BÖLÜM:30

  BIOT-­‐SAVART  YASASI  
MANYETİK  ALANIN  
KAYNAKLARI  
 
§ Biot-­‐Savart  Yasası  
§ İki  Paralel  İletken  Arasındaki  ManyeDk  Alan  
§ Ampere  Yasası  
§ Bir  Solenoidin  ManyeDk  Alanı  
§ ManyeDk  Akı  
§ ManyeDzmada  Gauss  Yasası  
§ YerdeğişDrme  Akımı  ve  Ampere  Yasasının  Genel  Biçimi  

1   2  

Örnek:  İnce  Doğrusal  Bir  İletkeni  Çevreleyen  ManyeKk  Alan  

 
Ø L uzunluklu düz bir tel
•L uzunluklu ince bir telin I sabit akımı taşır .
• P deki toplam B alanını bulalım.

μ0  è serbest  uzayın  geçirgenliği  

y
P
 dB

r R
r̂ θ
ds x
Böylece dB nin büyüklüğü aşağıdaki gibi
Biot-­‐Savart  Yasası   I verilir:
x µ0 I ds sin θ µ0 I dx sin θ
dB = =
4π r2 4π r2
3   4  

Ø L uzunluklu düz bir tel Ø L uzunluklu düz bir tel

y
y µ0 I ds sin θ µ0 I dx sin θ P
dBz = =  dB
P
 dB 4π r2 4π r2
r µ0 I ⎛ L ⎞
R Bz = ⎜ ⎟
r R R 4πR ⎜⎝ L2 / 4 + R 2 ⎟
⎠
= sin θ ; r= x2 + R2 r̂ θ
r̂ r
θ ds x
x (L/R) →∞ limitinde
–L/2   ds +L/2  
µ0 I R dx I
I dBz = x
x 4π ( x 2 + R 2 )3/ 2 ⎛ L ⎞ L/ R
⎜
⎜ 2
⎟ =
⎟ ≈2
2
⎝ L / 4 + R ⎠ ( L / R) 2 / 4 + 1
µ0 IR L / 2 dx µ IR x L/2 µ I ⎛ L ⎞ µ0 I
Bz =
4π ∫− L / 2 ( x 2 + R 2 )3 / 2
= 0 | = 0 ⎜
4π R 2 ( x 2 + R 2 )1/ 2 − L / 2 4πR ⎜⎝ L2 / 4 + R 2
⎟
⎟ Uzun düz bir telin manyetik alanı: Bz =
⎠ 2π R
5   6  
Ø L uzunluklu düz bir tel

B B
I

7   8  

9   10  

Düz bir akım taşıyan iletkenin manyetik alanı n ek Kavisli Bir Tel Parçasından Kaynaklanan manyetik alanı
Ör
q
Gösterilen tel parçasından dolayı O
q Örnek: Uzun düz bir tel noktasındaki manyetik alanı hesaplayalım. Tel
düzgün I akımı taşır ve iki düz parçadan ve θ
açısı ile yayılan R yarıçaplı dairesel bir
arktan oluşur.
A´A ve CC´parçalarından dolayı manyetik alan
sıfırdır çünkü ds bu yollar boyunca r̂ ‘ye
paraleldir.
AC yolu boyunca, ds ve r̂ diktir.

µ0 I µ0 I µ0 I µ0 I
B= ∫ ds = 4π R ∫ R dθ = 4π R ∫ dθ = 4π R θ
4π R 2 2

Iron filings Not: B alanı ilmek µ0 I

merkezindeyken, θ=2π dir. B=
11   2R 12  
qÖrnek : Çembersel Bir Akım İlmeğinin Ekseni Üzerindeki Kaynaklanan
Manyetik Alanı

İlmeğin  merkezindeki  manyeKk  alan  

13   14  

qÖrnek : İki Paralel iletken Arasındaki Manyetik Kuvvet İki Paralel iletken Arasındaki Manyetik Kuvvet

q İki paralel tel

I1 Akımlı telden a uzaklıkta telden dolayı oluşan

manyetik alan aşağıdaki gibi verilir:

µ0 I1
B1 =
2π a
F2=  I2LxB1  

µ0 I1 µ II
F2 = I 2 LB1 = I 2 L = 0 1 2 L
2π a 2π a

15   16  

Paralel iletkenler arasındaki kuvvet İki Paralel iletken Arasındaki Manyetik Kuvvet
q Ampere’nin tanımı
q İki paralel tel
µ0 I1 F2 = I2LxB1
B1 =
2π a

µ0 I1I 2
F2 = L
2π a

Seçilen tanım a = L = 1m içindir I1=I2=1 amper iken, amper F2=2×10−7 N

şeklinde elde edilen değer için ifade edilir.
Bu seçim iki şey yapar (1) Bu, amperin (ve aynı zamanda voltun) gündelik
yaşam için çok uygun bir büyüklüğe sahip olmasını sağlar ve (2) µ0 = 4π×10−7
büyüklüğünü belirler. Not : ε0 = 1/(µ0c2) dır. Diğer birimlerin tümü hemen
hemen otomatik olarak uyum sağlar.
Aynı yönde akım taşıyan paralel iletkenler birbirini çeker. Zıt
yönde akım taşıyan paralel iletkenler birbirini iter.
17   18  
 AMPERE  YASASI  
AMPERE  YASASI  
q Ampere Yasası : Dairesel bir yol
  • I akımı taşıyan telin üzerinde merkezlenmiş
her hangi bir R yarıçaplı dairesel yol
düşünelim.
• Bu yol çevresindeki B·ds skaler çarpımını
bulalım
• Yol boyunca her noktada B ve ds nin paralel
olduğuna dikkat edelim
•Ayrıca B nin büyüklüğü bu yol üzerinde
sabittir. Böylece daire çevresinde bütün B·ds
terimlerin toplamı aşağıdaki gibidir:
µ I
Önceki Biot-Savart kanunundan B = 0 elde etmiştik.
2π r

olur. Bu Ampere
Ampere  yasası   yasasıdır.
19   20  

q Örnek:  

Kararlı bir I akımı taşıyan R yarıçaplı uzun

düz bir telin dışında r ≥ R için oluşturduğu
Manyetik alanını (B), Ampere Yasasından
yararlanarak bulabiliriz;

21   22  

23   24  
q Örnek:   Bir  Toroidin  oluşturduğu  ManyeKk  Alan   q Örnek:    Bir  Akım  Elemanına  Etkiyen  ManyeKk  Kuvvet  
Bir toroid gösterildiği gibi bir daire içerisine bükülmüş bir solenoid olarak
düşünülebilir.Toroideki dairesel yol boyunca Ampere kanununu
uygulayabiliriz .

25   26  

q Bir Solenoidin Manyetik Alanı

Solenoitin bobinleri yakın aralıklarla yerleştirildiğinde, her bir dönüşe dairesel
ilmek olarak bakılabilir ve net manyetik alan her bir ilmek için manyetik
alanların vektör toplamıdır. Bu, solenoit içinde yaklaşık olarak sabit olan bir
manyetik alan üretir, ve solenoidin dışında sıfıra yakındır.

27   28  

MANYETIK  AKI  

Akının  birimi  1  Weber  (Wb)  =  1  T.m2   29   30  

 YERDEĞİŞTİRME  AKIMI  VE  
MANYETİZMADA  GAUSS  YASASI    AMPERE  YASASININ  GENEL  BİÇİMİ  

31   32  

MAXWELL  DENKLEMLERİ  

33   34