You are on page 1of 6

SEMINAR PAPER

TOPIC: “KOHRAN LE POLITICS”

Presented by: P/P. Lalhluosang Zate

Thuhmaṭhuoi: “Kohran le Politics”, ti thupui hi insêl theina tak (controversial topic) a ni a;


asanchu, kohran le politics thu hrim hrim ei hril hin ei ngaidân a’nphier nuom hlak a nih.
Tulai kohran mipuiin a tlângpuia ei thlȋr dânin, kohran hi thienghlim deua ngaina um
sienkhawm politics ruok chu ei hmu pawrche nuom vieu hlak a nih. Kohran hi politics ah an
hnamhnawi a thieng am a thiengnaw? Ti zâwna indawn ta ang inla, ei ngaidân a’nphier seng
ring a um a, a tam lem chun “a thieng nawh” ei ti khawm ring a um. Asanchu, mitinin politics
ei hrietthiemdân (understanding) le ei thlȋrdân (views) an angnaw seng leiin ei ngaidânhai
khawm anphier hlak ni dingin anlang. Ringtu Kristienhai chun Kohran hi ei ngaipawimaw hle
a; chuong ang bawkin, hi khawvêla mihriemhai ta dingin Politics hi a pawimaw êm êm ve
thung chu a nih. Khawtlâng, rambung le mipui thataka ei inṭhuoi theina dinga hmangruo
pawimaw êm êm hai laia pakhat chu Politics hi a nih. Hi ei seminar paper in a tum tak chu
Politics umzie le nina indiktak hrietchieng le kohran le politics inlaichinna le an in pawimaw
intawnna le Politics a kohran thawding le a mawphurnahai sukchieng hi a nih.

1. Tulaia Kohran Mipuiin Politics ei Thlȋrdân Tlângpui:


Mani mimal ngaidân el nilova research thawna a inthawka tulaia kohran mipuiin politics
ei thlȋrdân tlângpui chu hiengang hi an nih:
(a) Politics hi inhlêmna, khêlhrilna le fâkrûkna a nih.
(b) Politics chu mani mimal hlâwkna ding chau le mani party hlâwkna ding chaua
thuneina hmang suol hi a nih.
(c) Politics chu political parties hai inhnelna a nih.
(d) Politics chu thil ṭhalo, thilsuol, Pathien ditnawzâwng le Bible le inmillo anga ngâi
pâwl an um bawk.
(e) Politics in khawtlâng a siemṭha thei nawh. Asanchu, politics hin mipui a ṭhedar in
khawtlâng inremnawna a suksuok hlak ti pâwl an um.
(f) Kohran le Politics chu inkawp theilo; Kohran chu thienghlim le Pathien thil, Politics
ruok chu thienghlim lo le khawvêl thil anga ngâi pâwl an um bawk.
(g) Politics chu khawtlâng chau nilovin Kohran ram suksietu a nih. Politics chun thlarau
hringnun a sukchau theia, chuleiin kohran ṭhuoitu le rawngbâwltuhai chu politics ah
an inrawl ding ani nawh ti pâwl an um bawk.
(h) Politics hi miṭhalo, inkhâwm ngailo, zu le sa thaw mi, mi lepchie le mi khêlhliphai
thaw ding chaua ngâi pâwl an um.
(i) Politicians hai hi mipui ṭhuoitu anga ngâina um de sienkhawm, mi ringumlo ni dinga
ringhlana a um nghal bawk.
(j) Politics aṭha tienga thlȋrtu mi tlâwmtehai chun hienghin an hril ve thung – “Politics hi
kohran le khawtlâng siemṭhatna dingin a pawimaw hle. Chanchinṭha (Gospel)
hrildarna ding le mihriem hringnun sukhmasawnna dinga hmangruo pawimawtaka
hmang thei a nih. Kohran hmasawnna ding le inṭhanglienna dingin politics a mamaw
a, Politics in khawtlâng (society) siemṭhatna dinga a sinthawtu dingin kohran a

1
mamaw bawk. Tulai khawvela hin, Pathien ditzâwng anga mipui le khawtlâng
ṭhuoitu ding Pathien ṭi mi political leader ei mamaw tah.”

Politics ei thlȋrdânhai a inthawk hin, Politics umzie le a nina indiktak hi ei hriet in ei hmu ṭhel
ni ta in anlanga; hileihin ei politics inkhêldân hai khawm hi andikzo tanaw ni dingin anlang.
Politics umzie le a nina indiktak hai chu ei thei ang angin inchûk ei hang tum ding a nih.

2. Politics Umzie le A Nina:


“Politics”, thumal/ṭawngkam hi Greek ṭawng “Polis” tia inthawka lâksuok a ni a, chu
umzie chu “City-States” tina a nih. “City-States” or “Polis” tiin akawk tak chu,
mihriem/mipui a pâwla chêng hmunkhat theina hmun tina a nih. Tienlaiin Greeks hai hi pâwl
tlâwmte te (small community) a um khâwm hlak an ni a, mipui ro-inrêlna a inṭhuoi hlak an
nih. Mipui hai hmunkhata lunginruol tak le inremtaka an chêng hmunkhat theina ding le an
rênga an ṭhat tlângna dingin mimal tiin mawphurna an nei a, chuong an mawphurnahai le an
hmalâknahai chu politics an ti chu a nih. Personal life le Social life le Political life an ṭhehran
naw a, City-States sûnga thil thawa um po po le thu le hla hai po po hi Politics tia an hril chu
a nih. Plato chun State (mipui chêngna hmun/ community of people) hi Taksa leh a tekhin a,
chun a sûnga chêng members hai hi taksa bung pêng hran hran leh a tekhin. Plato chun,
“taksa bung pêng pakhat a na chun a danghai khawmin anlo tuor ve pei angin, State sûnga
member pakhat asie chun members po po in antuor pha thei a nih,” a tih. Chuleiin, mitinin an
hringnun ṭhataka an hmang a pawimaw a, an rênga an dam tlâng theina dinga an hmalâkna hi
politics chu a nih tiin Greeks hai chun an hrilfie a nih. Aristotle chun mihriemhai hi ei
piengzie rênga khawm “Socio-political animal” ei nih a tih. Chu umzie chu, makhâta khawsa
theilo le dân-le-dûn bova khawsa theilo ei nih tina a nih. Chuleiin, Politics hi mihriem
hringnun le inzawm tlat kei ṭhe theilo a nih a ti bawk.

3. Liberal haiin Politics an Hrilfie Dân:


Liberals hai chun mimal (individual) zalênna (freedom/liberty) hi an ngaipawimaw a,
mimal zalênna humhal le vênghim hi an tum tlat a nih. Liberals hai chun mitin hi mani
hmasielna (Selfish or Self-interested) a sip ei ni a, ei ditdân hai khawm an angnaw seng hlak.
Ditdân in ang nawna ah chun buoina a um hlak a, mimal tukhawm thawsie bȋk umlova, mitin
lungawi thei dinga buoina chingfel hi politics chu a nih. Tiin an hrilfie.

4. Communitarian haiin Politics an Hrilfie Dân:


Communitarians hai chun mimal nun (Personal life) nêkin khawtlâng nun (Social life) an
ngaipawimaw lem a, anni chun mitin hi mâni khawsakna hmun khawtlâng (Society) a
inthawka iengkima hung inṭhanglien eini leiin, ei umna khawtlâng in azir a ngâi a nih an tih.
Chuleiin, mâni hma siel lova khawtlâng ṭhatna ding, ei rênga ei ṭhat tlângna ding ei ngaituo le
ei thaw hi a pawimaw a; mitin inpâwtaka ṭhangruola khawtlâng ṭhatna ding ngaituoa thaw hi
Politics chu a nih tiin an hrilfie.

5. Gandhism:
India ram zalênna suolsuoktu Mahatma Gandhi chun a politics hmangruoa a hmang chu
“Tharum Ṭhanglo” (non-violence) le “Inremna” (peaceful resistance) hi a nih. Gandhi chun

2
politics hi sakhuo (religion) leh a keikawp tlat a, ama in sakhuo (religion) ati chu “Thudik le
Tharum ṭhanglo” hmangaina (The love of Truth and Ahimsa) hi a nih. Gandhi chun,
“Mipuihai harsatna, mamaw le an nina atak ngeia ka hrietchieng hma po chu sakhuo mi ka ni
thei naw a, chu ding chun Politics a ka’n hmang a pawimaw a nih,” a tih.

6. Politics Nunphung/Piengzie (Nature of Politics):


Politics nunphung/pengzie hi nguntlûk taka ei sui chun, politics hi mihriem hringnun po
po, khawtlâng nun (social), fâk le dâwn ei zawngna (economics), ei khawsak dân (Cultural),
insawrkârna (political) le sakhuona (religious) hai po po ah hin a ṭhangsa vawng ani ti ei hriet
thei a nih. Politics ah hin ngâidân inangtlângna le inremna a tlung hma in, ngâidân in
angnawna (disagreement), insêlna (debate), hriltlângna (dialogue), ngaituona (discussion) le
thuzâwmnawna (disobedience) hi a um hlak a nih. Bismark chun, “Politics hi Sawrkâr
roreltuhai thiemthil (Art) a nih,” a tih. Politics hin mimal (private) thil nêkin vântlâng (public)
thil ngaituo bȋk hlak sienkhawm, mimal thil kawngkâr a (Inter-personal relationship) thiltlung
a inthawk inṭan in vântlâng ah a hung inlang hlak. Entirna in: Nupa ṭhenkhat buoina chu
political issue tling phâk naw sienkhawm, chu buoina chu nupa po po buoina a hung ni pha
chun political issue a hung ni hlak. Chun, Politics ah hin insêlna-inkalna (conflict) le ngaidân
inangtlângna (consensus) a um ve ve hlak.

Kha po kha Politics umzie, a nina le a piengzie kim rak lova, mithiemhai min chûktirdan a
inthawka ei hung suklang theihai chu an nia, hitaka inthawkin iemani chen chu politics umzie
le a nina indiktak ei hriet thei ring a um. Tuhin, Pathien thua inthawka politics ei hmu dân le
amin chûktirdân le kohran rawngbâwlna le inzawmna tieng pang ei inchûk nâwk tum ding a
nih.

7. Politics le Pathien Thilsiem:


Pathienin mihriem le hnuoi le vân le a sûnga thil um po po hai hi a siem vawng ani ti hi
kristienhai thuring a nih (Gen. 1:1-31). Pathienin a thilsiemhai chu mâni nina senga um ding
le tukhawm insukbuoi lova, inremtlâng taka uma, inpawimaw intawna umin a siem a;
thilsiemhai po po in thiltum (purpose), thawding (function) le piengzie (nature) an nei seng
bawk a nih. Pathien chun a mihriem siemhai chu hnuoi chunga le thilsiemhai chunga
mawphurna le thuneina a pêk bawk a; enkawltu ding le tamtaka hung punga hnuoi hi hluosip
dingin a hril bawk a nih. Chu umzie chu, Pathienin hi leihnuoi ah hin a thilsiemhai le a
mihriem siemhai inremtlâng taka an chêng hmunkhat theina ding Society ṭhatak (well-
ordered and good society) a’n din a nih. Politics umzie le nina chu a pâwla hmunkhata
inremtaka chêng theina le chuonganga um thei dinga members tin hai mawphurna le
hmalâkna hi ani chun, Politics hi Pathien thilsiemhai ah hin alo ṭhangsa dêr an tah tina a nih.

8. Pathien le Politics:
Bible ah hin, abȋkin Thuthlung Hlui zieka hai hin, ei Pathien politics a an rawlna le a
hmalâkna hai tamtak ei hmu thei a nih. Pathienin Israelhai chu Aigupta suoka an intângna a
inthawk le Aigupta Lal (Sawrkar) suknawmnatna a inthawkin Mosie hmangin a ṭhuoi suok
thu le hnam pakhata a’n din thu ei hmu (Exodus, 3:7-12; 6:1-8; 12:33-14:30). Pathienin a hun
peia an hmelhmahai a inthawka Israelhai sansuoktu dingin mi- Gedion, Deborah, Jeptha le

3
Samson hai a ruot pêk hlak thu Rorêltuhai lekhabu ah ei hmu bawk. Israelhai chunga rorêltu
ding Lal ruotna kawnga khawm Pathien a’n rawl hlak thu ei hmu bawk (1 Samuel, 9:16-17;
16:1-13; 1 Lalhai 1:17, 28-30).

9. Isu Krista in Politics alo Dawnglêtsawng Dân:


Isu chun tulaia politicians hai naw angtakin, political party a’n din ve naw a, political
protest hai khawm a thaw ve naw a, ama hunlaia sawrkâr ro-inrêlnahai a khawm an ther ve
nawh. Amiruokchu, a rawngbâwl dân po po hai hi politics vawng a nih. Isu chu hi khawvêla
hin mihriemhai hringnun inṭawmpui dingin a hunga, mihriemhai chêngna ding society thar
(Pathien ram) chu hung puongin a hung indin a nih. Political activists hai angin mipuihai
ngaiven in thil indiklohai a dodâl tlat hlak a nih. Simna le ngaidamna chu politics siemṭhatna
dinga pawimawtaka aruot a, hmangaina le lunginsietna chu a political hmangruo ah hmangin,
ṭhuoitu ni ding chun rawngbâwltu ah amani suok anga um hmasa phawt dingin a hril (Matt.
20:26-28). Isu chu sakhuo inchûktirtu angin um sienkhawm mipui lai inzêlsa in an harsatna
a’nṭawmpui ve hlak a, chun, sawrkâr thuneitu le sakhuo ṭhuoituhai zâwna a hmasuon hlak
bawk (Mark 11:27-33; 12:13-17). Isu Krista in Lalram thu a hung hril chu mihriem theina a
hung tlung thei ani naw a, Pathien Lalram - indikna, muongna le inremna Lalram thu ani lem.
Isu Krista politics chu Pathien le mihriem inlaichinna siemṭha nawk hi a nih. Isu chun, hi
khawvêl politics hi sukbo amani thleng a tum naw a, thutak, rorelna indik le lunginsietna a
um theina dingin khawvêl politics hi Pathien hmangaina a sukthienghlim a tum lem a nih.

10. Kohran le A Mawphurna:


“Kohran” thumal hi Greek ṭawng “Ekklesia”, chu chu thumal pahni inkawp “Ek” le
“Kaleo” tia inthawka lâksuok ani a, a umzie chu “kosuok” amani “kohran” ti na a nih.
Kohran hai chu hi hnuoia Pathien tadinga sin thawtu ding le chu sin chu thawzo dinga thiltum
neia kosuok hai ei nih. Kohran chu Krista taksa a ni a, a Lu chu Krista a ni a, ama ngei chu
Kohran indintu a nih (Eph. 1:22-23; Matt. 16:18). John Stott chun, Kohran chu mi thienghlim
Pathien tadinga hi khawvêla inthawka kosuok anni ruol ruol in, Krista hrietpuitu le
rawngbâwl dinga hi khawvêla tirsuok hai an nih, tiin a hril. Kohran chu “hnuoi machi” le
“khawvêl suk êngtu” dinga Pathien in a ordained a nih (Matt. 5:13-16).

11. Politics le Inzawma Kohran Thiltum le A Thawdinghai:


Kohran thiltum le a thawdinghai chu – Pathien chibai buka a rawngbawl; Ringtuhai
Pathien thu le thlaraua châwm; le Chanchinṭha hrilna a le lunginsietna a khawvêla rawngbâwl
hi a nih (Kol. 1:28; 3:16; Eph. 1:12; 4:12-13; 5:16-19; Matt. 28:19; Lk. 6:35-36). Khawvêla
rawngbâwl ti hin, hnam po pohai inchûktirtua siem, mi beidawng, harsa le mi retheihai
chunga lunginsietna inlangtir le Pathien thu le inmila rorêltuhai thuhne thei dinga khawtlâng
thila inhmang le indikna khêksuok pui hai hi a ṭhangsa ding a nih. Kohran hai hi Pathien in
thiltum neiin ami kosuokhai ei ni a, chu thiltumhai chu vânram le hremhmuna ei thawding
nilovin, hi khawvêl ei chêngna hmun ngeia ei damsûnga ei thawding ani lem. Hi khawvêla
Ama le thawk hmunkhat dingin Pathien in ami kohai ei nih.
Hi khawvêla Pathien thiltum chu a Lalram/Pathien ram (Kingdom of God) indin hi a nih.
Chu Pathien ram chu hi khawvêla indin a aum theina ding le suk zâu peia a um theina ding
chun Kohran haiin mawphurna insângtak ei nei a nih. Pathien ram (Kingdom of God) chu

4
mihriem lungril/sûngrila Pathien rorêlna inthup; khawtlâng nundân siemṭha theitu; Pasiethai
le tlâksamhai tadinga zalênna le rorêlna indik umna a nih. Pathien rama chun tukhawm a lien
bȋk le a chȋn bȋk an um naw a, iengang mi tading khawma kawt hawng zing a ni a, Pathien
hma a chun mi po po angkhat vawng an nih (Lk. 13:29; Matt. 20:16). Pathien ram sûnga
chênghai chu awpde na hnuoia an um naw a, hmangaina le ngaisakna hnuoia an um lem hlak
a nih. Ringtuhaiin ei beisei chu Pathien ram hung tlung ding - lungngaina, ṭapna, beidawngna,
indiknawna, ṭâmna le nêksâwrnahai le thina um tanaw na hmun ding hi a nih. Hi ei ibeisei
Pathien ram hrietpuitu ei nina hi, hi khawvêla hin ei suklang ding a nih. Hi hi ei politics
inkhêl dân ding chu a nih. Pathien ram ringtuhai eini chun khawvêla indiknawna tlung zing ei
hriet le ei hmu hai hi ei tosan el ding ani naw a, chu siemṭhatu dinga kohran hai hi
mawphurna lientak pêk ei nih. Hi khawvêla ei political goal ding chu Pathien ram indin hi ani
ding a nih.
Politics hi practical taka mani vênghai hmangaina suklang theina le ṭhangpui ngaihai
ṭhangpui theina remchâng ṭhatak a nih. Kohran chun hi khawvêla mi hrâtnaw, mi
hnuoihnung, hnawchêp le hnengdea um le rinumna le harsatna tuortuhai a ṭhangpui ding a nih
(Matt. 25:31-40). Ei rama khawm hin mitamtak, sawrkâr ngaisak hlawlo, hnam tamlem le
lien lemhai hnawchêp le hnengde a um, ram mi ni sia ram mi nina chanvo khawm dawng
phalo, mi fâk ang khawm fa phalo, mâni rama khawm chêng thei talova inhumhimna ding
zawnga mi rama refugee a um le harsatna dang dang tuok tamtak hmu ding an um a.
Hienghai ṭhangpui theina ding chun politics ah ei inrawl a pawimaw takzet a nih. America
President Abraham Licoln chun 1865 khan Negro (mi dumhai) suok an nina a inthawk
zalênna annei tir. Ei Khawtlâng (Social), Taksa khawsakna (Economic) le Sawrkârna
(Political) siemṭhatna le sukhmasawnna dingin Politics a ei inhmang hi a pawimaw takzet a
nih. Sawrkâr rorêltuhai hi Pathienin a ruot anni thu ei Pathien thua ei hmu (Rom.13:1).
Rorêltuhaiin Pathienin aruot nasan angtakin indiktakin ro an rêl am ti endiktu ding chu
kohranhai hi ei ni a, an sukdiknawna hai dodâltu dinghai eini bawk a nih.

12. Kohran in Politics a Hmangdân Ding:


Kohran chun khawvêl mihai politics inkhêl dân angin politics hi a hmang ding ani naw a,
Pathien ram nundân thlȋr zingin, ataka Pathien ram nun suklanga a um theina dinga politics hi
a hmang lem ding a nih. Pathienin mihriemhai hi taksa le thlarau neia apâwl (community) a
um dinga ami siemhai eini a, ei taksa le thlarau le ei community ṭhatna ding hi ei
ngaipawimaw ding a nih. Ei Pathien hi kristienhai Pathien chau ani naw a, khawvêla
mihriemhai po po le thilsiem po pohai siemtu Pathien ani ve leiin kohranhai khawmin
hienghai po po hi ei invawi ve ding an nih. Khawvêl mihriem politics ah chun sum le pai le
mipui an pawimaw taka, Pathien ram politics ah ruok hin chu Pathien le mihriem inlaichinna
hi a pawimawtak a, chuleiin, kohran in politics a hmangna dinga hin Pathien le inlaichinna hi
a ngaipawimaw tak ding a nih. Kohran chun ei Lalpa Isu Krista thawdân angin hmangaina le
lunginsietna hi political hmangruo ah a hmang ding a nih. Matthai 20:25-28 a ei hmu angin,
Political leader ni ding chun mihai rawngbâwltu le suok ani hmasa phawt ding a nih.
Kohranin political ideology a hmang ding chu Pathien ram chanchinṭha thu hi ani ding a nih,
Politics hi Power (Thilthawtheina) le inzawm tlat ani leiin, political Leader chun power
(thilthawtheina) a nei hlak. Hi power hi miin a hmangsuol rawp hlak leiin kohran ram le
khawtlânga buoina le sietna a tlung rawp hlak. Power (Thilthawtheina) hi Pathiena inthawka

5
hung suok le Pathiena inṭan ani leiin a thienghlim a nih ti ei hriet tlat a pawimaw. Chun, hi
thilthawtheina (power) hi mihriemhai kuoma Pathien thilpek a nih. Power hi ama khâtin a
suol naw a, a hmangtuhai hmangdân ah annghat lem a nih. Ei Pathien thu in Power
(Thilthawtheina) ati chu mi suksietu nilovin hringna sanhim thei power, chuonghai chu –
Hmangaina, Lunginsietna le Ngaidamna hai hi an nih. Pathien thilthawtheina chu Hmangaina
(Love) le Indikna (Justice) hai hi an nih. Chuleiin, Kohran chun hienghai hi a political power
ah a hmang ding a nih.

13. Kohran le Politics Thua Calvin Thlir Dân:


John Calvin chun, “Kohran in inthununna (discipline) le dân-le-dûn ṭhataka an enkawl
theina dingin politics a mamaw a, chuongnaw chun kohran fe ṭha theinaw nih,” tiin a hril.
Politics hi Pathien rama ei kalchawina a, puotieng anlangtheia ei ringna mi suknghet le mi
sukchieng pektu a nih a tih. Calvin chun, political leaders (sawrkar thuneituhai) hi Pathien in
aruot an ni a, rorêltu dinga Pathienin a ko hai an nih. Chuleiin, rorêltuhai (political leaders)
hai chun mipuihai hma a, Pathien sanhimna, ṭhatna, hmangaina le indikna hmel an suklang
rawp ding a nih tiin a hril bawk. Chun, ringtu kristienhai chun rorêltuhai thu hi ei zâwm ding
ani thu le an ta dingin ei ṭawngṭai pêk rawp hlak ding a nih tiin a hril ruol ruol in, mihriemhai
nêka Pathien thu zâwm lem dingin a min chûktir bawk. Chuonglai zing chun politics in
kohran hi a control ding tina ani nawh.

Thukharna: Hi po hi ei thei ang tâwka kimlotaka ei hung suklang thei hai chu an ni a, a
bâksamna le a kimtâwknawna tamtak um a tih ti ei inhmai nawh. Chuonglai zing chun,
iemanitak chu ei hlâwkpui ngei ring a um. Kohran hai hi politics ah inhmang ngei ngei dinga
ei infuina ani naw a, ei kohran ṭhuoitu politics a inhmanghai ei hrilsietna le ei inpâkna ani
bawk nawh ti ei hriet nuom a um. Mihriem hringnun le politics hi ṭhe theilo ani a, mihriemhai
umna a chun politics hi a um ngei ngei hlak a nih. Chuleiin, tulai ei khawvel sietak kâra le
politics indiklo umna kâra hin kohranhai ei nundân ding, ei nina ei phursuok thei dân ding, ei
hmalâkna ding le hi khawvêla ei mawphurnahai inhrilhriet hi ei thiltum tak lem a nih.

You might also like