1 | Sikolohiyang Pilipino

UNIT 1: WHAT IS SIKOLOHIYANG PILIPINO

1.0 Learning Outcomes

1. Define Filipino Psychology.

2. Explain Indigenous Psychology.
3. Discuss the development of Filipino Psychology
4. Discuss the different Filipino Personality Traits

1.1. Introduction

Teaching Western Psychology in schools was considered as universal and

scientific though some psychologists considered it to be sometimes insensitive and
inappropriate to the Filipino culture. Some Filipino intellectuals were already aware of
the incompatibility and limitations of the Western Psychology.

Western-oriented approaches in research in particular, had led scholars to paint

the Filipino through the “judgmental and impressionistic views of the colonizers. The
use of western standard, categories and behavior patterns as models for comparison
with the Filipino’s behavioral patterns, deemed to be unwise. From here,

Filipino psychology has emerged. There was this need of the Filipino people to
explain concepts in psychology in terms appropriate and representative of the Filipino
culture and traditions. Thus in 1970’s, a concerted effort to address colonial psychology
in the form of Filipino Psychology took place.

1.2 Discussion

What is Sikolohiyang Pilipino o Filipino Psychology?

Filipino psychology (sikolohiyang Pilipino) is the scientific study of psychology

derived from the experience, ideas, and cultural orientation of the Filipinos.
Sikolohiyang Pilipino is anchored on Filipino thought and experience as understood
from a Filipino perspective (Enriquez, 1975). The most important aspect of this
definition is the Filipino orientation. Ito ay ang Sikolohiyang bunga ng karanasan,
kaisipan, at oryentasyon ng Pilipino, batay sa kabuuang paggamit ng kultura at wikang
Pilipino.

The approach is one of ‘‘indigenization from within’’ whereby the theoretical

framework and methodology emerge from the experiences of the people from the
indigenous culture. It is based on assessing historical and socio-cultural realities,

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
2

understanding the local language, unraveling

Filipino characteristics, and explaining them
through the eyes of the native Filipino.

Much of the strategy for discovering

Sikolohiyang Pilipino is based on assessing
historical and socio-cultural realities,
understanding the local language, unraveling
Filipino characteristics and explaining them
through the eyes of the native Filipino. These
resulted in a body of knowledge which includes
indigenous concepts and methods, in short, a
psychology which is appropriate and significant https://press.up.edu.ph/store/books/view_item/694

to Filipinos.

Virgilio G. Enriquez, considered to be the father of Sikolohiyang Pilipino

identified the following as the subject matter of this formal indigenous psychology
(Enriquez, 1974):

➢ Kamalayan or consciousness - which includes both emotive and cognitive

experience
➢ Ulirat or awareness of one’s immediate surrounding
➢ Isip which refers to knowledge and understanding
➢ Diwa which includes habits and behavior
➢ Kalooban or emotions or feelings
➢ Kaluluwa or psyche which translates to soul of a people

Si Virgilio G. Enriquez, ang ama ng sikolohiyang

Pilipino ay nag-aral ng post graduate studies sa ibang bansa
at bumalik sa bansa noong taong 1970. He identified three
faces of psychology. Tatlong anyo ng Sikolohiya:

1. Sikolohiya sa Pilipinas
2. Sikolohiya ng mga Pilipino
3. Sikolohiyang Pilipino

Sikolohiya sa Pilipinas (Psychology in the Philippines) https://batangmakaespicom.wordpress.c

om/2016/03/15/maka-kapwa-ang-
fms/https://tl.mldunbound.org/contrast/
This refers to a series of events related to the field of is-the-unconscious-mind-more-
psychology in the Philippines. (e.g. number of degree programs and journals, the
important-than-consciousness-4a2706/

amount of research conducted)

Ito ay ang lahat ng mga pag-aaral, libro (texbook), at sikolohiyang makikita sa

Pilipinas, banyaga man o makapilipino.

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
3

Halimbawa: Ang aklat na galing sa ibang bansa at inilagay sa isang silid-aklatan

dito sa Pilipinas ay maaring maging isang bahagi na ng silidaklatang iyon. Kaya ito ay
may kinalaman sa kabuuang sikolohiya ng ating bansa kasama na ang mga sariling
sikolohiya at ang sikolohiya na nadala ng dayuhan sa bansang Pilipinas maging ito man
ay sa anong paraan at anyo.`

Sikolohiya ng mga Pilipino (Psychology of Filipinos)

Refers to any theories or knowledge of Filipino nature regardless of source -

western or local.

Ito ay ang lahat ng mga pag-aaral, pananaliksik at mga konsepto sa sikolohiya

na may kinalaman sa mga Pilipino.

Halimbawa: Ang Pilipinas ay binubuo ng iba’t ibang pangkat etniko kung saan
may kanya-kanyang nakaugaliang mga kultura kung kaya’t itong nagkakaiba’t-ibang
pangkat etniko ng Pilipinas ay ang bumubuo sa tinutukoy na Sikolohiya ng mga
Pilipino.

Sikolohiyang Pilipino

This refers to a psychology based in the Filipino’s true thoughts, feelings,

behaviors and must derive from indigenous Filipino sources, language, and methods.

Ito and nilalayong anyo ng sikolohiya sa Pilipinas. Ito ay and Sikolohiyang

bunga ng KARANASAN, KAISIPAN AT ORYENTASYONG PILIPINO (KKO).

Halimbawa: Ang isang kulturang ipinaiiral ng isang pamilya sa kanilang

tahanan ay ang batayan sa Sikolohiyang Pilipino na nagbibigay ng matatag na
katunayan sa pagkakaroon ng sariling kultura na tinutukoy dito.

Major Characteristics of of Sikolohiyang Pilipino

 Identity and national consciousness

 It’s against a psychology that perpetuates colonial status of the Filipino
 Psychological practice in a Philippine context
 It is concerned with both science and humanistic approaches

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
4

 It also maintains mentalism-behaviorism approach

 It is not inconsistent with a universal psychology

Basic Tenets/Principles of Sikolohiyang Pilipino

(Pangunahing-aral ng Sikolohiyang Pilipino)

1. Core Value or Kapwa

➢ Core value or Kapwa na tumutukoy sa Kapwa,
nangangahulugang 'togetherness', ay ang
nangunguna sa pangunahing-aral ng Sikolohiyang
Pilipino. Kapwa ay tumutukoy sa pamayanan; na
hindi ka nag-iisa sa paggawa.
https://batangmakaespicom.wordpress.com
Dalawang uri ng Kapwa: /2016/03/15/maka-kapwa-ang-fms/is-the-
unconscious-mind-more-important-than-
consciousness-4a2706/
1. Ibang Tao (outsider, other people)

o 5 saklaw ng Ibang tao:

a. Pakikitungo - civility
b. Pakikisalamuha - act of mixing
c. Pakikilahok - act of joining
d. Pakikibagay - conformity
e. Pakikisama - being united with the group

2. Hindi Ibang Tao (one of us)

o 3 saklaw ng hindi ibang tao

a. Pakikipagpalagayang-loob - act of mutual trust
b. Pakikisangkot - act of joining others
c. Pakikipagkaisa - being one with others

3. Pivotal interpersonal value

➢ Pakiramdam: Ibahagi ang sariling kaisipan.

Ang mga Pilipino ay gumagamit ng damdam, o ang sariling kaisipan sa damdamin

ng iba, bilang pangunahing kasangkapan sa
kanyang pakikitungo sa kapwa tao.

4. Linking socio-personal value

➢ Kagandahang-Loob: Ang pagbabahagi sa

sangkatauhan.
Tumutukoy ito sa kakayahang tumulong
sa kapwa tao sa panahon ng kanilang
https://www.hisour.com/filipino-psychology-37454/

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
5

pangangailan dahil sa kanilang pagkakaunawa na ang pagiging magkasama ay bahagi

na ng isang pagiging Pilipino.

5. Accommodative surface value

➢ Hiya: kadalasan naiuugnay bilang

“Kahihiyan” ng mga Kanluraning Sikologo,
katunayan ang ‘Hiya’ ay “naaangkop na pag-
uugali”.

➢ Utang na Loob: “Norm of Reciprocity” sa https://www.veem.com/library/how-hiya-can-

make-or-break-your-business-in-the-philippines/
Ingles. Ang mga Pilipino ay inaasaha ng kapwa
na gumanti sa pabor na natanggap — ito man ay hiningi o hindi — o ito man ay
kailangan o ginusto.

➢ Pakikisama and Pakikipagkapwa: “Smooth

Interpersonal Relationship (SIR)”, na likha ni
Lynch (1961 and 1973). Ang saloobin na ito una sa
lahat ay pinatnubayan na alinsunod sa
nakararami

6. Confrontative surface values
https://4.bp.blogspot.com/-eEtLteYgeIg/W4FeegS-
brI/AAAAAAAAFUE/aq_uuKJOBqgyeMXlrAwGI7WZ5
79630jGACLcBGAs/s1600/pakikisama.jpghttps://ww
w.veem.com/library/how-hiya-can-make-or-break-
your-business-in-the-philippines/

➢ Bahala Na: Ang saloobin na ito ay kadalasang naiuugnay

sa Ingles bilang “'fatalistic passiveness”, na katunayan ay
tumutukoy sa pamamaraan ng pamumuhay ng mga
Pilipino na siya ay determinadong gawin ang abot ng
kanyang makakaya, kaya umusbong ang salating bahala
na, na katunayang nanggaling sa salitang bathalan na, na
ang kahulugan ay “Gagawin ko ang lahat sa abot ng
aking makakaya, at ang Diyos na ang gagawa sa
nalalabi”.
https://www.expatch.org/2012/05/23/bahala-na/

➢ Lakas ng Loob: Ang saloobin na ito ay inilalarawan

sa pagkakaroon ng buo na loob sa kabila ng mga
suliranin at pagaalinlangan.

https://www.sbs.com.au/language/english/audio/h
ow-your-filipino-values-can-affect-your-mental-
health

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
6

➢ Pakikibaka: Ito ay nangangahulugang “concurrent

clashes” sa Ingles. Tumutukoy sa kakayahan ng mga
Pilipino na magsagawa ng mga rebolusyon at pag-
aalsa laban sa palasak na katunggali

7. Societal values
https://uplbperspective.org/2020/05/02/pagkayod-
at-pakikibaka/health

➢ Karangalan: kadalasan nauugnay sa

dignidad, na sa katunayan ay nangangahulugan na kung ano amg palagay ng
ibang tao sa kapwa at paano nila ginagamit ang kaalamang ito sa pagkilala at
paghusga sa kanyang buong pagkatao at kahalagahan.

➢ Puri: ito ay ang panlabas ng aspeto ng dangal na tumutukoy sa kung paanon

natin hinuhusgahan ang buong pagkatao at kahalagahan ng kapwa.

➢ Dangal: ito ay ang panloob na aspeto ng dangal na tumutukoy sa kung paano

niya hinuhusgahan kanyang pagkatao at kahalagahan.

➢ Katarungan: kadalasan ito ay nauugnay sa katarungan o hustisya, na sa

katunayan ay nangangahulugan na ang pagkamakataong makapagbibigay
gantimpala sa kapwa.

➢ Kalayaan: Ito ay nangangahulugang “Freedom and mobility” sa Ingles. Sa

makatuwid ito ay magkakasalungat sa hindi gaanong mahalaga na pag-uugali na
pakikisama or pakikibagay.

History of Sikolohiyang Pilipino

• Pagdating ng mga Amerikano ibinahagi nila ang edukasyon at nagsagawa ng mga

IQ test, personality test sa mga Pilipino. Ang mga tanong na ibinigay ng mga
Amerikano

Ang mga tanong na ibinigay ng mga Amerikano:

Who is Amelia Earhart?

“Whatever happens to Amelia Earhart, who watch the stars up in the sky?” - Someday We’ll
Know, New Radicals
How many dimes are there in a quarter?

• Ang paggamit ng mga konsepto at panukat na hindi naaangkop sa isang kultura ay

maaaring magpakita ng hindi tamang interpretasyon ng kilos at pag-iisip ng isang
indibidwal.

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
7

“Application of concepts and measurements which are not appropriate in a

particular culture (or context) may result to an incorrect interpretation of one’s
behavior and thinking.”

• Kung gayon: dapat ay naaayon sa kontekstong ginagalawan ng isang indibidwal

Konteksto – kultura (culture);

- lipunan (society)

• Ang mga pagpapahalaga at pinahahalagahan sa isang

kultura ay maaaring makita sa wika.
Bigas – Rice
Palay – Rice grain
Kanin – Cooked rice
Bahaw – Cold rice
Tutong – burnt rice
Suman – Rice cake
Lugaw – Porridge
Snow - ???

• MERON tayong sariling sikolohiya bilang mga Pilipino!

With the aim to address the colonial background of psychology in the

Philippines, Sikolohiyang Pilipino started as a movement within psychology and other
related disciplines in the 1970s that focuses on the following themes:

a. identity and national consciousness

b. social awareness and involvement
c. national and ethnic cultures and
languages, including the study of
traditional psychology
d. bases and application of indigenous
psychology in health practices, agriculture,
art, mass media, religion but also including https://uplbperspective.org/2020/05/02/pagkayod-at-
the psychology of behavior and human pakikibaka/health
abilities as originated in Western
psychology but was found applicable to the local setting (Enriquez, 1993).

This movement has three primary areas of protest:

➢ First, as a sikolohiya ng pagbabagong-isip (psychology of re-awakening), the

movement is against a psychology that perpetuates colonial mentality and
promotes the decolonization of the Filipino mind as a stage in the
development of national consciousness.

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
8

➢ Second, as sikolohiyang malaya (liberated psychology), it is against the

importation and imposition of a psychology that has been developed in, and
is more appropriate to, industrialized countries.

➢ Last, as a sikolohiyang mapagpalaya (liberating psychology), the movement

is against a psychology used for the exploitation of the masses.

As part of the indigenous psychology tradition, Sikolohiyang Pilipino is built on

psychological knowledge that: (a) arose from within the culture; (b) reflects local
behaviors; (c) can be interpreted within a local frame of reference; and (d) yields results
that are locally relevant (Sinha, 1997). However, Enriquez (1978) is quick to point out
that sikolohiyang Pilipino does not advocate that foreign theories should altogether be
abandoned. Uncritical rejection of anything foreign is as dangerous as uncritical
acceptance of Western theories.

In fact, Enriquez (1978) proposed that sikolohiyang Pilipino knowledge can be

borne out of two processes:

➢ Indigenization-from-without

o Indigenization-from without is the more common approach used in

knowledge and technology transfer.

o This approach is based on the search of local equivalents for the assumed
universal psychological concepts or the contextualization of imported
methods and techniques, and tools and instruments.

o A similar concept is cultural validation, the practice of validating research

through systematic replication in multiple cultures.

➢ indigenization-from-within.
o Which means looking for the indigenous psychology from within the culture itself
and not just clothing a foreign body with a local dress

o On the other hand, indigenization-from-within formalizes Filipinos’ implicit

psychological theories, knowledge, methods and practices developed with
the local culture as basis (local culture as source). Enriquez also used the term
cultural revalidation to refer to this process.

Filiations in Sikolohiyang Pilipino

Zeus Salazar (1985a), a historian, later examined the history of Sikolohiyang

Pilipino and came up with a description of the four filiations of Philippine psychology:

(a) The Academic-scientific psychology: the Western tradition – This coincided

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
9

with the birth of scientific psychology (German tradition) in 1876, and the entry
of Western psychology (mainly American tradition) at Philippine universities.

(b) Academic-philosophical psychology: the Western (mainly clerical) tradition –

This was pursued by the University of Santo Tomas and later other schools of
higher learning, under the leadership of individual monks and preachers and
the Jesuits. The study of psychology as an aspect of philosophy continued in the
tradition of Thomistic philosophy and psychology.

(c) Ethnic psychology – Major basis of Sikolohiyang Pilipino for integrating

academic scientific and academic-philosophical tradition into a national
tradition of Psychology and Philosophy as universal disciplines. This stream
includes indigenous psychology (common to the Filipinos, culled from
language, culture, literature, etc., psychological systems worked out by
Filipinos with indigenous elements as basis) psychology of Filipinos (as
observed by foreigners or as felt and expressed by Filipinos), the practice of
psychology by Filipinos (normal techniques of enculturation/socialization, and
protoclinical practice).

(d) Psycho-medical system with religion as cohesive element and explanation.

Other Personality Traits and Sikolohiyang Pilipino

• Indirect Communication

Another aspect of Filipino personality that was given attention by the Sikolohiyang
Pilipino perspective is the propensity for indirect communication. Part of our
socialization is being sensitive to non-verbal cues, having concern for the feelings of
others, being truthful but not at the expense of hurting others’ feelings. This has made
the sharpening of pakikiramdam.

o Pakiramdam – is a shared inner perception. This is a particularly desirable

skill in many situations involving Filipino social interaction. Pakikiramdam
is a request to feel or to be sensitive to. It is a shared feeling, a kind of
‘‘emotional a priori’’. There is ‘‘hesitation to react, attention to subtle cues,
and non-verbal behavior in mental role-playing (if I were in the other’s
situation, how would I feel)’’. In other words, it is ‘‘feeling for another’’,
exercising great care and deliberation (Mataragnon, 1987).

Pakikiramdam is especially useful in conducting research in the rural areas.

Filipinos find it difficult to refuse when asked directly to participate in an
interview or survey. But if you have pakikiramdam, you can tell from their body
language or the tone of their voice that the participation they will show is ‘‘half-
baked’’, thus not valid.

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
10

The indirect pattern of communication of Filipinos has thus resulted in

indirectness or euphemisms in verbal exchange, expressive body language, voice
intonations that say more than the words themselves, and other similar
behaviors. Among Filipinos, these are a matter of fact, taken for granted, because
they are what they are born into and grow up with. It is only when these
behaviors come in conflict with Western ways that the Filipino gives them a
second thought.

In reality, the foreigner or the Westernized Filipino is impatient with this

mode of communication, and questions the usefulness of this cultural way. The
indirectness, for example, not saying ‘‘no’’ outright, has often been
misinterpreted to mean untruthfulness, dishonesty or hypocrisy. To the
Filipinos, they are being frank about their feelings, but they just do not express
this verbally. It thus poses as a great challenge for non-Filipinos to ‘‘read’’ these
messages communicated indirectly, or rather, non-verbally.

• Internal-External Reality

Salazar (1985b), through his analysis of indigenous history and culture of

the Filipinos, points out the internality-externality component in the Filipino
personality. The Filipino language has two words for the English word ‘‘honor’’:
puri and dangal.

o Puri - refers to honor which is physical, such as that bestowed through

compliments or applauses for a good performance, thus external. It can
also refer to virginity which is a virtue expected of unmarried Filipino
women.

o Dangal - is honor from within – knowledge of one’s true worth, character,

achievement and success. It can be acknowledged through an award or a
tribute (parangal, which is actually pa-dangal) but even without such
gestures from outside, it is within you. Thus, a poor person who is a kind
and honest person and respects the dignity of hard work has a lot of
dangal. A woman who was raped is not stripped of her dangal even
though her puri was taken away.

o Other examples of internality-externality includes saya and ligaya for the

English word ‘‘happiness’’; pigil and timpi for ‘‘control’’; and dama and
damdam for ‘‘feel’’. This is not to say that this internal-external dimension
is unique to the Filipinos, but this is something researchers should be
conscious of when trying to understand the Filipino personality

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
11

• The great cultural divide

Enriquez (1992) also explored the idea of a ‘‘great cultural divide’’ in the
analysis of Filipino personality.

o On one side of the cultural divide are Filipinos who have maintained a more
mass-oriented worldview, culture, and way of life. They read the komiks
(popular illustrated magazines in Filipino), listen to soap operas on radio, watch
soap operas on television, and so on. They visit the indigenous healers for both
physical and mental or emotional ailments.

o On the other side of the cultural divide are the Filipinos who have adhered to a
more elitist viewpoint. They go to performances in cultural centres and theatres.
They look down on people on the other side of the divide.

“Not only do the poor eat different food, if they eat at all, but they also have their own
tastes in leisure and entertainment. They are supposed to be bakya or ‘lacking in
sophistication’ (bakya refers to the traditional wooden clogs, popular among the masses
who cannot afford expensive shoes). In fact, they have their own culture and speak their
own language. While the elite speak English and occasionally throw in some French for
comfort, the Filipino masses speak Filipino and a regional language’’ (Enriquez, 1992, p.
22).”

Thus, it is not regionalism which divides the Filipinos. (In fact the authors believe
that regionalism is a myth, woven to sow disunity among Filipinos.) It is in the cultural
aspect where we witness a disparity. The concept of a great cultural divide is a legacy
which Enriquez has left behind, food for serious thought, for both academician and
layman alike.

Development of indigenous personality measures

• In the area of Filipino Personality, Enriquez, together with PPRH, developed the
Panukat ng Ugali at Pagkatao (PUP) (Measure of Character and Personality) in 1975
which utilized dimensions of personality that are relevant to Filipinos. While
psychological testing is of Western origin, the substance of the PUP originated from
an understanding of the Filipinos. The test administration procedures were also
adapted to Filipino ways (Enriquez & Guanzon, 1985). It must be noted that
Enriquez’s PUP and three other examples of Philippine personality measures may
actually have cross-cultural similarities in the dimensions they measure (Guanzon-
Lapen˜a, Church, Carlota, & Katigbak, 1998). Filipino personality test development
efforts have in fact come a long way, as can be seen in the history of psychological
measurement in the Philippines.

• Reviews on the status of Philippine psychological measurement in the 1970s and

1980s pointed out the twin problem of the inapplicability of foreign-made tests and

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
12

the dearth of locally developed tests (Carlota, 1980; Guanzon, 1985; Lazo, 1977; Lazo,
de Jesus & Tiglao, 1976; Ramos, 1977). Carlota (1980) noted several trends in
personality measurement, citing developments in the areas of personality testing,
and the measurement of abilities and aptitudes, and of deviant behavior.

• Cipres-Ortega and Guanzon-Lapen˜a (1997) documented and organized the

information on both published and unpublished work in the area of psychological
measurement, and saw a recent upsurge in the development of indigenous
psychological measures. Interest has grown by leaps and bounds from the handful
of tests in educational psychology which were locally developed in the 1950s, to the
interest in personality testing of the projective type in the 1960s. They further noted
that ‘‘the 1970s saw tests developed in creativity, selfperception, personality and
vocational testing, and the 1980s an increased interest in personality testing, with a
number of researchers doing studies on the Filipino child and the Filipino adolescent

• And in the 1990s, tests were developed to measure a wide variety of Filipino
characteristics – katalinuhan [intelligence], pagkarelihiyoso [religiosity], kaasalang
sekswal [sexual behavior], kakayahang magdala ng tensyon [ability to handle
stress], pagkamabahala [anxiety], kahustuhang emosyonal [emotional stability],
kakayahang berbal sa Filipino [verbal ability in Filipino], Filipino management style,
dementia screening, empathy, and trustworthiness, to name a few’’ (Cipres-Ortega
& Guanzon-Lapen˜a, 1997) 9
• In the history of Philippine psychological measurement, Enriquez’s Panukat ng
Ugali at Pagkatao clearly stands out as one of the first, if not the first, instruments
that are culturally sensitive in its assessment of the Filipino personality. 1
2

1. Define Filipino 2. How did Filipino 3. Name and discuss

Psychology and Psychology the different
describe its major develop? Filipino traits and
characteristics. values

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
13

Assessment No.1
Name: __________________________ Year & Section ___________ Date:
______
Instructor: _______________________

Instructions: Answer the following questions concisely.

1. What are the subject matters of indigenous psychology identified by Enriquez?

2. Differentiate the three faces or tatlong anyo ng Sikolohiya.
3. What are the basic tenets o pangunahing aral ng Sikolohiyang Pilipino?
4. What are the three basic protest of Filipinno Psychology?
5. Differentiate indiginezation –from-within and indiginezation-from-without?

1.3 References

Pe-Pua, R. (1982).Filipino Psychology: Theory, Method and Application (2nd edition).

Quezon City: Philippine Psychology Research and Training House.

Enriquez, V. (1975). Mga Batayan ng Sikolohiyang Pilipino sa Kultura at Kasaysayan.

General Education Journal 29, 61-88

1.4 Acknowledgment
10
The images, tables, figures and information contained in this module were taken
from the references cited above and google.com.
13

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
14

UNIT 2: ANG KONSEPTO NG SIKOLOHIYANG PILIPINO

2.0 Learning Outcomes

1. Discuss the concept of Filipino Psychology.

2. Explain the need to develop a psychology that is based on Filipino context and
Orientation
3. Identity various western methodologies that are inappropriate to developing
countries

2.1. Introduction

The Filipinos’ behavior patterns have long been understood in the light of
Western theories, principles and methodologies. Now Filipino Psychologists have been
trying to emphasize that there seems to be methodologies and approaches
inappropriate for Filipinos due to the difference in its cultural context and orientation.
These concepts will be discussed in this chapter in a more detailed manner.

2.2. Discussion

Ang Konsepto ng Sikolohiyang Pilipino: Sikolohiyang Pilipino: Perspektibo at

Direksyon

Maaalala natin na mayroong tatlong anyo ang Sikolohiyang Pilipino sa Pilipinas.

Ito ay ang Sikolohiya sa Pilipinas, pinakamalaki o kabuuang anyo sa Pilipinas;
Sikolohiya ng mga Pilipino, maituturing ang bawat teorya ng sinumang nais mag-aral
tungkol sa kalikasang sikolohikal ng mga Pilipino, maging Pilipino, o dayuhan ang
sinasabing mag-aaral; at Sikolohiyang Pilipino, na ayon kay Dr.Virgilio Enriquez, ay
pansamantalang binigyan ng kahulugan, bnga ng karanasan, kaisipan at oryentasyong
Pilipino.

Isang analohiya upang maunawaan ang tatlong anyo:

➢ Taong-bahay - maaring maihalintulad sa sikolohiya ng mga Pilipino na kahit ang

mga bisita ay maituturing na taong-bahay kung kanilang nanaising mamalagi sa
bahay.

➢ Tao sa bahay - madalas na ating ginagawa dahil ito ay hindi na kailangang kusain,
pag-isipan o sadyain. Ang mga taong napapadaan o bisita ay maaari rin nating
matawag na tao sa bahay.

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
15

➢ Taumbahay - higit na malalim ito kumpara sa mga nauna. Ito ang mga taong
talagang nakatira sa loob ng bahay.

Ang Sikolohiya sa Pilipinas ay may aspetong maihahalintulad sa tao sa bahay na

dalaw lamang samantalang ang Sikolohiyang Pilipino ay kahalintulad sa taong bahay
sapagkat dapat na kusang tanggapin muna o pag-isipan upang mabuo o malinang ang
mga aspetong teoretikal, metodolohikal, at empirikal ng nasabing sikolohiya.

Ang kabuuang anyo ng Sikolohiya sa kontekstong Pilipino: Ang Sikolohiya sa

Pilipinas
➢ Makikita ang kabuuang anyo ng ating Sikolohiya sa pag-aaral ng ating kasaysayan.
➢ Sina Bailen (1967), Demetrio (1975), at Jocano (1975) ay pinag-aralan ang tungkol sa
mga Babaylan at Katalonan dahil dito makikita ang ating sikolohiya.

Ating Pag-isipan: Manana Habit, Filipino Time at Ningas-Kugon. Ito ba ay ating

sariling pag-uugali?

Pag-iisip na nagmula raw sa dayuhan:

➢ Ayon daw kay Lord Chesterfield, “Huwag mong ipagpabukas ang maaari mong
gawin ngayon.”
➢ Si Balagtas mismo ay may pahayag sa wikang Tagalog, “...kung maliligo’y sa tubig
aagap nang hindi abutin ng tabsing sa dagat.”
➢ Ang mga ganitong kasabihan sa Pilipinas ay isa lamang pagpapatunay na hindi na
bago sa atin umagap sa halip na magpabukas.
➢ “Ang liksi at sipag ay daig nang maagap,” na sa salitang kapampangan ay “Ing
taung maagap, daig ne ing masipag.”

Ang mababang pagtingin sa Sikolohista sa Pinas

➢ Isang dayuhang dumalaw sa Pinas na nagsabing, “Wala namang ginagawa ang mga
Psychologists sa Pilipinas, ah.”
➢ “Psychology of, for , and by Filipinos” ang kanilang mambabasa ay hindi mga
Pilipino sapagkat 6.05 dollars ang halaga. Ang sabi sa pahina 57, “Filipino
psychologists have made only minimal direct contributions to the understanding of
their own society.”

Ang palasak na ano ng sikolohiya sa kontekstong Pilipino: Ang sikolohiya ng Pilipino:

➢ Sikolohiya ng Pilipino ay yaong mga inaakalang katangian ng mga Pilipino at ng
mga etnikong grupo sa Pilipinas, na para bang hanggang sa pag aaral ng mga
katangian na lamang ang pagtaya sa sikolohiya ng mga Pilipino.
➢ Makikita ang konseptong panlalahat sa literatura at social studies.
➢ Ang “ningas-kugon,” pakikisama, hiya, utang na loob, amor propyo, bahala na,
“Filipino Time,” “SIR,” at “manana habit” ay ilan sa mga katangian na
pinangangalandakang katangian o ugali sa pakikipagkapwang Pilipino.

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
16

Ano bang napapansin natin sa ating kultura? Impluwensyang panlalahat: Ano

ang tingin natin sa mga Bikolano? Ilokano? Bisaya? Muslim? Kristiyano? Ang
pangunahing suliraning umiiral sa anyong palasak ng sikolohiya sa kontekstong
pilipino ay ang suliraning dulot ng paggamit ng mga TERMINONG NANLALAHAT!

Mga saloobin ni Virgilio Enriquez:

➢ Ang pagkatao na ginamit ni Guthrie (1971) noon para maisalin sa “humanity” ay
hindi tama. Ang pagkatao ay nalalapit pa nga sa “personality.”
➢ “There is no such thing as Filipino food.” (Fay, 1970)
➢ Saloobin sa banyagang reimporsment na gumagana hindi lamang daw sa tao kundi
pati na rin sa mga hayop.
➢ Hindi rin raw umuunlad ang Pilipino dahil kanyang sinisiraan ang kanyang kapwa.
Ito ay mula sa pag- aaral ng isang banyaga nagngangalang Guthrie.

Nilalayong anyo ng Sikolohiya sa Pilipinas: Sikolohiyang Pilipinas:

➢ Upang umunlad, huwag kumiling sa partikular o unibersal. Halimbawa, Kahit na
alam na ng isang clinician ang mga batas ng pagkilos ay hindi nya pa rin ito
maaaring magamit sa kanyang kaharap na tao.

Pag-aantas ng mga konsepto sa Sikolohiyang Pilipino ayon sa lapit o layo nito

sa karanasang Pilipino o impluwensyang banyaga at pagkapartikular o pagkaunibersal
ng pinapaksa.

Ang iba pang bahagi ng konsepto ng Pilipino ay ang mga sumusunod:

1. Mga katutubong konsepto --- (hal. Salimpusa, Jocano 1975.)

2. Konseptong bunga ng pagtatakda ng kahulugan --- (hal. gunita, Alfonso 1974)
3. Ang pag-aandukha --- (hal. pagkilatis, Adea (1975)
4. Ang pagbibinyag --- (hal. Hiya, Bulatao 1969)
5. Paimbabaw na asimilasyon --- (hal. Reimporsment)
6. Mga ligaw at banyagang konsepto --- (Partikular) (Unibersal)

Ayon kay Cronbach (1975) mahahati ang sikolohiya sa dalawang disiplina at ang
mga disiplinang ito ay alinsunod sa kung alin ang binibigyang-diin:

➢ Ang metodong eksperimental

➢ Ang metodong korelasyonal

Anong binibiyang diin ng metodong eksperimental?

Nomotetikong pananaw: Ito ay tumutukoy as pagpapahalaga sa unibersal na

katotohanan bilang layunin ng sikolohiya.

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
17

Anong binibiyang diin ng metodong korelasyonal?

Ideograpikong pananaw: Ito ay nagbibigay halaga sa pag-aaral ng kaso. Ang

indibidwal at ang partikular ang inuunawa.

Ayon kay Watson (1968) , ang mga ito ay “preskripsyon” sa sikolohiya ngunit
ayon kay Virgilio Enriquez, ito raw ay isang isyu. May mga tapat na sikolohista na ang
sikolohiya ay isang unibersal kaya naman may mga nag-iisip na ang Sikolohiang
Pilipino ay isang anti-unibersal. Ngunit ito ay kapos sa batayan dahil sikolohiyang
unibersal ang tunguhin ng sikolohiyang Pilipino sa kanyang pag-uugat sa partikular na
karanasang Pilipino.

Ang Sikolohiya ay may masalimuot na pakahulugan. May mga paksang

iminungkahi na kabilang sa saklaw ng sikolohiya na sa ibang tao naman, batay sa
kanilang pagka-unawa sa kahulugan ng sikolohiya ay masasabing hindi kaugnay.

Anim na mungkahi ng kategorya sa pag-aaral ng Sikolohiyang Pilipino:

(Kahulugan ng Sikolohiya batay sa kultura at wikang Pilipino)

1. Kamalayan - tumutukoy sa damdami’t kaalamang nararanasan

2. Ulirat - tumutukoy sa pakiramdam sa paligid
3. Isip - tumutukoy sa kaalaman at pag-unawa
4. Diwa - tumutukoy sa ugali, kilos, o asal
5. Kalooban - tumutukoy sa damdamin
6. Kaluluwa - daan upang mapag-aralan ang tungkol sa budhi ng tao

Kahulugan ng Sikolohiya batay sa kultura at wikang Pilipino

➢ Psychology is the study of kamalayan (consciousness) which included emotive and
cognitive experience; ulirat or awareness of one’s immediate surrounding; isip which
refers to knowledge and understanding; diwa including habit, trait and behavior,
kalooban including internal feeling and perception, kaluluwa (psyche) which forms the
basis for understanding the conscience or soul of a people.

Ang Kabuuang Anyo ng Sikolohiya sa Kontekstong Pilipino: Ang Sikolohiya sa

Pilipinas
➢
➢ Kapansin-pansin ang pagtingala sa sikolohiyang Kanluranin at ang mababang
pagtingin sa mga sikolohista sa Pilipinas

➢ “20 years behind daw ang Dept of Psychology nila”

➢ Isang dayuhang dumadalaw sa Pilipinas “wala namang ginagawa ang mga
psychologists sa Pilipinas eh”

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
18

Ang Palasak na anyo ng Sikolohiya sa Kontekstong Pilipino: Ang Sikolohiya ng

PIlipino

➢ Naging pangunahing interes sa sikolohiya ng Pilipino ay yaong mga inaakalang

katangian ng mga Pilipino at ng mga etinkong grupo sa Pilipinas

➢ Maraming kaakibat na konseptong maiuugnay dito katulad ng konsepto ng

pagkatao- damdamin- layunin

Ang Kabuluhan ng Sikolohiya: Isang Pagsusuri

(Ayon kay Ma. Carmen Jimenez)

Mga palagay ng maka-kanlurang sikolohiya:

1. Ang mga tao ay tinitingnan bilang isang individual, hiwalay sa kanyang Paligid
(Microscopiv view)

➢ Ang pag-aaral sa katangian ng tao tulad ng damdamin, kilos at isipan,

nakakalimutan na sya ay parte ng mas malaking komunidad

➢ Ang nakakaapekto sa indibidwal ay nanaapekto sa nakararami

➢ Ang tao ay produckto ng kanyang kapaligiran; dahil sa sikolohiya, tinitingnan na

umuunlad ng hiwalay ang tao sa paligid at nagiging internal ang mga suliranin

➢ Dahil sa mababaw ba kaisipan na ito, panandalian lamang ang “lunas”kaysa sa

tunay na pagbabago sa konkretong kondisyob na nagdudulot ng suliranin

➢ Kinakailangan na kilalanin ang panlipunang katangian ng tao dahil nagiging sanhi

ng suliranin ang lipunan

➢ Ang PROBLEMA NG TAO ay dahil sa PANLOOB na mga SANHI [pagnanais

(desires), insecurities, anxiety, metaphysical ailments (chemical imbalance,
physiological anomalies), etc...]

➢ DI TINITINGNAN ang PANLABAS na sanhi (tulad ng lipunan)

➢ Ang LUNAS ay panloob lang din (psychotherapy, prescription drugs, behavioral

modification, etc...)

HINDI TALIWAS ang SP sa EMPIRIKAL na pamamaraan ng PANANALIKSIK sa

sikolohiya – sinasabi lamang ng SP na hindi dapat ihiwalay ang tao sa kanyang lipunan.

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
19

Mas BINIBIGYAN ng HALAGA ang KOLEKTIBONG KARANASAN sa SP kaysa

sa indibidwal na karanasan – kaya ang FOCUS ay sa LIPUNAN. Ang SP ay
sikolohiyang magkasabay na siyentipiko at sining (science – humanism).

2. Ang mga tao ay magkakasinghalintulad. Hindi gaanong mahalaga ang bansa at

panahon at panahong pinanggalingan kaya’t maaring gamitin ang anumang teorya
o eksamen sa pag-unawa sa kanila.

➢ Dahil sa kaisipan na ito, ginagamit ang teoryang banyaga upang ipaliwanag ang
karanasan ng mga Pilipino

➢ Nahuhusgahan ang sariling kilos ng mga Pilipino sa pamantayang banyaga,

nawawala ang pansin sa katutubong katangian kaya ang mga resulta ay
nakakagulat

➢ Unti-unting tinatangap ng mag Pilipino ang maling palagay tungkol sa kanyang

sarili ng walang pag aatubili

➢ Ang konseptong panlahat ay hindi tinatakwil ngunit ito dapata ay i-akma sa

karanasan ng mga Pilipino o isantabi muna para gumawa ng sariling teorya na ayon
sa karanasang Pilipino

3. Ang Sikolohiya ay hindi kumikiling sa anumang sistema ng pagpapahalaga (value-

free) o sa isang particular na uri sa lipunan (class bias-free).’’

➢ Dapat layunin ng Sikolohiya na tumulong at lumutas sa mga suliranin ng lipunan,

hindi na magkubli sa “toreng garing”upang “magsuri ng mga datos o maglunsad
ng di-makabuluhang pag-aaral sa katahimikan”

➢ Minsan sinuportahn ang pananaliksik sa sikolohiya ng mga korporasyon ngunit

ginagamit nila ang datos para sa kapakanan ng mga may-kayang kakaunti (Ex.
Advertising, psych war)

➢ Kung sino ang sumusutento ng pananaliksik, siya ang umaani ng mga resulta

➢ Ginagamit din ang Sikolohiya upang sirain ang anumang protesta (=pagaalboroto)
at intelektwal na panunuri (=baliw), nagmimistulang “sandata”ang sikolohiya para
sa iilan

➢ Hindi kakayanin ng mahihirap ang oras ng isang psychiatrist (di tulad ng

mayayaman), kaya imposible na di ito kumikiling sa isang uri ng lipunan

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
20

Mga Metodo ng Pananaliksik

Binanggit ni Jimenez na ang mga kinikilalang metodo (tulad ng eksperimento ay

maaring kulangin pa din sa pag-unawa ng karanasan ng mga Pilipino.

Bagamat my katwiran sa pagiging unibersal ang metodong eksperimento, hindi

makatutulong ang pag unawa sa iilan para maintindihan ang nakararami at gawing
makabuluhan ang resulta ng pananaliksik.

Bagkos, sapa ïlapat ang mga kinasapitan sa mga pangayari sa labas ng

laboratory, kung isasapraktika ang mga teoryang nahalaw upang patunayan ang
kanilang katumpakan at yaman sa pamamagitan ng pag-iipon ng mga halimbawa,
pagkikinis ng mga bahagi at paghahanap ng mga bagong paggagamitan”.

Halimbawa: Nakatutok ang Behaviorism sa kilos ng organism, tao man o hayop.

Tuon dito ang maliliit na aspeto ng tao, na tila pira-piraso ang pag-aaral sa tao. Dahil
ditto, nakakaligtaan na pag-aralan ang kabuuan ng tao, ang kanyang pagkatao, at sa
araw-araw buhay niya.

Ang Sikolohiyang Pilipino ay tungkol sa kamalayan (damdamin at kaalamang

nararanasan), ulirat (pakiramdam sa paligid), isip (kaalaman at pagkaunawa), diwa
(haka at hinuha), bait (ugali, kilos, o asal), loob (damdamin), at kaluluwa (daan upang
tukuyin ang kanyang budhi).

Ang anumang teorya na gagamitin ay dapat na makabuluhan at nauugnay sa

karanasang Pilipino. Ang teorya ay ang bunga lamang ng pagsanib ng mga konkretong
karanasan at ng kulturang pinagmulan nito. Ang anumang metodo ay dapat na maging
makabuluhan sa kulturang pinag-aaralan, yaong nauunawaan at tinatanngap sa
komunidad at angkop sa paksang pinag aaralan.

Kailangan ba ng Sikolohiyang Pilipino ng sarili nitong kasaysayan?

Ang Sikolohiya ay nagmula sa mga Griyegong Pilosopo. Lumago ng lumago at

dumami ng dumami, hanggang sa nabuo ang sikolohiya bilang agham. Pagdating ng
mga Amerikano dinala ang edukasyon upang maka-agapay sa hinihingi ng
sibilisasyon. Nakuha ng mga Pilipino ang pagkahumaling ng mga Amerikano sa mga
agham kabilang na ang Sikolohiya. Tumulong tayo sa paglinang nito.

Kailangang Isa-alang alang na ang Sikolohiya sa Pilipinas ay dapat ipag-iba sa

Sikolohiyang Pilipino. Ang larawan ng Sikolohiya ay may malaking bahid ng
impluwensiya ng kanluranin. Ang Sikolohiyang Pinangalandakan nia Freud, Skinner,
Pavlov ay nagsasabing lahat ng tao nananaginip, ang WAIS ay gamit panukat ng talino
at ang Rorschach test naman malalaman mo ang personalidad ng isang tao. Pwede ba
na ang lahat ng tao ay magkatulad anuman ang kulay, lahi at kultura? Hindi masasabi

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
21

agad-agad na ang teoryang ito ay angkop sa mga Pilipino samantalang wala ni isang
Pilipinong nakasama sa pagbuo ng teoryang ito.

Hindi maka-pilipino ang maraming sitwasyon sa mga panukat na ginagamit,

pati metodo, hindi angkop: Interview – private at “one on One”. Ang mga Pilipino ay
hindi sanay sa experimentasyon – sapagkat hindi ito natural.

Bakit nagkaganito? Ang problema ng sikolohiya sa Pilipinas kaugnay ng

problema ng edukasyon, sa ekonomiya, sa Pilipinas, at ang pakikipangtunggali ng
Amerika sa daigdig para sa kapangyarihang political.

Edukasyon ay hindi daw makabuluhan sa nakararaming Pilipino kayat inilalayo

ang mag-aaral sa nayong pinanggalingan at sa masang dapat pagsilbihan. Ito ay
pagsakop sa kaisipan. Pagpapahalaga nila ang pumasok sa ulo natin: “standards nila
ang natutuhan nating batayan ng pagsusuri at pagsukat. Kaya nga binansagan tayong
“little brown americans” Isang kaisipang kolonyal ang namulat sa atin. Lahat ng galing
sa Amerika ay mahusay, tunay, ay mapagkakatiwalaan

Pagtakda ng Sarilng Kasaysayan ng Sikolohiya

May dahilan kung bakit kailangang ng sariling kasaysayan ng sikolohiya:

➢ Panahon ng mga ninuno natin – katalonan, babylan, arbolaryo atbp. Ang kamalayan
ay kaisipan ng mga unang panahon at hanggang sa kasalukuyang ay naghihintay
na matuklasan at masuri

➢ Iba ang Sikolohiyang Pilipino, iba ang ating kultura, iba ang karanasang nakuha
natin sa pagiging bansa sa ikatlong daigdig, at iba ang kasaysayan at kamulatan

➢ Bakit mainit ang isyu ng identidad?

Sapagkat tayo ay napailalim sa maraming bansa sa loob ng maraming taon

Ang karanasan ng mga Pilipino ay mas malapit sa karanasan ng mga tao sa mga
bansang Asyano ay ikatlong daigdig

Sinha (1977) India at Diaz-Guerrero (1977) Mexico- ang sikolohiyang natutunan

nila ay walang kaugnay sa suliranin ng lipunan na dapat nitong matulungan

Malaki ang pagkakaiba ng kalagayan ng Asya at Amerika

Ang pagtakda ng sariling kasaysayan ng Sikolohiyang Pilipino ay ang landas

patungo sa sariling pag- unlad ng bansa. Tumayo sa sariling paa at kilalanin ang
kahalagahan ng sariling kakanyahan. Ang laging isinisigaw ngayon ay ang kwestyon

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
22

sa unibersalidad. Nabubuo lamang ang sikolohiyag unibersal kung nagpag-aralan na 25

ang sikolohiya ng iba’t ibang grupo ng tao, at mapagsama-sama ito. Ang Sikolohoyang
Pilipino ay hakbang tungo sa pagbuo ng saikolohiyang unibersal. Habang nalilinaw 25
ang mga particular, lalong tumutibay ang pagkilala sa kabuuan. 22
22

1. Describe 2. Why is there 3. Cite situations 4. Do you agree

Filipino a need to need where you can that there should be
Psychology. to develop a say that the our own
Western Psychology? Why?
psychology
Methodologies Why not?
that is based on are not
Filipino context appropriate to use
and for Filipinos? 28
Orientation?

22

Assessment No. 2
Name: __________________________ Year & Section ___________
Date: ______
Instructor: ________________________________________

Instructions: Answer the following questions concisely.

1. Differentiate Tao sa bahay, Taong-bahay and Taumbahay.

2. Describe “metodong eksperimental”and “metodong korelasyonal””.

3. Ano ang kabuluhan ng Sikolohiyang Pilipino?

C. M. D. Hamo-ay
 1 | Sikolohiyang Pilipino
23

2.3 References
Pe-Pua, R. (1982).Filipino Psychology: Theory, Method and Application (2nd edition).
Quezon City: Philippine Psychology Research and Training House.

Enriquez, V. (1975). Mga Batayan ng Sikolohiyang Pilipino sa Kultura at Kasaysayan.

General Education Journal 29, 61-88

2.4 Acknowledgment
The iages, tables, figures and information contained in this module were taken
from the references cited above and google.com.

C. M. D. Hamo-ay