ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK MİMARLIK FAKÜLTESİ

İnşaat Mühendisliği Bölümü

KESME
Kirişlerde Etriye Hesabı
(TS 500:2000)

181
Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2022, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu
 Kesme çatlakları-Deney kirişi
Kesme çatlakları Video
P Basınç ezilmesi yük P
a a http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu

Dikdörtgen kiriş
h

2h
P Moment çatlakları P Mesnet reaksiyonu

Kesme çatlaklarının yoğunlaştığı

bölge (sarılma bölgesi)

Mesnet yüzü

+ P
Kesme
P -
Moment
Pa +

a P P a

Tablalı kiriş
h

P 2h P

+ P
Kesme
-
P

Moment

Pa +

Gözlem:
•Kesme çatlakları mesnet yüzünden itibaren kiriş yüksekliğinin iki katı kadar bir bölgede
yoğunlaşır. Bu bölgenin sık etriye ile sarılması gerekir.
•Bu bölgede kesme çatlakları yaklaşık 450 eğimlidir.
•Kirişi kesen kuvvet mesnetteki değil, mesnet yüzünden h kadar ötedeki kuvvettir.
182
Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2022, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu
 Boyuna donatı kesme
çatlağını önleyemez!

Eğik çekme (kesme) çatlakları

•Etriye yetersiz: kesme çatlağı var

•Boyuna donatı yeterli: moment çatlağı yok
•Boyuna donatı kesme çatlağını önlemez!

•Etriye yetersiz: kesme çatlağı var

•Boyuna donatı yeterli: moment çatlağı yok
•Boyuna donatı kesme çatlağını önlemez!

Etriye kancalarının şaşırtmalı

dizilişine dikkat ediniz

Etriye ve pilye donatısı kesme çatlaklarını sınırlar. Etriye daha etkindir.

Gerekli etriye çap ve aralığı hesapla belirlenir. Pilyenin katkısı dikkate
Boyuna donatı(montaj)
alınmaz.

Burada, kesme teorisine girmeden, TS 500:2000 e göre etriye hesabının

adımları verilecek ve örneklenecektir. TBDY-2018 e göre etriye hesabı biraz
farklıdır.
etriye

Bir kirişin donatıları bağlanırken Alttaki boyuna donatılar

henüz konulmamış

183
Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2022, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu
 ERSOY/ÖZCEBE S. 489-491
Kiriş Kesme Donatısı (etriye) Hesabı-TS 500:2000 CELEP, S. 214-231
Hesap sırası:
1) Tasarım kesme kuvveti Vd yi belirle (Bak: TS 500:2000, madde 8.1.2). A B
Yük
•Kirişi kesmeye çalışan Vd kuvveti kolon yüzünden d (faydalı yükseklik) kadar uzakta hesplanır. Kolon
•Kiriş bir başka kirişe saplanıyorsa (dolaylı mesnet ≡ saplama kiriş), Vd saplandığı kirişin yüzünde
hesaplanır. Kesme çatlakları

d
h
•Kolon yüzünden d veya daha az uzakta tekil kuvvet varsa, Vd kolon yüzünde hesaplanır.
•Sol ve sağda hesaplanan Vd kuvvetlerinden mutlak değerce büyük olan dikkate alınır. d d Kiriş(dolaylı
mesnet)
Dolaylı mesnet
2) Max Vd=0.22 fcd Ac yi belirle. Vd>max Vd durumunda kesit kesme açısından yetersizdir. Ac yi Kolon ekseninde yüzü
Vd
Vdmax Vd olacak kadar büyüt.
kesme kuvveti
Vd
3) Vcr=0.65 fctd Ac (1+  Nd/Ac) donatısız betonun kesme dayanımını hesapla. Bu bağıntıda Nd kiriş Kolon yüzünde Kirişi kesen
d
eksenel kuvvetidir ve pozitif alınır. Nd basınç ise =0.07 , çekme ise  = - 0.3 alınır. Basınç kuvveti kesme kuvveti kesme kuvveti
Kirişi kesen kesme
kuvveti
kesme dayanımını artırmakta, çekme kuvveti ise azaltmaktadır. Çünkü basınç kuvveti kesme
çatlaklarını küçültür, çekme kuvveti ise büyütür.

4) Vd<Vcr durumunda beton tek başına tüm kesmeyi karşılar. Teorik olarak etriye gerekmez, ancak Kolona yakın tekil
A B
yönetmelik gereği minimum etriye konur: kuvvet
Yük
s : etriye aralığı Kolon
A sw fctd fywd :etriye donatısı tasarım dayanımı
 0.3 bw Kesme çatlakları
s fywd bw :en küçük gövde genişliği

d
h
Asw :etriye kolları toplam kesit alanı
d Kiriş(dolaylı
bağıntısında Asw yi seç, s etriye aralığını hesapla. Açıklıkta s adımda, sarılma bölgelerinde s/2 mesnet)
Dolaylı mesnet
adımda bir etriye koy. Uygulamada genellikle öncelikle 8, olmazsa 10, … tek etriye(çift kollu) Vd yüzü
Kolon ekseninde
kullanılır. Etriye çapı ve kol sayısı seçilir, düşey kolların toplam kesit alanı Asw olarak alınır. kesme kuvveti
Vd
5)Vd >Vcr durumunda etriye hesabını aşağıdaki bağıntıdan yap:
Kirişi kesen
kesme kuvveti d
Türkiye ağır deprem tehlikesi altında olduğundan bu
A sw V Kirişi kesen kesme
 d bağıntıda betonun aldığı kesme ihmal edilmiştir.
kuvveti
s fywd d

bağıntısında Asw yi seç, s etriye aralığını hesapla. Açıklıkta s adımda, sarılma bölgelerinde s/2
adımda bir etriye koy. Önce 8 çift kollu, olmazsa 10 çift kollu, olmazsa 8 çok kollu, vs… denenir.
NOT: TBDY-2018 Madde 4.4.5 e göre kirişi kesmeye çalışan
6) Açıklıkta s adımda, sarılma bölgelerinde s/2 adımda bir etriye koy. kuvvetin belirlenmesi farklıdır, Vd yerine tanımı yönetmelikte
verilen Ve alınır.
7) Etriye Min koşulları: Kararlaştırılan çap ve etriye adımı aşağıdaki koşulları sağlamalıdır.
s h/2, s  200 mm (açıklıkta) , s h/4, s  100 mm (sarılma bölgelerinde)
w =Asw /( bw s) ≥ Min w =0.3 fctd/fywd
184
Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2022, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu
 Örnek: Bir kirişin tüm donatılarının hesabı ve çizimi
ÇÖZÜM:
Aşağıdaki kirişin şantiyeye gidecek çizimini yapınız. Malzeme: C30/37-B420C, fcd=20, fctd=1.28, fyd=365.22 N/mm2, b=0.0237
denetim: iyi, beton örtüsü: 40 mm. Min =0.8.1.28/365.22=0.0028, Max =0.02
Max (-’)=0.85 . 0.0237=0.0201

A B C Çalışan tabla genişliği: K101 kirişinde

120
K101 300/600 K102 300/600 940 mm b1=b2= 0.1(0+0.85*4500)=383 mm ≤0.2 l0
b=940 mm alınacak
b≤300+383+383=1066 mm
bbw+ b1+ b2

350

500 mm
350

kolon kolon

kolon

480
K101/K102 açıklıkları, Formülle:
500 mm 500 mm
Md=91.4 kNm, d=600-40=560 mm
5m 5.55 m MT=0.85.20.940.120.(560-120/2)=958.8 kNm > 91.4 kNm
350
300
K=91.4.106/940/5602=0.31
251.2 kNm
Mesnet yüzündeki Kesit ρ=0.000857 As=0.000857.940.560=451 mm2 < As min
moment=Azaltılmış moment As min=0.0028.300.560=470 mm2
- Seçilen : 314 (462 mm2) Pilye kullanılmamasına ve donatıların
Md Montaj : 312 (339 mm2)
kesilmemesine karar verildi
+ +
91.4 kNm 88.6 =462/300/560=0.0028
Min <Max  
110.0 117.1 kN B mesnedi, Formülle:
334 cm Md=251.2 kN.m
+ +
Azaltılmış tasarım momenti: MdMd-Vd.a/3
- Vd
- Vd=117.1 kN (küçük olan kesme alındı) Azaltılmış moment
347
70.3 Md=251.2-117.1.0.5/3=231.7 kNm
K=231.7.106/300/5602=2.46 N/mm2ρ=0.0073
220.9 kN As=0.0073.300.560=1226 mm2 Donatı oranı Min -Max  arasında olduğundan
Asek =1226-339=887 mm2 donatı oranlarını kontrole gerek yoktur.
TS 500:2000, madde 6.3.9: Seç.: 320(942 mm2)
Sürekli eğilme elemanlarında, mesnet ekseninde
hesaplanan mesnet momenti, Kontrol:
Va/3 As mesnet=942+339=1281 mm2 1=1281/300/560=0.0076
kadar azaltılabilir. Burada a mesnet genişliği, V
ise mesnet ekseninde hesaplanmış kesme
K101/K102 açıklıkları üst kontrol:
kuvvetidir.
Bu örnekte a=0.5 m, Vd=117.1 kN (küçük olan) 339>1281/4= 320 mm2 
B mesnedi alt kontrol:
Min gerekli:1281/2=641 mm2
Asek=641-462=179 mm2
Seç.: 212(226 mm2)
Gövde donatısı: gerekmez.
Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2022, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu 185
Etriye hesabı:
A B C
56 25
117.1 kN
110.0
253 81 Vd=89.6
Kesen Vd kuvvetinin belirlenmesi
+ +
+ 70.3
- 81 266 --

35
35
kol on k ol on

k ol on
50
25 25 25 25
Vd=167.3
17.5 17.5
220.9 kN
334 347 cm
K101 açıklığı: K102 açıklığı:
Vd 253 Vd 266
 
220.9 334 Max Vd=0.22 fcd Ac 117.1 347
Vd=167.3 kN Vd=89.6 kN<Max Vd=739.2 kN 
Max Vd=0.22.20.300.560=739.2 kN>Vd kesit yeterli  Vd=89.6 <Vcr=139.8 kN. Min etriye yeterli!
Vcr=0.65.1.28.300.560=139776 N139.8 kN Vcr=0.65 fctd Ac (1+  Nd/Ac)

Vcr=139.8<Vd=167.3 kN, Min etriye yetmez, hesaplanacak.

8 çift kollu etriye kullanılırsa: 10 çift kollu etriye kullanılırsa: 8 çift kollu etriye kullanılırsa:
Asw=2.50=100 mm2 Asw=2.79=158 mm2 Asw=2.50=100 mm2
A sw Vd
100 167.3  10 3  158 167.3  10 3 100 1.28 A sw f
  0.81 s fywd d   0.81  0.3 300  s  317 mm  0.3 ctd b w
s 365.22  560 s 365.22  560 s 365.22 s fywd

s  123 mm  12 cm. s  195 mm  19 cm.

s=20 cm alınacak.

s=19 cm tercih edilecek: Açıklıkta 10/19 kullanılacak. Açıklıkta 8/20,

mesnetlerde (sarılma bölgelerinde) 8/10 kullanılacak.
A
Kontrol: ρw  sw
bw s
w=158/(300 190)=0.0028
.

Min w=0.3.1.28/365.22=0.0011 f
Min  w  0.3 ctd
w > Min w  f ywd

s<h/2=60/2  Gerekli tüm donatılar belirlenmiştir. Artık şantiyeye gidecek çizim

hazırlanabilir.
Mesnetlerde (sarılma bölgelerinde) s=19/29 cm, 10/9 kullanılacak.

186
Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2022, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu
 Çizim:

A B C
50 50 50 50
a b
K102 300/600

120
K101 300/600 a-a
3Ø12 3Ø12 3Ø12 100

600 mm
Ø10

540

540
Ø10 Ø8 Ø8
3Ø14 Ø8 3Ø14 3Ø14

40
240
1200 a 1200 1200 1200 Etr. Ø10/190
250 b 250 250 L=1760
4500 5125 175
250 175

120
5000 mm 5550 b-b 240
3Ø12+3Ø20

600 mm

540

540
3Ø20 L= 2910
3Ø14+2Ø12

40
100

10895 3Ø12 L= 11525

Etr. Ø10/90

390
240

L=1760

390
240

10895 3Ø14 L= 11525 C30/37-B420C

2Ø12 L= 2910

Sorular
1. Aşağıda çizimi verilen kirişin inşası için gerekli olan Ø25 çelik çubuğu temin edilememiştir. Şantiyede Ø8 den Ø24 e kadar çubuklar vardır. Çizimde gerekli değişikliği yapınız. Değişiklik yaptığınız
kirişin moment taşıma gücü artar mı yoksa azalır mı?

A B C
50 50 50
50
a b
K101 300/600 K102 300/600 a-a 240

100
100

570 mm
3Ø12 3Ø12
3Ø12 540
Ø10 540
Ø10 Ø10
3Ø25 Ø10 3Ø25 3Ø25
240

30
1200 1200 1200 1200 Etr. Ø10/200
250
a b Ø10/200
250 250 250 250 250 L= 1760
4500 3500

5000 mm 4000 mm b-b 240

100
570 mm
3Ø12+3Ø20 540 540
3Ø20 L= 2500 3Ø25 100
240

30
9440 3Ø12 L= 9940 Etr. Ø10/200
Ø10/100
L= 1760
250 250

250 250
9440 3Ø25 L= 9940 C30/37-B420C

187
Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2022, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu
 Sorular
2. Eskişehir merkezde inşa edilmiş bir kirişin çizimi aşağıda verilmiştir. a-a kesitindeki moment ve b-b kesitindeki kesme taşıma gücünü hesaplayınız. Basınç donatısını ihmal edebilirsiniz.
A B C
50 50 50
50
a b
K101 250/600 K102 250/600 a-a 190

100
2Ø12

570 mm
2Ø12 2Ø12 100 Etr. Ø8/200
Ø8 540 Ø8/200
540
Ø8 Ø8 L= 1660
4Ø12 Ø8 3Ø12 4Ø12

30
190
1200 1200 1200 1200
250
a b
250 250 250 250 250
4500 3500
b-b 190

100
2Ø12

570 mm
Etr. Ø8/200
5000 mm 4000 mm Ø8/100
540 540
4Ø12 L= 1660
9440 2Ø12 L= 9940 100

30
190
250 250

250
9440 3Ø12 L= 9940
250
C30/37-B420C
250
6350 1Ø12 L= 6600

3. Eskişehir merkezde inşa edilmiş bir kirişin çizimi aşağıda verilmiştir. b-b kesiti Vd=150 kN kesme kuvvetini taşır mı?

A B C
50 50 50
50
a b
K101 250/600 K102 250/600 a-a 190

100
570 mm
3Ø12 3Ø12 100
3Ø12
Ø8 540 540
Ø8 Ø8
5Ø14 Ø8 4Ø14 5Ø14

30
190
1200 1200 1200 1200
250
a b
250 250 250 250 250
4500 3500
b-b 190

100
570 mm
5000 mm 4000 mm 3Ø12+3Ø20
540 540
5Ø14
100
190

30
3Ø20 L= 2500

9440 3Ø12 L= 9940

250 250

250 250
C30/37-B420C
9440 4Ø14 L= 9940

250
6350 1Ø14 L= 6600

188
Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2022, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu