάγονται χρονολογικά από νεολιθική περίοδο έως
τους μεταβυζαντινούς χρόνους.
Η Πλατειά Μαγούλα : Χρονολογείται στην Αρχαιότερη Νεολιθική. Το
σημαντικότερο και αρκετά σπάνιο εύρημα κατά την διάρκεια των ανασκαφών
της Μαγούλας αυτής ήταν η στέγη κατοικίας κατασκευασμένη από κλαδιά
δένδρων δεμένα με ξύλινα καρφιά, η οποία έφερε εσωτερικά στηρίγματα
πασσάλων.
Η Μαγούλα Αγίου Ιωάννη : Πρόκειται για οικισμό με συνεχή διαχρονική
κατοίκηση. Με αφορμή την ανέγερση του Δημοτικού Σχολείου Προδρόμου, η
ΛΔ΄ ΕΠΚΑ διεξήγαγε ανασκαφική έρευνα. Ήρθε στο φώς οικισμός της
Ύστερης Νεολιθικής και Πρώιμης εποχής Χαλκού.
Ι.Ν. Αγίου Ιωάννη Προδρόμου. Πρόκειται για μία τρίκλιτη θολωτή βασιλική,
η οποία σύμφωνα με ανάγλυφη επιγραφή χρονολογείται το 1815. φέρει δε
επιμήκη στοά στη νότια πλευρά και κωδωνοστάσιο στη δυτική πλευρά. Ο
κυρίως ναός, φέρει τοιχογραφίες στην μισή επιφάνεια των τοίχων. Το τέμπλο
του ναού είναι ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο. Το Κονάκι το οποίο
κατασκευάστηκε στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα ως κατοικία του
Οθωμανού Εκρέμ μπέη, ιδιοκτήτη του τσιφλικιού. Σήμερα ανήκει στο

6
Υπουργείο Πολιτισμού, είναι επισκέψιμο και χρησιμοποιήτε από την ΕΦΑ
Καρδίτσας και σαν χώρος εκδηλώσεων και περιοδικών εκθέσεων.

7
 Καρδίτσα

Στην πόλη της Καρδίτσας οι αποδράσεις μπορούν να συνεχισθούν στο

: Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας, στην Δημοτική Πινακοθήκη, στην
Δημοτική Αγορά, στο Μουσείο Πόλης αλλά και στον Ι. Ν. Αγίου
Κωνσταντίνου και Ελένης. Ναός του 19ου αι., από τους μεγαλύτερους στην
Ελλάδα. Πρόκειται για τρίκλιτη σταυροειδή με τρούλλο βασιλική. Μέσα στο
ναό υπάρχει περίτεχνο εικονοστάσι αφιερωμένο στον Άγιο Σεραφείμ
(επίσκοπος Φαναρίου και Νεοχωρίου), που είναι και ο πολιούχος. Κοσμείται
με τοιχογραφίες του γνωστού Καρδιτσιώτη ζωγράφου Δημητρίου Γιολδάση.
Φέρει εντοιχισμένη λίθινη πλάκα στον εξωτερικό δυτικό τοίχο του ναού, με
επιγραφή που φέρει χρονολογία 1910. Ι. Ν. Ζωοδόχου Πηγής (Καμινάδες)
Τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική του 1842 σύμφωνα με λιθανάγλυφη
επιγραφή. Η αψίδα είναι ημικυκλική και όλα τα ανοίγματα του ναού φέρουν
λιθανάγλυφα στην επίστεψή τους. Ο γυναικωνίτης είναι σχήματος Π, ξύλινος
με καφασωτό πλέγμα ανάμεσα στους κίονες. Οι όψεις του κοσμούνται με
παραστάσεις του Ακάθιστου Ύμνου. Οι τοιχογραφίες, χρονολογούνται στο
1853. Σύμφωνα με τη επιγραφή σε ανάγλυφο πλακίδιο, πάνω από την Ωραία
Πύλη, το ξυλόγλυπτο τέμπλο χρονολογήται το 1846, ενώ ο Άμβωνας και
Δεσποτικός θρόνος, ξυλόγλυπτοι με εικόνες, το 1898. Η ανέγερση του
κωδωνοστασίου έγινε το 1881.

8
 Οδικός Άξονας : Λάρισα -Καρδίτσα.

Ο πρώτος αρχαιολογικός χώρος στα όρια της Π.Ε. Καρδίτσας με την

Π.Ε. Λάρισας είναι ο αρχαιολογικός χώρος Συκεώνας
Το Κάστρο : Πρόκειται για ακρόπολη η οποία ιδρύθηκε την εποχή του Χαλκού
αλλά η κατοίκηση στον χώρο συνεχίζεται στους Ιστορικούς χρόνους.
Πρόκειται για σημείο στρατηγικής σημασίας, διότι ελέγχει ένα μεγάλο τμήμα
της δυτικής θεσσαλικής πεδιάδας καθώς και την είσοδο σε αυτή. Ο Τύμβος η
δημιουργία του οποίου ορίζεται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. Τα
Ρωμαϊκά Λουτρά των οποίων η ανασκαφική έρευνα δεν ολοκληρώθηκε.
Μέχρι τώρα ήρθαν στο φως δύο χώροι οι οποίοι φέρουν ψηφιδωτά δάπεδα με
γεωμετρικά σχήματα. Πιο συγκεκριμένα η μία αίθουσα φέρει, σε
παραλληλόγραμμο πλαίσιο, σύνθεση μαύρων ρόμβων εγγεγραμμένων σε
λευκά ακόσμητα τετράγωνα που εναλλάσσονται χρωματικά με λευκούς
ρόμβους, εγγεγραμμένους σε μαύρα τετράγωνα. Στην δεύτερη αίθουσα το
ψηφιδωτό φέρει σύνθεση συμπλεκόμενων κύκλων που σχηματίζουν υπόλευκα
τετράφυλλα. Το μοτίβο πλαισιώνεται από ταινία άσπρων και μαύρων
τριγώνων. Μαγούλα Συκεώνα ή Μαγούλα Ζευγαρολείβαδο όπου οι
ανασκαφές έφεραν στο φως οικισμό με συνεχή κατοίκηση από την ΝΝ έως και
την ΠΕΧ.
Γεωμετρικός θολωτός τάφος Ματαράγκας. Ήρθε στο φως κατά την
διενέργεια σωστικών ανασκαφών με αφορμή το έργο κατασκευής της ε.ο.
Καρδίτσας –Λάρισας. Πρόκειται για μικρών διαστάσεων θολωτό τάφο του
οποίου σώζωνται μόνοι κάποιοι δόμοι της θόλου.
Παλαμάς : Κατά την διάρκεια σωστικής ανασκαφικής έρευνας στην Μαγούλα
Παπουτσή στην πόλη του Παλαμά, ήρθε στο φως τμήμα τείχους καθώς και
δρόμος που χρονολογούνται κατά την ΥΕ ΙΙ περίοδο. Κατά την διάρκεια
εκσκαφών για τον βιολογικό καθαρισμό της πόλης εντοπίσθηκαν ευρήματα τα
οποία χρονολογούνται την ίδια περίοδο σε αρκετά μεγάλη ακτίνα από την
μαγούλα Παπουτσή, γεγονός που αποδεικνύει την μεγάλη έκταση και
σημασία του μυκηναϊκού οικισμού στην θέση αυτή.
Ι.Ν. Αγίου Αθανασίου Ρουμ. Ο ναός βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του
Παλαμά και είναι ο μεγαλύτερος σε διαστάσεις (επιφάνεια 500 τμ.) ναός του
νομού Καρδίτσας. Ο ναός κατασκευάστηκε το 1811 ενώ το κωδωνοστάσιο που
βρίσκεται νοτίως του ναού το 1876. Αποτελείται από τον κυρίως ναό,
σταυροειδή εγγεγραμμένο με τρούλο, τετρακιόνιο τρουλωτό νάρθηκα-
γυναικωνίτη δυτικά και τοξωτή στοά κατά μήκος της νότιας και δυτικής
πλευράς. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού κατασκευάστηκε το 1833 και φέρει
εικόνες του 1837
Επαρχιακή οδός Καρδίτσας – Μητρόπολης (προς Λίμνη Πλαστήρα)

9
 Σε απόσταση 2 χιλ. ΒΑ της Μητρόπολης και 5,5 χιλ. ΝΔ της Καρδίτσας
βρίσκεται ο Θολωτός Μυκηναϊκός τάφος Γεωργικού –Ξινονερίου. Πρόκειται
για ένα από τα καλύτερα διατηρημένα ταφικά μνημεία της Μυκηναϊκής
περιόδου στην Θεσσαλία. Χρησιμοποιήθηκε από την ΥΕΙ έως και την ΥΕ ΙΙΙΒ-
Γ. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για την χρήση του τάφου και κατά την
αρχαϊκή περίοδο. Αποτελείται από το δρόμο, το στόμιο και τη θόλο. Ο δρόμος
έχει κατεύθυνση από βορρά προς νότο και διαστάσεις 10.45μ-10.60μ Χ 2,74μ.,
ενώ το στόμιο το οποίο έχει μήκος 10,35μ, πλάτος 2.10μ-2.40μ και ύψος κοντά
στην θόλο 2.60μ., καλύπτεται με τεράστια υπέρθυρα σε όλο το μήκος του. Η
θόλος διαμέτρου 8.80μ και ύψους 8.80μ είναι δομημένη κατά το εκφορικό
σύστημα και σώζεται ακέραια.
Η σύγχρονη Μητρόπολη η οποία είναι κτισμένη πάνω στην αρχαία πόλη της
Μητρόπολης η οποία υπήρξε μία από τις τρείς πιο σημαντικές ισχυρές
τειχισμένες αρχαίες πόλεις όσον αφορά την σύγχρονη ΠΕ Καρδίτσας. (οι
άλλες δύο ήταν το Κιέριον και οι Γόμφοι (Μουζάκι)) Σύμφωνα με επιγραφή
από τους Δελφούς (360 π.Χ.) οι Μητροπολίτες συμμετείχαν στη
χρηματοδότηση της ανακατασκευής του Ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς.
Την μεγαλύτερη ανάπτυξη η πόλη φαίνεται να την είχε κατά την ελληνιστική
και ρωμαϊκή εποχή. Από τα σημαντικότερα ευρήματα είναι τα ψηφιδωτά της
δάπεδα και ειδικότερα εκείνο της Αρπαγής της Ευρώπης, αλλά και οι
πολυάριθμοι κεραμικοί κλίβανοι που βεβαιώνουν τις βιοτεχνικές
δραστηριότητες των Μητροπολιτών. Ένας κλίβανος έχει διατηρηθεί και είναι
επισκέψιμος σε κεντρικό σημείο της πόλης. Ο Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου είναι
κτισμένος σε χώρο αρχαίου ιερού. Πρόκειται για τρίκλιτη καμαροσκεπή
βασιλική με μεταγενέστερο επιμήκη νάρθηκα στη δυτική πλευρά. Εσωτερικά ο
ναός είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες οι οποίες χρονολογούνται στο τέλος
του 18ου αι. Αξιόλογο τέμπλο της ίδιας εποχής. Στο υπέρθυρο της νότιας
εισόδου υπάρχει ανάγλυφη επιγραφή με δύο χρονολογίες 1832 και 1909.
Αφήνοντας την Μητρόπολη και συνεχίζοντας τον δρόμο προς την
λίμνη Πλαστήρα φθάνουμε στον Αρχαϊκός Ναός του Απόλλωνα. Πρόκειται
για εκατόμπεδο περίπτερο ναό, με εσωτερική κιονοστοιχία με
προσανατολισμό από ανατολικά προς δυτικά και διαστάσεις 31,00μ Χ 13,75μ ο
οποίος κατασκευάστηκε στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., και παρουσιάζει
ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία αλλά και ο
ανάγλυφος διάκοσμος του δεν ακολουθούν τον κανονικό δωρικό ρυθμό. Ο
σηκός έχει διαστάσεις 24,00μ Χ 8,50μ και ήταν κτισμένος με ορθοστάτες από
τον ίδιο μαλακό ψαμμόλιθο που έχουν κατασκευασθεί και οι κίονες του
πτερού. Εσωτερικά ο σηκός διέθετε στον άξονά του σειρά από 5 ξύλινους
κίονες ή πεσσούς. Το κτίριο έχει πέντε κίονες στις στενές του πλευρές και
ένδεκα στις μακρές, ενώ το βάρος της σκέπης υποβάσταζε μια εσωτερική
ξύλινη κιονοστοιχία κατά μήκος του σηκού. Οι τοίχοι του σηκού είχαν κτιστεί
με ωμά πλιθιά, ενώ από ξύλο ήταν, εκτός της εσωτερικής κιονοστοιχίας, ο
θριγκός πάνω από τους λίθινους εξωτερικούς κίονες και ο σκελετός της
10
δίρριχτης στέγης, που δημιουργούσε αετώματα στις στενές πλευρές του ναού.
Τα κεραμίδια ήταν πήλινα, κορινθιακού τύπου και κατέληγαν στις μακρές σε
τριγωνικά ακροκέραμα με ανάγλυφο φυτικό διάκοσμο.
Αφήνοντας την Μητρόπολη και ακολουθώντας την επαρχιακή οδό Καρδίτσας
–Καστανιάς συναντάμε την Ι.Μ. Κορώνης. Η μονή ιδρύθηκε τον 12ο αι. μ.Χ
από τον Αυτοκράτορα Ιωάννη Κομνηνό Β, στις αρχές του 12ου αιώνα (1123
μ.Χ.), και αφιερώθηκε στη γέννηση της Παναγίας. Χτίστηκε πάνω στα ερείπια
αρχαίου ναού. Οι Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννης Θ΄ ὁ
Ιερομνήμων (1111 – 1134), Λέων ο Στυππὴς (1134 – 1143) και Μιχαήλ Β΄ ὁ
Κουρκουνάς (1143 – 1146) με Πατριαρχικά συγίλλια αναγνώρισαν την Μονή,
ως Βασιλική, Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή. Η Μονή καταστρέφεται από
μεγάλο σεισμό τον 16ο αι. και ξαναχτίζεται αμέσως με νέο κτήτορα τον
Ανδρέα Μπούνο. Από την παλαιά Μονή σώζεται μόνο το Καθολικό το οποίο
ανήκει στον αθωνικό ρυθμό και είναι τρίκογχος τετρακιόνιος μετά τρούλου.
Το Καθολικό είναι κατάγραφο. Οι τοιχογραφίες έχουν αγιογραφηθεί από τον
μοναχό Δανιήλ άζευκτο, ο οποίος ακολουθεί τὴν «Κρητική Σχολή». Το τέμπλο
είναι έργο των αρχών του 1700, έχει φιλοτεχνηθεί από λαϊκούς ξυλόγλυπτες,
με πιθανή καταγωγή από τὴν Ήπειρο και θεωρείται από τα καλύτερα τού
Θεσσαλικού χώρου. Είναι πλούσια διακοσμημένο, με παραστάσεις από το
φυτικό και ζωικό βασίλειο. Οι εικόνες τού τέμπλου είναι έργα τού 16ου και τού
18ου αιώνα.
Ιερά Μονή Αγία Τριάδος (Μορφοβουνίου), βρίσκεται ΝΔ του χωριού και σε
απόσταση 2 χιλ. από αυτό. Σήμερα διασώζονται το καθολικό, ο περίβολος και
στη βόρεια πλευρά τμήμα κελιών. Το καθολικό είναι τετρακιόνιος Αθωνίτικου
τύπου ναός. Εσωτερικά ο ναός καλύπτεται με θόλους και καμάρες, ενώ ο
τρούλλος στηρίζεται σε τέσσερις κίονες. Στο υπέρθυρο της νότιας εισόδου
υπάρχει λιθανάγλυφη επιγραφή η οποία αναφέρει «Ἐκτίσθη ἔτει 1858 ὑπὸ
Ἀθανασίου ἱεροκήρυκος ἐκ Γραλίστης Ἀγράφων». Ο περίβολος είναι
κτισμένος κατά το ισόδομο σύστημα και στο υπέρθυρο της νότιας εισόδου του
υπάρχει λιθανάγλυφη επιγραφή με τη χρονολογία 1872.
Στην ευρύτερη περιοχή της λίμνης Πλαστήρας και σε απόσταση 4 χλμ
από την επαρχιακή οδό Καταφυγίου -Λίμνης Πλαστήρας στις παρυφές των
Αγράφων δεσπόζει η Ι. Μονή Πέτρας, αφιερωμένη στην Κοίμηση της
Θεοτόκου. Ως πιθανή χρονολογία κτήσεως της θεωρείται το έτος 1550. Το
Καθολικό ανήκει στον τετρακιόνιο τύπο, με πλευρικούς χορούς και Νάρθηκα
στη δυτική πλευρά. Ο δεύτερος όροφος επάνω από το Νάρθηκα διαιρείται σε
δύο μέρη. Επιγραφή στο υπέρθυρο της εισόδου, από την εσωτερική δυτική
επιφάνεια, πληροφορεί ότι η εικονογράφηση του Ναού έγινε το έτος ΖΡΛΓ’
(1625) από το δωρητή της Μονής Παναγιώτη Κουκουλά η Μολέση.
Μετά την επίσκεψη στο Φράγμα και συνεχίζοντας από την ανατολική
πλευρά της λίμνης Πλαστήρα λίγο μετά το χωρίο συναντάμε την Ι. Μ.
Πελεκητής, πολυώροφη σκαμμένη στο βράχο. Έχει δύο ναούς, της
Αναλήψεως, μονόκλιτη βασιλική με νάρθηκα, στεγασμένη με κυλινδρική
11
καμάρα, με ενισχυτικό τόξο στο μέσο και της Παναγίας Φανερωμένης,
αθωνικού ρυθμού, με τρούλο και πλευρικούς χορούς, χωρίς εσωτερικούς
κίονες. Κτίσθηκε στα 1529 από τον Όσιο Δαμιανό σε υψόμετρο 1400μ.
Τοιχογραφίες του 1654 στον ναό της Αναλήψεως. Και τοιχογραφίες του 1666
στον ναό Φανερωμένης. Και στους δύο ναούς φέρει ξυλόγλυπτα τέμπλα με
εικόνες του 17ου αι. Φέρει εξωτερική επιγραφή 1529 (ΑΦΚΘ). Το 1606
αναγνωρίσθηκε ως Σταυροπηγιακή Μονή από τον Οικ. Πατριάρχη Ραφαήλ
Β΄.

12
 Καρδίτσα- Μουζάκι-Αργιθέα-Άρτα
Μαυρομμάτι : Μαγούλα Ντουμανά : Μικρός θολωτός τάφος της ΥΕ ΙΙΙΑ1
περιόδου. Σώζεται σε μικρό ύψος η θόλος, το στόμιο και τμήμα του δρόμου.
Το στόμιο ήταν στρωμάνο με πλάκες. Στο τοιχίο φραγής του στομίου
βρέθηκαν ενσωματωμένοι δύο σφραγιδόλιθοι οι οποίοι και χρονολόγησαν τον
τάφο.
Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Μαυροματίου. Η ίδρυση της Μονής
τοποθετείται χρονικά περίπου το 1550. Το καθολικό είναι ναός τρίκογχος,
μονόκλιτος, καμαροσκέπαστος, αθωνικού τύπου, σταυροειδής ναός χωρίς
τρούλο με τυφλό θόλο (εξωτερικά τρουλοκαμάρα). Το ναό κοσμούν καμάρες
και χαμηλός τυφλός θόλος, αντί τρούλου. Το καθολικό είναι κατάγραφο
εσωτερικά με τοιχογραφίες που φέρει επιγραφή με χρονολόγηση (Ζ Π Ξ Ε)
1657 από κτίσεως κόσμου που αναγράφεται στο δυτικό τμήμα του νότιου
τοίχου. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο, με δύο σειρές εικόνων, χαμηλό
ανάγλυφο, επίχρυσο και κατά σημεία κόκκινο και μπλε χρώμα. Στο βημόθυρο
φέρει επιγραφή του έτους 1632. Επιγραφή τοιχογραφιών: ΖΠΞΕ(1657)
βρίσκεται κάτω από την τοιχογραφία του Αγίου Παντελεήμονα στο δυτικό
τμήμα του νότιου τοίχου. Επιγραφή φέρει και στο ξυλόγλυπτο, βημόθυρο που
έχει χρονολογία 1632.
Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου Γελάνθης : Πρόκειται για ένα επιβλητικό ναό
του τύπου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με νάρθηκα κτισμένο το 1813 όπως
αναγράφεται στο λιθανάγλυφο περιθύρωμα της νότιας εισόδου. Αξιόλογος
οκταγωνικός τρούλος και καμπαναριό του 1889. Εσωτερικά είναι κατάγραφος
με τοιχογραφίες οι οποίες χρονολογούνται σύμφωνα με επιγραφή στη νότια
είσοδο το 1843. Μία άλλη επιγραφή που αναγράφεται στη δυτική πλευρά,
πάνω από την είσοδο προς το νάρθηκα αναγράφεται ``1842 Αθανάσιος υιός
Δημητρίου ζωγράφου Σαμαριναίου``. Το τέμπλο είναι αντιπροσωπευτικό
δείγμα της ξυλογλυπτικής τέχνης που είχε αναπτυχθεί παλαιότερα στην
περιοχή. Λιθανάγλυφο περιθύρωμα νότιας εισόδου με χρονολογία 1813.
Επιγραφή στη νότια είσοδο το 1843, επιγραφή στη δυτική πλευρά, πάνω από
την είσοδο προς το νάρθηκα αναγράφεται στο έτος 1842.
Γόμφοι. Η πόλη των αρχαίων Γόμφων βρίσκεται στη θέση Επισκοπή
Μουζακίου, στην αριστερή όχθη του Πάμισου ποταμού. Η αρχαία πόλη
ιδρύθηκε τον 4ο αι. π.Χ. από την συνένωση μικρών πόλεων, στο εσωτερικό
πλάτωμα που περικλείεται από χαμηλούς λόφους και χωρίζουν την πεδινή
Θεσσαλία από την οροσειρά της Πίνδου. Οι αρχαίοι Γόμφοι ήταν ιδρυμένοι σε
στρατηγική θέση καθώς έλεγχαν μεγάλο μέρος της δυτικής θεσσαλικής
πεδιάδας και τις εισόδους προς την Ήπειρο. Η πόλη ήταν οχυρωμένη με
ισχυρό τείχος κατασκευασμένο από πωρόλιθο, το οποίο περιέτρεχε την
κορυφογραμμή των λόφων από τα ΝΔ προς τα ΝΑ. ενώ κατά διαστήματα
ενισχυόταν με πύργους. Λόγω της στρατηγικής της θέσης η πόλη υπέστη
αρκετές πολιορκίες και καταστροφές. Τις μεγαλύτερες καταστροφές όμως η
13
πόλη τις υπέστη το 48 π.Χ. από τον Ιούλιο Καίσαρα λόγω του ότι η πόλη
υποστήριζε τον αντίπαλό του, τον Πομπήιο και αρνήθηκε να του ανοίξουν τις
πύλες.
Από το Μουζάκι ακολουθώντας τον δρόμο που οδηγεί στην Άρτα,
συναντάμε τον αρχαιολογικό χώρο της Αργιθέας ο οποίος βρίσκεται 2χλ. ΝΔ
του σημερινού χωριού Ελληνικά. Η θέση ταυτίζεται με την πρωτεύουσα των
Αθαμάνων. Ορατά είναι τα ερείπια της πόλης κατά μήκος του σημερινού
δρόμου Μουζακίου-Άρτας. Οι Αθαμάνες, απόγονοι του Αθάμα, βασιλιά της
Βοιωτίας, εμφανίσθηκαν στην περιοχή της Πίνδου κατά την δεύτερη χιλιετία
αλλά έφθασαν στην πιο μεγάλη ακμή τους κατά την ελληνιστική περίοδο με
τους βασιλείς τους Θεόδωρο και Αμύνανδρο. Κατά τις ανασκαφικές έρευνες
ήρθε στο φως τμήμα του πολεοδομικού ιστού της πόλης. Ανατολικά αυτής
αποκαλύφθηκε ένα σημαντικό τμήμα του νεκροταφείου της πόλης, ενώ από το
δυτικό νεκροταφείο έχουν ερευνηθεί περισσότεροι από 230 τάφοι. Στο
ανατολικό όριο του οικισμού ένα αξιόλογο για την ταφική αρχιτεκτονική της
περιοχής ταφικό μνημείο σώζεται σε ύψος 2,30μ, έχει ορθογώνια κάτοψη και
είναι κτισμένο στο λαξευμένο φυσικό βράχο.
Τα Μοναστήρια Αργιθέας : Τα μοναστήρια στα οποία γίνεται
αναφορά είναι ένα ελάχιστο δείγμα του εκκλησιαστικού αρχιτεκτονικού
πλούτου της Αργιθέας. Η Αργιθέα είναι τόπος μοναδικός για εξορμήσεις και
εξερεύνηση και δεν απογοητεύει κανέναν αρκεί οι αποσκευές να είναι γεμάτες
καλή θέληση.
Ι. Μ. Αγίας Τριάδος (Δρακότρυπας) Αναφορικά με την ανέγερση της μονής
οι πληροφορίες προέρχονται από ένα πατριαρχικό σιγίλιο του 1743, που την
καθιστά σταυροπηγιακή καθώς και από επιγραφή σε φορητή εικόνα του 1758.
Σώζεται μόνο το καθολικό της Μονής. Ο ναός ανήκει στο τετρακιόνιο
Αθωνίτικο τύπο και φέρει νάρθηκα στη δυτική του πλευρά. Η μόνη
αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα έγκειται στο ότι η ανατολική κεραία του σταυρού
προχωρά και εφάπτεται της κόγχης του Ιερού. Ο ναός είναι κατάγραφος και
σύμφωνα με κτητορική επιγραφή η αγιογράφηση έγινε το 1758 από τον
ζωγράφο Θεόδωρο Ιερέα από την Αγιά Λάρισας.
Ι. Μ. Σπηλιάς (Ι. Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου). Αποτελεί ένα από τα λίγα
σωζόμενα στην περιοχή των Αγράφων, μοναστηριακά συγκροτήματα.
Σώζονται το καθολικό, ένα παρεκκλήσι καθώς και τμήματα της πτέρυγας των
κελιών και φρουριακού τύπου, περίβολος. Επιγραφή έξω από την πόρτα, του
καθολικού το χρονολογεί στο 1736. Το καθολικό είναι εγγεγραμμένος
σταυροειδής τετρακιόνιος με τρούλο και πλάγιους χορούς (αθωνίτικου τύπου).
με εσωνάρθηκα και εξωνάρθηκα που στεγάζονται με χαμηλό θόλο. Στο
Νάρθηκα, στο κυρίως Ναό και το Ιερό αποτυπώθηκε στις αγιογραφίες όλη η
ζωή και η ιστορία της εκκλησίας. Τὸ τέμπλο τοῦ Ναοῦ φιλοτεχνήθηκε τὸ 1779.
Στὴ Δεσποτικὴ εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ὥς Μεγάλου Ἀρχιερέως ὑπάρχει ἡ
ἐπιγραφή: «Ἐλάχιστος Θεόδωρος ἁγιογράφος ἀπὸ τὴν Μεγαλοβλαχίαν ἐκ

14
κώμης Βουκουρέστι, Ἔτει ΑΨΛΖ». Το παρεκκλησι ιδρύθηκε το 1664 και
τοιχογραφήθηκε το 1736.
Ι.Μ. Γενεθλίου Θεοτόκου (Ι. Μ. Βλασίου). Ιστορική μονή των Αγράφων
στις πλαγιές του Καράβα. Η Μονή αρχίζει να αναφέρεται χρονολογικά
(επιγραφές σε κειμήλια της μονής) από τα τέλη του 16ου αι. Ιδρύθηκε στις
αρχές του 17ου αι. από μία από τις γνωστότερες οικογένειες της περιοχής, την
οικογένεια αξιωματούχων Φαναρίου και Μολδοβλαχίας, Γραμματικού ή
Σλουτζιάρη. Πρόκειται για εγκαταλελειμμένο σήμερα μοναστηριακό
συγκρότημα, από το οποίο σώζεται μόνο το καθολικό. Το καθολικό της μονής
είναι ναός τρίκογχος με τρουλοκαμάρα (σταυρεπίστεγος) και ευρύχωρο
νάρθηκα του 1662 στη δυτική πλευρά που ανήκει στον τύπο του
συνεπτυγμένου αθωνικού ναού. Οι εξωτερικές τοιχογραφίες είναι σε δύο
στρώματα (το πρώτο χρονολογείται λίγο μετά το 1662 και το δεύτερο το 1744).
Στο εσωτερικό σώζονται τμήματα από τον τοιχογραφικό διάκοσμο και
επιγραφή που αναφέρει ως έτος ανιστόρησης, το 1644 με τοιχογραφίες των
αγιογράφων Ιωάννη και Ιωάννη (1644), ενώ του νάρθηκα χρονολογούνται
στα 1744 (1711). Το ψηλό ξυλόγλυπτο τέμπλο χρονολογείται στα 1641.
Επιγραφή που αναφέρει ως έτος ανιστόρησης, το 1644.

Μαρία Βαϊοπούλου
Αρχαιολόγος ΕΦΑ Καρδίτσας

15
Βιβλιογραφία
ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ, Σ., 1983, Ανέκδοτα Έγγραφα Θεσσαλικό Ημερολόγιο Δ', 33-45.
ΒΛΑΧΟΣ, Τ. , 1987, Το Μοναστήρι του Βλασίου της Αργιθέας. Α.Δ. 42 Β΄1, 297
ΔΡΟΣΟΣ, Νεκτ., 1997, Ένα σιγίλλιο του 1606 για την Παναγία Πελεκητή.
Θεσσαλικό Ημερολόγιο τ. 32ος, 296 - 300
ΚΑΝΕΛΛΟΥ, Κ., 1993, Το Μοναστήρι και οι Εκκλησιές της Ρεντίνας ΑΘΗΝΑ
ΚΑΡΑΤΖΟΓΛΟΥ, Γ., 1996, Έρευνα στον Άγιο Γιάννη Παλιουρίου Καρδίτσας
Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τ. 30, 273 - 286.

16
ΚΑΡΑΦΥΛΛΗΣ Νικ. 1989, Το Τσιφλίκι του Πύργου Κιερίου (τέλη του 19ου
αρχές του 20ου αι.) και 8 Ανέκδοτα έγγραφα. Θεσσαλικό Ημερολόγιο τ. 16, 97-
116.
ΚΟΡΛΟΣ, Κ., 1988, Παναγία η Σπηλιώτισσα Αργιθέας. Θεσσαλονίκη.
ΟΙΚΟΝΌΜΟΥ, Γ. Η Ρεντίνα των Αγράφων και τα μεταβυζαντινά της μνημεία της,
εκδ. του Δήμου της Ρεντίνας.
ΟΡΛΑΝΔΟΣ Αν., 1926, Επιγραφαί εξ εκκλησιών των Αγράφων. ΕΕΒΣ , Γ΄, 298
- 299 .
ΟΡΛΑΝΔΟΣ Αν., 1939, Σταχνολογήματα εκ μονών της Πίνδου. Α.Β.Μ.Ε. Ε΄ ,
184-191.
ΟΡΛΑΝΔΟΣ, Αν., . ΘΕΟΧΑΡΗ, Μ., 1958, Αι επί της Πίνδου Ιεραί Μοναί Βροχάς
και Ρεντίνας. ΑΕ., 6
ΠΑΪΣΗΣ, Κ., 1988 Η Ι.Μ. Παναγίας Πελεκητής . Α.Δ. 45 (1990) Β'1, 223- 227 .
ΣΑΜΑΡΌΠΟΥΛΟΣ, Π., 1992, Οδηγός του Νομού Καρδίτσας Εκδόσεις ΕΛΛΑ
ΣΔΡΟΛΙΑ, Στ., 2000, Οι τοιχογραφίες του καθολικού της Μονής Πετρας (1625) και η
ζωγραφικη των ναων των Αγραφων του 17ου αι. ΙΩΑΝΝΙΝΑ
ΣΔΡΟΛΙΑ, Στ., 2000, Οι Κτήτορες της Μονής του Βλασίου των Αγράφων.
Θεσσαλικό Ημερολόγιο τ.37, 99-108
ΤΣΙΟΥΡΉΣ, Ι. 2006. Τοιχογραφημένα μνημεία του 18ου αιώνα στην περιοχή
των Αγράφων», Πρακτικά 1ου Αρχαιολογικού Έργου Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας
(Βόλος 27/2-2/3/ 2003),  τ. 1, 509-527.

17