Professional Documents
Culture Documents
1
mamaw bawk. Tulai khawvela hin, Pathien ditzâwng anga mipui le khawtlâng
ṭhuoitu ding Pathien ṭi mi political leader ei mamaw tah.”
Politics ei thlȋrdânhai a inthawk hin, Politics umzie le a nina indiktak hi ei hriet in ei hmu ṭhel
ni ta in anlanga; hileihin ei politics inkhêldân hai khawm hi andikzo tanaw ni dingin anlang.
Politics umzie le a nina indiktak hai chu ei thei ang angin inchûk ei hang tum ding a nih.
5. Gandhism:
India ram zalênna suolsuoktu Mahatma Gandhi chun a politics hmangruoa a hmang chu
“Tharum Ṭhanglo” (non-violence) le “Inremna” (peaceful resistance) hi a nih. Gandhi chun
2
politics hi sakhuo (religion) leh a keikawp tlat a, ama in sakhuo (religion) ati chu “Thudik le
Tharum ṭhanglo” hmangaina (The love of Truth and Ahimsa) hi a nih. Gandhi chun,
“Mipuihai harsatna, mamaw le an nina atak ngeia ka hrietchieng hma po chu sakhuo mi ka ni
thei naw a, chu ding chun Politics a ka’n hmang a pawimaw a nih,” a tih.
Kha po kha Politics umzie, a nina le a piengzie kim rak lova, mithiemhai min chûktirdan a
inthawka ei hung suklang theihai chu an nia, hitaka inthawkin iemani chen chu politics umzie
le a nina indiktak ei hriet thei ring a um. Tuhin, Pathien thua inthawka politics ei hmu dân le
amin chûktirdân le kohran rawngbâwlna le inzawmna tieng pang ei inchûk nâwk tum ding a
nih.
8. Pathien le Politics:
Bible ah hin, abȋkin Thuthlung Hlui zieka hai hin, ei Pathien politics a an rawlna le a
hmalâkna hai tamtak ei hmu thei a nih. Pathienin Israelhai chu Aigupta suoka an intângna a
inthawk le Aigupta Lal (Sawrkar) suknawmnatna a inthawkin Mosie hmangin a ṭhuoi suok
thu le hnam pakhata a’n din thu ei hmu (Exodus, 3:7-12; 6:1-8; 12:33-14:30). Pathienin a hun
peia an hmelhmahai a inthawka Israelhai sansuoktu dingin mi- Gedion, Deborah, Jeptha le
3
Samson hai a ruot pêk hlak thu Rorêltuhai lekhabu ah ei hmu bawk. Israelhai chunga rorêltu
ding Lal ruotna kawnga khawm Pathien a’n rawl hlak thu ei hmu bawk (1 Samuel, 9:16-17;
16:1-13; 1 Lalhai 1:17, 28-30).
4
mihriem lungril/sûngrila Pathien rorêlna inthup; khawtlâng nundân siemṭha theitu; Pasiethai
le tlâksamhai tadinga zalênna le rorêlna indik umna a nih. Pathien rama chun tukhawm a lien
bȋk le a chȋn bȋk an um naw a, iengang mi tading khawma kawt hawng zing a ni a, Pathien
hma a chun mi po po angkhat vawng an nih (Lk. 13:29; Matt. 20:16). Pathien ram sûnga
chênghai chu awpde na hnuoia an um naw a, hmangaina le ngaisakna hnuoia an um lem hlak
a nih. Ringtuhaiin ei beisei chu Pathien ram hung tlung ding - lungngaina, ṭapna, beidawngna,
indiknawna, ṭâmna le nêksâwrnahai le thina um tanaw na hmun ding hi a nih. Hi ei ibeisei
Pathien ram hrietpuitu ei nina hi, hi khawvêla hin ei suklang ding a nih. Hi hi ei politics
inkhêl dân ding chu a nih. Pathien ram ringtuhai eini chun khawvêla indiknawna tlung zing ei
hriet le ei hmu hai hi ei tosan el ding ani naw a, chu siemṭhatu dinga kohran hai hi
mawphurna lientak pêk ei nih. Hi khawvêla ei political goal ding chu Pathien ram indin hi ani
ding a nih.
Politics hi practical taka mani vênghai hmangaina suklang theina le ṭhangpui ngaihai
ṭhangpui theina remchâng ṭhatak a nih. Kohran chun hi khawvêla mi hrâtnaw, mi
hnuoihnung, hnawchêp le hnengdea um le rinumna le harsatna tuortuhai a ṭhangpui ding a nih
(Matt. 25:31-40). Ei rama khawm hin mitamtak, sawrkâr ngaisak hlawlo, hnam tamlem le
lien lemhai hnawchêp le hnengde a um, ram mi ni sia ram mi nina chanvo khawm dawng
phalo, mi fâk ang khawm fa phalo, mâni rama khawm chêng thei talova inhumhimna ding
zawnga mi rama refugee a um le harsatna dang dang tuok tamtak hmu ding an um a.
Hienghai ṭhangpui theina ding chun politics ah ei inrawl a pawimaw takzet a nih. America
President Abraham Licoln chun 1865 khan Negro (mi dumhai) suok an nina a inthawk
zalênna annei tir. Ei Khawtlâng (Social), Taksa khawsakna (Economic) le Sawrkârna
(Political) siemṭhatna le sukhmasawnna dingin Politics a ei inhmang hi a pawimaw takzet a
nih. Sawrkâr rorêltuhai hi Pathienin a ruot anni thu ei Pathien thua ei hmu (Rom.13:1).
Rorêltuhaiin Pathienin aruot nasan angtakin indiktakin ro an rêl am ti endiktu ding chu
kohranhai hi ei ni a, an sukdiknawna hai dodâltu dinghai eini bawk a nih.
5
hung suok le Pathiena inṭan ani leiin a thienghlim a nih ti ei hriet tlat a pawimaw. Chun, hi
thilthawtheina (power) hi mihriemhai kuoma Pathien thilpek a nih. Power hi ama khâtin a
suol naw a, a hmangtuhai hmangdân ah annghat lem a nih. Ei Pathien thu in Power
(Thilthawtheina) ati chu mi suksietu nilovin hringna sanhim thei power, chuonghai chu –
Hmangaina, Lunginsietna le Ngaidamna hai hi an nih. Pathien thilthawtheina chu Hmangaina
(Love) le Indikna (Justice) hai hi an nih. Chuleiin, Kohran chun hienghai hi a political power
ah a hmang ding a nih.
Thukharna: Hi po hi ei thei ang tâwka kimlotaka ei hung suklang thei hai chu an ni a, a
bâksamna le a kimtâwknawna tamtak um a tih ti ei inhmai nawh. Chuonglai zing chun,
iemanitak chu ei hlâwkpui ngei ring a um. Kohran hai hi politics ah inhmang ngei ngei dinga
ei infuina ani naw a, ei kohran ṭhuoitu politics a inhmanghai ei hrilsietna le ei inpâkna ani
bawk nawh ti ei hriet nuom a um. Mihriem hringnun le politics hi ṭhe theilo ani a, mihriemhai
umna a chun politics hi a um ngei ngei hlak a nih. Chuleiin, tulai ei khawvel sietak kâra le
politics indiklo umna kâra hin kohranhai ei nundân ding, ei nina ei phursuok thei dân ding, ei
hmalâkna ding le hi khawvêla ei mawphurnahai inhrilhriet hi ei thiltum tak lem a nih.