Untitled

SOĞUK PRES RUŞEYM YAĞINA RAFİNE BİTKİSEL
YAĞLARLA YAPILAN TAĞŞİŞİN BELİRLENMESİ

İÇİN KROMATOGRAFİK VE MOLEKÜLER
SPEKTROSKOPİK ÇOK DEĞİŞKENLİ
KEMOMETRİK MODELLERİN GELİŞTİRİLMESİ
Fethi ÇAĞLAR
Yüksek Lisans Tezi
Fen Bilimleri ve Teknojileri Anabilim Dalı
Dr. Öğretim Üyesi Fatma Nur ARSLAN
Temmuz–2019
T.C
KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
SOĞUK PRES RUŞEYM YAĞINA RAFİNE BİTKİSEL YAĞLARLA YAPILAN

TAĞŞİŞİN BELİRLENMESİ İÇİN KROMATOGRAFİK VE MOLEKÜLER
SPEKTROSKOPİK ÇOK DEĞİŞKENLİ KEMOMETRİK MODELLERİN
GELİŞTİRİLMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ

Fethi ÇAĞLAR
Fen Bilimleri ve Teknoloji Anabilim Dalı
Tez Danışmanı: Dr. Öğretim Üyesi Fatma Nur ARSLAN
KARAMAN–2019
ÖZET
Yüksek Lisans Tezi
SOĞUK PRES RUŞEYM YAĞINA RAFİNE BİTKİSEL YAĞLARLA YAPILAN

TAĞŞİŞİN BELİRLENMESİ İÇİN KROMATOGRAFİK VE MOLEKÜLER
SPEKTROSKOPİK ÇOK DEĞİŞKENLİ KEMOMETRİK MODELLERİN
GELİŞTİRİLMESİ
Fethi ÇAĞLAR
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi

Fen Bilimleri Enstitüsü
Fen Bilimleri ve TeknojileriAnabilim Dalı
Danışman: Dr. Öğretim Üyesi Fatma Nur ARSLAN
Temmuz, 2019, 175 sayfa

Sunulan tez çalışması ile; buğday ruşeyminden herhangi bir ısıl işlem yada kimyasal
madde uygulamasına maruz kalmadan üretilen ve biyoaktif bileşenler bakımından
zengin soğuk pres ruşeym yağına katıştırılan ucuz rafine yağların tür ve miktarını
belirlemeye yönelik, çok değişkenli kemometrik veri analiz yaklaşımına dayalı
moleküler spektroskopik ve kromatografik yöntemlerin geliştirilmesi amaçlanmıştır.
Tez kapsamında gerçekleştirilen deneysel çalışmalar başlıca 2 aşamada
yürütülmüştür;(i) ilk aşamada hazırlanan saf ve 1–50% oranında hazırlanan karışım
yağlara (ruşeym–ayçiçeği ve ruşeym–soya) ait moleküler spektroskopik ve
kromatografik analizler gerçekleştirilmiş,(ii) ikinci aşamada ise elde edilen
spektroskopik veriler ile çok değişkenli kemometrik modellerin geliştirilmesi
sağlanmıştır. Ruşeym yağına katıştırılan rafine yağın cinsini belirlemek üzere; PCA,
SIMCA, LDA ve HCA modellemeleri, katıştırılan yağın miktarını belirlemek üzere ise;
PLSR kalibrasyon modelleri geliştirilmiştir. Sınıflandırma modellemelerinin tümünde,
farklı tür yağların sınıflandırılabilme kabiliyetlerinin oldukça yüksek olduğu, 95%
güven aralığında geliştirilen SIMCA modellemelerinde ise soğuk pres ruşeym yağı
numunelerinin diğer yağ örneklerinden 100% farklı bir grupta sınıflandırılabildiği
gözlemlenirken, ruşeym yağına katıştırılan rafine ayçiçeği ya da soya yağının kalitatif
olarak tespit limiti <1% şeklinde belirlenmiştir. PLSR modellemelerinde; tağşiş için
kullanılan rafine ayçiçek ve soya yağlarının, soğuk pres ruşeym yağı içinde
belirlenebildikleri kantitatif limit değerleri sırasıyla 0.56–1.98% ve 0.99–1.77% olarak
tespit edilmiş ve oldukça yüksek korelasyon katsayı (R2> 0.9990) değerleri elde
edilmiştir. Sonuç olarak; saf ve karışım yağların moleküler düzeyde gösterdikleri
spektral farklılıklara göre tağşiş durumlarının başarılı bir şekilde belirlenebileceği, elde
edilen kemometik modellemelerle gösterilmiştir. Moleküler spektroskopi yönteminin
soğuk pres yağların ucuz rafine yağlarla tağşişinin kalitatif ve kantitatif olarak
belirlenmesinde hızlı, tahribatsız, kimyasal kullanımı olmayan ve güvenilir bir yöntem
olduğu kanıtlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Tağşiş, Moleküler spektroskopi, Kemometri, Kromatografi,
Ruşeym yağı, Ayçiçek yağı, Soya yağı
i
ABSTRACT
Ms Thesis
DEVELOPMENT OF CHROMATOGRAPHIC AND MOLECULAR

SPECTROSCOPIC MULTIVARIATE CHEMOMETRIC MODELS FOR THE
DETERMINATION OF COLD PRESSED WHEAT GERM OIL
ADULTERATION WITH REFINED VEGETABLE OILS
Fethi ÇAĞLAR
Karamanoğlu Mehmetbey University

Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Science and Technology
Supervisor: Assistant Prof. Dr. Fatma Nur ARSLAN
July, 2019, 175 pages
With the present thesis work; it is aimed to develop molecular spectroscopic and
chromatographic methods based on multivariate chemometric data analysis approach to
determine the type and quantity of cheap refined oils produced from wheat germ
without any heat treatment or chemical application and incorporated into cold press
germ rich in bioactive components. The experimental studies carried out within the
scope of the thesis were carried out mainly in 2 stages; (i) in the first stage, molecular
spectroscopic and chromatographic analyzes of pure and 1-50% mixture oils (wheat
germ– sunflower and wheat germ–soybean) were carried out, (ii) in the second stage,
multivariate chemometric models were developed with the spectroscopic data
obtained.To determine the type of refined oil adulterated in wheat oil, PCA, SIMCA,
LDA and HCA models; to determine the amount of oil added, PLSR calibration models
have been developed. In all classification models, the ability to classify different types
of oils is quite high, on the other hand, it was observed that cold press wheat oil samples
could be classified in 100% different group than other oil samples in SIMCA models
developed in 95% confidence interval, also the qualitative detection limit of refined
sunflower or soybean oil adulterated in wheat oil was <1%. In PLSR models, the
quantitative limit values of refined sunflower and soybean oil used for adulteration in
cold press germ oil were determined as 0.56–1.98% and 0.99–1.77%, respectively, and
very high correlation coefficient (R2> 0.9990) values were obtained. Consequently, it
has been shown that the adulteration conditions can be determined successfully
according to the spectral differences of pure and mixed oils at the molecular level.
Molecular spectroscopy has proven to be a rapid, non-destructive, non-chemical and
reliable method for qualitative and quantitative determination of the adulteration of cold
press oils with cheap refined oils.
Keywords: Adulteration, Molecular spectroscopy, Chemometrics, Chromatography,

Wheat germ oil, Sunflower oil, Soybean oil
ii
ÖNSÖZ
Sunulan bu tez çalışması, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya

Bölümü öğretim üyelerindenDr. Öğretim Üyesi Fatma Nur ARSLAN danışmanlığında
tamamlanarak, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsüne
Yüksek Lisans Tezi olarak sunulmuştur.
Yüksek lisans çalışmalarım sırasında bilgi ve önerilerileriyle tez çalışmamın

yürütülmesinde bana yol gösteren danışmanım Dr. Öğretim Üyesi Fatma Nur
ARSLAN’a,
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Kamil Özdağ Fen Fakültesi Kimya Bölümünün

sahip olduğu tüm olanaklarından faydalanmamı sağlayan ve benden bilgi ve
tecrübelerini eksik etmeyen değerli hocalarım Prof. Dr. İbrahim YILMAZ, Prof. Dr.
Fevzi KILIÇEL, Doç. Dr. Oktay TALAZ, Doç. Dr. Aysel ÇİMEN, Dr. Öğr. Üyesi
Duygu AYDIN ve Arş. Gör. Dr. Ş. Nihan KARUK ELMAS’a,
Tez çalışmam süresince her daim yanımda olan arkadaşlarım Gönül AKİN GEYİK,
İbrahim Berk GÜNAY,Abdurrahman KARAGÖZ, İbrahim ÖZDİNÇ’e ve okul
müdürüm Sayın Akif Veli KÜLCÜ beyefendiye,
Hayatımın her aşamasında oldukları gibi eğitimim boyunca benden desteklerini eksik
etmeyen annem Fatma ÇAĞLAR, babam Talip ÇAĞLAR, kardeşlerim Hülya
ÇAĞLAR ve Mustafa ÇAĞLAR’asonsuz sevgi ve şükranlarımı sunarım.
Bu araştırma Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri

Komisyonunca kabul edilen 11–YL–19 nolu proje kapsamında desteklenmiştir.
Fethi ÇAĞLAR
Karaman–2019
iii
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖZET ................................................................................................................................ İ
ABSTRACT .................................................................................................................... İİ
ÖNSÖZ .......................................................................................................................... İİİ
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................. İV
ÇİZELGELER DİZİNİ .............................................................................................. Vİİ
ŞEKİLLER DİZİNİ ....................................................................................................... X
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ ............................................................ XİV
1. GİRİŞ .......................................................................................................................... 1
2. KURAMSAL TEMELLER VE KAYNAK ARAŞTIRMASI ................................ 4
2.1. Ruşeym Yağı ve Özellikleri ....................................................................................... 4
2.1.1. Buğday (Triticum aestivum) tohumu genel özellikleri ........................................4
2.1.2. Ruşeym yağı özellikleri ve mevcut biyoaktif bileşenleri ....................................6
2.1.3. Ruşeym yağı üretim teknikleri ve üretim potansiyeli ..........................................9
2.1.4. Ruşeym yağının kullanım alanları ve sağlık üzerine etkileri ............................15
2.2. Yenilebilir Yağlarda Tağşiş ve Tağşiş Belirleme Yöntemleri ................................. 17
2.2.1. Yenilebilir yağlarda tağşiş .....................................................................................17
2.2.2.Tağşiş tespiti için kullanılan moleküler spektroskopi yöntemleri .....................18
2.2.2.1. Fourier dönüşümlü–kızılötesi (FT–IR) spektroskopi tekniği ...................19
2.2.2.2. Floresans spektroskopi tekniği .....................................................................24
2.2.2.3. Nükleer manyetik rezonans (NMR) spektroskopi tekniği ........................26
2.2.2.4. Kütle spektroskopi (MS) tekniği ..................................................................29
2.2.3. Tağşişin tespiti için kullanılan kromatografik yöntemler ................................31
2.3. Çok Değişkenli Kemometrik Analiz Yöntemleri .................................................... 33
2.3.1. Spektral verilerin ön işleme yöntemleri..............................................................34
2.3.2. Kemometrik gözetimsiz ve gözetimli örüntü tanıma/sınıflandırma
yöntemleri ...........................................................................................................................34
2.3.1.1. Temel bileşen analizi (principle component analysis, PCA) ....................34
2.3.1.2. Hiyerarşik küme analizi (hierarchical cluster analysis, HCA) .................35
2.3.1.3. Doğrusal diskriminant analiz (linear discriminant analysis, LDA) .........36
iv
2.3.1.4. Sınıf analojilerinin yumuşak bağımsız modellenmesi (soft
independent modeling of class analogies, SIMCA) .................................37
2.3.2. Kemometrik kalibrasyon yöntemleri ..................................................................38
2.3.2.1. Kısmi en küçük kareler-regresyon analizi (partial least squares-
regression analysis, PLS-R) .........................................................................39
3. MATERYAL VE METOT ...................................................................................... 41
3.1. Kullanılan Kimyasallar ve Analiz Sistemleri .......................................................... 41
3.2. Yağ Örneklerinin ve Karışımlarının Hazırlanması .................................................. 42
3.3. Yağ Örnekleri Üzerinde Gerçekleştirilen Analizler .............................................. 45
3.3.1. Moleküler spektroskopi analizleri ........................................................................45
3.3.1.1. Fourier dönüşümlü–infrared (FT–IR) spektroskopi analizleri .................45
3.3.2. Kromatografi analizleri ..........................................................................................45
3.3.2.1.Gaz kromatografisi–alev iyonlaşma dedeksiyon (GC–FID)
sistemi ile yağ asit kompozisyonu tayini ...................................................46
3.4. Kemometrik Yöntemlere Dayalı Veri Analizleri/ Çok Değişkenli Kemometrik
Modellerin Geliştirilmesi ................................................................................................ 47
3.4.1. Veri ön işleme .........................................................................................................47
3.4.2. .Çok değişkenli kalitatif/ kemometrik sınıflandırma analizleri: PCA, HCA,
LDA ve SIMCA modelleri ...............................................................................................47
3.4.3. Çok değişkenli kantitatif/ kemometrik kalibrasyon analizleri: PLS–Rmodeli48
4. BULGULAR VE TARTIŞMA ................................................................................ 50
4.1. Saf Yağ Numunelerinin Moleküler Spektroskopi Analizlerine Ait Sonuçlar ....... 50
4.2. Saf Yağ Numunelerinin Çok Değişkenli Kalitatif/ Kemometrik Sınıflandırma
Analizlerine Ait Sonuçlar ............................................................................................... 54
4.2.1. Kemometrik veri ön işlemlerine ait sonuçlar ......................................................55
4.2.2. PCA analizlerine ait sonuçlar ................................................................................55
4.2.3. SIMCA analizlerine ait sonuçlar ..........................................................................66
4.2.4. HCA analizlerine ait sonuçlar ..............................................................................81
4.2.5. LDA analizlerine ait sonuçlar ..............................................................................85
4.3. Karışım Yağ Numunelerinin Çok Değişkenli Kalitatif/ Kemometrik Sınıflandırma
4.3.1. Soğuk Pres Ruşeym Yağı–Rafine Ayçiçek Yağı Karışım Numunelerinin Çok
Değişkenli Sınıflandırma Analizleri ...............................................................................88
v
4.3.2. Soğuk Pres Ruşeym Yağı–Rafine Soya Yağı Karışım Numunelerinin Çok
Değişkenli Sınıflandırma Analizleri ...............................................................................93
4.4. Karışım Yağ Numunelerinin Çok Değişkenli Kantitatif/ Kemometrik Kalibrasyon
4.4.1. Soğuk Pres Ruşeym Yağı–Rafine Ayçiçek Yağı Karışım Numunelerinin
PLS–R Kalibrasyon Analiz Sonuçları ..........................................................................100
4.4.2. Soğuk Pres Ruşeym Yağı–Rafine Soya Yağı Karışım Numunelerinin PLS–R
Kalibrasyon Analiz Sonuçları ........................................................................................105
4.5. Saf ve Karışım Yağ Numunelerinin Kromatografi Analizlerine Ait Sonuçlar ... 110
4.5.1. Soğuk Pres Ruşeym Yağı–Rafine Ayçiçek Yağı Karışım Numunelerinin
Kromatografi Analizlerine Ait Sonuçlar ......................................................................119
4.5.2. Soğuk Pres Ruşeym Yağı–Rafine Soya Yağı Karışım Numunelerinin
Kromatografi Analizlerine Ait Sonuçlar ......................................................................132
5. SONUÇ .................................................................................................................... 145
6. KAYNAKLAR ....................................................................................................... 148
ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................ 156
vi
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge Sayfa
Çizelge 2. 1 Buğday (Triticum aestivum) tohumu endosperm, ruşeym ve

kepek bileşimi (Zahide, 2012)................................................................... 6
Çizelge 2. 2 Ruşeym yağının fizikokimyasal özellikleri (Zahide, 2012) ...................... 7
Çizelge 2. 3 Ruşeym yağının yağ asit kompozisyon içeriği (Zahide, 2012) ................. 8
Çizelge 2. 4 Yenilebilir yağlarda mevcut bileşenlerin FTIR spektrumlarına
olan karakteristik yansımaları ................................................................. 22
Çizelge 3. 1 Deneylerde kullanılan kimyasal madde ve çözücüler ............................. 41
Çizelge 3. 2 Yağ asit kompozisyon tayininde kullanılan standart maddeler ............... 41
Çizelge 3. 3 Kullanılan analiz sistemleri ve modelleri ................................................ 42
Çizelge 3. 4 Yağ örneklerinin hazırlanmasında uygulanan deneysel tasarım ............. 44
Çizelge 3. 5 Yağ asit kompozisyonu tayini için kullanılan metot
parametreleri ........................................................................................... 46
Çizelge 4. 1 Yağ numunelerinin infrared spektrumlarında kemometrik analiz
uygulamaları için seçilen karakteristik 28 spektrum bölgesi .................. 53
Çizelge 4. 2 Ruşeym yağının rafine ayçiçeği ve soya yağları ile
karışımlarının FTIR verileri kullanılarak yapılan PLSR
analizlerine ait kalibrasyon ve validasyon sonuçları ............................... 99
Çizelge 4. 3 Saf ruşeym yağı ve diğer saf rafine yağların yağ asit
kompozisyon sonuçları, g yağ asidi/100 g yağ (%) .............................. 117
Çizelge 4. 4 Farklı markalara ait saf ruşeym yağlarının yağ asit kompozisyon
sonuçları, g yağ asidi/100 g yağ (%) ..................................................... 118
Çizelge 4. 5 Saf WGO–1 ve SFO–1 ile oluşturulan WGO–1–SFO–1
karışımlarına ait yağ asit kompozisyon sonuçları, g yağ
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 120
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 121
vii
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 122
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 123
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 124
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 125
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 126
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 127
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 128
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 129
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 130
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 131
Çizelge 4. 17 Saf WGO–1 ve SBO–1 ile oluşturulan WGO–1–SBO–1
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 133
viii
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 134
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 135
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 136
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 137
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 138
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 139
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 140
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 141
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 142
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 143
asidi/100 g yağ (%) ............................................................................... 144
ix
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil Sayfa
Şekil 2. 1 Buğday tanesinin histolojik yapısı ............................................................ 4

Şekil 2. 2 Soğuk pres ruşeym (Triticum aestivum) yağı............................................ 7
Şekil 2. 3 Soğuk pres yağ üretiminde kullanılan üretim sistemi ve üretim
aşamaları ................................................................................................. 12
Şekil 2. 4 Soğuk pres ruşeym yağı üretim şeması ( Ören, 2013 ) ........................... 13
Şekil 4. 1 Farklı türdeki saf yağ numunelerine ait ATR–FTIR spekrumları
(a) tüm spektral bölge (4000–650 cm-1) (b) parmak izi bölgesi
spektrumları (1500–650 cm-1) ................................................................. 51
Şekil 4. 2 Farklı türdeki saf yağ numunelerine ait ATR–FTIR tüm spektral
bölge (4000–650 cm-1) spekrumlarına uygulanan veri ön işlemleri
(a) transpoze (b) Savitzky-Golay türev ve (c) standard normal
variate (SNV) işlemi ............................................................................... 56
Şekil 4. 3 Farklı türdeki saf yağ numunelerinde (a) tüm spektral bölge
(4000–650 cm-1) (b) fonksiyonel grup bölge (4000–1500 cm-1) ve
(c) parmak izi bölgesi (1500–650 cm-1) spektrumları kullanılarak
yapılan PCA analizlerine ait skor grafikleri ............................................ 57
Şekil 4. 4 Farklı türdeki saf yağ numuneleri için belirlenen 28 farklı bölge
spektrumları kullanılarak yapılan PCA analizinlerine ait skor
grafikleri .................................................................................................. 59
Şekil 4. 5 Tüm spektral bölge (4000–650 cm-1) verileri kullanılarak yapılan
SIMCA analizlerine ait Coomans grafikleri (a) saf ruşeym
yağının diğer saf yağlardan ayrımı, (b) saf ruşeym yağının saf
soya yağlarından ayrımı ve (c) saf ruşeym yağının saf ayçiçek
yağları ...................................................................................................... 67
Şekil 4. 6 Tüm spektral bölge (4000–650 cm-1) verileri kullanılarak yapılan
SIMCA analizlerine ait Coomans grafikleri (a) saf ruşeym
yağının saf pamuk yağlarından ayrımı, (b) saf fındık yağlarından
ayrımı ve (c) saf zeytinyağlarından ayrımı ............................................. 68
x
Şekil 4. 7 Saf ruşeym yağının, saf ayçiçeği ve soya yağlarından ayrımının
tespiti için belirlenen spektral bölgelerin verileri kullanılarak
yapılan SIMCA analizlerine ait Coomans grafikleri ............................... 70
Şekil 4. 8 Farklı türdeki saf yağ numunelerine ait tüm spektral bölge (4000–
650 cm-1) spektrumları kullanılarak yapılan HCA analizlerine ait
dendogram grafikleri ............................................................................... 82
Şekil 4. 9 Farklı türdeki saf yağ numunelerine ait tüm spektral bölge (4000–
650 cm-1) spektrumları kullanılarak yapılan LDA analizlerine ait
grafikler (a) WGO–SBO lineer grafik, (b) WGO–SFO lineer
grafik,(c) WGO–SBO quadratik grafik,(d) WGO–SFO quadratik
grafik ....................................................................................................... 87
Şekil 4. 10 Saf ruşeym yağı–1’in, ayçiçeği yağı ile ayrımının tespiti için tüm
spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan
SIMCA analizlerine ait Coomans grafikleri, %95 güven seviyesi ......... 89
Şekil 4. 11 Saf ruşeym yağı–2’nin, ayçiçeği yağı ile ayrımının tespiti için tüm
Şekil 4. 12 Saf ruşeym yağı–3’ün, ayçiçeği yağı ile ayrımının tespiti için tüm
Şekil 4. 13 Saf ruşeym yağı–4’ün, ayçiçeği yağı ile ayrımının tespiti için tüm
Şekil 4. 14 Saf ruşeym yağı–1’in, soya yağı ile ayrımının tespiti için tüm
Şekil 4. 15 Saf ruşeym yağı–2’nin, soya yağı ile ayrımının tespiti için tüm
Şekil 4. 16 Saf ruşeym yağı–3’ün, soya yağı ile ayrımının tespiti için tüm
xi
Şekil 4. 17 Saf ruşeym yağı–4’ün, soya yağı ile ayrımının tespiti için tüm
Şekil 4. 18 Saf ruşeym yağı–1’e katıştırılan ayçiçeği yağı miktarının
kantitatif olarak tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1)
verileri kullanılarak yapılan PLS-R analizlerine ait kalibrasyon
grafikleri ................................................................................................ 101
Şekil 4. 19 Saf ruşeym yağı–2’ye katıştırılan ayçiçeği yağı miktarının
grafikleri ................................................................................................ 102
grafikleri ................................................................................................ 103
grafikleri ................................................................................................ 104
Şekil 4. 22 Saf ruşeym yağı–1’e katıştırılan soya yağı miktarının kantitatif
olarak tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri
kullanılarak yapılan PLS-R analizlerine ait kalibrasyon grafikleri ....... 106
Şekil 4. 23 Saf ruşeym yağı–2’ye katıştırılan soya yağı miktarının kantitatif
Şekil 4. 26 Saf ruşeym yağı (WGO-1) numunesine ait yağ asit kompozisyonu
analiz kromatogramı.............................................................................. 111
xii
Şekil 4. 27 Saf ayçiçek yağı (SFO-1) numunesine ait yağ asit kompozisyonu
Şekil 4. 28 Saf soya yağı (SBO-1) numunesine ait yağ asit kompozisyonu
Şekil 4. 29 Saf pamuk yağı (CSO-1) numunesine ait yağ asit kompozisyonu
Şekil 4. 30 Saf fındık yağı (HNO-1) numunesine ait yağ asit kompozisyonu
Şekil 4. 31 Saf zeytinyağı (VOO-1) numunesine ait yağ asit kompozisyonu
xiii
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ
Simgeler Açıklama
% v/v Hacimce yüzde

% Yüzde
M Molarite
N Normalite
R Rezolüsyon
T- Tokoferol
TT- Tokotrienol
α- Alfa
β- Beta
γ- Gama
δ- Sigma
Kısaltmalar Açıklama
CSO Pamuk yağı

DAD Diot array dedektör
FFA Serbest yağ asitleri
FID Alev iyonlaşma dedektör
FL Fluoresans
FTIR Fourier transform infrared
GC Gaz kromatografisi
GC/ FID Gaz kromatografisi alev iyonlaşma
GC/MS Gaz kromatografisi kütle spektroskopisi
HNO Fındık yağı
HPLC üksek performanslı sıvı kromatografisi
IR İnfrared
LOD Tespit Limiti
LOQ Tayin limiti
MS Kütle spektroskopisi
MUFA Tekli doymamış yağ asidi
NIR Yakın infrared spektroskopisi
NMR Nükleer magnetik rezonans
OO Zeytinyağı
PUFA Çoklu doymamış yağ asidi
RID Kırma indisi dedektörü
RPC Ters faz kromatografisi
RSD Bağıl standart sapma
SBO Soya yağı
SFA Doymuş yağ asidi
SFO Ayçiçek yağı
UV Ultraviyole
WGO Ruşeym yağı
xiv
1. GİRİŞ
Buğday tanesi kabuk tabakası (kepek),endosperm ve embriyo (ruşeym) kısmı olmak

üzere üç temel kısımdan meydana gelmektedir. Buğdayın öz kısmı''ruşeym'' yani
''embriyo''olarak adlandırılmaktadır. Buğdayın iç bölümünden oluşan bu kısım (%2–3),
tanenin filizlendiği yani çimlenip yeni bitkiyi meydana getirdiği bölgedir. Esansisel yağ
asitleri bakımından oldukça zengin olan buğday ruşeyminin, unun acılaşarak çabuk
bozulmasına neden olması sebebiyle, öğütme sırasında parçalanarak una karışması
istenmemektedir. Öğütme esnasında ayrılan ruşeym kısmı daha sonra buğday unu ile
karıştırıldığında ise; besinsel değer bakımından undan daha yüksek kalitede ürün elde
edilmektedir. Elde edilen bu yeni ürünün; protein değeri bakımından yaklaşık 3 kat, yağ
oranı bakımından yaklaşık 7 kat, şeker miktarı bakımından yaklaşık 15 kat ve mineral
değerleri bakımından yaklaşık 6 kat daha fazla besin değerine sahip olduğu tespit
edilmiştir(Zahide,2012).
Mükemmel aminoasit dengesine ve bioaktif bileşen içeriğine sahip olan

buğdayruşeymi,yaklaşıkolarak%26protein,%10yağ,%46karbonhidrat,%2hamselülozve
%4mineralmadde(fosfor,potasyum,kalsiyumvesodyum)içeriği ile gıda sanayi için nadir
bulunan bir besin kaynağıdır (Zahide, 2012).Değerli biyoaktif bileşenler bakımından
oldukça zengin olan ruşeymdenyenilebir yağ üretimine yönelik çalışmalar,son
yıllardabüyük ilgi uyandırmaktadır.Ruşeym yağı kullanılan buğday türüne bağlı olarak
yüksek miktarda tokoferol, fitosterol ve esansiyel yağ asidi (linoleik asit, oleik asit,
palmitik asit, linolenik asit) içeriğine sahiptir (Malecka, 2002; Leenhardt ve ark., 2008;
Hassanein ve ark., 2009; Karabacak ve ark., 2011).Ruşeym kısmından yenilebilir yağ
eldesi için; çözücü ekstraksiyonu, soğuk pres (mekanik pres) yada süperkritik
akışkanekstraksiyonu gibi farklı yöntemler kullanılmaktadır (Ören, 2013). Ruşeym gibi
yağlı tohumlarda, mevcut biyoaktif bileşen içeriğinin, ekstrakte edilen yağda
korunmasını sağlayan soğuk pres gibi yöntemlere olan ilgi son yıllarda belirgin oranda
artmıştır. Soğuk pres yağ ekstraksiyon yöntemi; işlem esnasında herhangi bir şekilde
sıcaklık ve kimyasal madde uygulaması olmayan bir proses olduğu için; son üründe
yani yağda çözücü kalıntısına rastlama riski bulunmamakta, böylelikle daha güvenli ve
kullanıcıların daha çok tercih ettiği bir ürün haline gelmektedir. Soğuk pres yağlar, elde
edildikleri yağlı tohumdan gelen doğal biyoaktif maddeler (vitaminler, provitaminler,
1
esansisyel yağ asitleri fitosteroller, fosfolipitler, …vb) açısından zengin bir yapıya
sahiptir. Tedavi ve destek amaçlı soğuk pres yağların kullanımında; etken madde olarak
belirlenen bu tür biyoaktif bileşenlerin, soğuk pres yöntemi ile elde edilen yağlarda
önemli düzeyde bulunduğu bilimsel araştırma sonuçları ile görülmektedir (Yu ve
ark.,2005; Lutterodt ve ark., 2011; Ramadan ve ark., 2012; Kiralan ve ark., 2014).
Soğuk pres yöntemi ile elde edilen yağlar, tüketicilerin doğal ve güvenli gıda
arayışlarına cevap verdiği için, nispeten pahalı da olsa ticari anlamda da yaygınlaşan bir
uygulama haline gelmiştir (Yu ve ark., 2005; Ramadan ve ark., 2012).
Pek çok gıda maddesinde olduğu gibi bilinçsiz üreticiler tarafından daha fazla kâr
amacıyla, pahalı olan soğuk pres yağlara nispeten daha ucuz rafine bitkisel yağlardan
farklı oranlarda katılarak, bu ürünler piyasaya sürülebilmektedir. Konuyla ilgili
tüketicilerin bilinçli olmamalarından faydalanan bazı üreticiler, kanun ve
yönetmeliklerle kesinleşen yaptırımlar olmasına rağmen, kar marjının arttırılması
amacıyla tağşişe yönelebilmektedir. Tağşiş işlemi nedeniyle gıda ürünlerinin kalitesini
düşürmekte, tehlikeli sağlık durumlarına yol açabilmekte, etik ve ahlaki birtakım
problemlere neden olabilmektedir. Teknolojinin gelişmesiyle orantılı olarak gıda
ürünlerine, özellikle de tüketim oranı çok yüksek olan temel gıda ürünlerine yapılan
tağşişin çeşitliliği artmakta, uygulanabilirliği kolaylaşmakta, dolayısıyla konuyla ilgili
yapılan analizler ve yorumları daha karmaşık ve zahmetli hale gelebilmektedir (Egesel
ve ark., 2015).
Yağlarda tağşişin niteliği ve niceliğini belirlemede kullanılan yöntemler, yağın uygun

ön-işleminden sonra GC, GC-MS, HPLC, LC-MS/MS gibi kromatografik sistemlerde
yağ asit kompozisyonu, sterol, fenolik madde, trigliserit, vb. gibi karakteristik
bileşenlerin ve oranlarının belirlenmesine dayanmaktadır (Diaz, 2004). Analizi
hedeflenen türlerin doğru, kesinlik ve yüksek sonuçlarla tayini için yürütülen bu
analizler; yüksek maliyetli sistemlerin ve kimyasalların kullanımını, bununla birlikte
uzman analizci müdahalesini gerektirmektedir. Belirtilen analiz sistemlerinin maliyetli
olmalarının yanı sıra uzun analiz süresi gerektirmeleri, alternatif metotların
geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle uygulamada olan bu yöntemlere
alternatif, analizlerin ön-işlemlerini bertaraf ederek büyük kolaylık sağlayan, analiz
süresi, maliyet, çevreye karşı duyarlılık açısından avantaj sağlayan hızlı ve tahrip edici
olmayan yeni analitik yöntemlerin geliştirilmesi gerekmektedir (Egesel ve ark.,
2
2015).Fourier dönüşümlü infrared (FTIR), nükleer manyetik rezonans (NMR), raman ve
floresans spektroskopi gibi tekniklerin kemometrik veri analiz yaklaşımları ile birlikte
kullanımı, söz konusu ihtiyacı karşılamada en etkili çözüm yollarından biri olarak
karşımıza çıkmaktadır.
oldukça zengin olduğu bilinen soğuk pres ruşeym yağına katıştırılan ucuz rafine
yağların, tür ve miktarını belirlemeye yönelik kemometrik veri analiz yaklaşımına
dayalı kromatografik ve moleküler spektroskopik çok değişkenli kalibrasyon
modellerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda yürütülen
çalışmalarda; farklı firmadan ücret karşılığında temin edilen soğuk pres ruşeym yağı ve
rafine yağ numuneleri (soya yağı, pamuk yağı, ayçiçeği yağı, fındık yağı ve zeytinyağı),
ve bu yağlardan hazırlanan yağ karışımları incelenmiştir.Hazırlanan yağ karışımları ve
saf yağ numunelerine ait FTIRspektroskopicihazı kullanılarak spektral veriler elde
edilmiş,ayrıca GC–FID sistemi kullanılarak her bir numuneye ait yağ asit kompozisyon
analizleri gerçekleştirilmiştir.
3
2. KURAMSAL TEMELLER VE KAYNAK ARAŞTIRMASI
2.1. Ruşeym Yağı ve Özellikleri
2.1.1. Buğday (Triticum aestivum)tohumu genel özellikleri
Triticum cinsinin alt türlerinden biri olan Triticum aestivum, buğdaygiller (Poaceae,
Gramineae) familyasında yer almaktadır. Buğday tanesi;
 kabuk (kepek),
 endosperm ve
 embriyo (ruşeym) kısmı olmak üzere üç temel kısımdan meydana gelmektedir (Şekil
2.1).
Şekil 2. 1 Buğday tanesinin histolojik yapısı
Kabuk kısmı, tanenin yaklaşık %14–16´lık kısmını teşkil eden ve farklı tabakalardan
oluşan kısmıdır. Kabuk kısmının ise%50´si meyve kabuğu (perikarp) olarak
adlandırılan tabakalardan oluşmakta ve bu tabakalar sırasıyla epidermis hücreleri,
hipodermis, çapraz hücreler ve uzunlamasına (borumsu) hücrelerden meydana
gelmektedir. Oldukça kaba bir yapıya sahip dış kabuk yüksek miktarda lif (selüloz)
içermektedir. Bu özellik sayesinde kabuk, değirmende öğütme sırasında endospermden
kolaylıkla ayrılmaktadır (Shurpalekar ve Haridas Rao, 1977). İç kabuk tabakaları ise
sırasıyla tohum kabuğu (testa), hiyalin (nücellar epidermis) ve alöron tabakalarından
oluşmaktadır. Tohum kabuğunda kırmızı buğdaylara karakteristik rengi veren kırmızı–
kahverengi boyar maddeleri bulunmaktadır.Endosperm; buğday tanesinin %81–
4
84´ünüoluşturan ve değirmen teknolojisi ile unun elde edildiği kısımdır.Bu kısım,
nişasta taneciklerini içeren,protein ağları (öz yani gluten proteinleri) arasına gömülü
endosperm hücrelerinden oluşmaktadır.Nişasta içermeyen endospermi çevreleyen
alöron tabakası (%6–7), büyük protein hücreleri içermekte ve bu proteinler öz
oluşumunda yer almamaktadır (Zahide, 2012).
Buğdayın öz kısmı''ruşeym'' yani ''embriyo''olarak adlandırılmaktadır. Buğdayın iç

bölümünden oluşan bu kısım (%2–3), tanenin filizlendiği yani çimlenip yeni bitkiyi
meydana getirdiği bölgedir. Buğday tanesine gömülü olarak bulunan bu kısım, tanenin
başakçık eksenine yakın ve tabanının sırt tarafında da kısmen yer alırmaktadır. Buğday
ruşeymi, yeni bitki oluşumunu sağlayan ''Kökçük'' ve ''Sapçık'' kısımlarından
oluşmaktadır. Ruşeymin gelişmesi için gerekli besin maddeleri endospermden temin
edilmekte ve bu kısımların çimlenme esnasında enzim salgılamasını sağlayan kalkancık
(skutellum) tabakası ile çevrili halde bulunmaktadır. Esansisel yağ asitleri bakımından
oldukça zengin olan buğday ruşeyminin, unun açılaşarak çabuk bozulmamasına neden
olması sebebiyle, öğütme sırasında parçalanarak una karışması istenmemektedir.
Öğütme esnasında ayrılan ruşeym kısmı daha sonra buğday unu ile karıştırıldığında ise;
besinsel değer bakımından undan daha yüksek kalitede ürün elde edilmektedir. Elde
edilen bu yeni ürünün; protein değeri bakımından yaklaşık 3 kat, yağ oranı bakımından
yaklaşık 7 kat, şeker miktarı bakımından yaklaşık 15 kat ve mineral değerleri
bakımından yaklaşık 6 kat daha fazla besin değerine sahip olduğu tespit edilmiştir
(Zahide,2012). Bunun yanında buğday ruşeymi thiamin, riboflavin, niasin ve zengin
tokoferol (E vitamini) kaynağı olarak kabul edilmektedir. Ruşeym içerisinde bulunan
proteinlerin biyolojik değeri, hayvansal kaynaklı proteinlere yakın özelliktedir.
Ruşeyminprotein elverişlilik oranı (PER) yüksek değerde olup, ekmeklik una göre sahip
olduğu proteinler özellikle lisin, alanin, threonin ve valin esansiyel aminoasitler
bakımından oldukça zengindir. E vitamini açısından oldukça zengin olup, B vitamin
grubu bakımından değerli bir bitkisel kaynaktır (Shurpalekar ve Rao,1977). Yüksek
oranda esansiyel yağ asidi içeriği yanında oksidatif ve hidrolitik enzimlerin bulunması
nedeniyle, ruşeym acılaşmaya karşı oldukça müsait yapıdadır. Bu nedenle ruşeymin
muhafaza edilmesi oldukça güç olup, depolanma ömrü kısalmaktadır. Ruşeymin
depolama sırasındaki önemli bir faktör de nem miktarıdır. Ruşeymin stabilitesi
sağlanmak için genellikle ticari olarak yetiştirilen buğday ruşeyminin yağı
5
alınmaktadır.Hem ham rüşeyme hem de yağ alınmış ürüne ısıl işlemler uygulanabilir ve
bu işlem sayesinde ruşeymin raf ömrü 1 yıl olabilmektedir. Ruşeymin doğrudan
doğruya kullanımı yerine çeşitli yöntemler ile(fırınlama, 120-130˚C’de kavurma, sıcak
hava akımı uygulama, 6-10 dk. buharla muamele, mikrodalga, infrared ruşeyme
uygulanan ısıl işlemleri gibi) stabil hale getirilmekte ve sonrasında çeşitli kimyasal
katkı maddeleri ile birliktekullanılması yoluna (zengin formülasyon, özellikle ısıl işlem
görmüş örneklere SSL(Sodyum-Stearol-2 Laktilat), uzun fermantasyon süreli ekşi hamur
(sponge) metodu uygulanarak ve oksidan (L-AA, KBrO3) ilavesi) gidilmektedir.
Böylece ruşeymin depolanma ömrü, ısı ile ve bazı koruyucu maddeler ile muamele
edilerek uzatılabilmektedir (Shurpalekar ve Haridas Rao, 1977).
Ticari olarak buğdaydan elde edilen endosperm, ruşeym ve kabuk kısımlarının bileşimi
Çizelge 2.1’de kısaca özetlenmeye çalışılmıştır.
Çizelge 2. 1 Buğday (Triticum aestivum) tohumu endosperm, ruşeym ve kepek bileşimi(Zahide, 2012)
Kabuk(%) Endosperm (%) Ruşeym (%)

Nem 13.2 14.0 11.7
Protein 14.4 9.6 28.5
Yağ 4.7 1.4 10.4
Kül 6.3 0.7 4.5
Nişasta 8.6 71.0 14.0
Hemiselüloz 26.2 1.8 6.8
Şekerler 4.6 1.1 16.2
Selüloz 21.4 0.2 7.2
Toplam karbonhidrat 60.8 74.1 44.2
2.1.2. Ruşeym yağı özellikleri ve mevcut biyoaktif bileşenleri
Buğday ruşeymi, tohum türü ve üretim şekline bağlı olarak yaklaşık %8–15 oranında
yağ içeriğine sahiptir (Ünaldı, 2012; Atalay, 2013). Yüksekoranda biyoaktif bileşen
içeriğiile bitkisel yağlar arasında önemli bir değeresahiptir(Malecka, 2002; Leenhardt
ve ark., 2008; Hassanein ve ark., 2009; Karabacak ve ark., 2011).Ruşeym yağının
önemli bazı fizikokimyasal özellikleri ve değerleri Çizelge 2.2’de kısaca özetlenmeye
çalışılmıştır. Çizelge 2.2’den görüldüğü üzere; özgül ağırlık 0.90–0.94 g/mL(20°C),
refraktif indeks1.47–1.48 n20D, iyot sayısı değeri ise 184–185 mL I2/100 g yağ
araığında değişiklik göstermektedir. Yağın elde edildiği kaynağa, elde edilme ve
buğdayın depolanma koşullarına bağlı olarak serbest yağ asiti maksimum %6oleik asit
6
aralığında olması istenmektedir. Sabunlaşma sayısı 1.50–7.80 mg KOH/g yağ ve
sabunlaşmayan madde miktarı değerleri ise %2–5 değer aralığındadır.
Şekil 2. 2 Soğuk pres ruşeym (Triticum aestivum) yağı
Çizelge 2. 2Ruşeym yağının fizikokimyasal özellikleri (Zahide, 2012)
Özellik Değer aralığı

Renk Turuncu-Koyu sarı
Oda sıcaklığındaki formu Sıvı
Özgül ağırlık (20°C, g/mL) 0.90–0.94
Refraktif indeks (n20D) 1.47–1.48
İyot sayısı (mL I2/100 g yağ) 184–185
Peroksit değeri < 4 meqO2/kg yağ
Serbest yağ asiti (% oleik asit) 0–6
Sabunlaşma sayısı (mg KOH/g yağ) 1.50–7.80
Sabunlaşmayan madde miktarı (%) 2–5
Ruşeym yağıelde edildiği buğday türüne ve üretim prosesine bağlı olarak yüksek
miktarda tokoferol (α-T, β-T ve γ-T), fitosterol (kompesterol, β-sitosterol, 5-
stigmasterol, 7-stigmasterol, 7-avenasterol ve ∆5-avenasterol), vitamin, fenolik madde
ve esansiyel yağ asidi (%42-59 linoleik asit, %2-28 oleik asit, %11-19 palmitik asit,
%2-11 alfa-linolenik asit) içeriğine sahip olduğu yapılan çalışmalarda belirtilmektedir
(Malecka, 2002; Leenhardt ve ark., 2008; Hassanein ve ark., 2009; Karabacak ve ark.,
2011). Yenilebilir yağlarda mevcut tokoller (tokoferol ve tokotrienoller); yağın
bileşiminde bulunan ve antioksidan özelliği gösteren biyoaktif bileşiklerdir. Yapılan
araştırmalar, buğday yağının oksidatif kararlılığı ile tokol içeriği arasında güçlü düzeyde
bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Aynı zamanda yağların tat kalitesinin
düşmesinde önemli etkisi olan hidroperoksi ve serbest radikallerinistabilize ederek
yağın oksidasyonunu engelleyici görevleri bulunmaktadır. Tokoller, hidroksil grubunun
hidrojenini lipid peroksil radikaline vererek antioksidatif aktivite göstermektedirler
(Gülcü ve ark., 2008; Aluyor ve ark., 2009; Arslan, 2009; Arslan, 2015).
7
Buğdayyağında mevcut önemli bir biyoaktif bileşen olan steroller ise; steran halkası
içeren polisiklik alkoller olup, serbest ya da yağ asitleri ile esterleşmiş olarak
bulunabilen esansiyel minör bileşenlerdir. Sterol molekülü; siklopentanopenantren
halkasına yani steroid çekirdeğine sahip hidroksillenmiş polisiklik izopentanoitten
meydana gelen ve 30 karbon atomu içeren yapılardır(Sikorski ve ark., 2003; Konuşkan,
2008). Buğday yağındamevcut fitosterollerin başlıca türleri; sitosterol, stigmasterol,
kampesterol ve ergosterol molekülleridir. Geniş bir biyolojik aktiviteye sahip oldukları
bilinen fitosteroller, buğday yağına karakteristik özellik kazandırmakta, bu nedenlebu
yağların tanımlanması ve tağşişinin tespitinde analizleri gerçekleştirilmektedir.
Sterollerin yüksek ısıl işlemlere tabi tutulan buğday yağında polimerleşmeye karşı bir
reaktif olarak davrandıkları ve oksidatif bozulmayı önledikleri tespit edilmiştir. Düşük
sıcaklıklarda etkisiz gibi görünen steroller, yüksek sıcaklıklarda daha aktif durumda
bulunmaktadır. Ayrıca fitosteroller ve esterleri kolesterol düşürücü etkileri nedeniyle,
diyette sıklıkla önerilmektedir (Konuşkan, 2008).
Ruşeym yağına ait yağ asiti bileşimi,buğday bitkisinin yetiştiği bölge, iklim, olgunluk
durumu gibi çeşitli faktörlere göre değişiklik göstermektedir (Çizelge 2.3). Doymamış
yağ asitleri bakımından oldukça zengin olan ruşeymyağının temel yağ asitlerini;linoleik
(18:2, ω6) (%18-55), oleik (%13-56), palmitik (%5-17) ve stearik (%0.5-3) asit
oluşturmaktadır. Toplam doymamış yağ asidi (~70-80%) oranının toplam doymuş yağ
asidi (%~20-30) içeriğine oranının yüksek olması bakımından,ruşeym yağı değerli
besinsel özelliğe sahiptir.
Çizelge 2. 3Ruşeym yağının yağ asit kompozisyon içeriği (Zahide, 2012)
Yağ asidi kompozisyonu Değer aralığı (%)

Mistirik Asit (C14:0) 0.14-1.76
Palmitik (C16:0) 4.90-17.01
Stearik (C18:0) 0.44-2.97
Oleik (C18:1) 12.31-55.47
Linoleik (C18:2) 17.62-55.27
Linolenik (C18:3) 0.19-0.79
Ruşeym yağı sahip olduğu doymamış yağ asidi içeriği nedeniyle hızlı bir şekilde
hidrolitik ve oksidatif bozulma özelliğine sahiptir. Bu nedenle yağ asit kompozisyon
içeriğindeki değişim, yağda istenmeyen tat ve kokunun oluşmasına neden
olmaktadır.Bu olumsuzluğu gidermek için; ruşeymden yağ eldesinden nihai ürünün
8
muhafazasına kadarki süreçte uygulanan tüm işlemlere oldukçadikkat edilmesi
gerekmektedir.
2.1.3. Ruşeym yağı üretim teknikleri ve üretim potansiyeli
Buğday üretimi, dünya çapında tarımsal ürün ve yiyecek unsuru olarak büyük önem
taşımakta ve ülkemizdeki ekili tarım alanlarının yaklaşık %51.2’lik kısmını
oluşturmaktadır. 2017 yılı verilerine göre 77.000.000 dekar alanda ekim yapılmış ve
21.500.000 ton ürün elde edilmiştir. Dünyada buğday üretim miktarları incelendiğinde
Çin, Hindistan, Rusya ve Ukrayna’da üretim artarken Avustralya ve Kanada’da
üretimin düşüş gösterdiği belirtilmiştir (Ziraat odası raporu, 2018). Buğday tanesinin
yaklaşık %2–3´lük kısmını oluşturan ruşeym kısmı, ticari değirmenlerde%0.5–1.0 arası
oranlarda elde edilebilmekte ve değerli olan bu ürün ülkemizde genellikle hayvan yemi
olarak kullanılmaktadır.
2.1.3.1. Ön işlemler
Buğdaydan yenilebilir özellikte ruşeym yağı eldesindeki ilk aşamada, buğday taneleri
birtakım ön işlemlerden geçirilmektedir. Ön işlemleri genel olarak tanelerin
temizlenmesi, tanenin yapısal farklılığından dolayı uygulanması gereken bazı işlemler
ve uygulanacak yağ alma yönteminin seçimi gibi uygulamalar oluşturmaktadır. Ön
işlemler temelde tanelerin temizlenmesi, kabuk ayırma, buharlama, stabilizasyon ve
kavurma işlemi gibi işlemleri kapsamaktadır.Ruşeymi kepekten ve undan ayırmak
amacıyla ticari değirmenlerde, ruşeym seperatörü kullanılabildiği gibi, bunun yanında
seperatörü kullanmadan da ruşeymin kepekten ve undan ayrı olarak elde edilmesi
sağlanabilmektedir. Ruşeymi fazla parçalamadan tek parça olarak elde etmek,ruşeym
seperatörü kullanarak mümkündür. Ruşeymin miktarı, ruşeym seperatörü kullanılan
değirmenlerde elde edilen birim buğday miktarına bağlı olarak daha yüksek elde
edilmektedir. Ruşeym seperatörü kullanılmayan değirmenlerin diyagramlarında ise,
ruşeym valsler arasında ezilerek pulcuk haline getirilir. Ruşeymin içeriğindeyüksek
oranda yağ miktarı bulunması nedeniyle kolayca ezilerek pulcuk haline gelmesi
sağlanır. Ruşeym, bu sistemlerle pul haline getirilerek elek yardımıyla ayrılır (Altan,
1993; Bass, 1988; Hoseney, 1994).Ruşeymin kimyasal kompozisyonunun farklılıklar
göstermesi, ticari değirmenlerde uygulanan diyagramların farklı olması nedeniyledir.
Ayrıca, ruşeymin ayrıldığı buğdayın türü ve çeşidi de bu kompozisyonu belirleyen
9
faktörler arasındadır. Yumuşak buğdaylardan elde edilen ruşeymlerin yağ ve protein
miktarları, genellikle sert ve durum buğdaylarından elde edilen ruşeymlere göre daha
düşük olmaktadır (Zahide,2012).
Ruşeymin taze halde, enzimlerin inaktive edilmesi diğer bir deyişle stabil hale
getirilmesi veya enzim aktivesi için uygun koşulların ortadan kaldırılması amacıyla
farklı yöntemler (ısıl işlem, etilen di-klorür ile muamele, infrared radyasyonla muamele,
epoksi bileşikleri ile muamele, yağı alınmış ve tekrar öğütülmüş ruşeymin alkali ile
muamele edilerek kurutulması, antioksidanlarla muamele) uygulanmaktadır. Ruşeym
stabilizasyon işlemi esnasında, buharlama ve kavurma gibi enzim aktivitesi üzerine
etkili metodlar kullanılmaktadır. Buğday ruşeymi uygulamasında kullanılan bir diğer
yöntemde yani mikrodalga uygulamasında,ruşeymin besin değerinde kayıp olmaksızın
raf ömrünü bir yıl ve daha fazla uzattığı saptanmıştır(Shurpalekar ve Haridas Rao, 1977;
Zahide,2012). Açık kahverengi rengine kadar yani 120–130˚C değerler arasına kadar
ruşeymin kavrulması, depolama kalitesini artırmasına sebep olmaktadır. Ruşeymin oda
sıcaklığında kavrularak kâğıt hububat kartonlarında depolandığında 10 hafta sonra bile
kalitesini koruduğu gözlemlenmiştir. Diğer bir yöntem ise, ruşeyme doğrudan buhar
verilmesi (110˚C’de 30 dk.) ve daha sonra azot gazı altında 100˚C’de kurutulması
şeklindedir (Shurpalekar and Rao, 1977).Ruşeym cazip parlak kahverengi rengine
150˚C’de 25 dakika kavrularak gelmekte, ve böylece arzulananaroma ve hoş bir tada
sahip olmaktadır. Ruşeymin 120-130˚C’de kavurma yapılarakta parlak kahverengin elde
edilebildiği ve depolama stabilitesini arttırdığı bilinmektedir. Buharla ısı uygulaması
enzimlerin inaktive edilmesinde kuru ısıl işlemlerden daha etkili olmuştur. Ruşeymin
2.5 cm kalınlığındaki tabakasına; atmosfer basıncında lipazın inaktivasyonu için 10 dk.
süreyle buhar uygulanması yeterli bulunmuştur.Ruşeyminyatay otoklave arka 5 cm
kalınlığındaki tabakası atmosferik basınçla 10 dk. buharlaşması, lipazın tamamen
inaktivasyonu için yeterli olmaktadır. 37˚C‟de depolanan kavrulmuş ve buharlaşmış
örnekler 26 haftanın sonunda bile kabul edilebilir nitelikte ulaşmıştır. Ruşeyme yağı
alındıktan sonra ısıl işlemin uygulanması ruşeym örneklerinden farklı özellikler
sergilemesine neden olur ve sadece 12 hafta boyunca kabul edilebilir özelliklere sahip
olmasını sağlar (Rao ve ark., 1980). Ruşeymin, ısıl işlem görmüş olanının tercih
edilmesi depolama ile nitelik kaybına uğramasından dolayıdır. Buhar muamelesi ve
otoklavlama ile bu olumsuz etkiler giderilebilmektedir. Hemaglutinasyon ve antitripsin
10
faktörler ham ruşeymin içeriğinde yer alır. Kavurma ve otoklavlamanın utulizasyon ve
protein kalitesi üzerine etkilerini üzerinde araştırmaları Moran ve ark. (1968) yapmış,
araştırma neticesindehemaglutinasyon ve antitripsin aktivitelerini, hem kavurma hem de
otoklavlama inhibe etmektedir. Ham ruşeymdeısıl işlemle yüksek besinsel değerinin
düşürüldüğü fakat toksik hiçbir bileşiğin bulunmadığı gözlemlenmiştir.
Kavurma,otoklavlama ile görülebilir bir etki yapmamışken, net protein utulizasyonunu
(NPU) artırdığı saptanmıştır. Otoklavlamanın uzatılmasıyla, lisin, sistin ve arginin
azalmaktadır (Pomeranz ve ark., 1969, Pomeranz, 1970).Besinsel değerin azalmasında
ısıl işlem ile karamelizasyon veya serbest şekerlerle aminoasitler arasında meydana
gelen maillard reaksiyonu yer almakta ve bazı çalışmalarda bu sayede antioksidan
aktivite artışı da olduğu bildirilmiştir (Pomeranz, 1988).Kahverengileşme
reaksiyonunda lisin protein kaynağına bağlı olmaksızın en fazla etkilenen aminoasittir.
Otoklama prosesinden daha iyi ve buğday ruşeyminin besinsel değerini koruyan, bir
kavurma prosesi geliştirilmiştir (Moran ve ark., 1968).
2.1.3.2. Soğuk pres/ mekanik pres yöntemi
Son yıllarda bitkisel yağlar ile ilgili tüketici bilincinin artması, besleyici özellikleri
dışında vücudumuza fizyolojik yararlar sağlayan ve kronik hastalık riskini azaltabilen
"fonksiyonel yağ" ürünlerine olan talebin artmasına neden olmaktadır. Fonksiyonel yağ
ürünlerinin öneminin bilimsel olarak da ortaya konulması "doğal"ya da "organik" olarak
tanımlanan özelliklere sahip, yeni ürünlerinin eldesine yönelik endüstriyel üretimin
gerekliliğini ortaya koymaktadır. Endüstriyel olarak yaygın üretimi/ tüketimi
gerçekleştirilen rafine bitkisel yağlara alternatif olarak son yıllarda ruşeym yağı, incir
çekirdeği yağı, üzüm çekirdeği yağı, çörekotu yağı, aspir yağı, keten tohumu yağı,
susam yağı, kabak çekirdeği yağı, vb. gibi yağların üretimi üzerine yapılan araştırmalar
büyük ilgi uyandırmaktadır. Herhangi bir ısıl işlem ve kimyasal uygulaması olmadan,
doğal özelliklerini koruyarak üretimi gerçekleştirilen bu tür yağların üretiminde
genellikle mekanik pres tekniği uygulanmakta ve elde edilen ürün "soğuk pres yağ"
olarak tanımlanmaktadır [Nyama ve ark., 2009; Akin, 2016].
Soğuk pres yağlar tohumların doğrudan ortam sıcaklığında mekanik olarak presleme
işlemine tabi tutulduğu, herhangi bir ısıl işleme ve kimyasala maruz bırakmadan
(yaklaşık 40–50°C) doğal ve besin değerleri oldukça yüksek olan yağlar olarak
11
tanımlanmaktadır. Mekanikpres tekniği ile üretilen yağlar işlem esnasında yüksek
sıcaklık değerlerine maruz kalmadıkları için istenmeyen ürünler oluşmamakta ve
bünyesinde bulunan biyoaktif bileşikler zarar görmemektedir. Yapılan pek çok
araştırmamekanik presleme tekniği ile üretilen yağların, yapılarında doğal olarak
bulunan vitaminler, antioksidanlar, tokoller, fitosteroller, etken maddeler, skualenler,
elzem yağ asitleri gibi biyoaktif bileşenleri nedeni ile tüketilmesi gerekli değerli
fonksiyonel ürünler olduğunu göstermektedir. Üretilen yağların kolay uygulanabilir
sistemler kullanılarak eldesi ve içermiş oldukları değerli biyoaktif bileşenlerin ilaç,
kozmetik gibi alanlarda hammadde olarak değerli olması, bu alanda yapılan
araştırmalara olan ilgiyi arttırmaktadır [Yu ve ark., 2005; Ramadan ve ark., 2012].
Şekil 2. 3Soğuk pres yağ üretiminde kullanılan üretim sistemi ve üretim aşamaları
12
Şekil 2. 4Soğuk pres ruşeym yağı üretim şeması ( Ören, 2013 )
Soğuk pres yöntemi ile yenilebilir özellikte yağ üretiminin en bilinen dezavantajı, yağ
veriminin çözücü ekstraksiyon yöntemine göre çok daha düşük olmasıdır. Bu durum
soğuk pres yağların, rafine yağlara göre daha pahalı olmasına neden olmaktadır. Bu
yöntem ile daha düşük verimliliklerde ürün elde ediliyor olsa da, çözücü ekstraksiyonu
ile gerçekleştirilen proseslerde olduğu gibi son üründe çözücü kalıntısına rastlama riski
bulunmamakta, böylelikle daha güvenli ve kullanıcıların daha çok tercih ettiği bir ürün
elde edilmektedir(Alfawaz, 2004; Akin, 2016). Ürün verimini arttırmak üzere tohumlara
ısıl ön işlem uygulanması gibi farklı endüstriyel uygulamalar bulunmaktadır, ancak bu
yöntemler yağlarda kalitenin azalmasına ve bununla birlikte üretilen yağın kabul
görmemesine neden olabilmektedir. Yağ veriminin ve elde edilen yağın kalitesinin
arttırılması için ultrasonik etki ile tohumların ön işlemi, son yıllarda etkili bir yöntem
olarak literatüre rapor edilmektedir. Yöntem iletohum hücre duvarları çatlatılarak yağın
daha kolay ayrılmasının, dolayısıyla verim artışının sağlanacağı ve işlemde sıvı ortam
olarak kullanılacak olan etanolün, tohumların sterilizasyonu, içerdikleri enzimlerin
deaktivasyonu gibi etkilerle yağ kalitesine olumlu katkıları beraberinde getirdiği
belirtilmektedir.
13
2.1.3.3. Diğer üretim yöntemleri
 Süperkritik ekstraksiyon yöntemi. Süperkritik akışkan ekstraksiyon yöntemi

(SCFE) ile ayrılması istenilen maddenin özel şartları olan kritik basınç ve
sıcaklığınüstünde çözme gücünün modifiye edilebildiği bir akışkanda çözündüğü işlem
ile tamamlanmaktadır. SCFE tekniği, tamamıyla oksijensiz ortamda
gerçekleştirildiğinden bir dizi olumsuz reaksiyonun meydana gelmesi engellendiği ve
uygulama sıcaklığının düşük olması nedeniyle özellikle uçucu yağların eldesi için
oldukça elverişli bir yöntem olarak tanımlanmaktadır. Yöntem üründe kirliliğe yol
açmayan bir işlemdir ve işletim tesisi için büyük kurulum alanı gerekmemekte ve
üründe bulunan önemli bileşenlerin kaybı söz konusu değildir. SCFE tekniğinde yüksek
basınçlı ekipmanların kullanımı nedeniyle diğer sistemlere göre daha pahalı, ancak
sistemproses optimum şartlarda ve yeterli büyüklükte bir ekstraktörle işletildiği takdirde
toplam operasyon maliyeti düşük bir sistem haline dönüştürülebilmektedir(Gök, 2012).
 Çözücü ekstraksiyon yöntemi.Yağlı tohumlardan ham yağların ayrılması ve

saflaştırılması amacıyla yaygın olarak tercih edilen bir yöntemdir. Sistemde kullanılan
çözücünün büyük kısmı uçurularak geri kazanılmasına rağmen, kimyasal kirlilik ve
kalıntılarla ilgili tartışmalar halen devam etmektedir. Petrol eteri, kloroform, benzol ve
hekzan gibi çözücüler yaygın kullanılmaktadır. Ham yağın elde edildiği tohumlar, oda
sıcaklığında direkt olarak çözücünün içerisine daldırılabilmekte yada sokslet düzeneği
içerisinde organik çözücü ile muamele edilebilmektedir. Sokslet düzeneği ile
gerçekleştirilen işlem sonrasında, kullanılan çözücü destilasyon ile ortamdan
uzaklaştırılarak geri kazanılmakta, yağlı kısım içerisinde ise uçucu bileşikler
bulunmaktadır. Yağ verimliliği açısından oldukça yüksek kalitede ve en yaygın tercih
edilen yöntem, hekzan çözücü ekstraksiyon yöntemidir(Dalkıran, 2014).
 Enzimatik sulu ekstraksiyon yöntemi.Yağlı tohumun öğütülmesi, sulu tampon

çözelti ile karıştırılması, enzim inkübasyonu, santrifüjle ayırma ve sıvı fazdan yağın
elde edilme aşamalarını kapsayan bir yöntemdir. Çözücü ekstraksiyon yönteminin
aksine zararsız ve çevre dostu bir prosestir. Ekstraksiyon sonrasında elde
edilenkarışımlar santrifüj edilmekte ve işlem sonrasında yağ, krema, sulu ve katı faz
tabakaları olmak üzere toplam dört faza ayrılmaktadır. Yöntemin dezavantajlarından
birisi, oluşan emülsiyon nedeniyle yağ kayıplarının oluşmasıdır. Meydana gelen
14
emülsiyonun giderilmesi işlemi, enzimatik sulu ekstraksiyonun uygulanabilirliğini
belirlemektedir. Bu işlem için, hekzan yardımıyla ekstraksiyon ya da dondurma-eritme
gibi yöntemler uygulanmaktadır. Yağın eldesi için ekstraksiyon karışımına sıcak su
eklenerek sıcak suda yağ yüzdürülmekte, daha sonra emülsiyon tabakası üst yüzeye
çıkartılmakta, kaynatılarak emülsiyon kırılmakta ve son aşamada ise yağ tabakası
ayrılmaktadır. Bu yöntem ile elde edilen yağ kalitesinin, endüstriyel yöntem olan
çözücü ekstraksiyonu ile edilen yağın kalitesinden daha iyi olduğu pek çok araştırma ile
ortaya konmuştur.
2.1.4. Ruşeym yağının kullanım alanları ve sağlık üzerine etkileri
Değerli biyoaktif bileşeniçeriği bakımından oldukça zengin olduğu pek çok çalışma ile
kanıtlanan ruşeym yağının, üretim tekniklerinin ve özelliklerinin incelenmesine yönelik
yapılan araştırmalar son yıllarda büyük ilgi uyandırmaktadır (Malecka, 2002; Leenhardt
ve ark., 2008; Hassanein ve ark., 2009; Karabacak ve ark., 2011).Biyoaktif bileşen
içeriğinin yanında yüksek oranda lif, protein, vitamin, kalsiyum, demir, potasyum,
magnezyum, çinko, omega–6 ve omega–3 yağ asidi içeriğine ile sahiptir.Ruşeym yağı
besleyici özelliğinden dolayı; salata, tahıl, makarna, yulaf ezmesi gibi ürünlere
kullanımı yaygınlaşmıştır. Nemlendirme özelliğinden ötürü kremlerde, cilt bakım
ürünlerinde ve diğer kozmetik ürünlerinde ruşeym yağından yararlanılmaktadır.
İçerdiği değerli biyoaktif bileşenler nedeniyle ruşeym yağının; yaşlanmayı geciktirme,

plazma ve karaciğer kolesterol düzeylerini azaltma, yara iyileştirme süreçlerinin
hızlanması gibi pek çok yararlı etkisinin bulunduğu kanıtlanmıştır (Horrobin ve ark.,
1993; Atalay, 2013). Belirtilen bu faydaların yanında;
 Beyin fonksiyonlarının sağlıklı devam edebilmesini sağlama,

 Alzheimer riskini azaltma,
 Sağlıklı büyüme ve kemik gelişimini destekleme,
 Bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olma,
 Diyabet sebebiyle oluşan damar hasarlarının engellenmesini sağlama,
 Obezite oluşumunu önleme,
 Kalp ve damar sağlığını destekleme,
15
 Hücre zarının dayanıklılığını arttırma ve hücrelere zarar veren molekülleri etkisiz
hale getirme,
 Kolesterolü dengeleme,
 Sinir sistemi sağlığının korunmasına yardımcı olma,
 Kan basıncını düşürme,
 Kolesterolün düşürülmesine yardımcı olma,
 Cildi besleme, canlandırma ve hücre yenilenmesini hızlandırma etkileri nedeniyle
cilt tedavisinde yardımcı olma gibi sağlık üzere pek çok önemli etkisi
bulunmaktadır.
16
2.2. Yenilebilir Yağlarda Tağşiş ve Tağşiş Belirleme Yöntemleri
2.2.1. Yenilebilir yağlarda tağşiş
Tağşiş; gıda maddelerinin ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin,

mevzuata veya izin verilen özelliklerine aykırı olarak üretilmesi durumunu ifade
etmektedir. Tağşiş kelimesi bir diğer ifade ile; ürünlere temel özelliğini veren öğelerin
ve besin değerlerinin tamamının veya bir bölümünün mevzuata aykırı olarak
çıkarılmasını veya miktarının değiştirilmesini veya aynı değeri taşımayan başka bir
maddenin, o madde yerine aynı maddeymiş gibi katılması; gıda maddesinin mevzuata
veya izin verilen özelliklerine aykırı olarak üretilmesi hali; bir şeye yabancı bir şey
karıştırarak saflığını bozma şeklinde de tanımlanmaktadır (Artık, 2016). Tağşiş işlemi
nedeniyle gıda ürünlerinin kalitesini düşürmekte, tehlikeli sağlık durumlarına yol
açabilmekte, etik ve ahlaki birtakım problemlere neden olabilmektedir. Ekonomiye
büyük miktarda zarar veren gıda ürünlerinde yapılan bu hileler aynı zamanda ülke
itibarını da büyük oranda zedelemektedir (Skevin ve ark., 2011).
Tağşişin özellikle gıda sektöründe yaygın uygulanmasının sebepleri; pazar rekabeti

sebebiyle üretim maliyetlerinin aşağı çekilmek istenmesi, daha fazla ürün satma isteği,
gıda arzının talepten az olması, kâr etme isteğinin fazla olması, gıda güvenliği ve risk
sonuçları hakkında yeterli bilgiye sahip olunmaması şeklinde ifade edilmektedir
(Vasireddi, 2013). Amerikan Kamu Analizi kurumunun yapmış olduğu çalışmaya göre,
tağşişi yapılan en çok yedi ürün; elma suyu, bal, safran, zeytinyağı, süt, kahve ve
portakal suyu şeklinde rapor edilmiştir. Amerika Farmakope Kongresi (USP) tarafından
oluşturulan bu veriler, risk değerlendirilmesinde belirli bazı ürünler hakkında temel
bilgiler sağlamaktadır. Bu veriler ışığında, gıdalarda hile ve tağşiş bilgilerini içeren çok
sayıda akademik çalışma ve rapor bulunmaktadır(Lakshmi ve ark., 2012).
Pek çok gıda maddesinde olduğu gibi bilinçsiz üreticiler tarafından daha fazla kâr
amacıyla, diğer yenilebilir yağlara kıyasla daha pahalı olan soğuk pres yağlara, nispeten
daha ucuz rafine bitkisel yağlardan değişik oranlarda katılarak piyasaya
sürülebilmektedir. Konuyla ilgili tüketicilerin bilinçli olmamalarından faydalanan bazı
üreticiler, kanun ve yönetmeliklerle kesinleşen yaptırımlar olmasına rağmen, kar
marjının arttırılması amacıyla tağşişe yönelebilmektedir. Soğuk pres yağlara yapılan bu
17
tağşiş (katıştırma) işlemi kâr amacıyla yapılıyor gibi görünse de, esasında biyoaktif
maddelerce değerli olan yağın kalitesinin bozulmasına ve ciddi sağlık problemlerinin
meydana gelmesine zemin oluşturmaktadır.
Yenilebilir yağlarda tağşiş kontrolü sayesinde, haksız rekabetinönlenebilmesi,

tüketicinin hem sağlıklı hem de kaliteli ürünlerle beslenmesi için üretilen ve tüketilen
bütünsoğuk pres yağların kalitesinin belirlenmesi ve de izlenebilirliğinin sağlanması
büyük önemtaşımaktadır (Vural, 1992). Ancak teknolojinin gelişmesiyle orantılı olarak
gıda ürünlerine, özellikle de tüketim oranı çok yüksek olan yenilebilir yağlar gibi temel
gıda ürünlerine yapılan tağşişin çeşitliliği artmakta, uygulanabilirliği kolaylaşmakta,
dolayısıyla konuyla ilgili yapılan analizler ve yorumları daha karmaşık ve zahmetli hale
gelebilmektedir (Egesel ve ark., 2015).
Yağlarda tağşişin niteliği ve niceliğini belirlemede kullanılan yöntemler, yağın uygun

ön-işleminden sonra GC, GC-MS, HPLC, LC-MS/MS gibi kromatografik sistemlerde
yağ asit kompozisyonu, sterol, fenolik madde, trigliserit, …gibi karakteristik
bileşenlerin ve oranlarının belirlenmesine dayanmaktadır (Diaz, 2004). Analizi
hedeflenen türlerin doğru ve kesinliği yüksek sonuçlarla tayini için yürütülen bu
analizler; yüksek maliyetli sistemlerin ve kimyasalların kullanımını, bununla birlikte
uzman analizci müdahalesini gerektirmektedir. Belirtilen analiz sistemlerinin maliyetli
olmalarının yanı sıra uzun analiz süresi gerektirmeleri, alternatif metotların
geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle uygulamada olan bu yöntemlere
alternatif, analizlerin ön-işlemlerini bertaraf ederek büyük kolaylık sağlayan, analiz
süresi, maliyet, çevreye karşı duyarlılık açısından avantaj sağlayan hızlı ve tahrip edici
olmayan yeni analitik yöntemlerin geliştirilmesi gerekmektedir (Egesel ve ark.,
2015).Moleküler spektroskopi yöntemlerinin tekniklerinin kemometrik veri analiz
yaklaşımları ile birlikte kullanımı, söz konusu ihtiyacı karşılamada en etkili çözüm
yollarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
2.2.2.Tağşiş tespiti için kullanılan moleküler spektroskopi yöntemleri
Son yıllarda özellikle gıda analizlerinde hızlı ve tahrip edici olmayan spektroskopik
tekniklerin kemometrik veri analiz yaklaşımları ile birlikte kullanımı ile ilgili
çalışmalar, büyük ilgi uyandırmaktadır. Gıdalarda mevcut yağ, protein, karbonhidrat ve
18
su gibi bileşenlerin tümü spektruma katkıda bulunmaktadır. Spektroskopi analizlerinde
kimyasal kullanımının çok az yada hiç olmaması, analiz maliyetinin ve süresinin düşük
olması, pek çok türün eşzamanlı olarak tayin edilebilmesi, analiz sonrasında ölçüm
yapılan numunelerin tahrip olmaması ve analiz için numune miktarının düşük olması
önemli üstünlüklerdir. Bu avantajlar, spektroskopi tekniğinin hem araştırma hem de
endüstri laboratuarlarında çok geniş uygulama alanına sahip olmasına neden olmaktadır.
Bununla birlikte, uluslararası standart kuruluşların referans yöntemler arasına
spektroskopi analiz tekniklerini eklemesi ile bu tekniklerin kullanım oranını
artırmaktadır (Ertugay, 2011; Osborne, 2000; Taş, 2008).
Yağ numunelerinde tağşişin niteliği ve niceliğini belirlemeye yönelik geliştirilen bu

yöntemlerde; analiz edilmek istenen bileşenlere yönelik “kalibrasyon” ve
“sınıflandırma” adı verilen spektroskopik kemometrik tahmin modelleri
geliştirilmektedir. Bu işlemler; analiz edilecek hedef türün spektral verileri ile referans
analiz verilerinin ilişkilendirilerek tahmin modelleri oluşturma işlemlerini
kapsamaktadır. Maddelerin yapısında var olan spektral yansımalardaki değişimler ile
maddelerin yapısındaki fonksiyonel gruplarda bulunan kimyasal bağlarının, rezonans
veya floresan özellik gösteren türlerin, elektromanyetik spektruma verdikleri tepkiye
bağlı olan bu ilişki ile uygun kemometrik modeller oluşturulmaktadır. Çalışmaların
temelinde, uygulanan elektromanyetik spektrum enerjisine karşı maddenin yapısındaki
kimyasal bağlarda meydana gelen titreşim düzeylerindeki farklılıkların, rezonans veya
floresan şiddetindeki değişimlerin tespiti ve bu farklılıklardan yola çıkarak kemometrik
yöntemlere göre tahmin modelinin geliştirilmesi yer almaktadır.
Fourier dönüşümlü–infrared (FT–IR), Fourier dönüşümlü yakın infrared spektroskopisi

(FT–NIR), nükleer manyetik rezonans (NMR), raman ve floresans spektroskopi gibi
temel bazı moleküler spektroskopi tekniklerinin yenilebilir yağların tağşişinde
kullanımlarına dair literaturde yer alan uygulamalar ve konunun önemi kısaca
özetlemeye çalışılmıştır.
2.2.2.1. Fourier dönüşümlü–kızılötesi (FT–IR) spektroskopi tekniği
Moleküler düzeyde analizlerin gerçekleştirildiği Fourier dönüşüm infrared (FTIR)

spektroskopi tekniğinin, kemometrik veri analiz yaklaşımları ile birlikte kullanımı,
19
yenilebilir yağların ucuz yağlarla tağşişinin tespitine yönelik ihtiyacı karşılamada en
etkili çözüm yollarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır.FT–IR ve FT–NIR
spektroskopisi teknikleri, yenilebilir yağların yanısıratemel pek çok gıda ürününün
kalite-kontrol analizlerinde, hem analitik laboratuvarlarda hem de endüstride başarılı bir
şekilde uygulanmaktadır(Downey, 1998).
Bu tekniğin gıda alanındaki kullanımındaki gelişmeler; son yıllarda özellikle rafine

yağlara kıyasla nispeten daha pahalı olan natürel yağların veya soğuk pres yağların
tağşişinin tespiti alanlarında olmuştur. Yağ asitleri ve vitaminler, steroller, tokoferoller,
gibi yağın karakteristik özelliğini gösteren minör bileşenlere ait moleküler düzeydeki
karakteristik değişimlerin (Çizelge2.4) tek bir spektrumda eş zamanlı tespitine imkân
veren bu teknik, belirtilen tüm moleküllerin hiçbir etiketleme tekniği kullanmadan
(parmak izi bölgesi ile) izlenmesini sağlayan eşsiz bir teknik olarak tanımlanmaktadır.
FTIR spektroskopisinde; yenilebilir yağlarda mevcut bileşenlere zarar vermediği bilinen
infrared (kızılötesi) ışının soğurulması ile moleküllere özgü titreşim, bunun sonucu
olarak da belirli frekans değerlerinde moleküler düzeyde sonuçları yansıtan karakteristik
sinyaller oluşmaktadır. Infrared spektroskopi, görünür ile mikrodalga bölgeleri [yakın
(0.78 µm–2.5 µm), orta (2.5 µm–25 µm) ve uzak kızılötesi (25 μm–1000 µm)] arasında
kalan ışınların madde tarafından soğrulması esasına dayanmaktadır (Skoog ve ark.,
2018). Bu sinyallerin şiddetinde, bant genişliğinde ya da frekans değerinde meydana
gelen değişiklikler, incelenen yağ numunelerinin yapısı hakkında moleküler düzeyde
oldukça değerli bilgiler vermektedir. Elde edilen spektrumlar üzerinde spektral
belirteçlerin belirlenmesi mümkün olmaktadır. Yağ numunelerindeki bileşenlerin
miktarında, oranında, yapısında ve fonksiyonlarında değişimlere neden olan tağşiş
durumları spektruma yansımakta ve pek çok hile durumunun moleküler düzeyde
izlenebilirliği numune ön işlemlerinin minimuma indirilmesi ya da doğrudan
incelenmesi ile mümkün olmaktadır. Elde edilen spektrumlarda özellikle parmak izi
özelliği taşıyan bilgilerin kemometrik veri analiz yaklaşımları ile birlikte kullanımı;
yenilebilir yağlardaki mevcut bileşenlerin kendilerine özgü fonksiyonel gruplarının
tespit edilmesine ve yapıların birbirinden net olarak ayırt edilmesine olanak
sağlamaktadır.
20
Rafine yağlara kıyasla nispeten daha pahalı olan natürel yağların veya soğuk pres
yağların tağşişinin tespitinin izlenmesinde, FTIR tekniğinin moleküler düzeyde çok
değerli bilgiler verdiği pek çok çalışmada rapor edilmiştir.
21
Çizelge 2. 4Yenilebilir yağlarda mevcut bileşenlerin FTIR spektrumlarına olan karakteristik yansımaları
İstatistiksel veri işlemleri için bitkisel yağların FT–IR spektral bölgeleri (Arslan, 2019)
Band dalga sayısı aralığı, cm-1 nominal frekans, cm-1 fonksiyonel gruplar titreşim modları
1 4000-3035 3473 –C=O (ester)
3025 =C–H (trans) gerilme titreşimi
2 3035-2989
3006 =C–H (cis) gerilme titreşimi
3 2989-2946 2953 –C–H (CH3) gerilme titreşimi (asimertik)
4 2946-2881 2924 –C–H (CH2) gerilme titreşimi(asimertik)
5 2881-2750 2854 –C–H (CH2) gerilme titreşimi(simertik)
6 2750-2500 2677 karbonil grup
7 2500-1850 -
1746 –C=O (ester, aldehit, keton, anhidrit) gerilme titreşimi
8 1850-1677
1711 –C=O (serbest yağ asidi) gerilme titreşimi
9 1677-1625 1654 C=C (cis) gerilme titreşimi
10 1625-1486 -
11 1486-1445 1465 –C–H (CH2) eğilme titreşimi
12 1445-1425 1450 –C–H (CH3) eğilme titreşimi(asimertik)
13 1425-1407 1417 –C–H (cis) eğilme titreşimi
14 1407-1390 1400 =C–H (cis) eğilme titreşimi
15 1390-1371 1377 –C–H (CH3) eğilme titreşimi(simertik)
16 1371-1330 1359 O–H eğilme titreşimi
17 1330-1290 1319 - eğilme titreşimi
20 1147-1127 1138 –C–O gerilme titreşimi
23 1072-1043 –C–O gerilme titreşimi
25 1006-929 968 –HC=CH– (trans) eğilme titreşimi
26 929-885 914 –HC=CH– (cis) eğilme titreşimi
27 885-802 850 =CH2 dalgalanma titreşimi
723 –(CH2)n sallanma titreşimi
–HC–CH– (cis) eğilme titreşimi
28 802-650
685 C...C eğilme titreşimi
650 O–H eğilme titreşimi
22
Akin ve ark. (2019)tarafından gerçekleştirilen çalışmada; ATR-MIR spektroskopisinin,
çok değişkenli kemometrik analiz yöntemleri ile birleştiğinde, soğuk pres üzüm
çekirdeği yağlarının rafine soya yağı ile tağşişinin nitel ve nicel analizleri rapor
edilmiştir. Otuz üç saf yağ ve doksan altı karışım, PCA, LDA, SIMCA ve PLSR analizi
ile birlikte ATR-MIR spektroskopisi kullanılarak analiz edilmiştir. SIMCA modelleri
saf üzüm çekirdeği yağları ve diğer örnekler için mükemmel bir sınıflandırma
sağlamıştır. ATR-MIR spektroskopisi ile sınıflandırma limitleri de % 5'in altında tespit
edilebilmiştir. Kantitatif analizler, RMSE'nin çapraz doğrulama değerlerinin minimize
edilmesiyle gerçekleştirildi ve mükemmel tahminlerle sonuçlanmıştır (R2>0.99).
Numune setleri için tahmin parametreleri; RMSEC %0.59-2.09 aralığında ve RMSECV
%0.92–5.60 aralığında belirlenmiştir, bu nedenle PLSR modelleri temelinde, tağşiş
seviyesi kantitatifolarak <%0.59 seviyelerinde tespit edilebileceği rapor edilmiştir.
Deng ve ark, (2012) tarafından rapor edilen çalışmada soğuk pres susam yağına kanola,
soya, palm ve fıstık yağları ile yapılan tağşişin FTIR spektroskopisi ve kemometrik veri
analiz sistemleri ile belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada oluşturulan farklı sentetik
yağ karışımlarının FTIR spektrumları alınmıştır. SIMCA ve PLSCM kemometrik
modellerle yapılan değerlendirmelerin ve tahmin değerlerinin oldukça yüksek olduğu
görülmektedir.
Soğuk pres yağlarla ilgili rapor edilen bir diğer çalışmada ise; susam yağının rafine
mısır yağı ile tağşişinin FTIR ve kemometrik veri analiz yöntemleri ile belirlenmesine
yönelik bulgular rapor edilmiştir (Fadzlillah ve ark., 2014). Sahip olduğu yağ asit
kompozisyonu benzerliği nedeniyle susam yağı tağşişinde kullanılma potansiyeli
yüksek bir yağ olan mısır yağı ile karışımlar hazırlanmış ve FTIR spektroskopisi ile
spektrumları alınmıştır. 1072−935 cm−1 dalga sayısı aralığındaki spektrumları esas
alarak yapılan kantitatif kemometrik değerlendirmelerde oldukça yüksek tahmin
değerleri tespit edilmiştir.
Li ve ark. (2015) tarafından gerçekleştirilen bir diğer çalışmada; soğuk pres ceviz
yağının rafine soya yağı ile tağşişinin belirlenmesi için FTIR ve floresans spektroskopi
yöntemleri ile çok değişkenli kemometrik modeller önerilmiştir. SIMCA, PCA ve PLS
kemometrik analizleri ile spektroskopik yöntemlerin üsütünlükleri ortaya koyulmaya
23
çalışılmıştır. FTIR spektroskopisinde sınıflandırma için sınır değer %10 olarak tespit
edilirken, floresans spektroskopisinde sınır değer %5 olarak tespit edilmiştir.
Tayve ark. (2001) tarafından rapor edilen çalışmada; 32 farklı saf zeytinyagı ve 7 farklı
türde bitkisel yağ (kanola, ceviz, ayçiçegi, soya, fıstık, mısır ve susamyağı numuneleri)
örnekleri toplanmıstır. Zeytinyağı ve ayçiçeği yağı farklı oranlardakarıstırılarak sentetik
karışımlarhazırlanmış ve saf zeytinyağı örneği ile birlikte ATR–FTIR spektrumları elde
edilmiştir. Uygun kemometrik modellemeler ile sınıflandırma analizleri
gerçekleştirilmiş ve % 100 doğrulukla sonuçlar elde edilmiştir.
Lankmayr ve ark. (2004) tarafındanyapılan bir baska çalısmada ise, soğuk pres kabak
çekirdeği yağıörnekleri duyusal olarak sınıflandırıldıktan sonra, analiz edilen yağ
örneklerinin UV–VIS (ultraviyole görünür bölge), FT–NIR (yakın infrared ) ve FT–
IRspektrumları elde edilmis; başlıca bilesen analizi (PCA), lineerdiskriminant analizi
(LDA) ve korelasyon analizi yöntemleri kullanılarak sınıflandırılmış vebu kemometrik
sınıflandırmanın duyusalsınıflandırma sonuçları ile %100 uyumlu olduğu rapor
edilmiştir.
2.2.2.2. Floresans spektroskopi tekniği
Floresans spektroskopisi moleküler düzeyde bir analitik teknik olup, eksitasyon–

emisyon spektroskopisinde önceden belirlenmiş düzeylerdeki dalga boyu (5-10 nm)
artırımları ile bir çokdalgaboylarında spektrum olarak veriler elde edilmektedir. Madde
üzerine gelen elektromanyetik ışıma ile uyarılması ve temel haldeki elektronların
uyarılmış enerji düzeyine geçmesi ve sonra bu halde kararlı kalamadıklarından tekrar
temel enerji düzeyine geri dönerken ortama verdiği ışımanın ölçülmesi ilkesine dayanan
bir tekniktir.Moleküler floresans spektroskopi tekniği, kullanılan molekülün floresans
özelliğine bağlı olarak yüksek hassasiyete sahip analitik metotların geliştirilmesine
imkân sunmaktadır. Kromatografik çalışmalarda örnek hazırlama,analizlerin uzun bir
zaman gerektirmesi, analizmaliyetlerininyüksek olması ve en önemlisi de uzman
elemaneksikliği gibi sebeplerden kromatografik yöntemler dezavantajlarasahiptir.
Floresans spektroskopi yöntemleri ise hızlı, maliyetsiz, uzman analizciye gerek
duymayan ve kromatografik yöntem sonuçları ile büyük ölçüde uyum içinde sonuç
verebilmektedirler. Günümüzde tekniğin kemometrik veri analiz yaklaşımları ile birlikte
24
kullanımı, yenilebilir yağların tağşişinin tespitinde hızlı ve tahrip edici olmayan bir
yöntem olması nedeniyle tercih edilmeye başlanmıştır.
Karuk ve ark. (2019) tarafından gerçekleştirilen çalışmada; soğuk pres üzüm çekirdeği
yağı (GSO) rafine soya yağı (SBO) ile tağşişinin kalitatif ve kantitatif tespiti için çok
değişkenli veri analizi ile birleştirilmiş senkron floresan (SyF) spektroskopisinin
uygulanabilirliği rapor edilmiştir. Yağ numunelerinin SyF spektroskopisi verileri, 250-
800 nm bölgesinde, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70 ve 80 nm'lik uyarma emisyonlu dalga
boyu farklarında (λ) toplanmıştır. Veri analizi için, temel bileşen analizi (PCA), sınıfsal
analojilerin yumuşak bağımsız modellemesi (SIMCA) ve kısmi en küçük kare
regresyon (PLSR) analizi olmak üzere üç farklı çok değişkenli yöntem kullanılmıştır.
Soğuk pres GSO'nun rafine SBO ile karıştırılmasını simüle etmek için, doksan altı
tağşiş edilmiş numune, tağşiş seviyelerinde % 5 ila% 50 arasında hazırlanmıştır. Saf
yağların ve ikili yağ karışımlarının doğrulanması için referans olarak HPLC-FLD
yöntemi kullanılmıştır. SIMCA modelleri saf soğuk pres GSO için diğer bitkisel yağ
numunelerine karşı %95 anlamlılık düzeyinde mükemmel bir sınıflandırma sağlamıştır.
GSO'ya eklenen SBO'yu tespit etmek için SyF spektroskopisinin sınıflandırma hata
oranı da %5'ten daha iyiydi. GSO saflığının değerlendirilmesi için oluşturulan PLSR
kalibrasyon modelleri çapraz doğrulama ile dahili olarak doğrulandı ve tahmin
edilebilirliği ise bağımsız harici doğrulama setleri ile değerlendirildi. Optimum koşullar
altında, gözlemlenen ve tahmin edilen değerlerin grafikleri iyi bir doğrusallık
sergilemiştir (R2> 0,99). Kök ortalama kare kalibrasyon hataları (RMSEC) ve çapraz
doğrulama (RMSECV) sırasıyla %0.55-4.46 ve %2.14–5.35 aralığında belirlenmiştir.
Geve ark. (2014)tarafından rapor edilen bir diğer çalışmada; soğuk pres ceviz yağının
rafine ayçiçek yağı ile tağşişinin belirlenmesi için floresans spektroskopi yöntemi ile
çok değişkenli kemometrik modeller önerilmiştir. Toplam senkron floresan (TSyF)
spektrumlarının, 250–700 nm aralığında ve dalga boyu aralığının (Δλ) 10-100 nm
olarak seçildiği şartlarda alındığı ve elde edilen kalibrasyon modellerinin tağşiş tespiti
için sınır değerin %0.3 olduğu rapor edilmiştir. 2.5 dakika gibi çok kısa bir sürede
floresan spektroskopisi ile yakalanan bu değer, uygulamadaki kromatografik yöntemlere
oldukça önemli üstünlükler sağlanabildiğini açıkça ortaya koymaktadır.
25
Romaniuk ve ark. (2003)tarafındangerçekleştirilen çalışmada; ticari olarak piyasada
mevcut bitkisel yağları karakterizeetmek ve birbirinden farklılandırmak için toplam
lüminesans tekniği kullanılmış ve kemometrik yöntemlerle birlikte kullanıldığı
taktirdetoplam lüminesans tekniğinin yağları karakterize edilmiştir.
Sayago ve ark. (2004)tarafındangerçekleştirilen bir diğer çalışmada ise; sızma

zeytinyağının naturel ve rafine fındık yağı numuneleri ile tağşişine yönelik, kemometrik
analiz modellemeleri ile birlikte kullanılan floresans spektroskopi yöntemi
önerilmiştir.Elde edilen spektrumlar, yağ numunelerinde mevcut floresans özellik
gösteren türlere göre belli dalga boylarıaralıklarında çesitli bölgelere ayrılmıştır.Seçilen
bölgelerdeki saf veya karışım halindekiyağlara ait spektrumlarda, farklandırma
sürecinde dikkate alınabilecek en etkili değişkenler ANOVA metodu ile
değerlendirilereksaptanmıştır. Değişkenlerin tespitinin ardındankemometrik
diskriminant analizin uygulanması ile numuneler%100
doğruluklasınıflandırılabilinmistir.
Guimet ve ark. (2005)tarafındangerçekleştirilen bir diğer çalışmada; sızmazeytinyağının

prina yağı ile tağşişi floresans spektroskopi yöntemi ile incelenmiştir. Hazırlanan
karışımlardan elde edilen spektrumlar kullanılarak PCA,lineer diskriminant analiz,
kısmi en küçük kareler (PLS) regresyonve paralel faktör analizleriuygulanmış,ardından
Hotelling T2 ve Q istatistiği uygulanarak tağşiş miktarı kalitatif ve kantitatif olarak
belirlenmiştir.
2.2.2.3. Nükleer manyetik rezonans (NMR) spektroskopi tekniği
Kuvvetli bir manyetik alan içerisine yerleştirilen maddelerin moleküllerinde bulunan

bazı atom çekirdeklerinin radyo frekansı alanındaki elektromanyetik ışınları
absorblaması esasına dayanan yapı aydınlatma/ karakterizasyon tekniği,nükleer
manyetik rezonans(NMR)spektroskopisi tekniği olarak tanımlanmaktadır. Elde edilen
spektrumlar, NMR spektroskopisinde absorbsiyon sonucu oluşan piklere karşı
frekansların yer aldığı grafiklerdir. NMR tekniği ile bir molekülde hidrojen içeren
grupların sayıları dışında, bu gruba komşu olan gruplarında tespiti
gerçekleştirilebilmektedir. Kuvvetli bir manyetik alan veya elektromanyetik spektrumun
çok uzun dalga boylu ışınları olan radyo dalgaları ile yapılabilmekte ve molekülün
26
iskeleti hakkında atom çekirdeğinin manyetik karakterine bağlı olarak bilgi
sağlanabilmektedir. Rezonans değişimlerine dayanan, bir veya birden çok sıfırdan farklı
manyetik momentuma sahip atomların yöntemi bu teknik ile belirlenen bir yöntemdir.
H, C, N, P gibi atomların manyetik momente sahip olan izotopları günümüz NMR
spektroskopisinde sıklıkla kullanılan atomların başında gelmektedir (Skoog ve ark.,
2018).
Zhang ve ark. (2018) tarafından sunulan çalışmada; farklı bitkisel yemeklik yağların
(ayçiçeği, kanola, yer fıstığı, mısır, soya, susam ve zeytinyağı) sınıflandırılması için,
çok değişkenli veri analiz yöntemlerine dayalı 1H-NMR ve 13
C-NMR spektroskopi
yöntemleri geliştirilmiştir. Çalışmada, bitkisel yağlarda mevcut major (trigliseritler) ve
minor bileşenler (steroller, tokoferoller, vitaminler, fosfolipitler, … ) esas alınarak, çok
değişkenli veri analizlerinden faydalanılarak yağ türlerinin bileşimsel farklılıklarının
1 13
belirlenmesi amaçlanmıştır. Önerilen H-NMR ve C-NMR spektroskopi
yöntemlerinde bu bileşenleri temsil eden kayma bölgeleri/ rezonanslar tespit edilmiştir.
Gouilleux ve ark. (2018) tarafından sunulan çalışmada; zeytin (EVO), fındık (HNO),
susam (SSO), kolza (RO), mısır (CO) ve ayçiçeği (SO) yağları gibi çeşitli bitkisel
yağların ultra hızlı 2D 1H-NMR analizleri, düşük alanlı bir NMR spektrometre (43
MHz) kullanılarak değerlendirilmiştir. Çalışmada, bitkisel yağlarda mevcut bileşenler
ve çok değişkenli veri analizlerinden faydalanılarak yağ türlerinin bileşimsel
farklılıklarının belirlenmesi amaçlanmıştır.
Popescu ve ark. (2015) tarafından sunulan çalışmada; farklı botanik ve coğrafi kökenli
bitkisel yağların saf veya ikili karışımları halinde 44 örnek analiz edilmiştir. Doymuş
yağ asitleri, oleik asit, linoleik asit, linolenik asit ve iyot değerini belirlemek için yağ
numuneleri, 1H ve 13
C NMR analizi ve PCA analizi kullanılarak botanik kökenlerine
göre sınıflandırılmıştır. Farklı coğrafi kökene rağmen sızma zeytinyağlarının birbirine
yakın kümelendiği, ceviz yağlarının ise menşeinin ülkesi ile büyük ölçüde değiştiği
tespit edilmiştir. Ayçiçek ve zeytin yağı ile oluşturulan karışımlarda ise %1 değerine
kadar tağşiş, spesifik1H ve 13C sinyalleri kullanılarak tespit edilebilmiştir.
Fang ve ark. (2013) tarafından sunulan çalışmada; yağların kalite kontrolü için proton
nükleer manyetik rezonans (1H NMR) spektroskopisi, gaz kromatografisi-kütle
27
spektrometresi (GC/MS) parmak izi ve kemometri tekniği başarıyla uygulanmıştır. Her
iki tekniğin ana bileşen analizi (PCA), 14 çeşit yağ ve yağ grubunu gruplandığını
göstermiştir. Enstrümanların kullanılabilirliğine bağlı olarak, herhangi bir teknikten elde
edilen verilerin, bilinmeyen örnekleri tanımlamak için yada yağlar ve katı yağlar
veritabanının oluşturulması için etkili bir şekilde uygulanabilir olduğu kanıtlanmıştır.
Çalışmada ayrıca, kısmi en küçük kareler (PLS) modelleri, kanola yağına katıştırılan
domuz yağı ve sığır donyağı miktarının %5 oranında bile saptanması için başarılı bir
şekilde uygulamalarını göstermektedir.
Shi ve ark. (2018) tarafından sunulan çalışmada; proton nükleer manyetik rezonans
spektroskopisi (1H NMR) ve kemometri tekniği, kamelya yağının (CAO) 3 farklı ucuz
bitkisel yağ ile tağşişinin tespiti için uygulanmıştır. Giriş değişkenleri olarak seçilen 15
H NMR sinyalinin yoğunluğu ile temel bileşen analizi (PCA) saf ve saf olmayan CAO
için iyi grup kümelenme sonuçları göstermiş, ancak bu yağlar arasında nispeten küçük
farklılıklar olması nedeniyle, tağşiş edilen yağlar için tatminsiz sonuçlar vermiştir.
Ancak, bu fark, %90'dan daha yüksek bir tanımlama doğruluğu ile, diskriminant analizi
(OPLS-DA) için ortogonal projeksiyon ile ortaya çıkarılabilmiştir. Karışım numuneler
için de oldukça başarılı PLS modelleri sunulmuştur.
Mannina ve ark. (2009) tarafından sunulan çalışmada; NMR spektroskopisi hakkında

temel bilgiye sahip operatörler tarafından, kolay kullanılabilen yeni bir analitik
metodolojinin sunulması amaçlanmıştır. Farklı orijinlerden 92 yağ numunesi üzerinde
geliştirilen protokol, uygun bir istatistiksel analiz ile birleştirilmiş 1H NMR ölçümlerine
dayanmaktadır. 600 MHz'lik bir cihaz kullanılarak geliştirilen protokolde, 600 MHz
spektrometre üzerinde iki bağımsız laboratuvar tarafından testler gerçekleştirilmiş ve
rafine fındık yağları ile tağşiş edilen zeytinyağında, %10 oranında tağşiş tespiti
sağlandı. Ayrıca, farklı manyetik alanlardaki, yani 500 ve 400 MHz'lik proton
frekanslarında çalışan spektrometreler üzerinde uygulanan protokolün potansiyel ve
sınırlamaları araştırılmıştır.
Alonso-Salces ve ark. (2010) tarafından sunulan çalışmada; Akdeniz havzasından gelen

sızma zeytinyağlarının (VOO) 1H NMR parmak izleri (üç hasat dönemine ait), ana
bileşen analizi, doğrusal diskriminant analizi (LDA) ve ulusal coğrafi konumlarını
belirlemek için kısmi en düşük diskriminant analizi (PLS-DA) ile analiz edilmiştir.
28
Bundan başka δ13C ve δ2H ölçümleri izotop oranı kütle spektrometrisi (IRMS) ile
gerçekleştirilmiştir. LDA ve PLS-DA, PDO Riviera Ligure VOO'ların karakterizasyonu
için tutarlı sonuçlar elde edilmiştir. PLS-DA en iyi modeli sağlamıştır: Liguria sınıfı
için, yağların %92'si modelleme adımında doğru bir şekilde sınıflandırılmıştır ve
yağların %88'i dış doğrulamada uygun şekilde tahmin edilmiştir; Ligurya sınıfı
olmayanlar için, sırasıyla %90 ve%86 şeklinde elde edilmiştir. Sicilya'dan gelen
VOO'ları doğrulamak için sağlam bir PLS-DA modeli oluşturulmuştur: tanıma
yetenekleri Sicilya yağları için %98, Sicilyalı olmayanlar için %89, ve tahmin
kabiliyetleri sırasıyla %93 ve %86 şeklindedir. Her iki kategorideki yağların %85'inden
fazlası dış doğrulamada uygun şekilde tahmin edilmiştir. Yunan ve Yunan olmayan
VOO'lar PLS-DA tarafından uygun şekilde sınıflandırılmıştır: Örneklerin% 90'ı çapraz
doğrulama ve dış doğrulamada doğru olarak öngörülmüştür. Stabil izotoplar, VOO'ların
1H NMR parmak izlerine tamamlayıcı coğrafi bilgiler sağlamıştır.
Longobardi ve ark. (2012) tarafından sunulan çalışmada; 7 farklı bölgeden (İtalya-3

bölge, Yunanistan-4 bölge) ekstra sızma zeytinyağı numunesi, çok değişkenli veri
analiz ile birlikte 1H NMR parmak izi tekniği ile sınıflandırılmıştır. Her bir numuneye,
baskın lipit sinyallerini ve aynı zamanda yağdaki düşük bolluğa sahip bileşiklerden
gelen sinyalleri kapsayacak şekilde, hem basit bir sinyal deneyi hem de lipit
sinyallerinin çoklu doygunluğuna sahip bir deney uygulanmıştır. Bu nedenle, iki
deneyin kapsadığı konsantrasyon aralığı, numunelerin daha kapsamlı bir NMR
değerlendirmesine izin veren 100.000 mertebesindedir. Monte-Carlo çapraz validasyon
tekniği, 1H NMR verilerinden zeytinyağı numunelerinin kökenini tahmin etmek için
PCA analizi, en yakın sınıf ortalaması üzerinden sınıflandırmanın bir kombinasyonunun
kullanılabileceğini göstermek için kullanılmıştır. Test edilen oldukça sınırlı sayıda
örnek verildiğinde, %53 ile %100 arasındaki bölgeye özgü doğru tahminlerle tahmin
olasılıkları %78 olarak elde edilmiştir.
2.2.2.4. Kütle spektroskopi (MS) tekniği
Kütle spektrometresi tekniği, organik ya da inorganik bileşiklerden iyonlarınelde

edebilmesi ve de bu iyonları kütle/yük (m/z) oranlarına göre ayırılması temel prensibini
esas almaktadır. m/z değerine ayarlanan sistemde iyon akımı zamanın bir fonksiyonu
şeklinde kaydedilmekte ve seçilmiş iyon izleme tekniği olarak tanımlanmaktadır.Elde
29
edilen iyonların m/z oranları ile bolluk oranları,nitel ve nicel olarak ayrı ayrı
belirlenebilmektir(Kırmızıbayrak., 2010).
Yenilebilir yağ analizlerin kalitatif ve kantitatif uygulamalardamevcut

bileşenlerinkalitatif ve kantitatif tayininde sıklıkla kullanılmaktadır. Bu tür analizlerde
yaygın olarakkromatografik veya kapiler elektroforetikkolondan numunenin
geçirildikten sonra kütle spektrometresine iletilmesiyle yapılmaktadır. Moleküler türler
için kullanılan kantitatif analizde kütle spektrometresi, piklerin yükseklikleri ile direkt
olarak kullanılmaktadır.
Kenar ve ark. (2019) tarafından gerçekleştirilen çalışmada; yağ asit metil esterlerine
(FAME'ler) dayanarak yenilebilir yağların tağşişinin değerlendirilmesi için deneysel
olarak basit, hızlı ve uygun maliyetli bir toplu parmak izi yöntemi sağlayan yeni bir
metodoloji rapor edilmiştir. Bu analitik yaklaşım, elektron etkisinin (EI) iyonizasyon-
kütle spektrometrisinin (MS) kromatografik uygulanmasına, ardından spektral verilerin
kemometrik analiz [lineer ayırıcı analiz (LDA), ana bileşen analizi (PCA), sınıf
analojileri (SIMCA) yumuşak bağımsız modellemesi ve hiyerarşik küme analizi (HCA)]
ile işleme tabi tutulmasına dayanmaktadır.Bumetodoloji, kromatografik kolon kullanımı
ve iyon tanımlaması olmadan bir gaz kromatografisi-kütle spektroskopi sistemi
kullanılarak; yaklaşık 1 dakikalık analizlerle gerçekleştirilmiştir. Analiz edilen
yenilebilir yağ numuneleri arasında sınıflandırma hatası düşük olan mükemmel ayrımlar
elde edilmiştir. LDA modelleri ile %100 seviyesinde sınıflandırma doğrulukları tespit
edilebilmiştir.
Lorenzo ve ark. (2002) tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada; zeyninyağı

numunelerinin ''headspace'' aparatından elde edilen uçucu bileşenlerin kütle
spektrometresinde elde edilen verileri, daha klasik olan kromotografik ve spektroskopik
sonuçlarla karşılaştırılmıştır. Kemometrik LDA uygulandığında farklı zeytinyağı
örneğinin %100 doğrulukla sınıflandırılabildiği rapor edilmiştir. Analiz öncesi numune
hazırlama işlemlerinin basit ve hızlı olması ve yöntemin klasik yöntemlerle
karşılaştırıldığında sınıflandırma doğruluğunun %100 olduğu gösterilmiştir.
30
2.2.3. Tağşişin tespiti için kullanılan kromatografik yöntemler
Kromatografi; bir karışımı oluşturan bileşenlerin hareketli bir faz yardımıyla sabit bir
faz üzerinden, fiziksel ve kimyasal özelliklerindeki farklılıklarından faydalanılarak
değişik hızlarla hareket etmeleri esasına dayanan; etkin bir ayırma ve saflaştırma
metodudur (Skoog ve ark., 2018). Kromatografi; günümüzde birçok alanda yaygın bir
şekilde kullanılan etkili ve seçiciliği yüksek bir yöntem olup, yenilebilir yağlarda tağşiş
için geliştirilen çok sayıda uygulaması bulunmaktadır (Gezici, 2010).
Cerretani ve ark., (2005) tarafından rapor edilen bir çalışmada; 7 farklı bölgeden
toplanan 12 farklı sızma zeytinyağı örneklerinin tağşişin tespiti için majör bileşenleri
(yağ asitleri, triaçilgliserol) ve minör bileşenleri (klorofiler, karotenoidler, tokoferoller
ve fenolik bileşikler) bakımındankromatografik yöntemler kullanılarakincelenmiştir.
Ayrıca serbest asitlik, peroksit sayısı ve UV spektrofotometrik indis gibi niteleyici
değişkenleri tayin edilmiştir. Başlıca bileşen analizinde (PCA); birinci bileşen olarak
trigliseritler, ikinci bilesen olarak minör polar bileşikler dikkate alarak uygulama
yapıldığında, yağın trigliserit bileşiminin diğer kullanılan yağlardan farklı olabilecek
şekillerde önemli olabileceği rapor edilmiştir.
Stefanoudaki ve ark., (1996) tarafından gerçekleştirilen çalışmada 2 ayrı zeytin

türünden elde edilen toplam 120 zeytinyağı örneği standart yöntemde uygun olarak sıvı
kromotografiyle analiz edilmiştir. Bu çalışmada bileşen analizi ve kanonik diskriminant
analizi kullanılarak yapılan kemometrik analizler ile 2 türe ait zeytinyağlarının yeterli
bir doğruluk ile birbirinden ayrılabilmesi sağlanmıştır. Her tür grup içinde bitkinin
bulunduğu coğrafi bölge itibariyle de tespiti yapılması sağlanmıştır.
Capote ve ark., (2007) tarafından rapor edilen bir diğer çalışmada; ayçiçeği yağı, mısır
yağı, fıstık yağı ve hindistan cevizi yağı ile tağşiş yapılan sızma zeytinyağlarında,GC-
MS ve kemometrik yöntemin birlikte kullanılması ile, yalnızca lipit fraksiyonu
iletağşişte kullanılan yağ türü ve miktarının tespit edilebildiği belirtilmiştir.
Zeytinyağının tağşiş işleminde kullanılan yağ türü, daha sonra yağ miktarı tespit
edilmiştir. Kalitatif analizlere SIMCA ve KNN yöntemi, kantitatif analiz için ise kısmi
en küçük kareler regresyonu tekniği uygulanarak sonuçlar rapor edilmiştir.
31
Lorenzo ve ark., (2002) tarafından gerçekleştirilen bir diğer çalışmada; Kütle
spektroskopisinde mevcut headspace sisteminde yağ numunelerinden elde edilen uçucu
bileşenlerin tespit edilen sonuçları, klasik yöntemlerden elde edilen verilerle sonuçlarla
karşılaştırılması yapılmıştır. Lineer diskriminant analiz (LDA) yöntemi uygulandığı
zaman farklı zeytinyağı örneklerinin %100 doğrulukla birbirinden ayrılabilmesinin
mümkün olduğu gösterilmiştir. Numunenin hazırlama sürecinin kolaylığı nedeniyle bu
yaklaşımın çok basit olduğu bu ve klasik yöntemlerle yapılan sınıflandırmaların
doğruluğundan daha yüksek tahmin değerlerinin elde edilebildiği rapor edilmiştir.
Christopoulou ve ark., (2004) tarafından rapor edilen bir çalışmada; zeytinyağı, ruşeym,
ayçiçek, soya, pamuk, mısır, ceviz, susam, aspir ve kanola yağlarınıntağşişirapor
edilmiştir. Zeytinyağının %5 yada daha düşük seviyelerde fındık yağı ile tağşişinin
tespitindetriaçilgliserol (TAG) bileşiminin kullanılamadığı rapor edilmiştir. ΔECN42
değerinin ise;ruşeym yağının, zeytinyağı, ayçiçek, soya, pamuk, mısır, aspir, kanola ve
kolza dâhil olmaküzerebitkisel yağlarla tağşişinin tespitinde %1 kadar düşük
seviyelerde kullanılabildiği tespit edlmiştir.
Ruiz ve ark., (1998) tarafından gerçekleştirilen bir diğer çalışmada ise; zeytinyağının,
fındık yağı ile tağşişinin tespit edilmesinde bir belirteç olarak (E)-5-metilhept-2-en-4-
one (filbertone) bileşiğin kullanılabileceği ve bu bileşiğin zeytinyağının, %10'dan daha
yüksek seviyelerde fındık yağı ile tağşişinintespitinde doğrudan kromatografik
yöntemlerle kiral bir belirteç olarak kullanılabildiği kanıtlanmıştır.
Hilali ve ark., (2007) tarafından gerçekleştirilen bir diğer çalışmada;ayçiçek, soya ve

zeytinyağı gibi bitkisel yağlarla, argan yağının tağşişinin tespitinde olarak
triaçilgliserollerin analizleri rapor edilmiştir.HPLC–ELSD sistemi ile uygulanan
analizlerde argan yağı içindeki tayin seviyesi nedeniyle, bir tağşiş belirteci olmasında
kampesterolün kullanılması öngörülmüş ve kampesterolün, %98'e kadar yağ saflığı
tayininde başlıca analiz faktörü olabileceğini önerilmiştir.Kampesterol içeriği
bakımından zengin soya, kolza, yerfıstığı, susam gibi yağlar kullanıldığı zaman %1
oranındaki tağşiş seviyeleri tespit edilebilirken, ayçiçek yağıylada benzer sonuçlar rapor
edilmiştir.Aynı yöntem ile zeytin ve fındık yağında, %95 saflık derecesinin, kayısı yağı
içinde %98 saflık derecesinin tayini düşük miktarda kampesterol içeren yağlar ile
mümkün olabilmektedir.
32
2.3. Çok Değişkenli Kemometrik Analiz Yöntemleri
Kimyasal verinin matematiksel olarak işlenip yorumlanmasına yardımcı istatistiksel bir

teknik olarak tanımlanan kemometri tekniği, laboratuvar otomasyonuna tamamlayıcı bir
nitelik taşımaktadır. Analitik kimyanın temel araştırma alanlarından biri olan
kemometri, günümüzde lineer cebir matematiğine dayalı olarak bilgisayar destekli
modellemeler oluşturarak, kalitatif ve kantitatif analizlerin yapılmasına olanak
sağlamaktadır. Kemometrik analiz yöntemleri; elektrokimyasal, kromatografik ve
spektrofotometrik analiz sistemlerinden elde edilen verilere
uygulanabilmektedir.Kemometrik analizler matriks matematiği içeren bilgisayar
programları ile gerçekleştirilebilmektedir(Şener, 2006).
Son yıllarda özellikle hızlı ve tahrip edici olmayan spektroskopik tekniklerin

kemometrik veri analiz yaklaşımları ile birlikte kullanımı ile ilgili çalışmalar, büyük ilgi
uyandırmaktadır.Spektroskopi analizlerinde kimyasal kullanımının çok az yada hiç
olmaması, analiz maliyetinin ve süresinin düşük olması, pek çok türün eşzamanlı olarak
tayin edilebilmesi, analiz sonrasında ölçüm yapılan numunelerin tahrip olmaması ve
analiz için numune miktarının düşük olması önemli üstünlüklerdir. Bu avantajlar,
kemometrik analiz yöntemleri ile birlikte kullanılan spektroskopik yöntemlerin, hem
araştırma hem de endüstri laboratuarlarında çok geniş uygulama alanına sahip olmasına
neden olmaktadır.
Sunulan tez çalışmasında gerçekleştirilendeneysel çalışmalar gereği,
 veri ön işleme yöntemleri

 kemometrik gözetimsiz (unsupervised) örüntü tanıma/sınıflandırma yöntemleri
 Temel bileşen analizi (principle component analysis, PCA)
 Hiyerarşik küme analizi (hierarchical cluster analysis, HCA)
 kemometrik gözetimli (supervised) örüntü tanıma/sınıflandırma yöntemleri
 Doğrusal ayırımcı analizi (linear discriminant analysis, LDA)
 Sınıf analojilerinin yumuşak bağımsız modellenmesi (soft independent modeling
of class analogies, SIMCA)
 kemometrik kalibrasyon yöntemleri
33
 Kısmi en küçük kareler-regresyon analizi (partial least squares-regression
analysis, PLS–R) hakkında kısaca bilgi verilmeye çalışılmıştır.
2.3.1. Spektral verilerin ön işleme yöntemleri
Çok değişkenli kemometrik analiz önecesinde ilk aşama veri ön işleme basamağıdır.
Veri ön işleme işlemi ile; spektral veriler arasındaki farklılığı arttırarak yansıma
spektrumları üzerine iyileştirmeler yapılabilmektedir. Böylece spektral veriler ve
sınıflandırma/konsantrasyon değerleri arasında iyi bir korelasyon sağlanabilmektedir.
Savitzky–Golay (Smoothing-SG), area normalization, standard normal variate, linear
offset substraction, straight line substraction, vector normalization, min–max
normalization, multiplicative scatter correction, first derivative ve second derivative
gibi farklı metotlar uygulanarak veri ön işleme uygulaması yapılabilmektedir. Bu
yöntemlerden genel olarak önerilebilecek bir yöntem bulunmamaktadır. Spektral
verilere uygulanan birkaç farklı ön işlem arasında karşılaştırma yaparak en iyi sonusun
elde edildiği yöntemi uygulamak gerekmektedir(Kavakçığlu, 2011).
2.3.2. Kemometrik gözetimsiz ve gözetimli örüntü tanıma/sınıflandırma

yöntemleri
2.3.1.1. Temel bileşen analizi (principle component analysis, PCA)
Kemometri teknikler arasında en sık kullanılan temel bileşen analizi (principal

component analysis, PCA),ilk defa 1901 yılında teorik olarak önerilmiş ancak modern
bilgisayar teknolojilerinin ortaya çıkışına kadar yaygın olarak kullanılamamıştır.
İstatistik yöntem olan PCA; veri tanımlanmasını, sınıflandırmasını, görüntü sıkıştırma
alanlarında kullanılan bir değişkenler setinin varyans–kovaryans yapısınının
aydınlatılmasıvı ve bu değişkenlerin doğrusal birleşimlerini açıklayarak boyut
indirgenmesini ve yorumlanmasına imkân sunmaktadır.
Başlıca bileşen analizinde veri indirgenmesinde esas alınan; X1, X2, … Xp gibi p adet
değişkeni alarak bunlar arasında birbiriyle ilişkili olmayan temel bileşenler (PC)
oluşturmaktır. Bu ana bileşenler aynı zamanda özvektör (eigen vector) olarak
isimlendirilmektedir. Elde edilen temel bileşenler, varyasyonu en büyük olandan en
küçüğe doğru sıralanır. Özdeğerlerin (eigen value) ihmal edilemeyecek kadar büyük
34
olanları, veri setini yeterli bir doğrulukla tanımlar. Böylece, veri setini tanımlayan
başlangıçtaki p adet değişken yerine sayıca çok daha az ana bileşen elde edilmiş olur.
Orijinal verideki değişkenliği (varyasyonu) temsil edecek sayıda ana bileşenin seçimi
önemli olmaktadır. Bu seçim için çeşitli kriterler önerilmektedir. Bazı kriterlere göre
özdeğeri≥1 olan ana bileşenler dikkate alınır. Bir başka kritere göre toplam varyasyonun
en az %90’ını sağlayan sayıdaki ana bileşen sayısı yeterlidir. Bir diğer yöntemde ise
yöntemde özdeğerler, ana bileşen sayısına karşı grafiğe geçirilerek bir eğim grafiği
(skor grafiği) hazırlanır, grafikte eğimin sabitlendiği veya çok küçüldüğü noktaya
karşılık gelen öz değerlerden daha büyük özdeğere sahip olan ana bileşenler dikkate
alınarak yorumlama yapılmaktadır(Taş, 2008; Bağçeci, 2015).Ayrıca PCA yönteminin;
veri içindeki en güçlüörüntüyü bulma, seçilen küçük bir boyut setiyle verinin sahip
olduğu çeşitliliğinyakalanabilir olması nedeniyle veri seti üzerinde rahat şekilde
çalışabilir olma, veri madenciliğinde ve diğer veri analiz algoritmalarında değerli bir
yöntem olma gibi önemli karakteristik özellikleri bulunmaktadır (Bağçeci, 2015).
2.3.1.2. Hiyerarşik küme analizi (hierarchical cluster analysis, HCA)
Hiyerarşik küme analizi (hierarchical cluster analysis, HCA); gruplandırılması henüz

yapılmamış ve grup sayısı belirli olmayançok sayıdaki verinin, benzerliklerine göre
sınıflandırılmasıamacıyla uygulanan gözetimsiz örüntü tanımlama/ sınıflandırma
yöntemidir. Yöntem, değişkenlere göre örneklerin birbirlerine benzer olmaları ya
daverilerin birimlere ayrık kümelerde toplanmasını sağlamaktadır. HCA yönteminin;
birbirine benzer değişkenlerin aynı gruplar içerisinde toplanmasını amaçlaması
vebirbiriyle benzer olan örneklerin aynı grup içerisinde toplanmasını amaçlaması
nedeniyleveri indirgeme özelliği bulunmaktadır. Çok değişkenli diğer kemometrik
analiz yöntemlerinde, verilerin normalliği varsayımı önemli iken, bu yöntemdeverilerin
uzaklık değerlerinin normalliği esas alınarak değerlendirmeler yapılmaktadır. Yani
HCA metodunda, iki gözlemin veya iki değişkenin benzerlik(yakınlık) ya da farklılık
(uzaklık) ölçüsüne bakılarak sonuçlar yorumlanmaktadır(Tatlıdil, 1992; Çakmaklı,
1995; Atamer, 1992). Örnekler arasında uzaklık ölçütü olarak birçok metot bulunmakla
beraber, Öklit uzaklığı ve Mahalanobis uzaklığı metotları en yaygın kullanılan
yöntemler arasında yer almaktadır. Bu yöntemlerin bazı avantaj ve dezavantajları
bulunmaktadır, örneğin Mahalanonbis metodunun kullanımı analizlenen veri setindeki
değişken sayısının toplam örnek sayısından az olmasını gerektirmektedir. Bu nendenle
35
kullanılacak olan uzaklık ölçütü metodunun seçimi, analizlenecek olan veri setine ve bu
veri setinden elde edilecek bilginin türüne bağımlıdır. HCA analizinde uzaklık hesapları
yapldıktan sonra takip eden basamak uygun bir kümeleme algoritmasının seçimidir ve
bu aşamada en yaygın olarak kullanılan metot Ward kümeleme metodudur.
Hiyerarşik küme analizi;kontrol edilemeyen büyük hacimli verilerin indirgenmesi,doğru

grupların belirlenmesi, modellemelerin oluşturulması, analiz edilen gruplara dayalı
tahminlerde bulunulması, hipotez testi, veri araştırmalarının yapılması, hipotez
oluşturulması gibi farklı amaçlara dayalı olarak kullanılmaktadır(Ball,1970; Everitt,
1993).
2.3.1.3. Doğrusal diskriminant analiz (linear discriminant analysis, LDA)
Doğrusal diskriminant analiz (linear discriminant analysis, LDA)1930’lu yıllardan beri

uygulanan ve çeşitli bilim dallarında sıklıkla kullanılan çokdeğişkenli istatistik
yöntemlerdendir.LDA yönteminin 2 temel amaç için uygulanabilmektedir; (i) ayırma
analizleri (tanımlayıcı diskriminant analiz, descriptive discriminant analysis) ve
(ii)sınıflandırma analizleri (ayırıcı diskriminant analiz, predictive discriminant
analysis)(Özdamar, 1999; Öz, 2005).Doğrusal çok değişkenli LDA ile oluşturulan bir
model, başarılı ve başarısız gruplar arasında en iyi farklılığı sağlayan değişkenlerin
doğrusal bir bileşimi şeklinde tanımlanmaktadır.Sınıflandırma amacı ile uygulanan çok
değişkenli LDA modellemelerinin esasını, diskriminant skoruna dayanarak gruplardan
birine göndermek oluşturmaktadır (Torun, 2007).
Diskriminant analiz yönteminde; örneklem büyüklüğü,normal dağılım, varyans–

kovaryans matrislerinin homejenliği, uç değerler ve çoklu doğrusal bağlantı gibi temel
tanımlamalar esas alınmaktadır.
 Örneklem büyüklüğü;Analiz edilen grupların örneklem büyüklüklerinin (n

sayılarının) eşit olması gerekmemektedir. En küçük grupta bulunan birey ya da birim
sayısının, bağımsız değişken sayısından yüksek olması gereklidir.
 Normal dağılım; Nicel değişkenlerin yani bağımsız değişkenlerin çok değişkenli

normal dağılım ifade etmesi gerekmektedir.
36
 Varyans–kovaryans matrislerinin homejenliği;Grup ayrılma matrisleri veya
varyanskoveryans matrislerinin eşit olması gerekmektedir.
 Uç değerler;Herbir grupta tek yönlü ve çok yönlü uç olansayıların taranması ve

bunların öncelikle dönüştürülmesi ya da ortaya çıkartılması gerekmektedir.
 Çoklu doğrusal bağlantı;Bağımsız değişkenler arasında çoklu doğrusal bağlantı

probleminin bulunmaması gerekir (Çokluk ve ark., 2010).
2.3.1.4. Sınıf analojilerinin yumuşak bağımsız modellenmesi (soft

independent modeling of class analogies, SIMCA)
Sınıf analojilerinin yumuşak bağımsız modellenmesi (soft independent modeling of

class analogies, SIMCA); F–oranı yardımıyla menşei bilinmeyen bir numunenin belirli
bir kalite sınıfına kabul edilip edilemeyeceğine karar verilmesinde kullanılan önemli bir
kalitatif veri analiz yöntemidir. İlk defa Svante Wold tarafından 1970 yılının başlarında
uygulanan yöntemde, değişkenlerin dağılımı ile ilgili bir hipotez yapılmadığı görülmüş
olup sınıfların birer birer modellendiği için bağımsız olduğu, yani her sınıf modelinin
bağımsız olarak geliştirildiği fikri ortaya çıkmıştır (Sun, 2009).
SIMCA modellemeleri, her bir PCA da gerçekleştirilebilmektedir. Bir ana bileşen, veri
kümesindeki her bir sınıfı temsil etmek için model olarak kullanılmaktadır. SIMCA
analizlerinde belirli bir sınıf modellenerek, bir grubun aynı gözlemlerden oluşup
oluşmadığının ya da bir gözlemin belirli bir gruba mensup olup olmadığının
araştırılmasında kullanılmaktadır. Her bir sınıf için tutulan ana bileşenlerin sayısı
farklılık göstermektedir. SIMCA’da bileşen modelleri her bir sınıf için ayrı olarak
geliştirilir ve ana bileşen modellerinden her bir nesnenin geometrik mesafesi olarak
hesaplanabilen kritik mesafeler içinde bulunacak şekilde bilgi verilmektedir. Sınıflar
için modellemeyi takiben, her bir örnek her modele ve sınıflandırmalarına karşılık
gelecek şekilde sınıf ile örnek elde edilmektedir. SIMCA sonuçları grafiksel olabilecek
şekilde görselleştirilebilmekteve ''Coomansgrafikleri'' elde edilmektedir.SIMCA’da
oluşturulan sınıf için belirli bir tölerans bölgesi ya da F değeri belirlemektedir.
İncelenecek gözleme bazı istatistiksel testler uygulanarak bu tölerans bölgesine olan
uzaklığı saptanmakta ya da F değeri hesaplanmaktadır. Gözlemin tölerans bölgesine
göre pozisyonuna ya da F değerine bakılarak, incelenen gözlemin çalışılan gruba
37
mensup olup olmadığı bilgisine ulaşılabilmektedir(Brereton, 2003; Berrueta ve ark.,
2007).
2.3.2. Kemometrikkalibrasyon yöntemleri
Kemometrik kantitatif analiz yöntemleri ile; kompleks karışımlardaki türlerin tüm

spektrumdaki yansımalarının kullanılmasıyla, daha da hassas bir şekilde
değerlendirmelerin yapılabilmesi sağlanmaktadır. Çok değişkenli kalibrasyon
yöntemleri, karışımların hem büyük hem de küçük bileşenlerinin belirlenmesine imkan
sağlamaktadır. Bu tür kantitatif analizlerde seçici ölçümlere gerek duyulmadığından
dolayı numune hazırlama zorunluluğu azalmaktadır. Bu nedenle, sıklıkla kullanılan
enstrümanların analitik kapasitesi ve verdikleri sonuçların güvenilirliği
artırılabilmektedir (Martens ve Naes 1989).
 classical least squares (CLS)

 principal component regression (PCR)
 partial least squares regression (PLSR)
 artifical neural network (ANN)
 bivariate kalibrasyon (BC)
 multilinear regression kalibrasyon (MLRC)
gibi kemometrik kalibrasyon yöntemleri analitik kimyacılar tarafından sıklıkla

uygulanan yöntemler haline gelmiştir.
Çok değişkenli kalibrasyon yöntemlerinin, tek değişkenli kalibrasyona göre pekçok

avantajları bulunmaktadır.Birnumunenin kalibrasyonunda tek değişkenli yöntem ile her
bileşen için bir ölçüm yapılabilirken, çoklu değişken kalibrasyon ile eş zamanlı
analizleri mümkündür. Yani, zaman bakımından çok değişkenlikalibrasyon yönteminde
daha azsüre harcanmaktadır.Çok değişkenli kalibrasyon yöntemlerinde bir ölçümün
tekrarlanması ve ortalamanın hesaplanması ile tahminler kesinleştirilebilir. Bu durum,
ortalamanın standart kanıtındaki azalmanın sonucunu ortaya çıkartmaktadır ve sinyal
ortalaması olarak tanımlanmaktadır(Beebe ve ark., 1998). Çok değişkenli kalibrasyon
yöntemlerinde, hata tespit yeteneği bulunmakta ve bu durum analiz edilen numunede
bilinmeyen girişimlerin çok değişkenli kalibrasyon ile yok edilebileceği anlamına
gelmektedir. Tek değişkenli kalibrasyon yöntemlerinde ise, girişim yapan türlerin
38
varlığı analit konsantrasyonunun yanlış tahminine sebep olabilmektedir. Girişim yapan
türlerin etkisini yok etmek için fiziksel olarakanalitin matrikstenayrılmış olması veya
seçici ölçümler kullanılması gerekmektedir. Çok değişkenli kalibrasyonyöntemi
uygulanarak daha fazla değişken seçmek suretiyleistenilen düzeyde kalibrasyon grafik
eğrisi elde etme şansı artmakta ve girişimlerden kaynaklanan doğrusal olmayan türlerin
etkisi azaltılabilmektedir(Öztürk, 2003).
2.3.2.1. Kısmi en küçük kareler-regresyon analizi (partial least squares-

regression analysis, PLS-R)
Kısmi en küçük kareler-regresyon analiz (partial least squares-regression analysis, PLS–

R) yöntemi, Herman Wold tarafından bağımsız değişkenlerin çok sayıda ve birbirleri ile
ilişkili olması durumunda tahmine yönelik modeller elde etmek için geliştirilmiştir.
Yöntemi kemometrik kalibrasyonlarda en popüler ve sıklıkla kullanılan yöntemdir.
PLS–R yönteminin esas amacı, bağımsız X değişkenleri ve bağımlı Y değişkenlerinin
oluşturduğu iki veri seti için elde edilmiş gizli değişkenler kullanarak, bu iki veri seti
arasındaki ilişkiyi tespit etmektir.PLS–R yönteminde uygulanan kalibrasyonun
oluşturulmasında kullanılan PLS–R algoritmaları incelendiğinde; ortogonalize edilmiş
PLS algoritması (orthogonalized PLS–R algorithm) ve ortogonalize olmayan PLS
algoritması (non-orthogonalized PLS–R algorithm) olmak üzere 2 şekildedir. Bu iki
algoritma arasındaki en önemli fark, bağımsız X değişkenlerinden faktörlerin
çıkarılmasındadır. İki tür PLS–R kalibrasyonu bulunmaktadır; PLS–R–1 ve PLS–R–2.
PLS–R yönteminin bazı avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Yöntemin başlıca

avantajları; (i) CLS ve ILS hesap yöntemlerini kapsamakta, (ii) regresyon ve tek
aşamalı bir dekomposizyon işlemi gerekmekte, en geniş ortak spektral değişimin olduğu
bölgede kalibrasyonda kullanılan öz vektörler analiz edilen bileşenler ile doğrudan
ilişkilidir, (iii) daha fazla güvenlik sağlamak için, kalibrasyonlar genellikle kalibrasyon
setinin bilinmeyen numunelerden beklenen değişik derişimlerini yansıtması ile
oluşturulmakta, (iv) kompleks karışımlar için kullanılabilmesi sadece analiz edilecek
bileşenlerin bilinmesi şartıyla gerçekleşir, (v) orijinal kalibrasyon karışımlarında
bulunan ancak numunede bulunmayan bileşenli numunelerin miktar tayininde
yararlanılabilir, (vi) spektral kantitatif analiz için bu tekniklerin hepsi uygulanırken,
genellikle PLS–R modelinin tahmin gücünün yüksek olduğu bilinmektedir.
39
Yöntemindezvantajları ise; (i) klasik kalibrasyonyöntemlerine göre PLS–R
hesaplamaları daha yavaştır, (ii) yorumlanması daha zor olan PLS–R modelleri aynı
zamanda soyuttur, (iii) genellikle birçok numune için doğru bir kalibrasyon olması
gerekmektedir ve(iv) bileşenlerin derişimleri ve doğrusallıktan uzaklaşmaları nedeniyle
kalibrasyon numunelerinin oluşturulması daha zahmetlidir (Karagöz, 2013).
40
3. MATERYAL VE METOT
3.1. Kullanılan Kimyasallar ve Analiz Sistemleri
Analizlerinde kullanılan kimyasal maddeler, standartlar ve çözücüler kromatografik

veya analitik saflıkta olup, Merck, Fluka, Sigma–Aldrich, Supelco ve LabScan
firmalarından temin edilmiştir (Çizelge 3.1 ve 3.2). Kullanılan çözücüler başka bir
saflaştırma işlemine gerek duyulmadan direk kullanılmıştır
Çizelge 3. 1 Deneylerde kullanılan kimyasal madde ve çözücüler
FT–IR spektroskopi analizleri Yağ asit kompozisyonu tayini

 Hekzan  Hekzan  Metanol
 Etil alkol  KOH  Na2SO4
Çizelge 3. 2 Yağ asit kompozisyon tayininde kullanılan standart maddeler
Yağ Asit Kompozisyonu Tayini için

cis-13,16-Docosadienoic acid methyl ester 2 wt. % Methyl linoleate 2 wt. %
cis-4,7,10,13,16,19-Docosahexaenoic acid methyl ester 2 wt. % Methyl linolelaidate 2 wt. %
cis-11,14-Eicosadienoic acid methyl ester 2 wt. % Methyl linolenate 2 wt. %
cis-5,8,11,14,17-Eicosapentaenoic acid methyl ester 2 wt. % Methyl γ-linolenate 2 wt. %
cis-8,11,14-Eicosatrienoic acid methyl ester 2 wt. % Methyl myristate 4 wt. %
cis-11,14,17-Eicosatrienoic acid methyl ester 2 wt. % Methyl myristoleate 2 wt. %
Methyl arachidate 4 wt. % Methyl octanoate 4 wt. %
Methyl arachidonate 2 wt. % Methyl oleate 4 wt. %
Methyl behenate 4 wt. % Methyl palmitate 6 wt. %
Methyl butyrate 4 wt. % Methyl palmitoleate 2 wt. %
Methyl decanoate 4 wt. % Methyl pentadecanoate 2 wt. %
Methyl cis-13-docosenoate 2 wt. % Methyl cis-10-pentadecenoate 2 wt. %
Methyl dodecanoate 4 wt. % Methyl stearate 4 wt. %
Methyl cis-11-eicosenoate 2 wt. % Methyl tetracosanoate 4 wt. %
Methyl elaidate 2 wt. % Methyl cis-15-tetracosenoate 2 wt. %
Methyl heneicosanoate 2 wt. % Methyl tricosanoate 2 wt. %
Methyl heptadecanoate 2 wt. % Methyl tridecanoate 2 wt. %
Methyl cis-10-heptadecenoate 2 wt. % Methyl undecanoate 2 wt. %
Methyl hexanoate 4 wt. %
Gaz kromatografi sistemi ile gerçekleştirilen tayinlerde yüksek polar özellikte HP–88
kapiler kolon(100 m×0.25 mm×0.20 µm, %88 Cyanopropy)aryl–polysiloxane)
kullanılmıştır. Yağ asit kompozisyonu tayinleri GC–MS–FID cihazında, spektroskopi
analizleri ise Fourier dönüşümlü–kızılötesi (FT–IR) spektroskopi cihazında
gerçekleştirilmiştir (Çizelge 3. 3).
41
Çizelge 3. 3 Kullanılan analiz sistemleri ve modelleri
Cihaz Marka
Agilent 7890 Series A-GC / 5975 C -
 GC–MS–FID analiz sistemi
MSD
 Fourier dönüşümlü–kızılötesi (FT–IR) spektroskopi Perkin Elmer FT-IR Spektrofotometre-
analiz sistemi Spectrum 100
oldukça zengin olduğu bilinen soğuk pres ruşeym yağına katıştırılan ucuz rafine
yağların, tür ve miktarını belirlemeye yönelik kromatografik ve moleküler
spektroskopik çok değişkenli kemometrik modellerin geliştirilmesi amaçlanmıştır.
Tez kapsamında gerçekleştirilen deneysel çalışmalar başlıca 3 aşamada yürütülmüştür;
I. aşama; Yağ örneklerinin ve karışımlarının hazırlanması
II. aşama; Moleküler spektroskopi ve kromatografi analizleri
III. aşama; Kemometrik Yöntemlere Dayalı Veri Analizleri/ Çok Değişkenli

Kemometrik Modellerin Geliştirilmesi
3.2. Yağ Örneklerinin ve Karışımlarının Hazırlanması
Moleküler spektroskopi ve kromatografi analizleri için kullanılan yağ örneklerinin tümü

yerel marketlerden ve satış ofislerinden ücret karşılığında temin edilmiştir. Ruşeym
yağlarının bazı örnekleri ise saflığından emin olmak adına, özel olarak tez çalışması için
üretilmiştir. Temin edilen yağ numuneleri,0.45 µmPTFE membran filtreden geçirilerek
içerisindeki tortu ve bulanık görüntüye sebep olan maddelerinden arındırılmış olarak
serin(+4°C)ve ışık ile temas etmeyen bir alanda muhafaza edilmiştir.
Deneysel çalışmaların ilk bölümünde FT–IR spektroskopi ile gerçekleştirilenkalitatif

(sınıflandırma/tağşişde kullanılan yağ türünü belirleme) ve kantitatif (tağşişte kullanılan
yağ miktarını belirleme) analizler için yağ örnekleri hazırlanmıştır (Çizelge 3.4).
Kalitatif yani sınıflandırmada/tağşişde kullanılan yağ türünü belirleme analizleri

için;11 farklı firmaya ait soğuk pres ruşeym yağı ve 5’er farklı firmaya ait rafine yağ
numunesi (soya yağı, pamuk yağı, ayçiçeği yağı, fındık yağı ve sızma zeytinyağı) ile 36
42
adet saf yağ örneği kullanılmıştır. FT–IR spektroskopi analizlerinden elde edilen
verilere ön işlemlerin uygulanmasının ardından; temel bileşen analiz (principal
component analysis, PCA), hiyerarşik kümeleme analiz (hierarchical cluster analysis,
HCA), kısmi bağımsız benzeşim analiz (soft independent modelling of class
analogies,SIMCA) ve lineer diskriminant analiz (linear discriminant analysis, LDA)
modelleri oluşturulmuştur. Elde edilen farklı modellerde, FT–IR tekniğinin çok
değişkenli veri analiz yöntemleri ile birlikte kullanımı ile belirtilen saf yağ türlerinin
sınıflandırılmasındaki etkinliği değerlendirmiştir.
Kantitatif yani tağşişte kullanılan yağ miktarını belirleme analizleri için;seçilen 4

farklı firmaya ait soğuk presruşeym yağı ve model olarak seçilen 3 farklı firmaya ait
rafine soya yağı ve 3 farklı firmaya ait rafine ayçiçeği yağı numunesi kullanılarak yağ
karışımları hazırlanmıştır. Soğuk presruşeym yağına ilave edilen rafine yağ oranının,
%0, %1, %2, %5,%10,%20,%30,%40 ve %50 (hacim/hacim, v/v) şeklinde olacağı
toplam 216 adet yağ karışım numunesi hazırlanmıştır. Saf yağ örnekleri ve karışımların
hazılanmasında özel kapaklı 50 mL hacimde kahverengi numune şişeleri kullanılmıştır.
Bu karışımlardan rastgele seçilen 162 adet yağ karışım numunesi ve karışım
hazırlamada kullanılan 4 farklı firmaya ait saf ruşeym yağı numunesi “kalibrasyon seti
numunesi” (toplam karışımın dörtte üçü); kalan 54 adet yağ karışım numunesi ise
(toplam karışımın dörtte biri) “kalibrasyon modelini doğrulama seti <−> validasyon seti
numunesi” olarak tanımlanmıştır. Hazırlanan karışımlara FT–IR spektroskopi
analizlerinin uygulanmasının ardından, elde edilen verilere çok değişkenli veri analizleri
uygulanarak kısmi en küçük kareler regresyon (partial least squares regression, PLS–
R)kalibrasyon modelleri oluşturulmuştur. Böylece FT–IR tekniğinin çok değişkenli
veri analiz yöntemleri ile birlikte kullanımı ile soğuk presruşeym yağına katıştırılan
düşük maliyetli rafine soya ve rafine ayçiçeği yağlarının miktarını (kantitatif)
belirlemeye yönelik değerlendirmeler yapılabilmiştir.
Deneysel çalışmaların ikinci bölümünde ise GC–MS–FID analiz sistemiile

gerçekleştirilenyağ asit kompozisyon tayinleri için, hazırlanan tüm yağ örneklerinin yağ
asit metil ester (FAME) türev numuneleri hazırlanmıştır.
43
Çizelge 3. 4Yağ örneklerinin hazırlanmasında uygulanan deneysel tasarım
Soğuk pres WGO örneklerinin SFO ve SBO örnekleri ile tağşişi için kullanılan kalibrasyon setleri
Set WGO rafine SFO ve SBO ile hazırlanan yağ karışımları
WGO-1, WGO-2, WGO yağ örnekleri ile rafine SFO-1, SFO-2 ve SFO-3veyarafine SBO-1, SBO-2 ve SBO-3 miktarı%0oranında olacak şekilde,
1
WGO-3, WGO-4 karışım yağ örnekleri hazırlanmıştır.
WGO-1, WGO-2, WGO yağ örnekleri ile rafine SFO-1, SFO-2 ve SFO-3veyarafine SBO-1, SBO-2 ve SBO-3 miktarı %1oranında olacak şekilde,
2
3
4
5
6
7
8
9
Saf yağların sınıflandırılması için kullanılan yağ örnekleri
11 farklı firmaya ait soğuk pres ruşeym yağı, WGO, (WGO- 1’den WGO-11’e kadar);
5 farklı firmaya ait rafine ayçiçek yağı,SFO, (SFO- 1’den SFO-5’e kadar);
5 farklı firmaya ait rafine soya yağı, SBO, (SBO- 1’den SBO-5’e kadar) ;
10 36 saf yağ örneği
5 farklı firmaya ait rafine fındık yağı, HNO, (HNO- 1’den HNO-5’e kadar);
5 farklı firmaya ait rafine pamuk yağı, CSO, (CSO-1’den CSO-5’e kadar) ;
5 farklı firmaya ait rafine zeytinyağı, OO, (OO- 1’den OO-5’e kadar)
Toplam36farklı yağ örneği ve 216 farklı yağ karışımı kullanılmıştır.
† WGO; Ruşeym yağı, SBO; Soya yağı, SFO; Ayçiçek yağı, CSO; Pamuk yağı, HNO; Fındık yağı, OO; Zeytinyağı
44
3.3. Yağ Örnekleri Üzerinde Gerçekleştirilen Analizler
Hazırlanan yağ örnekleri için gerçekleştirilen analizlerliteratür çalışmalarında yer alan

metotlar ve tarafımızdan oluşturulan yeni metotlar kullanılarak yürütülmüştür.
Uygulanan metotlar, her bir tayin için ayrıntılı olarak aşağıda yer almaktadır.
3.3.1. Moleküler spektroskopi analizleri
3.3.1.1. Fourier dönüşümlü–infrared (FT–IR) spektroskopi analizleri
İnfrared spektroskopi analizleri; ATR–FTIR modu bulunan Perkin Elmer Spectrum100

FT–IR spektrometresinin Elmas/ZnSe kristali üzerine yağ numunelerinin herhangi bir
kimyasal ile seyreltme işlemi olmadan direkt damlatılarak gerçekleştirilmiştir.
Atmosferik ortamdabulunan suyun etkisini elimine etmek amacıyla, her bir
örneğinanalizi öncesi ortam havasınınATR–FTIR spektrumu alınarak (baseline),
kullanılan spektrum programı ile matematiksel olarak numune spektrumundan
çıkartılmıştır.ATR takımının bulundurduğu kristal üzerine damlatılan 1 μL yağ örneği
için, 4 tekrarlı ölçümler alınmıştır.FT–IR spektrumları, orta–infrared (MIR) bölgede 4
ayrı taramanın ortalaması alınarak 4 cm-1 çözünürlükte 650–4000 cm-1 aralığında ve 64
tarama sayısı değerleri kullanılarak elde edilmiştir. Aynı yağ örneğinden elde edilen 4
spektrumun ortalaması alınarak, buortalama spektrum detaylı spektral ve kemometrik
analizler için kullanılmıştır. Spektrumlarıneldesinde Perkin Elmer Spectrum One
programı (Perkin Elmer Inc.,Norwalk, CT, USA) kullanılmıştır.
3.3.2. Kromatografi analizleri
Hazırlanan yağ örneklerinde tağşişin niteliği ve niceliğini belirlemek için gaz

kromatografisi–alev iyonlaşma dedeksiyon (GC–FID) sistemi kullanılarak, yağ asit
kompozisyonu analizleri gerçekleştirilmiştir (Çizelge 3.5). Yağ asit kompozisyonu
tayini, bitkisel yağlardaki 10 ile 24 karbon arası yağ asitlerinin tespit edilmesi esasına
dayanmaktadır. HP–88 kapiler kolon (100 m×0.25 mm×0.20 μm) kullanılarak
gerçekleştirilen analizlerde, numuneleri analize uygun bir hale getirmek amacıyla
öncelikle yağ numuneleri metil esterlerine dönüştürülmüştür(Arslan ve ark., 2019).
45
3.3.2.1. Gaz kromatografisi–alev iyonlaşma dedeksiyon (GC–FID) sistemi
ile yağ asit kompozisyonu tayini
Kromatografik analizler için yağ asitlerinin metil ester formuna dönüştürülmesi.

Metil ester türevlendirme analizleri için; 0.1 g yağ numune santrifüj tüpüne alınarak,
üzerine 2 N`lik metanollü KOH çözeltisinden 0.1 mL ilave edilmiş, ardından 10 mL n-
hekzan ilave edilmiştir. Karışım 1 dk boyunca kuvvetlice çalkalanarak5 dk 2000 rpm
devirde santrifüjlenmiştir. Santrifüj edilen çözeltinin üst fazı yaniesterleşen kısım,
dekantasyon ile ayrılarak GC vialine alınmış ve kromatografi cihazına
yapılanenjeksiyon için kullanılmıştır.
Gaz kromatografisi/alev iyonlaşma dedektörü (GC/FID) analizleri. Metil esterler

türevlerine dönüştürülen yağ numunelerinin yağ asit kompozisyonu tayinleri
gerçekleştirilmiştir. Yağ asit kompozisyonu analizlerinde Arslanve ark. (2019)
tarafından önerilen yöntem uygulanmış ve bu yönteme ait parametre değerleri Çizelge
3.5`de verilmiştir.
Çizelge 3. 5Yağ asit kompozisyonu tayini için kullanılan metot parametreleri
Yağ Asit Kompozisyonu Tayini için Yöntem Parametreleri

Metil ester türevlerinin hazırlanmasında, 0.1 g yağ numunesi santrifüj
tüpüne alındıktan sonra üzerine 0.1 mL 2 N lik metanollü KOH ilave
edilir, 10 mL n-hekzan koyarak 1 dk iyice karıştırılır ve 5 dakika 2000 rpm
Numune ön işlemi
devirde santrifüjlenir. İşlemler sonunda üst faz yani esterleşen kısım
alınarak, otomatik injektör yardımıyla 1 µL`lik numune, gaz kromatografi
cihazına enjekte edilir.
Enjeksiyon 1 µL, split oranı 10:1
İnlet sıcaklığı 250°C
Kolon HP–88 kapiler kolon (100 m×0.25 mm×0.20 μm)
Hareketli faz Hidrojen
Akış hızı 1 mL/dk
Rampasıcaklık bekletme süresi
- 40°C 4 dk
Kolon fırını sıcaklık
13°C /dk 170°C 27 dk
programlaması
4°C/dk 210°C 35 dk
Toplam analiz süresi: 86 dk
Alev iyonlaşma dedektörü, 250°C
Dedektör
H2 akış hızı 45 mL/dk, Hava akış hızı 450 mL/dk
46
3.4. Kemometrik Yöntemlere Dayalı Veri Analizleri/ Çok Değişkenli
Kemometrik Modellerin Geliştirilmesi
Spektroskopik analizlerin tamamlanmasının ardından; elde edilen spektral veriler

kullanılarak çok değişkenli kemometrik modellerin geliştirilmesi amacıyla uygun
programlarda işlenmiş ve modellemeler oluşturulmuştur. Analiz verilerinin,
matematiksel olarak işlenip yorumlanmasına yardımcı olan istatistik teknikler olarak
tanımlanan kemometri tekniği, laboratuvar otomasyonuna tamamlayıcı bir nitelik
taşımaktadır. Herhangi bir analiz sisteminden elde edilen verilerin işlenmesine
matematiksel ve istatistiksel uygulamalarla yardımcı olan bu teknikler, herhangi bir
örneğin kimyasal olarak tanınması, çeşitli örneklerin sınıflandırılması gibi çalışmalar
yürütülebilmektedir (Brereton, 1997).
Notepad şeklinde elde edilen ham cihaz verileri ilk olarak Octave
ChemometricsSoftware Version 4.2.1 (GNU General Public License) programında
işlenmiş, daha sonra kemometrik modellerin geliştirilmesi için Unscrambler®X10.5.1
programına (CAMO software, Oslo, Norway) aktarılmıştır.
3.4.1. Veri ön işleme
Kemometrik veri analizleri öncesinde, elde edilen infrared spektrumlarına uygun bazı
ön işlemler uygulanmıştır. Spektrumlardaki bantlar arası farklılığı arttırabilmek ve
spektrumlarda iyileştirmeler yapabilmek amacıyla Unscrambler®X10.5.1programı
kullanılarak, yansıma spektrumları üzerine türev alma, detrend, baseline düzeltmesi ve
ortalama merkez düzeltmesi gibi ön işlemler uygulanmıştır.
3.4.2. Çok değişkenli kalitatif/ kemometrik sınıflandırma analizleri: PCA,

HCA, LDA ve SIMCA modelleri
Veri ön işleme işlemlerinin ardından, hazırlanan yağ örneklerine ait grupların

sınıflandırılması amacıyla en fazla tercih edilen kemometrik analiz
metotlarındangözetimsiz/unsupervised örüntü tanıma (PCA ve
HCA)vegözetimli/supervised örüntü tanıma (SIMCA ve LDA)
yöntemleriuygulanmıştır.
 PCA (Principle Component Analysis),

47
 HCA (hierarchical cluster analysis),
 SIMCA (Soft Independent Modeling of Class Analogies),
 LDA (Lineer Discriminant Analysis) yöntemleri kullanılarak “kalitatif” yani
“sınıflandırma” değerlendirmeleri yapılmıştır.
Tüm spektral bölge (4000-650 cm-1) ve spesifik belirlenen bölgelerden elde edilen
datalar değerlendirmeye alınarak sınıflandırma modelleri oluşturulmuştur. Saf ve
karışım yağ numunelerine ait spektral tüm veriler, ANOVA metodu ile
değerlendirilerek farklandırma sürecinde dikkate alınabilecek en etkili değişkenlerin
saptanması; diskriminant ve kümeleme analizleri ile numunelerin yüksek doğrulukla
sınıflandırılması sağlanmıştır. SIMCA modellemelerinde, F–oranı yardımıyla menşei
bilinmeyen bir yağın soğuk pres ruşeym yağı kalite sınıfına kabul edilip edilmeyeceğine
karar verilmeye çalışılmıştır. PCA modellemelerinde ise; elde edilen PCA skoru ve
indirgenmiş data seti PC analizine aktarılmış ve sınıflandırma işlemi
gerçekleştirilmiştir. PC analizi ile farklı yağ örnekleri temel bileşen değeri-1 (PC1) ve
temel bileşen değeri-2 (PC2) olmak üzere 2 koordinat üzerinde %95 tolerans değeri ile
değerlendirilmiştir (PCA skor grafiği).
Tahmin değerleri ile; soğuk pres ruşeym yağı tağşişinde kullanılan rafine yağ oranı için
uygulanan farklı kemometrik yöntemlerinin tahmin gücü bakımından benzerlik gösterip
göstermediği, modellerin güvenilirliği, modeller arasındaki farkın ne olduğu ya da daha
doğru sonuç verip vermediği, spektrumlara dayalı bu modellerin tahmin gücünün model
doğrulama sonucunda kullanıma uygun olup olmadığı, kullanılacak istatistik yöntemin
veya ölçüm alınan numune yapısının tahmin gücüne önemli bir etkisinin olup olmadığı
gibi değerlendirmeler yapılabilmiştir.
3.4.3. Çok değişkenli kantitatif/ kemometrik kalibrasyon analizleri: PLS–R

modeli
Kantitatif olarak tağşiş durumunu değerlendirmek üzere hazırlanan karışımlara ait elde
edilen spektral veriler; PLS–R kalibrasyon yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Tüm
spektral bölgeden (4000-650 cm-1) elde edilen datalar değerlendirmeye alınarak PLS–R
kalibrasyon modelleri oluşturulmuştur. PLS–R kalibrasyon yönteminin kendi tahmin
değerlerini ve güvenilirliğini hesaplamak yani valide etmek için “cross validasyon”
48
yöntemi uygulanmıştır. Toplam 216 adet karışım numuneden rastgele seçilen karışımlar
ve karışım hazırlamada kullanılan 4 farklı saf ruşeym yağıkalibrasyon seti numunesi;
kalan karışımlar ise kalibrasyon modelini doğrulama seti/ validasyon seti
numunesiolarak tanımlanmıştır. FT–IR spektrumlarında tüm spektral bölge tarama
spektrumları için, oluşturulan numune setleri için(Çizelge 3.4)ayrı kalibrasyon
modelleri oluşturulmuştur.
49
4. BULGULAR VE TARTIŞMA
Sunulan tez çalışmasında elde edilen deneysel bulgular, 5 ana alt başlık altında
sunulmuş ve sonuçlar detaylı olarak değerlendirilmiştir.
(i) Saf yağ numunelerinin moleküler spektroskopi analizlerine ait sonuçlar
(ii) Saf yağ numunelerinin çok değişkenli kalitatif/ kemometrik sınıflandırma analizleri
(iii) Karışım yağ numunelerinin çok değişkenli kalitatif/ kemometrik sınıflandırma

analizleri
(iv) Karışım yağ numunelerinin çok değişkenli kantitatif/ kemometrik kalibrasyon

analizleri
(v) Saf ve karışım yağ numunelerinin kromatografi analizlerine ait sonuçlar
4.1. Saf Yağ Numunelerinin Moleküler Spektroskopi Analizlerine Ait

Sonuçlar
FT–IR spektroskopisi, analiz edilen örnek numuneye özgü farklı dalga sayılarındaki
(cm-1) fonksiyonel gruplarıntitreşimlerinin moleküler düzeyde görüntülenmesine olanak
sağlamakta ve moleküllerin yapısal, fonksiyonel vedinamik özelliklerinin
incelenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır.Yenilebilir yağların yapısındakitürlerin
elektromanyetik spektruma verdikleri tepkiye bağlı olarak, birbirlerine göre farklılıkları
tespit edilmekte ve meydana gelen farklanmalardan faydalanılarak uygun kemometrik
modeller oluşturulmaktadır.
Sunulan tez projesinde IR tekniği;ruşeum yağı tağşişinde kullanımı muhtemel yağ

türünü belirleme amacıyla 36 adet saf bitkisel yağ numunesi ve tağşişte kullanımı
muhtemel yağın miktarını belirleme amacıyla hazırlanan 216 adet karışım yağ
numunesiüzerindeuygulanmıştır.İstatistiksel çalısmalarda kullanılmak üzere her bir yağ
numunesi için en az 4 tekrarlı gerçekleştirilen analizlerden toplamda 1008 adet
spektrum elde edilmiştir.FT–IR çalışmaları spektral tanımlamaya bağlı olduğundan,
öncelikle analiz için seçilen farklı türdeki bitkisel saf yağların (ruşeym yağı, soya yağı,
pamuk yağı, ayçiçeği yağı, fındık yağı ve sızma zeytinyağı) infrared bantlarının, hangi
50
tür moleküler bilgileri içerdiğinin belirlenmesi sağlanmıştır. Kullanılan farklı ticari
markalara ait 36 saf yağ numunesinden temsili seçilen farklı türde yağ numunelerine ait
4000–650 cm-1 dalga sayısı aralığındaki bölgede elde edilen spektral veriŞekil 4.1’deyer
almaktadır.
Şekil 4. 1Farklı türdeki saf yağ numunelerine ait ATR–FTIR spekrumları (a) tüm spektral bölge (4000–
650 cm-1) (b) parmak izi bölgesi spektrumları (1500–650 cm-1)
51
Elde edilen FT–IR spektrumlarında(Şekil 4.1) yağ türleri arasındaki
farklılıklarıbelirtmek amacıyladalga sayısı değerleri ile işaretlemeleryapılmıştır. 4000–
650 cm-1 dalga sayısı aralığındaki bölgede elde edilen spektrumlarda; fonksiyonel grup
bölgesi (4000–1500 cm-1) ve parmak izi bölgesi (1500–650 cm-1) olmak üzere 2 temel
bölge esas alınarak değerlendirmeler yapılmıştır. Fonksiyonel bölgede yer alan C–H ve
C=O bağlarına ait infrared bantlarınınsaf yağ türlerinin tanımlanmasında, parmak izi
bölgesinde elde edilenbantların ise yağ moleküllerindeki değişikliklere dair en hassas ve
kuvvetli piklerin olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle parmak izi bölgesinde elde edilen
spektrumlar, yağ türlerinin tanımlanmasında belirleyici bölge olarak kabul edilerek
değerlendirmeler yapılmıştır. Yağ moleküllerdeki değişik fonksiyonelgruplar, FT–IR
spektrumunda karakteristik soğurma bantları oluşturmaktadır. Farklı moleküllerdeki
fonksiyonel gruplardan kaynaklanan spektral bantların tanımları
Çizelge4.1’deverilmiştir.
Analiz edilen yağ örneklerinin tümünde kuvvetli absorpsiyon bantları 1163 cm-1(–C–H
(CH2) eğilme titreşim), 1746 cm-1(–C=O (ester, aldehit, keton, anhidrit) gerilme
titreşim), 2854 cm-1(–C–H (CH2) gerilme titreşim) ve 2953 cm-1(–C–H (CH3) gerilme
titreşim) dalga sayısında gözlenmiştir. Seçilen örnek yağ türleri arasında 1238 cm-1 (–
C–H (CH2) eğilme titreşim) ve 1746 cm-1(–C=O (ester, aldehit, keton, anhidrit) gerilme
titreşim) dalga sayısı bölgelerinde cis–doymamışlıklarıyla ilişkili olarak piklerde
farklılıklarelde edilmiştir. Aynı şekilde yağlarda mevcut yağ asitlerinin cis ve trans
yapılarındaki farklılıklar 968 cm-1 (–HC=CH– (trans)) ve 914 cm-1 (–HC=CH– (cis))
dalga sayısı bölgelerine yansımıştır. Yağ türleri arasındaki belirgin pik farklılıklarının
temel sebebi zincir uzunluğu, doymamışlık derecesi ve kısmen trans yağ asitlerinin
varlığından kaynaklanmaktadır.
Şekil 4.1’de yer alan analiz sonuçları incelendiğinde, farklı yağ türlerine ait
spektrumların birbirine oldukça benzer oldukları tespit edilmiştir.Tüm spektrumlara
nazaran parmak izi bölgesinde numuneler arası farklılıkların daha belirgin şekilde tespit
edilebileceği görülmektedir. Analiz edilen 36farklı saf yağ numunesinin FTIR
spektrumlarına bakıldığında ise, elde edilen spektrumlardan yağ türlerini ayır etmenin
mümkün olamayacağı açıkça görülmektedir (Şekil 4.2). Bu durumda, spektrum
verilerinin çok değişkenli veri analizleri yani kemometrik veri analizleri ile işlenerek
uygun modellemelerin oluşturulması gerekmektedir.
52
Çizelge 4. 1Yağ numunelerinin infrared spektrumlarında kemometrik analiz uygulamaları için seçilen karakteristik 28 spektrum bölgesi
İstatistiksel veri işlemleri için bitkisel yağların FT–IR spektral bölgeleri (Arslan, 2019)
Band dalga sayısı aralığı, cm-1 nominal frekans, cm-1 fonksiyonel gruplar titreşim modları
1 4000-3035 3473 –C=O (ester)
3025 =C–H (trans) gerilme titreşimi
2 3035-2989
3006 =C–H (cis) gerilme titreşimi
5 2881-2750 2854 –C–H (CH2) gerilme titreşimi (simertik)
6 2750-2500 2677 karbonil grup
7 2500-1850 -
1746 –C=O (ester, aldehit, keton, anhidrit) gerilme titreşimi
8 1850-1677
1711 –C=O (serbest yağ asidi) gerilme titreşimi
9 1677-1625 1654 C=C (cis) gerilme titreşimi
10 1625-1486 -
12 1445-1425 1450 –C–H (CH3) eğilme titreşimi (asimertik)
13 1425-1407 1417 –C–H (cis) eğilme titreşimi
14 1407-1390 1400 =C–H (cis) eğilme titreşimi
15 1390-1371 1377 –C–H (CH3) eğilme titreşimi (simertik)
16 1371-1330 1359 O–H eğilme titreşimi
17 1330-1290 1319 - eğilme titreşimi
23 1072-1043 –C–O gerilme titreşimi
25 1006-929 968 –HC=CH– (trans) eğilme titreşimi
26 929-885 914 –HC=CH– (cis) eğilme titreşimi
27 885-802 850 =CH2 dalgalanma titreşimi
723 –(CH2)n sallanma titreşimi
–HC–CH– (cis) eğilme titreşimi
28 802-650
685 C...C eğilme titreşimi
650 O–H eğilme titreşimi
53
4.2. Saf Yağ Numunelerinin Çok Değişkenli Kalitatif/ Kemometrik
Sınıflandırma Analizlerine Ait Sonuçlar
Analiz verilerinin, matematiksel olarak işlenip yorumlanmasına yardımcı olan istatistik

teknikler olarak tanımlanan kemometri tekniği, laboratuvar otomasyonuna tamamlayıcı
bir nitelik taşımaktadır. Herhangi bir analiz sisteminden elde edilen verilerin
işlenmesine matematiksel ve istatistiksel uygulamalarla yardımcı olan bu tür teknikler,
herhangi bir örneğin kimyasal olarak tanınması, çeşitli örneklerin sınıflandırılması gibi
çalışmalar yürütülebilmektedir. Çalışmaların temelinde, uygulanan elektromanyetik
spektrum enerjisine karşı maddenin yapısındaki kimyasal bağlarda meydana gelen
titreşim düzeylerindeki farklılıkların, rezonans veya floresan şiddetindeki değişimlerin
tespiti, ve bu farklılıklardan yola çıkarak kemometrik yöntemlere göre tahmin
modelinin geliştirilmesi yer almaktadır. Bu yöntemlerin hem istatistikî açıdan hem de
spektroskopi cihazlarında kullanımı bakımından birbirilerine bazı avantajları
bulunmakta ve oluşturulan modellerin doğrulama işleminde bu önemli etki
görülebilmektedir.
Farklı yağ türlerinin analiz sonuçları incelendiğinde, spektrumların birbirine oldukça

benzer oldukları ve yağ türlerini direkt spektrumlar üzerinden ayırt etmenin mümkün
olamayacağı görülmüştür (Şekil 4.2). Bu nedenle, FTIR analizlerinin tamamlanmasının
ardından; spektral verilerin uygun programlarda işlenmesi ile kemometrik analizler
gerçekleştirilmiştir. Tağşişin niteliği ve niceliğini belirlemeye yönelik geliştirilen bu
analizlerde; tüm bileşenlere yönelik “sınıflandırma” ve“kalibrasyon” adı verilen tahmin
modelleri geliştirilmiştir. Çalışmada en fazla tercih edilen modellemeler ile;
 PCA (Principle Component Analysis) (Sınıflandırma/Kalitatif),
 SIMCA (Soft Independent Modeling of Class Analogies) (Sınıflandırma/Kalitatif),
 LDA (Lineer Discriminant Analysis)(Sınıflandırma/Kalitatif),
 HCA (hierarchical cluster analysis) (Sınıflandırma/Kalitatif) ve
 PLSR (Partial Least Squares Reagression)(Kalibrasyon/Kantitatif)değerlendirmeler

yapılmıştır.
54
4.2.1. Kemometrik veri ön işlemlerine ait sonuçlar
Notepad şeklinde elde edilen ham cihaz verileri ilk olarak Octave 4.2.1 programında
işlenmiş, daha sonra Unscrambler®X10.4 (CAMO Software AS) programına
kemometrik modellerin geliştirilmesi için aktarılmıştır. Programı kullanılarak,
spektrumlardaki bantlar arası farklılığı arttırabilmek amacıyla yansıma spektrumları
üzerine Savitzky–Golay türev alma (Şekil 4.2b) ve standard normal variate (SNV)
baseline düzeltmesi (Şekil 4.2c)ön işlemleri uygulanmıştır.
4.2.2. PCA analizlerine ait sonuçlar
Çalışmanın ilk aşamasında saf yağ numuneleri için 4000-650 cm-1 dalga sayısında elde
edilen veriler kullanılarak, PCA skor grafikleri elde edilmiştir. Elde edilen skor
grafiklerinde, 2 koordinat üzerinde %95 tolerans değeri ile saf yağ numunelerinin
önerilen FTIR yöntemi ile sınıflandırılabilme kabiliyetleri incelenmiştir.Tüm spektral
bölge (4000-650 cm-1), fonksiyonel grup bölgesi (4000–1500 cm-1) ve parmak izi
bölgesi (1500–650 cm-1) olmak üzere 3 temel bölgede elde edilen FTIR verileri ile
oluşturulan skor grafikleri Şekil 4.3’de yer almaktadır. Temel bileşen değeri-1 (PC1) ve
temel bileşen değeri-2 (PC2) olmak üzere 2 koordinat üzerinde elde edilen skor
grafiklerinden görüleceği üzere; üç bölge verilerinin çok değişkenli veri analizleri ile
birlikte kullanımının, saf yağ örneklerinin sınıflandırılmasında kullanılabilir olduğu
kanıtlanmıştır. Tüm saf yağ numunelerinin değerlendirildiği üç farklı bölge skor
grafiklerinde özvektör değerleri sırasıyla; %80 (PC1=%52 ve PC2=%28) (Şekil 4.3a),
%83 (PC1=%49 ve PC2=%34) (Şekil 4.3b) ve %87 (PC1=%70 ve PC2=%17) (Şekil
4.3c) şeklinde elde edilmiştir. Elde edilen PCA grafiklerinde genel olarak, yağ asit
kompozisyonu bakımından benzerlik gösteren fındık ve zeytinyağı örnekleri birbirlerine
yakın bölgede yerleşim gösterirken;soya, ayçiçeği ve pamuk yağları bu yağlardan farklı
fakat birbirlerine yakın bir bölgede yerleşim göstermiştir. Soğuk pres ruşeym yağları ise
sahip oldukları yağ asit kompozisyonu ve diğer biyoaktif bileşenler nedeniyle, incelenen
diğer numunelerden yerleşim bakımından farklılık göstermiştir. Ancak içerdiği yağ asit
kompozisyon değerleri bakımından (Bölüm 4.5) yakın benzerlik gösterdiği ayçiçeği,
soya ya da pamuk yağına daha yakın bir bölgede yerleşim göstermiştir.
55
(a) transpoze veri ön işlemi (b) Savitzky–Golay türev veri ön işlemi
(c) standard normal variate (SNV) veri ön işlemi
Şekil 4. 2Farklı türdeki saf yağ numunelerine ait ATR–FTIR tüm spektral bölge (4000–650 cm-1) spekrumlarına uygulanan veri ön işlemleri (a) transpoze (b) Savitzky-
Golay türev ve (c) standard normal variate (SNV) işlemi
56
(a) PCA skor grafiği_Tüm yağlar_Tüm bölge_4000–650 cm–1 (b) PCA skor grafiği_Tüm yağlar_Fonksiyonel grup bölge_4000–1500 cm–1
(c) PCA skor grafiği_ Tüm yağlar_Parmakizi bölge_1500–650 cm–1
Şekil 4. 3Farklı türdeki saf yağ numunelerinde (a) tüm spektral bölge (4000–650 cm-1) (b) fonksiyonel grup bölge (4000–1500 cm-1) ve (c) parmak izi bölgesi (1500–650
cm-1) spektrumları kullanılarak yapılan PCA analizlerine ait skor grafikleri
57
Çalışmanın ikinci aşamasında saf yağ numuneleri için spektrumda belirlenen 28 farklı
bölgeden (Çizelge 4.1) elde edilen veriler kullanılarak, PCA skor grafikleri elde
edilmiştir. Farklı türdeki saf yağ numuneleri için 28 farklı bölgede elde edilen spektral
verileri ile oluşturulan skor grafikleri Şekil 4.4’de detaylı olarak yer almaktadır. Elde
edilen skor grafiklerinden görüleceği üzere, 9 farklı dalda sayısı aralığı için yani 1677–
1625 cm−1 (band_IX), 1330–1290 cm−1 (band_XVII), 1290–1215 cm−1 (band_XVIII),
1215–1147 cm−1 (band_XIX), 1147–1127 cm−1 (band_ XX), 1006–929 cm−1
(band_XXV), 929–885 cm−1 (band_XXVI), 885–802 cm−1 (band_XXVII) ve 802–650
cm−1 (band_XXVIII) bölgelerinde, saf soğuk pres ruşeym yağı numuneleri diğer
yağlardan farklı bir bölgede yerleşim göstermektedir.Özvektör değerleri sırayla; %99
(PC1=%97 ve PC2=%2), %99 (PC1=%96, PC2=%3), %96 (PC1=%92 ve PC2=%4),
%98 (PC1=%82, PC2=%16), %99 (PC1=%75 ve PC2=%24), %97 (PC1=%94,
PC2=%3), %99 (PC1=%96 ve PC2=%3), %94 (PC1=%88, PC2=%6) ve %98
(PC1=%95, PC2=%3) şeklinde elde edilmiştir (Şekil 4.4). Temel 3 bölgeden daha önce
elde edilen skor grafikleri ile uyumlu sonuçlar elde edilmiş, sınıflandırmalarda temel
olarak yağ asit kompozisyonu bakımından benzerlik gösteren türlerin, yakın yerleşim
gösterdikleri tespit edilmiştir.
58
(i) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_I_4000–3035 cm–1 (ii) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_II_3035–2989 cm–1
(iii) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_III_2989–2946 cm–1 (iv) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_IV_2946–2881 cm–1
Şekil 4. 4Farklı türdeki saf yağ numuneleri için belirlenen 28 farklı bölge spektrumları kullanılarak yapılan PCA analizinlerine ait skor grafikleri
59
(v) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_V_2881–2750 cm–1 (vi) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_VI_2750–2500 cm–1
(vii) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_VII_2500–1850 cm–1 (viii) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_VIII_1850–1677 cm–1
Şekil 4. 4 devamı
60
(ix) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_IX_1677–1625 cm–1 (x) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_X_1625–1486 cm–1
(xi) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XI_1486–1445 cm–1 (xii) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XII_1445–1425 cm–1
Şekil 4. 4 devamı
61
(xiii) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XIII_1425–1407 cm–1 (xiv) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XIV_1407–1390 cm–1
(xv) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XV_1390–1371 cm–1 (xvi) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XVI_1371–1330 cm–1
Şekil 4. 4 devamı
62
(xvii) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XVII_1330–1290 cm–1 (xviii) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XVIII_1290–1215 cm–1
(xix) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XIX_1215–1147 cm–1 (xx) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XX_1147–1127 cm–1
Şekil 4. 4 devamı
63
(xxi) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XXI_1127–1106 cm–1 (xxii) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XXII_1106–1072 cm–1
(xxiii) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XXIII_1072–1043 cm–1 (xxiv) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XXIV_1043–1006 cm–1
Şekil 4. 4 devamı
64
(xxv) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XXV_1006–929 cm–1 (xvi) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XXVI_929–885 cm–1
(xvii) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XXVII_885–802 cm–1 (xviii) PCA skor grafiği _ PC1 & PC2_ FTIR_Band_XXVIII_802–650 cm–1
Şekil 4. 4 devamı
65
4.2.3. SIMCA analizlerine ait sonuçlar
SIMCA modellemeleri, F–oranı yardımıyla menşei bilinmeyen bir numunenin belirli bir
kalite sınıfına kabul edilip edilemeyeceğine karar verilmesinde kullanılan önemli bir
kalitatif veri analiz yöntemidir. Yapılan SIMCA analizleri sonucunda ''Coomans
grafikleri'' elde edilmektedir. SIMCA analizlerinde belirli bir sınıf modellenerek, bir
grubun aynı gözlemlerden oluşup oluşmadığının ya da bir gözlemin belirli bir gruba
mensup olup olmadığının araştırılmasında kullanılmaktadır. SIMCA oluşturulan sınıf
için, belirlenen tölerans seviyesinde (%95) belirli bir tölerans bölgesi ya da F değeri
belirlemektedir. İncelenecek gözleme bazı istatistiksel testler uygulanarak bu tölerans
bölgesine olan uzaklığı saptanmakta ya da F değeri hesaplanmaktadır. Gözlemin
tölerans bölgesine göre pozisyonuna ya da F değerine bakılarak, incelenen gözlemin
çalışılan gruba mensup olup olmadığı bilgisine ulaşılabilmektedir.
Sınıflandırma çalışmasının ikinci aşamasında; SIMCA analizleri sonucu elde edilen

Coomans grafikleri ile, incelenen soğuk pres ruşeym yağlarının kalite sınıfına kabul
edilip edilmeyeceğine yada diğer tür saf rafine yağlardan (soya yağı, pamuk yağı,
ayçiçeği yağı, fındık yağı ve sızma zeytinyağı) ayırt edilip edilemeyeceğine karar
verilmeye çalışılmıştır. PCA grafiklerinde olduğu gibi saf yağ numuneleri için 4000-650
cm-1 dalga sayısında elde edilen veriler ve spektrumda belirlenen bazı bölgelerdenden
elde edilen veriler kullanılarak Coomans grafikleri elde edilmiştir (Şekil 4.5, 4.6 ve
4.7).Şekil 4.5 ve 4.6’dan görüleceği üzere; soğuk pres ruşeym yağı numuneleri, %95
güven aralığında soya ve zeytinyağı numunelerinden %100 farklı bir grupta
sınıflandırılabilirken, daha benzer yağ asit kompozisyon içeriğine sahip ayçiçeği ve
pamuk yağlarına ait bazı marka numunelerinden tamamen ayrı bir sınıfta
toplanamamıştır. Farklı yağ asit kompozisyonuna sahip olmasına rağmen bazı fındık
yağı numunelerinden de tamamen ayrı gruplandırılamamıştır. Bu durumun, ayçiçeği,
pamuk yada fındık yağlarının elde edildiği kaynağın farklılığı ya da bu tür yağlardan
biri ile tağşiş edilme olasılığı ile ilgili olduğu kanaatine varılmıştır.
66
(a) Coomans grafiği_WGO’nın diğer yağlardan ayrımı_Tüm bölge _4000–650 cm–1_95%
(b) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı_Tüm bölge _4000–650 cm–1_95% (c)Coomans grafiği_ WGO’nın SFOs’dan ayrımı_Tüm bölge _4000–650 cm–1_95%
Şekil 4. 5Tüm spektral bölge (4000–650 cm-1) verileri kullanılarak yapılan SIMCA analizlerine ait Coomans grafikleri (a) saf ruşeym yağının diğer saf yağlardan ayrımı,
(b) saf ruşeym yağının saf soya yağlarından ayrımı ve (c) saf ruşeym yağının saf ayçiçek yağları
67
(a) Coomans grafiği_ WGO’nın CSOs’dan ayrımı _Tüm bölge _4000–650 cm–1_95% (b) Coomans grafiği_ WGO’nın HNOs’dan ayrımı_Tüm bölge _4000–650 cm–1_95%
(c) Coomans grafiği_ WGO’nın VOOs’dan ayrımı _Tüm bölge _4000–650 cm–1_95%
Şekil 4. 6Tüm spektral bölge (4000–650 cm-1) verileri kullanılarak yapılan SIMCA analizlerine ait Coomans grafikleri (a) saf ruşeym yağının saf pamuk yağlarından
ayrımı, (b) saf fındık yağlarından ayrımı ve (c) saf zeytinyağlarından ayrımı
68
Saf yağ numuneleri için spektrumda belirlenen bazı önemlidalga sayısı aralıklarında
elde edilen veriler kullanılarak oluşturulan Coomans grafikleriŞekil 4.7’de yer
almaktadır. Sunulan tez çalışmasının amacına uygun olarak oluşturulan bu grafiklerde;
soğuk pres ruşeym yağlarının, saf rafine ayçiçeği ve soya yağlarından ayırt edilip
edilemeyeceğine karar verilmeye çalışılmıştır.Şekil 4.7’den görüleceği üzere;
band_I_4000–3035 cm–1, band_VI_2750–2500 cm–1, band_VIII_1850–1677 cm–1,
band_IX_1677–1625 cm–1, band_X_1625–1486 cm–1, band_XI_1486–1445 cm–1,
band_XIII_1425–1407 cm–1, band_XIV_1407–1390 cm–1, band_XV_1390–1371 cm–1,
band_XVII_1330–1290 cm–1, band_XIII_1072–1043 cm–1, band_XIX_1215–1147 cm–
1
, band_XX_1147–1127 cm–1, band_XXI_1127–1106 cm–1, band_XXIV_1043–1006
cm–1, band_XXV_1006–929 cm–1, band_XXVI_929–885 cm–1,band_XXVII_885–802
cm–1 ve band_XXVIII_802–650 cm–1 bölgeleri için oluşturulan bu grafiklerde, %95
güven seviyesinde rafine ayçiçek ve soya yağı numunelerinden tamamen ayrı
gruplandırılamamıştır. Ancak parmak izi bölgesinde (1500–650 cm–1) oluşturulan
bandlarda, bu ayrımın daha iyi olduğu tespit edilmiştir.
69
(i) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı_ FTIR_Band_I_4000–3035 cm–1_%95 (ii) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı_ FTIR_Band_I_4000–3035 cm–1_%95
(iii) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_VI_2750–2500 cm–1 (iv) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_VI_2750–2500 cm–1
Şekil 4. 7 Saf ruşeym yağının, saf ayçiçeği ve soya yağlarından ayrımının tespiti için belirlenen spektral bölgelerin verileri kullanılarak yapılan SIMCA analizlerine ait
Coomans grafikleri
70
(v) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_VIII_1850–1677 cm–1 (vi) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_VIII_1850–1677 cm–1
(vii) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_IX_1677–1625 cm–1 (viii) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_IX_1677–1625 cm–1
Şekil 4. 7 devamı
71
(ix) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_X_1625–1486 cm–1 (x) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_X_1625–1486 cm–1
(xi) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XI_1486–1445 cm–1 (xii) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XI_1486–1445 cm–1
Şekil 4. 7 devamı
72
(xiii) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XII_1445–1425 cm–1 (xiv) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XII_1445–1425 cm–1
(xv) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XIII_1425–1407 cm–1 (xvi) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XIII_1425–1407 cm–1
Şekil 4. 7 devamı
73
(xvii) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XIV_1407–1390 cm–1 (xviii) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XIV_1407–1390 cm–1
(xix) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XV_1390–1371 cm–1

(xx) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XV_1390–1371 cm–1
Şekil 4. 7 devamı
74
(xxi) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XVI_1371–1330 cm–1 (xxii) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XVI_1371–1330 cm–1
(xxiii) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XVII_1330–1290 cm–1 (xxiv) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XVII_1330–1290 cm–1
Şekil 4. 7 devamı
75
(xxv) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XIII_1072–1043 cm–1 (xxvi) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XIII_1072–1043 cm–1
(xxvii) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XIX_1215–1147 cm–1 (xxviii) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XIX_1215–1147 cm–1
Şekil 4. 7 devamı
76
(xxix) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XX_1147–1127 cm–1 (xxx) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XX_1147–1127 cm–1
(xxxi) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XXI_1127–1106 cm–1 (xxxii) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XXI_1127–1106 cm–1
Şekil 4. 7 devamı
77
(xxxiii) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XXIV_1043–1006 cm–1 (xxxiv) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XXIV_1043–1006 cm–1
(xxxv) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XXV_1006–929 cm–1 (xxxvi) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XXV_1006–929 cm–1
Şekil 4. 7 devamı
78
(xxxvii) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XXVI_929–885 cm–1 (xxxviii) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XXVI_929–885 cm–1
(xxxix) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XXVII_885–802 cm–1 (xxxx) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XXVII_885–802 cm–1
Şekil 4. 7 devamı
79
(xxxxi) Coomans grafiği_WGO’nın SFOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XXVIII_802–650 cm–1 (xxxxii) Coomans grafiği_WGO’nın SBOs’dan ayrımı _ FTIR_Band_XXVIII_802–650 cm–1
Şekil 4. 7 devamı
80
4.2.4. HCA analizlerine ait sonuçlar
PCA ve SIMCA analizlerinin ardından, tez çalışmasında kullanılan saf yağ numuneleri
için; 4000-650 cm-1 dalga sayısında elde edilen veriler kullanılarakhiyerarşik küme
analizleri (HCA)gerçekleştirilmiştir. Gözetimsiz örüntü tanımlama/ sınıflandırma
yöntemi olan HCA’dan elde edilen dendogram grafikleri (Şekil 4.8) ile; incelenensoğuk
pres ruşeym yağlarının kalite sınıfına kabul edilip edilmeyeceğine yada diğer tür saf
rafine yağlardan ayırt edilip edilemeyeceğine karar verilmeye çalışılmıştır. Şekil
4.8’den görüleceği üzere; %95 güven aralığında soğuk pres ruşeym yağı
numunelerinden WGO-1, WGO-4 ve WGO-7 nolu ticari marka örnekleri, diğer
örneklerden farklı küme oluşturarak ayrı gruplar oluşturmuştur. Diğer saf rafine yağ
örneklerindeise(soya yağı, pamuk yağı, ayçiçeği yağı, fındık yağı ve sızma zeytinyağı);
SFO-1 ve SBO-5 kodlu ticari yağ örnekleri haricinde tüm numuneler, benzer kümeler
oluşturarak başarılı bir şekilde sınıflandırılabilmiştir. Bu iki örnek yağın elde edildiği
kaynağın farklılığı ya da tağşiş edilme olasılığı ile ilgili bir durumun söz konusu
olabileceği kanaatine varılmıştır.Benzer şekilde soğuk pres yağ örnekleri ve rafine yağ
örnekleri de farklı gruplarda kümelenerek, başarılı bir şekilde sınıflandırılabilmiştir.
81
Şekil 4. 8Farklı türdeki saf yağ numunelerine ait tüm spektral bölge (4000–650 cm-1) spektrumları kullanılarak yapılan HCA analizlerine ait dendogram grafikleri
82
Şekil 4.8. devamı
83
Şekil 4.8. devamı
84
4.2.5. LDA analizlerine ait sonuçlar
LDA modellemeleri ile numunelerin, lineer ya da quadratik modelleme ile yüksek

doğrulukla sınıflandırılıp sınıflandırılamayacağı tespit edilmeye çalışılmıştır.Saf yağ
numunelerine ait 4000-650 cm-1 FTIR bölgesinden elde edilen spektral veriler, ANOVA
metodu ile değerlendirilerek farklandırma sürecinde dikkate alınabilecek en etkili
değişkenler/ seçilen dalga sayısı değerleri saptanmıştır. Bu değerler esas alınarak, analiz
edilen tüm saf yağ numuneleri LDA analizine tabi tutulmuştur. 4000-650 cm-1 FTIR
bölgesinden elde edilen spektral veriler ile ayçiçeği ve soya yağı esas alınarak
oluşturulan LDA sınıflandırma grafikleri Şekil 4.9’da yer almaktadır. Lineer model ile
oluşturulan LDA grafiklerinde; analiz edilen numunelerin %94.12 doğrulukla
sınıflandırılabildiği tespit edilmiştir. Quadratik model ile oluşturulan LDA grafiklerinde
ise; analiz edilen numunelerin %100 doğrulukla sınıflandırılabildiği tespit edilmiştir.
Ruşeym yağı örnekleri; ayçiçeği, soya ve pamuk yağlarına yakın bir bölgede yerleşim
gösterirken, fındık ve zeytinyağı örneklerinden uzak bir bölgede yerleşim gösterdikleri
tespit edilmiştir. Çalışılan saf yağ örnekleri için lineer model ile oluşturulan LDA
konfüzyon matriks veri tablosu ve sınıflandırma tablosu incelendiğinde ise;
numunelerin büyük kısmının (%94.12) doğru grupta sınıflandırılabildiği ancak 4 nolu
markanın fındık ve pamuk yağlarının sırasıyla soya veayçiçeği yağı sınıfına kabul
edilmesi gerektiği görülmüştür. Bu iki marka yağın tağşiş edilme olasılıklarının yüksek
olduğu kanaatine varılmıştır.
LDA konfüzyon matriks tablosu
85
Şüpheli örneklere ait LDA sınıflandırma tablosu
86
(a) (b)
(c) (d)
Şekil 4. 9Farklı türdeki saf yağ numunelerine ait tüm spektral bölge (4000–650 cm-1) spektrumları kullanılarak yapılan LDA analizlerine ait grafikler (a) WGO–SBO
lineer grafik, (b) WGO–SFO lineer grafik,(c) WGO–SBO quadratik grafik,(d) WGO–SFO quadratik grafik
87
4.3. Karışım Yağ Numunelerinin Çok Değişkenli Kalitatif/ Kemometrik
Sınıflandırma Analizlerine Ait Sonuçlar
4.3.1. Soğuk Pres Ruşeym Yağı–Rafine Ayçiçek Yağı Karışım

Numunelerinin Çok Değişkenli Sınıflandırma Analizleri
Ruşeym yağının ayçiçeği ile farklı oranlarda oluşturulan karışım yağ numuneleri (%0–
50) için 4000-650 cm-1 dalga sayısı aralığındaki veriler ile elde edilen Coomans
grafikleri Şekil 4.10-13’de yer almaktadır. %95 güven aralığında elde edilen Coomans
grafiklerinden görüleceği üzere, ruşeym yağı numuneleri ve karışım numuneler, büyük
oranda farklı gruplarda sınıflandırılabilmiştir. Özellikle WGO–1’in SFO–1 ile
karışımlarından,WGO–2'nin SFO–3 ile karışımlarından veWGO–4'nın SFO–3 ile
karışımlarından ayrımında, sınıflandırma limit değerinin %1’in altına indirilebildiği
tespit edilmiştir. Bu örnekler haricindeki diğer sınıflandırmalarda da oldukça başarılı
sonuçlar elde edilebilmiştir. Yağ asit kompozisyonlarındaki benzerlik düzeyi azaldıkça,
Coomans grafiklerindeki yerleşim bölgelerinin de uzaklaştığı ve numunelerin
sınıflandırılmasında daha iyi sonuçların elde edilebildiği gözlemlenmiştir.
88
(a) Coomans grafiği_WGO–1’nın SFO ile karışımlarından ayrımı_ 4000–650 cm–1_%95 (b) Coomans grafiği_WGO–1'nın SFO–1 ile karışımlarından ayrımı_4000–650 cm–1_%95
(c) Coomans grafiği_WGO–1'nın SFO–2 ile karışımlarından ayrımı _4000–650 cm–1_%95 (d) Coomans grafiği_WGO–1'nın SFO–3 ile karışımlarından ayrımı _4000–650 cm–1_%95
Şekil 4. 10Saf ruşeym yağı–1’in, ayçiçeği yağı ile ayrımının tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan SIMCA analizlerine ait Coomans
grafikleri, %95 güven seviyesi
89
Şekil 4. 11Saf ruşeym yağı–2’nin, ayçiçeği yağı ile ayrımının tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan SIMCA analizlerine ait
Coomans grafikleri, %95 güven seviyesi
90
Şekil 4. 12 Saf ruşeym yağı–3’ün, ayçiçeği yağı ile ayrımının tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan SIMCA analizlerine ait
Coomans grafikleri, %95 güven seviyesi
91
Şekil 4. 13Saf ruşeym yağı–4’ün, ayçiçeği yağı ile ayrımının tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan SIMCA analizlerine ait Coomans
92
Çok Değişkenli Sınıflandırma Analizleri
Ruşeym yağının ucuz rafine soya ile farklı oranlarda oluşturulan karışım yağ
numuneleri (%0–50) için 4000-650 cm-1 dalga sayısı aralığındaki veriler ile elde edilen
Coomans grafikleri iseŞekil 4.14-17’de yer almaktadır. %95 güven aralığında elde
edilen Coomans grafiklerinden görüleceği üzere, ruşeym yağı numuneleri ve karışım
numuneler, büyük oranda farklı gruplarda başarılı bir şekilde sınıflandırılabilmiştir.
WGO–1’in SBO–2 ilekarışımlarından,WGO–2'nin SBO–1ilekarışımlarından, WGO–
2'nin SBO–3ile karışımlarından, WGO–3'nın SBO–2 ile karışımlarından ve WGO–4'ün
karışımlarından ayrımında, sınıflandırma limit değerinin %1’in altına indirilebildiği
tespit edilmiştir.Aynı şekilde ruşeym yağı örnekleri ve soya yağı örnekleri arasındaki
yağ asit kompozisyonlarındaki benzerlik düzeyi azaldıkça, Coomans grafiklerindeki
yerleşim bölgelerinin de farklı olduğu ve sınıflandırılma limiti bağlamında daha iyi
sonuçların elde edilebildiği tespit edilmiştir.
93
(a) Coomans grafiği_WGO–1’nın SBO ile karışımlarından ayrımı_ 4000–650 cm–1_%95 (b) Coomans grafiği_WGO–1'nın SBO–1 ile karışımlarından ayrımı_4000–650 cm–1_%95
(c) Coomans grafiği_WGO–1'nın SBO–2 ile karışımlarından ayrımı _4000–650 cm–1_%95 (d) Coomans grafiği_WGO–1'nın SBO–3 ile karışımlarından ayrımı _4000–650 cm–1_%95
Şekil 4. 14Saf ruşeym yağı–1’in, soya yağı ile ayrımının tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan SIMCA analizlerine ait Coomans
94
Şekil 4. 15Saf ruşeym yağı–2’nin, soya yağı ile ayrımının tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan SIMCA analizlerine ait Coomans
95
Şekil 4. 16Saf ruşeym yağı–3’ün, soya yağı ile ayrımının tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan SIMCA analizlerine ait Coomans
96
Şekil 4. 17Saf ruşeym yağı–4’ün, soya yağı ile ayrımının tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan SIMCA analizlerine ait Coomans
97
4.4. Karışım Yağ Numunelerinin Çok Değişkenli Kantitatif/ Kemometrik
Kalibrasyon Analizlerine Ait Sonuçlar
Kantitatif olarak tağşiş durumunu değerlendirmek üzere hazırlanan ruşeym–soyayada

ruşeym–ayçiçek yağ karışımlarına ait spektral veriler, kısmi en küçük kareler regresyon
(partial least squares regression, PLS–R) kemometrik veri analiz yöntemi ile
değerlendirilmiştir. PLS-R yönteminin tahminini ve güvenilirliğini hesaplamak yani
valide etmek için “cross validasyon” yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada analiz verisi ile
konsantrasyon değerleri arasında iyi bir korelasyon sağlamak için veri ön işleme
yapılmıştır. Numunelerden seçilen 4 farklı firmaya ait soğuk presruşeym yağı ve model
olarak seçilen 3 farklı firmaya ait rafine soya yağıyada 3 farklı firmaya ait rafine
ayçiçek yağı numuneleri kullanılarak yağ karışımları hazırlanmıştır (Çizelge 3.4).
Soğuk pres ruşeym yağına ilave edilen rafine yağ oranının, %0, %1, %2, %5, %10,
%20, %30, %40 ve %50 (hacim/hacim, v/v) şeklinde olacağı toplam 216 adet yağ
karışım numunesi hazırlanmıştır. Bu karışımlardan rastgele seçilen 162 adet yağ karışım
numunesi ve karışım hazırlamada kullanılan 4 farklı firmaya ait saf ruşeym yağı
numunesi “kalibrasyon seti numunesi” (toplam karışımın dörtte üçü); kalan 54 adet yağ
karışım numunesi ise (toplam karışımın dörtte biri) “kalibrasyon modelini doğrulama
seti/ validasyon seti numunesi” olarak tanımlanmıştır. Hazırlanan karışımlara FT–IR
spektroskopi analizlerinin uygulanmasının ardından, elde edilen verilere çok değişkenli
veri analizleri uygulanarak PLS–Rkalibrasyon modelleri oluşturulmuştur. Böylece FT–
IR tekniğinin çok değişkenli veri analiz yöntemleri ile birlikte kullanımı ile soğuk pres
ruşeym yağına katıştırılan düşük maliyetli rafine soya ve rafine ayçiçeği yağlarının
miktarını (kantitatif) belirlemeye yönelik değerlendirmeler yapılabilmiştir.FT–IR
spektrumlarında tüm spektral bölge tarama spektrumları için, oluşturulan numune setleri
için (Çizelge 3.4)ayrı kalibrasyon modelleri oluşturulmuştur. Her bir kalibrasyon
modeli için optimum rank değerleri tespit edilmiştir (Çizelge 4.2). Bu optimum rankı
belirlemenin kriteri; test set veya cross validasyon analizinin sonucundan elde edilen
RMSEC, RMSECV ve R2 değerlerinin tespit edilmesidir.
98
Çizelge 4. 2Ruşeym yağının rafine ayçiçeği ve soya yağları ile karışımlarının FTIR verileri kullanılarak yapılan PLSR analizlerine ait kalibrasyon ve validasyon sonuçları
PLSR analizlerine ait kalibrasyon ve validasyon sonuçları_ FTIR tüm bölge 4000-650 cm-1
Kalibrasyon seti Validasyon seti
2
Yağ karışımları Numune sayısı Eğim Kayma değeri RMSEC R Eğim Kayma değeri RMSECV R2
WGO-1 9 0.9968 0.0559 0.9872 0.9968 0.9472 0.9421 2.0080 0.9891
SFO-1 WGO-2 9 0.9872 0.2253 1.9823 0.9823 0.9753 0.5010 2.1772 0.9864
(%0–%50) WGO-3 9 0.9919 0.1421 1.5741 0.9919 0.8566 2.5933 4.4607 0.9431
WGO-4 9 0.9940 0.1046 1.3508 0.9940 0.9863 0.1995 1.8221 0.9910
WGO-1 9 0.9952 0.0834 1.2065 0.9932 0.9899 0.1817 1.4701 0.9932
SFO-2 WGO-2 9 0.9990 0.0177 0.5550 0.9990 0.9949 0.0749 0.6758 0.9987
(%0–%50) WGO-3 9 0.9928 0.1271 1.4894 0.9928 0.9274 1.2224 3.0522 0.9691
WGO-4 9 0.9901 0.1740 1.7420 0.9901 0.9899 0.2012 2.2180 0.9855
WGO-1 9 0.9964 0.0628 1.0463 0.9964 0.9909 0.1484 1.2534 0.9946
SFO-3 WGO-2 9 0.9967 0.0577 1.0035 0.9967 0.9799 0.3569 1.6457 0.9921
(%0–%50) WGO-3 9 0.9955 0.0784 1.1693 0.9955 0.9309 1.1669 2.6293 0.9790
WGO-4 9 0.9949 0.0895 1.2495 0.9949 0.9892 0.1727 1.4205 0.9935
WGO-1 9 0.9939 0.1076 1.3700 0.9939 0.9794 0.4096 1.7217 0.9910
SBO-1 WGO-2 9 0.9934 0.1154 1.4190 0.9934 0.9288 1.3785 2.1871 0.9861
(%0–%50) WGO-3 9 0.9944 0.0976 1.3048 0.9944 0.9482 0.9686 2.3097 0.9846
WGO-4 9 0.9897 0.1802 1.7732 0.9897 1.0172 -0.9809 2.5991 0.9821
WGO-1 9 0.9934 0.1152 1.4173 0.9934 0.9725 0.4487 2.0615 0.9867
SBO-2 WGO-2 9 0.9968 0.0562 0.9912 0.9968 0.8951 1.9130 5.1213 0.9260
(%0–%50) WGO-3 9 0.9962 0.0664 1.0766 0.9962 0.9121 1.3971 3.5018 0.9611
WGO-4 9 0.9928 0.1261 1.4833 0.9928 0.9907 0.1101 1.7777 0.9895
WGO-1 9 0.9967 0.0575 1.0013 0.9967 0.9931 0.0979 1.0884 0.9961
SBO-3 WGO-2 9 0.9959 0.0723 1.1226 0.9959 0.9221 1.5068 2.3656 0.9838
(%0–%50) WGO-3 9 0.9911 0.1570 1.6549 0.9911 0.9239 1.3889 2.8220 0.9775
WGO-4 9 0.9922 0.1365 1.5430 0.9922 0.9858 0.3134 1.7454 0.9887
*WGO; Ruşeym yağı, SFO; ayçiçek yağı, SBO; soya yağı
**RMSEC; root mean square error of calibration, RMSECV; root mean square error of cross validation
99
Verilerin işlenmesi ile oluşturulan modellerde, elde edilen RMSEC, RMSECV ve R2
gibi tahmin değerleri ile; soğuk pres ruşeym yağı tahşişinde kullanılan rafine yağ oranı
için uygulanacak yöntemlerinin tahmin gücü bakımından benzerlik gösterip
göstermediği, modellerin güvenilirliği, modeller arasındaki farkın ne olduğu ya da daha
doğru sonuç verip vermediği, spektrumlara dayalı bu modellerin tahmin gücünün model
doğrulama sonucunda kullanıma uygun olup olmadığı, kullanılacak istatistik yöntemin
veya ölçüm alınan numune yapısının tahmin gücüne önemli bir etkisinin olup olmadığı
gibi değerlendirmeler yapılmıştır.

Numunelerinin PLS–R Kalibrasyon Analiz Sonuçları
Ruşeym yağı ve ayçiçek yağı ile hazırlanan her bir karışım setine özgü PLS-R
kalibrasyon modelleri, tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak
oluşturulmuştur (Şekil 4.18–4.21). Elde edilen kalibrasyon grafiklerinden görüleceği
üzere; 4 farklı firmaya ait soğuk pres ruşeym yağı ve model olarak seçilen 3 farklı
firmaya ait rafine ayçiçek yağı numunesi ile hazırlanan yağ karışımlarının tümü için,
optimum rank ve tahmin değerlerinin yüksek olduğu tespit edilmiştir (R2=0.9823–
0.9990). Çizelge 4.2ve Şekil 4.18–4.21’dengörüleceği üzere FT-IR spektroskopi tekniği
ile ruşeym yağına katıştırılan rafine ayçiçek yağı miktarının tayin edilebilme
değerinin,%0.56(v/v) değerine kadar mümkün olabildiği tespit edilmiştir (WGO-2 ve
SFO-2 karışım seti). Diğer karışım setlerinde ise bu değerin %0.56 (v/v) ila %1.98 (v/v)
aralığında değiştiği tespit edilmiştir.
100
(a) Coomans grafiği_WGO–1 ve SFO–1 karışımlarına ait kalibrasyon grafiği_FTIR 4000–650 cm–1
(b) Coomans grafiği_WGO–1 ve SFO–2 karışımlarına ait kalibrasyon grafiği_FTIR 4000–650 cm–1 (c) Coomans grafiği_ WGO–1 ve SFO–3 karışımlarına ait kalibrasyon grafiği_FTIR 4000–650 cm–1
Şekil 4. 18Saf ruşeym yağı–1’e katıştırılan ayçiçeği yağı miktarının kantitatif olarak tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan PLS-R
analizlerine ait kalibrasyon grafikleri
101
(b) Coomans grafiği_WGO–2 ve SFO–2 karışımlarına ait kalibrasyon grafiği_FTIR 4000–650 cm–1 (c) Coomans grafiği_WGO–2 ve SFO–3 karışımlarına ait kalibrasyon grafiği_FTIR 4000–650 cm–1
Şekil 4. 19Saf ruşeym yağı–2’ye katıştırılan ayçiçeği yağı miktarının kantitatif olarak tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan PLS-R
102
Şekil 4. 20Saf ruşeym yağı–3’e katıştırılan ayçiçeği yağı miktarının kantitatif olarak tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan PLS-R
103
Şekil 4. 21 Saf ruşeym yağı–4’e katıştırılan ayçiçeği yağı miktarının kantitatif olarak tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan PLS-R
104
PLS–R Kalibrasyon Analiz Sonuçları
Ruşeym yağı ve soyayağı ile hazırlanan her bir karışım setine özgü PLS-R kalibrasyon
modelleri, tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak oluşturulmuştur
(Şekil 4.22–4.25). Elde edilen kalibrasyon grafiklerinden görüleceği üzere; 4 farklı
firmaya ait soğuk pres ruşeym yağı ve model olarak seçilen 3 farklı firmaya ait rafine
soya yağı numunesi ile hazırlanan yağ karışımlarının tümü için, optimum rank ve
tahmin değerlerinin yüksek olduğu tespit edilmiştir (R2=0.9897–0.9968). Çizelge 4.2ve
Şekil 4.22–4.25’dengörüleceği üzere FT-IR spektroskopi tekniği ile ruşeym yağına
katıştırılan rafine soya yağı miktarının tayin edilebilme değerinin,%0.99(v/v) değerine
kadar mümkün olabildiği tespit edilmiştir (WGO-2 ve SBO-2 karışım seti). Diğer
karışım setlerinde ise bu değerin %0.99 (v/v) ila %1.77 (v/v) aralığında değiştiği tespit
edilmiştir.
105
(a) Coomans grafiği_WGO–1 ve SBO–1 karışımlarına ait kalibrasyon grafiği_FTIR 4000–650 cm–1
(b) Coomans grafiği_WGO–1 ve SBO–2 karışımlarına ait kalibrasyon grafiği_FTIR 4000–650 cm–1 (c) Coomans grafiği_WGO–1 ve SBO–3 karışımlarına ait kalibrasyon grafiği_FTIR 4000–650 cm–1
Şekil 4. 22Saf ruşeym yağı–1’e katıştırılan soya yağı miktarının kantitatif olarak tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan PLS-R
106
Şekil 4. 23Saf ruşeym yağı–2’ye katıştırılan soya yağı miktarının kantitatif olarak tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan PLS-R
107
Şekil 4. 24 Saf ruşeym yağı–3’e katıştırılan soya yağı miktarının kantitatif olarak tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan PLS-R
108
Şekil 4. 25 Saf ruşeym yağı–4’e katıştırılan soya yağı miktarının kantitatif olarak tespiti için tüm spektral bölge (4000–650 cm–1) verileri kullanılarak yapılan PLS-R
109
4.5. Saf ve Karışım Yağ Numunelerinin Kromatografi Analizlerine Ait
Sonuçlar
Sunulan tez çalışmasında FT-IR analizlerini destekleyici olarak gaz kromatografisi

(GC) tekniği ile yağ asit kompozisyonu tayinleri gerçekleştirilmiştir. Kullanılan farklı
ticari markalara ait 36 saf yağ numunesinden temsili seçilen farklı türde numunelereait
yağ asit kompozisyon analizlerinden elde edilen kromatogramlar Şekil 4.26–31’de,
sonuçlar ise Çizelge 4.3’deyer almaktadır.Çizelge 4.3’deki veriler incelendiğinde,
ruşeym yağı numunesinde tespit edilen temel yağ asidi yapıları, C16:0 (palmitik asit)
(14.03%), C18:0 (stearik asit)(%2.147), C18:1∆9(oleik asit,ω9)(%13.08) ve C18:2∆9,12
(linoleik asit, ω6) (%42.48) şeklindedir. ∑SFA değeri %24.706, ∑MUFA değeri
%18.154, ∑PUFA değeri %47.207, trans yağ asidi değeri ise %3.256 şeklindedir.Analiz
edilen diğer saf yağ örneklerinden temsili seçilen numunelerin yağ asit kompozisyon
verileri aynı tabloda, ruşeym yağı ile karşılaştırılmak üzere verilmiştir. C18:2∆9,12 temel
yağ asidi içerikleri bakımından ayçiçeği yağı (%47.28), soya yağı (%54.96) ve pamuk
yağının (%53.86) ruşeym yağına daha benzer oldukları tespit edilmiştir. Fındık ve
zeytinyağı örneklerinin ise, temel yağ asidi içeriklerinin C18:1∆9 bakımından yüksek
olduğu gözlemlenmiş ve sırasıyla %71.42 ve %76.27 şeklinde tespit edilmiştir. ∑SFA,
∑MUFA ve ∑PUFA değerleri bakımından karşılaştırıldğın ise; pamuk yağının ∑SFA
ve ∑MUFA içeriği bakımından ruşeym yağına daha benzer özellikte olduğu, ∑PUFA
içeriği bakımından ise %50.84, %56.01 ve %54.50 değerler ile ayçiçeği, soya ve pamuk
yağlarının ruşeym yağına (%47.21) benzer özellikte olduğu tespit edilmiştir. Sonuç
olarak elde edilen bu veriler, kemometrik veri analiz modellemelerinden elde edilen
sınıflandırma sonuçlarını destekler niteliktedir.Analiz edilen 11 farklı ticari markadaki
ruşeym yağı örneklerinin, yağ asit kompozisyon sonuçları ise Çizelge 4.4’de yer
almaktadır. Elde edilen veriler incelendiğinde; ∑SFA değerleri %9.71 ile %27.46,
∑MUFA değerleri %12.25 ile %58.79 ve ∑PUFA değerleri ise %20.43 ile
%56.79aralığında tespit edilmiştir. Ruşeym yağı örneklerinden WGO–9 ve WGO–11
nolu numunelerin∑SFA, ∑MUFA ve ∑PUFA değerleri bakımından diğer
numunelerden farklı özellik gösterdikleri tespit edilmiştir. Yağ asit kompozisyonundaki
bu değişim;ruşeym yağının kendine özgü yağ asidi kompozisyonunun sabit olmadığını
ve birçok faktöre bağlı olarak değişiklik gösterebileceğini kanıtlamaktadır.
110
100000
110000
120000
130000
140000
mAU
A37.710
rea - C4:0
:1
A38.696
rea 342-0 C6:0
: 1 .1
01
40
55
.1
A42.019
rea - C8:0
:1
21
04
A43.864
rea - C10:0
:1
02
45
11
A45.587 .
rea 5- C12:0
:1
25
72
.3
A48.679
rea - C14:0
:
A49.386
rea116 -- CC14:1
A49.871
50
rea: 1043.3 15:0
:9
A50.607 15:1 trans
rea10905.9-- C
A51.128
rea: 1145.1 C15:1
: 1 978
42 .3
19
.9
A53.027
rea - C16:0
:2
08
98
6
55
A55.352
rea - C16:1 trans
:
A56.057
rea 129 - C16:1
: 1 82
A56.990
rea 5328-.3C17:0
: 1 .3
12
00
.8
A59.460
rea - C17:1
60
:1
00
111
57
.2
A61.991
rea - C18:0
:3
19
82
Şekil 4. 26 Saf ruşeym yağı (WGO-1) numunesine ait yağ asit kompozisyonu analiz kromatogramı .2
64.045
Are - C18:1 trans
a: A64.689
11
65
22 rea - C18:1
3.8 :1
94
77
3
A67.683
rea - C18:2 trans
:1
23 68.748Ar- C18:2
25 ea
.1 :6
A69.901 32
70
71
rea - C18:3 n6, ALA
:1 3
14
A71.212
rea 95-.7C20:0
:1
A72.236 1
rea 701- C18:3 n3, GLA
: 1 .7
18
15
.6
74.290
Are - C20:2
a:
75
18
17
76.014 - C 9.622:1
78.170 - C20:4
80
80.220 - C23:0
81.323 - C20:5
81.638 - C22:2
84.566 - C24:0
min
85.514 - C24:1
125000
150000
175000
200000
225000
250000
275000
300000
mAU
37.942
Are - C4:0
a:
39.021
Are 147-6 C6:0
a: 6.8
40
12
40.492 4
Are 69.9
a:
12
6
42.035
Are -18C .98:0
a:
42.941
Are 167- C10:0
a: 93.
13 8
06
3.6
45.338
Are - C12:0
a:
2
46.559
Are 091-2 C13:0
a:
11
80
A48.092
rea -2.4C14:0
:1
A49.198 6
rea 316- C14:1
50
A50.079: 1 -.7C15:0
rea 489
: 0
A50.872
rea 103 -.4C15:1
: 1 35.8
51
25
.5
53.002 - C16:0
A54.600
rea - C16:1 trans
:2
05
A56.021 7
rea 8-.4C16:1
:2
62
A57.513 9
rea -1.7C17:0
:1
A58.704 5
rea 439.
:1 6
60 30
112
A60.311 19
rea -.6C17:1
:1
56
92
.7 62.009 - C18:0
Şekil 4. 27 Saf ayçiçek yağı (SFO-1) numunesine ait yağ asit kompozisyonu analiz kromatogramı
A63.762
rea - C18:1 trans
:9
03 - C18:1 izomer
65.064 A64.729
rea - C18:1
45
.6 :2
.70
25
2e
+0
06
67.675 - C18:2 trans
68.088 - C18:2 trans
68.783 - C18:2
70
A70.255
rea - C18:3 n6, ALA
: 2 - C20:0
71.156 33
35
.8
A72.314
rea - C18:3 n3, GLA
:2
64
83
74.227 -.9C20:2
77.049 - C20:4
A79.219
rea - C23:0
80
:5
13
31
.4
82.105 - C20:5
A84.171
rea - C24:0
:1
12
A85.682 0
min
rea -44C24:1
:4
95
38
100000
125000
150000
175000
200000
225000
250000
275000
300000
mAU
A37.700
rea - C4:0
:2
A38.900 7
rea 55-8. C6:0
A39.828 : 2 9
40
rea 166
: 2 7.1
81
A41.405 47
rea -.7C8:0
:5
62
A42.789
rea 36-.6C10:0
:3
81
09
.9
45.326
Are - C12:0
a:
25
99
2.3
A47.741
rea - C13:0
:2
A48.930 3
rea 071-. C14:0
:2 9
50
65
48
A50.672 .
rea -4C15:1 trans
:3
A51.866 7
rea 991-. C15:1
:3 8
05
23 53.024 - C16:0
.7
A54.600
rea - C16:1 trans
:5
89
A56.076 2
rea 9-.1C16:1
:1
96
A57.575 6
rea -2.2C17:0
:2
06
94
.3
60
113
A60.352
rea - C17:1
:4
74
37
.6 62.035 - C18:0
Şekil 4. 28 Saf soya yağı (SBO-1) numunesine ait yağ asit kompozisyonu analiz kromatogramı
A63.399
rea - C18:1 trans
:2
61 64.720 - C18:1
26 - C18:1 izomer
65.076
67.725 - C18:2 trans

68.082 - C18:2 trans
68.803 - C18:2
A69.740
70
rea - C18:3 n6, ALA

:3
76
71.203
71.23252- C20:0
.2 20:1
71.960 - C18:3 n3, GLA
74.242 - C20:2
A75.380
rea - C22:1
:1
A76.412
rea 9589
A76.970
rea: 32
: 5 598
A78.032
rea 261-5.7C20:4
:2
71
33
A79.960
80
rea - C23:0
:3
50
A81.419 9
rea -6.4C20:5
82.129
: 2 - C22:2
32
88
.4
A83.382
rea - C24:0
:4
77
51
A85.126 .
rea - 9C24:1
min
:1
86
44
.9
120000
140000
160000
180000
200000
mAU
A37.846
rea - C4:0
:1
A38.853
rea 9099- C6:0
: 1 .7
40
18
A40.396 9
rea 3.3
:1
10
A41.794 3
rea 2-.8C8:0
:1
11
A43.100
rea 05-.9C10:0
:1
09
92
.1
45.332 - C12:0
A46.698
rea - C13:0
:1
38
97
A48.605 .2
rea - C14:0
: 2
A49.606
50
rea 3416- C15:0
: 1 .2
80
A50.868
rea 78-.4C15:1
:1
42
71
.3
52.999 - C16:0
A54.662
rea - C16:1 trans
:1
06
A56.070 0
rea 6.-5 C16:1
:1
99
A57.467 0 17:0
rea -6.C 2
:1
53
48
A59.088
rea -.3C17:1
:1
60
46
114
A60.363
rea 51
:1
53
01
61.981 - C18:0
A63.898
rea - C18:1 trans
:1 64.651 - C18:1
65.063
87 - C18:1 izomer
51
.3
Şekil 4. 29 Saf pamuk yağı (CSO-1) numunesine ait yağ asit kompozisyonu analiz kromatogramı
A67.665
rea - C18:2 trans
:3
68 68.725 - C18:2
45
.3
69.884 - C18:3 n6, ALA
70
Are
a:
18
71.215 70- C20:0
9
A72.724
rea - C20:1
:2
66
79
.2
A75.370
rea - C20:2
76.025
: 1 - C22:1
20
76.91453.1
78.285 - C20:4
80
81.143 - C22:2
82.071 - C20:5
83.683 - C24:0
A85.024
rea - C24:1
min
:1
81
67
150000
200000
250000
300000
350000
400000
450000
500000
mAU
A37.891
rea - C4:0
:1
50
09
A39.496
rea -.6C6:0
40
: 1
A40.469
rea 8325
: 1 .7
28
20
A42.137
rea -.5C8:0
:
A43.011
rea 1252- C10:0
: 1 1.6
15
58
.3
45
A45.373
rea - C12:0
:1
46.500 3 -
Are 33 C13:0
a: 3.3
14
56
6
A49.188
rea - C14:1
50
:1
29
A50.458
rea 38-.1C15:1 trans
:1
81
A51.837
rea 9-5.5C15:1
:1
62 52.993 - C16:0
61
.4
A54.678
55
rea - C16:1 trans
:1
25
A56.044
rea 51-.1C16:1
:1
81
A57.538 1
rea -9.8C17:0
:1
14
35
.3
60 A60.336
115
rea - C17:1
:1
25
39
62.008 - C18:0
Şekil 4. 30 Saf fındık yağı (HNO-1) numunesine ait yağ asit kompozisyonu analiz kromatogramı
A63.736
rea - C18:1 trans
:1
45 64.794 - C18:1
65
72
A67.670
rea - C18:2 trans
:4
00 68.722 - C18:2
78
.6
70
A70.236
rea - C18:3 n6, ALA
: 1 - C20:0
71.185 56
35
A71.928
rea -.1C18:3 n3, GLA
:1
55
75
.8
74.280 - C20:2
75
76.078 - C22:1
A77.076
rea - C20:4
:1
35
78.683 60
78.979 -.4C23:0
80
81.300
81.474-- C22:2
C20:5
A83.540
rea - C24:1
:1
A84.651 1
rea 792- C24:0
: 1 .2
85 min
29
47
.5
A37.948
rea - C4:0
:1
A39.0416
rea 16-9. C6:0
:1 6
08
99
.4
A41.701
rea - C8:0
:1
12
A42.909
rea 30-.5C10:0
:1
14
51
.4
A45.814
rea - C12:0
:2
A46.954 6
rea 405-. C13:0
:1 6
A47.988 9
rea 011- C14:0
: 1 .7
A49.155 5
rea 733-.7C14:1
A49.998: 1 - C15:0
rea 252
: 1 2.9
A51.037 0
rea 844- C15:1
: 1 .4
76
94
.5
53.049 - C16:0
A54.446
rea
:1
55.63111 - C16:1
80
56.080 .4- C16:1 trans
A57.593
rea - C17:0
:1
61
07
.4
A60.369
rea - C17:1
:2
116
02
57
62.052
.4 - C18:0
Şekil 4. 31 Saf zeytinyağı (VOO-1) numunesine ait yağ asit kompozisyonu analiz kromatogramı
A63.955
rea - C18:1 trans
:1 64.831 - C18:1
165.106
48 - C18:1 izomer
6.8
A67.774
rea - C18:2 trans
:1
28 68.759 - C18:2
19
.9
A69.997
rea - C18:3 n6, ALA
:1
54 - C20:0
71.241 71
A71.983
rea - C18:3 n3, GLA
:1
80
01
.2
74.354 - C20:2
76.389 - C22:1
A77.792
rea - C20:4
:1
20
A79.131 9
rea -7.1C23:0
:1
67
00
82.126 - C20:5
83.257 - C24:0
A84.998
rea - C24:1
:1
11
09
.4
Çizelge 4. 3Saf ruşeym yağı ve diğer saf rafine yağların yağ asit kompozisyon sonuçları, g yağ asidi/100 g yağ (%)
Saf ruşeym yağı ve diğer saf rafine yağların yağ asit kompozisyon sonuçları,g yağ asidi/100 g yağ (%)
Yağ asitleri WGO-1 SBO-1 SFO-1 CSO-1 VOO-1 HNO-1
C4:0 (butanoikasit) 0.90 ±0.001 nd 0.01 ±0.001 0.02 ±0.002 0.03 ±0.002 0.02 ±0.002
C6:0 (hexanoikasit) 0.68 ±0.002 0.02 ±0.001 0.02 ±0.002 0.02 ±0.003 0.01 ±0.001 nd
C8:0 (octanoikasit) 0.81 ±0.002 nd 0.01 ±0.002 0.01 ±0.002 0.03 ±0.002 0.09 ±0.003
C10:0 (decanoikasit) 0.69 ±0.001 0.02 ±0.001 0.02 ±0.003 0.02 ±0.002 0.03 ±0.003 nd
C12:0 (dodecanoikasit) 0.84 ±0.002 0.01 ±0.002 0.02 ±0.004 0.03 ±0.004 0.18 ±0.003 0.01 ±0.001
C14:0 (myristikasit) 0.78 ±0.004 0.03 ±0.003 0.10 ±0.005 0.67 ±0.005 0.03 ±0.001 0.02 ±0.001
C14:1 (myristoleikasit, n9) 0.73 ±0.002 0.03 ±0.001 0.01 ±0.002 0.02 ±0.001 0.02 ±0.002 0.01 ±0.003
C15:0 (pentadecanoikasit) 0.74 ±0.003 nd 0.02 ±0.001 0.02 ±0.002 0.02 ±0.004 0.01 ±0.002
C15:1 trans 0.80 ±0.003 0.02 ±0.003 0.02 ±0.003 0.02 ±0.002 0.03 ±0.002 0.01 ±0.003
C15:1 (ginkgolikasit) 0.96 ±0.001 0.03 ±0.002 0.02 ±0.002 0.02 ±0.001 0.02 ±0.003 0.02 ±0.002
C16:0 (palmitikasit) 14.03 ±0.030 10.12 ±0.040 6.12 ±0.030 20.73 ±0.050 12.11 ±0.040 3.87 ±0.030
C16:1 trans 0.87 ±0.005 0.03 ±0.001 0.01 ±0.002 0.03 ±0.001 0.18 ±0.006 0.03 ±0.001
C16:1 (palmitoleikasit) 1.03 ±0.006 0.13 ±0.002 0.15 ±0.003 0.44 ±0.002 0.81 ±0.004 0.19 ±0.002
C17:0 (heptadecanoikasit) 0.75 ±0.003 0.07 ±0.003 0.04 ±0.002 0.08 ±0.001 0.12 ±0.002 0.04 ±0.005
C17:1 (heptadecanoleikasit) 0.68 ±0.002 0.07 ±0.004 0.06 ±0.001 0.02 ±0.002 0.17 ±0.003 0.07 ±0.001
C18:0 (stearikasit) 2.15 ±0.020 4.87 ±0.020 3.86 ±0.050 3.12 ±0.030 3.01 ±0.020 3.02 ±0.010
C18:1 trans 0.75 ±0.005 0.14 ±0.006 0.06 ±0.001 0.24 ±0.002 0.08 ±0.002 0.11 ±0.002
C18:1 (ω9)(oleikasit) 13.08 ±0.050 31.73 ±0.030 31.83 ±0.040 16.75 ±0.030 71.42 ±0.070 76.27 ±0.040
C18:2 trans 0.83 ±0.006 0.51 ±0.004 0.44 ±0.005 0.81 ±0.004 0.05 ±0.002 0.01 ±0.001
C18:2 (ω6) (linoleikasit) 42.48 ±0.060 47.28 ±0.020 54.96 ±0.040 53.86 ±0.040 8.67 ±0.005 13.95 ±0.030
C18:3 (ω6) (linolenikasit) 0.77 ±0.004 0.01 ±0.002 0.02 ±0.003 0.311 ±0.002 0.01 ±0.001 0.01 ±0.002
C20:0 (arachidikasit) 0.79 ±0.003 0.87±0.004 0.26 ±0.002 0.25 ±0.003 0.41 ±0.002 0.16 ±0.003
C18:3 (ω3) (linolenikasit) 0.79 ±0.007 3.05 ±0.020 0.11 ±0.004 0.04 ±0.004 0.64 ±0.005 0.15 ±0.002
C20:1 (eikosenoikasit) 0.74 ±0.002 0.05 ±0.003 0.03 ±0.003 0.13 ±0.002 0.01 ±0.004 0.02 ±0.002
C20:2 (eikosadienoikasit) 0.71 ±0.002 0.15 ±0.002 0.08 ±0.002 0.12 ±0.003 0.02 ±0.005 0.04 ±0.001
C22:1 (erucikasit) 0.81 ±0.002 0.06 ±0.001 0.02 ±0.001 0.02 ±0.002 0.01 ±0.001 0.01 ±0.002
C20:4 (lignocerikasit) 0.75 ±0.003 0.29 ±0.004 0.77 ±0.005 0.14 ±0.002 0.08 ±0.004 0.05 ±0.001
C23:0 (trikosylikasit) 0.67 ±0.005 0.01 ±0.002 0.03 ±0.002 0.02 ±0.004 0.61 ±0.003 0.01 ±0.002
C22:2 (cis-13,16-docosa. asit) 0.82 ±0.004 0.04 ±0.003 0.04 ±0.003 0.01 ±0.001 0.01 ±0.001 0.03 ±0.004
C20:5 (eikosapentaenoikasit) 0.89 ±0.002 0.02 ±0.001 0.02 ±0.001 0.01 ±0.003 0.01 ±0.002 0.03 ±0.001
C24:0 (lignocerikasit) 0.88 ±0.003 0.13 ±0.004 0.02 ±0.002 0.18 ±0.003 0.06 ±0.003 0.03 ±0.002
C24:1 (nervonikasit) 0.88 ±0.002 0.02 ±0.003 0.03 ±0.001 0.02 ±0.003 0.02 ±0.001 0.03 ±0.001
∑SFA 24.71 16.18 10.55 25.18 16.68 7.32
∑MUFA 18.15 32.11 32.40 17.71 73.37 78.25
∑PUFA 47.21 50.84 56.01 54.50 9.46 14.26
trans FAs 3.26 0.70 0.54 1.11 0.34 0.17
*WGO; ruşeym yağı, SBO; soya yağı, CSO; pamuk yağı, SFO; ayçiçek yağı, OO; zeytinyağı, HNO; fındık yağı, **SFA; doymuş yağ asidi, MUFA; tekli doymamış yağ asidi, PUFA; çoklu doymamış yağ asidi
117
Çizelge 4. 4Farklı markalara ait saf ruşeym yağlarının yağ asit kompozisyon sonuçları, g yağ asidi/100 g yağ (%)
Farklı markalara ait saf ruşeym yağlarının yağ asit kompozisyon sonuçları,g yağ asidi/100 g yağ (%)
Yağ asitleri WGO-1 WGO-2 WGO-3 WGO-4 WGO-5 WGO-6 WGO-7 WGO-8 WGO-9 WGO-10 WGO-11
C4:0 (butanoik asit) 0.90 ±0.001 0.48 ±0.002 0.73 ±0.006 1.07 ±0.003 0.58 ±0.002 0.55 ±0.002 0.36 ±0.005 0.17 ±0.002 0.57 ±0.001 0.32 ±0.002 0.41 ±0.002
C6:0 (hexanoik asit) 0.68 ±0.002 0.48 ±0.004 0.85 ±0.001 1.51 ±0.003 0.67 ±0.002 0.47 ±0.006 0.37 ±0.005 0.19 ±0.004 0.49 ±0.002 0.35 ±0.001 0.31 ±0.001
C8:0 (octanoik asit) 0.81 ±0.002 0.63 ±0.001 0.93 ±0.002 2.00 ±0.003 0.49 ±0.001 0.47 ±0.001 0.36 ±0.002 0.15 ±0.001 0.65 ±0.001 0.25 ±0.002 0.4 ±0.002
C10:0 (decanoik asit) 0.69 ±0.001 0.49 ±0.001 0.73 ±0.003 1.14 ±0.005 0.52 ±0.002 0.40 ±0.002 0.33 ±0.001 0.22 ±0.001 0.43 ±0.003 0.21 ±0.002 0.32 ±0.001
C12:0 (dodecanoik asit) 0.84 ±0.002 0.68 ±0.006 0.70 ±0.002 1.56 ±0.003 0.54 ±0.001 0.48 ±0.006 0.34 ±0.002 0.17 ±0.006 0.34 ±0.001 0.31 ±0.002 0.33 ±0.001
C14:0 (myristik asit) 0.78 ±0.004 1.76 ±0.003 0.54 ±0.002 0.68 ±0.002 0.50 ±0.003 0.41 ±0.002 0.56 ±0.002 0.14 ±0.003 0.30 ±0.002 0.29 ±0.003 0.19 ±0.003
C14:1 (myristoleik asit, n9) 0.73 ±0.002 1.80 ±0.002 0.62 ±0.001 0.58 ±0.002 0.37 ±0.001 0.50 ±0.002 0.35 ±0.004 0.28 ±0.002 0.39 ±0.002 0.29 ±0.001 0.24 ±0.002
C15:0 (pentadecanoik asit) 0.74 ±0.003 2.29 ±0.004 0.85 ±0.008 0.85 ±0.003 0.31 ±0.001 0.42 ±0.005 0.40 ±0.005 0.16 ±0.004 0.45 ±0.002 0.26 ±0.002 0.22 ±0.001
C15:1 trans 0.80 ±0.003 1.94 ±0.001 0.66 ±0.002 0.79 ±0.001 0.39 ±0.003 0.41 ±0.001 0.34 ±0.001 0.15 ±0.001 1.04 ±0.003 0.19 ±0.001 0.25 ±0.002
C15:1 (ginkgolik asit) 0.96 ±0.001 1.11 ±0.002 0.74 ±0.002 0.54 ±0.001 0.50 ±0.001 0.38 ±0.003 0.46 ±0.003 0.15 ±0.002 0.75 ±0.001 0.31 ±0.002 0.20 ±0.001
C16:0 (palmitik asit) 14.03 ±0.030 13.68 ±0.020 9.32 ±0.050 13.60 ±0.060 5.81 ±0.020 8.84 ±0.030 15.62 ±0.030 17.01 ±0.020 5.36 ±0.050 9.99 ±0.010 4.90 ±0.010
C16:1 trans 0.87 ±0.005 0.47 ±0.002 0.53 ±0.002 0.52 ±0.003 0.35 ±0.003 0.48 ±0.002 0.55 ±0.002 0.21 ±0.002 0.32 ±0.002 0.32 ±0.002 0.36 ±0.003
C16:1 (palmitoleik asit) 1.03 ±0.006 0.47 ±0.004 0.67 ±0.003 0.86 ±0.005 0.37 ±0.006 0.60 ±0.004 0.66 ±0.006 0.18 ±0.004 0.52 ±0.007 0.34 ±0.003 0.38 ±0.003
C17:0 (heptadecanoik asit) 0.75 ±0.003 0.55 ±0.002 0.54 ±0.002 0.85 ±0.003 0.37 ±0.002 0.48 ±0.001 0.42 ±0.002 0.36 ±0.002 0.32 ±0.002 0.19 ±0.001 0.26 ±0.003
C17:1 (heptadecanoleik asit) 0.68 ±0.002 0.89 ±0.002 0.58 ±0.003 0.59 ±0.001 0.44 ±0.003 0.74 ±0.002 0.67 ±0.003 0.28 ±0.002 0.31 ±0.001 0.35 ±0.002 0.21 ±0.001
C18:0 (stearik asit) 2.15 ±0.020 0.44 ±0.010 2.23 ±0.010 1.66 ±0.030 2.97 ±0.030 1.70 ±0.020 0.97 ±0.020 0.68 ±0.010 1.62 ±0.030 1.64 ±0.020 1.64 ±0.010
C18:1 trans 0.75 ±0.005 0.40 ±0.003 0.41 ±0.004 0.94 ±0.002 0.35 ±0.003 0.37 ±0.003 0.43 ±0.004 1.22 ±0.003 0.31 ±0.002 0.27 ±0.005 0.36 ±0.004
C18:1 (ω9)(oleik asit) 13.08 ±0.050 12.31 ±0.040 25.61 ±0.020 13.78 ±0.040 25.99 ±0.020 34.32 ±0.010 14.57 ±0.060 10.82 ±0.040 55.47 ±0.030 34.28 ±0.030 55.41 ±0.020
C18:2 trans 0.83 ±0.006 0.75 ±0.004 1.15 ±0.005 0.80 ±0.003 1.06 ±0.002 0.61 ±0.002 0.65 ±0.001 0.30 ±0.004 0.63 ±0.004 0.45 ±0.003 0.72 ±0.005
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 42.48 ±0.060 42.11 ±0.040 42.61 ±0.040 38.41 ±0.020 47.47 ±0.030 39.07 ±0.030 50.07 ±0.050 55.27 ±0.040 17.62 ±0.050 42.53 ±0.030 20.62 ±0.060
C18:3 (ω6) (linolenik asit) 0.77 ±0.004 0.46 ±0.003 0.54 ±0.003 0.92 ±0.002 0.32 ±0.001 0.62 ±0.002 0.34 ±0.002 0.33 ±0.003 0.35 ±0.004 0.22 ±0.004 0.48 ±0.002
C20:0 (arachidik asit) 0.79 ±0.003 0.59 ±0.004 0.65 ±0.003 0.65 ±0.003 0.46 ±0.004 0.57 ±0.004 0.45 ±0.003 0.34 ±0.004 0.81 ±0.005 0.45 ±0.003 0.29 ±0.002
C18:3 (ω3) (linolenik asit) 0.79 ±0.007 0.50 ±0.005 0.44 ±0.006 0.74 ±0.003 0.79 ±0.002 0.58 ±0.006 0.34 ±0.005 0.21 ±0.005 0.61 ±0.004 0.19 ±0.004 0.67 ±0.003
C20:1 (eikosenoik asit) 0.74 ±0.002 0.72 ±0.002 0.43 ±0.002 0.73 ±0.002 1.14 ±0.005 0.45 ±0.003 0.34 ±0.003 0.28 ±0.002 0.41 ±0.006 0.26 ±0.002 0.66 ±0.001
C20:2 (eikosadienoik asit) 0.71 ±0.002 2.46 ±0.002 0.49 ±0.002 1.64 ±0.001 0.56 ±0.003 0.52 ±0.002 1.28 ±0.001 0.3 ±0.002 0.53 ±0.004 0.77 ±0.003 1.71 ±0.002
C22:1 (erucik asit) 0.81 ±0.002 0.480 ±0.002 0.71 ±0.005 0.99 ±0.002 0.42 ±0.002 0.40 ±0.001 0.36 ±0.004 0.17 ±0.002 0.47 ±0.003 0.67 ±0.002 0.22 ±0.001
C20:4 (lignocerik asit) 0.75 ±0.003 0.56 ±0.004 0.43 ±0.003 0.55 ±0.003 0.44 ±0.001 0.47 ±0.002 0.38 ±0.002 0.20 ±0.004 0.61 ±0.001 0.38 ±0.001 0.25 ±0.002
C23:0 (trikosylik asit) 0.67 ±0.005 0.45 ±0.003 0.53 ±0.001 1.25 ±0.001 0.43 ±0.002 0.58 ±0.002 0.56 ±0.006 0.36 ±0.003 0.62 ±0.005 0.36 ±0.004 0.20 ±0.001
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.82 ±0.004 0.80 ±0.002 0.42 ±0.002 1.03 ±0.001 0.53 ±0.001 0.35 ±0.003 0.53 ±0.004 0.27 ±0.002 0.33 ±0.003 0.30 ±0.002 0.48 ±0.004
C20:5 (eikosapentaeno.asit) 0.89 ±0.002 0.52 ±0.002 0.50 ±0.002 0.72 ±0.003 0.35 ±0.001 0.58 ±0.005 0.46 ±0.002 0.20 ±0.002 0.39 ±0.001 0.40 ±0.002 0.19 ±0.002
C24:0 (lignocerik asit) 0.88 ±0.003 0.53 ±0.001 0.52 ±0.004 0.64 ±0.001 0.30 ±0.001 0.41 ±0.003 0.39 ±0.006 0.17 ±0.001 0.26 ±0.002 0.23 ±0.005 0.24 ±0.005
C24:1 (nervonik asit) 0.88 ±0.002 0.45 ±0.004 0.54 ±0.002 0.89 ±0.002 0.40 ±0.001 0.55 ±0.004 0.36 ±0.002 0.36 ±0.004 0.87 ±0.006 0.40 ±0.001 0.19 ±0.002
∑SFA 24.71 23.04 19.12 27.46 13.94 15.78 21.12 20.13 12.22 14.83 9.71
∑MUFA 18.15 16.42 29.28 18.39 29.26 37.43 17.42 12.25 58.79 36.61 57.26
∑PUFA 47.21 47.41 45.44 44.01 50.47 42.20 53.38 56.79 20.43 44.79 24.39
trans FAs 3.26 3.57 2.75 3.05 2.15 1.87 1.96 1.88 2.28 1.23 1.69
*WGO; ruşeym yağı, SBO; soya yağı, CSO; pamuk yağı, SFO; ayçiçek yağı, OO; zeytinyağı, HNO; fındık yağı, **SFA; doymuş yağ asidi, MUFA; tekli doymamış yağ asidi, PUFA; çoklu doymamış yağ asidi
118
Numunelerinin Kromatografi Analizlerine Ait Sonuçlar
Çalışmanın son aşamasında; ruşeym–ayçiçek yağ karışımlarından (%0–50, v/v) elde

edilen spektral verilerle karşılaştırmak üzere, kromatografik yöntem ile karışım
numunelerinin yağ asit kompozisyon analizleri gerçekleştirilmiştir. 4 farklı firmaya ait
soğuk presruşeym yağı ve model olarak seçilen 3 farklı firmaya ait rafine ayçiçek yağı
numunesi ile hazırlanan yağ karışımlarının analizlerinden elde edilen sonuçlar Çizelge
4.5–4.16’de yer almaktadır.Çizelgelerde yer alan veriler incelendiğinde, ruşeym
yağında tespit edilen temel yağ asidi kompozisyonları[C16:0 (palmitik asit), C18:0
(stearik asit), C18:1∆9 (oleik asit,ω9) ve C18:2∆9,12 (linoleik asit, ω6)]; karıştırılan
ayçiçeği yağının yağ asit kompozisyonu ve karışım oranına bağlı olarak düzenli değişim
göstermiştir. Spektroskopik verilerle korele edildiğinde, yağ karışımlarının tümü için
R2değerlerinin yüksek olduğu tespit edilmiştir (R2=0.9431–0.9987).
119
Çizelge 4. 5Saf WGO–1 ve SFO–1 ile oluşturulan WGO–1–SFO–1 karışımlarına ait yağ asit kompozisyon sonuçları, g yağ asidi/100 g yağ (%)
Saf ruşeym yağı–1 ve ayçiçek yağı–1 ile oluşturulan WGO–1–SFO–1 karışımlarına ait yağ asit kompozisyon sonuçları,g yağ asidi/100 g yağ (%)
%100WGO-1+ %99 WGO-1+ %98 WGO-1+ %95 WGO-1+ %5 %90 WGO-1+ %80 WGO-1+ %70 WGO-1+ %60 WGO-1+ %50 WGO-1+ %0 WGO-1+
Yağ asitleri %0 SFO-1 %1 SFO-1 %2 SFO-1 SFO-1 %10 SFO-1 %20 SFO-1 %30 SFO-1 %40 SFO-1 %50 SFO-1 %100 SFO-1
C4:0 (butanoik asit) 0.51 0.50 0.50 0.49 0.48 0.45 0.41 0.38 0.35 0.20
C6:0 (hexanoik asit) 0.08 0.08 0.08 0.09 0.10 0.11 0.12 0.14 0.15 0.22
C8:0 (octanoik asit) 0.41 0.40 0.40 0.39 0.38 0.36 0.34 0.31 0.29 0.18
C10:0 (decanoik asit) 0.59 0.58 0.58 0.56 0.54 0.49 0.43 0.38 0.33 0.08
C12:0 (dodecanoik asit) 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.08 0.08 0.07
C14:0 (myristik asit) 0.84 0.83 0.83 0.81 0.78 0.71 0.64 0.58 0.51 0.18
C14:1 (myristoleik asit. n9) 0.13 0.13 0.13 0.13 0.14 0.15 0.16 0.17 0.18 0.24
C15:0 (pentadecanoik asit) 0.79 0.78 0.78 0.76 0.73 0.67 0.61 0.55 0.49 0.18
C15:1 trans 1.15 1.14 1.14 1.11 1.07 0.98 0.90 0.81 0.73 0.30
C15:1 (ginkgolik asit) 0.89 0.88 0.87 0.85 0.81 0.73 0.64 0.56 0.48 0.07
C16:0 (palmitik asit) 15.64 15.55 15.45 15.17 14.70 13.75 12.81 11.87 10.92 6.21
C16:1 trans 0.23 0.23 0.23 0.22 0.22 0.21 0.20 0.18 0.17 0.12
C16:1 (palmitoleik asit) 0.39 0.39 0.38 0.37 0.36 0.33 0.31 0.28 0.25 0.11
C17:0 (heptadecanoik asit) 0.25 0.25 0.26 0.26 0.27 0.30 0.32 0.34 0.36 0.47
C17:1 (heptadecanoleik asit) 0.23 0.24 0.25 0.27 0.32 0.40 0.49 0.57 0.66 1.09
C18:0 (stearik asit) 1.22 1.24 1.25 1.31 1.39 1.56 1.73 1.90 2.08 2.93
C18:1 trans 0.11 0.12 0.12 0.15 0.20 0.29 0.37 0.46 0.55 1.00
C18:1 (ω9)(oleik asit) 15.23 15.39 15.54 16.00 16.77 18.31 19.85 21.40 22.94 30.64
C18:2 trans 0.09 0.10 0.11 0.14 0.18 0.28 0.37 0.46 0.56 1.03
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 51.21 51.22 51.22 51.22 51.23 51.25 51.26 51.28 51.29 51.37
C18:3 (ω6) (linolenik asit) 0.53 0.53 0.52 0.51 0.49 0.45 0.41 0.37 0.33 0.12
C20:0 (arachidik asit) 0.24 0.24 0.25 0.25 0.25 0.26 0.27 0.28 0.29 0.34
C20:1 (eikosenoik asit) 0.11 0.11 0.11 0.11 0.11 0.11 0.12 0.12 0.12 0.13
C20:2 (eikosadienoik asit) 1.85 1.84 1.82 1.78 1.70 1.54 1.38 1.22 1.07 0.28
C22:1 (erucik asit) 0.11 0.11 0.11 0.11 0.11 0.11 0.11 0.11 0.12 0.13
C20:4 (lignocerik asit) 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.14 0.14 0.14 0.13
C23:0 (trikosylik asit) 0.12 0.12 0.12 0.12 0.12 0.12 0.12 0.12 0.12 0.13
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.17 0.17 0.17 0.17 0.17 0.16 0.16 0.16 0.15 0.14
C20:5 (eikosapentaeno.asit) 0.13 0.14 0.15 0.17 0.21 0.28 0.36 0.43 0.51 0.88
C24:1 (nervonik asit) 0.12 0.11 0.11 0.11 0.11 0.11 0.10 0.10 0.10 0.08
∑SFA 20.89 20.79 20.70 20.41 19.93 18.97 18.02 17.06 16.10 11.31
∑MUFA 17.20 17.35 17.51 17.96 18.73 20.26 21.79 23.31 24.84 32.49
∑PUFA 54.18 54.17 54.16 54.13 54.07 53.96 53.85 53.73 53.62 53.06
trans FAs 1.58 1.59 1.60 1.62 1.67 1.75 1.84 1.92 2.01 2.44
*WGO; ruşeym yağı, SFO; ayçiçek yağı, **SFA; doymuş yağ asidi, MUFA; tekli doymamış yağ asidi, PUFA; çoklu doymamış yağ asidi
120
C4:0 (butanoik asit) 0.51 0.51 0.50 0.50 0.49 0.47 0.45 0.43 0.41 0.31
C6:0 (hexanoik asit) 0.08 0.08 0.09 0.09 0.10 0.12 0.14 0.16 0.17 0.27
C8:0 (octanoik asit) 0.41 0.41 0.41 0.41 0.41 0.41 0.41 0.41 0.41 0.41
C10:0 (decanoik asit) 0.59 0.59 0.59 0.58 0.58 0.57 0.56 0.56 0.55 0.51
C14:0 (myristik asit) 0.84 0.84 0.83 0.81 0.78 0.72 0.67 0.61 0.55 0.26
C15:1 trans 1.15 1.14 1.13 1.10 1.04 0.94 0.83 0.72 0.61 0.07
C15:1 (ginkgolik asit) 0.89 0.88 0.88 0.86 0.82 0.75 0.68 0.62 0.55 0.20
C16:0 (palmitik asit) 15.64 15.54 15.45 15.16 14.68 13.73 12.77 11.82 10.86 6.08
C16:1 trans 0.23 0.23 0.24 0.25 0.26 0.29 0.32 0.35 0.39 0.54
C18:0 (stearik asit) 1.22 1.21 1.20 1.17 1.13 1.04 0.95 0.86 0.77 0.31
C18:1 trans 0.11 0.11 0.11 0.13 0.14 0.18 0.22 0.25 0.29 0.47
C18:1 (ω9)(oleik asit) 15.23 15.38 15.53 15.98 16.73 18.22 19.72 21.21 22.70 30.17
C18:2 trans 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.08 0.08 0.08
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 51.21 51.23 51.25 51.32 51.42 51.62 51.82 52.03 52.23 53.24
C20:0 (arachidik asit) 0.24 0.24 0.24 0.24 0.23 0.22 0.21 0.20 0.19 0.14
C22:1 (erucik asit) 0.11 0.11 0.11 0.11 0.12 0.13 0.14 0.15 0.16 0.21
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.17 0.17 0.17 0.18 0.18 0.20 0.21 0.22 0.24 0.30
C24:1 (nervonik asit) 0.12 0.12 0.12 0.12 0.12 0.12 0.13 0.13 0.13 0.15
∑SFA 20.89 20.78 20.66 20.33 19.76 18.64 17.51 16.38 15.25 9.62
∑MUFA 17.20 17.35 17.50 17.94 18.68 20.17 21.65 23.13 24.61 32.03
∑PUFA 54.18 54.20 54.21 54.26 54.34 54.50 54.65 54.81 54.97 55.76
trans FAs 1.58 1.57 1.57 1.56 1.54 1.50 1.45 1.41 1.37 1.16
121
C4:0 (butanoik asit) 0.51 0.50 0.50 0.49 0.46 0.42 0.38 0.34 0.29 0.08
C6:0 (hexanoik asit) 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.07
C8:0 (octanoik asit) 0.41 0.40 0.40 0.39 0.37 0.34 0.31 0.28 0.24 0.08
C10:0 (decanoik asit) 0.59 0.58 0.58 0.56 0.54 0.48 0.43 0.38 0.33 0.07
C14:0 (myristik asit) 0.84 0.83 0.83 0.80 0.76 0.69 0.61 0.54 0.46 0.08
C15:1 trans 1.15 1.14 1.13 1.10 1.05 0.94 0.83 0.72 0.62 0.08
C15:1 (ginkgolik asit) 0.89 0.88 0.88 0.85 0.81 0.74 0.66 0.59 0.51 0.13
C16:0 (palmitik asit) 15.64 15.54 15.44 15.13 14.62 13.59 12.57 11.54 10.52 5.39
C16:1 trans 0.23 0.24 0.24 0.26 0.29 0.35 0.42 0.48 0.54 0.85
C18:0 (stearik asit) 1.22 1.24 1.27 1.34 1.46 1.69 1.93 2.17 2.41 3.59
C18:1 trans 0.11 0.11 0.11 0.10 0.10 0.10 0.09 0.09 0.09 0.06
C18:1 (ω9)(oleik asit) 15.23 15.47 15.71 16.43 17.62 20.01 22.39 24.78 27.17 39.10
C18:2 trans 0.09 0.10 0.10 0.13 0.17 0.24 0.32 0.40 0.47 0.86
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 51.21 51.15 51.09 50.91 50.61 50.00 49.39 48.79 48.18 45.15
C20:0 (arachidik asit) 0.24 0.24 0.25 0.25 0.25 0.26 0.27 0.28 0.28 0.33
C22:1 (erucik asit) 0.11 0.11 0.11 0.11 0.11 0.11 0.11 0.11 0.11 0.10
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.17 0.17 0.17 0.17 0.17 0.17 0.17 0.17 0.17 0.18
C24:1 (nervonik asit) 0.12 0.11 0.11 0.11 0.11 0.10 0.10 0.09 0.09 0.06
∑SFA 20.89 20.79 20.68 20.37 19.85 18.82 17.78 16.74 15.70 10.52
∑MUFA 17.20 17.43 17.66 18.35 19.51 21.81 24.12 26.43 28.74 40.27
∑PUFA 54.18 54.11 54.04 53.82 53.45 52.71 51.98 51.24 50.50 46.82
trans FAs 1.58 1.58 1.58 1.59 1.61 1.63 1.66 1.69 1.71 1.85
122
C4:0 (butanoik asit) 0.58 0.57 0.57 0.56 0.54 0.50 0.46 0.43 0.39 0.20
C6:0 (hexanoik asit) 0.83 0.82 0.81 0.79 0.76 0.70 0.64 0.58 0.52 0.22
C8:0 (octanoik asit) 0.91 0.90 0.89 0.87 0.83 0.76 0.69 0.61 0.54 0.18
C10:0 (decanoik asit) 0.81 0.80 0.80 0.78 0.74 0.66 0.59 0.52 0.44 0.08
C14:0 (myristik asit) 0.59 0.58 0.58 0.57 0.55 0.51 0.46 0.42 0.38 0.18
C15:1 trans 0.50 0.50 0.50 0.49 0.48 0.46 0.44 0.42 0.40 0.30
C15:1 (ginkgolik asit) 0.84 0.83 0.82 0.80 0.76 0.68 0.61 0.53 0.45 0.07
C16:0 (palmitik asit) 13.70 13.63 13.55 13.33 12.95 12.20 11.45 10.70 9.95 6.21
C16:1 trans 0.44 0.43 0.43 0.42 0.40 0.37 0.34 0.31 0.28 0.12
C18:0 (stearik asit) 1.28 1.30 1.32 1.37 1.45 1.61 1.78 1.94 2.11 2.93
C18:1 trans 0.58 0.59 0.59 0.60 0.62 0.66 0.71 0.75 0.79 1.00
C18:1 (ω9)(oleik asit) 14.73 14.89 15.05 15.53 16.32 17.91 19.50 21.09 22.68 30.64
C18:2 trans 0.75 0.76 0.76 0.77 0.78 0.81 0.84 0.86 0.89 1.03
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 42.85 42.93 43.02 43.27 43.70 44.55 45.40 46.26 47.11 51.37
C20:0 (arachidik asit) 0.49 0.49 0.49 0.49 0.48 0.46 0.45 0.43 0.42 0.34
C22:1 (erucik asit) 1.10 1.09 1.08 1.05 1.01 0.91 0.81 0.71 0.61 0.13
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.67 0.66 0.66 0.64 0.61 0.56 0.51 0.45 0.40 0.14
C24:1 (nervonik asit) 0.51 0.51 0.50 0.49 0.47 0.43 0.38 0.34 0.30 0.08
∑SFA 22.46 22.35 22.24 21.90 21.34 20.23 19.11 18.00 16.88 11.31
∑MUFA 19.37 19.50 19.63 20.02 20.68 21.99 23.30 24.61 25.93 32.49
∑PUFA 48.30 48.34 48.39 48.53 48.77 49.25 49.72 50.20 50.68 53.06
trans FAs 2.27 2.27 2.28 2.28 2.29 2.31 2.32 2.34 2.36 2.44
123
C4:0 (butanoik asit) 0.58 0.57 0.57 0.56 0.55 0.52 0.49 0.47 0.44 0.31
C6:0 (hexanoik asit) 0.83 0.82 0.81 0.80 0.77 0.71 0.66 0.60 0.55 0.27
C8:0 (octanoik asit) 0.91 0.90 0.90 0.88 0.86 0.81 0.76 0.71 0.66 0.41
C10:0 (decanoik asit) 0.81 0.81 0.81 0.80 0.78 0.75 0.72 0.69 0.66 0.51
C14:0 (myristik asit) 0.59 0.58 0.58 0.57 0.55 0.52 0.49 0.45 0.42 0.26
C15:1 trans 0.50 0.50 0.49 0.48 0.46 0.42 0.37 0.33 0.29 0.07
C15:1 (ginkgolik asit) 0.84 0.83 0.82 0.80 0.77 0.71 0.65 0.58 0.52 0.20
C16:0 (palmitik asit) 13.70 13.62 13.55 13.32 12.94 12.18 11.42 10.65 9.89 6.08
C16:1 trans 0.44 0.44 0.44 0.44 0.45 0.46 0.47 0.48 0.49 0.54
C18:0 (stearik asit) 1.28 1.27 1.26 1.23 1.19 1.09 0.99 0.90 0.80 0.31
C18:1 trans 0.58 0.58 0.58 0.58 0.57 0.56 0.55 0.54 0.53 0.47
C18:1 (ω9)(oleik asit) 14.73 14.88 15.04 15.50 16.27 17.82 19.36 20.91 22.45 30.17
C18:2 trans 0.75 0.75 0.74 0.72 0.69 0.62 0.55 0.48 0.42 0.08
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 42.85 42.95 43.05 43.37 43.89 44.93 45.97 47.00 48.04 53.24
C20:0 (arachidik asit) 0.49 0.49 0.49 0.48 0.46 0.42 0.39 0.35 0.32 0.14
C22:1 (erucik asit) 1.10 1.09 1.09 1.06 1.01 0.92 0.83 0.74 0.66 0.21
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.67 0.66 0.66 0.65 0.63 0.59 0.56 0.52 0.48 0.30
C24:1 (nervonik asit) 0.51 0.51 0.50 0.49 0.48 0.44 0.40 0.37 0.33 0.15
∑SFA 22.46 22.33 22.20 21.82 21.17 19.89 18.61 17.32 16.04 9.62
∑MUFA 19.37 19.49 19.62 20.00 20.63 21.90 23.16 24.43 25.70 32.03
∑PUFA 48.30 48.37 48.44 48.67 49.04 49.79 50.53 51.28 52.03 55.76
trans FAs 2.27 2.26 2.25 2.22 2.16 2.05 1.94 1.83 1.72 1.16
124
C4:0 (butanoik asit) 0.58 0.57 0.57 0.55 0.53 0.48 0.43 0.38 0.33 0.08
C6:0 (hexanoik asit) 0.83 0.82 0.81 0.79 0.75 0.67 0.60 0.52 0.45 0.07
C8:0 (octanoik asit) 0.91 0.90 0.89 0.86 0.82 0.74 0.66 0.58 0.49 0.08
C10:0 (decanoik asit) 0.81 0.80 0.80 0.77 0.74 0.66 0.59 0.51 0.44 0.07
C14:0 (myristik asit) 0.59 0.58 0.58 0.56 0.54 0.48 0.43 0.38 0.33 0.08
C15:1 trans 0.50 0.50 0.49 0.48 0.46 0.42 0.38 0.33 0.29 0.08
C15:1 (ginkgolik asit) 0.84 0.83 0.82 0.80 0.77 0.69 0.62 0.55 0.48 0.13
C16:0 (palmitik asit) 13.70 13.62 13.53 13.28 12.87 12.04 11.21 10.38 9.55 5.39
C16:1 trans 0.44 0.44 0.44 0.46 0.48 0.52 0.56 0.60 0.64 0.85
C18:0 (stearik asit) 1.28 1.31 1.33 1.40 1.51 1.75 1.98 2.21 2.44 3.59
C18:1 trans 0.58 0.58 0.57 0.56 0.53 0.48 0.43 0.37 0.32 0.06
C18:1 (ω9)(oleik asit) 14.73 14.97 15.22 15.95 17.17 19.60 22.04 24.48 26.91 39.10
C18:2 trans 0.75 0.76 0.76 0.76 0.76 0.77 0.79 0.80 0.81 0.86
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 42.85 42.87 42.89 42.96 43.08 43.31 43.54 43.77 44.00 45.15
C20:0 (arachidik asit) 0.49 0.49 0.49 0.48 0.48 0.46 0.44 0.43 0.41 0.33
C22:1 (erucik asit) 1.10 1.09 1.08 1.05 1.00 0.90 0.80 0.70 0.60 0.10
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.67 0.66 0.66 0.64 0.62 0.57 0.52 0.47 0.42 0.18
C24:1 (nervonik asit) 0.51 0.51 0.50 0.49 0.47 0.42 0.38 0.33 0.29 0.06
∑SFA 22.46 22.34 22.22 21.86 21.26 20.07 18.88 17.68 16.49 10.52
∑MUFA 19.37 19.58 19.78 20.41 21.46 23.55 25.64 27.73 29.82 40.27
∑PUFA 48.30 48.28 48.27 48.22 48.15 48.00 47.85 47.71 47.56 46.82
trans FAs 2.27 2.27 2.26 2.25 2.23 2.19 2.14 2.10 2.06 1.85
125
C4:0 (butanoik asit) 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.20
C6:0 (hexanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.22
C8:0 (octanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.18
C10:0 (decanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.08
C14:0 (myristik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.18
C15:1 trans 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.30
C15:1 (ginkgolik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.07
C16:0 (palmitik asit) 10.46 10.46 10.46 10.46 10.46 10.46 10.46 10.46 10.46 6.21
C16:1 trans 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.12
C18:0 (stearik asit) 2.04 2.04 2.04 2.04 2.04 2.04 2.04 2.04 2.04 2.93
C18:1 trans 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 1.00
C18:1 (ω9)(oleik asit) 30.84 30.84 30.84 30.84 30.84 30.84 30.84 30.84 30.84 30.64
C18:2 trans 0.47 0.47 0.47 0.47 0.47 0.47 0.47 0.47 0.47 1.03
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 51.83 51.83 51.83 51.83 51.83 51.83 51.83 51.83 51.83 51.37
C20:0 (arachidik asit) 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.34
C22:1 (erucik asit) 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.13
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.14
C24:1 (nervonik asit) 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.08
∑SFA 13.59 13.59 13.59 13.59 13.59 13.59 13.59 13.59 13.59 11.31
∑MUFA 31.43 31.43 31.43 31.43 31.43 31.43 31.43 31.43 31.43 32.49
∑PUFA 52.82 52.82 52.82 52.82 52.82 52.82 52.82 52.82 52.82 53.06
trans FAs 0.69 0.69 0.69 0.69 0.69 0.69 0.69 0.69 0.69 2.44
126
C4:0 (butanoik asit) 0.06 0.06 0.06 0.07 0.08 0.11 0.13 0.16 0.18 0.31
C6:0 (hexanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.06 0.07 0.09 0.11 0.14 0.16 0.27
C8:0 (octanoik asit) 0.05 0.06 0.06 0.07 0.09 0.12 0.16 0.19 0.23 0.41
C10:0 (decanoik asit) 0.05 0.06 0.06 0.07 0.10 0.14 0.19 0.23 0.28 0.51
C14:0 (myristik asit) 0.05 0.05 0.06 0.06 0.07 0.09 0.11 0.13 0.15 0.26
C15:1 trans 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07
C15:1 (ginkgolik asit) 0.05 0.05 0.06 0.06 0.07 0.08 0.10 0.11 0.13 0.20
C16:0 (palmitik asit) 10.46 10.41 10.37 10.24 10.02 9.58 9.14 8.71 8.27 6.08
C16:1 trans 0.05 0.06 0.06 0.08 0.10 0.15 0.20 0.25 0.30 0.54
C18:0 (stearik asit) 2.04 2.02 2.00 1.95 1.87 1.69 1.52 1.35 1.18 0.31
C18:1 trans 0.10 0.10 0.11 0.12 0.14 0.18 0.21 0.25 0.29 0.47
C18:1 (ω9)(oleik asit) 30.84 30.84 30.83 30.81 30.78 30.71 30.64 30.57 30.51 30.17
C18:2 trans 0.47 0.47 0.46 0.45 0.43 0.39 0.35 0.31 0.27 0.08
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 51.83 51.85 51.86 51.90 51.97 52.11 52.25 52.40 52.54 53.24
C20:0 (arachidik asit) 0.45 0.44 0.44 0.43 0.42 0.39 0.36 0.33 0.29 0.14
C22:1 (erucik asit) 0.08 0.08 0.08 0.09 0.09 0.11 0.12 0.13 0.14 0.21
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.07 0.07 0.07 0.08 0.09 0.11 0.14 0.16 0.19 0.30
C24:1 (nervonik asit) 0.07 0.07 0.07 0.07 0.08 0.09 0.09 0.10 0.11 0.15
∑SFA 13.59 13.55 13.51 13.39 13.20 12.80 12.40 12.00 11.61 9.62
∑MUFA 31.43 31.43 31.44 31.46 31.49 31.55 31.61 31.67 31.73 32.03
∑PUFA 52.82 52.85 52.88 52.97 53.11 53.41 53.70 53.99 54.29 55.76
trans FAs 0.69 0.69 0.70 0.71 0.74 0.78 0.83 0.88 0.92 1.16
127
C4:0 (butanoik asit) 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.07 0.07 0.07 0.08
C6:0 (hexanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.06 0.07
C8:0 (octanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.06 0.07 0.08
C10:0 (decanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.06 0.07
C14:0 (myristik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.06 0.06 0.08
C15:1 trans 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.08
C15:1 (ginkgolik asit) 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.07 0.08 0.08 0.09 0.13
C16:0 (palmitik asit) 10.46 10.41 10.35 10.20 9.95 9.44 8.94 8.43 7.92 5.39
C16:1 trans 0.05 0.06 0.07 0.09 0.13 0.21 0.29 0.37 0.45 0.85
C18:0 (stearik asit) 2.04 2.05 2.07 2.12 2.19 2.35 2.51 2.66 2.82 3.59
C18:1 trans 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 0.09 0.09 0.09 0.08 0.06
C18:1 (ω9)(oleik asit) 30.84 30.93 31.01 31.26 31.67 32.49 33.32 34.14 34.97 39.10
C18:2 trans 0.47 0.47 0.48 0.49 0.51 0.55 0.59 0.63 0.66 0.86
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 51.83 51.76 51.70 51.50 51.16 50.49 49.83 49.16 48.49 45.15
C20:0 (arachidik asit) 0.45 0.45 0.45 0.44 0.44 0.42 0.41 0.40 0.39 0.33
C22:1 (erucik asit) 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.09 0.09 0.09 0.09 0.10
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.07 0.07 0.07 0.07 0.08 0.09 0.10 0.11 0.12 0.18
C24:1 (nervonik asit) 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.06
∑SFA 13.59 13.56 13.53 13.44 13.29 12.98 12.67 12.36 12.06 10.52
∑MUFA 31.43 31.51 31.60 31.87 32.31 33.20 34.08 34.96 35.85 40.27
∑PUFA 52.82 52.76 52.70 52.52 52.22 51.62 51.02 50.42 49.82 46.82
trans FAs 0.69 0.70 0.71 0.75 0.81 0.92 1.04 1.15 1.27 1.85
128
C4:0 (butanoik asit) 0.23 0.23 0.23 0.23 0.23 0.23 0.22 0.22 0.22 0.20
C6:0 (hexanoik asit) 0.35 0.35 0.35 0.34 0.34 0.32 0.31 0.30 0.29 0.22
C8:0 (octanoik asit) 0.21 0.21 0.21 0.21 0.21 0.21 0.20 0.20 0.20 0.18
C10:0 (decanoik asit) 0.15 0.15 0.15 0.15 0.14 0.14 0.13 0.12 0.11 0.08
C14:0 (myristik asit) 0.22 0.22 0.22 0.22 0.22 0.22 0.21 0.21 0.20 0.18
C15:1 trans 0.22 0.22 0.22 0.23 0.23 0.24 0.25 0.25 0.26 0.30
C15:1 (ginkgolik asit) 0.38 0.38 0.37 0.37 0.35 0.32 0.29 0.26 0.22 0.07
C16:0 (palmitik asit) 15.05 14.96 14.88 14.61 14.17 13.28 12.40 11.51 10.63 6.21
C16:1 trans 0.28 0.28 0.28 0.27 0.27 0.25 0.23 0.22 0.20 0.12
C18:0 (stearik asit) 0.78 0.80 0.83 0.89 1.00 1.21 1.43 1.64 1.86 2.93
C18:1 trans 0.20 0.20 0.21 0.24 0.28 0.36 0.44 0.52 0.60 1.00
C18:1 (ω9)(oleik asit) 17.51 17.64 17.77 18.16 18.82 20.13 21.44 22.76 24.07 30.64
C18:2 trans 0.10 0.11 0.12 0.15 0.19 0.28 0.38 0.47 0.56 1.03
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 48.00 48.03 48.06 48.16 48.33 48.67 49.01 49.35 49.68 51.37
C20:0 (arachidik asit) 0.64 0.64 0.64 0.63 0.61 0.58 0.55 0.52 0.49 0.34
C22:1 (erucik asit) 0.09 0.09 0.09 0.10 0.10 0.10 0.10 0.11 0.11 0.13
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.23 0.23 0.23 0.23 0.22 0.21 0.20 0.19 0.18 0.14
C24:1 (nervonik asit) 0.13 0.12 0.12 0.12 0.12 0.12 0.11 0.11 0.10 0.08
∑SFA 19.59 19.51 19.43 19.18 18.77 17.94 17.11 16.28 15.45 11.31
∑MUFA 20.00 20.13 20.25 20.63 21.25 22.50 23.75 24.99 26.24 32.49
∑PUFA 53.04 53.04 53.04 53.04 53.04 53.04 53.04 53.05 53.05 53.06
trans FAs 0.80 0.81 0.83 0.88 0.96 1.13 1.29 1.46 1.62 2.44
129
C4:0 (butanoik asit) 0.23 0.23 0.24 0.24 0.24 0.25 0.26 0.26 0.27 0.31
C6:0 (hexanoik asit) 0.35 0.35 0.35 0.35 0.34 0.33 0.33 0.32 0.31 0.27
C8:0 (octanoik asit) 0.21 0.22 0.22 0.22 0.23 0.25 0.27 0.29 0.31 0.41
C10:0 (decanoik asit) 0.15 0.15 0.16 0.17 0.19 0.22 0.26 0.29 0.33 0.51
C14:0 (myristik asit) 0.22 0.22 0.22 0.23 0.23 0.23 0.23 0.24 0.24 0.26
C15:1 trans 0.22 0.22 0.22 0.21 0.21 0.19 0.18 0.16 0.14 0.07
C15:1 (ginkgolik asit) 0.38 0.38 0.38 0.37 0.36 0.35 0.33 0.31 0.29 0.20
C16:0 (palmitik asit) 15.05 14.96 14.87 14.60 14.16 13.26 12.36 11.47 10.57 6.08
C16:1 trans 0.28 0.28 0.29 0.29 0.31 0.33 0.36 0.39 0.41 0.54
C18:0 (stearik asit) 0.78 0.78 0.77 0.76 0.74 0.69 0.64 0.60 0.55 0.31
C18:1 trans 0.20 0.20 0.20 0.21 0.22 0.25 0.28 0.31 0.33 0.47
C18:1 (ω9)(oleik asit) 17.51 17.63 17.76 18.14 18.77 20.04 21.30 22.57 23.84 30.17
C18:2 trans 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 0.09 0.09 0.09 0.09 0.08
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 48.00 48.05 48.10 48.26 48.52 49.04 49.57 50.09 50.62 53.24
C20:0 (arachidik asit) 0.64 0.64 0.63 0.62 0.59 0.54 0.49 0.44 0.39 0.14
C22:1 (erucik asit) 0.09 0.10 0.10 0.10 0.11 0.12 0.13 0.14 0.15 0.21
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.23 0.23 0.23 0.23 0.24 0.24 0.25 0.26 0.27 0.30
C24:1 (nervonik asit) 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.14 0.14 0.15
∑SFA 19.59 19.49 19.39 19.10 18.60 17.60 16.60 15.60 14.61 9.62
∑MUFA 20.00 20.12 20.24 20.60 21.20 22.41 23.61 24.81 26.01 32.03
∑PUFA 53.04 53.06 53.09 53.17 53.31 53.58 53.85 54.12 54.40 55.76
trans FAs 0.80 0.80 0.81 0.82 0.83 0.87 0.91 0.94 0.98 1.16
130
C4:0 (butanoik asit) 0.23 0.23 0.23 0.23 0.22 0.20 0.19 0.17 0.16 0.08
C6:0 (hexanoik asit) 0.35 0.35 0.34 0.34 0.32 0.29 0.27 0.24 0.21 0.07
C8:0 (octanoik asit) 0.21 0.21 0.21 0.21 0.20 0.19 0.17 0.16 0.15 0.08
C10:0 (decanoik asit) 0.15 0.15 0.15 0.15 0.14 0.13 0.13 0.12 0.11 0.07
C14:0 (myristik asit) 0.22 0.22 0.22 0.22 0.21 0.19 0.18 0.17 0.15 0.08
C15:1 trans 0.22 0.22 0.22 0.21 0.21 0.19 0.18 0.16 0.15 0.08
C15:1 (ginkgolik asit) 0.38 0.38 0.38 0.37 0.36 0.33 0.31 0.28 0.26 0.13
C16:0 (palmitik asit) 15.05 14.96 14.86 14.57 14.09 13.12 12.15 11.19 10.22 5.39
C16:1 trans 0.28 0.29 0.29 0.31 0.34 0.40 0.45 0.51 0.57 0.85
C18:0 (stearik asit) 0.78 0.81 0.84 0.92 1.06 1.35 1.63 1.91 2.19 3.59
C18:1 trans 0.20 0.19 0.19 0.19 0.18 0.17 0.16 0.14 0.13 0.06
C18:1 (ω9)(oleik asit) 17.51 17.72 17.94 18.58 19.66 21.82 23.98 26.14 28.30 39.10
C18:2 trans 0.10 0.11 0.11 0.14 0.17 0.25 0.33 0.40 0.48 0.86
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 48.00 47.97 47.94 47.85 47.71 47.43 47.14 46.86 46.57 45.15
C20:0 (arachidik asit) 0.64 0.64 0.64 0.63 0.61 0.58 0.55 0.52 0.48 0.33
C22:1 (erucik asit) 0.09 0.09 0.09 0.09 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.23 0.23 0.23 0.23 0.22 0.22 0.21 0.21 0.20 0.18
C24:1 (nervonik asit) 0.13 0.12 0.12 0.12 0.12 0.11 0.11 0.10 0.09 0.06
∑SFA 19.59 19.50 19.41 19.14 18.69 17.78 16.87 15.96 15.06 10.52
∑MUFA 20.00 20.20 20.41 21.01 22.03 24.06 26.08 28.11 30.14 40.27
∑PUFA 53.04 52.97 52.91 52.73 52.42 51.79 51.17 50.55 49.93 46.82
trans FAs 0.80 0.81 0.82 0.85 0.90 1.01 1.11 1.22 1.32 1.85
131
Kromatografi Analizlerine Ait Sonuçlar
Ruşeym–soya yağ karışımlarından (%0–50, v/v) elde edilen spektral verilerle

karşılaştırmak üzere, kromatografik yöntem ile karışım numunelerinin yağ asit
kompozisyon analizleri gerçekleştirilmiştir. 4 farklı firmaya ait soğuk presruşeym yağı
ve model olarak seçilen 3 farklı firmaya ait rafine soya yağı numunesi ile hazırlanan yağ
karışımlarının analizlerinden elde edilen sonuçlar Çizelge 4.17–4.28’de yer
almaktadır.Çizelgelerde yer alan veriler incelendiğinde, ruşeym yağında tespit edilen
temel yağ asidi kompozisyonları[C16:0 (palmitik asit), C18:0 (stearik asit), C18:1∆9
(oleik asit,ω9) ve C18:2∆9,12 (linoleik asit, ω6)]; karıştırılan soya yağının yağ asit
kompozisyonu ve karışım oranına bağlı olarak düzenli değişim
göstermiştir.Spektroskopik verilerle korele edildiğinde, yağ karışımlarının tümü için
R2değerlerinin yüksek olduğu tespit edilmiştir (R2=0.9260–0.9961).
132
Çizelge 4. 17Saf WGO–1 ve SBO–1 ile oluşturulan WGO–1–SBO–1 karışımlarına ait yağ asit kompozisyon sonuçları, g yağ asidi/100 g yağ (%)
Saf ruşeym yağı–1 ve soya yağı–1 ile oluşturulan WGO–1–SBO–1 karışımlarına ait yağ asit kompozisyon sonuçları,g yağ asidi/100 g yağ (%)
Yağ asitleri %0 SBO-1 %1 SBO-1 %2 SBO-1 SBO-1 %10 SBO-1 %20 SBO-1 %30 SBO-1 %40 SBO-1 %50 SBO-1 %100 SBO-1
C4:0 (butanoik asit) 0.51 0.50 0.50 0.49 0.47 0.42 0.38 0.34 0.30 0.09
C6:0 (hexanoik asit) 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.07 0.07
C8:0 (octanoik asit) 0.41 0.40 0.40 0.39 0.38 0.36 0.33 0.31 0.28 0.16
C10:0 (decanoik asit) 0.59 0.58 0.58 0.56 0.54 0.49 0.44 0.39 0.34 0.09
C14:0 (myristik asit) 0.84 0.83 0.83 0.81 0.78 0.72 0.65 0.59 0.53 0.22
C15:1 trans 1.15 1.14 1.13 1.10 1.04 0.93 0.82 0.71 0.60 0.06
C15:1 (ginkgolik asit) 0.89 0.88 0.87 0.85 0.81 0.73 0.65 0.57 0.49 0.08
C16:0 (palmitik asit) 15.64 15.58 15.53 15.36 15.07 14.50 13.94 13.37 12.80 9.96
C16:1 trans 0.23 0.23 0.23 0.22 0.21 0.20 0.18 0.16 0.15 0.07
C18:0 (stearik asit) 1.22 1.25 1.28 1.36 1.51 1.79 2.08 2.36 2.65 4.07
C18:1 trans 0.11 0.11 0.11 0.10 0.10 0.10 0.09 0.08 0.08 0.05
C18:1 (ω9)(oleik asit) 15.23 15.32 15.40 15.66 16.08 16.92 17.76 18.61 19.45 23.67
C18:2 trans 0.09 0.10 0.11 0.14 0.20 0.30 0.41 0.51 0.62 1.15
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 51.21 51.20 51.20 51.17 51.12 51.03 50.94 50.85 50.76 50.31
C20:0 (arachidik asit) 0.24 0.25 0.25 0.27 0.29 0.34 0.39 0.43 0.48 0.72
C22:1 (erucik asit) 0.11 0.11 0.11 0.10 0.10 0.10 0.09 0.09 0.09 0.07
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.17 0.17 0.17 0.17 0.17 0.17 0.16 0.16 0.16 0.14
C24:1 (nervonik asit) 0.12 0.11 0.11 0.11 0.11 0.10 0.10 0.09 0.08 0.05
∑SFA 20.89 20.84 20.79 20.64 20.40 19.90 19.41 18.92 18.42 15.96
∑MUFA 17.20 17.27 17.34 17.56 17.92 18.63 19.35 20.06 20.78 24.35
∑PUFA 54.18 54.17 54.15 54.10 54.01 53.84 53.67 53.50 53.33 52.47
trans FAs 1.58 1.58 1.57 1.57 1.55 1.53 1.50 1.48 1.45 1.32
*WGO; ruşeym yağı, SBO; soya yağı, **SFA; doymuş yağ asidi, MUFA; tekli doymamış yağ asidi, PUFA; çoklu doymamış yağ asidi
133
C4:0 (butanoik asit) 0.51 0.50 0.50 0.48 0.46 0.42 0.37 0.33 0.28 0.06
C6:0 (hexanoik asit) 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.07 0.07 0.07 0.05
C8:0 (octanoik asit) 0.41 0.40 0.40 0.39 0.37 0.33 0.30 0.26 0.23 0.05
C10:0 (decanoik asit) 0.59 0.58 0.58 0.56 0.53 0.48 0.43 0.37 0.32 0.06
C14:0 (myristik asit) 0.84 0.83 0.83 0.80 0.76 0.69 0.61 0.53 0.45 0.07
C15:1 trans 1.15 1.14 1.13 1.10 1.04 0.93 0.82 0.71 0.60 0.06
C15:1 (ginkgolik asit) 0.89 0.88 0.87 0.85 0.81 0.72 0.64 0.56 0.47 0.06
C16:0 (palmitik asit) 15.64 15.59 15.55 15.41 15.19 14.73 14.28 13.83 13.38 11.11
C16:1 trans 0.23 0.23 0.23 0.22 0.21 0.20 0.18 0.16 0.15 0.06
C18:0 (stearik asit) 1.22 1.25 1.28 1.38 1.54 1.86 2.18 2.50 2.82 4.42
C18:1 trans 0.11 0.11 0.11 0.10 0.10 0.10 0.09 0.09 0.09 0.06
C18:1 (ω9)(oleik asit) 15.23 15.31 15.39 15.63 16.02 16.80 17.58 18.37 19.15 23.06
C18:2 trans 0.09 0.10 0.11 0.14 0.19 0.28 0.38 0.48 0.57 1.05
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 51.21 51.21 51.21 51.20 51.19 51.17 51.15 51.13 51.10 50.99
C20:0 (arachidik asit) 0.24 0.25 0.25 0.26 0.28 0.32 0.35 0.39 0.42 0.60
C22:1 (erucik asit) 0.11 0.11 0.11 0.10 0.10 0.10 0.09 0.09 0.08 0.06
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.17 0.17 0.17 0.17 0.16 0.15 0.14 0.13 0.12 0.07
C24:1 (nervonik asit) 0.12 0.11 0.11 0.11 0.11 0.10 0.10 0.09 0.09 0.06
∑SFA 20.89 20.85 20.81 20.69 20.49 20.09 19.69 19.29 18.89 16.89
∑MUFA 17.20 17.26 17.33 17.52 17.84 18.48 19.11 19.75 20.39 23.58
∑PUFA 54.18 54.17 54.16 54.12 54.05 53.91 53.78 53.65 53.51 52.84
trans FAs 1.58 1.58 1.57 1.56 1.54 1.51 1.47 1.44 1.41 1.23
134
C4:0 (butanoik asit) 0.51 0.50 0.50 0.49 0.47 0.42 0.38 0.34 0.30 0.09
C6:0 (hexanoik asit) 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.07
C8:0 (octanoik asit) 0.41 0.40 0.40 0.39 0.37 0.34 0.30 0.27 0.24 0.07
C10:0 (decanoik asit) 0.59 0.58 0.58 0.57 0.55 0.50 0.46 0.42 0.37 0.16
C14:0 (myristik asit) 0.84 0.83 0.83 0.80 0.76 0.68 0.60 0.52 0.44 0.05
C15:1 trans 1.15 1.14 1.13 1.10 1.05 0.94 0.84 0.74 0.63 0.11
C15:1 (ginkgolik asit) 0.89 0.88 0.88 0.85 0.81 0.74 0.66 0.58 0.51 0.13
C16:0 (palmitik asit) 15.64 15.58 15.52 15.35 15.06 14.47 13.89 13.30 12.72 9.80
C16:1 trans 0.23 0.23 0.23 0.22 0.21 0.19 0.18 0.16 0.14 0.05
C18:0 (stearik asit) 1.22 1.25 1.28 1.37 1.52 1.81 2.11 2.41 2.70 4.19
C18:1 trans 0.11 0.11 0.11 0.11 0.12 0.13 0.14 0.15 0.16 0.21
C18:1 (ω9)(oleik asit) 15.23 15.32 15.40 15.64 16.05 16.86 17.67 18.48 19.30 23.36
C18:2 trans 0.09 0.09 0.10 0.12 0.15 0.20 0.26 0.32 0.37 0.66
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 51.21 51.22 51.22 51.23 51.24 51.27 51.30 51.33 51.36 51.51
C20:0 (arachidik asit) 0.24 0.25 0.25 0.26 0.27 0.29 0.32 0.34 0.37 0.50
C22:1 (erucik asit) 0.11 0.11 0.11 0.10 0.10 0.10 0.10 0.09 0.09 0.08
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.17 0.17 0.17 0.16 0.16 0.15 0.13 0.12 0.11 0.05
C24:1 (nervonik asit) 0.12 0.11 0.11 0.11 0.11 0.10 0.10 0.09 0.08 0.05
∑SFA 20.89 20.83 20.78 20.61 20.33 19.77 19.21 18.65 18.09 15.28
∑MUFA 17.20 17.27 17.34 17.54 17.88 18.55 19.23 19.91 20.59 23.97
∑PUFA 54.18 54.17 54.16 54.13 54.08 53.97 53.86 53.76 53.65 53.12
trans FAs 1.58 1.57 1.57 1.55 1.52 1.47 1.41 1.36 1.30 1.03
135
C4:0 (butanoik asit) 0.58 0.57 0.57 0.55 0.53 0.48 0.43 0.38 0.33 0.09
C6:0 (hexanoik asit) 0.83 0.82 0.81 0.79 0.75 0.67 0.60 0.52 0.45 0.07
C8:0 (octanoik asit) 0.91 0.90 0.89 0.87 0.83 0.76 0.68 0.61 0.53 0.16
C10:0 (decanoik asit) 0.81 0.80 0.80 0.78 0.74 0.67 0.59 0.52 0.45 0.09
C14:0 (myristik asit) 0.59 0.58 0.58 0.57 0.55 0.51 0.48 0.44 0.40 0.22
C15:1 trans 0.50 0.50 0.49 0.48 0.46 0.41 0.37 0.32 0.28 0.06
C15:1 (ginkgolik asit) 0.84 0.83 0.82 0.80 0.76 0.68 0.61 0.53 0.46 0.08
C16:0 (palmitik asit) 13.70 13.66 13.63 13.51 13.33 12.95 12.58 12.20 11.83 9.96
C16:1 trans 0.44 0.43 0.43 0.42 0.40 0.36 0.32 0.29 0.25 0.07
C18:0 (stearik asit) 1.28 1.31 1.34 1.42 1.56 1.84 2.12 2.40 2.68 4.07
C18:1 trans 0.58 0.58 0.57 0.55 0.53 0.48 0.42 0.37 0.32 0.05
C18:1 (ω9)(oleik asit) 14.73 14.82 14.91 15.18 15.62 16.52 17.41 18.31 19.20 23.67
C18:2 trans 0.75 0.76 0.76 0.77 0.79 0.83 0.87 0.91 0.95 1.15
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 42.85 42.92 43.00 43.22 43.59 44.34 45.08 45.83 46.58 50.31
C20:0 (arachidik asit) 0.49 0.50 0.50 0.50 0.52 0.54 0.56 0.58 0.60 0.72
C22:1 (erucik asit) 1.10 1.09 1.08 1.05 1.00 0.90 0.79 0.69 0.58 0.07
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.67 0.66 0.66 0.64 0.61 0.56 0.51 0.46 0.41 0.14
C24:1 (nervonik asit) 0.51 0.51 0.50 0.49 0.47 0.42 0.37 0.33 0.28 0.05
∑SFA 22.46 22.39 22.33 22.13 21.81 21.16 20.51 19.86 19.21 15.96
∑MUFA 19.37 19.42 19.47 19.62 19.86 20.36 20.86 21.36 21.86 24.35
∑PUFA 48.30 48.34 48.38 48.50 48.71 49.13 49.55 49.97 50.38 52.47
trans FAs 2.27 2.26 2.25 2.23 2.18 2.08 1.99 1.89 1.80 1.32
136
Çizelge 4. 21 Saf WGO–2 ve SBO–2 ile oluşturulan WGO–2–SBO–2 karışımlarına ait yağ asit kompozisyon sonuçları, g yağ asidi/100 g yağ (%)
C4:0 (butanoik asit) 0.58 0.57 0.56 0.55 0.52 0.47 0.42 0.37 0.32 0.06
C6:0 (hexanoik asit) 0.83 0.82 0.81 0.79 0.75 0.67 0.59 0.52 0.44 0.05
C8:0 (octanoik asit) 0.91 0.90 0.89 0.86 0.82 0.73 0.65 0.56 0.48 0.05
C10:0 (decanoik asit) 0.81 0.80 0.80 0.77 0.74 0.66 0.58 0.51 0.43 0.06
C14:0 (myristik asit) 0.59 0.58 0.58 0.56 0.53 0.48 0.43 0.38 0.33 0.07
C15:1 trans 0.50 0.50 0.49 0.48 0.46 0.41 0.37 0.32 0.28 0.06
C15:1 (ginkgolik asit) 0.84 0.83 0.82 0.80 0.76 0.68 0.60 0.52 0.45 0.06
C16:0 (palmitik asit) 13.70 13.67 13.65 13.57 13.44 13.18 12.92 12.66 12.41 11.11
C16:1 trans 0.44 0.43 0.43 0.42 0.40 0.36 0.32 0.29 0.25 0.06
C18:0 (stearik asit) 1.28 1.31 1.35 1.44 1.60 1.91 2.22 2.54 2.85 4.42
C18:1 trans 0.58 0.58 0.57 0.56 0.53 0.48 0.43 0.37 0.32 0.06
C18:1 (ω9)(oleik asit) 14.73 14.81 14.90 15.15 15.56 16.40 17.23 18.06 18.90 23.06
C18:2 trans 0.75 0.76 0.76 0.77 0.78 0.81 0.84 0.87 0.90 1.05
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 42.85 42.93 43.01 43.25 43.66 44.48 45.29 46.10 46.92 50.99
C20:0 (arachidik asit) 0.49 0.49 0.50 0.50 0.50 0.51 0.53 0.54 0.55 0.60
C22:1 (erucik asit) 1.10 1.09 1.08 1.05 1.00 0.89 0.79 0.69 0.58 0.06
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.67 0.66 0.65 0.64 0.61 0.55 0.49 0.43 0.37 0.07
C24:1 (nervonik asit) 0.51 0.51 0.50 0.49 0.47 0.42 0.38 0.33 0.29 0.06
∑SFA 22.46 22.40 22.35 22.18 21.90 21.34 20.79 20.23 19.67 16.89
∑MUFA 19.37 19.41 19.45 19.58 19.79 20.21 20.63 21.05 21.47 23.58
∑PUFA 48.30 48.34 48.39 48.52 48.75 49.20 49.66 50.11 50.57 52.84
trans FAs 2.27 2.26 2.25 2.22 2.17 2.06 1.96 1.86 1.75 1.23
137
C4:0 (butanoik asit) 0.58 0.57 0.57 0.55 0.53 0.48 0.43 0.38 0.33 0.09
C6:0 (hexanoik asit) 0.83 0.82 0.81 0.79 0.75 0.67 0.60 0.52 0.45 0.07
C8:0 (octanoik asit) 0.91 0.90 0.89 0.86 0.82 0.74 0.65 0.57 0.49 0.07
C10:0 (decanoik asit) 0.81 0.81 0.80 0.78 0.75 0.68 0.62 0.55 0.49 0.16
C14:0 (myristik asit) 0.59 0.58 0.58 0.56 0.53 0.48 0.42 0.37 0.32 0.05
C15:1 trans 0.50 0.50 0.50 0.48 0.46 0.42 0.38 0.35 0.31 0.11
C15:1 (ginkgolik asit) 0.84 0.83 0.82 0.80 0.76 0.69 0.62 0.55 0.48 0.13
C16:0 (palmitik asit) 13.70 13.66 13.62 13.51 13.31 12.92 12.53 12.14 11.75 9.80
C16:1 trans 0.44 0.43 0.43 0.42 0.40 0.36 0.32 0.28 0.24 0.05
C18:0 (stearik asit) 1.28 1.31 1.34 1.43 1.57 1.86 2.15 2.45 2.74 4.19
C18:1 trans 0.58 0.58 0.57 0.56 0.54 0.51 0.47 0.43 0.40 0.21
C18:1 (ω9)(oleik asit) 14.73 14.82 14.90 15.16 15.59 16.46 17.32 18.18 19.04 23.36
C18:2 trans 0.75 0.75 0.75 0.75 0.74 0.74 0.73 0.72 0.71 0.66
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 42.85 42.93 43.02 43.28 43.71 44.58 45.45 46.31 47.18 51.51
C20:0 (arachidik asit) 0.49 0.49 0.49 0.49 0.49 0.49 0.49 0.49 0.49 0.50
C22:1 (erucik asit) 1.10 1.09 1.08 1.05 1.00 0.90 0.79 0.69 0.59 0.08
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.67 0.66 0.65 0.64 0.60 0.54 0.48 0.42 0.36 0.05
C24:1 (nervonik asit) 0.51 0.51 0.50 0.49 0.47 0.42 0.37 0.33 0.28 0.05
∑SFA 22.46 22.39 22.31 22.10 21.74 21.02 20.31 19.59 18.87 15.28
∑MUFA 19.37 19.41 19.46 19.60 19.83 20.29 20.75 21.21 21.67 23.97
∑PUFA 48.30 48.34 48.39 48.54 48.78 49.26 49.74 50.22 50.71 53.12
trans FAs 2.27 2.26 2.25 2.21 2.15 2.02 1.90 1.78 1.65 1.03
138
C4:0 (butanoik asit) 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.07 0.07 0.07 0.09
C6:0 (hexanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06 0.07
C8:0 (octanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.07 0.08 0.09 0.11 0.16
C10:0 (decanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.06 0.07 0.07 0.09
C14:0 (myristik asit) 0.05 0.05 0.05 0.06 0.07 0.08 0.10 0.12 0.13 0.22
C15:1 trans 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06
C15:1 (ginkgolik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.06 0.07 0.08
C16:0 (palmitik asit) 10.46 10.45 10.45 10.43 10.41 10.36 10.31 10.26 10.21 9.96
C16:1 trans 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.06 0.07
C18:0 (stearik asit) 2.04 2.06 2.08 2.14 2.24 2.45 2.65 2.85 3.06 4.07
C18:1 trans 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 0.09 0.09 0.08 0.08 0.05
C18:1 (ω9)(oleik asit) 30.84 30.77 30.70 30.48 30.13 29.41 28.69 27.97 27.26 23.67
C18:2 trans 0.47 0.48 0.48 0.50 0.54 0.61 0.67 0.74 0.81 1.15
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 51.83 51.82 51.80 51.75 51.68 51.53 51.37 51.22 51.07 50.31
C20:0 (arachidik asit) 0.45 0.45 0.45 0.46 0.47 0.50 0.53 0.56 0.58 0.72
C22:1 (erucik asit) 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.07 0.07 0.07
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.07 0.07 0.07 0.07 0.08 0.08 0.09 0.10 0.11 0.14
C24:1 (nervonik asit) 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.06 0.06 0.06 0.05
∑SFA 13.59 13.62 13.64 13.71 13.83 14.07 14.30 14.54 14.77 15.96
∑MUFA 31.43 31.36 31.28 31.07 30.72 30.01 29.30 28.60 27.89 24.35
∑PUFA 52.82 52.82 52.81 52.80 52.78 52.75 52.72 52.68 52.65 52.47
trans FAs 0.69 0.70 0.70 0.72 0.75 0.82 0.88 0.94 1.01 1.32
139
C4:0 (butanoik asit) 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06
C6:0 (hexanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05
C8:0 (octanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05
C10:0 (decanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06
C14:0 (myristik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.06 0.07
C15:1 trans 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06
C15:1 (ginkgolik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06
C16:0 (palmitik asit) 10.46 10.46 10.47 10.49 10.52 10.59 10.65 10.72 10.78 11.11
C16:1 trans 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.06
C18:0 (stearik asit) 2.04 2.06 2.09 2.16 2.28 2.51 2.75 2.99 3.23 4.42
C18:1 trans 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 0.09 0.09 0.09 0.08 0.06
C18:1 (ω9)(oleik asit) 30.84 30.77 30.69 30.45 30.07 29.29 28.51 27.73 26.95 23.06
C18:2 trans 0.47 0.48 0.48 0.50 0.53 0.59 0.65 0.70 0.76 1.05
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 51.83 51.82 51.81 51.79 51.75 51.66 51.58 51.50 51.41 50.99
C20:0 (arachidik asit) 0.45 0.45 0.45 0.46 0.46 0.48 0.49 0.51 0.52 0.60
C22:1 (erucik asit) 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.07 0.07 0.06
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07
C24:1 (nervonik asit) 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.06
∑SFA 13.59 13.63 13.66 13.76 13.92 14.25 14.58 14.91 15.24 16.89
∑MUFA 31.43 31.35 31.27 31.03 30.64 29.86 29.07 28.29 27.50 23.58
∑PUFA 52.82 52.82 52.82 52.82 52.82 52.82 52.83 52.83 52.83 52.84
trans FAs 0.69 0.70 0.70 0.72 0.74 0.80 0.85 0.91 0.96 1.23
140
C4:0 (butanoik asit) 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.07 0.07 0.07 0.09
C6:0 (hexanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.07
C8:0 (octanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.06 0.07
C10:0 (decanoik asit) 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.07 0.08 0.09 0.11 0.16
C14:0 (myristik asit) 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05
C15:1 trans 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.08 0.08 0.08 0.09 0.11
C15:1 (ginkgolik asit) 0.05 0.05 0.05 0.06 0.06 0.07 0.07 0.08 0.09 0.13
C16:0 (palmitik asit) 10.46 10.45 10.44 10.42 10.39 10.32 10.26 10.19 10.13 9.80
C16:1 trans 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05
C18:0 (stearik asit) 2.04 2.06 2.08 2.15 2.25 2.47 2.68 2.90 3.11 4.19
C18:1 trans 0.10 0.10 0.10 0.11 0.11 0.12 0.13 0.14 0.16 0.21
C18:1 (ω9)(oleik asit) 30.84 30.77 30.69 30.47 30.09 29.35 28.60 27.85 27.10 23.36
C18:2 trans 0.47 0.47 0.47 0.48 0.49 0.51 0.53 0.55 0.57 0.66
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 51.83 51.83 51.82 51.82 51.80 51.77 51.74 51.70 51.67 51.51
C20:0 (arachidik asit) 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.46 0.46 0.47 0.47 0.50
C22:1 (erucik asit) 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.08
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.06 0.06 0.06 0.06 0.05
C24:1 (nervonik asit) 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.07 0.06 0.06 0.06 0.05
∑SFA 13.59 13.61 13.63 13.68 13.76 13.93 14.10 14.27 14.44 15.28
∑MUFA 31.43 31.35 31.28 31.05 30.68 29.94 29.19 28.45 27.70 23.97
∑PUFA 52.82 52.82 52.83 52.83 52.85 52.88 52.91 52.94 52.97 53.12
trans FAs 0.69 0.69 0.70 0.71 0.72 0.76 0.79 0.83 0.86 1.03
141
C4:0 (butanoik asit) 0.23 0.23 0.23 0.23 0.22 0.20 0.19 0.18 0.16 0.09
C6:0 (hexanoik asit) 0.35 0.35 0.34 0.34 0.32 0.29 0.26 0.24 0.21 0.07
C8:0 (octanoik asit) 0.21 0.21 0.21 0.21 0.21 0.20 0.20 0.19 0.19 0.16
C10:0 (decanoik asit) 0.15 0.15 0.15 0.15 0.14 0.14 0.13 0.12 0.12 0.09
C14:0 (myristik asit) 0.22 0.22 0.22 0.22 0.22 0.22 0.22 0.22 0.22 0.22
C15:1 trans 0.22 0.22 0.22 0.21 0.21 0.19 0.17 0.16 0.14 0.06
C15:1 (ginkgolik asit) 0.38 0.38 0.37 0.37 0.35 0.32 0.29 0.26 0.23 0.08
C16:0 (palmitik asit) 15.05 15.00 14.95 14.80 14.54 14.03 13.52 13.02 12.51 9.96
C16:1 trans 0.28 0.28 0.28 0.27 0.26 0.24 0.22 0.20 0.17 0.07
C18:0 (stearik asit) 0.78 0.82 0.85 0.95 1.11 1.44 1.77 2.10 2.43 4.07
C18:1 trans 0.20 0.19 0.19 0.19 0.18 0.17 0.15 0.14 0.12 0.05
C18:1 (ω9)(oleik asit) 17.51 17.57 17.63 17.81 18.12 18.74 19.35 19.97 20.59 23.67
C18:2 trans 0.10 0.11 0.12 0.15 0.20 0.31 0.41 0.52 0.63 1.15
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 48.00 48.02 48.04 48.11 48.23 48.46 48.69 48.92 49.15 50.31
C20:0 (arachidik asit) 0.64 0.64 0.64 0.65 0.65 0.66 0.66 0.67 0.68 0.72
C22:1 (erucik asit) 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.08 0.08 0.07
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.23 0.23 0.23 0.23 0.22 0.21 0.20 0.20 0.19 0.14
C24:1 (nervonik asit) 0.13 0.12 0.12 0.12 0.12 0.11 0.10 0.10 0.09 0.05
∑SFA 19.59 19.56 19.52 19.41 19.23 18.87 18.50 18.14 17.77 15.96
∑MUFA 20.00 20.04 20.09 20.22 20.44 20.87 21.31 21.74 22.18 24.35
∑PUFA 53.04 53.03 53.03 53.01 52.98 52.92 52.87 52.81 52.76 52.47
trans FAs 0.80 0.80 0.81 0.82 0.85 0.90 0.96 1.01 1.06 1.32
142
Saf ruşeym yağı–4ve soya yağı–2 ile oluşturulan WGO–4–SBO–2 karışımlarına ait yağ asit kompozisyon sonuçları,g yağ asidi/100 g yağ (%)
C4:0 (butanoik asit) 0.23 0.23 0.23 0.23 0.22 0.20 0.18 0.17 0.15 0.06
C6:0 (hexanoik asit) 0.35 0.35 0.34 0.34 0.32 0.29 0.26 0.23 0.20 0.05
C8:0 (octanoik asit) 0.21 0.21 0.21 0.21 0.20 0.18 0.17 0.15 0.13 0.05
C10:0 (decanoik asit) 0.15 0.15 0.15 0.15 0.14 0.13 0.12 0.11 0.10 0.06
C14:0 (myristik asit) 0.22 0.22 0.22 0.22 0.21 0.19 0.18 0.16 0.15 0.07
14:1 (myristoleik asit. n9) 0.38 0.37 0.37 0.36 0.35 0.32 0.28 0.25 0.22 0.07
C15:1 trans 0.22 0.22 0.22 0.21 0.21 0.19 0.17 0.16 0.14 0.06
C15:1 (ginkgolik asit) 0.38 0.38 0.37 0.36 0.35 0.32 0.28 0.25 0.22 0.06
C16:0 (palmitik asit) 15.05 15.01 14.97 14.86 14.66 14.26 13.87 13.48 13.08 11.11
C16:1 trans 0.28 0.28 0.28 0.27 0.26 0.24 0.22 0.19 0.17 0.06
C18:0 (stearik asit) 0.78 0.82 0.86 0.96 1.15 1.51 1.87 2.24 2.60 4.42
C18:1 trans 0.20 0.19 0.19 0.19 0.18 0.17 0.16 0.14 0.13 0.06
C18:1 (ω9)(oleik asit) 17.51 17.56 17.62 17.78 18.06 18.62 19.17 19.73 20.28 23.06
C18:2 trans 0.10 0.11 0.12 0.15 0.19 0.29 0.39 0.48 0.58 1.05
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 48.00 48.02 48.05 48.14 48.29 48.59 48.89 49.19 49.49 50.99
C20:0 (arachidik asit) 0.64 0.64 0.64 0.64 0.64 0.63 0.63 0.63 0.62 0.60
C22:1 (erucik asit) 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.08 0.08 0.08 0.06
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.23 0.23 0.23 0.22 0.21 0.20 0.18 0.16 0.15 0.07
C24:1 (nervonik asit) 0.13 0.12 0.12 0.12 0.12 0.11 0.11 0.10 0.09 0.06
∑SFA 19.59 19.57 19.54 19.46 19.32 19.05 18.78 18.51 18.24 16.89
∑MUFA 20.00 20.04 20.07 20.18 20.36 20.72 21.07 21.43 21.79 23.58
∑PUFA 53.04 53.04 53.03 53.03 53.02 53.00 52.98 52.96 52.94 52.84
trans FAs 0.80 0.80 0.81 0.82 0.84 0.88 0.93 0.97 1.02 1.23
143
C4:0 (butanoik asit) 0.23 0.23 0.23 0.23 0.22 0.20 0.19 0.18 0.16 0.09
C6:0 (hexanoik asit) 0.35 0.35 0.34 0.34 0.32 0.29 0.27 0.24 0.21 0.07
C8:0 (octanoik asit) 0.21 0.21 0.21 0.21 0.20 0.18 0.17 0.15 0.14 0.07
C10:0 (decanoik asit) 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.16
C14:0 (myristik asit) 0.22 0.22 0.22 0.22 0.21 0.19 0.17 0.15 0.13 0.05
C15:1 trans 0.22 0.22 0.22 0.22 0.21 0.20 0.19 0.18 0.17 0.11
C15:1 (ginkgolik asit) 0.38 0.38 0.38 0.37 0.36 0.33 0.30 0.28 0.25 0.13
C16:0 (palmitik asit) 15.05 15.00 14.95 14.79 14.53 14.00 13.48 12.95 12.43 9.80
C16:1 trans 0.28 0.28 0.28 0.27 0.26 0.24 0.21 0.19 0.17 0.05
C18:0 (stearik asit) 0.78 0.82 0.85 0.95 1.12 1.46 1.80 2.15 2.49 4.19
C18:1 trans 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.21
C18:1 (ω9)(oleik asit) 17.51 17.56 17.62 17.80 18.09 18.68 19.26 19.85 20.43 23.36
C18:2 trans 0.10 0.10 0.11 0.13 0.16 0.21 0.27 0.32 0.38 0.66
C18:2 (ω6) (linoleik asit) 48.00 48.03 48.07 48.17 48.35 48.70 49.05 49.40 49.75 51.51
C20:0 (arachidik asit) 0.64 0.64 0.64 0.63 0.63 0.61 0.60 0.58 0.57 0.50
C22:1 (erucik asit) 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.08
C22:2 (cis-13,16-doco. asit) 0.23 0.23 0.23 0.22 0.21 0.19 0.17 0.16 0.14 0.05
C24:1 (nervonik asit) 0.13 0.12 0.12 0.12 0.12 0.11 0.10 0.10 0.09 0.05
∑SFA 19.59 19.55 19.51 19.38 19.16 18.73 18.30 17.87 17.44 15.28
∑MUFA 20.00 20.04 20.08 20.20 20.40 20.80 21.19 21.59 21.99 23.97
∑PUFA 53.04 53.04 53.04 53.04 53.05 53.05 53.06 53.07 53.08 53.12
trans FAs 0.80 0.80 0.80 0.81 0.82 0.84 0.87 0.89 0.91 1.03
144
5. SONUÇ
Sağlık açısındanda oldukça faydalı olduğu literatürde kanıtlanan ve son yıllarda talebin
giderek arttığısoğuk pres yağların üretimi konusunda ülkemizönemli bir potansiyele
sahiptir. Ancak bu yağların üretim maliyetlerinin yüksek olması ve üretim kapasitesinin
sınırlı olmasınedeniyle, ekonomik değerleri artmakta ve nispeten ucuz rafine bitkisel
yağlarla tağşiş edilerek piyasaya sürülmelerine neden olmaktadır. Soğuk pres yağlar
pahalı yağlar grubunda değerlendirildiğinden, maliyeti düşük olan rafine bitkisel yağlar
ile miktar artırımı yapılarak daha fazla kar eldesi amaçlanmaktadır. Ruşeym yağı gibi
soğuk pres yağlara yapılan tağşiş, hem tüketicinin ekonomik zarara uğratılıp
kandırılmasına hem de sağlıkla ilgili olumsuz etkilere yol açmaktadır. Bu nedenle soğuk
pres yağlara yapılan tağşişin tespitine yönelik araştırmalar, son yıllarda üzerinde
durulması gereken önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.
zengin soğuk pres ruşeym yağına katıştırılan ucuz rafine yağların tür ve miktarını
belirlemeye yönelik, çok değişkenli kemometrik veri analiz yaklaşımına dayalı
moleküler spektroskopik ve kromatografik yöntemlerin geliştirilmesi amaçlanmıştır.
Deneysel çalışmalardan elde edilen sonuçları, genel hatları ile özetlemek gerekirse;
 Moleküler spektroskopi tekniği; ruşeym yağı tağşişinde kullanımı muhtemel yağ

türünü belirleme amacıyla 36 adet saf bitkisel yağ numunesi ve tağşişte kullanımı
muhtemel yağın miktarını belirleme amacıyla hazırlanan 216 adet karışım yağ
numunesi üzerinde uygulanmıştır. Kemometrik veri analizlerinde kullanılmak üzere
her bir yağ numunesi için en az 4 tekrarlı gerçekleştirilen deneylerden toplamda 1008
adet spektrum elde edilmiştir. FT–IR çalışmaları spektral tanımlamaya bağlı
olduğundan, öncelikle analiz için seçilen farklı türdeki bitkisel saf yağların (ruşeym
yağı, soya yağı, pamuk yağı, ayçiçeği yağı, fındık yağı ve sızma zeytinyağı) infrared
bantlarının, hangi tür moleküler bilgileri içerdiğinin belirlenmesi sağlanmıştır.
Fonksiyonel bölgede yer alan C–H ve C=O bağlarına ait infrared bantlarının saf yağ
türlerinin tanımlanmasında, parmak izi bölgesinde elde edilen bantların ise yağ
145
moleküllerindeki değişikliklere dair en hassas ve kuvvetli piklerin olduğu tespit
edilmiştir.
 Saf yağ numunelerine FT–IRanalizi uygulandıktan sonra elde edilen spektral
verilere; gözetimsiz/unsupervised örüntü tanıma (PCA ve HCA) ve
gözetimli/supervised örüntü tanıma (SIMCA ve LDA) olmak üzere farklı
kemometrik sınıflandırma yöntemleri uygulanmıştır. Tüm spektral bölge (4000–650
cm-1) ve spektrumda belirlenen 28 farklı bölgeden elde edilen veriler
değerlendirilerek modellemeler oluşturulmuştur. Saf yağların içerdikleri bileşenlere
göre moleküler düzeyde gösterdikleri farklılıkları, oluşturulan bu modellemelerde
farklı bölgelerine yerleşimleri ile gösterilmiştir. Çok değişkenli kemometrik
sınıflandırma analizleri ile birlikte uygulanan moleküler spektroskopi yöntemlerinin,
saf yağ numunelerinin kalitatif olarak sınıflandırılmasında başarılı şekilde
kullanılabileceği kanıtlanmıştır.
 Aynı yaklaşımla, karışım yağ numunelerine ait tüm spektral veriler değerlendirilerek
farklandırma sürecinde dikkate alınabilecek en etkili değişkenler saptanmış; temel
bileşen, diskriminant ve kümeleme analizleri ile saf ve karışım yağların yüksek
doğrulukla sınıflandırılabileceği kanıtlanmıştır. SIMCA modellemelerinde ise F–
oranı yardımıyla, soğuk pres ruşeym yağının rafine yağlarla tağşişinin limit değerleri
değerlendirmiştir.%95 güven aralığında geliştirilen SIMCA modellemelerinde,
ruşeym yağınakatıştırılan rafine ayçiçeği ya da soya yağının kalitatif olarak
tespitlimiti <%1 şeklinde belirlenmiştir.
 Çok değişkenli kalibrasyon yöntemleri ve FT–IR spektroskopi tekniğinin birlikte
kullanımı ile; ruşeym yağı tağşişinin kantitatif olarak da başarılı bir şekilde
belirlenebileceği kanıtlanmıştır. %1–50 oranında hazırlanan ruşeym–ayçiçeği ve
ruşeym–soya karışım yağlarına ait PLS-R kalibrasyon modelleri için sırasıyla
R2=0.9990 ve 0.9968, RMSEC değeri 0.5550 ve 0.9912 olan modeller, validasyon
modelleri için ise sırasıyla R2=0.9987 ve 0.9961, RMSECV değeri 0.6758 ve 1.0884
olan modeler en uygun modeller olarak belirlenmiştir. PLS-R modellerinde, tağşiş
için kullanılan rafine ayçiçek ve soya yağlarının, soğuk pres ruşeym yağı içinde
belirlenebildikleri kantitatif limit değer aralıkları sırasıyla %0.56–1.98 ve %0.99–
1.77 olarak tespit edilmiş ve oldukça yüksek korelasyon katsayıdeğerleri (R2 >
0.9990) elde edilmiştir.
146
 Saf ve karışım yağ örneklerin eldesinde uygulanan işlemlere dair kalitenin, yağların
kaynağının veya muhtemel tağşişinin tespiti için; FT–IR analizlerini destekleyici
olarak GC tekniği ile yağ asit kompozisyon tayinleri
gerçekleştirilmiştir.C18:2∆9,12temel yağ asidi içerikleri bakımından ayçiçeği yağı,
soya yağı ve pamuk yağlarının ruşeym yağına daha benzer oldukları, fındık ve
zeytinyağı örneklerinin ise C18:1∆9temel yağ asidi içeriği ile ruşeym yağından farklı
olduları tespit edilmiştir. ∑SFA, ∑MUFA ve ∑PUFA değerleri bakımından
karşılaştırıldğın ise; pamuk yağının ∑SFA ve ∑MUFA içeriği bakımından ruşeym
yağına daha benzer özellikte olduğu, ∑PUFA içeriği bakımından ise ayçiçeği, soya
ve pamuk yağlarının ruşeym yağına benzer özellikte olduğu tespit edilmiştir. Sonuç
olarak elde edilen kromatografik veriler, kemometrik veri analiz modellemelerinden
elde edilen sonuçları destekler niteliktedir.
Sonuç olarak; sunulan tez çalışması ile, soğuk pres ruşeym yağı tağşişinin niteliği ve
niceliğini belirlemede kullanılan uygulamadaki yöntemlere alternatif,analizlerin ön-
işlemlerini bertaraf ederek büyük kolaylık sağlayan, analiz süresi, maliyet, çevreye karşı
duyarlılık açısından avantaj sağlayan hızlı ve tahrip edici olmayan,kemometrik veri
analizleri ile birleştirilmiş moleküler spektroskopi yöntemleri geliştirilmiştir. Yüksek
miktarda biyoaktif bileşen içeriğine sahip olduğu yapılan çalışmalarla kanıtlanan soğuk
pres ruşeym yağına, ucuz rafine yağlarla yapılması muhtemel tağşişin kalitatif ve
kantitatif olarak belirlenmesi kapsamlı bir şekilde çalışılmış, önerilen yöntemlerin ve
geliştirilen modellemelerin uygulamalarında oldukça başarılı sonuçlar elde edilmiştir.
147
6. KAYNAKLAR
Akin, G., 2016. Kabak Çekirdeği Yağındaki Aktif Bileşenlerin HPLC ve GC-MS İle
Tayini ve İncelenmesi,Yüksek Lisans Tezi,Karamanoğlu Mehmet Bey
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,Kimya Anabilim Dalı, Analitik Kimya
Programı, Karaman.
Akin, G., Karuk Elmas Ş.N., Arslan F.N., Yılmaz I., Kenar A., 2019. Chemometric
Classification and Quantification of Cold Pressed Grape Seed Oil in Blends with
Refined Soybean Oils Using Attenuated Total Reflectance-Mid Infrared (ATR-
MIR) Spectroscopy, LWT – Food Science and Technology, 100, 126–137.
Alfawaz, M.A., 2004. Chemical Composition and Oil Characteristics of Pumpkin

(Cucurbita maxima) Seed Kernels. Food Science and Agriculture Research Center
King Saud University, 129, 5-18.
Altan, A., 1993. Tahıl İşleme Teknolojisi, Çukurova Üniversitesi, Ders Kitabı, No.13,
107 s, Adana.
Aluyor, E. O., Ozigagu, C. E., Oboh, O. I., Aluyor, P., 2009. Chromatographic analysis
of vegetable oils: A review". Scientific Research and Essay, 4 (4), 191-197.
Arslan, F. N. 2009. Ülkemizde Üretilen Pamuk Yağlarının Rafinasyonunun

İyileştirilmesiyle Kullanım Verimliliklerinin Artırılması, Yüksek Lisans Tezi,
Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya Anabilim Dalı, Konya.
Arslan, F.N., 2015. Bitkisel Yağ Analizleri için Geciktirmeli ve Ön Deriştirmeli SPE
Sistemlerinin FIA-HPLC Sistemlerine Entegrasyonu ve Uygulamalarının
Geliştirilmesi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya
Anabilim Dalı, Konya.
Arslan, K., 2016. Buğday (Triticum Aestivum L.) 'in Alüminyum Stresine Bağlı Dış
Ortama Metabolit Salınımının Nükleer Manyetik Rezonans (NMR)
Spektroskopisi ile İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Muğla.
Arslan F.N., Çağlar F., 2019. Attenuated Total Reflectance–Fourier Transform Infrared
(ATR–FTIR) Spectroscopy Combined with Chemometrics for Rapid
Determination of Cold–Pressed Wheat Germ Oil Adulteration, Food Analytical
Methods, 12, 355-370.
Arslan F.N., Akın G., Karuk Elmas Ş.N., Yılmaz I., Janssen H.G., Kenar A., 2019.
Rapid Detection of Authenticity and Adulteration of Cold Pressed Black Cumin
Seed Oil: A Comparative Study of ATR–FTIR Spectroscopy and Synchronous
Fluorescence with Multivariate Data Analysis, Food Control, 98, 323-332.
Artık, N., 2016. Gıdalarda Taklit ve Tağşiş, Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
Gıda Mühendisliği Bölümü, Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü,
Ankara.
148
Atalay, C., 2013. Ayva Çekirdeği Müsilajı ve Buğday Ruşeym Yağının Sıçanlarda Yara
İyileşmesi Üzerine Etkisinin İncelenmesi,Yüksek Lisans Tezi, Marmara
Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
Atamer B., 1992. Kümeleme Analizi (Cluster Analysis) ve Kümeleme Analizinin

İlaç Sektörüne Uygulanması, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İşletme, İstanbul.
Bağçeci, G., 2015. Parmak İzi Tespitinde Karbon Nanopartiküllerin Kullanımı Ve

Temel Bileşen Analiz Yönteminin Uygulanması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Kültür Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Fizik Anabilim Dalı, Fizik
Programı, İstanbul.
Ball G.H., 1970. Classification Analysis, Menlo Park, CA: Standford Research
Institute.
Bass EJ., 1988. Wheat flour milling. In: Y. Pomeranz, (Ed.). Wheat Chemistry and
Technology. 3rd ed., Vol.2. American Association of Cereal Chemists, St. Paul,
MN. pp, 1-68.
Beebe K.R., Pell. R.J., and Seasholtz M.B., 1998. Chemometrics: A Practical Guide.
Wiley-Interscience, New York.
Berrueta, L.A., Alonso-Salces, R.M., Heberger, K., 2007. Supervised Pattern

Recognition in Food Analysis, Journal of ChromatographyA, 1158(1-2): 196-
214.
Brereton R.G., 2003. Chemometrics: Data Analysis for the Laboratory and Chemical
Plant, (Wiley: John Wiley & Sons Ltd.).
Brereton, R.G., 1997. Multilevel Multifactor Designs for Multivariate Calibration,

Analyst, 122, 1521–1529.
Capote, F.P., Jimenez, J.R., Luque de Castro, M.D., 2007. Sequential (step-by-step)
Detection, Identification and Quantitation of Extra Virgin Olive Oil Adulteration
by Chemometric Treatment of Chromatographic Profiles, Anal Bional Chem,
388, 1859-1865.
Cerretani, L., Bendini, A., Del Caro, A., Piga, A., Vacca, V., Caboni, M.F., Toschi,
T.G., 2006. Preliminary Characterisation of Virgin Olive Oils Obtained From
Different Cultivars in Sardinia, Eur Food Res Technol, 222, 354-361.
Christopoulou, E., Lazaraki, M., Komaitis, M., Kaselimis, K., 2004. Effectiveness of
Determinations of Fatty Acids and Triglycerides for the Detection of
Adulteration of Olive Oils with Vegetable Oils, Food Chemistry, 84(3), 463-
474.
Çakmaklı, Ü., Köse, E., Kemahlıoğlu, K., 1995. Ham ve Stabilize Ticari Buğday
Rüşeyminin Bir Katkı Maddesi Kombinasyonu ile Birlikte Katımının Hamur ve
Ekmek Niteliklerine Etkileri. Gıda, 20 (4), 243-248.
149
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., Büyüköztürk, Ş., (2010). Sosyal Bilimler
için Çok Değişkenli İstatistik, SPSS ve LISREL Uygulamaları, 1.Baskı, Pegem
Akademi, Ankara.
Dalkıran, G.N., 2014. Kabak Çekirdeğinden Enzimatik Sulu Ekstraksiyon ile Yağ
Eldesi ve Yüzey Aktif Madde Kullanımının Yağ Verimine Etkisi. Yüksek Lisans
Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Deineka, V.I., Deineka, L.A., 2004. Analysis of Vegetable Oils by Microcolumn High
Performance Liquid Chromatography, Journal of Analytical Chemistry, 59 (9),
895- 898.
Deng, D., Xu, L., Ye, Z., Cui, H., Cai, C., Yu, X., 2012. FTIR Spectroscopy and
Chemometric Class Modeling Techniques for Authentication of Chinese Sesame
Oil, J Am Oil Chem Soc, 89,1003–1009.
Diaz, T. G., Meras, I. D., Casas, J. S., Franco M. F. A., 2004. Characterization of Virgin
Olive Oils According to its Triglycerides and Sterols Composition by
Chemometric Methods, Food Control, 16, 339-347.
Downey, G., (1998). Food and Food Ingredient Authentication by Mid-infrared

Spectroscopy and Chemometrics, Trends in Analytical Chemistry, 17(7), 418-
424.
Egesel, C.Ö., Kahrıman, F., Kavdır, İ., Ekinci, N., Büyükcan, M.B., 2015. Mısırda
Protein ve Yağ Oranının FT-NIR (Fourier Dönüşümlü Yakın Kızıl Ötesi
Yansıma) Spektroskopisi Yöntemi ile Tespitinde Örnek Tipi ve Kemometrik
Metodun Etkisi, Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 10 (2),
51-61.
Ertugay, M.F., ve Başlar, M., 2011. Gıdaların Kalite Özelliklerinin Belirlenmesinde

Yakın Kızıl Ötesi (NIR) Spektroskopisi, Gıda, 36(1), 49-54.
Everitt, B., (1993). Cluster Analysis for Applications, Academic Press, New York.
Gouilleux, B., Marchand, J., Charrier, B., Remaud, G.S., Giraudeau, P., 2018. High-
Throughput Authentication of Edible Oils with Benchtop Ultrafast 2D NMR,
Food Chemistry, 244, 153–158.
Longobardi F., Ventrella A., Napoli C., Humpfer E., Schütz B., Schäfer H., Kontominas
M.G., Sacco A., 2012. Classification of Olive Oils According to Geographical
Origin by Using 1H NMR Fingerprinting Combined with Multivariate Analysis,
Food Chemistry 130, 177–183.
Fadzlillah, N.A., Che Man Y.B., Rohman, A., 2014. FTIR Spectroscopy Combined with
Chemometric for Analysis of Sesame Oil Adulterated with Corn Oil,
International Journal of Food Properties, 17,1275–1282.
150
Ge, F., Chen C., Liu D., Zhao S., 2014. Rapid Quantitative Determination of Walnut Oil
Adulteration with Sunflower Oil Using Fluorescence Spectroscop, Food Anal
Methods, 7, 146–150.
Gezici, O., 2010. Akış Enjeksiyon–Kromatografik Yöntemlerle İmmobilize Hümik

Asidin Sabit Faz Özelliklerinin İncelenmesi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi,
Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Gök. A., 2012. Turunçgillerden Farklı Yöntemlerle Uçucu Yağ Elde Edilmesi ve
Kimyasal Bileşiminin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya Mühendisliği Anabilim Dalı, Temel
İşlemler ve Termodinamik Programı, İstanbul.
Guihua, F., Jing, Y.G., Manjun, T., Hiu, F.L., Sam, F.Y.L., 2013. Characterization of
Oils and Fats by 1H NMR and GC/MS Fingerprinting: Classification, Prediction
and Detection of Adulteration, Food Chemistry, 138, 1461–1469
Guimet, F., Ferrê, J., Boquê, R., 2005. Rapid Detection of Olive-Pomace Oil
Adulteration in Extra Virgin Olive Oils From the Protected Denomination of
Origin “Siurana” Using Excitation-Emission Fluorescence Spectroscopy and
Three-Way Methods of Analysis, Analytica Chimica Acta, 544: 143-152.
Gülcü, M., ve Demirci, A.Ş., 2008. Zeytin ve Yaprağındaki Biyoaktif Bileşenler ve

Sağlık Üzerine Etkileri, I. Ulusal Zeytin Öğrenci Kongresi, Edremit, Balıkesir.
Hassanein M.M., Abedel-Razek A.G., 2009. Chromatographic Quantitation of Some

Bioactive Minor Components in Oils of Wheat Germ and Grape Seeds Produced
as by-Products, J Oleo Sci, 58(5), 227-33.
Hilali, M., Charrouf, Z., El Aziz S., A., Hachimi, L., Guillaume, D., 2007. Detection
of Argan Oil Adulteration Using Quantitative Campesterol GC-Analysis, J.
Amer Oil Chem Soc., 84(8), 761-764.
Horrobin D., Manku M., 1993. How do Polyunsaturated Fatty Acids Lower Plasma
Cholesterol Levels?, Lipids,18, 558-562.
Hoseney R.C., 1994. Principles of Cereal Science and Technology, AACC, ABD.
Karabacak, M., Kanbur, M., Eraslan, G., Soyer S.Z., 2011. The antioxidant effect of
wheat Germ Oil on Subchronic Coumaphos Exposure in Mice,Ecotoxicol
Environ Saf, 74(7), 2119-25.
Karagöz, S.G ., 2013. Yapay Karışımlar İçindeki Amino Asitlerin Kemometrik

Tayini,Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,
Kimya Anabilim Dalı, Isparta.
Karuk Elmas, Ş.N.,Arslan, F.N., Akın, G., Kenar, A., Janssen, H.G., Yılmaz, I.,2019.
Synchronous Fluorescence Spectroscopy Combined with Chemometrics for
Rapid Assessment of Cold-Pressed Grape Seed Oil Adulteration: Qualitative and
Quantitative Study, Talanta, 196, 22-31.
151
Kavakçıoğlu, A., 2011. Tereyağ ve Margarin Tağşişinin Near Infrared Spektroskopisi
İle Tayin Edilmesi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Mühendislik Ve Fen
Bilimleri
Enstitüsü, Kimya Mühendisliği Anabilim Dalı, Gebze.
Kenar, A., Cicek, B., Arslan, F. N., Akın, G., Karuk Elmas, Ş.N., Yılmaz, I., 2019.
Electron Impact–Mass Spectrometry Fingerprinting and Chemometrics for
Rapid Assessment of Authenticity of Edible Oils Based on Fatty Acid Profiling,
Food Analytical Methods, 12, 1369-1381.
Kırmızıbayrak, Ö., 2010. Suda Bazı Östrojenik Steroidlerin Gaz Kromatografisi- Kütle
Spektrometresi ile Tayini, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, Kimya Anabilim Dalı, Ankara.
Kiralan, M., Özkan, G., Bayrak, A., Ramadan, M.F., 2014. Physicochemical Properties
and Stability of Black Cumin Seed Oil as Affected By Different Extraction
Methods, Industrial Crops and Products, 57,52-58.
Konuşkan, D.B., 2008. Hatay’da Yetiştirilen Halhalı, Sarı Haşebi ve Gemlik Zeytin
Çeşitlerinden Çözücü Ekstraksiyonuyla Elde Edilen Yağların Bazı Niteliklerinin
Belirlenmesi ve Mekanik Yöntemle Elde Edilen Zeytinyağları ile
Karşılaştırılması, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Bölümü, Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, Adana.
Lakshmi, V., Labs, R.V. and Guntur, Pradesh, A., 2012. Food Adulteration,
International Journal of Science Inventions Today, 1(2), 106-113.
Lankmayr, E., Mocak, J., Serdt, K., Balla, B., Wenzl, T., Bandoniene, D., Gfrerer, M.,
Wagner, S., 2004. Chemometrical Classification of Pumpkin Seed Oils Using
UV–Vis, NIR and FTIR Spectra, Journal of Biochemical and Biophysical
Methods, 61, 95-106.
Leenhardt F., Fardet A., Lyan B., Gueux E., Rock E., Mazur A., Chanliaud E., Demigné
C., Rémésy C., 2008. Wheat Germ Supplementation of a Low Vitamin E Diet in
Rats Affords Effective Antioxidant Protection in Tissues, J Am Coll Nutr, 27(2),
222-8.
Li B., Wang H., Zhao Q., Ouyang,J., Wu Y., 2015. Rapid Detection of Authenticity and
Adulteration of Walnut Oil by FTIR and Fluorescence Spectroscopy: A
Comparative Study, Food Chemistry, 181, 25–30.
Lorenzo, I.M., Perêz Pavôn, J.L., Fernândez Laespada, M.E., Pinto, C.G., Cordero,
B.M., Henriques, L.R., Peres, M.F., Simoes, M.P., Lopes, P.S., 2002.
Application of Headspace– Mass Spectrometry For Differentiating Sources of
Olive Oil, Anal Bioanal Chem, 374:1205-1211.
Luısa M., Marco D., Donatella C., Serge R., Claude G., Thomas M., Marı´ A D.,
Molero V., Antonıo H.F., Freddy T.X., and Ramon A., 2009. 1H NMR-Based
Protocol for the Detection of Adulterations of Refined Olive Oil with Refined
Hazelnut Oil, J. Agric. Food Chem, 57, 11550–11556.
152
Lundstedt T., Seifert E., Abramo L., Thelin B., Nyström Å., Pettersen J., Bergman R.,
1998. Experimental Design and Optimization, Chemometr Intell Lab Syst, 42, 3–
40.
Lutterodt, H., Luther, M., Slavin, M., Yin, J., Parry, J., Gao, J., ve Yu L.L., 2011. Fatty
Acid Profile, Thymoquinone Content, Oxidative Stability and Antioxidant
Propertiesof Cold-Pressed Black Cumin Seed Oils, LWT - Food Science And
Technology , 43, 1409-1413.
Malecka, M., 2002. Antioxidant Properties of the Unsaponifiable Matter Isolated from
Tomato Seeds, Oat Grains and Wheat Germ Oil, Food Chem, 79, 327–330.
Martens, H., and Naes, T., 1989. Multivariate Calibration, Wiley: John Wiley & Sons
Ltd.
Moran, E.T., Summes, J.R., Bass, E.J., 1968. Heat Processing of Wheat Germ Meal,
Cereal Chemistry, 45, 304-318.
Osborne, B.G., 2000. Near-İnfrared Spectroscopy in Food Analysis, in: Encyclopedia in

Analytical Chemistry (Ed: R. A. Meyers), John Wiley Sons.
Ören, D., 2013. Soğuk Pres ve Süperkritik Akışkan Karbondioksit Ekstraksiyon Metodu
ile Elde edilen Buğday Ruşeym Yağlarının Fizikokimyasal Özelliklerinin
Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen bilimleri
Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, , Konya.
Öz, B., 2005. Türkiye’de Ticari Bankaların Başarısızlığında Etkisi Olan Faktörlerin Çok
Değişkenli İstatistik Yöntemlerle İncelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi,
İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sayısal Yöntemler Anabilim
Dalı, İstanbul.
Özdamar, K., 1999. Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, Çok Değişkenli
Analizler, Kaan Kitabevi, Eskişehir.
Öztürk, B., 2003. Monitoring the Esterification Reactions of Carboxylic Acids with,
Alcohols Using Near İnfrared Spectroscopy and Multivariate Calibration
Methods, Izmir Institute of Technology Thesis of M.Sc.
Pomeranz, Y., 1970. Germ Bread, The Bakers Digest, December, 30-33.
Pomeranz, Y., Carvajal, M.J., Hoseney, R.C., and Ward, A.B., 1969. Wheat Germ in
Bread Making, Composition of Germ Lipids and Germ Protein Fractions, Creal
Chemistry, December, 373-381.
Pomeranz, Y.(ed.)., 1988. Wheat Chemistry and Technology, American Association of

Cereal Chemist, St. Paul, MA, USA.
Popescu, R., Costinel, D., Dinca, O.R., Marinescu, A., Stefanescu, I., Ionete, RE., 2015.
Discrimination of Vegetable Oils Using NMR Spectroscopy and Chemometrics,
Food Control, 48, 84-90.
153
Ramadan, M.F., Asker, M.M.S., Tadros, M., 2012. Antiradical and Antimicrobial
Properties of Cold-Pressed Black Cumin and Cumin Oils, Eur Food Res
Technol, 234, 833–844.
Rao, H.P., Kumar, G.V., Rango, G.C.P., and Shurpalekar, S.R., 1980. Studies on
Stabilition of Wheat Germ, Lebens –Wiss U.-Tecnol, 13, 302-307.
Rosa, M. Alonso-Salces, Jose´ M, M.R., Margaret, V. H., Fabıano. R., Claude G., and
Ka´Roly H.B., 2010. Virgin Olive Oil Authentication by Multivariate Analyses
of 1H NMR Fingerprints and δ13C and δ2H Data, J. Agric, Food Chem, 58,
5586–5596.
Ruiz, del Castillo, M.L., Caja, M. del M., Herraiz, M., & Blanch, G.P., 1998. Rapid
Recognition of Olive Oil Adulterated with Hazelnut Oil by Direct Analysis of
the Antiomeric Composition of Filbertone, Journal of Agriculture and Food
Chemistry, 46(12), 5128-5131.
Sayago, A., Morales, M.T., Aparicio, R., 2004. Detection of Hazelnut Oil in Virgin
Olive Oil by A Spectrofluorimetric Method. Eur Food Res Technol, 218, 480-
483.
Shi, T., Zhu M. T., Chen, Y., Yan, X., Chen, Q., Wu, X., Lin J., Xi, M., 2018. 1H-NMR
Combined with Chemometrics for the Rapid Detection of Adulteration in
Camellia Oils, Food Chemistry, 242, 308–315.
Shurpalekar, S.R., Rao, PH., 1977. Wheat Germ: In Advances In Food Research Edited
by Chichester C.O. Mark E.M. and Stewart G.F Academic Pres Newyork V,23,
188-273.
Shurpalekar, S.R., ve Rao, P.H., 1977. Wheat Germ: In Advances in Food Research,
Volume 23 , Edited by C.O.Chichester, Academic Pres, İngiltere.
Sicorska, E., Romaniuk, A., Khmelinskii, I.V., Herance, R., Bourdelande, J.L., Sikorski,
M., Koziol, J. 2003. Characterization of Edible Oils Using Total Luminescence
Spectroscopy, Journal of Fluorescence, 14 (1), 25-35.
Sikorski, Z. E., Kolakowska, A., 2003. Chemical and Functional Properties of Food
Lipids, eBook ISBN: 978-1-4200-3199-7, CRC Press LLC.
Skevin, D., Kraljic, K., Miletic, L., Obranovic, M., Nederal, S., and Petricevic M., 2011.
Adulteration of Oblica Olive Oil with Edible Sunflower and Refined Olive
Pomace Oil Croatian, Journal of Food Technology, Biotechnology and Nutrition
6 (3-4), 117-122.
Skoog, D.A., James Holler, F., Crouch, S.R., 2018. Principles of Instrumental Analysis,
7th Edition, ISBN13: 978-1-337-67007-4, 1056 pages.
Stefanoudaki, E., Kotsifaki, F., Koutsaftakis, A., 1996. The Potential of HPLC
Triglyceride Profiles Fort he Classification of Cretan Olive Oils, Food
Chemistry, 60(3), 25-432.
154
Sun, D.W., 2009. Infrared Spectroscopy for Food Quality Analysis and Control,
(Elsevier).
Şener, M., 2006. İçme Sularında Kalsiyum ve Magnezyumun Spektrofotometrik

Metotla Simultane Tayini ve Yapay Sınır Ağları ile Kemometrik Analizi, Yüksek
Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,Kimya
Anabilim Dalı, Isparta.
Taş, T., 2008. Katışıklı Zeytinyağlarında Katıştırılan Yağ Cinsi ve Oranının Ftır
Spektroskopisi ve Kemometrik Yöntemlerle Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi,
Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya Anabilim Dalı,
Aydın.
Tatlıdil H., 1992. Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Hacettepe

Üniversitesi, Fen Fakültesi, İstatistik Bölümü, 252, Ankara.
Tay, A., Singh, R.K., Krishnan, S.S., Gore, J.P., 2001. Authentication of Olive Oil
Adulterated with Vegetable Oils Using Fourier Transform İnfrared
Spectroscopy. Lebensm.-Wiss. U.- Technol., 35, 99-103.
Torun, T., 2007. Finansal Başarısızlık Tahmininde Geleneksel İstatistiki Yöntemlerle

Yapay Sinir Ağlarının Karşılaştırılması ve Sanayi İşletmeleri Üzerinde
Uygulama, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı, Kayseri.
Ünaldı, Z., 2012. Farklı Stabilizasyon ve Depolama Sıcaklıklarının Buğday Ruşeym

Yağı Oksidasyonuna Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, Konya.
Vasireddi, S.P., 2013. Food Adulteration and Control Mechanism. At the Workshop on
Food Defense Awareness for Food Business Operators and Exporters, ppt.
Vural, N., 1992. Besin Analizleri. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, 69,
183, Ankara.
Yan, Z., Yanrong, Z., Guiping, S., Sheng, Z., Jianghua, F., 2018. NMR Spectroscopy in
Conjugation with Multivariate Statistical Analysis for Distinguishing Plant
Origin of Edible Oils, Journal of Food Composition and Analysis 69, 140–148.
Yu, L.L., Zhou, K.K., Parry, J., 2005. Antioxidant Properties of Cold-Pressed Black
Carraway, Carrot, Cranberry and Hemp Seed Oil, Food Chemistry, 91, 723-729.
Ziraat Odası Web Sayfası, 2018. Buğday Üretim Raporu, (http://www.zmo.org.tr).
155
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Adı Soyadı :Fethi ÇAĞLAR
Doğum Tarihi ve Yer :1979/ KARAMAN
Yabancı Dili :İngilizce
e-mail :fenci7970@gmail.com
Eğitim: :
Lise :Karaman Lisesi 1995
Lisans :Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Öğretmenliği
2000
Lisans :Anadolu Üniversitesi Kamu Yönetimi 2016
Yüksek Lisans :Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Kimya Bölümü
2019
Mesleki Deneyim
Birimi Tarihi
Öğretmenlik Milli Eğitim Bakanlığı 2000 - 2014
Müdür
Milli Eğitim Bakanlığı 2014- devam ediyor
Yardımcılığı
Yayınlar
Yüksek Lisans Tez Yayını–F. N. Arslan*, F. Çağlar, "Attenuated total reflectance–
Fourier transform infrared (ATR–FTIR) spectroscopy combined with chemometrics for
rapid determination of cold–pressed wheat germ oil adulteration", Food Analytical
Methods, (2019), 12, 355-370.
Projeler
Yüksek Lisans Tez Projesi–Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi 11-YL-19 “Soğuk
Pres Ruşeym Yağına Rafine Bitkisel Yağlarla Yapılan Tağşişin Belirlenmesi için
Kromatografik ve Moleküler Spektroskopik Çok Değişkenli Kemometrik Modellerin
Geliştirilmesi”, K.M.Ü. BAP, Yardımcı Araştırmacı, 10.199,91 TL, 2019-devam
ediyor.
156

Untitled

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Untitled

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SOĞUK PRES RUŞEYM YAĞINA RAFİNE BİTKİSEL

YAĞLARLA YAPILAN TAĞŞİŞİN BELİRLENMESİ

SOĞUK PRES RUŞEYM YAĞINA RAFİNE BİTKİSEL YAĞLARLA YAPILAN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Fen Bilimleri ve Teknoloji Anabilim Dalı

Tez Danışmanı: Dr. Öğretim Üyesi Fatma Nur ARSLAN

Yüksek Lisans Tezi

SOĞUK PRES RUŞEYM YAĞINA RAFİNE BİTKİSEL YAĞLARLA YAPILAN

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi

Danışman: Dr. Öğretim Üyesi Fatma Nur ARSLAN

Temmuz, 2019, 175 sayfa

DEVELOPMENT OF CHROMATOGRAPHIC AND MOLECULAR

Karamanoğlu Mehmetbey University

Supervisor: Assistant Prof. Dr. Fatma Nur ARSLAN

July, 2019, 175 pages

Keywords: Adulteration, Molecular spectroscopy, Chemometrics, Chromatography,

Sunulan bu tez çalışması, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya

Yüksek lisans çalışmalarım sırasında bilgi ve önerilerileriyle tez çalışmamın

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Kamil Özdağ Fen Fakültesi Kimya Bölümünün

Bu araştırma Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri

Çizelge 2. 1 Buğday (Triticum aestivum) tohumu endosperm, ruşeym ve

Şekil 2. 1 Buğday tanesinin histolojik yapısı ............................................................ 4

% v/v Hacimce yüzde

CSO Pamuk yağı

Buğday tanesi kabuk tabakası (kepek),endosperm ve embriyo (ruşeym) kısmı olmak

Mükemmel aminoasit dengesine ve bioaktif bileşen içeriğine sahip olan

Yağlarda tağşişin niteliği ve niceliğini belirlemede kullanılan yöntemler, yağın uygun

2.1. Ruşeym Yağı ve Özellikleri

2.1.1. Buğday (Triticum aestivum)tohumu genel özellikleri

Şekil 2. 1 Buğday tanesinin histolojik yapısı

Buğdayın öz kısmı''ruşeym'' yani ''embriyo''olarak adlandırılmaktadır. Buğdayın iç

Kabuk(%) Endosperm (%) Ruşeym (%)

2.1.2. Ruşeym yağı özellikleri ve mevcut biyoaktif bileşenleri

Şekil 2. 2 Soğuk pres ruşeym (Triticum aestivum) yağı

Çizelge 2. 2Ruşeym yağının fizikokimyasal özellikleri (Zahide, 2012)

Özellik Değer aralığı

Çizelge 2. 3Ruşeym yağının yağ asit kompozisyon içeriği (Zahide, 2012)

Yağ asidi kompozisyonu Değer aralığı (%)

2.1.3. Ruşeym yağı üretim teknikleri ve üretim potansiyeli

2.1.3.2. Soğuk pres/ mekanik pres yöntemi

 Süperkritik ekstraksiyon yöntemi. Süperkritik akışkan ekstraksiyon yöntemi

 Çözücü ekstraksiyon yöntemi.Yağlı tohumlardan ham yağların ayrılması ve

 Enzimatik sulu ekstraksiyon yöntemi.Yağlı tohumun öğütülmesi, sulu tampon

2.1.4. Ruşeym yağının kullanım alanları ve sağlık üzerine etkileri

İçerdiği değerli biyoaktif bileşenler nedeniyle ruşeym yağının; yaşlanmayı geciktirme,

 Beyin fonksiyonlarının sağlıklı devam edebilmesini sağlama,

2.2.1. Yenilebilir yağlarda tağşiş

Tağşiş; gıda maddelerinin ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin,

Tağşişin özellikle gıda sektöründe yaygın uygulanmasının sebepleri; pazar rekabeti

Yenilebilir yağlarda tağşiş kontrolü sayesinde, haksız rekabetinönlenebilmesi,

Yağlarda tağşişin niteliği ve niceliğini belirlemede kullanılan yöntemler, yağın uygun

2.2.2.Tağşiş tespiti için kullanılan moleküler spektroskopi yöntemleri

Yağ numunelerinde tağşişin niteliği ve niceliğini belirlemeye yönelik geliştirilen bu

Fourier dönüşümlü–infrared (FT–IR), Fourier dönüşümlü yakın infrared spektroskopisi

2.2.2.1. Fourier dönüşümlü–kızılötesi (FT–IR) spektroskopi tekniği

Moleküler düzeyde analizlerin gerçekleştirildiği Fourier dönüşüm infrared (FTIR)

Bu tekniğin gıda alanındaki kullanımındaki gelişmeler; son yıllarda özellikle rafine

2.2.2.2. Floresans spektroskopi tekniği

Floresans spektroskopisi moleküler düzeyde bir analitik teknik olup, eksitasyon–

Sayago ve ark. (2004)tarafındangerçekleştirilen bir diğer çalışmada ise; sızma

Guimet ve ark. (2005)tarafındangerçekleştirilen bir diğer çalışmada; sızmazeytinyağının

2.2.2.3. Nükleer manyetik rezonans (NMR) spektroskopi tekniği

Kuvvetli bir manyetik alan içerisine yerleştirilen maddelerin moleküllerinde bulunan

Mannina ve ark. (2009) tarafından sunulan çalışmada; NMR spektroskopisi hakkında